Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΕΝΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΕΞΑΣΚΗΣΗΣ ΑΥΤΟ- ΟΜΙΛΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΥΤΟΠΕΠΟΙΘΗΣΗ ΚΑΙ ΣΤΟ ΑΓΧΟΣ ΣΕ ΝΕΑΡΟΥΣ ΑΘΛΗΤΕΣ ΑΝΤΙΣΦΑΙΡΙΣΗΣ

Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΕΝΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΕΞΑΣΚΗΣΗΣ ΑΥΤΟ- ΟΜΙΛΙΑΣ ΣΤΗΝ ΑΥΤΟΠΕΠΟΙΘΗΣΗ ΚΑΙ ΣΤΟ ΑΓΧΟΣ ΣΕ ΝΕΑΡΟΥΣ ΑΘΛΗΤΕΣ ΑΝΤΙΣΦΑΙΡΙΣΗΣ Υποστήριξη Διπλωματικής Εργασίας που Παρουσιάζεται στο Διατμηματικό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας για την Εκπλήρωση των Απαιτήσεων για τον Μεταπτυχιακό Τίτλο στην Άσκηση & Υγεία από την Μπουμπάκη Σοφία Ιούνιος, 2007

Διατμηματικό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, & Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας ΕΓΚΡΙΣΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Η υποστήριξη της μεταπτυχιακής εργασίας, η Επίδραση ενός Παρεμβατικού Προγράμματος Αυτό-ομιλίας στην Αυτοπεποίθηση και στο Άγχος σε Νεαρούς Αθλητές Αντισφαίρισης, εγκρίνεται από την τριμελή επιτροπή διδασκόντων για την εκπλήρωση των απαιτήσεων για το Μεταπτυχιακό Τίτλο Σπουδών στην Άσκηση και Υγεία. Αντώνης Χατζηγεωργιάδης, Επιβλέπων Γιάννης Θεοδωράκης Μάριος Γούδας Ημερομηνία

ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Η συμμετοχή μου στο Διατμηματικό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών στην Ανθρώπινη Απόδοση και Υγεία αποτέλεσε για μένα ιδιαίτερη χαρά και τιμή, η οποία ολοκληρώνεται με την παρούσα διατριβή. Αισθάνομαι την ανάγκη να ευχαριστήσω θερμά όλους όσους συνετέλεσαν στην επίτευξη αυτού του σκοπού, χωρίς την αμέριστη συμπαράσταση των οποίων δεν θα ήταν εύκολο να ολοκληρωθεί. Ιδιαίτερα ευχαριστώ τον κύριο επιβλέποντα της μεταπτυχιακής μου διατριβής κ. Χατζηγεωργιάδη Αντώνη, για την εμπιστοσύνη που μου έδειξε και για τις πολύτιμες επιστημονικές συμβουλές του σε όλη την διάρκεια της εκπόνησης της διατριβής. Ευχαριστώ επίσης τον κ. Θεοδωράκη Ιωάννη και τον κ. Γούδα Μάριο, μέλη της τριμελούς επιτροπής μου, για τις πολύτιμες επιστημονικές υποδείξεις που πρόσφεραν. Χρέος μου θεωρώ να ευχαριστήσω τον υποψήφιο διδάκτορα κ. Ζουρμπάνο Νίκο για την αμέριστη βοήθεια και τις χρήσιμες συμβουλές του καθ όλη την διάρκεια της εργασίας μου, καθώς επίσης και στους συναδέλφους προπονητές του συλλόγου αντισφαίρισης Ε.Σ.Ο.Π <<ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ>> Τριανταφυλλίδη Απόστολο και Καλφούτζου Ελίνα για την συνεχή συμπαράσταση και την απρόσκοπτη πρόσβαση που μου παρείχαν στο έμψυχο και τεχνικό υλικό. Κυρίως όμως οφείλω το μεγαλύτερο ευχαριστώ στους γονείς μου, τον αδελφό μου και τον σύζυγο μου για την υπομονή, την ηθική συμπαράσταση και την ενθάρρυνση που μου πρόσφεραν κατά την διάρκεια των μεταπτυχιακών μου σπουδών.

Αφιερωμένο στους γονείς μου

Αυτό-ομιλία, αυτοπεποίθηση και άγχος 1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Περίληψη......... 3 Abstract......... 4 ΚΕΦΑΛΑΙΟ I. ΕΙΣΑΓΩΓΗ....... 5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙ. ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ... 9 Θετική και αρνητική αυτό-ομιλία..... 11 Αυτό-ομιλία παρακίνησης και καθοδήγησης... 13 Προγράμματα παρέμβασης και αυτό-ομιλία.... 15 Λειτουργίες μηχανισμοί της αυτό-ομιλίας.... 17 Αυτό-ομιλία και άγχος...... 22 Σκοπός και υποθέσεις της έρευνας..... 24 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙΙ. ΜΕΘΟΔΟΣ...... 25 Συμμετέχοντες....... 25 Μετρήσεις- Όργανα αξιολόγησης..... 25 Διαδικασία........ 26 Αναλύσεις........ 31 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙV. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ..... 32 Έλεγχος διαδικασιών....... 32 Αρχικές διαφορές....... 33 Απόδοση........ 33 Αυτοπεποίθηση και άγχος...... 33

Αυτό-ομιλία, αυτοπεποίθηση και άγχος 2 ΚΕΦΑΛΑΙΟ V. ΣΥΖΗΤΗΣΗ...... 37 Έλεγχος πειραματικών διαδικασιών..... 37 Αυτό-ομιλία και απόδοση...... 39 Αυτό-ομιλία και αυτοπεποίθηση άγχος.... 40 Λειτουργίες της αυτό-ομιλίας...... 42 Πρακτικές εφαρμογές...... 43 Περιορισμοί της έρευνας...... 44 Προτάσεις για μελλοντικές έρευνες..... 45 Συμπεράσματα....... 45 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ........ 47 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ........ 54

Αυτό-ομιλία, αυτοπεποίθηση και άγχος 3 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν να εξετάσει την επίδραση ενός προγράμματος αυτό-ομιλίας στην αυτοπεποίθηση και το άγχος νεαρών αθλητών αντισφαίρισης. Στην έρευνα συμμετείχαν 38 αθλητές με μέσο όρο ηλικίας 13.61 (± 1.48) χρόνια. Όλοι οι συμμετέχοντες είχαν εμπειρία αγώνων σε τοπικό ή περιφερειακό επίπεδο. Το πείραμα ολοκληρώθηκε σε πέντε ενότητες. Αρχικά οι αθλητές μετρήθηκαν σε μια δοκιμασία στο forehand drive, κάτω από τις ίδιες συνθήκες άγχους που είχαν δημιουργηθεί για το πείραμα. Στην συνέχεια οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε δύο ομάδες, μια πειραματική και μια ομάδα ελέγχου. Η πειραματική ομάδα για τις επόμενες τρεις ενότητες εξασκήθηκε στη χρήση της αυτό-ομιλίας. Η ομάδα ελέγχου ακολούθησε το ίδιο προπονητικό πρωτόκολλο, ωστόσο αντί για τη χρήση της αυτό-ομιλίας στους συμμετέχοντες δόθηκαν συνοπτικές διαλέξεις για θέματα τεχνικής και τακτικής. Στην τελευταία ενότητα του πειράματος, και οι δύο ομάδες επανέλαβαν την δοκιμασία της αρχικής μέτρησης, κατά την οποία η πειραματική ομάδα χρησιμοποίησε αυτό-ομιλία παρακίνησης. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η αυτοπεποίθηση της πειραματικής ομάδας αυξήθηκε (p <.05) και το γνωστικό άγχος μειώθηκε (p <.05) ενώ παράλληλα βελτιώθηκε και η απόδοση (p <.01). Αντίθετα, δεν παρατηρήθηκαν αλλαγές στην ομάδα ελέγχου. Τα αποτελέσματα της έρευνας υποδεικνύουν ότι η αύξηση της αυτοπεποίθησης και η μείωση του γνωστικού άγχους μπορεί να είναι δύο από τους μηχανισμούς που ερμηνεύουν τη θετική επίδραση της αυτό-ομιλίας στην απόδοση.

Αυτό-ομιλία, αυτοπεποίθηση και άγχος 4 ABSTRACT The purpose of the study was to examine the effect of a self-talk training program on confidence and anxiety in young tennis players. Participants were 38 athletes with a mean age of 13.61 (± 1.48) years. All participants had previous competitive experience. The study was completed in five sessions. At the first session, all participants performed a forehand drive test. Subsequently, participants were divided in two groups, experimental and control. For the following three sessions the experimental group practiced the use of self-talk. The control group followed the same training protocol, only instead of self-talk participants were given small lectures on technical and tactical aspects. At the last session, both groups repeated the test with the experimental groups using the self-talk technique. The results showed that for the experimental group confidence increased (p <.05) and cognitive anxiety decreased (p <.05), while at the same time performance improved (p <.01). In contrast, no significant differences were identified for the control group. The results of the study suggest that the enhancement of confidence and the reduction of anxiety are two of the mechanisms explaining the facilitative effects of self-talk on performance.

