ηµιουργία Συστήµατος Παροχής Υπηρεσιών Ύδρευσης Αποχέτευσης στα Νησιά των Κυκλάδων

ηµιουργία Συστήµατος Παροχής Υπηρεσιών Ύδρευσης Αποχέτευσης στα Νησιά των Κυκλάδων Εκτενής Περίληψη Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Τµήµα Χηµικών Μηχανικών Σεπτέµβριος 2002

Σελίδα 2 ηµιουργία Συστήµατος Παροχής Υπηρεσιών ΥΑ στα Νησιά των Κυκλάδων Πρόλογος Το παρόν ερευνητικό έργο διερευνά τη σκοπιµότητα ανάπτυξης ενός ολοκληρωµένου και αποτελεσµατικού Συστήµατος Παροχής Υπηρεσιών Ύδρευσης Αποχέτευσης στο νησιωτικό σύµπλεγµα των Κυκλάδων και τις προϋποθέσεις υλοποίησής του. Το αντιπροσωπευτικό δείγµα, το οποίο µελετήθηκε και στο οποίο στηρίζονται τα συ- µπεράσµατα που παρουσιάζονται, αποτελούν τα νησιά Σύρος, Πάρος, Σέριφος, Φολέγανδρος και ο ήµος Υδρούσας της Άνδρου. To έργο ανατέθηκε από την ΕΥ ΑΠ σε οµάδα µελέτης του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου µε επικεφαλής (επιστηµονικό υπεύθυνο) τον Αναπληρωτή Καθηγητή. Ασηµακόπουλο. Ευχαριστίες για τη συµβολή τους στην ολοκλήρωση του έργου εκφράζονται στα: Στελέχη των Ο.Τ.Α. και.ε.υ.α. των νησιών Σύρος, Πάρος, Άνδρος, Σέριφος και Φολέγανδρος Στελέχη υπουργείων και αρµόδιων φορέων Ευχαριστίες, τέλος, οφείλονται στην ΕΥ ΑΠ και όλα τα στελέχη της µε τα οποία συνεργαστήκαµε κατά τη διάρκεια του έργου. Ιδιαίτερα, η οµάδα µελέτης, θα ήθελε να ευχαριστήσει τους: Α. Ξανθάκη, ιευθυντή Προγραµµατισµού και Στρατηγικού Σχεδιασµού Ε. Νεστορίδου, Προϊσταµένη Υπηρεσίας Μελετών Έργων Ύδρευσης Χ. Αγγελόπουλο, Γενικό ιευθυντή Λειτουργίας ικτύων και Εγκαταστάσεων Σ. Γεωργιάδη, Αν. ιευθυντή ιεύθυνσης ικτύου Ύδρευσης Κ. Κυριαζή, Γενικό ιευθυντή Σχεδιασµού και Ανάπτυξης. Ξένο, τ. ιευθύνοντα Σύµβουλο που χωρίς τις πληροφορίες, απόψεις και ενδιαφέρουσες συζητήσεις µαζί τους δεν θα µπορούσε να ολοκληρωθεί το έργο.

ηµιουργία Συστήµατος Παροχής Υπηρεσιών ΥΑ στα Νησιά των Κυκλάδων Σελίδα 3 Εισαγωγή Τοποθέτηση του προβλήµατος Τα νησιά των Κυκλάδων αντιµετωπίζουν κρίση επάρκειας υδατικών πόρων. Η αντι- µετώπιση του προβλήµατος περιορίζεται σε αποσπασµατικές και βραχύβιες επεµβάσεις. Επιπλέον, λόγω της µεγάλης ανάπτυξης του τουριστικού τοµέα παρατηρείται, σήµερα περισσότερο από ποτέ άλλοτε, ανταγωνισµός µεταξύ των χρήσεων νερού. Μεγάλος αριθµός έργων, που έγιναν µε στόχο την αγροτική ανάπτυξη, έχουν δεσµευθεί για την ύδρευση, καθώς αυτή έχει προτεραιότητα τόσο νοµοθετικά όσο και κοινωνικά. Η ανεπαρκής τροφοδότηση των πληθυσµών µε (πόσιµο ή και οικιακής χρήσης) νερό συνεπάγεται υποβάθµιση της ποιότητας ζωής, και τελικά τη δυνητική ανάσχεση τουριστικών δραστηριοτήτων. Η έλλειψη νερού άρδευσης και η στρεβλή/µονοµερής ανάπτυξη συντείνει στην εγκατάλειψη του αγροτικού τοµέα. Το πρόβληµα εκδηλώνεται µε αυξανόµενη οξύτητα τα τελευταία χρόνια και η διαφαινόµενη τάση είναι να ενταθεί καθώς: Τα δηµογραφικά µεγέθη (του µόνιµου και κυρίως του εποχιακού πληθυσµού) ακολουθούν θετικούς ρυθµούς µεταβολής. εν έχει χαραχθεί πολιτική πρόβλεψης και πρόληψης των επιπτώσεων από την αυξανόµενη ζήτηση υπηρεσιών ύδρευσης /αποχέτευσης. εν υπάρχει ολοκληρωµένος σχεδιασµός στο επίπεδο του νησιωτικού συµπλέγµατος των Κυκλάδων. Το νοµοθετικό πλαίσιο (Ν. 1739/87 κλπ) και οι ρυθµίσεις που περιέχονται σε αυτό δεν έχουν υλοποιηθεί, η δε κανονιστική απόφαση (54/24.5.2000) για τη διαχείριση του υδατικού δυναµικού των νησιών των Κυκλάδων (που περιλαµβάνει σειρά µέτρων και διατάξεων τα οποία αποσκοπούν στην ανάσχεση ή προσωρινή ρύθµιση σχετικών προβληµάτων) δεν υποστηρίζεται από επαρκή µέσα και ανθρώπινο δυναµικό. Η επίλυση του προβλήµατος της ανεπαρκούς υδροδότησης του πληθυσµού θα πρέπει να βασιστεί στην ορθολογική και βιώσιµη διαχείριση του υδατικού δυναµικού και την ταυτόχρονη παροχή ικανοποιητικών υπηρεσιών στους χρήστες/ καταναλωτές, σε τιµές εύλογες και προσιτές, εξασφαλίζοντας µε τον τρόπο αυτό την κοινωνική και οικονοµική ανάπτυξη των νησιών και την ευηµερία των κατοίκων τους. Από την αναγνώριση και αξιοποίηση ενός υδατικού πόρου ως τη διάθεση της αναγκαίας ποσότητας και ποιότητας νερού στον τελικό χρήστη, απαιτείται ένα σύνολο δράσεων στις οποίες εµπλέκονται θεσµικά όργανα, φορείς, επιχειρήσεις δηµόσιου και ιδιωτικού δικαίου σε ρόλους διοίκησης, οικονοµικής διαχείρισης και κοινωνικού ελέγχου. Οι φορείς της περιφερειακής διοίκησης και, ειδικότερα, η τοπική αυτοδιοίκηση, αντιµετωπίζουν το πρόβληµα της οργάνωσης των υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης σε επίπεδο δήµου ή διαδηµοτικών συνεργασιών. Οι φορείς αυτοί καλούνται να επιλέξουν ανάµεσα σε δυο θεµελιώδεις οργανωτικές µορφές που ορίζει η οικονοµική των επιχειρήσεων στους τοµείς κοινής ωφέλειας: Την άµεση διαχείριση Την εκχώρησή της σε τρίτους Η επιλογή πρέπει να γίνει µε κριτήρια γενικού κοινωνικού οφέλους (πρωταρχικά) και οικονοµοτεχνικής ορθολογικότητας και αποτελεσµατικότητας.

Σελίδα 4 ηµιουργία Συστήµατος Παροχής Υπηρεσιών ΥΑ στα Νησιά των Κυκλάδων Η πρώτη οργανωτική µορφή συνδέεται συνήθως µε την πιθανότητα υψηλότερου κόστους λειτουργίας του συστήµατος λόγω χαµηλότερης παραγωγικότητας εργασίας και αρκετές φορές έλλειψης κεφαλαίων για τεχνολογική βελτίωση-αναβάθµιση. Η δεύτερη οργανωτική µορφή, συνδέεται µε τις δυσκολίες άσκησης κοινωνικού ελέγχου σε σχέση τόσο µε τους βασικούς όρους εξασφάλισης της αειφορικότητας και βιωσιµότητας των υδροσυστηµάτων, όσο και µε τον επενδυτικό σχεδιασµό, την οργάνωση και διεύθυνση της παραγωγικής διαδικασίας. Η βέλτιστη επιλογή προϋποθέτει τη γνώση: Του ευρύτερου και του τοπικού κοινωνικού πλαισίου, Του οικονοµικού επιχειρησιακού σχεδίου εντός του οποίου θα αναπτυχθούν οι δράσεις των δηµόσιων και (ενδεχόµενα) ιδιωτικών φορέων και Των εταιρικών µορφών που προκύπτουν από συνεργασίες επιχειρήσεων δηµόσιου και (ενδεχόµενα) ιδιωτικού χαρακτήρα. H καλύτερη επιλογή προσδιορίζεται, συνήθως, µε βάση τα ακόλουθα κριτήρια: Τη χαµηλότερη τιµή υπηρεσιών Υ/Α για τους τελικούς χρήστες, Ένα δεδοµένο και ικανοποιητικό επίπεδο υπηρεσιών, και Την τήρηση των αρχών και κανόνων που εξασφαλίζουν την αειφορία και βιωσιµότητα του υδροσυστήµατος. Η ανάπτυξη ενός ολοκληρωµένου και αποτελεσµατικού Συστήµατος Παροχής Υπηρεσιών Ύδρευσης Αποχέτευσης αποτελεί µια λύση στα προβλήµατα που αναφέρθηκαν. Επιπλέον, το παράδειγµα της εξέλιξης αλλά και η εµπειρία της Ε.Υ..Α.Π., ως µια οργανωτικά-λειτουργικά ολοκληρωµένη και έµπειρη Εταιρεία Παροχής Υπηρεσιών Υ/Α δηµιουργεί ελπίδες και δυνατότητες για την αντιµετώπιση του εξεταζόµενου προβλήµατος. Οι παραπάνω διαπιστώσεις, τόσο σε σχέση µε την ανεπάρκεια και αναποτελεσµατικότητα των υλικοτεχνικών υποδοµών και των πρακτικών διαχείρισης όσο και σε σχέση µε τις κυρίαρχες λογικές και τρόπους ανάλυσης του προβλήµατος, ορίζουν το ερευνητικό πεδίο του έργου. Στα πλαίσια αυτά αξιοποιούνται, συµπληρώνονται και ολοκληρώνονται αναλύσεις και προτάσεις που περιέχονται σε ερευνητικές εργασίες που εκπονήθηκαν ή βρίσκονται σε εξέλιξη. Το παρόν έργο προσεγγίζει το πρόβληµα της ανεπαρκούς υδροδότησης από την πλευρά της ζήτησης, µια βασική διαφορά µε προηγούµενες προσεγγίσεις που εξετάζουν το πρόβληµα κυρίως από τη σκοπιά της προσφοράς (συγκέντρωση και επεξεργασία πληροφοριών για τους υδατικούς πόρους µε στόχο την ανάπτυξη και αξιοποίησή τους). Σκοπός του ερευνητικού έργου είναι η συµβολή προτάσεων και λύσεων που εξασφαλίζουν το ποσοτικά και ποιοτικά αναγκαίο νερό για την κοινωνική και οικονοµική ανάπτυξη των νησιών και την ευηµερία των κατοίκων τους. Αντικείµενο του ε- ρευνητικού έργου είναι, συνεπώς: Η διερεύνηση της δυνατότητας και σκοπιµότητας ανάπτυξης ενός Συστήµατος Παροχής Υπηρεσιών Ύδρευσης Αποχέτευσης (Σ.Π.Υ.Υ.Α.) στο σύµπλεγµα των Κυκλάδων, και Ο καθορισµός των υλικοτεχνικών αλλά και των κοινωνικών, οικονοµικών, οργανωτικών, θεσµικών και χρηµατοδοτικών προϋποθέσεων υλοποίησής του.

