Χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση econtentplus programme ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΜΑΪΝΤΑΝΟΥ 1
econteplusproject ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΑΡΩΜΑΤΙΚΩΝ ΛΑΧΑΝΙΚΩΝ: 4. ΜΑÏΝΤΑΝΟΣ Χαράλαμπος Θανόπουλος MSc Γεωπόνος Εργαστήριο Κηπευτικών Καλλιεργειών Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών 200 ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΜΑΪΝΤΑΝΟΥ 2
Περιεχόμενα Καταγωγή - ιστορικό... Χρήσεις........ Θρεπτική αξία..... Περιγραφή του φυτού...... Ποικιλίες...... Κλιματολογικές και εδαφολογικές απαιτήσεις.... Πολλαπλασιασμός... Εποχή σποράς..... Διάρκεια της καλλιέργειας.. Καλλιεργητικές φροντίδες... Άρδευση.... Λίπανση... Σκαλίσματα... Άλλες καλλιεργητικές φροντίδες.. Συγκαλλιέργεια.... Εχθροί και ασθένειες του μαϊντανού..... Σημαντικότερες προσβολές του μαϊντανού.... Ψίλλα. Πεταλούδα Papilio machaon.... Τετράνυχος Σιδηροσκώληκας... Νηματώδεις... Σημαντικότερες ασθένειες του μαϊντανού. Περονόσπορος...... Σεπτόρια Κερκόσπορα. Ωίδιο...... Σκληροτίνια.. Ανωμαλίες στην ανάπτυξη του μαϊντανού από φυσιολογικά αίτια.... Τροφοπενία βορίου... Συγκομιδή.... Απόδοση...... Συντήρηση...... Βιβλιογραφία... 4 4 4 5 5 6 6 7 7 7 7 7 9 9 9 9 10 10 10 11 11 11 11 12 12 13 ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΜΑΪΝΤΑΝΟΥ 3
Βιολογική Καλλιέργεια Μαϊντανού Επιστημονικό όνομα: Petroselinum crispum L. Οικογένεια: Umbelliferae (Σκιαδοφόρα) Καταγωγή - ιστορικό: Είναι μεσογειακό φυτό, αυτοφυές στην Ελλάδα και σε πολλές χώρες της Μεσογείου. Παλαιότερα αναφερόταν με το όνομα μακεδονήσι, αλλά τελικά επικράτησε η τούρκικη λέξη maidanos. Χρήσεις: Ο μαϊντανός καταναλώνεται νωπός σε σαλάτες, μαγειρεμένος με διάφορους τρόπους, σε τουρσί (στο ξύδι) και τέλος προστίθεται στα φαγητά ως καρύκευμα (για βελτίωση της γεύσης). Θρεπτική αξία: Η θρεπτική αξία του μαϊντανού είναι μεγάλη, καθώς τα φύλλα του είναι πλούσια σε βιταμίνες Α και C. Αναλυτικά παρουσιάζεται στον ακόλουθο πίνακα: Θρεπτική αξία Περιεκτικότητα Άλατα Περιεκτικότητα Νερό % Ασβέστιο (Ca) 13mg Υδατάνθρακες 6.3g (2%) Σίδηρος (Fe) 6.2mg Πρωτεΐνες 3.g (6%) Μαγνήσιο (Mg) 50mg Φυτικά έλαια 0,g (1%) Φώσφορος (Ρ) 5mg Βιταμίνες Περιεκτικότητα Κάλιο (Κ) 554mg Βιταμίνη Α 425 IU Νάτριο (Νa) 56mg Βιταμίνη C 133mg Ψευδάργυρος (Zn) 1.1mg Βιταμίνη E 0.7mg Χαλκός (Cu) 0.1mg Βιταμίνη Β6 0.1mg Μαγγάνιο (Mn) 0.2mg Βιταμίνη Κ 1640mg Πίνακας 1: Η μέση σύσταση 100g φρέσκων φύλλων μαϊντανού. ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΜΑΪΝΤΑΝΟΥ 4