Αυτό-ομιλία, αυτοπεποίθηση και άγχος 5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται στον ευρύτερο χώρο του αθλητισμού μια αλματώδης ανάπτυξη στους ρυθμούς εξάπλωσης γνωστικών τεχνικών, όπως είναι ο καθορισμός στόχων, η χαλάρωση, η νοητική απεικόνιση και η αυτό-ομιλία. Ολοένα και αυξανόμενος παρουσιάζεται ο αριθμός των αθλητών, αθλητριών και ομάδων που περιλαμβάνουν στο πρόγραμμα εξάσκησής τους και την εξάσκηση ψυχολογικών δεξιοτήτων με την βοήθεια επαγγελματιών αθλητικών ψυχολόγων. Αρκετές έρευνες και μαρτυρίες επαγγελματιών και ερασιτεχνών αθλητών και αθλητριών συστήνουν τις τεχνικές αυτές με σκοπό την αποτελεσματικότερη προετοιμασία τους για τον επικείμενο αγώνα Παράλληλα με την εξάπλωση της χρήσης των τεχνικών αυτών, έχει αυξηθεί και το ενδιαφέρον των ερευνητών γύρω από τον σχεδιασμό και αξιολόγηση προγραμμάτων ψυχολογικών δεξιοτήτων (Hardy, Jones, & Gould, 1996). Μία από τις ψυχολογικές τεχνικές που διερευνάται εκτενέστατα τελευταία είναι και η αυτό-ομιλία. Βασισμένος σε προηγούμενους ορισμούς, αλλά και στην εξέλιξη της βιβλιογραφίας ο Hardy (2006, σελ. 84), όρισε την αυτό-ομιλία ως «εκφράσεις ή δηλώσεις που απευθύνονται στον εαυτό μας, φαινόμενο πολυδιάστατο στη φύση του, έχοντας ερμηνευτικά στοιχεία που σχετίζονται με το περιεχόμενο των δηλώσεων που λέγονται, δυναμικό το οποίο επιτελεί τουλάχιστον δυο λειτουργίες: καθοδήγησης και παρακίνησης». Η αυτό-ομιλία, αποτελεί κεντρικό σημείο των γνωστικών και γνωστικό-συμπεριφορικών παρεμβάσεων με σκοπό την αλλαγής της συμπεριφοράς (Meichenbaum, 1977, Ellis, 1976). Προς την κατεύθυνση αυτή, και οι αθλητικοί ψυχολόγοι δίνουν έμφαση στην χρήση της θετικής αυτό-ομιλίας ως μέσο για την αύξηση της απόδοσης. Είναι γεγονός ότι όταν τα άτομα έχουν να αντιμετωπίσουν πιεστικές καταστάσεις, κάνουν συχνά ανήσυχες σκέψεις οι οποίες συμβαίνουν κατ επανάληψη,

Αυτό-ομιλία, αυτοπεποίθηση και άγχος 6 πραγματοποιούνται ραγδαία, σχεδόν αυτόματα και φαίνονται απολύτως αληθοφανείς κατά την διάρκεια που απασχολούν τα άτομα. Αυτές οι σκέψεις είναι ικανές να αποσπάσουν την προσοχή των ατόμων κατά την εκτέλεση της δραστηριότητάς τους, και να αποτιμηθούν σαν μια επιπλέον απειλή, καθώς τα άτομα δεν θεωρούν ότι έχουν τον έλεγχο της κατάστασης. Έτσι ξεκινάει ένας φαύλος κύκλος, κατά τον οποίο οι σκέψεις αυτές αποτελούν ταυτόχρονα πηγή και σύμπτωμα των αντιληπτών απειλών (Beck & Emery, 1985). Σε έρευνες που διεξήχθησαν σε μη αθλητικές δραστηριότητες μεταξύ φυσιολογικών και κλινικά αγχωδών μαθητών και φοιτητών, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η αρνητική αυτό-ομιλία σχετίζονταν θετικά με το άγχος (Hiebert, Uhlemann Marshall & Lee, 1998, Ronan & Kendal, 1997). Επίσης το άγχος που προκαλείται κατά την διάρκεια των εξετάσεων και αφορά στην ακαδημαϊκή απόδοση, έχει βρεθεί ότι συνδέεται στενά με την αρνητική αυτό-ομιλία (Hunsley, 1987). Ακολουθώντας μια γνωστική προσέγγιση μείωσης του αγωνιστικού άγχους, η τεχνική της αυτό-ομιλίας είναι το μέσο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αναδόμηση των παρεμβαλλόμενων αυτών σκέψεων ή τουλάχιστον για την μείωση της συχνότητας εμφάνισής τους. Κατά τις αθλητικές δραστηριότητες, οι σκέψεις των αθλητών θετικές ή αρνητικές, σχετικές ή άσχετες με την δραστηριότητα, επηρεάζουν άμεσα τα συναισθήματα και την απόδοση τους. Είναι γενικώς παραδεκτό ότι οι αρνητικές σκέψεις επηρεάζουν αρνητικά την απόδοση, ενώ αντίθετα οι θετικές σκέψεις βοηθούν τα άτομα να ενεργούν με αυτοπεποίθηση, να βρίσκονται στο παρόν, στο εδώ και στο τώρα, να μην αποσπώνται και να μην ασχολούνται με προηγούμενα λάθη (Zinsser, Bunker, & Williams, 2001). Πολύ συχνά, οι έντονα αγωνιστικές και πιεστικές καταστάσεις του αγώνα, δημιουργούν ένα χαρακτηριστικό περιβάλλον που οδηγεί τους αθλητές και τις αθλήτριες σε σκέψεις που αποσυντονίζουν την προσοχή. Οι

Αυτό-ομιλία, αυτοπεποίθηση και άγχος 7 σκέψεις αυτές έχουν σαν αποτέλεσμα συνήθως να επηρεάζουν αρνητικά την αθλητική απόδοση. Όταν όμως η σκέψη χρησιμοποιείται σωστά, μπορεί να βοηθήσει τους αθλητές να μεγιστοποιήσουν την απόδοσής τους (Θεοδωράκης, 2005). Η αυτό-ομιλία, χρησιμοποιείται ευρέως από αθλητές διαφορετικού επιπέδου και στόχων και για πολλαπλούς σκοπούς, ανάλογα με τις ανάγκες κάθε ατόμου αλλά και της περίστασης. Η αυτό-ομιλία ως γνωστική τεχνική μπορεί να χρησιμοποιηθεί και στην εκμάθηση καινούριων δεξιοτήτων αλλά και στην βελτίωση της απόδοσης. Η τεχνική αυτή μπορεί να φανεί χρήσιμη και σε αρχάριους αθλητές (π.χ. να διορθώσουν τεχνικά λάθη) αλλά ταυτόχρονα μπορεί να βοηθήσει και τους πιο έμπειρους αθλητές (π.χ. να αυτοματοποιήσουν την εκτέλεσή τους). Συνεπώς, η αυτό-ομιλία βρίσκει εφαρμογές σε ποικίλες περιπτώσεις. Η σχέση της αυτό-ομιλίας με την αθλητική απόδοση έχει ερευνηθεί με βάση δύο προσεγγίσεις. Από τη μία μεριά έχουν πραγματοποιηθεί έρευνες πεδίου όπου η αυτό-ομιλία αξιολογείται ως το περιεχόμενο των σκέψεων των αθλητών, και από την άλλη έχει ερευνηθεί η επίδραση της αυτό-ομιλίας στην αύξηση της απόδοσης μέσω πειραματικών ερευνών με τη χρήση συγκεκριμένων πλάνων αυτό-ομιλίας. Στις έρευνες πεδίου, όπου η αυτό-ομιλία αξιολογήθηκε ως περιεχόμενο σκέψεων και όχι ως σχεδιασμένη τεχνική για βελτίωση της απόδοσης, τα αποτελέσματα δεν είναι και τόσο ξεκάθαρα (Van Raalte, Brewer, Rivera & Petipas, 1994; Van Raalte, Cornelius, Brewer, & Hatten, 2000). Αντίθετα, στις πειραματικές μελέτες τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η χρήση της αυτό-ομιλίας ως στρατηγική έχει σημαντική συμβολή στη βελτίωση της απόδοσης (Theodorakis, Weinberg, Natsis, Douma, & Kazakas, 2000; Van Raalte Brewer, Lewis, Linder, Wildman, & Kozimor, 1995), καταδεικνύοντας την χρησιμότητα της τεχνικής, αλλά και την ανάγκη περαιτέρω έρευνας και εξέλιξης. Ένα από τα ερωτήματα τα οποία δεν προσέλκυσαν αρχικά ιδιαίτερο

Αυτό-ομιλία, αυτοπεποίθηση και άγχος 8 ερευνητικό ενδιαφέρον αφορά τις λειτουργίες της αυτό-ομιλίας, δηλαδή τους μηχανισμούς μέσω των οποίων η αυτό-ομιλία επηρεάζει την απόδοση. Η διερεύνηση των λειτουργιών μπορεί να βοηθήσει στην πιο αποτελεσματική ερμηνεία της σχέσης αυτό-ομιλίας και απόδοσης και στην καλύτερη συνολικά κατανόηση του φαινόμενου. Τα τελευταία χρόνια γίνονται προσπάθειες για την διερεύνηση των λειτουργιών της αυτό-ομιλίας (Hardy, Gammage and Hall, 2001; Hatzigeorgiadis, Theodorakis, & Zourbanos, 2004; Hatzigeorgiadis, Zourbanos, Theodorakis, in press). Οι Nideffer (1993) και Landin (1994) υποστηρίζουν την αποτελεσματικότητα της αυτό-ομιλίας στη ρύθμιση της προσοχής. Επιπλέον, σύμφωνα με τον Finn (1985) η αυτό-ομιλία μπορεί να μειώσει το άγχος να αυξήσει την προσπάθεια και την αυτοπεποίθηση των αθλητών. Οι Hardy et al. (1996) υποστήριξαν πως η αυτό-ομιλία μπορεί να αυξήσει την αυτοπεποίθηση, να ελέγξει το άγχος, να αυξήσει την προσπάθεια και την συγκέντρωση των αθλητών. Ανάμεσα στις προτεινόμενες λειτουργίες της αυτό-ομιλίας είναι και η επίδραση της στην αυτοπεποίθηση και το άγχος των αθλητών. Υποστηρίζεται δηλαδή ότι η χρήση της αυτό-ομιλίας διευκολύνει την απόδοση επειδή μπορεί να αυξήσει την αυτοπεποίθηση και να ρυθμίσει το άγχος. Σκοπός λοιπόν της παρούσας έρευνας είναι να εξετάσει την επίδραση της αυτό-ομιλίας στο άγχος και την αυτοπεποίθηση νεαρών αθλητών αντισφαίρισης. Γνωρίζοντας τον τρόπο με τον οποίο η αυτό-ομιλία επιδρά στην απόδοση και τις διαφορετικές λειτουργίες της, οι αθλητές, προπονητές και αθλητικοί ψυχολόγοι θα είναι σε θέση να σχεδιάζουν καταλληλότερα προγράμματα και πιο αποτελεσματικά προγράμματα αυτό-ομιλίας, με σκοπό την βελτίωση της απόδοσης. Οι έρευνες που έχουν διεξαχθεί μέχρι πρόσφατα για τις λειτουργίες της αυτό-ομιλίας, είναι περιορισμένες. Η σημαντικότητα λοιπόν της παρούσας έρευνας, έγκειται στους δυο προαναφερθέντες λόγους.

