Κανάλια διανοµής τροφίµων στη Γερµανία

ΓΕΝΙΚΟ ΠΡΟΞΕΝΕΙΟ THΣ EΛΛΑ ΟΣ ΣΤΟ ΝΤΥΣΣΕΛΝΤΟΡΦ ΓΡΑΦΕΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΕΜΠΟΡΙΚΩΝ ΥΠΟΘΕΣΕΩΝ Ντύσσελντορφ, 4 Αυγούστου 2011 Κανάλια διανοµής τροφίµων στη Γερµανία I. Λιανεµπόριο τροφίµων Ο κύκλος εργασιών του λιανεµπορίου τροφίµων αυξήθηκε το 2010 στα 166 δις (+2,3% έναντι του 2009). 2007 2008 2009 2010 Κύκλος εργασιών για τρόφιµα (σε εκ. ) 157.617 161.000 162.496 166.224 Ετήσια µεταβολή (%) 2,1% 0,9% 2,3% Εξέλιξη κύκλου εργασιών λιανεµπορίου τροφίµων, σε εκ., 2007-2010 168.000 166.000 166.224 164.000 162.000 160.000 158.000 156.000 154.000 157.617 161.000 162.496 152.000 2007 2008 2009 2010 Πηγή: Trade Dimensions, LZ 1

Οι σηµαντικότερες επιχειρήσεις στον κλάδο του λιανεµπορίου τροφίµων, µε βάση το µερίδιο αγοράς τους, είναι οι όµιλοι Edeka (supermarket Edeka, discounter Netto) και Rewe (supermarket Rewe, discounter Penny). Ο όµιλος Schwarz Gruppe (στον οποίο ανήκουν τα discounter Lidl και οι υπεραγορές Kaufland) κατατάσσεται τρίτος, µε µερίδιο αγοράς 13,8%, ακολουθούµενος από την αλυσίδα discounter Aldi (Aldi Nord, Aldi Süd) µε µερίδιο αγοράς 12,1%. Ο όµιλος Metro, ο οποίος περιλαµβάνει το Cash and Carry Metro, την αλυσίδα υπεραγορών Real, και τα πολυκαταστήµατα Kaufhof, βρίσκεται στην 5 η θέση, µε µερίδιο αγοράς 7%. Στην έκτη θέση βρέθηκε το 2010 η εταιρεία διανοµής τροφίµων σε περίπτερα και βενζινάδικα Lekkerland (4,7%), και ακολουθούν τα καταστήµατα drogerie Schlecker (2,4%), DM (2,2%) και Rossmann (9 η θέση, 1,6%). Στην 10 η θέση, µε µερίδιο αγοράς 1,4% βρέθηκε η Bartels Langness, ενώ ο όµιλος Tengelmann (αλυσίδα supermarket Kaiser s) µετά την πώληση των discounter plus βρέθηκε στην 11 η θέση της κατάταξης. TOP 10 λιανεµπορίου τροφίµων Μερίδιο αγοράς (%) 2010 Κύκλος εργασιών για τρόφιµα 2010 (σε εκ. ) Μεταβολή 09/10 (%) Edeka - Gruppe 24,5% 40.880 3,2 Rewe-Gruppe 16,2% 26.922 2,9 Schwarz-Gruppe 13,8% 23.030 3,7 Aldi Gruppe 12,1% 20.090 4,1 Metro-Gruppe 7,0% 11.669-2,2 Lekkerland 4,7% 7.821 0 Schlecker 2,4% 3.956-9,5 dm 2,2% 3.667 8,7 Rossmann 1,6% 2.596 10,5 Bartels-Langness 1,4% 2.343 11,9 Λοιποί 13,9% 4.103 Σύνολο 100% 166.224 2,3 Πηγή: Trade Dimensions, LZ Μερίδια αγοράς στο λιανεµπόριο τροφίµων 2010 (%) µε βάση την αξία Bartels-Langness; 1,4% Rossmann; 1,6% dm; 2,2% Schlecker; 2,4% λοιποί; 13,9% Edeka - Gruppe; 24,6% Lekkerland; 4,7% Metro-Gruppe; 7,0% Rewe-Gruppe; 16,2% Aldi Gruppe; 12,1% Schwarz-Gruppe; 13,9% Πηγή: Trade Dimensions, BVE 2

