Πώς να ανακουφίσετε τα ερεθισμένα μάτια σας 15 ΜΑΡΤΙΟΥ 2015 Νεότερες επεμβατικές μέθοδοι αντιμετώπισης της Πρεσβυωπίας ΤΗ πρεσβυωπία οφείλεται στη γήρανση του οπτικού συστήματος, με αποτέλεσμα να μην μπορεί κανείς να εστιάζει σε κοντινά αντικείμενα. Παρουσιάζεται στην ηλικία των 40 έως 50 ετών, με αρχική ένδειξη τη δυσκολία στο διάβασμα υπό συνθήκες χαμηλού φωτισμού. Παγκοσμίως, αφορά περισσότερα από δύο δισεκατομμύρια ανθρώπους, ενώ στη χώρα μας, περισσότεροι από δύο εκατομμύρια Έλληνες έχουν πρεσβυωπία. Το αισιόδοξο μήνυμα που οφείλουμε να τονίσουμε είναι ότι η αντιμετώπιση της πρεσβυωπίας είναι πλέον γεγονός. Για τις νεότερες εξελίξεις στην αντιμετώπιση της πρεσβυωπίας με laser και όχι μόνο, αναφέρεται στο άρθρο του στο biomagazine.gr, ο Καθηγητής Οφθαλμολογίας και Χειρουργός- Οφθαλμίατρος, Αναστάσιος Κανελλόπουλος, ο οποίος μας παρουσιάζει μία πρωτοποριακή διορθωτική παρέμβαση, χωρίς laser, με χρήση μόνο σταγόνων ριβοφλαβίνης και ειδικού φωτός. Μία πρόσφατη τεχνική, ελληνικής έμπνευσης και προέλευσης που έχει ήδη δημοσιευτεί και παρουσιαστεί στα παγκόσμια συνέδρια, και πάνω στην οποία η ομάδα του κυρίου Κανελλόπουλου είναι πρωτοπόρος παγκοσμίως.
Πρεσβυωπία: Μία φυσιολογική εξέλιξη της όρασης Δεν μπορούμε να την ονομάσουμε πάθηση γιατί δεν είναι κάτι παθολογικό, είναι η φυσιολογική εξέλιξη του μηχανισμού της προσαρμογής του ματιού. Το ανθρώπινο μάτι έχει τη δυνατότητα να βλέπει πολύ καλά μακριά γιατί αυτός είναι ο φυσικός σχεδιασμός του και έχει επιπλέον δυνατότητα να εστιάσει στο ενδιάμεσο και στο κοντά. Ενδιάμεσο, παραδείγματος χάρη, είναι μία οθόνη ενός υπολογιστή desktop ή είναι το φαγητό μας την ώρα που τρώμε ή είναι ένα τραπέζι με τραπουλόχαρτα, όταν παίζουμε χαρτιά. Η κοντινή όραση, είναι η όραση που χρησιμοποιούμε όταν διαβάζουμε ένα κείμενο σε ένα βιβλίο είτε καθιστοί είτε ξαπλωμένοι, ή όταν βλέπουμε το κινητό μας που έχει γενικά μικρή γραμματοσειρά Αυτός ο μηχανισμός αφορά τη σύσπαση του ακτινωτού σώματος και οδηγεί σε χαλάρωση των ινών που «τεντώνουν» το φακό του ματιού που βρίσκεται μέσα στο μάτι μας. Έτσι, οι ίνες αυτές χαλαρώνουν και ο φακός παίρνει το φυσιολογικό σχήμα του, το οποίο είναι πιο σφαιρικό από ό,τι όταν κοιτάμε μακριά, άρα γίνεται πιο δυνατός και έτσι έχουμε τη δυνατότητα να κοιτάζουμε κοντά.