ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. ΤΙΤΛΟΣ: Ηλεκτρονικό εμπόριο και εφοδιαστική. αλυσίδα, εργαλεία για την ανάπτυξη του e logistics των επιχειρήσεων

ΤΕΙ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΤΙΤΛΟΣ: Ηλεκτρονικό εμπόριο και εφοδιαστική αλυσίδα, εργαλεία για την ανάπτυξη του e logistics των επιχειρήσεων ΤΣΙΦΙΝΤΑΡΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Α. Μ :8279 Επιβλέπων Καθηγητής : Κύδρος Δημήτριος Σέρρες, Μάρτιος 2014

Η παρούσα πτυχιακή εργασία εκπονήθηκε στα πλαίσια των προϋποθέσεων για την λήψη του πτυχίου μου από το τμήμα Λογιστικής του Τ.Ε.Ι Κεντρικής Μακεδονίας, υπό την επίβλεψη του καθηγητή Κύδρου Δημήτριου. Θα ήθελα λοιπόν να τον ευχαριστήσω θερμά,για την ευκαιρία που μου έδωσε να ασχοληθώ με ένα τόσο ενδιαφέρον θέμα,το οποίο ανταποκρίνεται στα επιστημονικά μου ενδιαφέροντα καθώς και για την αμέριστη συμπαράστασή του καθ όλη την διάρκεια εκπόνησης. Επίσης ευχαριστώ θερμά την οικογένεια μου που πίστεψε σε μένα και με ενθάρρυνε σε κάθε στάδιο των σπουδών μου, καθώς και όσους συναδέλφους και συμφοιτητές συνέβαλαν με τα σχόλια, την κριτική και τις γνώσεις τους στην αντιμετώπιση των δυσκολιών μου. 2

ΠΡΟΛΟΓΟΣ Στην παρούσα εργασία γίνεται μελέτη και περιγραφή του σημείου σύγκλισης του Ηλεκτρονικού Εμπορίου (E-Commerce) με την αλυσίδα εφοδιασμού (Supply Chain) και με τα logistics. Στο πνεύμα του σχολίου που συχνά ακούγεται ότι όλες οι εταιρείες σύντομα θα γίνουν εταιρείες Internet, ο κόσμος αρχίζει να συνειδητοποιεί ότι το ίδιο αληθεύει για τα Logistics και την αλυσίδα εφοδιασμού. Όλες οι επιτυχημένες εταιρείες θα είναι εταιρείες Logistics. Οι συμμετέχοντες θα πρέπει να μην είναι μόνο ικανοί να σχεδιάζουν, να προωθούν και να εμπορεύονται προϊόντα, αλλά θα πρέπει επιπλέον να είναι ικανοί να τα προμηθεύονται, να τα κατασκευάζουν, να τα διακινούν στην αγορά στο σωστό χρόνο και σε ανταγωνιστική τιμή. Σε αυτό θα συμβάλλουν άμεσα τα ηλεκτρονικά μέσα. Εύλογα, από τα ανωτέρω, γίνεται αντιληπτό ότι το θέμα του «Ηλεκτρονικού Logistics» παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθ ότι αποτελεί συγκερασμό δυο πολύ σημαντικών κι ανερχόμενων επιστημών: α) Της Επιστήμης των Logistics και β) Της Επιστήμης του Ηλεκτρονικού Εμπορίου (E-Commerce), με συνέπεια τη «γέννηση» του Ηλεκτρονικού Logistics ή (E-Logistics). 3

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΛΟΓΟΣ...3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ...6 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ...9 1.2 ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ...11 1.3 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ...13 1.3.1 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ...15 1.3.2 ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ...17 1.4 ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ...18 1.5 ΜΟΡΦΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ...20 1.6 ΠΕΔΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ...21 1.7 ΟΙ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ...24 1.7.1 ΟΦΕΛΗ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ...26 1.8 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ...27 1.9 ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ...31 1.10 ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΑΓΟΡΑ-ΕΙΔΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΑΓΟΡΩΝ...32 1.11 ΑΝΟΙΧΤΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ 34 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2:ΤΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΝ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ 36 2.1 E-MARKETPLACES...37 2.2 ΤΟ NEO ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ...41 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3:Η ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΩΝ LOGISTICS...43 3.1 Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΤΩΝ LOGISTICS -ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ LOGISTICS...45 3.2 ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗΣ ΑΛΥΣΙΔΑΣ 52 3.3 ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΩΝ LOGISTICS ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗΣ ΑΛΥΣΙΔΑΣ...54 3.4 ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΩΝ LOGISTICS...59 3.4.1 Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΩΝ LOGISTICS...64 3.5 ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΠΕΤΥΧΗΜΕΝΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΕΝΟΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ LOGISTICS...65 3.5.1 ΕΝΑ ΣΥΣΤΗΜΑ LOGISTICS 66 3.5.1.1 Η ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΑ...66 3.5.1.2 ΤΟ ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ LOGISTICS...67 3.5.1.3 ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΔΙΑΝΟΜΗΣ...68 3.5.1.4 Η ΣΥΛΛΟΓΗ ΤΩΝ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΩΝ...69 3.5.1.5 Η ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑΤΩΝ...70 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4: H ΦΥΣΗ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΗΣ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗΣ ΑΛΥΣΙΔΑΣ...71 4.1 ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗΣ ΑΛΥΣΙΔΑΣ ΕΝΟΣ ΔΙΚΤΥΟΥ ΔΙΑΝΟΜΗΣ...74 4.2 ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗ (INTEGRATED ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗΣ)...76 4

4.3 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗ (OPERATION LOGISTICS)...77 4.4 Η ΕΦΟΔΙΑΣΤΙΚΗ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ...79 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5:ΤΑ Ε-LOGISTICS ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ...81 5.1 THIRD PARTY LOGISTICS...86 5.2 Η ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ...87 5.2.1 Η ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ...88 5.3 ΟΦΕΛΗ ΑΠΟ ΤΑ E-LOGISTICS...89 5.4 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ Ε-LOGISTICS...90 5.5 Η ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΩΝ E-LOGISTICS ΣΤΙΣ ΣΗΜΕΡΙΝΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ.91 5.6 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ Ε-LOGISTICS ΣΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ...92 ΕΠΙΛΟΓΟΣ-ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...94 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...97 5

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στο κατώφλι της τρίτης χιλιετίας ο επιχειρηματικός κόσμος χαρακτηρίζεται από συνεχείς και θεαματικές μεταβολές. Ο ανταγωνισμός είναι υψηλός και οι επιχειρήσεις βρίσκονται σε μια συνεχή προσπάθεια εύρεσης τεχνικών και μεθόδων προκειμένου να εξασφαλίσουν την επιβίωση και ανάπτυξη τους. Οι αλλαγές στο εξωτερικό επιχειρηματικό περιβάλλον συνοδεύονται από αλλαγές στην εσωτερική δομή, τις λειτουργίες και διαδικασίες, τους ρόλους και τις στρατηγικές των επιχειρήσεων. Στα πλαίσια της αναδιάρθρωσης και του εκσυγχρονισμού των επιχειρήσεων, εντάσσεται και η ανάπτυξη του εφοδιαστικού συστήματος, συμπεριλαμβανομένου του τομέα προμηθειών και αποθεματοποίησης και γενικότερα της διαχείρισης υλικών. Στο παρελθόν οι λειτουργίες αυτές ήταν μια απλή διεκπεραιωτική λειτουργία δευτερεύουσας σημασίας. Όμως τα τελευταία είκοσι χρόνια, έχουν μετατραπεί σε λειτουργίες που παίζουν σημαντικό ρόλο στην στρατηγική ανάπτυξη ενός οργανισμού. Τα κυριότερα χαρακτηριστικά των διαρκών μεταβολών που παρουσιάζει το σύγχρονο επιχειρηματικό περιβάλλον είναι: 1. Παγκοσμιοποίηση εμπορίου. Στη σημερινή εποχή είναι πολύ πιο εύκολο για τις επιχειρήσεις να δραστηριοποιηθούν σε άλλες χώρες ειδικά στα όρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 2. Κοινωνία των πληροφοριών. Υψηλές τεχνολογίες και νέες τάσεις λόγω του Ιντερνέτ χαρακτηρίζουν τις παγκόσμιες αγορές. Βασικό ρόλο παίζει και το ηλεκτρονικό εμπόριο, το οποίο είναι το σύγχρονο κανάλι διανομής προϊόντων. 3. Απαιτητικοί καταναλωτές με συνεχώς μεταβαλλόμενες ανάγκες. Η συγκεκριμένη εργασία αποτελεί μια μελέτη της εφαρμογής των νέων όρων και επιχειρηματικών στρατηγικών, έτσι ώστε να γίνει καλύτερα κατανοητό αυτό που λέγεται ηλεκτρονικό εμπόριο (Η.Ε.) καθώς και τις εφαρμογές του στα logistics. Κυρίαρχο θέμα στην παρούσα εργασία, αποτελεί το ηλεκτρονικό εμπόριο με τις νέες τεχνολογίες και πρακτικές που το αποτελούν και τις σημαντικότερες κατηγορίες των εφαρμογών του καθώς και η διοίκηση των logistics και ο τομέας της εφοδιαστικής αλυσίδας. 6