Το 2010 ο βαθµός συγκέντρωσης στην αγορά τροφίµων παρέµεινε υψηλός, µε τους 5 µεγαλύτερους οµίλους να καλύπτουν σχεδόν τα ¾ της αγοράς. Συγκεκριµένα το µερίδιο αγοράς για τις 5 µεγαλύτερες επιχειρήσεις - Edeka, Rewe, Schwarz, Aldi και Metro - έφτασε το 73,8% το 2010, έχοντας αυξηθεί κατά τέσσερις ποσοστιαίες µονάδες στο διάστηµα µιας τετραετίας (69,7% το 2007, 70,4% το 2008, 73,4% το 2009). Εξέλιξη µεριδίων αγοράς των µεγαλύτερων 5 επιχειρήσεων λιανεµπορίου τροφίµων (%), 2007-2010 75,0% 74,0% 73,0% 72,0% 73,4% 73,8% 71,0% 70,0% 69,7% 70,4% 69,0% 68,0% 2007 2008 2009 2010 67,0% Εξέλιξη µεριδίων αγοράς των µεγαλύτερων 5 επιχειρήσεων λιανεµπορίου τροφίµων (%), 2007-2010 80,0% 9,1% 12,5% 12,9% 8,3% 12,3% 13,4% 7,3% 11,9% 13,7% 7,0% 12,1% 13,9% 70,0% 60,0% 50,0% 40,0% Metro-Gruppe Aldi Gruppe Schw arz-gruppe 14,7% 15,3% 16,1% 16,2% 30,0% Rew e-gruppe Edeka - Gruppe 20,0% 20,6% 21,1% 24,4% 24,6% 10,0% 2007 2008 2009 2010 0,0% Πηγή: Trade Dimensions Το µερίδιο αγοράς των 10 µεγαλύτερων επιχειρήσεων ανήλθε το 2010 σε 86,1%, ενώ οι 30 µεγαλύτερες επιχειρήσεις καλύπτουν ποσοστό 97,4% της αγοράς, και οι υπόλοιπες περίπου 80 επιχειρήσεις του λιανεµπορίου τροφίµων έχουν συνολικά µερίδιο αγοράς µόλις 2,6%. 3

Βαθµός συγκέντρωσης στη γερµανική αγορά τροφίµων Μερίδιο αγοράς 5 µεγαλύτερων επιχειρήσεων, 2010 Μερίδιο αγοράς 30 µεγαλύτερων επιχειρήσεων, 2010 λοιποί 26,2% λοιποί 2,6% top 5 73,8% top 30 97,4% Πηγή: Trade Dimensions Μετά τη µεγάλη αύξηση του κύκλου εργασιών της το 2009 κατά +16%, λόγω της εξαγοράς του µεγαλύτερου µέρους της discounter αλυσίδας Plus στο τέλος του 2008 (2.340 καταστήµατα) και την ενσωµάτωσή της στην αλυσίδα Netto, ο όµιλος Edeka συνέχισε τη θετική του πορεία (+3,8%) και το 2010, αυξάνοντας περαιτέρω το µερίδιο αγοράς του και την απόσταση του από τον δεύτερο µεγαλύτερο όµιλο λιανεµπορίου της χώρας, την Rewe Gruppe. Άνοδος του κύκλου εργασιών σηµειώθηκε το 2010 τόσο για τα discounter Netto της Edeka (+4,8%), όσο και για τα supermarket της αλυσίδας (+3,5%) αντιστρέφοντας την αρνητική τάση της προηγούµενης χρονιάς. Ο όµιλος Rewe σηµείωσε αύξηση του κύκλου εργασιών του κατά 3,3% έναντι του προηγούµενου έτους. Πολύ θετικά εξελίχθηκε η χρονιά για τα supermarket του οµίλου (+5,9%), ενώ αντιθέτως η αλυσίδα discounter Penny εµφάνισε πτώση κατά -1,7%. Ο όµιλος Metro εµφάνισε πτώση του κύκλου εργασιών του κατά -1,5%, λόγω της συρρίκνωσης σε όλα τα κανάλια διανοµής: -1,9% για τα hypermarkets Real, -2,4% για τα cash +carry Metro.Τα σχέδια πώλησης των Real, που διατίθενται προς πώληση ήδη από το 2008, φαινόταν ότι έχουν εγκαταλειφθεί, ιδίως γιατί δεν υπήρχαν ενδιαφερόµενοι αγοραστές: η εξαγορά των Real από κάποια ανταγωνιστική γερµανική επιχείρηση κατά πάσα πιθανότητα δεν θα επιτρεπόταν από τη γερµανική επιτροπή ανταγωνισµού (Bundeskartellamt), λόγω του ήδη υψηλού βαθµού συγκέντρωσης στη γερµανική αγορά. Ωστόσο, πρόσφατα έχει εκδηλωθεί ενδιαφέρον από πλευράς χρηµατοοικονοµικών επενδυτών (KKR, Apollo, Apax), και ξένων στρατηγικών επενδυτών (Walmart). Για τα πολυκαταστήµατα Kaufhof, ενδιαφέρεται ο ισπανικός όµιλος πολυκαταστηµάτων El Corte Ingles και οι διαπραγµατεύσεις για την πώληση βρίσκονται σύµφωνα µε πληροφορίες του τύπου, σε προχωρηµένο στάδιο. Η αλυσίδα supermarket Kaisers του οµίλου Tengelmann εµφάνισε το 2010 µείωση του κύκλου εργασιών της κατά -9%, κυρίως λόγω της πώλησης των καταστηµάτων της στην µία από τις τέσσερις περιφέρειες όπου δραστηριοποιείται, την περιοχή Rhein-Main-Neckar κοντά στη Φρανκφούρτη, τον Μάρτιο του 2010. Τα περισσότερα καταστήµατα (65) εξαγοράστηκαν από την Rewe, ενώ 20 από αυτά από την αλυσίδα tegut. Η Kaiser s διατηρεί στην κατοχή της τα 4