η φύση έχει προικίσει πολλά θηλαστικά και ιδιαίτερα τον άνθρωπο, με τη δυνατότητα να «αυτορρυθμίζει», τη δύναμη του φακού που είναι μέσα στο μάτι, την ώρα που κοιτάζει αντικείμενα που είναι σε ενδιάμεση ή κοντινή όραση, όπως ένας φακός μιας φωτογραφικής μηχανής που έχει αυτόματο zoom. Όταν ο μηχανισμός αυτός αρχίζει να αδρανεί κάτι το οποίο έχει αποδειχθεί όχι επειδή χάνεται η δυνατότητα κίνησης αυτού του μυ που προαναφέραμε, του μυ δηλαδή του ακτινωτού σώματος ή επειδή δεν είναι ελαστικές οι ίνες που κρατούν το φακό μας μέσα στο μάτι, αλλά επειδή ο ίδιος ο φακός μεγαλώνει σε μέγεθος και «σκληραίνει», άρα δεν είναι πια εύκαμπτος. Αυτό γίνεται παροδικά από την ηλικία περίπου των 35 και ολοκληρώνεται περίπου στα 50 έτη, γι αυτό και η πλειοψηφία του πληθυσμού που δε χρειάζεται γυαλιά για μακριά αρχίζει να νιώθει την ανάγκη για γυαλιά για κοντά, δηλαδή για το διάβασμα, περίπου στην ηλικία των 45 ετών. Η πρεσβυωπία, δηλαδή, αφορά όλους τους ανθρώπους που βλέπουν πολύ καλά μακριά. Αντιμετώπιση της πρεσβυωπίας Δεν υπάρχει κάποια θεραπεία της πρεσβυωπίας, αν και ο όρος χρησιμοποιείται καταχρηστικά πολλές φορές και από γιατρούς αλλά και από τον κόσμο. Υπάρχουν κάποιες μέθοδοι αντιμετώπισης της πρεσβυωπίας, δηλαδή τρόποι, οι οποίοι βελτιώνουν τη λειτουργία του ατόμου όσον αφορά την πρεσβυωπία του. Ο πρώτος και ο πιο παλιός και αν θέλετε κι ο πιο επικρατής αυτήν τη στιγμή είναι το monovision, δηλαδή το να στοχεύσουμε στο ένα από τα δύο μάτια. Συνήθως, διαλέγουμε το μη επικρατές μάτι. Τι είναι επικρατές και μη επικρατές μάτιεπικρατές είναι το μάτι με το οποίο σημαδεύουμε. Για παράδειγμα, αν κάποιος στο ιστορικό του έχει χρησιμοποιήσει όπλο για να σημαδέψει ή έχει χρησιμοποιήσει τις παλιότερες φωτογραφικές μηχανές, στις οποίες έπρεπε να σημαδεύουμε μέσα στη φωτογραφική μηχανή, ώστε να εστιαστεί το είδωλο που θέλαμε να φωτογραφήσουμε, τότε στις περιπτώσεις αυτές, πάντα χρησιμοποιούμε το επικρατές μας μάτι. Το άλλο μάτι είναι το μη επικρατές.