Καλύπτονται ζητήματα που εισάγουν τον αναγνώστη στις αρχές του ηλεκτρονικού εµπορίου και του logistics, στα συστατικά τους στοιχεία, στα πεδία εφαρμογής τους καθώς και σε ζητήματα που άπτονται της επιχειρηματικής τους διάστασης. Μια τέτοια προσέγγιση δημιουργεί µια δυναµική που όχι µόνο επιτρέπει τη βαθμιαία κατανόηση των θεµάτων που θίγονται αλλά επιπρόσθετα καλλιεργεί ένα πνεύµα προβληματισμού και αναζήτησης πρόσθετων πληροφοριών που θα ακολουθήσουν παρακάτω. Αρχικά επιχειρείται μία εισαγωγή στο Η.Ε. στον ορισμό του ηλεκτρονικού εμπορίου, στις αρχές του, στα συστατικά του στοιχεία, στα πεδία εφαρμογής του, στα χαρακτηριστικά, στις δυνατότητες που παρέχονται πραγματοποιώντας συναλλαγές μέσω αυτού καθώς και τα ιστορικά γεγονότα που οδήγησαν στην εκτεταμένη χρήση του, ενώ ακολούθως εξετάζονται λεπτομερώς θέματα όπως τις επιχειρηματικές διαδικασίες που περιλαμβάνει η εμπορική διαδικασία όπως διαχείριση αποθεμάτων (logistics). Περιγράφονται οι επιχειρηματικές λειτουργίες, καθώς και οι επιδράσεις και τα οφέλη από τις εφαρμογές των τεχνολογιών. Αναλύονται τα πλεονεκτήματα για τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές, τα μειονεκτήματα σε σχέση με το παραδοσιακό εμπόριο και οι κατηγορίες διαφοροποίησης των συναλλαγών του ηλεκτρονικού εμπορίου και τα είδη των ηλεκτρονικών αγορών καθώς και η ανάλυση των ανοιχτών ζητημάτων του ηλεκτρονικού εμπορίου που έχουν προκύψει. Ακόμα γίνεται αναφορά στην εφαρμογή του e-επιχειρείν. Επιχειρείται μια προσέγγιση στον ορισμό, στα μοντέλα και στις διαδικασίες ανάλυσης των φάσεων. Διάφορες δραστηριότητες έχουν αποκτήσει πλέον ηλεκτρονικό χαρακτήρα. Σύμφωνα με το βιβλίο του Κατσουλακου Γ. με θέμα Νέα Οικονομίας Διαδίκτυο και Ηλεκτρονικό Εμπόριο το κλασικό εμπόριο πλέον έγινε και ηλεκτρονικό. Κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα φαίνεται ότι μπορεί να μεταφερθεί στο ιντερνέτ και με ένα e μπροστά να γίνει, προσφέροντας ότι επιζητούμε (ευκολία και ταχύτητα). Επίσης γίνεται περιγραφή του ρόλου των marketplaces και οι διαδικασίες πραγματοποίησης των ηλεκτρονικών συναλλαγών. Τα γενικά του χαρακτηριστικά όπως η ανάπτυξη του, η λειτουργία του και οι κατηγορίες, καθώς και οι τεχνολογίες που διασφαλίζουν τις ηλεκτρονικές συναλλαγές. Τα e-marketplaces παρουσιάζουν την εξέλιξη του ηλεκτρονικού εμπορίου όπως την κατέγραψαν δημοσιογραφικές και επιστημονικές πηγές. Στη συνέχεια παρουσιάζεται η επιστήμη των logistics, δηλαδή η στρατηγική ενός συστήματος logistics. Παρουσιάζεται σύντομη ιστορική εξέλιξη των logistics, επίσης 7

περιγράφεται η εννοιολογική προσέγγιση της διοίκησης, οι λειτουργικές διαδικασίες, οι όροι της και ο σκοπός της διοίκησης logistics. Ο χώρος της διοίκησης logistics προσφέρεται, πρώτον για τη βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών προς τον πελάτη και δεύτερον για τη μείωση του συνολικού κόστους του προϊόντος με τη βοήθεια στρατηγικών που στοχεύουν κυρίως να καταστήσουν πιο ορθολογικό το σύστημα της φυσικής διανομής. Έτσι, χρόνο με το χρόνο τα logistics μεταβάλλονται από μια «σκοτεινή ήπειρο της οικονομίας», όπως σκιερά τα περιέγραψε ο γκουρού του μάνατζμεντ Peter Drucker, σε έναν κλάδο που έχει γίνει από τους πιο ζωτικούς και ενδιαφέροντες, παρουσιάζοντας τρομερές προκλήσεις για τους μάνατζερ και απασχολώντας μερικά από τα καλύτερα μυαλά. Είναι ένας τομέας, ο οποίος στο παρελθόν προκαλούσε δυσκολία ως προς την κατανόηση και τη συμφωνία για το τι ακριβώς είναι η φυσική διανομή, τα logistics, η μεταφορά, οι προμήθειες κ.λ.π. Τώρα η διαχείριση της εφοδιαστικής αλυσίδας συνιστά το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα σε κάθε εταιρεία ανεξάρτητα αν είναι βιομηχανία ή όχι καθώς ελέγχει και αξιολογεί συνεχώς οριζόντια όλες τις λειτουργίες της εταιρείας δημιουργώντας μια δυναμική εξαιρετική η οποία ανάλογα πως θα την διαχειριστεί η εταιρεία μπορεί να εξυψώσει την κερδοφορία ή να επιφέρει την απόλυτη ζημία στην επιχείρηση. Στο τελευταίο μέρος της εργασίας αναλύονται τα e-logistics στην πράξη. Επιχειρείται μια προσέγγιση στην εννοιολογική σημασία των e-logistics, στις κατηγορίες του, στις λειτουργίες, στη διαχείριση των τεχνολογιών e-logistics και τα ωφελεί που προκύπτουν. Γίνεται σύγκριση μεταξύ των logistics και των e-logistics καθώς επίσης αναφέρεται και ο ρόλος της διοίκηση των e-logistics στην σημερινή επιχείρηση. Ακόμα γίνεται μια ανασκόπηση στα βασικά σημεία της συγγραφής της εργασίας και στα συνοπτικά συμπεράσματα της διαδικασίας συλλογής και επεξεργασίας στα αντικείμενα που εξετάστηκαν. 8

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1: ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ Με έναν απλό ορισμό, θα μπορούσαμε να πούμε πως το ηλεκτρονικό εμπόριο είναι η αγοραπωλησία προϊόντων και υπηρεσιών μέσω του Internet. Βέβαια, εάν θέλουμε να είμαστε πιο σωστοί με τον όρο ηλεκτρονικό εμπόριο ( electronic commerce) εννοείται κάθε εμπορική συναλλαγή, η οποία εκτελείται αποκλειστικά σε ηλεκτρονικό επίπεδο, δηλαδή με τη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών που συνδέονται μέσω τηλεφωνικών γραμμών. Για την πραγματοποίηση μιας τέτοιας συναλλαγής χρησιμοποιούνται πολύπλοκοι προγραμματιστικοί μηχανισμοί και το κατάλληλο λογισμικό το οποίο επιτρέπει την Ηλεκτρονική Ανταλλαγή Δεδομένων (EDI) ανάμεσα στις δύο πλευρές (μεταξύ επιχειρήσεων αλλά και μεταξύ επιχειρήσεων και καταναλωτών) που εμπλέκονται στη συγκεκριμένη συναλλαγή. Με άλλα λόγια, η συγκεκριμένη μορφή συναλλαγής πραγματοποιείται μόνο μέσω υπολογιστών, παρακάμπτοντας τον ανθρώπινο παράγοντα και ελαχιστοποιώντας ταυτόχρονα την πιθανότητα λάθους και την κακόβουλη χρήση στοιχείων. Ένας άλλος ορισμός θα μπορούσε να είναι ότι, πρόκειται για κάθε είδος εμπορικής συναλλαγής μεταξύ προσώπων, φυσικών και μη, που πραγματοποιείται με ηλεκτρονικά μέσα. Είναι η διάθεση και αγοραπωλησία προϊόντων ηλεκτρονικά, η διεκπεραίωση εμπορικών λειτουργιών και συναλλαγών χωρίς τη χρήση χαρτιού, συνήθως μέσω δικτύων ηλεκτρονικών υπολογιστών. Πρόκειται για την αγοραπωλησία αγαθών, πληροφοριών και υπηρεσιών μέσα από δίκτυα ηλεκτρονικών υπολογιστών. Πολύ συνοπτικά θα μπορούσαμε να ορίσουμε το ηλεκτρονικό εμπόριο ως οποιαδήποτε μορφή επιχειρηματικής συναλλαγής και επικοινωνίας που πραγματοποιείται με ηλεκτρονικά μέσα. Ηλεκτρονικό εμπόριο θα μπορούσε να ορισθεί ως ένα σύνολο επιχειρηματικών στρατηγικών, που μπορούν να υποστηρίζουν συγκεκριμένους τομείς επιχειρηματικής δραστηριότητας και συγκριμένες επιχειρηματικές πρακτικές, οι οποίες επιτρέπουν μέσω της χρήσης νέων τεχνολογιών, τη διεκπεραίωση εμπορικών διαδικασιών με ηλεκτρονικά μέσα. (http://el.wikipedia.org) Η έννοια του ηλεκτρονικού εμπορίου δεν ταυτίζεται μεμονωμένα με αυτή του internet ή με την ηλεκτρονική ανταλλαγή δεδομένων, το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο κλπ. Όλα τα παραπάνω είναι επιμέρους τεχνολογίες ή δίκτυα τα οποία αποτελούν ένα μέρος των εργαλείων, τεχνολογιών, συστημάτων, επιχειρηματικών μοντέλων και πρακτικών που 9