καταστήµατά της στις άλλες τρεις περιφέρειές της Μόναχο). (Β. Ρηνανία-Βεστφαλία, Βερολίνο και Πολύ καλή πορεία είχαν το 2010 οι περιφερειακές αλυσίδες supermarket Bartels Langnes, Klaas + Kock και Kaes, που συναποτελούν, µαζί µε την Wasgau, τον σύνδεσµο αγορών Einkaufsverband Privates Handeshaus Deutschland. Privates Handeshaus Deutschland Περιοχή Κύκλος εργασιών 2010 (σε εκ. ) Μεταβολή 09/10 (%) Bartels Langness Βόρεια Γερµανία 3.025 11,6% Kaes Βαυαρία 650 4,8 Klaas + Kock Βεστφαλία 620 8,8 Wasgau Ρηνανία, Σάαρλαντ 532-2,9 Πηγή: Trade Dimensions, LZ, http://www.phd-zentrale.de Κατά το 2010 δεν πραγµατοποιήθηκαν µεγάλες εξαγορές ή συγχωνεύσεις, της κλίµακας των προηγούµενων ετών. Σηµαντικότερη µεταβολή της χρονιάς ήταν η πώληση των καταστηµάτων hypermarket / cash + carry της αλυσίδας Ratio σε διάφορες αλυσίδες, όπως στις neukauf και Rheika Delta - hypermarket του οµίλου Edeka, Kaufland - hypermarket του οµίλου Schwarz, famila - hypermarkets του οµίλου Bünting. Στο τέλος του 2010 ο όµιλος Rewe προχώρησε στην πώληση του µεριδίου του 50% στο joint venture Transgourmet Holding στην Coop Schweiz. Η συναλλαγή επετράπη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ανταγωνισµού στις αρχές του 2011 και πραγµατοποιήθηκε έναντι 750 εκ.. Έτσι, η Coop Schweiz κατέχει πλέον το σύνολο της Transgourmet Holding, µε βασικότερα κανάλια διανοµής τα C+C Fegro/Selgros δεύτερη µεγαλύτερη αλυσίδα cash+carry στη Γερµανία µετά τη Metro C+C - και την εταιρεία διανοµής στη γαστρονοµία Rewe Foodservice (πρώην Rewe GVS). Εξέλιξη κύκλου εργασιών κατά το α εξάµηνο 2011 Αύξηση του κύκλου εργασιών κατά 1,9% σηµειώθηκε στο γερµανικό λιανεµπόριο τροφίµων κατά το α εξάµηνο του 2011. Η αύξηση αυτή οφείλεται κυρίως σε αυξήσεις τιµών (+1,4%), και θεωρείται ικανοποιητική, δεδοµένων των διατροφικών σκανδάλων εντός του 2011 - εντοπισµός διοξίνης σε γερµανικά προϊόντα, εντοπισµός βακτηρίου E.coli σε λαχανικά - που είχαν σαν αποτελέσµα τον περιορισµό των πωλήσεων. Τη µεγαλύτερη αύξηση του κύκλου εργασιών τους πέτυχαν τα supermarket (+2,8%), ενώ οι αλυσίδες discounters σηµείωσαν αύξηση κατά 1,5%. Εξέλιξη κύκλου εργασιών κατά το α εξάµηνο 2011 (%) 0,0% 0,5% 1,0% 1,5% 2,0% 2,5% 3,0% 3,5% Supermarket 2,8% Discounter 1,7% Hypermarket 1,5% Drogerie 3,3% Σύνολο λιανεµπορίου τροφίµων 2,8% Πηγή: GfK, LZ 5

Οι 30 µεγαλύτερες εταιρείες στο λιανεµπόριο τροφίµων της Γερµανίας Κύκλος εργασιών 2010 για τρόφιµα (σε εκ. ) 0 5.000 10.000 15.000 20.000 25.000 30.000 35.000 40.000 45.000 Edeka - Gruppe Rewe-Gruppe Schwarz-Gruppe Aldi Gruppe Metro-Gruppe Lekkerland Schlecker dm Rossmann Bartels-Langness Tengelmann Gruppe Norma Globus Bünting Dohle-Gruppe Toeller Gruppe Netto Nord Coop Müller Tegut Handelshof K+K Ratio Wasgau Dennree Alnatura Kaes Lüning Budnikowsky Feneberg λοιποί 3.956 3.667 2.596 2.343 2.228 2.210 2.188 1.658 1.370 1.129 1.074 1.040 940 920 557 527 520 479 428 420 364 324 312 283 4.583 7.821 11.669 20.090 23.030 26.922 40.880 Πηγή: Trade Dimensions 6

