ΕΠΕΑΕΚ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΟΥ Τ.Ε.Φ.Α.Α.ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ - ΑΥΤΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ & ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΜΕ 0103 «Φυσιολογία της Άσκησης: Αθλητική απόδοση και Επιβίωση σε αντίξοες συνθήκες» 12η Διάλεξη: «Εγκλιματισμός στη ζέστη» Heat acclimatization Δρ. Καρατζαφέρη Χριστίνα, Λέκτορας Χ. Καρατζαφέρη 1
Τα θέματα της σημερινής συζήτησης Σύνδεση με τα προηγούμενα Προβλήματα με την άσκηση σε ζεστό κλίμα Εγκλιματισμός στη ζέστη Χ. Καρατζαφέρη 2
Άσκηση σε ζεστό κλίμα Χ. Καρατζαφέρη 3
Θερμικό ισοζύγιο Ακτινοβολία Μεταβολική θερμότητα Περιβαλλοντική θερμότητα Αγωγή Μεταγωγή Εξάτμιση Προσθήκη θερμότητας Απώλεια θερμότητας Χ. Καρατζαφέρη 4
Θερμογραφία Πρόσθια όψη Πριν Μετά Πριν Οπίσθια όψη Μετά Άσκηση στο ύπαιθρο στους 30 C (75% Υγρασία) Άσκηση στο ύπαιθρο στους 30 C (75% Υγρασία) Χ. Καρατζαφέρη 5
Προειδοποιητικά σημάδια Χ. Καρατζαφέρη 6
Αντιμετώπιση Κράμπες (Heat Cramps) Μεταφορά σε δροσερό περιβάλλονπαροχή υγρών ή και ορού Θερμική εξάντληση (Heat exhaustion) Μεταφορά σε δροσερό περιβάλλον, ανύψωση των κάτω άκρων, παροχή υγρών ή και ορού (ιατρική βοήθεια) Θερμοπληξία (Heat stroke) Άμεση ψύξη σε κρύο νερό, βρεγμένες πετσέτες ή ακόμα και μπάνιο σε νερό με παγάκια, απαραίτητη η ιατρική βοήθεια Χ. Καρατζαφέρη 7
Πώς προλαμβάνουμε την Θερμοπληξία; Χ. Καρατζαφέρη 8
Εγκλιματισμός (ACCLIMATIZATION) Διαδικασία προσαρμογής διάρκειας εβδομάδων- μηνών χρόνων ως αποτέλεσμα των φυσιολογικών ανταποκρίσεων στις συνθήκες του φυσικού περιβάλλοντος προσαρμογές σε δυο ή και περισσότερους περιβαλλοντικούς παράγοντες επέρχεται μετά από χρόνιες ανταποκρίσεις σε ένα σύνθετο περιβάλλον Τεχνητός εγκλιματισμός (ACCLIMATION): Προσαρμογή σε μια (επιλεγμένη) περιβαλλοντική παράμετρο στο εργαστήριο ή μετά από συγκεκριμένη δραστηριότητα Χ. Καρατζαφέρη 9
Διασταυρούμενος- εγκλιματισμός CROSS-ACCLIMATION Οτεχν. Εγκλιματισμός σε μια πηγή περιβάλλ. Στρες μπορεί να βοηθήσει ή να παρεμποδίσει την προσαρμογή σε μια άλλη (ανεξάρτητη) πηγή στρες Π.χ. τεχν. Εγκλιματισμός στο κρύο εμποδίζει την ανοχή στην υποξία, η οποία με τη σειρά της μειώνει την έναρξη του ρίγους Δηλ. όσο πιο κρύο κάνει τόσο πιο δύσκολη είναι η αναρρίχηση σε υψηλό υψόμετρο! Παρομοίως, η προπόνηση αντοχής αυξάνει την ανοχή σε θερμικό φορτίο -> Οι δύο αυτές πηγές στρες δραστηριοποιούν τους ίδιους βιολογικούς μηχανισμούς προστασίας (Βλ. Hsp stress proteins or chaperones- Πρωτεΐνες Συνοδοί) Χ. Καρατζαφέρη 10
Προκαλεί η άσκηση που γίνεται σε εύκρατο κλίμα Θερμορυθμιστικές προσαρμογές; Ναι! Η προπόνηση αντοχής αυξάνει την αντοχή σε θερμικό φορτίο αφού οι δύο αυτές πηγές στρες δραστηριοποιούν τους ίδιους βιολογικούς μηχανισμούς προστασίας (Βλ. Hsp Heat stress proteins or chaperones- Πρωτεΐνες Σύνοδοι) Χ. Καρατζαφέρη 11