συνθέτουν την έννοια του ηλεκτρονικού εμπορίου. Ηλεκτρονικό εμπόριο, είναι η ανταλλαγή επιχειρηματικής και εμπορικής πληροφορίας ή και ψηφιακού προϊόντος ή υπηρεσίας σε ηλεκτρονική μορφή με χρήση τεχνολογίας (υπολογιστή) και τηλεπικοινωνιών (δίκτυο). Αυτές οι συναλλαγές είναι πολύπλευρες καθώς δίνουν τη δυνατότητα για: Ηλεκτρονική διανομή πληροφοριών μέσω ενός Δικτυακού τόπου, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο Αυτοματοποιημένες εμπορικές συναλλαγές Βελτιωμένη παροχή υπηρεσιών και μείωση του κόστους συναλλαγών Μηχανισμούς πρόσβασης πραγματικού χρόνου για την αγορά και πώληση αγαθών και υπηρεσιών. 10

1.2 ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Δεκαετία του 1970 Η έννοια του ηλεκτρονικού εμπορίου έχει αλλάξει κατά τη διάρκεια των τελευταίων 30 ετών. Αρχικά, το ηλεκτρονικό εμπόριο σήμανε τη διευκόλυνση των εμπορικών συναλλαγών ηλεκτρονικά, χρησιμοποιώντας την τεχνολογία όπως την ηλεκτρονική ανταλλαγή δεδομένων (EDI) και την ηλεκτρονική μεταφορά Ταμείων (EFT). Και οι δύο εισήχθησαν προς το τέλος της δεκαετίας του '70, όπου επιτρέπουν στις επιχειρήσεις να στείλουν τα εμπορικά έγγραφα όπως τις εντολές αγοράς ή τα τιμολόγια ηλεκτρονικά. (www.go-e.mcit.gov.cy) Δεκαετία του 1980 Οι τεχνολογίες ηλεκτρονικής επικοινωνίας που βασίζονται στην αρχιτεκτονική της ανταλλαγής μηνυμάτων αποκτούν σημαντική διάδοση. Πολλές δραστηριότητες που παραδοσιακά διεκπεραιώνονταν με βασικό μέσο το χαρτί μπορούν πλέον να γίνουν ταχύτερα και με μικρότερο κόστος. Οι συναλλαγές που παλαιότερα απαιτούσαν έντυπα όπως παραγγελίες αγοράς, συνοδευτικά έγγραφα και επιταγές πληρωμής μπορούν να γίνουν στο σύνολο τους ηλεκτρονικά. ( www.go-e.mcit.gov.cy) Η αύξηση και η αποδοχή των πιστωτικών καρτών, των αυτοματοποιημένων μηχανών αφηγητών (ATM) και των τηλεφωνικών τραπεζικών εργασιών στη δεκαετία του '80 ήταν επίσης μορφές ηλεκτρονικού εμπορίου. Μέσα της δεκαετίας του 1990 Από τη δεκαετία του '90 και μετά, το ηλεκτρονικό εμπόριο θα περιελάμβανε πρόσθετα τα συστήματα προγραμματισμού των επιχειρηματικών πόρων, την ανάσυρση δεδομένων και την αποθήκευση στοιχείων. Το πιο πρόωρο παράδειγμα του πολλαπλού ηλεκτρονικού εμπορίου στα φυσικά αγαθά ήταν η ανταλλαγή υπολογιστών της Βοστόνης, μια αγορά για τους χρησιμοποιημένους υπολογιστές που προωθήθηκαν το 1982. Η πρώτη σε απευθείας σύνδεση αγορά πληροφοριών, συμπεριλαμβανομένης online να συμβουλευθεί, ήταν πιθανώς η αμερικανική ανταλλαγή πληροφοριών, ένα άλλο σύστημα ανοικτής γραμμής προ-διαδίκτυο που εισήχθη το 1991. Έως το 1991, η 11

εμπορική επιχείρηση στο διαδίκτυο ήταν αυστηρά απαγορευμένη, αν και το Διαδίκτυο έγινε δημοφιλές παγκοσμίως περίπου το 1994, διάρκεσε περίπου πέντε έτη για να εισαγάγει τα πρωτόκολλα ασφάλειας που επιτρέπουν τη συνεχή σύνδεση στο Διαδίκτυο. (www.go-e.mcit.gov.cy) Τέλη της δεκαετίας του 1990- αρχές της δεκαετίας του 2000 Η καθιέρωση μεθόδων κρυπτογράφησης του περιεχομένου και εξακρίβωσης της ταυτότητας του αποστολέα ηλεκτρονικών μηνυμάτων, καθώς και η σχετική προσαρμογή της νομοθεσίας στους τομείς των εισαγωγών-εξαγωγών και των επικοινωνιών, καθιστούν δυνατή την πραγματοποίηση ασφαλών διεθνών ηλεκτρονικών συναλλαγών. Και μέχρι το τέλος του 2000, πολλές ευρωπαϊκές και αμερικανικές επιχειρησιακές επιχειρήσεις πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους μέσω του World Wide Web. Από τότε οι άνθρωποι άρχισαν να συνδέουν μια λέξη «ecommerce» με τη δυνατότητα της αγοράς των διάφορων αγαθών μέσω του Διαδικτύου που χρησιμοποιούν τα ασφαλή πρωτόκολλα και των ηλεκτρονικών υπηρεσιών πληρωμής.(www.go-e.mcit.gov.cy) 12

1.3 Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Ήδη στις μέρες μας πολλές επιχειρήσεις τόσο στην Ευρώπη όσο και στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής διαθέτουν τα προϊόντα τους μέσω του διαδικτύου. Ωστόσο στην Ελλάδα αν και υπάρχει μια σχετική καθυστέρηση σε αυτό τον τομέα οι εξελίξεις είναι σημαντικές και υπάρχουν ήδη αρκετές εταιρίες και επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στο ηλεκτρονικό εμπόριο. Επιπλέον υπάρχουν ήδη στη χώρα μας εταιρίες που προσφέρουν λύσεις ηλεκτρονικού εμπορίου σε επιχειρήσεις που έχουν ανοίξει ή θα ήθελαν να ανοίξουν κάποιο ηλεκτρονικό κατάστημα. Σε κάθε περίπτωση, ο κύριος λόγος που μια επιχείρηση δραστηριοποιείται σε ηλεκτρονικό επίπεδο είναι για να προσελκύσει αγοραστικό κοινό πέρα από τα στενά όρια της γεωγραφικής της έδρας, αυξάνοντας έτσι τις πωλήσεις των προϊόντων της κατά συνέπεια τα έσοδά της. Σε γενικές γραμμές μπορούμε να πούμε πως οι συναλλαγές μέσω ηλεκτρονικού εμπορίου γίνονται ως εξής: Οι επιχειρήσεις προσφέρουν στις σελίδες του ηλεκτρονικού τους καταστήματος ένα είδος οn-line καταλόγου με όλα τα προϊόντα τους, τα λεπτομερή χαρακτηριστικά τους και βέβαια τις αντίστοιχες τιμές τους. Από την άλλη πλευρά, οι ηλεκτρονικοί πελάτες έχουν στη διάθεση τους ένα καλάθι στο οποίο στοιβάζουν τα προϊόντα που επιθυμούν να αγοράσουν και έχοντας ολοκληρώσει τα ψώνια τους από το συγκεκριμένο site δίνουν την τελική παραγγελία τους η οποία εκτελείται αυτόματα. Οι πληρωμές όπως και οι παραγγελίες γίνονται και αυτές ηλεκτρονικά μέσω της πιστωτικής κάρτας του καταναλωτή η οποία χρεώνεται με το αντίστοιχο ποσό και σε μερικές περιπτώσεις και μέσω αντικαταβολής. Θα λέγαμε πως το ηλεκτρονικό εμπόριο ενδείκνυται για επιχειρήσεις που παράγουν βιομηχανοποιημένα προϊόντα τα οποία δεν διακρίνονται για τη μοναδικότητά τους και δεν χρειάζεται ο αγοραστής κατά κάποιο τρόπο να τα δοκιμάσει πριν τα αγοράσει όπως βιβλία, Cd, εισιτήρια, είδη δώρων, ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές που δεν απαιτούν κάποιου είδους test drive όπως τα καινούρια αυτοκίνητα κλπ. 13

Σύμφωνα με τους Πομπόρτσης Α. & Τσούλφας Α. Εισαγωγή στο ηλεκτρονικό εμπόριο το ηλεκτρονικό εμπόριο μπορεί να οριστεί από τέσσερις διαφορετικές οπτικές γωνίες: Επιχειρήσεις: ως εφαρμογή νέων τεχνολογιών προς την κατεύθυνση του αυτοματισμού των συναλλαγών και της ροής εργασιών. Υπηρεσίες : ως μηχανισμός που έχει στόχο να ικανοποιήσει την κοινή επιθυμία προμηθευτών και πελατών για την καλύτερη ποιότητα υπηρεσιών, μεγαλύτερη ταχύτητα εκτέλεσης συναλλαγών και μικρότερο κόστος. Απόσταση: ως δυνατότητα αγοραπωλησίας προϊόντων και υπηρεσιών μέσω του internet ανεξάρτητα από τη γεωγραφική απόσταση. Επικοινωνία: ως δυνατότητα παροχής πληροφοριών, προϊόντων, υπηρεσιών και πληρωμένων μέσα από δίκτυα ηλεκτρονικών υπολογιστών. 14