ηµιουργία Συστήµατος Παροχής Υπηρεσιών ΥΑ στα Νησιά των Κυκλάδων Σελίδα 5 Συγκεκριµένα, επιχειρείται η επεξεργασία εναλλακτικών διαχειριστικών σχεδίων κατάλληλων για το νησιωτικό χώρο των Κυκλάδων, στα οποία να εµπλέκονται και συνεργάζονται οι κύριοι φορείς δηµόσιου και ιδιωτικού χαρακτήρα και οι τελικοί χρήστες µε στόχο την ολοκληρωµένη και αειφορική διαχείριση των υδατικών πόρων.

Σελίδα 6 ηµιουργία Συστήµατος Παροχής Υπηρεσιών ΥΑ στα Νησιά των Κυκλάδων Φάσεις του έργου Συµβατικές υποχρεώσεις ΦΑΣΗ Α. ΑΝΑΛΥΣΗ ΦΥΣΙΚΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ Αξιοποίηση υπαρχουσών και διάσπαρτων πηγών δεδοµένων καθώς και πληροφορίες που διατίθενται σε επίπεδο τοπικών υπηρεσιών και παραγόντων. Π.Ε. Α1. Γεωγραφική ανάλυση, χωρική τυπολογία. Συγκέντρωση βασικής γεωγραφικής πληροφορίας από έρευνες / µελέτες / στατιστικές πηγές για το σύνολο των κατοικηµένων νησιών των Κυκλάδων. Μεθοδολογία χωρικής ανάλυσης, τυπολογία, επιλογή αντιπροσωπευτικού δείγ- µατος νησιωτικών γεωγραφικών ενοτήτων. Π.Ε. Α2. Ανάλυση φυσικών δυνατοτήτων και τεχνικών υποδοµών των 5 επιλεγµένων Γεωγραφικών Ενοτήτων. Καταγραφή συνολικού δυναµικού υδατικών πόρων, βαθµός εξάρτησης των νησιών από µη τοπικούς υδατικούς πόρους. Ανάλυση σεναρίων που έχουν προταθεί για υδροδότηση από τοπικούς και µη τοπικούς (µεταφερόµενους) υδατικούς πόρους. Καταγραφή δικτύων και εγκαταστάσεων Υ/Α. Σηµερινοί τρόποι Υ/Α, ποσοτική επάρκεια και ποιοτική καταλληλότητα. Π.Ε. Α3. Ανάλυση ζήτησης υπηρεσιών Ύδρευσης / Αποχέτευσης των 5 επιλεγµένων Γεωγραφικών Ενοτήτων. ηµογραφικά, οικονοµικά και κοινωνικά δεδοµένα. εδοµένα και εκτιµήσεις για το ύψος της συνολικής ζήτησης νερού, διάρθρωση της ζήτησης (ύδρευση, άρδευση, βιοµηχανικό νερό), εποχιακές διακυµάνσεις. Προβλέψεις εξέλιξης της ζήτησης. εδοµένα και εκτιµήσεις για λύµατα και όµβρια (όπου απαιτείται). Στοιχεία για το σηµερινό κόστος υδροδότησης / αποχέτευσης ανά κατηγορία ζήτησης, κόστος ευκαιρίας. Π.Ε. Α4. Αξιολόγηση υφιστάµενης κατάστασης των 5 επιλεγµένων Γεωγραφικών Ενοτήτων. Οικονοµικές και κοινωνικές επιπτώσεις ανεπάρκειας φυσικών και τεχνικών υποδοµών. Προβλέψεις εξέλιξης οικονοµικού και κοινωνικού κόστους. Π.Ε. Α5. ηµιουργία βάσης δεδοµένων µε χωρική αναφορά των 5 επιλεγµένων Γεωγραφικών Ενοτήτων. Αξιοποίηση υπάρχοντος χαρτογραφικού υλικού και αεροφωτογραφιών ή ορθοφωτοχαρτών. Απόδοση της πληροφορίας σε κατάλληλα χαρτογραφικά υπόβαθρα (1:2000 για οικισµούς, 1:5000 ή 1:10000 για ευρύτερες περιοχές. Ανάπτυξη εργαλείου λήψης αποφάσεων.

ηµιουργία Συστήµατος Παροχής Υπηρεσιών ΥΑ στα Νησιά των Κυκλάδων Σελίδα 7 ΦΑΣΗ Β. ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΩΝ Π.Ε. Β1. Ανάλυση διεθνούς εµπειρίας Εντοπισµός και ανάλυση επιτυχηµένων παραδειγµάτων ολοκληρωµένης διαχείρισης υδατικών πόρων και λειτουργίας ΣΠΥΥΑ στο διεθνή χώρο. Εξέταση παραδειγµάτων από νησιωτικές περιοχές της Μεσογείου. Περιγραφή τεχνικών υποδοµών και λειτουργιών διαχείρισης. Ανάλυση οργανωτικών σχηµάτων. Ανάλυση θεσµικού πλαισίου. Ανάλυση χρηµατοδοτικών µηχανισµών και επενδυτικών σχεδίων. Οι εργασίες της φάσης θα υποστηριχθούν από επιτόπιες επισκέψεις και συνεργασίες µε φορείς/οργανισµούς/επιχειρήσεις. Π.Ε. Β2. Προσαρµογή στις ιδιαιτερότητες του συστήµατος Επιλογή των παραµέτρων (τεχνικών, λειτουργικών, οργανωτικών, θεσµικών και χρηµατοδοτικών) που είναι κατάλληλες για το εξεταζόµενο σύστηµα. Εντοπισµός των αναγκαίων ενεργειών προσαρµογής. ΦΑΣΗ Γ. ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΣΠΥΥΑ Π.Ε. Γ1. Ανάλυση διαχειριστικών αρµοδιοτήτων Καταγραφή και ανάλυση τεχνικών-λειτουργικών απαιτήσεων (ανάλυση αναγκών, προδιαγραφή - διαδικασίες ανάθεσης έλεγχος εφαρµογές µελετών, επίβλεψη παραλαβή έργων, τεχνική εκµετάλλευση, συντήρηση κλπ.). Καταγραφή και ανάλυση οικονοµικών-διαχειριστικών απαιτήσεων (τιµολόγηση, προµήθειες, συµβάσεις κλπ.). Καταγραφή και ανάλυση αναπτυξιακών απαιτήσεων (προγραµµατισµός και χρη- µατοδότηση επενδύσεων, ενηµέρωση προώθηση). Π.Ε. Γ2. Ανάλυση οργανωτικού σχήµατος Καταγραφή εµπλεκοµένων φορέων για κάθε µία από τις διαχειριστικές αρµοδιότητες (κράτος, Τ.Α., καταναλωτές, Τεχνικές Υπηρεσίες, ιδιωτικές εταιρείες κλπ.) ιερεύνηση εναλλακτικών οργανωτικών / χρηµατοδοτικών σχηµάτων που διασφαλίζουν υψηλό επίπεδο υπηρεσιών και συµµετοχική διαδικασία µε µεταβαλλόµενο βαθµό εµπλοκής της ΕΥ ΑΠ. Προσδιορισµός των απαιτήσεων σε υποδοµές, ανθρώπινο δυναµικό και τεχνογνωσία που συνεπάγεται για την ΕΥ ΑΠ κάθε σχήµα.

Σελίδα 8 ηµιουργία Συστήµατος Παροχής Υπηρεσιών ΥΑ στα Νησιά των Κυκλάδων ΦΑΣΗ. ΑΝAΛΥΣΗ ΤΕXΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΠΑΡΑΜΕΤΡΩΝ Π.Ε. 1. Εκτίµηση επενδυτικού και λειτουργικού κόστους Καθορισµός βασικών εναλλακτικών σεναρίων. Τύποι και παράγοντες κόστους για κάθε σενάριο (εκτιµήσεις). Εκτίµηση αναµενόµενων εισροών. Εισαγωγή στοιχείων κόστους/τιµών στο εργαλείο λήψης απόφασης. Π.Ε. 2. Οικονοµική αξιολόγηση Ανάλυση απόδοσης του συστήµατος µε ιδιωτικο-οικονοµικά κριτήρια των εναλλακτικών οργανωτικών / χρηµατοδοτικών σχηµάτων. Επιλογή άριστου οργανωτικού / χρηµατοδοτικού σχήµατος. Π.Ε. 3. Εκτίµηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων Εκτίµηση του περιβαλλοντικού κόστους και οφέλους που συνεπάγεται η δη- µιουργία του ΣΠΥΥΑ. Εκτίµηση του κοινωνικού κόστους και οφέλους. Π.Ε. 4. Προγραµµατισµός Καθορισµός αναγκαίων ενεργειών. Χρονοδιάγραµµα υλοποίησης.