Αυτό-ομιλία, αυτοπεποίθηση και άγχος 9 ΚΕΦΑΛΑΙΟ IΙ. ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ Η αποτελεσματική χρήση των γνωστικών τεχνικών παρέμβασης, όπως αυτή της αυτό-ομιλίας στηρίζεται σε τρεις αρχές. Πρώτον, η γνωστική δραστηριότητα μπορεί να επηρεάσει τη συμπεριφορά. Δεύτερον, η γνωστική δραστηριότητα μπορεί να αλλάξει η ίδια και τρίτον, οι γνωστικές αλλαγές μπορούν να οδηγήσουν σε επιθυμητές αλλαγές της συμπεριφοράς (Ellis, 1976). Η αυτό-ομιλία θεωρείται ότι συμβαίνει κάθε φορά που τα άτομα σκέφτονται. Οι σκέψεις που βιώνουν οι αθλητές επηρεάζουν τα συναισθήματα, τη συμπεριφορά, και κατ επέκταση την απόδοση. Συχνά κατά η διάρκεια της εκτέλεσης οι αθλητές βιώνουν σκέψεις οι οποίες δεν είναι σχετικές με το αντικείμενο της εκτέλεσης με αποτέλεσμα να αποσπάται η προσοχή και να επηρεάζεται αρνητικά η απόδοση (Hatzigeorgiadis & Biddle, 2001). Σύμφωνα με τους θεωρητικούς της γνωστικής ψυχολογίας (Ellis 1976, Meichenbaum 1977), η αυτό-ομιλία μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μία χρήσιμη στρατηγική για την οργάνωση της σκέψης, την αποφυγή μη κατάλληλων και ανασταλτικών σκέψεων, και να βοηθήσει τα άτομα στην πραγμάτωση της επιθυμητής συμπεριφοράς. Στην προσπάθειά τους να ορίσουν την αυτό-ομιλία, οι Theodorakis et al. (2000), την αναφέρουν ως αυτό που λένε οι άνθρωποι στον εαυτό τους, είτε φωναχτά είτε σαν μια σιγανή φωνή μέσα στο κεφάλι τους, ενώ σύμφωνα με τους Zinsser, Bunker and Williams (1993), η αυτό-ομιλία λαμβάνει χώρα οποιαδήποτε στιγμή το άτομο σκέφτεται για διάφορα πράγματα που τον απασχολούν. Ωστόσο οι ορισμοί αυτοί είναι καθαρά προσανατολισμένοι στην έννοια της προσωπικής δήλωσης αποτυγχάνοντας να προσδιορίσουν τις πιθανές χρήσεις της αυτό-ομιλίας και γι αυτόν τον λόγο έχουν θεωρηθεί σχετικά απλοϊκοί. Με βάση πιο πρόσφατες προσεγγίσεις, η αυτό-ομιλία είναι «ένας εσωτερικός διάλογος, στον οποίο τα άτομα εκφράζουν

Αυτό-ομιλία, αυτοπεποίθηση και άγχος 10 συναισθήματα και αντιλήψεις, ρυθμίζουν και αλλάζουν τις εκτιμήσεις τους και τα πιστεύω τους και δίνουν στον εαυτό τους οδηγίες και ενίσχυση» (Hackfort & Schwenkmezger, 1993, σελ. 355). Τέλος, ο Hardy (2006) μετά από αναλυτική εξέταση των προηγούμενων ορισμών και βασισμένος σε κριτική ανασκόπηση της σύγχρονης βιβλιογραφίας, πρότεινε ένα πιο ολοκληρωμένο και λειτουργικό ορισμό της αυτό-ομιλίας. Σύμφωνα με αυτόν, η αυτό-ομιλία περιγράφεται ως «εκφράσεις ή δηλώσεις που απευθύνονται στον εαυτό μας, φαινόμενο πολυδιάστατο στη φύση του, έχοντας ερμηνευτικά στοιχεία που σχετίζονται με το περιεχόμενο των δηλώσεων που λέγονται, και δυναμικό το οποίο επιτελεί τουλάχιστον δυο λειτουργίες: καθοδήγησης και παρακίνησης» (σελ. 84). Οι Hardy et al.(2001), επισημαίνοντας την έλλειψη ουσιαστικών περιγραφικών δεδομένων, απαραίτητων για την δημιουργία μιας θεωρητικής βάσης, προχώρησαν στη συλλογή δεδομένων από αθλητές πανεπιστημίου βασιζόμενοι στην εξέταση τεσσάρων βασικών ερωτημάτων. Τα ερωτήματα αυτά αφορούσαν πληροφορίες σχετικές με το χώρο χρήσης, τη χρονική στιγμή, το περιεχόμενο και τους λόγους χρήσης της αυτό-ομιλίας (που, πότε, τι και γιατί). Η έρευνα αυτή προσεγγίσθηκε με ποιοτική μεθοδολογία και βασίστηκε σε ανοιχτές ερωτήσεις. Οι ερευνητές αναφέρουν ότι οι αθλητές χρησιμοποιούν την αυτό-ομιλία κυρίως κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης δεξιοτήτων και συνεπώς στους αθλητικούς χώρους. Ως προς το περιεχόμενο, προέκυψαν τέσσερις κατηγοριοποιήσεις οι οποίες αναφέρονται: (α) στην ποιότητα της δήλωσης (χρήση θετικής αλλά και αρνητικής αυτό-ομιλίας σε ορισμένες περιπτώσεις), (β) στη μορφή (χρήση σύντομων φράσεων), (γ) στο πρόσωπο στο οποίο γίνεται η δήλωση (συνομιλούν σε πρώτο και δεύτερο πρόσωπο) και (δ) στην καθοδήγηση που παρέχει η δήλωση (ειδική και γενική). Τέλος, ως προς το σκοπό της χρησιμοποίησης αναγνωρίστηκαν δύο κατηγορίες : (α) λόγοι

Αυτό-ομιλία, αυτοπεποίθηση και άγχος 11 καθοδήγησης (τεχνικές υποδείξεις σχετικές με την δεξιότητα και σχετικές με την στρατηγική) και (β) λόγοι παρακίνησης (διέγερση, έλεγχος, δυναμισμός). Τα αποτελέσματα των Hardy, et al. (2001) προσέφεραν σημαντικά στοιχεία σχετικά με τη χρήση της αυτό-ομιλίας από τους αθλητές και παρείχαν βάση για την εξέλιξη της έρευνας στο χώρο. Θετική και αρνητική αυτό-ομιλία Ένα από τα θέματα που κυριάρχησε στην αρχική βιβλιογραφία ήταν ο διαχωρισμός της αυτό-ομιλίας σε θετική και αρνητική. Σύμφωνα με τον Weinberg (1988), η θετική αυτό-ομιλία βοηθάει τους αθλητές να παραμένουν συγκεντρωμένοι, να προσπερνούν προηγούμενα λάθη ή να σχεδιάζουν μελλοντικές ενέργειες. Σε αντίθεση, η αρνητική αυτό-ομιλία, είναι ακατάλληλη, προκαλεί άγχος, είναι αντιπαραγωγική, οδηγεί την προσοχή των αθλητών σε αρνητικές σκέψεις αποτυχίας και αμφισβήτησης, με συνέπεια την μειωμένη απόδοση. Οι ερευνητές ακολούθως προσπάθησαν να εξετάσουν τη σχέση της αυτό-ομιλίας με την απόδοση. Δύο ερευνητικές προσεγγίσεις χρησιμοποιήθηκαν (α) έρευνες πεδίου όπου η αυτό-ομιλία αξιολογήθηκε ως περιεχόμενο σκέψεων των αθλητών κατά τη διάρκεια του αγώνα και σχετίστηκε με την απόδοση, και (β) πειραματικές έρευνες όπου η αυτό-ομιλία χρησιμοποιήθηκε ως στρατηγική με τη χρήση συγκεκριμένων λέξεων κλειδιά και εξετάστηκε η επίδραση της στην απόδοση. Σε μία έρευνα πεδίου οι Rotella, Gansneber, Ojala and Billing (1980), δε βρήκαν διαφορές μεταξύ επιτυχημένων και μη επιτυχημένων αθλητών της χιονοδρομίας υψηλού επιπέδου ως προς την χρήση και το περιεχόμενο της αυτοομιλίας κατά τη διάρκεια της προσπάθειας. Σε μία άλλη εργασία, παρατηρώντας μια σειρά παιχνιδιών νεαρών αθλητών αντισφαίρισης οι Van Raalte et al. (1994),