1.3.1 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Όλα τα πλεονεκτήματα του ηλεκτρονικού εμπορίου μπορούν να συνοψιστούνε σε μια πρόταση: «το ηλεκτρονικό εμπόριο μπορεί να αυξήσει τις πωλήσεις και να μειώσει το κόστος» Για τους καταναλωτές Το ηλεκτρονικό εμπόριο παρέχει έναν μηχανισμό για την αγορά προϊόντων και υπηρεσιών που λειτουργεί επί μονίμου βάσεως 24 ώρες την μέρα, 7 μέρες την βδομάδα, 365 μέρες το χρόνο με το πλεονέκτημα ότι όλα μπορούν να γίνουν από την πολυθρόνα του γραφείου τους ή του σπιτιού τους. Το διαδίκτυο δεν γνωρίζει γεωγραφικά όρια, οι καταναλωτές έχουν τη δυνατότητα να συνδιαλεχθούν με περισσότερες εταιρείες από ότι μέσω του παραδοσιακού τρόπου αγορών. Τους δίνει τη δυνατότητα πρόσβασης σε ένα ευρύ φάσμα πληροφοριών πραγματικού χρόνου και υπηρεσιών οι οποίες θα τους βοηθήσουν να πάρουν πιο σωστές αποφάσεις στην αγορά των επιθυμητών προϊόντων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί πλέον η δυνατότητα παρακολούθησης της κατάστασης στην οποία βρίσκεται η παραγγελία μέσω του Δικτυακού τόπου του ηλεκτρονικού καταστήματος ή μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Κάποια προϊόντα όπως λογισμικό, φωτογραφίες, μουσικά και video αρχεία μπορούν να παραδοθούν απευθείας μέσω του Διαδικτύου, χωρίς να χρειάζεται ο πελάτης να περιμένει την παραλαβή τους μέσω ταχυδρομείου. Το ηλεκτρονικό εμπόριο παρέχει στους αγοραστές έναν εύκολο τρόπο προσαρμογής και επιπέδου των πληροφοριών που θα λαμβάνουν για τα επιθυμητά προϊόντα. Υπάρχει σύστημα καταγραφής των ενεργειών που ακολούθησε ο πελάτης κατά τη διάρκεια επίσκεψης του στο ηλεκτρονικό κατάστημα. Έτσι την επόμενη φορά που θα το επισκεφτεί οι προτάσεις για τα διάφορα προϊόντα γίνονται ανάλογα με τα ενδιαφέροντα και τις προηγούμενες αγορές του συγκεκριμένου καταναλωτή. 15

Για τις επιχειρήσεις Το ηλεκτρονικό εμπόριο αυξάνει την ταχύτητα και την ακρίβεια με την οποία οι επιχειρήσεις ανταλλάσουν πληροφορίες και μειώνει το κόστος με τη βοήθεια αυτοματοποιημένων επιχειρησιακών διαδικασιών. Επεκτείνει τα γεωγραφικά όρια μιας επιχείρησης εισάγοντας την σε περιοχές που ήταν φυσικά μη προσβάσιμες στο παρελθόν. Μια εταιρία δε χρειάζεται απαραίτητα να κάνει φυσική παράδοση των προϊόντων όπως είναι το λογισμικό, αρκεί για παράδειγμα μόνο η ηλεκτρονική καταβολή των χρημάτων από τον πελάτη μέσω πιστωτικών καρτών. Γνώση μιας επιχείρησης για τις προτιμήσεις των πελατών της αυξάνεται καθώς θα υπάρχει δυνατότητα καταγραφής και αποτίμησης των ιδιαίτερων αναγκών τους. Η επιρροή που θα έχει το ηλεκτρονικό εμπόριο στις εταιρίες τα επόμενα χρόνια αναμένεται να είναι θεαματική, αρκεί φυσικά αυτές με τη σειρά τους να εκμεταλλευτούν πλήρως τις δυνατότητες που τους παρέχονται. 16

1.3.2 ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Οι καταναλωτές ακόμα δεν εμπιστεύονται για τις συναλλαγές τους το Διαδίκτυο και κυρίως διστάζουν να αποστείλουν τον αριθμό της πιστωτικής τους κάρτας μέσω αυτού. Μερικά είδη επιχειρήσεων όπως για παράδειγμα εταιρίες με είδη ρούχων, τροφίμων, κοσμημάτων είναι σχεδόν αδύνατον προς το παρόν τουλάχιστον να ελεγχθούν επαρκώς για την ποιότητα που προσφέρουν από μια απομακρυσμένη τοποθεσία αν και υπάρχουν εξαιρέσεις. Είναι ελάχιστα τα ηλεκτρονικά καταστήματα που πωλούν μεγάλα σε όγκο και βαριά προϊόντα που η μεταφορά τους κοστίζει πολύ. Το κόστος για τη δημιουργία ενός απλού ηλεκτρονικού καταστήματος μπορεί να μεταβληθεί δραματικά καθώς προστίθενται καθημερινά νέες τεχνολογίες που βοηθούν στην υλοποίηση του. Κάθε επιχείρηση θα πρέπει να επενδύει ένα μεγάλο χρηματικό ποσό κάθε χρόνο για τη συντήρηση και βελτιστοποίηση του ηλεκτρονικού της καταστήματος. Υπάρχει δυσκολία ενσωμάτωσης των είδη υπαρχόντων βάσεων δεδομένων που χρησιμοποιούν για τις παραδοσιακές εμπορικές τους συναλλαγές, με λογισμικό που θα επιτρέπει την ενοποίηση με το ηλεκτρονικό τους κατάστημα. 17

1.4 ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Το ηλεκτρονικό εμπόριο μπορεί να πάρει πάρα πολλές μορφές. Στο ηλεκτρονικό εμπόριο μπορούμε να διακρίνουμε 4 εμφανείς κατηγορίες οι όποιες δια μορφώνονται ανάλογα με το ποια είναι τα συναλλασσόμενα μέρη. Οι κατηγορίες είναι: Ηλεκτρονικό εμπόριο επιχείρησης προς καταναλωτή Ηλεκτρονικό εμπόριο επιχείρησης προς επιχείρηση Ηλεκτρονικό εμπόριο επιχείρησης προς δημόσια διοίκηση Ηλεκτρονικό εμπόριο καταναλωτή προς δημόσια διοίκηση Ηλεκτρονικό εμπόριο επιχείρησης προς καταναλωτή Επιχείρηση προς καταναλωτή: Η κατηγορία εφαρμογών επιχείρηση προς καταναλωτή παρουσιάζει αυξανόμενη χρήση σε διεθνές επίπεδο, λόγω της ευρείας χρήσης των δυνατοτήτων του Internet, το οποίο ενδείκνυται για την αποτελεσματική προώθηση προϊόντων και υπηρεσιών σε μεγάλο εύρος πιθανών πελατών. Οι επιχειρήσεις εκμεταλλευόμενες τα στρατηγικά οφέλη που προσφέρει το ηλεκτρονικό εμπόριο και ειδικότερα η παγκοσμιοποίηση της αγοράς μέσω της οικονομίας του διαδικτύου, δημιουργούν καινοτομικά προϊόντα και υπηρεσίες και τα προωθούν στους καταναλωτές. Ηλεκτρονικό εμπόριο επιχείρησης προς επιχείρηση Επιχείρηση προς επιχείρηση: Οι εφαρμογές της μορφής αυτής στοχεύουν στην απλοποίηση των διαδικασιών των επιχειρήσεων, στον έλεγχο και τη μείωση του αποθέματος, στην αυτοματοποιημένη αντικατάσταση των προϊόντων κ.α.. Απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία των εφαρμογών της κατηγορίας αυτής είναι η συνεργασία και ο συντονισμός των επιχειρήσεων. 18

Ηλεκτρονικό εμπόριο επιχείρησης προς δημόσια διοίκηση και καταναλωτή προς δημόσια διοίκηση Επιχείρηση προς δημόσια διοίκηση και καταναλωτή προς δημόσια διοίκηση: Οι κατηγορίες αυτές καλύπτουν όλες τις συναλλαγές ανάμεσα σε εταιρείες ή ιδιώτες και φορείς της δημόσιας διοίκησης. Ήδη στα πλαίσια του επιχειρησιακού προγράμματος κοινωνία της πληροφορίας προγραμματίζεται να αναπτυχθούν πολλές εφαρμογές οι οποίες θα εξυπηρετούν τις συναλλαγές των πολιτών αλλά με φορείς της δημόσιας διοίκησης. Σε αυτήν την κατηγορία εφαρμογών ανήκει και το πρόγραμμα TAXIS το οποίο λειτουργεί τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα και μέσω του οποίου μπορεί να γίνει υποβολή φορολογικών δηλώσεων, δηλώσεων Φ.Π.Α. κ.λπ. (Δουκίδης Ι. Γεώργιος, Θεμιστοκλής Γ. Μαρίνος, Δράκος Σ. Βίλλιαμ, Παπαζαφειροπούλου Γ. Νατάσα, 1998, «Ηλεκτρονικό εμπόριο) 19