ηµιουργία Συστήµατος Παροχής Υπηρεσιών ΥΑ στα Νησιά των Κυκλάδων Σελίδα 9 Μεθοδολογική Προσέγγιση Κατά τη διάρκεια του ερευνητικού έργου αναλύθηκε ο Κυκλαδικός χώρος, µέσα από την επιλογή αντιπροσωπευτικού δείγµατος 5 νησιών και διερευνήθηκαν οι δυνατές µορφές οργάνωσης του τοµέα νερού. Ο προσδιορισµός των δυνατών µορφών οργάνωσης προέκυψε από την ανάλυση της διεθνούς εµπειρίας στον τοµέα, καθώς και του ελληνικού νοµικού πλαισίου. Η συλλογή και αξιολόγηση των δεδοµένων για την προσφορά και ζήτηση νερού και υπηρεσιών Ύδρευσης/Αποχέτευσης, καθώς και οι προβλέψεις της µελλοντικής εξέλιξης του Κυκλαδικού χώρου ως προς τις ανάγκες νερού, επέτρεψαν την εκτί- µηση των αναγκαίων επεµβάσεων σε µεσοπρόθεσµο χρονικό ορίζοντα. Οι εκτιµήσεις αυτές χρησιµοποιήθηκαν για την Οικονοµική, Κοινωνική και Περιβαλλοντική αξιολόγηση των προτεινόµενων µορφών οργάνωσης, από τα αποτελέσµατα της οποίας προέκυψαν οι τελικές προτάσεις για την οργάνωση του Συστήµατος Παροχής Υπηρεσιών Ύδρευσης-Αποχέτευσης των Κυκλάδων (Σχήµα 1). Σχήµα 1. Μεθοδολογική προσέγγιση του ερευνητικού έργου

Σελίδα 10 ηµιουργία Συστήµατος Παροχής Υπηρεσιών ΥΑ στα Νησιά των Κυκλάδων Η ανάλυση της υφιστάµενης κατάστασης βασίστηκε στην οµαδοποίηση των νησιών των Κυκλάδων σε πέντε τυπικές κατηγορίες. Η δηµιουργία σχετικά οµογενών χωρικών ενοτήτων που επέτρεψαν την επιλογή αντιπροσωπευτικού δείγµατος νησιών υλοποιήθηκε µε την: Κατάταξη των νησιών σε συγκεκριµένους τύπους µε βάση κριτήρια που επιτρέπουν την αναγνώριση διαφορετικών χαρακτηριστικών. Επιλογή ενός νησιού, από κάθε νησιωτικό τύπο, ώστε στο δείγµα να καλύπτεται το ευρύτερο δυνατό φάσµα ειδικών χαρακτηριστικών. Επικύρωση της επιλογής µετά από ανταλλαγή απόψεων µε τους περιφερειακούς και τοπικούς διοικητικούς και τεχνικούς φορείς. Με τον τρόπο αυτό επιτεύχθηκε εκτός από την αντιπροσωπευτικότητα του δείγµατος και η ταυτόχρονη κάλυψη των περισσοτέρων ειδικών χαρακτηριστικών, που συναντώνται στο νησιωτικό σύµπλεγµα των Κυκλάδων. Από την ανάλυση και την κατάταξη των νησιών στις τυπικές κατηγορίες προέκυψε δείγµα που περιλαµβάνει τα νησιά: Σύρο, Άνδρο ( ήµος Υδρούσας), Πάρο, Σέριφο, και Φολέγανδρο. ηµογραφικά στοιχεία Ο Νοµός Κυκλάδων αποτελείται από 24 κατοικη- µένα νησιά µε διαφορετικά πληθυσµιακά και αναπτυξιακά χαρακτηριστικά Αποτύπωση Υφιστάµενης Κατάστασης ΚΥΘΝΟΣ (Σχήµα 2). Ο πληθυσµός των Κυκλάδων αυξήθηκε τις δεκαετίες 1981-2001 µε ρυθµό αισθητά υψηλότερο από τον αντίστοιχο της χώρας, ενώ για τα επόµενα χρόνια ο ρυθµός αύξησης του πληθυσµού αναµένεται να µειωθεί (σύµφωνα µε τις εκτιµήσεις της ΕΣΥΕ). Η τοπική οικονοµία στηρίζεται στη σηµαντική ανάπτυξη του τριτογενή τοµέα και κυρίως του τουρισµού. Υδατικοί Πόροι Οι Κυκλάδες χαρακτηρίζονται από τυπικό θαλάσσιο - µεσογειακό κλίµα, µε µικρό εύρος της ετήσιας διακύµανσης της θερµοκρασίας (δροσερό καλοκαίρι και ήπιο χειµώνα), υψηλή υγρασία του αέρα και ισχυρούς ανέ- µους. Οι βροχοπτώσεις σηµειώνονται σχεδόν αποκλειστικά κατά τη διάρκεια του χειµώνα. Παρά το γεγονός ότι οι άνεµοι µεταφέρουν προς τα νησιά µεγάλες ποσότητες υδρατµών, οι βροχοπτώσεις είναι σχετικά σπάνιες, ΚΕΑ ΚΙΜΩΛΟΣ ΣΙΦΝΟΣ ΜΗΛΟΣ 0 25 km ΣΕΡΙΦΟΣ ΣΥΡΟΣ ΑΝΤΙΠΑΡΟΣ 50 ΑΝ ΡΟΣ ΗΛΟΣ ΠΑΡΟΣ ΣΙΚΙΝΟΣ ΤΗΝΟΣ ΣΧΟΙΝΟΥΣΑ ΙΟΣ ΘΗΡΑΣΙΑ ΜΥΚΟΝΟΣ ΝΑΞΟΣ ΘΗΡΑ Πληθυσµιακή Πυκνότητα (κάτοικοι/km²) ΚΟΥΦΟΝΗΣΙΑ ΑΝΑΦΗ 195 to 235 60 to 195 30 to 60 15 to 30 0 to 15 ΟΝΟΥΣΑ 82,000 Μόνιµος Πληθυσµός Αριθµός Κλινών ΑΜΟΡΓΟΣ Σχήµα 2. Πληθυσµιακή πυκνότητα, Πληθυσµός και Αριθµός Κλινών για το νοµό Κυκλάδων

ηµιουργία Συστήµατος Παροχής Υπηρεσιών ΥΑ στα Νησιά των Κυκλάδων Σελίδα 11 καθώς απουσιάζουν οι µεγάλες οροσειρές, που ενεργούν ως εµπόδιο και προκαλούν την ανύψωση των αερίων µαζών και την συµπύκνωση των υ- δρατµών. Οι κυριότεροι παράγοντες που επηρεάζουν την επάρκεια των υδατικών πόρων στις Κυκλάδες είναι: Η µικρή έκταση των νησιών που σε συνδυασµό µε το έντονο ανάγλυφο δεν επιτρέπουν τον εµπλουτισµό των υπόγειων υδροφορέων. Οι υδατοστεγείς γεωλογικοί σχηµατισµοί, που καταλαµβάνουν τη µεγαλύτερη έκταση των νησιών, και δεν επιτρέπουν τη διαµόρφωση υπόγειων υδροφορέων ικανοποιητικής απόδοσης. Το χαµηλό ετήσιο ύψος βροχής που περιορίζει τόσο την επιφανειακή απορροή όσο και την κατείσδυση ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια ξηρών περιόδων. Η σηµαντική αύξηση του εποχιακού πληθυσµού των νησιών κατά τη θερινή περίοδο (ο µόνιµος πληθυσµός είναι περίπου 95,000 και το καλοκαίρι αυξάνεται 5-7 φορές) οπότε επικρατούν και οι χειρότερες υδρολογικές συνθήκες. Η µεγάλη τουριστική ανάπτυξη των ακτών που συγκεντρώνει το µεγαλύτερο µέρος των οικονοµικών δραστηριοτήτων και συντελεί στην υπερεκµετάλλευση των παράκτιων υδροφορέων µε αποτέλεσµα την υφαλµύρινσή τους. Ζήτηση Νερού Από την ανάλυση των µεγεθών της σηµερινής κατανάλωσης, σε συνδυασµό µε τα µεγέθη της σηµερινής και της µελλοντικής ζήτησης προκύπτουν τα παρακάτω συµπεράσµατα: Οι σηµερινές ετήσιες ανάγκες σε Πίνακας 1. Έτος Μεταβολή του πληθυσµού στις Κυκλάδες (Πηγή: Ε.Σ.Υ.Ε.) Πληθυσµός Ποσοστό µεταβολής % 1971 86,337-1981 88,560 2.51 1991 94,005 5.79 2001 112,615 18.30 πόσιµο νερό για το σύνολο των Κυκλάδων εκτιµώνται σε 12,000,000 m 3. Από αυτά, καλύπτεται σήµερα το 60 έως 65%, παρουσιάζονται συνεπώς ελλείψεις µε επιπτώσεις στην εποχιακή θερινή κατανάλωση. εν υπάρχει νησί που να µην αντιµετωπίζει πρόβληµα υδροδότησης, λιγότερο ή περισσότερο έντονο. Σε όλα τα νησιά, το πρόβληµα είναι εποχιακό αν και υπάρχουν νησιά που παρουσιάζουν έλλειµµα υδροδότησης όλους τους µήνες του χρόνου. Η σχέση µέσης µέγιστης µηνιαίας (θερινής) κατανάλωσης προς µέση µηνιαία κατανάλωση (συντελεστής εποχιακής αιχµής) στα νησιά του δείγµατος της µελέτης (Σύρος, Πάρος, Σέριφος, Φολέγανδρος και ο ήµος Υδρούσας της νήσου Άνδρου), κυµαίνεται από 2.5 έως 4 φορές. Η κατανάλωση εµφανίζεται µέχρι στιγµής ανεξάρτητη από τη µεταβολή της τιµής του νερού (η τιµολόγηση ως εργαλείο διαχείρισης), και δεν έχει παρατηρηθεί µείωση της κατανάλωσης λόγω αύξησης της τιµής του. Το θέµα του ελέγχου και της ρύθµισης της ζήτησης µε µέτρα και πολιτικές, που να συνδέονται