Η μέθοδος Monovision Στο μη επικρατές μάτι προσπαθούμε να «προκαλέσουμε» λίγη μυωπία. Αυτό μπορεί να γίνει είτε με ειδικά γυαλιά, είτε με ένα φακό επαφής, είτε με τοποθέτηση ειδικού φακού κατά τη διάρκεια μιας επέμβασης καταρράκτη, αν μιλάμε για άτομα τρίτης ηλικίας που συνήθως υποβάλλονται σε επέμβαση καταρράκτη. Το monovision δίνει τη δυνατότητα στο μη επικρατές μάτι να εστιάσει καλύτερα για κοντά και στο επικρατές μάτι να μείνει εστιασμένο για μακριά. Έχει το μειονέκτημα, βέβαια, ότι χάνουμε στερεοσκοπική όραση, γιατί η δυνατότητα αντίληψης βάθους και τρισδιάστατης εικόνας εξαρτάται στο ότι δουλεύουν και τα δύο μας μάτια ισοδύναμα. Άρα στο monovision θυσιάζουμε στερεοσκοπική όραση, κάτι που ικανοποιεί κάθε άτομο σε διαφορετικό βαθμό. Ο συμβιβασμός που κάνει κάθε άτομο με το monovision είναι υποκειμενικός, καθώς το monovision είναι ένας μηχανισμός που γίνεται αυτόματα στον εγκέφαλο κάθε ανθρώπου. Κάποιοι άνθρωποι «ανέχονται» περισσότερο monovision, άλλοι λιγότερο και άλλοι καθόλου.όπως διδάσκουμε κάθε χρόνο σε αντίστοιχα σεμινάρια της Αμερικανικής Ακαδημίας και της Ευρωπαϊκής Εταιρίας Χειρουργών Διαθλαστικής Χειρουργικής, τα τελευταία 15 χρόνια, δοκιμάζουμε την όραση με κάθε υποψήφιο, συνήθως άνω των 40-45 ετών, πρώτα με φακούς επαφής στο ιατρείο. Δηλαδή, χρησιμοποιούμε τους αντίστοιχους φακούς επαφής που μπορούν να κάνουν προσομοίωση αυτού του φαινομένου του monovision και να δούμε αν αυτό είναι κάτι το οποίο λειτουργικά μπορεί να βοηθήσει τον ενδιαφερόμενο. Μιλάμε για φακούς επαφής, επειδή τα γυαλιά δεν μπορούν να μας δώσουν μια ρεαλιστική εικόνα του monovision όσο αυτή των φακών γιατί τελικά η όραση με τους φακούς μοιάζει περισσότερο με το αποτέλεσμα που δίνει μια επέμβαση με laser. Αν αποφασίσει κάποιος να κάνει μόνιμα αυτήν τη διόρθωση στα μάτια του, μπορεί να γίνει με το γνωστό laser, που διορθώνει μυωπία, υπερμετρωπία ή/και αστιγματισμό. PresbyLASIK Πέραν του monovision, υπάρχουν επεμβάσεις που μπορούν να κάνουν πολυεστιακό τον κερατοειδή, δηλαδή σε κάποιον που πρόκειται να υποβληθεί σε επέμβαση μυωπίας ή υπερμετρωπίας ή αστιγματισμού, να γίνει μία ειδική σμίλευση που κάνει τον κερατοειδή του ενδιαφερόμενου ή τον έναν ή και τους δύο πολυεστιακό, και έτσι του δίνει τη δυνατότητα να βλέπει καλά και μακριά και κοντά. Είναι μία τεχνική που έχει δοκιμαστεί στο παρελθόν, δεν έχει βρει ιδιαίτερα μεγάλη επιτυχία, αλλά υπάρχουν ακόμα κάποιοι γιατροί τόσο στην Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και στην Αμερική που την εφαρμόζουν, με σχετική επιτυχία. Η προσομοίωση αυτής της τεχνικής, μπορεί να γίνει με πολυεστιακούς φακούς επαφής αντίστοιχα. Inlays Η τρίτη επιλογή είναι να τοποθετηθούν μέσα στον έναν από τους δύο κερατοειδείς, ειδικοί φακοί που λέγονται στα αγγλικά inlays, είναι δηλαδή συνθετικά ενθέματα, τα οποία μπορούν να δώσουν τη δυνατότητα της πολυεστιακότητας στον κερατοειδή.