1.5 ΜΟΡΦΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Το Ηλεκτρονικό Εμπόριο καλύπτει κυρίως δύο τύπους δραστηριοτήτων: το Έμμεσο Ηλεκτρονικό εμπόριο, (ηλεκτρονική παραγγελία υλικών αγαθών τα οποία εξακολουθούν να παραδίδονται με παραδοσιακούς τρόπους όπως ταχυδρομικά ή μέσω ιδιωτικών υπηρεσιών διανομής ) και το Άμεσο Ηλεκτρονικό Εμπόριο (τηλεματική παραγγελία, πληρωμή και παράδοση αυλών αγαθών και υπηρεσιών, όπως λογισμικό υπολογιστών, ψυχαγωγικό περιεχόμενο ή υπηρεσίες πληροφόρησης σε παγκόσμια κλίμακα). Τόσο το άμεσο όσο και το έμμεσο Ηλεκτρονικό Εμπόριο προσφέρουν συγκεκριμένες δυνατότητες. Οι εταιρείες συνήθως κάνουν χρήση και των δύο τύπων δραστηριοτήτων Ηλεκτρονικού Εμπορίου. (π.χ. πουλώντας λογισμικό σε απευθείας σύνδεση, καθώς και με τον κλασσικό τρόπο πώλησης "από το ράφι"). Το έμμεσο Ηλεκτρονικό Εμπόριο όμως εξαρτάται από ορισμένους εξωτερικούς παράγοντες, όπως από την αποτελεσματικότητα του συστήματος μεταφορών, όμως παρέχει τη δυνατότητα πραγματοποίησης ηλεκτρονικής παραγγελίας προϊόντων τα οποία παραδίδονται με παραδοσιακούς τρόπους. Το άμεσο Ηλεκτρονικό Εμπόριο παρέχει δυνατότητα πραγματοποίησης απρόσκοπτων ηλεκτρονικών συναλλαγών από άκρη σε άκρη, πέρα από γεωγραφικά σύνορα και με τον τρόπο αυτό, εκμεταλλεύεται όλες τις δυνατότητες των παγκόσμιων ηλεκτρονικών αγορών. 20

1.6 ΠΕΔΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Το επίπεδο αυτό αναφέρεται στις βασικές επιχειρηματικές λειτουργίες που μπορούν να μετασχηματιστούν έτσι ώστε να γίνονται, λιγότερο ή περισσότερο με ηλεκτρονικό τρόπο. Πέρα από μία απλή και ενιαία τεχνολογία, το ηλεκτρονικό εμπόριο περικλείει μία μεγάλη σειρά από επιχειρηματικές λειτουργίες και διεκπεραιώσεις συμπεριλαμβανομένου: Ηλεκτρονική διαπραγμάτευση (Electronic Negotiation) Η ηλεκτρονική διαπραγμάτευση αναφέρεται σε όλες τις μορφές επικοινωνίας μεταξύ δύο επιχειρήσεων οι οποίες έχουν σαν τελική κατάληξη τη σύναψη (ή μη) εμπορικής σχέσης μεταξύ τους. Συλλογή και ανταλλαγή πληροφοριών για προϊόντα και υπηρεσίες (Product Information Exchange) Η εφαρμογή αυτή αναφέρεται συνήθως στην επικοινωνία μιας επιχείρησης προς μία άλλη ( ή ενός μεμονωμένου καταναλωτή προς μία επιχείρηση) προκειμένου να αναζητηθούν στοιχεία για τα προϊόντα-υπηρεσίες της τελευταίας. Η ανταλλαγή πληροφοριών, διαφήμιση και ενημέρωση για προϊόντα και υπηρεσίες είναι ίσως η πλέον διαδεδομένη χρήση του Ηλεκτρονικού Εμπορίου. Για παράδειγμα, παρά πολλές επιχειρήσεις (ακόμα και στην Ελλάδα) διαθέτουν ηλεκτρονικές σελίδες μέσω των οποίων διαφημίζουν στο Internet τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που παρέχουν. Οι περισσότερες προσφέρουν παράλληλα και επιπλέον υπηρεσίες στους πελάτες τους και σε κάθε ενδιαφερόμενο, που εμπίπτουν συνήθως σε μία από τις επόμενες κατηγορίες. Υποστήριξη πελάτη (πριν και μετά την πώληση). Οι σελίδες του internet προμηθεύουν με πληροφορίες, που περιλαμβάνουν και γενικές πληροφορίες που αφορούν την κάθε εταιρία, ειδήσεις, παγκόσμια σημεία 21

επικοινωνίας, ανακοινώσεις νέων προϊόντων και λεπτομέρειες για ένα ευρύ φάσμα προϊόντων και υπηρεσιών της Η σελίδα της εταιρίας προωθεί μία γενική ματιά των προϊόντων της εταιρίας, δείχνει λεπτομερώς τις ιδιότητες κάθε υλικού, τις οδηγίες χρήσεως και τις συστάσεις για σχεδιασμένες εφαρμογές, χρησιμοποιώντας τα υλικά της εταιρίας. Πολλές επιχειρήσεις δημιουργούν ομάδες συζητήσεων και επαφών με τους πελάτες τους, οι οποίοι με τον τρόπο αυτό μπορούν να επικοινωνούν όχι μόνο με τον προμηθευτή, αλλά και μεταξύ τους, ανταλλάσσοντας ιδέες, ερωτήσεις, συμβουλές, κ.α. Ηλεκτρονική πληρωμή (Electronic Payment) (με τη χρήση ηλεκτρονικής μεταφοράς κεφαλαίων, πιστωτικών καρτών, ή ηλεκτρονικού χρήματος). Για παράδειγμα η ανάπτυξη ενός συστήματος "ηλεκτρονικών μετρητών" που έχει σχεδιαστεί ειδικά για πληρωμές μέσω του Internet και χρησιμοποιεί ειδικούς αλγόριθμους κρυπτογράφησης που εγγυώνται την ανωνυμία και εμπιστευτικότητα των συναλλαγών. Η ηλεκτρονική πληρωμή για εμπορικές συναλλαγές είναι ίσως η πιο δύσκολη εφαρμογή ηλεκτρονικού εμπορίου αυτή τη στιγμή. Οι λόγοι που συντελούν στη δυσκολία αυτή είναι πολλοί: η μη ύπαρξη κατάλληλης εναρμόνισης σε πολλές εθνικές νομοθεσίες, οι αυξημένες απαιτήσεις ασφαλείας που υπάρχουν, και τέλος η ανυπαρξία μέχρι σήμερα κάποιου παγκόσμια αποδεκτού προτύπου για τέτοιου είδους πληρωμές. Γενικά, ηλεκτρονικές πληρωμές μπορούν να γίνουν σήμερα με τους εξής τρόπους: Πιστωτική κάρτα: ο τρόπος αυτός χρησιμοποιείται σε εμπορικές συναλλαγές που διεξάγονται μέσω του Internet. Ο πελάτης παραγγέλνει τα προϊόντα που θέλει και ταυτόχρονα με την παραγγελία του δίνει τον αριθμό και την ημερομηνία λήξης της πιστωτικής του κάρτας. Οι πληροφορίες αυτές μεταφέρονται μέσω e-mail στον προμηθευτή ο οποίος στη συνέχεια χρησιμοποιεί τα στοιχεία της πιστωτικής κάρτας για την πληρωμή του. Μέσω EDI: ο μηχανισμός αυτός έχει το πλεονέκτημα ότι δεν έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις ασφαλείας, αλλά και το μειονέκτημα ότι απαιτεί τη συνεργασία τεσσάρων μερών: αγοραστής, τράπεζα αγοραστή, πωλητής, τράπεζα πωλητή. Σύμφωνα με τον μηχανισμό αυτό, ο πελάτης που επιθυμεί να πληρώσει στέλνει ένα κατάλληλο EDI μήνυμα στην τράπεζα του, δίνοντάς της την εντολή να μεταφέρει τα απαραίτητα χρηματικά ποσά από το λογαριασμό του στον λογαριασμό 22

του πωλητή, πιθανά σε άλλη τράπεζα. Ταυτόχρονα ο πελάτης στέλνει ένα άλλο μήνυμα EDI στον πωλητή πληροφορώντας τον για την εντολή πληρωμής που έστειλε στην τράπεζα του. Οι δύο τράπεζες επικοινωνούν με κάποια μορφή EFT μεταφέροντας τα ανάλογα κεφάλαια. Η τράπεζα παραλήπτης στέλνει ένα άλλο μήνυμα EDI στον πωλητή, πληροφορώντας τον για την εκκαθάριση της συναλλαγής. Ηλεκτρονικό χρήμα: ήδη κυκλοφορεί πιλοτικά σε διάφορες μορφές σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες (Αγγλία, Ολλανδία, Γερμανία) σε πραγματικές εμπορικές συναλλαγές. Η πιο εξελιγμένη μορφή ηλεκτρονικού χρήματος δεν χρησιμοποιεί καθόλου κάρτες, αλλά βασίζεται σε ασφαλές λογισμικό το οποίο βρίσκεται εγκατεστημένο στους υπολογιστές των χρηστών. Το πρόγραμμα διαχειρίζεται το χρηματικό ποσό που έχει στη διάθεση του ο χρήστης (ο οποίος μπορεί να "σηκώσει" ηλεκτρονικό χρήμα από την τράπεζα του στέλνοντας κατάλληλο ηλεκτρονικό μήνυμα). Στη συνέχεια, όταν ο χρήστης θέλει να πληρώσει για κάποια συναλλαγή στέλνει ένα άλλο ηλεκτρονικό μήνυμα προς τον προμηθευτή. Το μήνυμα μεταφέρεται μέσω δικτύου και στην κυριολεξία μεταφέρει μαζί του τα χρήματα της συναλλαγής. Ο όλος μηχανισμός βασίζεται σε πολύπλοκους αλγόριθμους κρυπτογράφησης που εγγυώνται ότι ο αποστολέας μιας πληρωμής παραμένει πάντα ανώνυμος, ακόμα και για την τράπεζα. Επίσης προβλέπονται μηχανισμοί εξασφάλισης της νομιμότητας των συναλλαγών και ελέγχου, όπου είναι απαραίτητο. Ηλεκτρονική διανομή (Electronic Product Delivery) (τόσο σε ότι αφορά τη διαχείριση και παρακολούθηση των φυσικών διανομών, όσο και για την ίδια τη διανομή όπου είναι εφικτό). Για παράδειγμα η δημιουργία μίας ηλεκτρονικής σελίδας στο Internet μέσω της οποίας πιθανοί πελάτες μπορούν να έχουν πρόσβαση σε σελίδες και να βλέπουν διάφορες πληροφορίες για τα προϊόντα της εταιρίας. Μπορούν να μεταφέρουν στον υπολογιστή τους δωρεάν δοκιμαστικές εκδόσεις των προγραμμάτων της εταιρίας ή να πληρώσουν on-line μέσω της πιστωτικής τους κάρτας για να μεταφέρουν ολόκληρα προγράμματα. Η ηλεκτρονική παράδοση προϊόντων είναι, εφικτή μόνο για προϊόντα που έχουν από της φύση τους ηλεκτρονική υφή ή μπορούν να μετασχηματιστούν σε τέτοια (π.χ. λογισμικό, μουσική, εκδόσεις). 23