Σελίδα 12 ηµιουργία Συστήµατος Παροχής Υπηρεσιών ΥΑ στα Νησιά των Κυκλάδων µε µια νέα πολιτική νερού, παραµένει στο περιθώριο. εν υπάρχουν θετικές δράσεις και δεν φαίνεται να περιλαµβάνεται στα σχέδια δράσης των οργάνων και φορέων διαχείρισης. Η αυξητική τάση της κατανάλωσης, όπως προκύπτει από την ανάλυση των δηµογραφικών στοιχείων και τη µεταβολή της καταναλωτικής «νόρµας», προβλέπει το διπλασιασµό της ζήτησης µέχρι το 2030, χωρίς σοβαρές ενδείξεις µιας πραγµατικής βελτίωσης της εποχιακής (µηνιαίας) κατανοµής της. Υποδοµές Η χωρική ασυνέχεια και διασπορά του Κυκλαδικού νησιωτικού συµπλέγµατος και η έλλειψη ενός γενικού επιχειρησιακού σχεδίου στο οποίο να εντάσσονται τα τοπικά σχέδια και δράσεις των ΕΥΑ συντέλεσε ώστε τα υπάρχοντα δίκτυα και εγκαταστάσεις στο σύνολο σχεδόν των νησιών να είναι ανεπαρκή και µηορθολογικά ανεπτυγµένα. Τα δίκτυα συνδυάζουν συχνά παρωχηµένα υλικά κατασκευής και τεχνολογίες µε νεότερες επεµβάσεις θεραπευτικού κυρίως χαρακτήρα. Σε λίγες περιπτώσεις διαπιστώνεται ολοκληρωµένη παρέµβαση. Μπορεί, να υποστηριχθεί ύστερα από τη συστηµατική επεξεργασία στοιχείων, ότι το µοντέλο ανάπτυξης των νησιών βρίσκεται σε κρίση. Τα όρια της ανάπτυξης πρέπει να επαναπροσδιοριστούν, οι χωροταξικές, πολεοδο- µικές, κ.α. µελέτες θα πρέπει να λαµβάνονται σοβαρότερα υπόψη. Πρέπει να ενταθεί η πληροφόρηση των τοπικών κοινωνιών για τις άµεσες και µακροπρόθεσµες επιπτώσεις της στρεβλής, εντατικής ανάπτυξης, ώστε να συµβάλουν στην υλοποίηση νέων διαχειριστικών πολιτικών σε όλους τους τοµείς και ειδικότερα στον κρίσι- µο για την ίδια τους την ύπαρξη τοµέα των νερών. Η επί τόπου διαχείριση των υδατικών πόρων για τον τοµέα της ύδρευσης και αποχέτευσης στις Κυκλάδες γίνεται αποσπασµατικά από τις τοπικές ηµοτικές ή Κοινοτικές επιχειρήσεις Ύδρευσης- Αποχέτευσης, όπου αυτές έχουν συσταθεί, ή από τις υπηρεσίες των ΟΤΑ. Οι µέθοδοι εξασφάλισης νερού, καθώς και η τιµολόγησή του, 45000 40000 35000 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 Σχήµα 3. Σύρος Πάρος Ιαν Φεβ Μαρ Απρ Μαι Ιουν Ιουλ Αυγ Σεπτ Οκτ Νοε εκ Εποχιακή κατανοµή του πληθυσµού στη Σύρο και την Πάρο για το 2000 διαφέρουν από νησί σε νησί. Η έλλειψη επαρκών υδατικών πόρων και η υψηλή ζήτηση νερού, ιδιαίτερα κατά τους θερινούς µήνες, έχουν ως α- ποτέλεσµα οι τιµές του νερού για τους καταναλωτές να είναι αρκετά υψηλές σε σχέση µε τις τιµές σε άλλες περιοχές της χώρας. Σε αρκετές περιπτώσεις οι τιµές νερού ξεπερνούν τις 2.93 /m 3 (Πίνακας 4). Οι περισσότερες αρµόδιες υπηρεσίες νερού επιθυµούν µια αύξηση της τι- µής του νερού, που µπορεί να δικαιολογηθεί από την έλλειψη του και θα βοηθούσε στη µείωση της κατανάλωσης. Από λεπτοµερή µελέτη των συνθηκών που επικρατούν στην περιοχή είναι γνωστό ότι υπάρχουν επιχορηγήσεις από τους ίδιους τους δήµους, κρατικούς φορείς αλλά και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ακολουθούµενη οικονοµική πολιτική σ αυτά τα νησιά

ηµιουργία Συστήµατος Παροχής Υπηρεσιών ΥΑ στα Νησιά των Κυκλάδων Σελίδα 13 ευνοεί την χρηµατοδότηση για κάλυψη των υδατικών αναγκών. Έλλειψη/ επάρκεια πόρων - Συµπεράσµατα Αν και είναι απαραίτητη η ολοκλήρωση αξιόπιστων µελετών διαχείρισης των υδατικών πόρων, εντούτοις προκύπτουν ορισµένα καταρχήν συµπεράσµατα από τα νησιά της µελέτης: Το πρόβληµα της έλλειψης νερού Πίνακας 2. Πόροι και µέθοδοι κάλυψης υδατικών αναγκών Νησί Αµοργός Ανάφη Άνδρος Αντίπαρος ονούσα Ηρακλειά Θήρα Θηρασία Ίος Κέα Κίµωλος Κουφονήσι Κύθνος Μήλος Μύκονος Βασικοί Υδατικοί Πόροι Γεωτρήσεις, Μεταφορά νερού Γεωτρήσεις, Πηγές Πηγές, Γεωτρήσεις Γεωτρήσεις Πηγάδια, Γεωτρήσεις Μεταφορά νερού Γεωτρήσεις, Αφαλάτωση Μεταφορά νερού, Αφαλάτωση Γεωτρήσεις Πηγές, Γεωτρήσεις Μεταφορά νερού Μεταφορά νερού Πηγές, Γεωτρήσεις Γεωτρήσεις Πηγάδια, Γεωτρήσεις, Αφαλάτωση Νάξος Πηγές, Πηγάδια, Γεωτρήσεις Πάρος Γεωτρήσεις Σέριφος Γεωτρήσεις, Πηγές Σίκινος Πηγές, Γεωτρήσεις Σίφνος Γεωτρήσεις Σύρος Γεωτρήσεις, Αφαλάτωση Σχοινούσα Γεωτρήσεις, Μεταφορά νερού Τήνος Πηγές, Γεωτρήσεις Φολέγανδρος Γεωτρήσεις, Μεταφορά νερού στα νησιά των Κυκλάδων αφορά συνήθως µια µικρής διάρκειας εποχιακή θερινή αιχµή. Όσον αφορά στην προσφορά νερού, διαπιστώθηκε ότι τα νησιά (του δείγµατος) υδρεύονται κυρίως από υπόγεια νερά και πηγές σε ποσοστό: Άνδρος >95%, Σύρος ~70%, Πάρος >95%, Σέριφος >95%, και Φολέγανδρος ~40%. Η Σύρος τροφοδοτείται από µονάδες αφαλάτωσης που καλύπτουν το 30%, ενώ η Φολέγανδρος στηρίζεται στη µεταφορά νερού µε πλοία κατά ποσοστό ~60%. Οι παραδοσιακοί τρόποι εξασφάλισης νερού (οµβροδεξαµενές) έχουν περιθωριοποιηθεί µηυπερβαίνοντας το 5% της κάλυψης της κατανάλωσης. Σε ορισµένα νησιά είναι εφικτή η αύξηση της προσφερόµενης ποσότητας νερού µε επέκταση των αντλήσεων (Πάρος, Άνδρος). Αντίθετα, σε άλλα νησιά (Σύρος) ή περιοχές νησιών (Νάουσα της Πάρου) απαιτείται µείωση των αντλήσεων καθώς οι γεωτρήσεις προχώρησαν τα τελευταία χρόνια σε µεγάλα βάθη, ή παρατηρούνται έντονα φαινόµενα υφαλµύρινσης του νερού. Για την υποστήριξη της πρότασης αυτής απαιτούνται αξιόπιστες υδρογεωλογικές µελέτες, οι οποίες να συνδέουν την ετήσια µεταβολή της στάθµης των νερών των υπογείων λεκανών µε τις ετήσιες απολήψεις για την εκτίµηση της ασφαλούς απόδοσης των υδροφορέων. Οι χειµερινές εαρινές αντλήσεις θα έχουν σκοπό τον περιορισµό της φυσικής εκφόρτισης των υδροφορέων και συνεπώς την αξιοποίηση της υπερχειλίζουσας ποσότητας νερού προς τη

Σελίδα 14 ηµιουργία Συστήµατος Παροχής Υπηρεσιών ΥΑ στα Νησιά των Κυκλάδων θάλασσα ή προς άλλες λεκάνες. Παράλληλα, πρέπει να εξεταστούν και άλλες κλιµατολογικές παράµετροι καθώς και τα κόστη άντλησης και µεταφοράς του νερού προς τα φράγµατα- λιµνοδεξαµενές. Η υλοποίηση έργων εµπλουτισµού των υδροφορέων είναι µέτρο πρώτης προτεραιότητας. Τα έργα αυτά είναι συνήθως χαµηλού κόστους, έντασης εργασίας, περιβαλλοντικά ωφέλιµα και µεγάλης αποτελεσµατικότητας για την ανάσχεση της επιφανειακής απορροής προς τη θάλασσα. Στα περισσότερα νησιά, η επιφανειακή απορροή είναι αξιόλογη και µπορεί να αξιοποιηθεί µε έργα συγκέντρωσης και αποθήκευσης νερών µικρής κλίµακας. Μελέτες του Πίνακας 3. Έλλειµµα ύδρευσης και άρδευσης στα νησιά των Κυκλάδων (Πηγή: ΤΥ Κ,, 1996) Νησί Έκταση (km 2 ) Ύδρευση (10 3 m 3 ) Έλλειµµα ύδρευσης (10 3 m 3 ) Άρδευση (10 3 m 3 ) Έλλειµµα άρδευσης (10 3 m 3 ) Συνολικό έλλειµµα (10 3 m 3 ) 1 2 3 4 5 7=3+5 Αµοργός 120 180 90 400 350 440 Ανάφη 38 40 25 140 130 155 Άνδρος 379 1300 200 8000 2000 2200 Αντίπαρος 35 100 90 200 150 240 ονούσα 13 20 10 90 80 90 Ηράκλεια 18 20 15 50 50 65 Θήρα 76 1500 1100 1000 700 1800 Θηρασία 9 30 30 60 60 90 Ίος 108 250 150 800 500 650 Κέα 131 220 60 2800 1100 1160 Κίµωλος 36 100 90 200 170 260 Κουφονή- 6 50 45 120 110 155 Κύθνος 99 190 60 450 200 260 Μήλος 151 600 400 850 600 1000 Μύκονος 85 1100 60 2800 1300 1360 Νάξος 428 1800 600 15000 8000 8600 Πάρος 195 1400 400 3500 1100 1500 Σέριφος 73 190 50 800 400 450 Σίκινος 41 50 35 150 150 185 Σίφνος 73 230 100 1100 400 500 Σύρος 84 2200 1000 4600 1800 2800 Σχοινούσα 8 25 20 100 95 115 Τήνος 194 1100 300 6000 1500 1800 Φολέγαν- 32 80 70 400 390 460 Σύνολο 2432 12775 5000 49610 21335 26335