Αλυσίδες Discounter Η σηµαντικότερη αλυσίδα discounter της Γερµανίας Aldi εκτιµάται ότι πραγµατοποίησε το 2010 κύκλο εργασιών 24,5 δις (20,09 δις για τρόφιµα, +1,6% έναντι του 2009), ενώ η δεύτερη σηµαντικότερη αλυσίδα discounter Lidl είχε κύκλο εργασιών 15,5 δις (12,7 δις για τρόφιµα, +2,5% έναντι του 2009). Μετά την εξαγορά της Plus, την τρίτη θέση µεταξύ των discounter καταλαµβάνει πλέον η Netto (Edeka- Gruppe), η οποία εµφάνισε το 2010 αύξηση κατά 4,8% του κύκλου εργασιών της, µειώνοντας την απόσταση που τη χωρίζει από τις ηγέτιδες του κλάδου Aldi και Lidl. Η αλυσίδα Penny του οµίλου Rewe έχει την τέταρτη θέση στην κατάταξη, αποτελεί όµως το αδύνατο σηµείο του οµίλου, καθώς ο κύκλος εργασιών της µειώθηκε το 2010 στα 7,5 δις (-1,7% έναντι του 2009). Ηα αλυσίδα Norma, 5 η αλυσίδα discounter της Γερµανίας, σηµείωσε το 2010 τη µεγαλύτερη αύξηση κύκλου εργασιών σε σχέση µε τις ανταγωνίστριές της (+8,3%), φθάνοντας τα 2,6 δις. Οι µεγαλύτερες αλυσίδες discounter της Γερµανίας (κύκλος εργασιών σε εκ., 2010) 0 5.000 10.000 15.000 20.000 25.000 30.000 Aldi 24.500 Lidl (Schw arz Gruppe) 15.500 Netto Markendiscount (Edeka Gruppe) 11.400 Penny (Rew e Gruppe) 7.554 Norma 2.600 Netto Supermarkt (Dansk Supermarked A/S) 1.130 Πηγή: Trade Dimensions, LZ Το δίκτυο καταστηµάτων των αλυσίδων discounters έγινε κατά το 2010 ακόµα πιο πυκνό, ξεπερνώντας τα 15.000 καταστήµατα, ωστόσο ο ρυθµός της επέκτασής τους έχει πλέον επιβραθυνθεί. Οι δύο µεγαλύτερες αλυσίδες discounter Aldi και Lidl δεν πραγµατοποίησαν το 2010 σηµαντικές µεταβολές στο δίκτυο των καταστηµάτων τους, ενώ αντιθέτως επεκτατική πολιτική ακολούθησε η αλυσίδα Netto, µε στόχο να φτάσει τα 4.000 καταστήµατα στο σύνολο της χώρας. Η αλυσίδα Penny έχει επίσης σχέδια επέκτασης µε στόχο τα 2.500 καταστήµατα. Πλήθος discounter καταστηµάτων Φεβρουάριος 2011 Φεβρουάριος 2010 Μεταβολή Aldi Nord 2.513 2.522-9 Aldi Süd 1.792 1.777 15 Lidl 3.232 3.182 50 Netto Markendiscount 3.964 3.241 723 Penny 2.403 2.412-9 Norma 1.258 1.246 12 Netto supermarkt 323 309 14 Σύνολο 15.485 14.689 796 Πηγή: Trade Dimensions,, LZ 7

Το µερίδιο αγοράς των discounter εκτιµάται ότι το 2010 ήταν στο 44% (πηγή: BVE), όπως και την προηγούµενη χρονιά, καθώς η αυξητική τάση της δεκαετίας 2000-2009 φαίνεται να έχει πλέον σταµατήσει (από το 32,1% το 2000 στο 44,6% το 2009). Μερίδιο αγοράς discounter 2010 (%) Non-discounter 56% Discounter 44% Εξέλιξη µεριδίου αγοράς discounter 2000-2010 (% κύκλου εργασιών) 50 45 40 35 32,1 33,7 36,8 38,4 39,7 40,9 42,5 43,2 44 44,6 44 30 25 20 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Πηγή: Accenture, BE 8

Οι Γερµανοί καταναλωτές πραγµατοποιούν τις αγορές τους σε περισσότερα από ένα καταστήµατα, συµπεριλαµβάνοντας στις επιλογές τους τόσο τα discounter, όσο και τα supermarket/hypermarket. Το Aldi είναι το βασικό κατάστηµα για τις αγορές µόνο για το 16% των Γερµανών καταναλωτών, ενώ για το Lidl, και τα supermarket Rewe και Edeka το ποσοστό αυτό ανέρχεται σε 14%. Καταστήµατα στα οποία πραγµατοποίησαν αγορές (% καταναλωτών), 2010 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 Aldi Lidl Rewe Edeka Netto Penny Real Kaufland Norma Kaisers Globus Hit Tegut Famila 7 8 10 12 13 24 44 44 50 57 58 64 75 83 Βασικό κατάστηµα για τις αγορές τους (% καταναλωτών), 2010 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 Aldi Lidl Rewe Edeka Netto Penny Real Kaufland Norma Kaisers Globus Hit Tegut Famila 1 1 1 1 1 3 5 5 8 10 14 14 14 16 Πηγή: Konzept + Markt, LZ Σηµειώνεται, τέλος ότι το ωράριο λειτουργίας των discounter τείνει επίσης να διευρυνθεί, προκειµένου να είναι ανταγωνιστικό προς αυτό των supermarket. Έτσι, τα discounter Lidl λειτουργούν από τις 07.00 ως τις 21.00, όπως και τα discounter Penny, ενώ µόνο τα Aldi παραµένουν στο ωράριο 08:00-20.00. Για τα περισσότερα supermarket (Kaisers, Rewe, Edeka) το ωράριο λειτουργίας έχει διαµορφωθεί στο 07:00-22:00 ή 08:00-22:00. 9

Προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας Ο κύκλος εργασιών για προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας αποτελεί περισσότερο από το 1/3 του συνόλου στο γερµανικό λιανεµπόριο, καθώς η παρουσία τους είναι εκτεταµένη τόσο σε αλυσίδες discounters, όσο και σε supermarkets/hypermarkets. Το 2010, το µερίδιο αγοράς των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας (private labels) σηµείωσε οριακή άνοδο ως προς την αξία (+0,1% στο 37,4%). Το µερίδιο αγοράς των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας µε βάση την ποσότητα, εκτιµάται περίπου στο 41%. Μερίδιο αγοράς προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας (%) ως προς την αξία 38 37,5 37,6 37,3 37,4 37 36,8 36,5 36,2 36 35,5 2006 2007 2008 2009 2010 Πηγή: Nielsen, LZ, υπολογισµοί µε βάση 29 κατηγορίες προϊόντων Για τα discounter, το µερίδιο των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας στο σύνολο του κύκλου εργασιών τους είναι σαφώς υψηλότερο, καθώς πραγµατοποιούν πάνω από τα 2/3 του κύκλου εργασιών τους µε private label, ενώ για τις ηγέτιδες εταιρείες του κλάδου το ποσοστό αυτό είναι ακόµα υψηλότερο (το Aldi πραγµατοποιεί µόλις το 11,5% του κύκλου εργασιών του µε επώνυµα προϊόντα, και το Lidl περίπου το διπλάσιο, 23,8%). Για τα supermarket, το µερίδιο (% αξίας) των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας αυξήθηκε την τελευταία πενταετία και έφτασε το 2010 το 17,3%. Εξέλιξη µερίδιου αγοράς προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας (%) ως προς την αξία 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 27,1 27,1 28,1 28,3 28,7 28,7 40,1 38,7 36,9 35,2 35,6 34,9 8,8 9,1 9,3 10,2 10,9 11,3 24 25,1 25,7 26,3 24,8 25,1 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Premium Μεσαίες µάρκες Ιδιωτικής ετικέτας - µεσαίες και premium Ιδιωτικής ετικέτας - εκπτωτικά Πηγή: GfK, LZ, οι υπολογισµοί αφορούν FMCG 10

Κατά το 2010 συνεχίστηκε και διευρύνθηκε η τάση της δηµιουργίας περισσότερων σειρών προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας, οι οποίες τοποθετούνται σε διαφορετικό επίπεδο τιµής: για παράδειγµα η αλυσίδα supermarket Rewe εκτός από την σειρά προϊόντων Ja!, τα οποία τοποθετούνται από άποψη τιµής ανταγωνιστικά ως προς τα discounter, εισήγαγε την Rewe Bio για τα βιολογικά προϊόντα καθώς και τη σειρά προϊόντων Rewe Feine Welt, που τοποθετείται ως προς την τιµή σαφώς ψηλότερα. Η σειρά Rewe Feine Welt ξεκίνησε το 2009, ενώ το 2010 ο αριθµός των κωδικών που περιλαµβάνει διευρύνθηκε στους 170. Αντίστοιχη στρατηγική ακολουθούν και τα hypermarkets Real, τα οποία έχουν τη σειρά Tip (discount price level), καθώς και τις Bio, Selection και Real-Quality, καθώς η ηγέτιδα αλυσίδα supermarket Edeka (Gut & Günstig, Mibell, Selection). Με βάση τα στατιστικά στοιχεία της GfK, η εισαγωγή προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας, τα οποία τοποθετούνται στη µεσαία και ανώτερη κατηγορία τιµών, ήταν επιτυχής, καθώς το µερίδιο τους διευρύνεται σταδιακά, από το 8,8% το 2005 στο 11,3% το 2010. Η διεύρυνση του µεριδίου αγοράς τους πραγµατοποιείται σε βάρος κυρίως των επώνυµων προϊόντων που τοποθετούνται στη µεσαία κατηγορία τιµών, και όχι σε βάρος των εκπτωτικών προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας: για τις µεσαίες µάρκες σηµειώθηκε απώλεια πέντε ποσοστιαίων µονάδων µέσα σε µια πενταετία (από το 40,1% το 2005 στο 34,9% το 2010), ενώ για τα εκπτωτικά προϊόντων private labels σηµειώθηκε άνοδος κατά δύο µονάδες στο διάστηµα 2005-2008, και µόνο το 2009 σηµειώθηκε πτώση. Η δηµιουργία δύο ή τριών βαθµίδων προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας αποτελεί στρατηγική των nondiscounters καταστηµάτων, προκειµένου αφενός να αντιµετωπίσουν τα discounters στις χαµηλές τιµές και αφετέρου να διαφοροποιηθούν ως προς αυτά, διαθέτοντας περισσότερα και ποιοτικότερα προϊόντα. Ωστόσο, τα discounters έχουν αντιγράψει την στρατηγική αυτή, δηµιουργώντας επίσης σειρές προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας περισσότερων βαθµίδων, ή ακόµα και premium, οι οποίες βεβαίως περιλαµβάνουν λιγότερους κωδικούς προϊόντων από ότι οι αντίστοιχες σειρές των non-discounters. Έτσι, από το 2009 έχουν εµφανιστεί οι σειρές Feine Kost στην Penny, Freihofer Gourmet στα Aldi Nord, Gourmet στα Aldi Süd, Finest Gourmet στην Norma, Deluxe στα Lidl και N-Premium στα Netto. Στο πλαίσιο της ευρύτερης τάσης για τοπικά προϊόντα, την τελευταία τριετία έχουν επίσης αυξηθεί οι σειρές προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας µε τοπικό χαρακτήρα, όπως είναι η Mein Land στην Edeka Nordrhein Westfalen, που περιλαµβάνει φρούτα, λαχανικά και αυγά από την ευρύτερη περιοχή της Β. Ρηνανίας Βεστφαλίας. Εταιρεία Σειρά προϊόντων Έναρξη Bünting NaturWert regional 1994 Coop Unser Norden 2005 Edeka Nord Unsere Heimat - Echt & Gut 2010 Edeka Südwest Unsere Heimat - Echt & Gut 2006 Edeka Rhein-Ruhr Mein Land 2010 Feneberg Von Hier 1998 Lidl Ein gutes Stück Heimat 2010 Netto Markendiscount Ein Herz für Erzeuger 2008 Penny Echt Nordisch 2011 Penny Echt Bayrisch 2011 Rewe Aus Liebe zur Heimat 2011 Πηγή: SMK, LZ 11