Με τον εγκλιματισμό στη ζέστη... Η εφίδρωση αρχίζει νωρίτερα Ο όγκος ιδρώτα αυξάνει αλλά μειώνεται η συγκέντρωση σε άλατα Για να μειωθεί η απώλεια νερού ο υποθάλαμος αρχίζει τη περιοδική (διακοπτόμενη) ενεργοποίηση των ιδρωτοποιών αδένων και την εξοικονόμηση νερού από τα νεφρά Δηλ. Αποδοτική και οικονομική αφίδρωση => διατήρηση όγκου πλάσματος, καλύτερος έλεγχος θερμοκρασίας πυρήνα σώματος Χ. Καρατζαφέρη 12
Η σημασία του εγκλιματισμού Χ. Καρατζαφέρη 13
Θέματα για συζήτηση/ μελέτη Ποιες είναι οι φυσιολογικές και βιοχημικές προσαρμογές που οδηγούν στον εγκλιματισμό στη ζέστη; Εάν ένας Δανός και ένας Αφρικανός δρομέας και ένας απροπόνητος Έλληνας καλούνταν να τρέξουν το μαραθώνιο της Αθήνας τον μήνα Ιούλιο, ποιος θα προβλέπατε να νικήσει (ή και να τερματίσει) την κούρσα και γιατί; Πιστεύετε ότι η ζέστη αποτελεί μεγαλύτερη πρόκληση για έναν παραπληγικό από έναν υγιή αθλητή και γιατί; Χ. Καρατζαφέρη 14
Αγγλική ορολογία Keywords για Medline: exercise, heat, performance, Olympic Games, dehydration, acclimatization, heat shock proteins, humidity, heat exhaustion, heat stroke Χ. Καρατζαφέρη 15
Επίλογος Η ζέστη αποτελεί μια σοβαρή πρόκληση για τους ομοιοστατικούς μηχανισμούς του ανθρώπινου οργανισμού Για να εξασφαλιστεί η μέγιστη και ασφαλής απόδοση στη ζέστη πρέπει να προηγηθεί κατάλληλος εγκλιματισμός Ακόμα και η προπόνηση αντοχής σε εύκρατο κλίμα βοηθά στον εγκλιματισμό στη ζέστη, μέσω εξειδικευμένων φυσιολογικών και βιοχημικών προσαρμογών Είναι απαραίτητη η γνώση των κινδύνων, αλλά και των τρόπων πρόληψης και αντιμετώπισης της θερμοπληξίας για την επιλογή ασφαλούς τρόπου άσκησης, ιδιαίτερα γιαταπαιδιάκαιτουςηλικιωμένους Χ. Καρατζαφέρη 16
Βιβλιογραφία Σημειώσεις διδάσκοντα Ενδεικτικά άρθρα : Gent et al 2003. Association of Low-Level Ozone and Fine Particles with Respiratory Symptoms in Children with Asthma, JAMA, 8;290(14):1859-67 Delfino, et al 2004. Association of FEV1 in Asthmatic Children with Personal Microenvironmental Exposure to Airborne Particulate Matter. Environmental Health Perspectives, 112(8):932-41 Gilliland et al 2001. The effects of ambient air pollution on school absenteeism due torespiratory illness. Epidemiology 12(1):43-54 Gauderman WJ et al 2004. The Effect of Air Pollution on lung Development from 10 to 18 years of Age. NEMJ 9;351(11):1057-67. Erratum in: N Engl J Med. 2005 Mar 24;352(12):1276 Friedman et al 2001. Impact of changes in transportation and commuting behaviors during the 1996 Summer Olympic Games in Atlanta on air quality and childhood asthma. JAMΑ 21;285(7):897-905 Williams et al 2004 Perspiration increased human pesticide absorption following surface contact during an indoor scripted activity program J Expo Anal Environ Epidemiol 14(2):129-36 Kunzli et al 2005Ambient air pollution and atherosclerosis in Los Angeles. Environ Health Perspect. 2005 Feb;113(2):201-6. Έγκυρες Πηγές στο Διαδίκτυο Αμερικανική Ένωση Πνευμονολογίας: American Lung Association http://www.lungusa.org/ Άρθρο του ΚΕΠΚΑ στα Καταναλωτικά Βήματα - Τεύχος Μαίου-Ιουνίου 2003 πρόσβαση στο http://www.kepka.org/grk/info/inveroment/inv007_001.htm Έκθεση ΥΠΕΧΩΔΕ για την ατμοσφαιρκή ρύπανση στην Αθήνα http://www.minenv.gr/4/41/00/ekthesi.2005.pdf Χ. Καρατζαφέρη 17