ηµιουργία Συστήµατος Παροχής Υπηρεσιών ΥΑ στα Νησιά των Κυκλάδων Σελίδα 15 Υπουργείου Γεωργίας για φράγµατα και λιµνοδεξαµενές, εφαρµόστηκαν σε ορισµένα νησιά, και έδωσαν αποτελεσµατικές (ή επικουρικές) λύσεις στο πρόβληµα λειψυδρίας. Οι λύσεις αυτές ωστόσο θεωρούνται ακριβές, καθώς οι απαιτούµενες επενδύσεις κυµαίνονται σε προϋπολογισµούς της τάξης του 3 έως 9,000,000 για φράγµατα λιµνοδεξαµενές µέσης χωρητικότητας 500,000 m 3. Το υψηλό επενδυτικό κόστος και η αβεβαιότητα ως προς τις βροχοπτώσεις και τις απορροές έχει οδηγήσει στον παραµερισµό των προτάσεων αυτών, καθώς προβάλλονται επιχειρήµατα για το συγκριτικά χαµηλότερο επενδυτικό κόστος άλλων λύσεων (π.χ. αφαλάτωση) που κρίνονται συγχρόνως και ως περισσότερο ασφαλείς. Σε κάθε περίπτωση όµως θα πρέπει να συνεξετάζεται το λειτουργικό κόστος όλων των εναλλακτικών λύσεων. Ακόµη, οι λύσεις αυτές αναβάλλουν, συχνά, τη πιο ριζική και µέσα από µια περισσότερη µακρόπνοη περιβαλλοντική σκοπιά αντιµετώπιση του προβλήµατος. 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 Σέριφος Φολέγανδρος Ιαν Φεβ Μαρ Απ ρ Μαι Ιουν Ιουλ Αυγ Σεπ τ Οκτ Νοε εκ Σχήµα 4. Εποχιακή κατανοµή του πληθυσµού στη Σέριφο και τη Φολέγανδρο για το 2000

Σελίδα 16 ηµιουργία Συστήµατος Παροχής Υπηρεσιών ΥΑ στα Νησιά των Κυκλάδων Πίνακας 4. Τιµολόγηση υπηρεσιών ύδρευσης Νησί ήµος/κοινότητα Κατανάλωση (m 3 ) Τιµολόγιο ( /m 3 ) Σύρος. Ερµούπολης. Ποσειδωνίας (Χειµερινό τιµολόγιο Οικιακής χρήσης) 0 15 1.03 16 30 1.32 31 45 1.61 46 75 1.91 76 175 2.20 > 176 2.93 1 20 0.91 21 30 2.93 > 31 4.99. Ποσειδωνίας 1 16 1.00 (Θερινό τιµολόγιο 17 25 3.52 Οικιακής χρήσης) > 26 4.99 0 35 0.94. Άνω Σύρου 35 50 1,47 > 50 2.93 0 20 1.03 Μύκονος. Μυκόνου 20 40 1.47 40 100 2.35 > 100 2.93 0-75 0.29 Τήνος. Τήνου 75-120 0.59 120-200 0.73 > 200 1.32 0-10 0.35 10-20 0.53. Μήλου 20-30 0.73 Μήλος 30-50 1.47 > 50 1.76 K. Αδάµαντα 0-10 0.32 > 70 0.53 K. Καρτεράδου 1.17 Σαντορίνη K. Φηρών K. Οίας Χωρίς κλίµακα 1.47 2.93 0 10 Ελάχιστη χρέωση 2.35 Αντίπαρος K. Αντίπαρου 10 30 0.15 30 100 0.26 > 100 0.29 0-5 ωρεάν 6-30 0.40 31-50 0.75 51-70 0.95 Πάρος. Παροικιάς 71-100 1.45 101-150 1.80 151-200 2.20 201-400 2.65 401-5.00 Σέριφος. Σερίφου 0-100 0.73

ηµιουργία Συστήµατος Παροχής Υπηρεσιών ΥΑ στα Νησιά των Κυκλάδων Σελίδα 17 Πρόταση υποδοµών αειφορικής διαχείρισης νερού Στην παρούσα µελέτη επιχειρήθηκε να εκτιµηθεί η σηµερινή και να προβλεφθεί η µελλοντική ζήτηση. Από τις εκτιµήσεις αυτές, και µε θεώρηση της σηµερινής προσφοράς και των προτεινόµενων έργων προσδιορίστηκαν διαφορετικά επίπεδα προσφοράς και ζήτησης και σενάρια πιθανών µελλοντικών υδατικών ισοζυγίων. Από τα σενάρια αυτά ως πιθανότερο κρίθηκε αυτό που αναφέρεται σε ζήτηση νερού ύδρευσης της τάξης των 5,300,000 m 3 ετησίως στις πέντε περιοχές της µελέτης για το έτος 2030 και περίπου 18,000,000 m 3 ετησίως για το σύνολο του Νοµού (στις πέντε αυτές περιοχές κατοικεί περίπου το 30% του πληθυσµού του Νοµού). Οι υπολογισµοί βασίζονται στις εκτιµήσεις για τοπική πληθυσµιακή ανάπτυξη και τις δραστηριότητες των τοµέων-χρηστών που καταναλώνουν νερό ύδρευσης, π.χ. τουρισµός. Πίνακας 5. Εκτίµηση ζήτησης νερού ύδρευσης Κατανάλωση 2000 (m 3 ) Σύρος 1,347,750 Πάρος 1,255,500 ήµος Υδρούσας 295,140 Σέριφος 204,752 Φολέγανδρος 71,642 Σύνολο Κυκλάδων 8,000,000 ιαµορφώθηκαν επίσης προβλέψεις για αναγκαίες επεµβάσεις στο άµεσο µέλλον (έργα Γ ΚΠΣ) ενώ παράλληλα έγινε η πρόβλεψη των βασικών µεγεθών ενός επενδυτικού προγράµ- µατος που θέτει ως στόχο την ουσιαστική αναβάθµιση των υποδοµών Υ/Α στις Κυκλάδες και τη σηµαντική βελτίωση της ποιότητας των παρεχό- µενων υπηρεσιών. Τα συµπεράσµατα που προαναφέρθηκαν δικαιολογούν τις ακόλουθες προτάσεις για το σύνολο των Κυκλάδων: Εκπόνηση αναλυτικών τεχνικοοικονοµικών µελετών για τα προτεινόµενα φράγµατα επικαιροποίηση των παλιών µελετών µε νέα στοιχεία και δεδοµένα. Στροφή σε σχεδιασµό µικρότερου µεγέθους έργων, σε συνδυασµό µε καλύτερη κατανοµή τους στο χώρο. Τα παραδείγµατα ευρωπαϊκών χωρών (Ιταλία) και βορειοαφρικανικών χωρών (Τυνησία) που δηµιούργησαν χιλιάδες ορεινές λεκάνες µέσης χωρητικότητας 30 έως 50,000 m 3 απαντούν στις τρέχουσες, εγχώριες περί µικρών φραγµάτων αντιλήψεις. Εξέταση της λύσης χρησιµοποίησης των λιµνοδεξαµενών ως ταµιευτήρες για αποθήκευση αντλούµενων υπογείων νερών τους χειµερινούς µήνες. Επανεξέταση της µεταφοράς νερού µε πλοία σε σχέση µε τις δυνατότητες και το κόστος αποθήκευσης σε κινητές ή σταθερές εγκαταστάσεις ή φυσικούς υποδοχείς (σχετικά στεγανές υπόγειες λεκάνες). Η ως τώρα κατά µικρές ποσότητες «πυροσβεστική» αντιµετώπιση του προβλήµατος δηµιουργεί απαγορευτικά υψηλά κόστη. Επανεξέταση των δυνατοτήτων παραγωγής νερού από µονάδες αφαλάτωσης, κυρίως ως επικουρικής λύσης, µε στόχο τη µείωση της αβεβαιότητας στο σκέλος της προσφοράς. Η αφαλάτωση ως πανάκεια µπορεί να οδηγήσει και πάλι σε λανθασµένους δρόµους. Αντίθετα η παραγνωρισµένη λύση της επανάχρησης νερού από λύµατα για συγκεκριµένους σκοπούς έχει