1.7 ΟΙ ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Όσο είναι αλήθεια ότι το ηλεκτρονικό εμπόριο μπορεί να είναι ένα πολύτιμο εργαλείο στα χέρια μιας επιχείρησης, άλλο τόσο επίσης αληθεύει το γεγονός ότι η χρήση του δεν μπορεί να προσδώσει τα ίδια οφέλη σε κάθε τύπο επιχείρησης. Γι' αυτό και η κάθε επιχείρηση θα πρέπει να αξιολογήσει προσεκτικά κάθε προσπάθεια προτού προβεί σε οποιαδήποτε ενέργεια δέσμευσης των πόρων της. Βοηθητικά ερωτήματα μπορούν να τεθούν ως ακολούθως: Μπορεί η χρήση του ηλεκτρονικού εμπορίου να βοηθήσει την επιχείρηση να πετύχει καλύτερα τους στόχους της; Σε ποιους τομείς της επιχειρηματικής λειτουργίας είναι προσφορότερο να χρησιμοποιηθούν τεχνολογίες και πρακτικές του ηλεκτρονικού εμπορίου; Ποιος συνδυασμός τεχνολογιών μπορεί να επιφέρει τα καλύτερα αποτελέσματα με το μικρότερο δυνατό κόστος επένδυσης και το ελάχιστο ρίσκο; Τι είδους και τι έκτασης οργανωτικές αλλαγές θα απαιτήσει η εφαρμογή του ηλεκτρονικού εμπορίου μέσα σε μία επιχείρηση; Πως μπορεί το ηλεκτρονικό εμπόριο να μεταβάλλει τις σχέσεις μιας επιχείρησης με τους επιχειρηματικούς εταίρους; Είναι αναμφισβήτητο ότι η εφαρμογή μεθόδων ηλεκτρονικού εμπορίου μπορεί να έχει σημαντικές επιδράσεις στη λειτουργία μιας επιχείρησης σε βασικά επιχειρηματικά μεγέθη: Λειτουργικός κόστος (κόστος διατήρησης αποθέματος, κόστος παραγωγής, κόστος διαφήμισης και προώθησης, κ.α.). Παραγωγικότητα, αποτελεσματικότητα και κερδοφορία. Στρατηγική θέση της επιχείρησης στην αγορά. Διαπραγματευτική ικανότητα της επιχείρησης. Επίδραση πολιτικών marketing και προώθησης προϊόντων. Αυτό που σίγουρα απαιτείται είναι μία επιχείρηση να μπορεί να αξιολογεί σωστά τις ευκαιρίες και τους κινδύνους που μπορεί να συνεπάγεται η υιοθέτηση του ηλεκτρονικού εμπορίου, αλλά και να επιλέξει τη σωστή στρατηγική και το πλάνο εφαρμογής του. Κάτι τέτοιο όμως είναι εξαιρετικά δύσκολο για πολλούς λόγους. 24

Το ηλεκτρονικό εμπόριο είναι μια σχετικά καινούργια έννοια και για το λόγο αυτό δεν υπάρχει ακόμη διαθέσιμη σε ευρεία βάση πρακτική εμπειρία που θα βοηθούσε στην αξιολόγηση και ασφαλή εξαγωγή συμπερασμάτων. Έτσι, ο πειραματισμός και η επιχειρηματική διαίσθηση είναι τις περισσότερες φορές οι βασικότεροι μηχανισμοί υιοθέτησης του ηλεκτρονικού εμπορίου, ειδικά σε τεχνολογικά "ανώριμα" επιχειρηματικά περιβάλλοντα, όπως αυτό της Ελλάδας. Η αξιολόγηση των ευκαιριών, των δυνατοτήτων αλλά και των κινδύνων που συνεπάγεται η υιοθέτηση μεθόδων ηλεκτρονικού εμπορίου είναι εξαιρετικά δυσχερής γιατί εξαρτάται από μία πληθώρα παραγόντων όπως το είδος της επιχειρηματικής δραστηριότητας της επιχείρησης, το μέγεθος της, ο βαθμός εξοικείωσης της με τη χρήση νέων τεχνολογιών και μοντέρνων μεθόδων management, η γενικότερη στρατηγική και θέση της στην αγορά, και πολλοί άλλοι. Το ηλεκτρονικό εμπόριο όμως δεν είναι μελλοντικό όνειρο. Συμβαίνει τώρα, με πολλά καλό-εγκαθιδρυμένα επιτυχημένα παραδείγματα. Συμβαίνει τώρα παγκοσμίως - καθώς οι Η.Π.Α, η Ιαπωνία και η Ευρώπη καθοδηγούν τον δρόμο, και έτσι το ηλεκτρονικό εμπόριο είναι κατά βάση παγκόσμιο στην έννοιά και στη σύνθεσή. Συμβαίνει γρήγορα. Και με την ωρίμανση του EDI και τη γρήγορη ανάπτυξη του Internet, είναι ιδιαίτερα επιταχυνόμενο. Η επίδραση του ηλεκτρονικού εμπορίου θα είναι διεισδυτική στις εταιρίες και στην κοινωνία συνολικά. Για εκείνες τις εταιρίες που διαρκώς εκμεταλλεύονται τη δυναμικότητά του, το ηλεκτρονικό εμπόριο προσφέρει την πιθανότητα ριζοσπαστικών αλλαγών, αλλαγές που ριζικά μεταποιούν τις προσδοκίες των πελατών, που αναπροσδιορίζουν την αγορά ή δημιουργούν εξολοκλήρου νέες αγορές. Όλες οι άλλες εταιρίες συμπεριλαμβανομένου και εκείνων που προσπαθούν να αγνοήσουν τις νέες τεχνολογίες, θα επηρεαστούν από αυτές τις αλλαγές στις αγορές και στις προσδοκίες των πελατών. Εξίσου, ιδιαίτερα τα μέλη της κοινωνίας θα εμφανιστούν με εξολοκλήρου νέους τρόπους αγοράς αγαθών, πρόσβασης στις πληροφορίες και στις υπηρεσίες και με νέους τρόπους αλληλεπίδρασης με τους κλάδους της κυβέρνησης. Η επιλογή μπορεί να επεκταθεί πολύ και οι περιορισμοί της γεωγραφίας και του χρόνου θα εξαφανιστούν. Η συνολική επίδραση στον τρόπο ζωής θα μπορούσε πολύ καλά να είναι ανάλογη, θα λέγαμε, μ αυτού του είδους την ανάπτυξη. 25

1.7.1 ΟΦΕΛΗ ΤΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Η χρήση του ηλεκτρονικού εμπορίου είναι από τη φύση της μια έννοια διεπιχειρησιακή. Παρόλο που το ηλεκτρονικό εμπόριο μπορεί να εφαρμοστεί και μέσα σε μία επιχείρηση, τα πραγματικά οφέλη εμφανίζονται όταν το ηλεκτρονικό εμπόριο εφαρμόζεται μεταξύ επιχειρήσεων, κυρίως μεταξύ επιχειρήσεων που λειτουργούν με τη σχέση προμηθευτή - πελάτη. Για το λόγο αυτό και τα οφέλη που αποκομίζουν οι χρήστες είναι σχεδόν πάντα παράλληλα. Κάθε επιχειρηματική ευκαιρία που παρέχει η χρήση του ηλεκτρονικού εμπορίου σε έναν προμηθευτή, μπορεί στις περισσότερες περιπτώσεις να μεταφραστεί και σε ένα αντίστοιχο όφελος για τους πελάτες του. Με την έννοια αυτή, το ηλεκτρονικό εμπόριο είναι μια επαναστατική επιχειρηματική καινοτομία, αφού για να αποδώσει καρπούς δεν στηρίζεται στον ανταγωνισμό, αλλά στην συνεργασία μεταξύ των εμπλεκόμενων για το αμοιβαίο κέρδος τους (win-win σχέσεις). 26