το πιο δημοφιλές ένθεμα αυτής της κατηγορίας είναι ο δεύτερος τύπος και πιθανόν να έχει συνολικά τα μεγαλύτερα νούμερα ένθεσης παγκόσμια από όλους τους υπολοίπους. Παρόλα αυτά, ακόμα και σε αυτήν την τεχνική έχουν υπάρξει αρκετά μικρά προβλήματα και αρκετοί από αυτούς τους φακούς έπρεπε να αφαιρεθούν, καθώς μπορούν να επηρεάσουν την ποιότητα της βραδινής όρασης και να δώσουν φωτοστέφανα ή ένα δεύτερο είδωλο σε ένα αρχικό φωτεινό είδωλο που βλέπει ο ασθενής. Σίγουρα, η παραπάνω μέθοδος δεν αποτελεί ριζική λύση, αλλά ούτε και θεραπεία του προβλήματος της πρεσβυωπίας, καθώς η πρεσβυωπία από το επικρατές μάτι παραμένει. Σε αυτή την περίπτωση, θα λέγαμε
ότι αποτελεί όμως για μερικούς, έναν τρόπο μερικής αντιμετώπισης. Ενδοφακοί Η τέταρτη επιλογή είναι οι πολυεστιακοί ενδοφακοί που χρησιμοποιούνται στην επέμβαση του καταρράκτη. Αποτελεί μία λύση που έχει χρησιμοποιηθεί σε διάφορες μορφές της, τα τελευταία 20 χρόνια. Η τελευταία μορφή της με τους διπλοεστιακούς πολυεστιακούς ή τριπλοεστιακούς φακούς, δείχνει να έχει αρκετούς οπαδούς τόσο στους χειρουργούς οφθαλμίατρους αλλά και στους ενδιαφερόμενους, με επιτυχή αποτελέσματα, τόσο στην Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Παρόλα αυτά, και αυτή η λύση φέρνει κάποιους αντικειμενικούς συμβιβασμούς, όσον αφορά την αίσθηση αντίθεσης και την ποιότητα όρασης, κυρίως σε βραδινές δραστηριότητες, όπως είναι η οδήγηση το βράδυ. Σε χαμηλές φωτεινές συνθήκες περιβάλλοντος, όπως σε δρόμους με ελάχιστο φωτισμό και σε ημίφως δε δίνουν καλή όραση. Οι πολυεστιακοί φακοί έχουν δει μεγαλύτερη άνθηση στις Ηνωμένες Πολιτείες όπου χρησιμοποιούνται σε περίπου 10-15% των υποψηφίων επέμβασης καταρράκτη. Στην Ευρώπη, το ποσοστό είναι μικρότερο και διαφέρει σημαντικά από χώρα σε χώρα. Στη χώρα μας, αντιπροσωπεύει λιγότερο από το 5% των επεμβάσεων καταρράκτη, παρότι οι χειρουργοί οφθαλμίατροί μας είναι άρτια εκπαιδευμένοι και έχουν πολύ μεγάλη εμπειρία στο αντικείμενο, κάτι που πιθανόν δείχνει τη διαφορετική κουλτούρα που ίσως έχουν οι ίδιοι οι ενδιαφερόμενοι, καθώς, όπως προείπα, πρέπει να θυσιάσουν λίγο από την ποιότητα όρασης και των δύο ματιών μαζί, για να μπορέσουν να έχουν την ελευθερία από τα γυαλιά και τα κοντινά και τα μακρινά. PiXL (Photorefractive crosslinking) Τέλος, η ομάδα μας, με παγκόσμια πρωτοπορία, έδειξε πρόσφατα, με μία ελάχιστα επεμβατική επέμβαση, τη διαθλαστική διασύνδεση κολλαγόνου, μπορεί κάποιος να παρέμβει σε ένα από τα δύο μάτια και να προκαλέσει λίγη μυωπία, έτσι ώστε να δημιουργήσει μία μικρή αίσθηση monovision, την πρώτη τεχνική που αναφέραμε. Αυτό γίνεται χωρίς laser στην τεχνική PiXL, με