Σελίδα 18 ηµιουργία Συστήµατος Παροχής Υπηρεσιών ΥΑ στα Νησιά των Κυκλάδων ιδιαίτερο ενδιαφέρον. ιερεύνηση των δυνατοτήτων επαναχρησιµοποίησης εκροών µονάδων επεξεργασίας λυµάτων για ορισµένες χρήσεις. Οι τύποι επενδύσεων, που προτείνονται λαµβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι στο σύνολο σχεδόν των νησιών τα υπάρχοντα δίκτυα και εγκαταστάσεις είναι ανεπαρκή και ανορθολογικά ανεπτυγµένα ενώ σε ορισµένες περιπτώσεις πρόκειται για δίκτυα εκτός τεχνικών προδιαγραφών, είναι: Α. Ανάπτυξη και Αξιοποίηση Υδατικών Πόρων: Φράγµατα, Λιµνοδεξαµενές Επεµβάσεις και έργα εµπλουτισµού υδροφορέων Αξιοποίηση υπόγειων υδροφορέων Μονάδες αφαλάτωσης Μεταφορά νερού Επαναχρησιµοποίηση νερού Β. Εγκαταστάσεις δικτύων ύδρευσης Εγκαταστάσεις επεξεργασίας νερού Ολοκλήρωση και ανάπτυξη εσωτερικών δικτύων ύδρευσης και εξωτερικών υδραγωγείων Γ. Εγκαταστάσεις δικτύου αποχέτευσης Εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυµάτων ίκτυα αποχέτευσης Πίνακας 6. Απαιτούµενες επενδύσεις στο σύνολο των Κυκλάδων Προτεινόµενα Έργα Κόστος (Μ ) Έργα δικτύου ύδρευσης 120 Έργα δικτύου αποχέτευσης 147 Έργα αξιοποίησης υδατικών πόρων 124 Γενικό Σύνολο 391 Οι απαιτούµενες επενδύσεις, για τον εκσυγχρονισµό δικτύων και εγκαταστάσεων, εκτιµάται πως υπερβαίνουν τα 146,000,000 για την επόµενη δεκαετία. Λαµβάνοντας υπόψη το πολύ µικρό µέγεθος της πλειοψηφίας των νησιών και τη διασπορά των δράσεων, οι απαιτούµενες επενδύσεις για τον εκσυγχρονισµό δικτύων και εγκαταστάσεων και τη δηµιουργία νέων υποδοµών, στο σύνολο των Κυκλάδων, εκτιµώνται σε 391 M για την επόµενη τριακονταετία (Πίνακας 6). Απόσβεση µέρους των επενδύσεων αυτών, µέσω εισροών από είσπραξη υδρευτικών κι αποχετευτικών τελών, δεν µπορεί ακόµα να υποστηριχθεί. Η τιµολογιακή πολιτική δήµων και ΕΥΑ, αν και µεταβλήθηκε τα τελευταία χρόνια, µε την είσπραξη αυξηµένων τελών, στοχεύει κυρίως στην κάλυψη των λειτουργικών δαπανών. Η υλοποίηση του παραπάνω επενδυτικού προγράµµατος γίνεται η παραδοχή ότι ολοκληρώνεται σε 30 έτη. Συγκεκριµένα: Μέχρι το 2010 αντλείται το 50% των κεφαλαίων (195.5 Μ ). Κατά την περίοδο 2010 2020 αντλείται το 30 % (117.2 Μ ). Κατά την περίοδο 2020 2030 αντλείται το 20% (78.1 Μ )

ηµιουργία Συστήµατος Παροχής Υπηρεσιών ΥΑ στα Νησιά των Κυκλάδων Σελίδα 19 Νοµικό Πλαίσιο ιαχείρισης Υδάτινων Πόρων και ΕΥΑ Παρουσιάζονται και εξετάζονται στη συνέχεια ζητήµατα που αφορούν: Στο ιδιοκτησιακό καθεστώς των υδάτινων πόρων γενικά, το οποίο έχει εφαρµογή και στην περίπτωση των υδάτινων πόρων του Νο- µού Κυκλάδων. Στο νοµοθετικό πλαίσιο που διέπει τα έργα αξιοποίησης των υδάτινων πόρων και κατά κύριο λόγο τα δίκτυα Y/A, τα οποία αποτελούν την περιουσία γενικώς των ΕΥΑ. Επίσης εξετάζονται οι αρµοδιότητες των ηµοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης Αποχέτευσης ως προς τη κατασκευή και διαχείριση των εγκαταστάσεων Υ/Α. Σχετικά µε το νοµοθετικό πλαίσιο, αξίζουν να αναφερθούν τα παρακάτω σηµεία: Σύµφωνα µε την ισχύουσα ελληνική νοµοθεσία, η ιδιοκτησία (κυριότητα) των υδάτινων πόρων διακρίνεται από την ιδιοκτησία των έργων και υποδοµών Υ/Α: Κυριότητα υδάτινων πόρων: Οι υδάτινοι πόροι, αν δεν ανήκουν σε ιδιώτες ή δεν έχουν παραχωρηθεί σε άλλο φορέα ή δεν έχουν απαλλοτριωθεί υπέρ κάποιου φορέα, τότε ανήκουν κατά κυριότητα στους ΟΤΑ όπου βρίσκονται. Ιδιοκτησία έργων και υποδοµών Υ/Α: Περιουσία των ΕΥΑ (ΝΠΙ ), όπως ορίζει ο νόµος 1069/1980, αποτελούν µόνο τα εκτελεσθέντα ή εκτελεσθησόµενα έργα Υ/Α µετά από σχετική εγκεκριµένη µελέτη για τις ανάγκες της επιχείρησης, και όχι οι υδάτινοι πόροι. Ορίζει, επίσης, ότι για την προστασία αυτής της περιουσίας ισχύουν όσα ισχύουν για τους ΟΤΑ (ΝΠ ). Σύµφωνα µε το Ν.1069/1980, η κατασκευή, συντήρηση και λειτουργία των συστηµάτων ύδρευσης, άρδευσης και αποχέτευσης, καθώς και αντιπληµµυρικών και εγγειοβελτιωτικών έργων αποτελούν αρµοδιότητες των ΟΤΑ, οι οποίες έχουν εκχωρηθεί στις ΕΥΑ. Οι µελέτες, τα έργα και οι αναγκαίες προµήθειες δύνανται να υλοποιούνται από τις ΕΥΑ: Άµεσα από τις ίδιες (en regie). Με αναθέσεις σε τρίτους, όταν αυτές οι δραστηριότητες δεν µπορούν να διενεργηθούν από τις ΕΥΑ είτε για λόγους τεχνικούς είτε γιατί το κόστος είναι υπερβολικά µεγάλο. Στο πλαίσιο βέβαια των ποσών για τα οποία επιτρέπεται από την κείµενη νοµοθεσία αυτού του είδους η ανάθεση. Οι τρόποι επιλογής σε αυτή την περίπτωση είναι: Ανοικτή δηµοπρασία. ηµοπρασία µε προεπιλογή. ιαγωνισµός µεταξύ περιορισµένου αριθµού προσκεκληµένων εργοληπτικών εταιριών. Απευθείας ανάθεση. Για τα παραπάνω ζητήµατα ισχύει ένα πλέγµα νοµοθετικών και κανονιστικών ρυθµίσεων που εκτείνεται σε τρία επίπεδα: Πρώτον, στις διατάξεις που εµπεριέχονται στο ΚΚ και σε άλλες κανονιστικές πράξεις της ιοίκησης και ρυθµίζουν τα εν λόγω ζητήµατα που αφορούν τους ΟΤΑ και τα λοιπά νοµικά τους πρόσωπα, ανεξάρτητα από τον χαρακτήρα τους ως ΝΠ ή ΝΠΙ. εύτερον, στις διατάξεις της ειδικής νοµοθεσίας που αφορά τις

Σελίδα 20 ηµιουργία Συστήµατος Παροχής Υπηρεσιών ΥΑ στα Νησιά των Κυκλάδων µελέτες, τα δηµόσια έργα και τις κρατικές προµήθειες και εφαρµόζεται γενικότερα στον ευρύτερο δηµόσιο τοµέα, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι οι ΕΥΑ δεν περιλαµβάνονται σε αυτόν. Τρίτον, στις διατάξεις του Κοινοτικού δικαίου που αφορούν στους όρους και στη διαδικασία σύναψης συµβάσεων εκπόνησης µελετών, εκτέλεσης έργων και διενέργειας προµηθειών, όταν το οικονοµικό αντικείµενο των συµβάσεων αυτών υπερβαίνει το όριο που θέτουν οι σχετικές Κοινοτικές οδηγίες. πάντως υπό τον όρο της τήρησης της κοινοτικής νοµοθεσίας που στοχεύει στην προστασία του ανταγωνισµού. Από τα παραπάνω συνάγεται το συ- µπέρασµα ότι έχει διαµορφωθεί ένα σχετικά ευρύ φάσµα µορφών συνεργασίας δηµοσίων και ιδιωτικών επιχειρήσεων (P.P.P.), οι οποίες µπορούν να ενδιαφέρουν από κοινού τις ΕΥΑ και την ΕΥ ΑΠ ΑΕ., για τη διαχείριση των πόρων της περιοχής και την παροχής υπηρεσιών Υ/Α. Πέρα από τη δυνατότητα ανάθεσης από τις ΕΥΑ σε τρίτους της εκπόνησης µελέτης, κατασκευής έργου ή διενέργειας προµήθειας, υπάρχουν, σύµφωνα µε το ΚΚ, δύο επιπλέον δυνατότητες συνεργασίας των ΕΥΑ µε άλλους φορείς. Η πρώτη µπορεί να πραγµατοποιηθεί µέσω της σύναψης προγραµµατικών συµβάσεων ανάµεσα στις ΕΥΑ και σε φορείς του δηµόσιου τοµέα, όπως αυτός ορίζεται µε το άρθρο 1 παρ. 6 του Ν. 1256/1982, όπως κάθε φορά ισχύει. Η δεύτερη προβλέπεται από το άρθρο 291 παρ. 7 του ΚΚ, σύµφωνα µε το οποίο οι επιχειρήσεις των ΟΤΑ µε απόφαση του ιοικητικού Συµβουλίου τους µπορούν να συµµετέχουν σε κοινοπραξίες, ιδίως για τη διενέργεια κοινών προµηθειών, την από κοινού σύνταξη µελετών και εκτέλεση έργων, την από κοινού χρήση εξοπλισµού, την κοινή διαφήµιση των προϊόντων που παράγουν και των υπηρεσιών που παρέχουν και την προώθηση των πωλήσεών τους. Επίσης, οι επιχειρήσεις των ΟΤΑ µπορούν να συµµετέχουν σε άλλες επιχειρήσεις, όπως συνεταιρισµούς, ανώνυµες εταιρείες και εταιρείες µικτής οικονοµίας. Οι τρόποι αυτοί συνεργασίας των ΕΥΑ τελούν