To 2010, το µερίδιο αγοράς των προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας για τα τρόφιµα αυξήθηκε οριακά στο 38,6%, έναντι 38,5% το 2009 και 39,5% το 2008. Οι κατηγορίες τροφίµων µε τα υψηλότερα ποσοστά προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας είναι τα τυροκοµικά (55% µερίδιο αγοράς το 2010), τα κατεψυγµένα (50,1%), τα γαλακτοκοµικά (48%), τα παρασκευάσµατα τροφίµων σε κονσέρβα (52%), τα µη αλκοολούχα ποτά (37,9%), τα λίπη και έλαια (41,5%), τα προϊόντα delicatessen (40,2%), το κρασί και τα οινοπνευµατώδη (38,2% και 34,2% αντιστοίχως). Μερίδια αγοράς % προϊόντων ιδιωτικής ετικέτας 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% 60,0% Τυροκοµικά Κονσέρβες Κατεψυγµένα Γαλακτοκοµικά 55,0% 52,0% 50,1% 48,0% Λίπη και έλαια Delikatessen Οίνος Μη αλκοολούχα ποτά 41,5% 40,2% 38,2% 37,9% Οινοπνευµατώδη 34,2% Ζαχαρώδη 27,7% Πηγή: IFH, BBE, LZ Το πλήθος των προϊόντων που διατίθενται στα γερµανικά discounters/supermarkets έχει αυξηθεί σηµαντικά από το 2000 και µετά: η αύξηση είναι εντυπωσιακή στην κατηγορία των νωπών προϊόντων (+2.708), και είναι επίσης σηµαντική στην κατηγορία των ξηρών τροφίµων (+2.352 προϊόντα) και των ποτών (+2.038 προϊόντα). Το εύρος των προϊόντων που διατίθενται στα supermarkets/hypermarkets είναι σηµαντικά µεγαλύτερο έναντι των discounters, πράγµα που ισχύει για όλες τις κατηγορίες τροφίµων (νωπά και µη). Εύρος προϊόντων που διατίθενται στα discounters/supermarkets/hypermarkets Πλήθος κωδικών προϊόντων -2008 0 1,000 2,000 3,000 4,000 5,000 6,000 7,000 8,000 9,000 Νωπά προϊόντα 499 3,414 3,996 Ξηρά προϊόντα 606 6,678 7,779 Discounter Supermarket Hypermarket 187 Ποτά 2,094 3,982 Πηγή: IFH, BBE, LZ 12