Αυτό-ομιλία, αυτοπεποίθηση και άγχος 12 διαπίστωσαν ότι οι νικητές χρησιμοποιούσαν λιγότερο αρνητική αυτό-ομιλία από ότι οι ηττημένοι. Στην μελέτη αυτή, οι ερευνητές παρατήρησαν και κατέγραψαν την αρνητική αυτό-ομιλία, καθώς και αυτήν που ανέφεραν οι αθλητές, η οποία συσχετίστηκε με την ήττα στους νεαρούς αυτούς αθλητές της αντισφαίρισης, ενώ δεν υπήρξε συσχέτιση μεταξύ θετικής αυτό-ομιλίας και νίκης. Η έλλειψη μιας σημαντικής σχέσης μεταξύ θετικής αυτό-ομιλίας και απόδοσης αποδόθηκε από τους ερευνητές στο γεγονός ότι η θετική αυτό-ομιλία είναι πιθανότερο να εσωτερικοποιείται σε σχέση με την αρνητική και για το λόγο αυτό, δεν ήταν ευδιάκριτη και άρα μη μετρήσιμη. Σε επόμενη έρευνα με παρόμοια μεθοδολογία οι Van Raalte et al.(2000) εξέτασε τα αίτια και τις συνέπειες της αυτό-ομιλίας σε αθλητές αντισφαίρισης. Όσον αφορά στα αίτια, διαπιστώθηκε ότι η απώλεια ενός πόντου και η υποδοχή ενός σερβίς συμβάλουν στην αύξηση της χρήσης του θετικής αυτό-ομιλίας, ενώ η απώλεια ενός πόντου και η εκτέλεση ενός σερβίς συνέβαλαν σε μια αύξηση στη χρήση της αρνητικής αυτό-ομιλίας. Σε αντίθεση με τις έρευνες πεδίου, οι πειραματικές έρευνες έχουν υποστηρίξει με σταθερότητα την αποτελεσματικότητα της θετικής αυτό-ομιλίας. Έτσι, πολυάριθμες μελέτες υποστήριξαν ότι με τη θετική της μορφή, μπορεί να συμβάλλει στην αύξηση της διέγερσης, της αυτοπεποίθησης και της πιθανότητας για διάκριση (Van Raalte et al.,1994; Weinberg, Grove & Jackson 1992). Οι θετικές σκέψεις αποδείχθηκαν περισσότερο αποτελεσματικές από τις αρνητικές στην απόδοση σε μια δοκιμασία στο άθλημα της καλαθοσφαίρισης (Hammilton & Fremouw, 1985) και σε δοκιμασία με βελάκια (Dagrou, Gauvin, & Halliwell 1992, Van Raalte et al., 1995). Θετικές οδηγίες, οδηγίες ψυχικής διέγερσης και τεχνικές οδηγίες που έδωσαν οι αθλητές στους εαυτούς τους είχε θετική επίδραση σε μία δοκιμασία στο άθλημα της χιονοδρομίας (Rushall, Hall, Roux, Sasseville,& Rushall, 1988) και σε μία δοκιμασία

Αυτό-ομιλία, αυτοπεποίθηση και άγχος 13 αντοχής (Weinberg, Smith, Jackson & Gould, 1984). Συμπερασματικά, αν και οι έρευνες πεδίου δεν έχουν σταθερά υποστηρίξει τη θετική σχέση μεταξύ θετικής αυτό-ομιλίας και απόδοσης και την αρνητική σχέση μεταξύ αρνητικής αυτό-ομιλίας και απόδοσης, τα αποτελέσματα πειραματικών ερευνών με σχεδιασμένη χρήση λέξεων κλειδιά παρέχουν βάσιμα στοιχεία για την αποτελεσματικότητα της αυτό-ομιλίας για την διευκόλυνση της μάθησης και τη βελτίωση της απόδοσης. Αυτό-ομιλία παρακίνησης και καθοδήγησης Μια επόμενη προσέγγιση της αυτό-ομιλίας, έγινε μέσα από την εξέταση της επίδρασης μεταξύ της αυτό-ομιλίας παρακίνησης και της αυτό-ομιλίας τεχνικής υπόδειξης στην απόδοση σε δεξιότητες διαφορετικού χαρακτήρα. Η αυτό-ομιλία τεχνικής υπόδειξης αναφέρεται στις δηλώσεις που κάνουν οι αθλητές σχετικά με την εστίαση της προσοχής, με τεχνικές πληροφορίες και τακτικές επιλογές, ενώ η αυτόομιλία παρακίνησης αναφέρεται σε δηλώσεις για την αύξηση της αυτοπεποίθησης, την καταβολή προσπάθειας και την θετική διάθεση (Zinsser et al., 2001). Ο Rushall (1984) παρατήρησε ότι η αυτό-ομιλία που χρησιμοποιούσαν κατά βάση οι αθλητές στον αγώνα αλλά και στην προπόνηση ήταν προσανατολισμένη σε συγκεκριμένες τεχνικές οδηγίες, σχετικές με την δραστηριότητα, παρ όλο που έκαναν και χρήση θετικής αυτό-ομιλίας για αύξηση της παρακίνησης τους. Σε έρευνα πεδίου που ακολούθησε οι Rushall et al.(1988), βρήκαν ότι η χρήση αυτό-ομιλίας τεχνικής υπόδειξης επέφερε τα μεγαλύτερα οφέλη στην απόδοση των ελίτ σκιέρ, σε σχέση με τις θετικές αυτό-δηλώσεις και λέξεις θετικής ψυχικής διάθεσης που επίσης χρησιμοποίησαν. Σε πειραματική έρευνα των Mallett and Hanrahan (1997) χρησιμοποιήθηκαν

Αυτό-ομιλία, αυτοπεποίθηση και άγχος 14 λέξεις-κλειδιά για να βοηθήσουν τους δρομείς ταχύτητας να εστιάζουν καλύτερα την προσοχή τους στην κούρσα των εκατό μέτρων, με αποτέλεσμα την αύξηση της απόδοσης τους. Η έρευνα αυτή περιγράφει την θετική επίδραση της αυτό-ομιλίας στην πραγματοποίηση ταχύτερων χρόνων και αποτελεσματικότερων επιδόσεων για 11 από τους 12 σπρίντερ υψηλού αγωνιστικού επιπέδου που συμμετείχαν στην έρευνα. Οι λέξεις αυτό-ομιλίας που χρησιμοποιήθηκαν ήταν τεχνικής υπόδειξης και αντιπροσώπευαν σημεία κλειδιά στην κούρσα των 100 μέτρων (εκκίνηση, επιτάχυνση, αντοχή στην ταχύτητα). Οι δρομείς εκτελούσαν κάθε δυο μέρες δυο κούρσες των 100 μέτρων χωρίς την χρήση κάποιας ψυχολογικής τεχνικής και στις τελευταίες προπονήσεις, τους υποδεικνύονταν να χρησιμοποιήσουν την τεχνική της αυτό-ομιλίας. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η χρήση της αυτό-ομιλίας τεχνικής υπόδειξης μείωσε τον χρόνο κατά 0.26 δευτερόλεπτα, χρόνος που αντιστοιχεί σε 2.5 μέτρα τα οποία είναι σημαντικά σε μια κούρσα 100 μέτρων. Οι Theodorakis et al. (2000) σε σχετική τους έρευνα υπέθεσαν ότι η αποτελεσματικότητα της χρήσης της αυτό-ομιλίας στην απόδοση, εξαρτάται από την φύση της δεξιότητας που εκτελείται. Θεώρησαν ότι η αυτό-ομιλία τεχνικής υπόδειξης πιθανώς να είναι πιο αποτελεσματική σε δεξιότητες που απαιτούσαν ακρίβεια, επειδή οι δεξιότητες αυτές χρειάζονται αυξημένη αυτοσυγκέντρωση κατά την εκτέλεση των τεχνικών σημείων, ενώ η αυτό-ομιλία παρακίνησης, πιθανώς να είναι πιο αποτελεσματική στις δεξιότητες που απαιτούσαν δύναμη και αντοχή, επειδή κατά την εκτέλεσή τους χρειάζεται αυξημένη προσπάθεια και ένταση. Σε μία σειρά πειραμάτων που αφορούσαν μια δοκιμασία κοιλιακών, μια δοκιμασία στο ισοκινητικό δυναμόμετρο, στο σουτ ακρίβειας στο ποδόσφαιρο και στο σερβίς στην αντισφαίριση εξέτασαν τις παραπάνω υποθέσεις εξετάζοντας την απόδοση τριών πειραματικών ομάδων, μία παρακίνησης, μία τεχνικής υπόδειξης και μία ελέγχου. Τα