ηµιουργία Συστήµατος Παροχής Υπηρεσιών ΥΑ στα Νησιά των Κυκλάδων Σελίδα 21 Σχήµατα συνεργασίας ΕΥΑ µε ιδιωτικούς φορείς Τα σχήµατα συνεργασίας µεταξύ ενός δηµόσιου και ενός ιδιωτικού φορέα (Public Private Partnerships PPP, όπως αναφέρονται στη βιβλιογραφία) διαφοροποιούνται κυρίως ως προς: Την κυριότητα των παγίων (υποδοµών/ έργων αξιοποίησης υδάτινων πόρων, δίκτυα Υ/Α) Τις υπευθυνότητες και λειτουργίες των εταίρων Από την ανάλυση που προηγήθηκε για το νοµικό πλαίσιο που ισχύει στη χώρα µας σχετικά µε την υλοποίηση έργων ανάπτυξης υδατικών πόρων και παροχής υπηρεσιών Υ/Α, προκύπτουν τα παρακάτω ως τα δυνατά σχήµατα συνεργασίας των ΕΥΑ µε ιδιωτικούς φορείς (Πίνακας 7). Εξάλλου, η δυνατότητα υλοποίησης των διαφόρων σχηµάτων συνεργασίας εξαρτάται από το νοµοθετικό και ρυθµιστικό πλαίσιο που ισχύει, µέσα στο ευρύτερο κοινωνικό, πολιτικό και οικονοµικό περιβάλλον όπου διερευνάται η συνεργασία. Πίνακας 7. Σχήµατα Συνεργασίας (ΡΡΡ) Λειτουργία Turnkey Κατασκευή- ιδιοκτησία- λειτουργία- µεταφορά Build Own Operate Transfer (BOOT) Ο δηµόσιος φορέας παρέχει τη χρηµατοδότηση για το νέο έργο, αλλά συνάπτει σύµβαση µε ιδιωτική εταιρεία για το σχεδιασµό, την κατασκευή και τη λειτουργία του για συγκεκριµένη χρονική διάρκεια. Οι στόχοι προσδιορίζονται από το δηµόσιο φορέα, ο οποίος και διατηρεί την κυριότητα των υποδοµών. Η ιδιωτική εταιρία αποκτά αποκλειστικά δικαιώµατα για να χρηµατοδοτήσει, να κατασκευάσει, να λειτουργεί, να συντηρεί, να διαχειρίζεται και να συλλέγει τα τέλη για µία προκαθορισµένη περίοδο ώστε να αποσβέσει την επένδυση. Στο τέλος της σύµβασης, η κυριότητα επανέρχεται στις τοπικές αρχές. Σχεδιασµός και κατασκευή Design and Build (D&B) Λειτουργία & Συντήρηση Operation and Maintenance (O&M) Ο δηµόσιος φορέας συνάπτει σύµβαση µε την Ο δηµόσιος φορέας είναι υπεύθυνος για τη ιδιωτική εταιρεία για το σχεδιασµό και την χρηµατοδότηση και την κατασκευή των νέων κατασκευή ενός νέου έργου το οποίο γίνεται έργων και συνάπτει σύµβαση µε ιδιωτική εταιρεία για τη λειτουργία και συντήρηση των σύµφωνα µε προκαθορισµένες απαιτήσεις κατασκευής και απόδοσης. νέων και ήδη υφιστάµενων υποδοµών. Αφού το έργο κατασκευαστεί, επέρχεται στην ιδιοκτησία του τοπικού φορέα, ο οποίος είναι και υπεύθυνος για τη λειτουργία του έργου.

Σελίδα 22 ηµιουργία Συστήµατος Παροχής Υπηρεσιών ΥΑ στα Νησιά των Κυκλάδων Πρόταση δηµιουργίας ενός ΣΠΥΥΑ στις Κυκλάδες Η κρισιµότητα των προβληµάτων του τοµέα νερού στις Κυκλάδες, όπως καταγράφηκαν και αναλύθηκαν στο πλαίσιο της παρούσας µελέτης, σε συνδυασµό µε τη διαπιστωµένη αδυναµία αποτελεσµατικής αντιµετώπισης τους µέσα από τις υπάρχουσες δοµές και τους υπάρχοντες φορείς, υπαγορεύουν τον προσανατολισµό τόσο της κεντρικής διοίκησης όσο και των ΟΤΑ σε µια συνολική θεσµική νοµοθετική, οργανωτική, διοικητική και τεχνικοοικονοµική αντιµετώπιση, δηλαδή σε µια συστηµική θεώρηση. Η θεώρηση αυτή προϋποθέτει πέρα από την πολιτική βούληση σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο και τη διαµόρφωση κατάλληλα επεξεργασµένων πολιτικών, επιλογή των κατάλληλων σχηµάτων υλοποίησης, προσδιορισµό συγκεκριµένων στόχων και χρονοδιαγράµµατος. Οι λύσεις που µέχρι σήµερα δόθηκαν στο βασικό πρόβληµα ύδρευσης των νησιών, κάτω από την πίεση των οξυ- µένων προβληµάτων επάρκειας νερού, δεν στηρίζονται σε επιστηµονικό / τεχνικό σχεδιασµό, δεν ανταποκρίνονται σε ένα σχήµα λειτουργικά αποτελεσµατικό και οικονοµικά αποδοτικό και δεν ικανοποιούν τις κοινωνικές απαιτήσεις. Προτείνεται εποµένως η µετεξέλιξη του τοµέα Υ/Α των Κυκλάδων σε σύστηµα µε κατάλληλα σχεδιασµένη δοµή (ως προς τις ιδιαίτερες συνθήκες του χώρου), οικονοµική αποτελεσµατικότητα και επιχειρησιακή δυναµική, ένα Σύστηµα Παροχής Υπηρεσιών Υδρευσης / Αποχέτευσης (ΣΠΥΥΑ). Αυτό σηµαίνει συγκέντρωση των διάσπαρτων, µικρού έως οριακού µεγέθους ηµοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης / Αποχέτευσης ( ΕΥΑ) και Υπηρεσιών (ΤΥ) των ήµων σε ένα ενιαίο φορέα, τη ΕΥΑ Κυκλάδων. Η συνένωση των τοπικών φορέων παροχής υπηρεσιών Υ/Α αναµένεται να συµβάλει αποτελεσµατικά στη συνολική διαχείριση των υδατικών πόρων και τη συλλογική αντιµετώπιση των προβληµάτων κάλυψης της ζήτησης. Παράλληλα, το νέο οικονοµικό περιβάλλον και η Κοινοτική Οδηγία για «πλήρη κάλυψη του κόστους» (full cost recovery) που θα µπορούσε να οδηγήσει σε σηµαντική αύξηση της τιµής του νερού, καθιστούν αναγκαία τη λειτουργία ενός οικονοµικά αποδοτικού ΣΠΥΥΑ µέσω οικονοµιών κλίµακας και συµπίεση κόστους, µε παράλληλη βελτίωση των παρεχόµενων υ- πηρεσιών. Η δηµιουργία ενός ενιαίου φορέα προς αυτή την κατεύθυνση, θα προσφέρει µεγαλύτερες δυνατότητες µακροπρόθεσµου προγραµµατισµού και θα εξασφαλίσει τη βιωσιµότητα του συστήµατος. Ο νέος φορέας, στο βαθ- µό που θα καλύψει τον Κυκλαδικό χώρο στο µεγαλύτερο µέρος του, ή στο σύνολό του, µπορεί να αποκτήσει αξιόλογο κρίσιµο µέγεθος, το οποίο θα τον κατέτασσε στις δέκα µεγαλύτερες ΕΥΑ της χώρας. Η συµµετοχή των ΟΤΑ στο νέο φορέα ( ΕΥΑ-Κυκλάδων) προβλέπεται από το ισχύον νοµοθετικό πλαίσιο σε εθελοντική βάση και προϋποθέτει α- ποφάσεις των δηµοτικών συµβουλίων. Στο βαθµό, ωστόσο, που διαπιστώνονται επιφυλάξεις και ακαµψίες, είναι σκόπιµη η ενθάρρυνση αυτής της διαδικασίας µε κατάλληλες νοµοθετικές ρυθµίσεις και τη θέσπιση κινήτρων.

ηµιουργία Συστήµατος Παροχής Υπηρεσιών ΥΑ στα Νησιά των Κυκλάδων Σελίδα 23 Επιχειρησιακά σχήµατα Από όσα εκτέθηκαν στις προηγούµενες ενότητες, προκύπτει ότι ο τοµέας Υ/Α των Κυκλάδων οφείλει να µετεξελιχθεί σε σύστηµα µε κατάλληλα σχεδιασµένη δοµή (ως προς τις ιδιαίτερες συνθήκες του χώρου), οικονοµική αποτελεσµατικότητα και επιχειρησιακή δυναµική. Αυτό σηµαίνει συγκέντρωση των διάσπαρτων, µικρού έως οριακού µεγέθους επιχειρήσεων ( ΕΥΑ) και υπηρεσιών (ΤΥ ήµων) σε ένα ενιαίο φορέα. Τοπική οργάνωση και συντονισµός Η συγκέντρωση, στη βάση του ισχύοντος θεσµικού /νοµοθετικού πλαισίου, µπορεί να προέλθει: Από απλή διµερή ή πολυµερή διαδηµοτική συνεργασία, µε στόχο συγκεκριµένες δράσεις για περιορισµένη χρονική περίοδο. Η µορφή αυτή συνεργασίας εδράζεται θεσµικά σε συµφωνίες/ συµβάσεις ανάθεσης έργου από όµορους, συνήθως, ΟΤΑ. Συντελεί συνεπώς στην βραχυπρόθεσµη και περιορισµένης εµβέλειας αντιµετώπιση των προβληµάτων χωρίς όµως να δηµιουργεί δυναµικό σύστηµα διαχείρισης. Από θεσµοθετηµένη πολυµερή και µακροπρόθεσµη διαδηµοτική συνεργασία στα πλαίσια της οποίας οι ΕΥΑ και οι ΤΥ των δήµων συντονίζουν τις δραστηριότητές τους δηµιουργώντας κεντρικό / νοµαρχιακό συντονιστικό όργανο. Το όργανο αυτό δεν διαθέτει αποφασιστικές /διοικητικές αρµοδιότητες, συνιστά στην ουσία όργανο περιορισµένης ευθύνης, το οποίο συνέρχεται, συσκέπτεται, συντονίζει επιµέρους δράσεις και διατυπώνει προτάσεις προς την κεντρική διοίκηση σε τακτά χρονικά διαστήµατα (Σχήµα 5). Όπως και στην προηγούµενη περίπτωση, η σύσταση του συντονιστικού αυτού οργάνου δεν ανταποκρίνεται στην κρισιµότητα και στο δοµικό χαρακτήρα των προβληµάτων, δεν αποτελεί ενιαίο φορέα ολοκληρωµένης διαχείρισης των υπηρεσιών ύδρευσηςαποχέτευσης, και περιορίζεται στην επίλυση άµεσων /επιµέρους προβλη- µάτων. Από τη σύσταση νέας διαδηµοτικής επιχείρησης από τους περισσότερους (ή όλους) ΟΤΑ. Η συµµετοχή των ΟΤΑ στο νέο φορέα διαχείρισης ( ΕΥΑ- ΤΥ ΟΤΑ ΤΥ ΟΤΑ ΤΥ ΟΤΑ Σχήµα 5. ΤΥ ΟΤΑ ΤΥ ΟΤΑ ΤΥ ΟΤΑ Σχήµα 6. ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΙΚΟ ΟΡΓΑΝΟ ΕΥΑ ΕΥΑ ηµιουργία ενιαίου φορέα Υ/Α Κυκλάδων µε τη βοήθεια συντονιστικού κεντρικού σχήµατος ΕΝΙΑΙΟΣ ΦΟΡΕΑΣ ΕΥΑ ΚΥΚΛΑ ΩΝ ΤΥ ΟΤΑ ΤΥ ΟΤΑ ηµιουργία ενιαίου φορέα Υ/Α Κυκλάδων (ισχυρό κεντρικό σχή- µα συνεργασίας)