1.8 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ Στο επίπεδο αυτό περιλαμβάνονται οι τεχνολογίες που μπορούν να υποστηρίξουν επιχειρηματικές εφαρμογές Ηλεκτρονικού Εμπορίου. Η εφαρμογή των τεχνολογιών αυτών απαιτεί στις περισσότερες περιπτώσεις την ύπαρξη κάποιας πλατφόρμας τηλεπικοινωνιακής υποδομής από αυτές που φαίνονται στο επίπεδο 0. Ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (e-mail) Το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο είναι το άμεσο αντίστοιχο του παραδοσιακού ταχυδρομείου σε ηλεκτρονική μορφή. Έτσι, το e-mail επιτρέπει την επικοινωνία μεταξύ χρηστών και επιχειρήσεων για την ανταλλαγή οποιουδήποτε είδους πληροφορίας. Κάθε χρήστης έχει ένα ηλεκτρονικό "γραμματοκιβώτιο" όπου μπορεί να δέχεται και να διαβάζει τα μηνύματα που του στέλνουν οι άλλοι χρήστες. Ηλεκτρονική Ανταλλαγή Δεδομένων (EDI) Το EDI αναφέρεται στην ηλεκτρονική ανταλλαγή εμπορικών δεδομένων (παραστατικών) μεταξύ επιχειρήσεων. Τυπικά τέτοια παραδείγματα είναι παραγγελίες, τιμολόγια, τιμοκατάλογοι, αναφορές, κ.α. Η μεγάλη επιτυχία του EDI οφείλεται στο ότι τα δεδομένα που ανταλλάσσονται μορφοποιούνται σύμφωνα με κάποια πρότυπη γλώσσα και έτσι μπορούν να τύχουν άμεσης επεξεργασίας από διαφορετικές εφαρμογές ακόμα και αν αυτές δεν είναι συμβατές μεταξύ τους. Τα πλεονεκτήματα του EDI μπορούν να εντοπιστούν τόσο σε λειτουργικό επίπεδο (αποφυγή λαθών πληκτρολόγησης στοιχείων, εξοικονόμηση κόστους, μείωση αποθέματος) όσο και σε επίπεδα επιχειρησιακών στρατηγικών (π.χ. σύσφιξη σχέσεων με πελάτες και προμηθευτές, ανάπτυξη κοινών επιχειρηματικών διαδικασιών). Τα μεγαλύτερα εμπόδια που υπάρχουν αυτή τη στιγμή και εμποδίζουν την ταχύτερη ανάπτυξη του EDI είναι η δυσκολία που υπάρχει πολλές φορές για ενσωμάτωση EDI δυνατοτήτων στις υπάρχουσες επιχειρηματικές εφαρμογές (το κόστος για κάτι τέτοιο μπορεί να είναι μεγάλο ειδικά για μικρομεσαίες επιχειρήσεις) και οι απαιτήσεις της υπάρχουσας νομοθεσίας για ανταλλαγή συγκεκριμένων παραστατικών με χαρτί (π.χ. Δελτίο Αποστολής). 27

Χρηματοοικονομικό EDI (FEDI) Το χρηματοοικονομικό EDI (Financial EDI) αποτελεί μια εξειδικευμένη περίπτωση του EDI, στις περιπτώσεις όπου ο ένας από τους δύο συναλλασσόμενους είναι Τράπεζα ή άλλο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα. Η ηλεκτρονική επικοινωνία μεταξύ επιχειρήσεων και τραπεζών για την διεκπεραίωση πληρωμών αποτελεί μια από τις πλέον γοργά αναπτυσσόμενες τεχνολογίες Ηλεκτρονικού Εμπορίου. Εφαρμογές αυτής της τεχνολογίας έχουν ήδη αναπτυχθεί για διεξαγωγή τραπεζικών συναλλαγών από το σπίτι (home banking) καθώς και για την πληρωμή εμπορικών συναλλαγών (όπου πελάτης και προμηθευτής δίνουν αντίστοιχες οδηγίες στις τράπεζες τους για την διευθέτηση των λογαριασμών). Ηλεκτρονική μεταφορά κεφαλαίων (EFT) Η ηλεκτρονική μεταφορά κεφαλαίων (Electronic funds transfer) αναφέρεται στην επικοινωνία μεταξύ δύο τραπεζών για την διεκπεραίωση των μεταξύ τους δοσοληψιών. Η επικοινωνία αυτή μπορεί να γίνει είτε μέσω EDI, είτε άλλων τεχνολογιών. Εδώ και αρκετά χρόνια όλες σχεδόν οι μεταφορές κεφαλαίων μεταξύ τραπεζών γίνονται με τον ηλεκτρονικό αυτό τρόπο. Ηλεκτρονικοί κατάλογοι (E-Cat) Οι ηλεκτρονικοί κατάλογοι (Electronic Catalogues) επιτρέπουν την διασύνδεση εσωτερικών εφαρμογών όπου αποθηκεύονται πληροφορίες για τα προϊόντα μιας επιχείρησης και εν συνεχεία την αυτόματη δημιουργία καταλόγων για τα προϊόντα αυτά. Οι κατάλογοι αυτοί μπορεί να περιέχουν τεχνικές περιγραφές προϊόντων, πληροφορίες τιμών, κ.α. Η επιχείρηση μπορεί να αποστείλει ηλεκτρονικά τους καταλόγους αυτούς προς υποψηφίους πελάτες της, να δημιουργεί καταλόγους "κατά παραγγελία", κ.α. Το βασικό πλεονέκτημα είναι ότι οι κατάλογοι μπορούν να ενημερώνονται και να αλλάζουν αυτόματα κάθε φορά που αλλάζει κάτι στις πληροφορίες των προϊόντων στις βάσεις δεδομένων της επιχείρησης. Εφαρμογές ηλεκτρονικών καταλόγων που ενημερώνονται αυτόματα από τις εσωτερικές εφαρμογές μιας επιχείρησης συναντώνται συχνά στο Internet. Παρ όλα αυτά οι Ηλεκτρονικοί Κατάλογοι είναι μάλλον μια εσωτερική επιχειρηματική εφαρμογή, αφού ο τελικός παραλήπτης των καταλόγων (π.χ. ο χρήστης του Internet) 28

βλέπει απλώς το τελικό προϊόν και δεν έχει κανένα τρόπο να ξέρει αν ο κατάλογος δημιουργήθηκε αυτόματα ή με κάποιον άλλον τρόπο. Ηλεκτρονικές φόρμες (E-Forms) Οι ηλεκτρονικές φόρμες (Electronic Forms) παρέχουν τη δυνατότητα ηλεκτρονικής συμπλήρωσης και υποβολής δεδομένων μέσα από ένα εύχρηστο γραφικό περιβάλλον. Με τη χρήση τέτοιων φορμών οι πελάτες μιας επιχείρησης μπορούν να παραγγείλουν ηλεκτρονικά τα προϊόντα μιας επιχείρησης, να συμπληρώσουν ερωτηματολόγια (δίνοντας έτσι χρήσιμες πληροφορίες στις επιχειρήσεις), να υποβάλλουν ερωτήματα και γενικά να επικοινωνήσουν με τις επιχειρήσεις με δομημένο τρόπο. Οι ηλεκτρονικές φόρμες έχουν βρει πολύ μεγάλη εφαρμογή στο Internet σε λειτουργίες ηλεκτρονικών αγορών και παραγγελιών, εφαρμογές βάσεων δεδομένων, συστήματα συνδρομητών, υποστήριξη πωλήσεων, κ.α. Γραμμωτοί κώδικες (Bar Code) Η χρήση Γραμμικού Κώδικα στα προϊόντα δεν αποτελεί από μόνη της λειτουργία του Ηλεκτρονικού Εμπορίου. Όμως αν συνδυαστεί με άλλες τεχνολογίες, όπως τοedi, μπορεί να αποβεί ένα σημαντικό όπλο για τη διευκόλυνση της επικοινωνίας μεταξύ επιχειρήσεων, καθώς συντελεί στην αυτοματοποίηση και διεξαγωγή χωρίς λάθη μιας πληθώρας επιχειρηματικών διαδικασιών, όπως η παραλαβή προϊόντων στις αποθήκες και η αυτόματη ενημέρωση των αντίστοιχων μηχανογραφικών εφαρμογών. Πολυμέσα (Multimedia) Η χρήση πολυμέσων δεν αποτελεί από μόνη της λειτουργία του Ηλεκτρονικού Εμπορίου. Όμως αν συνδυαστεί με άλλες τεχνολογίες, όπως το EDI, αυξάνει κατά πολύ τις δυνατότητες μιας επιχείρησης να προσελκύσει το ενδιαφέρον των υποψηφίων πελατών της, για παράδειγμα μέσω ηλεκτρονικής διαφήμισης. Τα πολυμέσα συνδυάζουν όλες τις πιθανές μορφές δεδομένων (data, κείμενο, ήχο, εικόνα, κινούμενη εικόνα) σε μία κοινή διεπαφή. Για το λόγο αυτό μπορούν να προσελκύσουν το ενδιαφέρον και την προσοχή του πελάτη ευκολότερα. Διαχείριση μηνυμάτων φωνής (V-messaging) Τέλος, το Voice Messaging αποτελεί το συνδετικό κρίκο μεταξύ των τεχνολογιών της πληροφορικής και κλασσικής τηλεφωνίας και επιτρέπει την επικοινωνία με φυσικό 29

τρόπο (φωνή) μεταξύ ανθρώπων σε όχι πραγματικό χρόνο. Έτσι, το Voice Messaging μπορεί να θεωρηθεί σαν την εξελικτική διαδικασία του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, όπου τα ηλεκτρονικά μηνύματα αντικαθίστανται από φωνητικά μηνύματα που μεταδίδονται μέσω επικοινωνιακών δικτύων. Κάθε χρήστης (όπως στο e-mail) διαθέτει την προσωπική του "φωνητική θυρίδα" σε ένα "έξυπνο" ψηφιακό κέντρο που διαχειρίζεται από υπολογιστή. Ο λήπτης των μηνυμάτων έχει τη δυνατότητα να τα επεξεργαστεί με διάφορους τρόπους (να τα αποθηκεύσει, να τα διαγράψει, να τα προωθήσει, κτλ.) παρόμοιους με αυτούς του ηλεκτρονικού εμπορίου.(δουκίδης Γ., Γιαγλής Γ., Παππάς Γ., Ζαρογιάννη Β., Περγιουδάκης Β., 1996, «Ηλεκτρονικό Εμπόριο και Ηλεκτρονική Ανταλλαγή Δεδομένων) 30