Καταστήµατα βιολογικών προϊόντων, Drogeriemärkte Καλή πορεία κατά το 2010, όπως και την προηγούµενη χρονιά, είχαν οι µεγάλες αλυσίδες πώλησης βιολογικών προϊόντων Dennree και Alnatura, οι οποίες παρέµειναν στην ίδια θέση στην κατάταξη των εταιρειών λιανεµπορίου (26 η και 27 η θέση αντιστοίχως), σηµειώνοντας και πάλι διψήφιους ρυθµούς αύξησης του κύκλου εργασιών τους και φθάνοντας τα 428 και 420 εκ. κύκλο εργασιών αντιστοίχως. Αύξηση σηµειώθηκε το 2010 και για την Basic, ο κύκλος εργασιών της οποίας ξεπέρασε τα 100 εκ. (+5% έναντι του 2009), ενώ καλή πορεία έχει και η αλυσίδα Superbiomarkt, που διαθέτει 15 καταστήµατα στη Β.Ρηνανία- Βεστφαλία και πραγµατοποιεί κύκλο εργασιών περί τα 25 εκ.. Αντιθέτως, το 2010, ο όµιλος Rewe αποφάσισε να κλείσει την αλυσίδα supermarket βιολογικών προϊόντων Vierlinden, η οποία είχε ξεκινήσει τη λειτουργία της µόλις το 2005 και διέθετε πέντε καταστήµατα στην περιοχή της Κολωνίας όπου βρίσκεται και η έδρα του οµίλου Rewe- ενώ έµφαση στα βιολογικά δίνει η καινούρια αλυσίδα του οµίλου Temma http://www.temma.de, η οποία ξεκίνησε να λειτουργεί το 2010 και διαθέτει µέχρι στιγµής 2 καταστήµατα στην Κολωνία. Supermarket βιολογικών προϊόντων Κύκλος εργασιών 2010 (σε εκ. ) Μεταβολή 2009/2010 (%) Αριθµός καταστηµάτων Dennree denn s biomarkt 428 +11,4% 48 Alnatura 420 +10,5% 64 Basic 100 +5,0% 24 Πηγή: Trade Dimensions / websites Basic, Alnatura, Dennree Συνολικά για τα supermarket και τα καταστήµατα πώλησης βιολογικών προϊόντων το 2010 ήταν µια καλή χρονιά, µε αύξηση κατά 4,2% του κύκλου εργασιών τους, µε βάση τα στοιχεία του συνδέσµου ΒΝΝ Bundesverband Naturkost Naturwaren, Herstellung und Handel e. V. Επίσης θετική πορεία το 2010 είχαν οι αλυσίδες drogerie, στις οποίες - πέραν των καλλυντικών/απορρυπαντικών που αποτελούν τον πυρήνα των προϊόντων τους - πωλούνται διάφορα είδη τροφίµων, µε έµφαση στα βιολογικά, όπως ξηροί καρποί και αποξηραµένα φρούτα, ελαιόλαδο και ελιές, ζαχαρώδη, κρασί, καφές και παιδικές τροφές. Για παράδειγµα, στην αλυσίδα drogerie Rossmann διατίθενται βιολογικά προϊόντα enerbio (ιδιωτική ετικέτα της Rossmann), ενώ στην dm προϊόντα της Alnatura. Μόνη εξαίρεση στη θετική πορεία του κλάδου και κατά το 2010, όπως και το 2009, ήταν η discounter αλυσίδα drogerie Schlecker, της οποίας ο κύκλος εργασιών περιορίστηκε εκ νέου κατά -8,5% έναντι του προηγούµενου έτους (-8,1% το 2009 έναντι του 2008). Κύκλος εργασιών 2010 (σε εκ. ) Μεταβολή 2010/2009 (%) Αριθµός καταστηµάτων Schlecker 4.300-8,5 8.800 dm 4.074 8,7 1.185 Rossmann 3.425 9,6 1.580 Müller 2.292 3,9 477 Budnikowsky 390 6,8 154 Πηγή: Trade Dimensions / Planet Retail, LZ net 13