μία παρέμβαση που χρησιμοποιούμε μόνο σταγόνες ριβοφλαβίνης και ειδικό φως. Είναι μία τεχνική που ξεκίνησε στην Αθήνα από το καλοκαίρι του 2013, έχει ήδη δημοσιευτεί και παρουσιαστεί στα παγκόσμια συνέδρια, και η ομάδα μας αποτελεί την πρωτοπόρο ομάδα παγκοσμίως επάνω σε αυτήν την τεχνική. Η τεχνική αυτή βέβαια, όπως προείπαμε και για τις προηγούμενες θεραπείες monovision που μπορούν να γίνουν με φακούς επαφής είτε με laser μυωπίας, υπερμετρωπίας ή και αστιγματισμού, προϋποθέτει ότι ο ενδιαφερόμενος θα δεχθεί να θυσιάσει λίγο από τη συνεργασία των δύο ματιών και το επίπεδο στερεοσκοπικής όρασης. Μπορεί, φυσικά, να δοκιμάσει αυτήν την πραγματικότητα προτού πάρει την απόφαση, με το σενάριο των φακών επαφής που προαναφέραμε, που μπορεί να γίνει μέσα στο ιατρείο και που εμείς, με μεγάλη επιτυχία, χρησιμοποιούμε τώρα επάνω από 15 χρόνια, έτσι ώστε να έχουμε μία καλή πραγματική εικόνα για το αν αυτό το σενάριο μπορεί να δουλέψει για τον ενδιαφερόμενο ή όχι. Η εξατομικευμένη αντιμετώπιση της πρεσβυωπίας Συμπερασματικά, θα λέγαμε ότι υπάρχουν σήμερα πολλές μέθοδοι αντιμετώπισης της πρεσβυωπίας, άλλες περισσότερο και άλλες λιγότερο αποτελεσματικές. Καμία λύση δεν είναι καλή για όλους. Η αντιμετώπιση της πρεσβυωπίας είναι εξαιρετικά εξατομικευμένη. Πρέπει, δηλαδή, ο έμπειρος χειρουργός οφθαλμίατρος να μελετήσει τις δραστηριότητες του κάθε ατόμου,
που τον ενοχλεί η πρεσβυωπία, εάν οδηγεί και πόσες ώρες οδηγεί το βράδυ, εάν έχει δοκιμάσει στο παρελθόν πολυεστιακά γυαλιά ή πολυεστιακούς φακούς επαφής. Προσωπικά, η 25ετής πείρα μου σε επεμβάσεις με laser, εμπλουτίστηκε πολύ όταν πραγματοποιήσαμε τέτοιες επεμβάσεις σε πιλότους αεροπλάνων. Η εργασία των πιλότων εξαρτάται ριζικά από την ποιότητα της όρασής τους, που κατά παράδοση είναι συνήθως άνθρωποι με πολύ ελαφριά υπερμετρωπία, η οποία εμφανίζεται σε ηλικία μεταξύ 45 και 55. Μάθαμε, λοιπόν, μέσα από την εμπειρία μας, κάνοντας επεμβάσεις υπερμετρωπίας σε πάρα πολλούς πιλότους, την τελευταία δεκαετία, ότι ο καθένας από αυτούς ήταν εντελώς διαφορετικός. Άλλοι, δηλαδή, επέλεξαν σενάρια monovision, άλλοι επέλεξαν σενάρια ώστε να είναι η μακρινή τους όραση διορθωμένη όσο το δυνατόν καλύτερα και να φορέσουν πρεσβυωπικά γυαλιά για κοντά, άλλοι ήταν ευχαριστημένοι με monovision. Αυτή η αρχή ισχύει και για το γενικό πληθυσμό. Στο Πρωτόκολλό μας, δοκιμάζονται αυτά τα σενάρια, πρώτα με το κάθε άτομο εξατομικευμένα, για να μπορέσουμε να δημιουργήσουμε μία πραγματική εικόνα για το τι είναι αυτό που ευχαριστεί το κάθε άτομο στην καθημερινή του ζωή, και έτσι να μπορέσουμε να τον βοηθήσουμε όσο γίνεται καλύτερα να αντιμετωπίσει το υπογραμμίζουμε αυτό και όχι να θεραπεύσει την πρεσβυωπία, που μπορεί να είναι τόσο ενοχλητική στην καθημερινή του ζωή.