Αυτό-ομιλία, αυτοπεποίθηση και άγχος 15 αποτελέσματα υποστήριξαν μερικώς τις υποθέσεις τους, καθώς βρέθηκε ότι η αυτόομιλία καθοδήγησης βελτίωσε την απόδοση τόσο στις λεπτές όσο και στις αδρές δεξιότητες, ενώ η αυτό-ομιλία παρακίνησης βελτίωσε την απόδοση μόνο στις αδρές δεξιότητες. Σε έρευνα με παρόμοιο σχεδιασμό, ο Hatzigeorgiadis et al. (2004), εξέτασαν την επίδραση της αυτό-ομιλίας παρακίνησης και τεχνικής υπόδειξης στην απόδοση δυο δεξιοτήτων υδατοσφαίρισης. Διεξήχθησαν δυο πειράματα, ένα με δεξιότητα που απαιτούσε ακρίβεια (ρίψη μπάλας σε στόχο) και ένα με δεξιότητα που απαιτούσε δύναμη (ρίψη μπάλας σε απόσταση). Για τη δεξιότητα ακρίβειας τα αποτελέσματα έδειξαν ότι και οι δύο ομάδες αυτό-ομιλίας βελτίωσαν την απόδοση τους σε σχέση με τις αρχικές μετρήσεις, με μεγαλύτερη όμως βελτίωση της ομάδας που χρησιμοποίησε την αυτό-ομιλία τεχνικής υπόδειξης. Για τη δεξιότητα δύναμης τα αποτελέσματα έδειξαν, ότι σημαντική βελτίωση στην απόδοση παρουσίασε μόνο η ομάδα που χρησιμοποίησε την αυτό-ομιλία παρακίνησης. Προγράμματα παρέμβασης και αυτό-ομιλία Εκτός από τις έρευνες που έχουν εξετάσει την αποτελεσματικότητα της τεχνικής της αυτό-ομιλίας σε περιστασιακές πειραματικές μελέτες, έχουν πραγματοποιηθεί και έρευνες στις οποίες εφαρμόστηκαν προγράμματα παρέμβασης με εξάσκηση της αυτό-ομιλίας. Οι Rogerson and Hrycaiko (2002) εξέτασαν την αποτελεσματικότητα ενός προγράμματος γνωστικών τεχνικών που περιελάμβανε μεταξύ άλλων και την εξάσκηση της αυτό-ομιλίας σε νεαρούς αθλητές του χόκεϊ στον πάγο. Κατά το στάδιο της παρέμβασης, χρησιμοποιήθηκε αυτό-ομιλία με σκοπό την αύξηση της συγκέντρωσης, την δημιουργία κατάλληλης ψυχικής διάθεσης και την αυτοεπιβεβαίωση. Οι αθλητές σημείωσαν σημαντική βελτίωση στην απόδοση

Αυτό-ομιλία, αυτοπεποίθηση και άγχος 16 τους, γεγονός που αποδόθηκε και στη χρήση της αυτό-ομιλίας. Τόσο οι προπονητές, όσο και οι αθλητές, δήλωσαν απόλυτα ικανοποιημένοι από τα αποτελέσματα που επιτεύχθηκαν. Παρόμοια αποτελέσματα σε έρευνες που αφορούσαν την εφαρμογή ανάλογων προγραμμάτων με συνδυασμό γνωστικών τεχνικών έχουν αναφερθεί και από τους Thelwell and Greenlees (2003) και τους Thelwell and Maynard (2003). Πέρα από τις έρευνες που έχουν εξετάσει την αποτελεσματικότητα προγραμμάτων παρέμβασης που περιλαμβάνουν την εξάσκηση πολλαπλών γνωστικών τεχνικών, έρευνες έχουν εστιάσει και στην αποτελεσματικότητα προγραμμάτων που έχουν αποκλειστικά επικεντρωθεί σε προγράμματα εξάσκησης αυτό-ομιλίας. Οι Johnson, Hrycaiko, Johnson and Halas (2004) εξέτασαν την επίδραση ενός προγράμματος αυτό-ομιλίας στην απόδοση αθλητριών ποδοσφαίρου. Οι αθλήτριες αξιολογήθηκαν αρχικά σε μια δοκιμασία ακριβείας στο ποδόσφαιρο (σουτ σε στόχο)και στην συνέχεια εξασκήθηκαν στην αυτό-ομιλία εκτελώντας 15 σουτ σε κάθε προπόνηση χρησιμοποιώντας δυο λέξεις τεχνικής υπόδειξης, οι οποίες αφορούσαν κρίσιμα σημεία στην εκτέλεση της συγκεκριμένης δεξιότητας. Τα δεδομένα που συλλέχθηκαν σε ένα διάστημα τριών μηνών έδειξαν αύξηση στην απόδοση για τις τρεις από τις τέσσερις αθλήτριες. Ένα άλλο πείραμα στο οποίο χρησιμοποιήθηκε αποκλειστικά η εξάσκηση της αυτό-ομιλίας, πραγματοποιήθηκε από τους Perko, Theodoraki, and Chroni (2002) σε 62 αρχάριους που συμμετείχαν για πρώτη φορά σε οργανωμένη προπόνηση στην καλαθοσφαίριση. Οι συμμετέχοντες χωρίστηκε σε μια πειραματική ομάδα που εξασκήθηκε με χρήση της αυτό-ομιλίας καθοδήγησης και σε μια ομάδα ελέγχου που προπονήθηκε με τον κλασσικό τρόπο. Οι δεξιότητες που αξιολογήθηκαν ήταν η ντρίπλα, η πάσα και το σουτ. Ύστερα από διάστημα έξι προπονήσεων με την εξάσκηση της αυτό-ομιλίας, τα αποτελέσματα έδειξαν στατιστικά σημαντική

Αυτό-ομιλία, αυτοπεποίθηση και άγχος 17 βελτίωση στην απόδοση της πειραματικής ομάδας για την δεξιότητα της ντρίπλας και της πάσας, ενώ δεν βρέθηκαν σημαντικές διαφορές για το σουτ, πιθανότατα λόγω της αυξημένης συνθετότητας της κίνησης. Σε μία ακόμα έρευνα στην οποία χρησιμοποιήθηκε πρόγραμμα εξάσκησης της αυτό-ομιλίας, οι Hatzigeorgiadis et al. (in press), εξέτασαν την αποτελεσματικότητα της τεχνικής σε μια δεξιότητα ακριβείας στο πόλο (σουτ σε στόχο).οι συμμετέχουσες χωρίστηκαν σε δυο ομάδες και εξασκήθηκαν στην αυτό-ομιλία, χρησιμοποιώντας λέξεις παρακίνησης αλλά και τεχνικής υπόδειξης (κάθε ομάδα αντίστοιχα) για τρεις προπονήσεις και επαναμετρήθηκαν στην αρχική δεξιότητα κατά την τελική μέτρηση. Τα αποτελέσματα ήταν ενθαρρυντικά για την απόδοση, καθώς και οι δυο ομάδες βελτιώθηκαν σημαντικά, χωρίς βρεθούν διαφορές μεταξύ των δυο μορφών αυτόομιλίας. Λειτουργίες μηχανισμοί της αυτό-ομιλίας Εξετάζοντας τα αποτελέσματα ερευνών που αφορούν την αποτελεσματικότητα της χρήσης της αυτό-ομιλίας, oι Hatzigeorgiadis et al. (in press) διαπίστωσαν ότι η αποτελεσματικότητα της χρήσης της αυτό-ομιλίας ως μια στρατηγική με σκοπό την αύξηση της απόδοσης, ποικίλει ανάλογα με τον τύπο της αυτό-ομιλίας που χρησιμοποιείται κάθε φορά (π.χ. παρακίνησης, τεχνικής υπόδειξης), αλλά και την φύση της δεξιότητας που εκτελείται. Έτσι, για να είναι επωφελής η μορφή αυτό-ομιλίας, θα πρέπει να είναι ανάλογη με τις απαιτήσεις της κάθε δραστηριότητας. Υποστήριξαν λοιπόν ότι είναι πιθανό διαφορετικές μορφές αυτόομιλίας να εξυπηρετούν διαφορετικούς σκοπούς, να έχουν δηλαδή διαφορετικές λειτουργίες. Μέχρι σήμερα έχουν δοθεί από μελετητές διάφορες εξηγήσεις σχετικά με τις

Αυτό-ομιλία, αυτοπεποίθηση και άγχος 18 λειτουργίες της αυτό-ομιλίας, δηλαδή των μηχανισμών που πιθανά εξηγούν την αποτελεσματικότητα της χρήσης της αυτό-ομιλίας. Αρκετές μαρτυρίες επαγγελματιών και ερασιτεχνών αθλητών και αθλητριών συστήνουν την αυτό-ομιλία ως τεχνική που ωφελεί την απόδοση, μέσα από την ενίσχυση της παρακίνησης και της αυτοπεποίθησης που μπορεί να επιφέρει (Ηanton, Mellalieu & Hall, 2004), αλλά και μέσα από την προετοιμασία τους για τον επικείμενο αγώνα (Rushall 1984, Van Raalte et al.,1994, Weinberg et al.,1992). Παρόμοιες εξηγήσεις σχετικά με τις λειτουργίες της αυτό-ομιλίας έχουν δοθεί και από τους Hardy et al.(1996), οι οποίοι προτείνουν ότι η αυτό-ομιλία ενισχύει την απόδοση μέσω της αύξησης της αυτοπεποίθησης και τον ελέγχου του στρες. Μια διαφορετική εξήγηση δίνει ο Landin (1994), ο οποίος προτείνει ότι η αποτελεσματικότητα της αυτό-ομιλίας σχετίζεται με την κατεύθυνση της προσοχής. Η ικανότητα να κατευθύνει κανείς την προσοχή του σε σχετικά με την δραστηριότητα σημεία και να αποφεύγει τις άσχετες πληροφορίες, αναγνωρίζεται ως ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες της επιτυχημένης αθλητικής απόδοσης, και ο Landin υποστηρίζει ότι η χρήση της αυτό-ομιλίας παίζει πρωταρχικά αυτό το ρόλο. Έχει επίσης υποστηριχθεί ότι η χρήση της αυτό-ομιλίας μπορεί να αυξήσει την απόδοση, μεγιστοποιώντας την προσπάθεια, αυξάνοντας την παρακίνηση και αυτοματοποιώντας την εκτέλεση (Hardy et al, 1996). Στην τελευταία περίπτωση, οι λέξεις- κλειδιά που χρησιμοποιούν οι αθλητές, λειτουργούν ως έναυσμα για να εκτελεστεί η κίνηση αυτόματα. Η λειτουργία αυτή όμως, βρίσκει κυρίως εφαρμογή σε αθλητές προχωρημένου επιπέδου και όταν η εκτέλεση έχει αυτοματοποιηθεί. Σύμφωνα με τους Hardy et al.(2001) στην έρευνα που διεξήγαγαν με σκοπό να περιγράψουν την τεχνική της αυτό-ομιλίας, αναγνωρίζονται δυο βασικές λειτουργίες που εξυπηρετεί η τεχνική αυτή, μία γνωστική και μία παρακινητική. Η