1.9 ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ Οι βασικότερες επιχειρηματικές διαδικασίες που συντελούνται σήμερα στα πλαίσια της εμπορικής διαδικασίας και συγκεκριμένα της επιχείρησης προς επιχείρηση και της επιχείρηση προς καταναλωτή περιλαμβάνουν: Προώθηση προϊόντος Επιβεβαίωση συνεργασίας Διακανονισμός Επικοινωνία με Δημόσιους φορείς Διαχείριση αποθεμάτων (logistics): Εδώ περιλαμβάνονται όλες οι λειτουργίες που στοχεύουν στη διάθεση των παραγγελθέντων προϊόντων στον αγοραστή σύμφωνα με τους όρους συνεργασίας. Λειτουργίες που περιλαμβάνονται στα πλαίσια αυτά αφορούν τη ζήτηση προϊόντων, τη μεταφορά, την υποδοχή και την κατηγοριοποίηση των προϊόντων στην αποθήκη κ.λπ. Κατά τη διάρκεια των λειτουργιών αυτών, συνήθως διεξάγονται δομημένες επικοινωνίες μεταξύ των συμμετεχόντων μερών, αγοραστή και πωλητή. Οι δύο βασικές λειτουργίες για την σωστή διαχείριση των αποθεμάτων είναι: Ενημέρωση του πελάτη για ύπαρξη αποθέματος: Είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τον χρήστη να γνωρίζει αν το προϊόν που παραγγέλνει υπάρχει στην επιθυμητή ποσότητα στους αποθηκευτικούς χώρους της εταιρίας. Στην πιο απλή περίπτωση ο καταναλωτής θα αναγκαστεί να περιμένει μέχρι να υπάρξει η ζητούμενη ποσότητα, ενώ σε περισσότερο εξελιγμένα συστήματα, το προϊόν υπό παραγγελία μπορεί να «κρατηθεί» και να ενημερωθεί ο χρήστης για το πότε αυτό είναι διαθέσιμο. On line παρακολούθηση της πορείας των προϊόντων: Το χαρακτηριστικό αυτό είναι µάλλον σπάνιο στα υπάρχοντα sites και αφορά τη δυνατότητα του χρήστη να παρακολουθεί, κατά τη σύνδεση του την πορεία των αγαθών που έχει ήδη παραγγείλει. Δηλαδή θα περιλαμβάνει διεργασίες που επιτρέπουν την παρακολούθηση των προϊόντων, ο χρήστης δίνοντας τα στοιχεία του προϊόντος σε μεταφορά µπορεί να ανακτήσει από τη βάση δεδομένων της εταιρίας το ακριβές σηµείο στο οποίο βρίσκεται το εµπόρευµα που περιµένει. 31

1.10 ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΑΓΟΡΑ-ΕΙΔΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΑΓΟΡΩΝ Οι ηλεκτρονικές αγορές διακρίνονται σε διάφορα είδη με βάση κάποια κριτήρια. Έτσι μπορούν να διακριθούν: Με βάση τον κλάδο δραστηριότητας τους σε κάθετες και οριζόντιες. Με βάση το καθεστώς ιδιοκτησίας ή διαχείρισης σε ανεξάρτητες,κοινοπραξιών και εταιρικές Με βάση την ευκολία εισόδου των συμμετεχόντων σε δημόσιες ή ιδιωτικές Με βάση τον κλάδο δραστηριότητας τους σε κάθετες και οριζόντιες Οι κάθετες ηλεκτρονικές αγορές είναι αφιερωμένες σε έναν κλάδο ή σε ένα κομμάτι του κλάδου. Για παράδειγμα υπάρχουν αγορές για την χημική βιομηχανία στο σύνολο της, αλλά και αγορές μόνο για την προμήθεια χημικών αναλυτικών οργάνων. Από την άλλη στις οριζόντιες αγορές συμμετέχουν επιχειρήσεις ανεξαρτήτως κλάδου και είναι συνήθως ηλεκτρονικές αγορές για την διακίνηση υπηρεσιών ή προϊόντων γενικής χρήσης όπως είδη γραφείου, μηχανοργάνωσης κτλ. Με βάση το καθεστώς ιδιοκτησίας ή διαχείρισης διακρίνονται σε: ανεξάρτητες Είναι οι ηλεκτρονικές αγορές που δημιουργούνται και ανήκουν σε μια ανεξάρτητη τρίτη οντότητα που δεν είναι ούτε πωλητής ούτε αγοραστής. Συνήθως η τρίτη οντότητα είναι κάποιος πάροχος τεχνολογικών εφαρμογών ο οποίος παρέχει στους συμμετέχοντες ηλεκτρονικές υπηρεσίες αγοραπωλησιών και προστιθέμενης αξίας. Οι ανεξάρτητες αγορές οι οποίες μπορεί να είναι οριζόντιες ή κάθετες αποτελούν την πλειοψηφία των ηλεκτρονικών αγορών. κοινοπραξιών Λειτουργούν ως κοινότητες που ιδρύονται από πωλητές ή αγοραστές που ενώνουν τις δυνάμεις τους για να εξυπηρετήσουν τις εμπορικές τους ανάγκες. Για παράδειγμα μεγάλες αυτοκινητοβιομηχανίες δημιούργησαν την ηλεκτρονική αγορά για να συναλλάσσονται ηλεκτρονικά με τους προμηθευτές τους σε όλο τον κόσμο. και εταιρικές Πρόκειται για ηλεκτρονικές αγορές που δημιουργεί μια μόνο επιχείρηση για να ολοκληρώσει ηλεκτρονικά την συνεργασία της με τους εμπορικούς της συνεργάτες (προμηθευτές-πελάτες). 32

Με βάση την ευκολία εισόδου των συμμετεχόντων διακρίνονται σε δημόσιες ή ιδιωτικές Στις δημόσιες ανοιχτές αγορές η συμμετοχή είναι ανοιχτή προς όλες τις ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις ενώ στις ιδιωτικές ή κλειστές συμμετέχουν μόνο κλειστές ομάδες επιχειρήσεων. Σχεδόν όλες οι ανεξάρτητες αγορές είναι δημόσιες ενώ οι εταιρικές και οι ηλεκτρονικές αγορές κοινοπραξιών είναι συνήθως κλειστές. (Ζώτος Γ., 2008, Ο κόσμος στο διαδίκτυο, Το Βήμα της Κυριακής, σελίδα Β26) 33

1.11 ΑΝΟΙΧΤΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ Καθώς το ηλεκτρονικό εμπόριο αναπτύσσεται ραγδαία, υπάρχουν διάφορα ανοιχτά ζητήματα που πρέπει να λυθούν για να είναι δυνατή η επίτευξή του. Αυτά περιλαμβάνουν: Παγκοσμιότητα Πιθανόν, τα παγκόσμια δίκτυα θα μπορούν να κάνουν τις εργασίες τόσο εύκολα με μία εταιρία που βρίσκεται στην άλλη άκρη του κόσμου, όσο και με μία που βρίσκεται στον επόμενο δρόμο. Ωστόσο η μέση επικοινωνία μονάχα, όπου είναι απαραίτητη, δεν είναι επαρκείς. Πώς εταιρίες από διαφορετικές ηπείρους είναι ενήμερες για τις άλλες εταιρίες καθώς και για τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που ζητούνται και προσφέρονται; Πώς μπορεί μια εταιρία να κερδίσει την κατανόηση των επιχειρηματικών παραδόσεων και συμβατικοτήτων μερικών χωρών που βρίσκονται στην αντίθετη πλευρά της υδρογείου, ειδικότερα όταν οι παραδόσεις και οι συμβατικότητες είναι άγραφες; Και πως η πολύγλωσση και πολιτιστική ποικιλία της παγκόσμιας κοινότητας των χρηστών μπορεί να είναι σεβαστή και να υποστηριχτεί; Αυτές και άλλες σχετικές ερωτήσεις, είναι μέρος του ευρύ θέματος της παγκοσμιότητας - κάνοντας πραγματικά το παγκόσμιο ηλεκτρονικό εμπόριο μία εφαρμόσιμη πραγματικότητα. Θέματα συμβάσεων και χρηματοοικονομικά θέματα Υποθέτουμε ότι μία εταιρία στην Ταϊλάνδη διαβάζει πεταχτά τον ηλεκτρονικό κατάλογο μίας Ρωσικής εταιρίας και κάνει μία ηλεκτρονική παραγγελία με προϊόντα που θα παραδοθούν ηλεκτρονικώς και των οποίων η πληρωμή θα γίνει επίσης με ηλεκτρονικό τρόπο. Αυτό το απλό σενάριο προκαλεί πολλά βασικά ερωτήματα που δεν έχουν ακόμα λυθεί. Σε ποιο ακριβώς σημείο έχει εγκαθιδρυθεί το δέσιμο της σύμβασης μεταξύ των εταιριών; Ποιο είναι το νομικό καθεστώς αυτής της σύμβασης; Ποιο σώμα έχει την νομική δικαιοδοσία στη σύμβαση; Δίνοντας τις διαφορές στις χρηματοοικονομικές ρυθμίσεις και μεθόδους, πως θα γίνεται και θα επιβεβαιώνεται η πληρωμή; 34