Σελίδα 24 ηµιουργία Συστήµατος Παροχής Υπηρεσιών ΥΑ στα Νησιά των Κυκλάδων Κυκλάδων) στη βάση του ισχύοντος πάντοτε νοµοθετικού πλαισίου είναι εθελοντική και προϋποθέτει αποφάσεις των δηµοτικών συµβουλίων. Είναι ωστόσο δυνατή, στο βαθµό που διαπιστώνονται επιφυλάξεις και ακαµψίες, η ενθάρρυνση αυτής της διαδικασίας µε κατάλληλες νοµοθετικές ρυθµίσεις και θέσπιση κινήτρων. Ο νέος φορέας, στο βαθµό που θα καλύψει τον Κυκλαδικό χώρο στο µεγαλύτερο µέρος του, ή στο σύνολό του, µπορεί να αποκτήσει αξιόλογο κρίσιµο µέγεθος, το οποίο θα τον κατέτασσε στις δέκα µεγαλύτερες ΕΥΑ της χώρας (Σχήµα 6). παρέχει την καταρχήν νοµοθετική τεκµηρίωση και αποτελεί πρόκριµα για την ενδεχόµενη κοινωνική αποδοχή της πρότασης για τη σύσταση δύο εταιριών διαχείρισης Υ/Α για το σύνολο των Κυκλάδων. Η σύσταση της ΕΥΑ Κυκλάδων, σύµφωνα µε το πρότυπο αυτό, είναι δυνατόν να διευκολύνει και τη δηµιουργία κοινής ε- ταιρείας (συνδεδεµένες εταιρείες - Joint Venture) µεταξύ αυτής και επιχειρήσεων του ιδιωτικού τοµέα. Σκοπός αυτής της κοινής εταιρίας θα είναι η λειτουργία, συντήρηση και εκµετάλλευση του ΣΠΥΥΑ των Κυκλάδων µε τη βοήθεια σύµβασης που θα συναφθεί µε τη ΕΥΑ Κυκλάδων Παγίων (Σχήµα 7). ΟΤΑ - ΚΥΚΛΑ ΩΝ ΕΥΑ - ΚΥΚΛΑ ΩΝ (Παγίων) ΕΥΑ - ΚΥΚΛΑ ΩΝ ΑΕ Ι ΙΩΤΙΚΟΣ ΦΟΡΕΑΣ ΚΟΙΝΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ( ΕΥΑ Α.Ε. - Ιδιωτικός φορέας.) Λειτουργία, Συντήρηση, Εκµετάλλευση του ΣΠΥΥΑ Σχήµα 7. Υπερτοπική συνεργασία µε ιδιωτικούς φορείς Τοπική οργάνωση µε δυνατότητες σύστασης κοινής εταιρείας Η µεγέθυνση µέσω της συνάθροισης / συνάρθρωσης υλικοτεχνικών υποδο- µών και ανθρώπινου δυναµικού δεν αποτελεί, καθεαυτή, την αναγκαία και ικανή συνθήκη για την αποτελεσµατικότητα του νέου φορέα. Καθίσταται συνεπώς αναγκαία η συγκρότηση της ΕΥΑ Κυκλάδων σε νέες βάσεις που θα επιτρέψουν την αξιοποίηση των δυνατοτήτων που µπορεί να παρέχει ένα δυναµικότερο επιχειρησιακό περιβάλλον. Το παράδειγµα ανασυγκρότησης της ΕΥ ΑΠ µε το Ν. 2744/99

ηµιουργία Συστήµατος Παροχής Υπηρεσιών ΥΑ στα Νησιά των Κυκλάδων Σελίδα 25 Οικονοµική αξιολόγηση µορφών συνεργασίας Από τα αποτελέσµατα της οικονοµικής αξιολόγησης προκύπτει ότι η λειτουργία µίας επιχείρησης παροχής υπηρεσιών ύδρευσης αποχέτευσης για το σύνολο των Κυκλάδων έχει καταρχήν θετικά αποτελέσµατα και µπορεί να είναι βιώσιµη (λόγος οφέλους/κόστους = 1.30). εδοµένου ότι οι εκτιµήσεις της βιωσιµότητας της ΕΥΑ Κυκλάδων βασίστηκαν σε αυστηρούς όρους χρηµατοδότησης 1.30 1.25 1.26 Ιδιωτική Εταιρεία ΕΥΑ Κυκλάδων 1.19 Λόγος οφέλους / κόστους 1.20 1.10 1.00 0.90 1.14 1.15 1.06 0.89 1.05 1.16 1.15 0.80 D & B O & M (Συνολική ανάληψη) O&M (Μερική ανάληψη) Turnkey Financing BOOT Σχήµα 8. Λόγος οφέλους / κόστους ΕΥΑ και ιδιωτικής εταιρείας για τις εξεταζόµενες µορφές συνεργασίας PPP και δανεισµού και σε χαµηλές τιµές πώλησης νερού συνάγεται ότι η αγορά νερού στις Κυκλάδες προσφέρεται για την ανάπτυξη µίας υγιούς και α- ποδοτικής επιχειρηµατικής δραστηριότητας. Επισηµαίνεται ότι η σύσταση ενός ενιαίου φορέα θα διευρύνει ποιοτικά και ποσοτικά τις δυνατότητες παροχής υπηρεσιών σε µία περιοχή, η οποία εν γένει υποφέρει από έλλειψη στρατηγικού σχεδιασµού σε ό,τι αφορά τη διαχείριση των υδατικών πόρων και πόρων για την υλοποίηση των απαραίτητων υποδοµών. Τα ίδια συµπεράσµατα προκύπτουν και από την αξιολόγηση των δυνατών µορφών συνεργασίας της ΕΥΑ Κυκλάδων µε ιδιωτικές εταιρείες. Με εξαίρεση την περίπτωση της συνεργασίας Turnkey Financing, τα αποτελέσµατα που προκύπτουν από τη συγκριτική αξιολόγηση των µορφών συνεργασίας είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά, εάν ληφθεί υπόψη ότι και στην περίπτωση αυτή, για την οικονοµική αξιολόγηση, θεωρήθηκαν δυσµενείς όροι χρηµατοδότησης ενώ υπάρχει και η δυνατότητα αύξησης των τιµών νερού. Τα χαρακτηριστικά και το οικονοµικό αποτέλεσµα των περιπτώσεων που εξετάστηκαν συνοψίζονται στον Πίνακα 10 και το Σχήµα 8. Τα αποτελέσµατα του Σχήµατος 8 προέκυψαν µε τις ακόλουθες τιµές των βασικών παραµέτρων για κάθε µορφή συνεργασίας που παρατίθενται στον Πίνακα 11. Η διερεύνηση ως προς τις τιµές των παραµέτρων του Πίνακα 11 (εκτός από το εσωτερικό επιτόκιο i m ) έδειξε ότι τα σχήµατα συνεργασίας είναι βιώσιµα και αποδοτικά τόσο για τη ΕΥΑ όσο και για τον ιδιωτικό φορέα: Για τιµές i d (υπολογισµός ετήσιου τιµήµατος) µέχρι 15% (σχήµατα

Σελίδα 26 ηµιουργία Συστήµατος Παροχής Υπηρεσιών ΥΑ στα Νησιά των Κυκλάδων D&B, Ο&Μ και BOOT). Γα πολύ υψηλά ποσοστά συµµετοχής του ιδιωτικού φορέα σε έργα δικτύου (σχήµατα συνεργασίας D&B και Ο&Μ). Για ποσοστό καταβολής ετήσιων ισοδύναµων δαπανών σε ιδιωτικό φορέα µεταξύ 50 και 80%, ανάλογα µε το αποδεκτό i d (συνεργασία BOOT). Σε ό,τι αφορά τη µορφή συνεργασίας Turnkey Financing, η συνεργασία είναι βιώσιµη για περίοδο ίση µε την εξεταζόµενη, δηλαδή για 30 έτη, µε τρία συµβόλαια διάρκειας 10 ετών το καθένα. Εποµένως, ένα ΣΠΥΥΑ για το σύνολο των Κυκλάδων προσφέρει ένα ευρύ φάσµα αποδοτικών και βιώσιµων συνεργασιών που θα προσδιορίζονται από τους στόχους που τίθενται από τη ΕΥΑ και τον ιδιωτικό φορέα στη βάση του µεγέθους της αγοράς και των προδιαγραφών των αναγκαίων έργων. Τέλος, εκτός από το θετικό οικονοµικό αποτέλεσµα που παρουσιάζεται στο Σχήµα 9 εκτιµάται ότι η συνεργασία της ΕΥΑ Κυκλάδων µε ιδιωτικές εταιρείες, που ήδη δραστηριοποιούνται ενεργά στο συγκεκριµένο επιχειρηµατικό πεδίο, θα βοηθήσει σηµαντικά στην αναβάθµιση των παρεχόµενων µέχρι στιγµής υπηρεσιών Υ/Α. Σε ό,τι αφορά τη σύσταση κοινής ε- ταιρείας µεταξύ της ΕΥΑ Κυκλάδων ΑΕ και ιδιωτικών εταιρειών παρατηρείται ότι το οικονοµικό αποτέλεσµα (για την κοινή εταιρεία) είναι καταρχήν θετικό (λόγος οφέλους/κόστους = 1.11). Ωστόσο η εκτίµηση του οφέλους που αποκοµίζει κάθε εταίρος απαιτεί υποθέσεις τόσο για τη σύµβαση που θα υπογραφεί µεταξύ της ΕΥΑ Παγίων και της ΕΥΑ ΑΕ όσο και για τη σύνθεση του µετοχικού κεφαλαίου της νέας εταιρείας, οι ο- ποίες προς το παρόν τουλάχιστον θεωρούνται ιδιαίτερα επισφαλείς.