Αυτό-ομιλία, αυτοπεποίθηση και άγχος 19 γνωστική λειτουργία εξυπηρετεί στη μάθηση και εκτέλεση ατομικών τεχνικών δεξιοτήτων και στρατηγικών. Η παρακινητική λειτουργία εξυπηρετεί στη διευθέτηση και τον έλεγχο του άγχους, στην εστίαση της προσοχής, στην αύξηση της αυτοπεποίθησης, στη ρύθμιση της προσπάθειας και στην δέσμευση ως προς την επίτευξη των στόχων. Ανάλογες απόψεις σχετικά με τις λειτουργίες της αυτό-ομιλίας παρουσιάζονται και από τους Zinsser et al. (2001), οι οποίοι υποστηρίζουν ότι η αυτό-ομιλία της τεχνικής υπόδειξης βοηθάει στην αύξηση της απόδοσης μέσω της εστίασης της προσοχής, τεχνικών πληροφοριών και τακτικών επιλογών, ενώ η αυτόομιλία παρακίνησης λειτουργεί ενισχυτικά στην καταβολή προσπάθειας, στην αυτοπεποίθηση και στην δημιουργία θετικής ψυχικής διάθεσης. Σύμφωνα με την κοινωνική γνωστική θεωρία του Bandura (1997), η βελτίωση της αυτό-αποτελεσματικότητας μπορεί να θεωρηθεί ως ένας ακόμα μηχανισμός που εξηγεί την επίδραση της αυτό-ομιλίας στην απόδοση των κινητικών δεξιοτήτων. Ως αυτό-αποτελεσματικότητα ορίζεται η κρίση των ανθρώπων για την ικανότητα τους να οργανώνουν και να εκτελούν ενέργειες επιτυχημένα και συνδέεται θετικά με την αθλητική απόδοση. Σύμφωνα με την παραπάνω θεωρία, υπάρχουν τέσσερις πηγές αυτό-αποτελεσματικότητας και είναι οι προηγούμενες επιτυχίες, τα πρότυπα, η λεκτική πειθώ και η φυσιολογική διέγερση. Από αυτές τις πηγές, η λεκτική πειθώ μπορεί να προέρχεται και μέσα από το ίδιο το άτομο με τη μορφή αυτό-ομιλίας. Συνεπώς, η αύξηση της αυτοπεποίθησης μέσω προσωπικής λεκτικής πειθούς μπορεί να αποτελεί πιθανό μηχανισμό αύξησης της απόδοσης. Αν και δεν υπάρχουν εκτενή ερευνητικά δεδομένα από πειραματικές μελέτες που να εξετάζουν τις παραπάνω θεωρήσεις και υποθέσεις, έρευνες που εξέτασαν την αποτελεσματικότητα της αυτό-ομιλίας έχουν δώσει προκαταρκτικά στοιχεία σχετικά με τις λειτουργίες της τεχνικής βασισμένα σε απόψεις των ίδιων των αθλητών για τον

Αυτό-ομιλία, αυτοπεποίθηση και άγχος 20 τρόπο που βοηθήθηκαν οι ίδιοι από την χρήση της τεχνικής. Οι Landin and Hebert (1999) επισημαίνοντας την έλλειψη εμπειρικών στοιχείων σχετικών με την επίδραση της αυτό-ομιλίας τεχνικής καθοδήγησης στην απόδοση, σχεδίασαν ένα πρόγραμμα εξάσκησης αυτό-ομιλίας για προχωρημένους αθλητές αντισφαίρισης και παράλληλα κατέγραψαν τις αντιλήψεις των παικτών για τις λειτουργίες της αυτό-ομιλίας, με την μέθοδο της συνέντευξης. Οι ερευνητές συμπέραναν ότι η αυτό-ομιλία βοήθησε σημαντικά στην εκτέλεση της σωστής κίνησης και περιόριζε τα λανθασμένα κινητικά μοντέλα για το συγκεκριμένο επίπεδο των αθλητών. Τέλος οι αθλητές ανέφεραν ότι η αυτό-ομιλία σχετίζονταν με την βελτίωση της απόδοσής τους εξαιτίας της βελτίωσης που επέφερε στην αυτοπεποίθηση, την προσοχή και την αυτοματοποίηση της εκτέλεσης. Οι Johnson et al.(2004) μετά την εφαρμογή ενός πετυχημένου προγράμματος αυτό-ομιλίας σε αθλήτριες ποδοσφαίρου εξέτασαν τους λόγους για τους οποίους οι αθλήτριες πίστευαν ότι η αυτό-ομιλία τους βοήθησε. Από τις συνεντεύξεις που πραγματοποιήθηκαν, αποκαλύφθηκε ότι οι αθλήτριες αντιλαμβάνονταν την αυτόομιλία ως έναν τρόπο για να βελτιώσουν την αυτοπεποίθησή τους και να εστιάσουν περισσότερο την προσοχή τους στις στην εκτέλεση της δεξιότητας. Σχετικές πληροφορίες προσέφεραν και οι Thelwell and Greenlees (2003) μετά την εφαρμογή πετυχημένου προγράμματος γνωστικών τεχνικών σε αθλητές κρίκετ. Οι συμμετέχοντες αθλητές του κρίκετ ανέφεραν ότι η αυτό-ομιλία φάνηκε χρήσιμη σε διάφορες παραμέτρους. Τους κατέστησε ικανούς στο να προσδιορίσουν το σκοπό τους και βοήθησε στην επικράτηση της αυτό-αποτελεσματικότητας. Επιπρόσθετα, ενίσχυσε την εστίασή τους στο στόχο. Σε γενικές γραμμές, οι αθλητές του κρίκετ ανέφεραν ότι ο αυτοδιάλογος συνέβαλλε στο να παραμείνουν επικεντρωμένοι στον σκοπό τους, τόσο πριν, όσο και κατά τη διάρκεια του αγώνα.

Αυτό-ομιλία, αυτοπεποίθηση και άγχος 21 Παρόμοια αποτελέσματα σχετικά με τις λειτουργίες της αυτό-ομιλίας αναφέρονται και στην έρευνα των Van Raalte et al. (1994) που πραγματοποιήθηκε στο άθλημα της αντισφαίρισης. Στην συγκεκριμένη έρευνα οι συμμετέχοντες αναφέρουν ότι η τεχνική της αυτό-ομιλίας ωφέλησε την απόδοση τους, μέσα από την ενίσχυση της παρακίνησης, την βελτίωση της αυτοπεποίθησης και την γενικότερη προετοιμασία τους για τον επικείμενο αγώνα. Τα αποτελέσματα της έρευνας των Perkos et al.(2002) σε αρχάριους αθλητές καλαθοσφαίρισης, προσφέρουν ανάλογες πληροφορίες σχετικά με τις λειτουργίες της αυτό-ομιλίας. Οι αθλητές ανέφεραν ότι η χρήση της αυτό-ομιλίας τους βοήθησε να είναι σε συνεχή επαφή με τον στόχο τους, περισσότερο από κάθε άλλη λειτουργία (π.χ αύξηση αυτοπεποίθησης, χαλάρωση, αυτοματισμός). Συγκεκριμένα οι συμμετέχοντες ανέφεραν ότι η αυτό-ομιλία τους βοηθούσε να εκτελούν με την σωστή τεχνική και τους υπενθύμιζε τι πρέπει να κάνουν. Τέλος, δύο πειραματικές μελέτες έχουν εξετάσει πειραματικά δύο από τους πιθανούς μηχανισμούς μέσω των οποίων η αυτό-ομιλία διευκολύνει την απόδοση. Οι Hatzigeorgiadis et al. (2004) σε δύο πειράματα που διεξήγαγαν σε δυο διαφορετικές δεξιότητες στο πόλο (ρίψη μπάλας σε στόχο και ρίψη μπάλας σε απόσταση), σκοπό είχαν να εξετάσουν την επίδραση της αυτό-ομιλίας παρακίνησης και καθοδήγησης στην εμφάνιση των διασπαστικών σκέψεων κατά την εκτέλεση. Τα αποτελέσματα επιβεβαίωσαν την αρχική υπόθεση της έρευνας, ότι η χρήση της αυτό-ομιλίας θα μείωνε την συχνότητα εμφάνισης των διασπαστικών σκέψεων. Η υπόθεση μάλιστα επαληθεύτηκε και από τα δυο πειράματα και για τις δύο ομάδες αυτό-ομιλίας. Λαμβάνοντας υπ όψιν το παραπάνω πειραματικό εύρημα, οι ερευνητές υποστήριξαν ότι η μείωση των παρεμβαλλόμενων σκέψεων και συνεπώς η βελτίωση της προσοχής, πιθανώς να αποτελεί έναν από τους μηχανισμούς που ερμηνεύουν την