II. Εστίαση Ο κύκλος εργασιών για την εστίαση (fast-foods, εστιατόρια, καντίνες σε χώρους εργασίας, ξενοδοχεία) αυξήθηκε οριακά το 2010 στα 62,5 δις (+0,2 % έναντι του 2009), καθώς η συχνότητα κατανάλωσης γευµάτων εκτός σπιτιού ακολουθεί καθοδική πορεία (140 γεύµατα/snacks ανά καταναλωτή ετησίως το 2010, -1,2% έναντι του 2009). Κύκλος εργασιών σε εκ. 2007 2008 2009 2010 Εστιατόρια 26.096 26.427 25.816 25.763 Fast food, Imbiss 20.157 20.413 20.444 20.648 Event catering 11.501 11.181 10.980 10.840 Εστίαση σε χώρους εργασίας και εκπαίδευσης 4.870 5.154 5.130 5.248 Σύνολο 62.624 63.175 62.370 62.499 Ετήσια µεταβολή (%) 2007 2008 2009 2010 Εστιατόρια 1,3% -2,3% -0,2% Fast food, Imbiss 1,3% 0,2% 1,0% Event catering -2,8% -1,8% -1,3% Εστίαση σε χώρους εργασίας και εκπαίδευσης 5,8% -0,5% 2,3% Σύνολο 0,9% -1,3% 0,2% Πηγή: npdgroup Μερίδια αγοράς µε βάση τον κύκλο εργασιών %, 2010, ανά κατηγορία καταστηµάτων εστίασης Εστίαση σε χώρους εργασίας και εκπαίδευσης 9% Eventgastronomie 17% Εστιατόρια 41% Fast food, Imbiss 33% Σηµαντικότερη µεταβολή στο χώρο των cash+carry και διανοµής στη γαστρονοµία είναι η πώληση του µεριδίου 50% της Rewe στο joint venture Transgourmet Holding προς την Coop Schweiz. Η συναλλαγή επετράπη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ανταγωνισµού στις αρχές του 2011 και πραγµατοποιήθηκε έναντι 750 εκ.. Έτσι, η Coop Schweiz κατέχει πλέον το σύνολο της Transgourmet Holding, µε βασικότερα κανάλια διανοµής τα C+C Fegro/Selgros δεύτερη µεγαλύτερη αλυσίδα cash+carry στη Γερµανία µετά τη Metro C+C - και την εταιρεία διανοµής στη γαστρονοµία Rewe Foodservice (πρώην Rewe GVS). Σηµειώνεται ακόµα ότι, στο πλαίσιο των δοκιµών για νέα κανάλια διανοµής, και δεδοµένης της ανοδικής πορείας του κύκλου εργασιών για τα fast food/snack restaurants, η Rewe άνοιξε το 2011 το πρώτο της κατάστηµα convenience shop στην Κολωνία µε την επωνυµία Rewe to go, κατάστηµα το οποίο προσφέρει ελαφρά γεύµατα για κατανάλωση καθ οδόν, όπως σάντουιτς, σούσι, χυµούς και αρτοσκευάσµατα, και είναι αντίστοιχο µε την προσπάθεια της Lekkerland, που ξεκίνησε τη λειτουργία δύο καταστηµάτων Frischwerk στο Düsseldorf την προηγούµενη χρονιά. 14

Αλυσίδες Cash + Carry Οι 10 µεγαλύτερες αλυσίδες Cash and Carry της Γερµανίας, οι οποίες πραγµατοποιούν περίπου το 99% του συνόλου του κύκλου εργασιών στο τµήµα αυτό της αγοράς, είναι οι εξής: Cash +Carry Κύκλος εργασιών σε εκ. (2008) Μερίδιο αγοράς (%) Metro C+C 6.258 55,6 Rewe GC 1.675 14,9 Edeka Gruppe 1.381 12,3 Intergast, Gafateam 992 8,8 Handelshof 558 5,0 Stroetmann 87 0,8 Mattfeld 75 0,7 Service-Bund 54 0,5 Frische Paradies 44 0,4 Niggemann 42 0,4 Top 10 11.166 99,1 Σύνολο 11.263 100,0 Πηγή: Trade Dimensions Cash and Carry - Κύκλος εργασιών 2008, σε εκ. 0 1,000 2,000 3,000 4,000 5,000 6,000 7,000 Metro C+C 6,258 Rewe GC Edeka Gruppe 1,381 1,675 Intergast, Gafateam 992 Handelshof 558 Stroetmann Mattfeld Service-Bund Frische Paradies Niggemann 87 75 54 44 42 15

ιανοµείς στη γαστρονοµία Οι 10 µεγαλύτεροι διανοµείς τροφίµων, οι οποίοι αθροιστικά καλύπτουν το 90% της αγοράς, είναι: ιανοµείς στη γαστρονοµία Κύκλος εργασιών σε εκ. (2008) Μερίδιο αγοράς (%) Rewe 1.021 17,1 Intergast-Gafateam 927 15,5 GV-Partner 910 15,2 Como 591 9,9 Service Bund 579 9,7 Edeka 477 8,0 Deutsche See 305 5,1 Vierlande 202 3,4 Metro C+C 195 3,3 Dewender 134 2,2 Top10 5.341 89,4 Σύνολο 5.975 100,0 Πηγή: Trade Dimensions ιανοµείς στη γαστρονοµία - Κύκλος εργασιών 2008 (σε εκ. ) 0 200 400 600 800 1000 1200 Rewe 1021 Intergast-Gafateam GV-Partner 927 910 Como Service Bund 591 579 Edeka 477 Deutsche See 305 Vierlande Metro C+C 202 195 Dewender 134 Τέλος, στη Γερµανία δραστηριοποιούνται και µια σειρά εταιρειών και συνεταιρισµών αγορών (Einkaufsgenosssenschaften), που διανέµουν τα προϊόντα στη γαστρονοµία, σε ξενοδοχεία, καντίνες επιχειρήσεων, νοσοκοµεία κτλ. Οι σηµαντικότερες από αυτές τις εταιρείες είναι: Für Sie EG (Rewe Group) http://www.fuer-sie-eg.de HGK - Hotel und Gastronomie Kauf http://www.h-g-k.de/ Lidega- Lieferanten der Gastronomie http://www.lidega.de Progros Einkaufsgesellschaft http://www.progros.de/ Hogast http://www.hogast.de/ Αντιγόνη Μαριόλη Γραµµατέας ΟΕΥ Β 16