Αυτό-ομιλία, αυτοπεποίθηση και άγχος 22 αποτελεσματικότητα της στην απόδοση. Ένας ακόμη πιθανός μηχανισμός μέσα από τον οποίο η αυτό-ομιλία διευκολύνει την απόδοση προτάθηκε από τους Hardy, Hall and Hardy (2005), η επίδραση της αυτό-ομιλίας στην αυτό-αποτελεσματικότητα. Στην έρευνα τους αξιολογήθηκαν φοιτητές σε μια δοκιμασία αντοχής (βαθύ κάθισμα). Οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε μια πειραματική ομάδα αυτό-ομιλίας παρακίνησης, σε μια ομάδα αυτό-ομιλίας καθοδήγησης και σε μια ομάδα ελέγχου. Οι συμμετέχοντες των δύο πειραματικών ομάδων παράλληλα με την δοκιμασία καλούνταν να απαντήσουν και κατά πόσο αισθάνονταν πίστη στις ικανότητες τους ότι θα τα καταφέρουν. Τα αποτελέσματα έδειξαν θετική σχέση μεταξύ αυτό-ομιλίας και αυτόαποτελασματικότητας και θετική σχέση αυτό-αποτελεσματικότητας και απόδοσης, ενώ δεν βρέθηκε σημαντική σχέση μεταξύ αυτό-ομιλίας και απόδοσης. Τα παραπάνω αποτελέσματα αποτελούν μόνο προκαταρκτικές ενδείξεις για την λειτουργία της αυτό-αποτελεσματικότητας σε σχέση με την τεχνική της αυτό-ομιλίας, οι οποίες όμως χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης. Αυτό-ομιλία και άγχος Σύμφωνα με τις θεωρήσεις σχετικά με τις λειτουργίες της αυτό-ομιλίας, ένας από τους πιθανούς μηχανισμούς τους οποίους εξυπηρετεί η αυτό-ομιλία είναι η ρύθμιση του άγχους. Σύμφωνα με την πολυδιάστατη προσέγγιση του άγχους, υπάρχουν δύο κατηγορίες συμπτωμάτων, τα σωματικά και τα γνωστικά. Το σωματικό άγχος αναφέρεται στη φυσιολογική διέγερση του ατόμου που εκδηλώνεται με αυξημένο καρδιακό παλμό, ιδρωμένες παλάμες, σφίξιμο στο στομάχι, τάση των μυών. Αντίθετα, το γνωστικό άγχος αναφέρεται σε, ανήσυχες σκέψεις, αρνητική προδιάθεση, ενοχλητικές νοερές εικόνες και δυσάρεστα συναισθήματα (Martens,

Αυτό-ομιλία, αυτοπεποίθηση και άγχος 23 Burton,Vealey, Bump & Smith, 1990). Οι Martens, Vealey, and Burton (1990), βασισμένοι σε εκτενείς έρευνες κατασκεύασαν το Competitive State Anxiety Inventory -2 (CSAI-2), ένα όργανο το οποίο αξιολογεί το περιστασιακό αγωνιστικό άγχος ως ένα πολυδιάστατο φαινόμενο. Ψυχομετρικές αναλύσεις που έγιναν για την αναγνώριση των διαστάσεων του άγχους αποκάλυψαν, πέρα από το σωματικό και γνωστικό άγχος, μία τρίτη διάσταση την αυτοπεποίθηση. Η αυτοπεποίθηση βρέθηκε να σχετίζεται αρνητικά με το άγχος, και κυρίως το γνωστικό, και τελικά θεωρήθηκε ως η απουσία γνωστικού άγχους. Παρ όλο που η διάσταση της αυτοπεποίθησης δεν είχε προβλεφθεί, αυτή η υποκλίμακα παρέμεινε και καθιερώθηκε ως ένα από τα στοιχεία του ερωτηματολογίου, καθώς η έρευνα υποστήριξε την ανεξαρτησία των τριών διαστάσεων (π.χ. Gould, Petlichkoff, & Weinberg, 1984, Jones, Cale, & Kerwin, 1988). Τόσο οι θεωρητικές προσεγγίσεις σχετικά με τις λειτουργίες της αυτό-ομιλίας, όσο και τα αποτελέσματα προκαταρκτικών ερευνών έχουν υποστηρίξει ότι μία από τις λειτουργίες της αυτό-ομιλίας αφορά την αύξηση της αυτοπεποίθησης (Hardy, et al., 1996; Zinsser, et al., 2001), και αυτό αναφέρεται κυρίως στη χρήση αυτό-ομιλίας παρακίνησης (Hardy et al., 2001). Εφόσον η αυτοπεποίθηση έχει υποστηριχθεί ότι χαρακτηρίζει την απουσία άγχους (κυρίως γνωστικού) μπορεί να θεωρηθεί ότι η στρατηγική της αυτό-ομιλίας μπορεί να συμβάλει στη μείωση του άγχους, μέσω της αύξησης της αυτοπεποίθησης. Παράλληλα, ερευνητικά δεδομένα έχουν δείξει ότι η χρήση τόσο παρακινητικής όσο και της καθοδηγητικής αυτό-ομιλίας περιορίζει τη βίωση αρνητικών σκέψεων και ανησυχίας (Hatzigeorgiadis et al., 2004), τη μείωση δηλαδή του γνωστικού άγχους. Υιοθετώντας το παραπάνω σκεπτικό, η παρούσα εργασία στόχευσε στη διερεύνηση της σχέσης μεταξύ αυτό-ομιλίας, αυτοπεποίθησης και άγχους.

Αυτό-ομιλία, αυτοπεποίθηση και άγχος 24 Σκοπός και υποθέσεις της έρευνας Κύριος σκοπός της παρούσας μελέτης είναι να εξετάσει τις επιδράσεις ενός προγράμματος εξάσκησης αυτό-ομιλίας στην αυτοπεποίθηση και στο σωματικό και γνωστικό άγχος νεαρών αθλητών αντισφαίρισης. Ωστόσο, προκειμένου να διαγνωστεί αν η χρήση της αυτό-ομιλίας πραγματικά βοήθησε την απόδοση, και να υποστηριχθεί η αύξηση της αυτοπεποίθησης και η μείωση του άγχους ως μηχανισμοί που εξηγούν την αύξηση της απόδοσης, εξετάστηκε επιπλέον και η επίδραση της αυτό-ομιλίας στην απόδοση. Ερευνήθηκαν συνολικά λοιπόν στην παρούσα μελέτη οι επιδράσεις της χρήσης αυτό-ομιλίας στην απόδοση, στην αυτοπεποίθηση και στο γνωστικό και σωματικό άγχος. Οι υποθέσεις οι οποίες εξετάστηκαν ήταν ότι η χρήση της αυτό-ομιλίας (α) θα βελτιώσει την απόδοση (β) θα αυξήσει την αυτοπεποίθηση, και (γ) θα μειώσει το άγχος.

Αυτό-ομιλία, αυτοπεποίθηση και άγχος 25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ III. ΜΕΘΟΔΟΣ Συμμετέχοντες Στην έρευνα συμμετείχαν 38 αθλητές αντισφαίρισης, 18 αγόρια και 20 κορίτσια ηλικίας 12 15 ετών (μέσος όρος 13.61, ± 1.48 χρόνια) με προπονητική εμπειρία 3.78 (± 1.80) χρόνια. Όλοι οι συμμετέχοντες είχαν εμπειρία αγώνων σε τοπικό ή περιφερειακό επίπεδο (μέσος όρος 1.78, ± 1.54 χρόνια). Το πρόγραμμα προπόνησης των συμμετεχόντων την περίοδο του πειράματος περιλάμβανε προπονήσεις με συχνότητα 3 φορές την εβδομάδα. Μετρήσεις Όργανα αξιολόγησης Απόδοση. Η απόδοση αξιολογήθηκε με το τεστ Broer-Miller Forehand Drive test (όπως περιγράφεται από τους Barrow, McGee, & Tritschler, 1989). Το γήπεδο ήταν χωρισμένο σε ζώνες (Παράρτημα Α), ενώ σε ύψος 1,22 πάνω από το δίχτυ τοποθετήθηκε ένα σχοινί που στηρίζονταν από δυο στυλοβάτες. Ο εξεταζόμενος στέκονταν πίσω από την τελική γραμμή και κτυπούσε την μπάλα με σκοπό να την προσγειώσει στο απέναντι γήπεδο. Ο κάθε εξεταζόμενος εκτελούσε δέκα προσπάθειες στο forehand ευθεία και δέκα στο forehand διαγώνια. Κάθε μπαλιά βαθμολογούνταν (από 0 έως 8 πόντους) σύμφωνα με τον αριθμό όπου αναφέρονταν στην ζώνη στην οποία γινόταν η προσγείωση, ενώ οι μπαλιές που περνούσαν πάνω από το σχοινί βαθμολογούνταν με το ήμισυ του αριθμού όπου αναφέρονταν στην ζώνη προσγείωσης. Εάν ο εξεταζόμενος αποτύγχανε να κτυπήσει την μπάλα στην αρχή της προσπάθειας, η προσπάθεια υπολογίζονταν σαν να έγινε και βαθμολογούνταν με μηδέν. Μπαλιές που άγγιζαν το φιλέ και περνούσαν στο απέναντι γήπεδο επαναλαμβάνονταν. Το σκορ του τεστ ήταν το άθροισμα των βαθμών που συγκεντρώνονταν με τις δέκα προσπάθειες.

Αυτό-ομιλία, αυτοπεποίθηση και άγχος 26 Αυτοπεποίθηση και Άγχος. Για την αξιολόγηση της αυτοπεποίθησης και του άγχους χρησιμοποιήθηκε το ερωτηματολόγιο Competitive State Anxiety Inventory- 2R (CSAI-2R, Cox, Martens, & Russell, 2003), το οποίο αποτελείται από 17 ερωτήσεις που αξιολογούν το σωματικό άγχος (π.χ. ένοιωθα μεγάλη νευρικότητα), το γνωστικό άγχος (π.χ.... ανησυχούσα μήπως δεν τα καταφέρω τόσο καλά σ' αυτό το τεστ όσο θα μπορούσα) και την αυτοπεποίθηση (π.χ. ήμουν σίγουρος για τον εαυτό μου). Οι συμμετέχοντες απάντησαν σε 4-βαθμια κλίμακα (0 = καθόλου, 3 = πάρα πολύ) πως αισθάνονταν κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης. Οι συντελεστές εσωτερικής συνοχής των υποκλιμάκων ήταν για το γνωστικό άγχος.66 και.78, για το σωματικό άγχος.73 και.67 και για την αυτοπεποίθηση.86 και.87 για την αρχική και τελική μέτρηση αντίστοιχα.. Διαδικασία Η διαδικασία ολοκληρώθηκε σε πέντε ενότητες: αρχική μέτρηση, πρώτη προπόνηση, δεύτερη προπόνηση, τρίτη προπόνηση, και τελική μέτρηση. Αρχική μέτρηση (ημέρα 1 η ). Πριν την έναρξη των μετρήσεων, οι συμμετέχοντες ενημερώθηκαν ότι για τις επόμενες πέντε ενότητες θα συμμετείχαν σε ένα πρόγραμμα το οποίο θα είχε σκοπό να αξιολογήσει τις ικανότητές τους στο τένις. Ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες η συνεχή τους παρουσία, σοβαρότητα και ακρίβεια στις ώρες των προπονήσεων. Για τη δημιουργία συνθηκών πίεσης και για να αυξηθεί η εμπλοκή και το ενδιαφέρον των συμμετεχόντων για τις μετρήσεις, προκείμενου να αυξηθούν κατά το δυνατόν τα επίπεδα άγχους ακολουθήθηκαν οι συστάσεις που προτείνονται από τους Murray and Jannelle (2003) και έχουν εφαρμοστεί με επιτυχία σε άλλες πειραματικές έρευνες (π.χ. Murray & Jannelle,

Αυτό-ομιλία, αυτοπεποίθηση και άγχος 27 2007, Wilson, Smith, Chattington, Ford, & Marple-Horvat, 2006). Συγκεκριμένα, οι συμμετέχοντες ενημερώθηκαν ότι τα αποτελέσματα των μετρήσεων τους θα καταγράφονταν με κάμερα, θα ανακοινωθούν δημόσια, οι επιδόσεις τους θα συγκριθούν μεταξύ τους και θα βραβευτούν οι καλύτεροι. Στη συνέχεια, τους δόθηκαν εξηγήσεις σχετικά με την δοκιμασία, συμπλήρωσαν την φόρμα αποδοχής της συμμετοχής τους (Παράρτημα Β) και μία ερώτηση σχετικά με το πόσο πιεστικές θεωρούσαν τις πειραματικές συνθήκες (Παράρτημα Γ). Στην συνέχεια ακολούθησε η αρχική μέτρηση, η οποία περιελάμβανε ένα δοκιμαστικό σετ 10 επαναλήψεων (5 στην ευθεία και 5 στη διαγώνιο) για εξοικείωση με τη δεξιότητα, και δυο σετ 10 επαναλήψεων τα οποία αξιολογήθηκαν. Το πρώτο σετ περιλάμβανε 10 συνεχόμενα κτυπήματα στην ευθεία και το δεύτερο10 συνεχόμενα κτυπήματα στη διαγώνιο. Οι αθλητές εκτελούσαν τα κτυπήματα από την βασική γραμμή απέναντι από το σημαδεμένο με νούμερα και χωρισμένο σε περιοχές γήπεδο. Η τροφοδοσία πραγματοποιούνταν σε όλους τους συμμετέχοντες από τον ίδιο έμπειρο προπονητή σε συγκεκριμένο σημείο του απέναντι γηπέδου. Οι αθλητές προσπαθούσαν να σημαδέψουν την βασική γραμμή του αντίπαλου γηπέδου, με στόχο να συλλέξουν όσους περισσότερους πόντους μπορούσαν. Κάθε χτύπημα αξιολογούνταν με 2, 4, 6, ή 8 πόντους, ανάλογα με την περιοχή που προσγειώνονταν η μπάλα. Εάν η μπάλα εκτελούσε μεγάλο τόξο (πάνω από το σκοινί) μέχρι να προσγειωθεί στο γήπεδο, τότε αφαιρούνταν οι μισοί από τους πόντους. Το συνολικό σκορ υπολογίζονταν από το σύνολο των πόντων που θα συγκέντρωνε ο αθλητής εκτελώντας τα 10 κτυπήματα (Παράρτημα Δ). Στο τέλος της μέτρησης, οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να συμπληρώσουν το ερωτηματολόγιου που αξιολογούσε τα επίπεδα αυτοπεποίθησης και άγχους κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης (Παράρτημα Ε).

Αυτό-ομιλία, αυτοπεποίθηση και άγχος 28 Στάδιο εξάσκησης αυτό-ομιλίας (ημέρα 2 η -4 η ). Μετά την αρχική μέτρηση οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε δύο ομάδες, μια πειραματική και μια ελέγχου. Σκοπός του δεύτερου μέρους του πειράματος ήταν η εξάσκηση των συμμετεχόντων της πειραματικής ομάδας με την τεχνική της αυτό-ομιλίας, σε μια διαφορετική δεξιότητα από αυτήν της αρχικής μέτρησης, προκείμενου να ελαχιστοποιηθούν οι επιδράσεις της μάθησης στην απόδοση. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιήθηκε η δεξιότητα του backhand drive.η ομάδα ελέγχου επίσης εξασκούνταν στην ίδια δεξιότητα, χωρίς όμως την χρήση της αυτό-ομιλίας. Στο ξεκίνημα της δεύτερης μέρας, γίνονταν μια εισαγωγή στα άτομα της πειραματικής ομάδας σχετικά με την τεχνική της αυτό-ομιλίας, τον τρόπο που χρησιμοποιούν οι αθλητές την τεχνική αυτή και τους σκοπούς που αυτή εξυπηρετεί. Οι αθλητές έπρεπε να κατανοήσουν πόσο σημαντικό είναι να χρησιμοποιούν κάθε φορά την λέξη-κλειδί και ακόμα σημαντικότερο, να ακολουθούν την οδηγία που έδιναν στον εαυτό τους. Στην συνέχεια οι συμμετέχοντες εκτελούσαν 4 σετ των 8 χτυπημάτων στο backhand, δύο στην ευθεία και δύο στη διαγώνια. Κατά την διάρκεια της εκτέλεσης επαναλάμβαναν μια λέξη-κλειδί που τους είχε υποδειχθεί (σιωπηλά, ή φωναχτά, ανάλογα με την προτίμηση τους) η οποία ήταν διαφορετική σε κάθε σετ. Μετά από την εκτέλεση των 8 backhands,οι συμμετέχοντες καλούνταν να απαντήσουν πόσο συχνά χρησιμοποίησαν την λέξη-κλειδί σε μια κλίμακα από το 1 έως το 10 (Παράρτημα ΣΤ). Η ίδια διαδικασία επαναλήφθηκε την 3 η και 4 η ημέρα. Η λίστα των λέξεων της αυτό-ομιλίας που χρησιμοποιήθηκε και στις τρεις μέρες συνολικά ήταν η εξής : Ημέρα 2 η : πλάτη, βαθιά, μπορώ, πατάω Ημέρα 3 η : μπάλα, ήρεμα, χαμηλά, δυνατά Ημέρα 4 η : μπροστά, πάμε, λαβή, μέσα.

Αυτό-ομιλία, αυτοπεποίθηση και άγχος 29 Όπως φαίνεται από την παραπάνω λίστα, οι λέξεις- κλειδιά που χρησιμοποιήθηκαν στο στάδιο εξάσκησης της αυτό-ομιλίας, ήταν λέξεις παρακίνησης (π.χ., μπορώ) αλλά και τεχνικής καθοδήγησης (π.χ., χαμηλά). Οι λέξεις της τεχνικής καθοδήγησης δεν επιλέχθηκαν τυχαία, αλλά αντιπροσώπευαν σημαντικά σημεία της δεξιότητας, στα οποία οι ασκούμενοι έπρεπε να συγκεντρώσουν την προσοχή τους. Καθώς ο βασικός σκοπός του σταδίου αυτού ήταν η γενικότερη εξάσκηση με την τεχνική της αυτό-ομιλίας, οι συμμετέχοντες εξασκήθηκαν χρησιμοποιώντας και τις δυο μορφές της αυτό-ομιλίας,. Για να αντισταθμιστεί η διαδικασία της παρέμβασης για την ομάδα ελέγχου και να ελαχιστοποιηθούν οι πιθανότητες της εμφάνισης Hawthorn effect, στα άτομα της ομάδας ελέγχου, στο ξεκίνημα της δεύτερης μέρας έγινε μια σύντομη ομιλία σχετικά με το πόσο σημαντικό είναι να κατευθύνουν την μπάλα στο βάθος του απέναντι γηπέδου με σκοπό να δημιουργήσουν πιεστικές συνθήκες για τον αντίπαλο. Στην συνέχεια οι συμμετέχοντες εκτελούσαν 4 σετ των 8 χτυπημάτων στο backhand δύο στην ευθεία και δύο στη διαγώνιο. Η ίδια διαδικασία επαναλήφθηκε την 3 η και 4 η ημέρα. Οι συμμετέχοντες στις δύο ομάδες προπονούνταν διαφορετικές ώρες της ημέρας προκειμένου να μην συναντιόνται, ωστόσο τους ζητήθηκε επιπλέον, να μην συζητήσουν με τους συναθλητές τους για τις διαδικασίες της προπόνησης που ακολουθήθηκαν τις ημέρες που διεξάγονταν το πείραμα. Τελική μέτρηση (ημέρα 5 η ). Την πέμπτη μέρα, επαναλήφθηκαν οι μετρήσεις της αρχικής ημέρας. Ο πειραματιστής υπενθύμισε στους αθλητές ότι οι επιδόσεις τους θα καταγράφονταν με την κάμερα, τα αποτελέσματα τους θα συγκρίνονταν μεταξύ τους, θα ανακοινώνονταν δημόσια και θα βραβεύονταν οι καλύτεροι. Για να δοθεί περισσότερη έμφαση στην δημιουργία συνθηκών πίεσης σε αυτήν την φάση του πειράματος, παρευρίσκονταν και ένα υποτιθέμενο μέλος της ελληνικής ομοσπονδίας