Περιγραφή του φυτού: Το φυτό του μαϊντανού είναι χαμηλής ανάπτυξης με λεπτούς βλαστούς και μικρά πτεροειδή φύλλα. Το ύψος του δεν ξεπερνά τα 40 εκ. Ουσιαστικά πρόκειται για μια μικρογραφία του σέλινου. Η ρίζα είναι πασαλλώδης, χοντρή και σχηματίζεται κοντά στην επιφάνεια του εδάφους. Κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής φάσης ο βλαστός επιμηκύνεται και σχηματίζεται το ανθικό στέλεχος, που φτάνει σε ύψος 0,-1,2 μ. Τα άνθη είναι μικρά, πρασινοκίτρινα και φέρονται σε ταξιανθίες σκιαδίων. Ποικιλίες: Οι διάφορες ποικιλίες, που χρησιμοποιούνται στο εμπόριο, μπορεί να διαφέρουν ως προς τα χαρακτηριστικά των φύλλων (βαθμός κατσαρώματος, μήκος του μίσχου και η ένταση του πράσινου χρώματος). Υπάρχουν οι εξής τύποι: (i) P. crispum (Mill) Nym ssp. crispum Μαϊντανός με πολύ κατσαρό φύλλωμα και μίσχο σχετικά κοντό. (ii) P. crispum (Mill) Nym ssp. tuberosum Μαϊντανός με πλατιά και πτεροειδή φύλλα και μακρύ μίσχο. Αναπτύσσει ένα είδος ριζώματος που είναι το βρώσιμο μέρος στις χώρες της Β. Ευρώπης. Εικόνα 1: Μαϊντανός με πλατύφυλλος Εικόνα 2: Μαϊντανός με κατσαρό φύλλωμα (Προσφορά Χ.Κ. Πάσσαμ) (Προσφορά Χ.Κ.Πάσσαμ) ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΜΑΪΝΤΑΝΟΥ 5
Οι σπόροι που χρησιμοποιούνται προέρχονται από ποικιλίες συμβατικής καλλιέργειας μετά από σχετική άδεια παρέκκλισης και από σποροπαραγωγή των ίδιων των βιοκαλλιεργητών. Μπορεί ακόμα να πρόκειται για εισαγόμενους βιολογικούς σπόρους. Οι ποικιλίες που χρησιμοποιήθηκαν το 2005 από τους έλληνες βιοκαλλιεργητές μετά από αίτηση στη Διεύθυνση Βιολογικής Γεωργίας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων για τη χορήγηση άδειας παρέκκλισης για τη χρήση συμβατικών σπόρων είναι οι εξής: Variety Quantity (g) No of authorizations Commun 2 615 14 Favorit 50 1 Gigante di Napoli 4010 12 On-farm production 27625 56 Total 3770 3 Πίνακας 2: Χρήση συμβατικών ποικιλιών μαϊντανού μετά από τη χορήγηση άδειας παρέκκλισης. Στην πρώτη στήλη φαίνεται η ποικιλία, στη δεύτερη η ποσότητα του χρησιμοποιούμενου σπόρου και στη τρίτη ο αριθμός των αιτήσεων (Πηγή Διεύθυνση Βιολογικής Γεωργίας Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και τροφίμων). Κλιματολογικές και εδαφολογικές απαιτήσεις: Ο μαϊντανός είναι φυτό ανθεκτικό στο παγετό. Οι χαμηλές θερμοκρασίες είναι απαραίτητες για την καλή ανάπτυξη του φυλλώματος, ενώ οι υψηλές θερμοκρασίες χρειάζονται κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής φάσης (ανάπτυξη ανθικού στελέχους). Οι τοποθεσίες πρέπει να είναι ηλιόλουστες. Ιδανικές θερμοκρασίες για τη βλάστηση του σπόρου είναι 20-30ºC και για την ανάπτυξη του φυτού 15-1.5ºC. Το έδαφος πρέπει να συγκρατεί ικανοποιητική υγρασία, να είναι μέσης σύστασης, γόνιμο, πλούσιο σε ασβέστιο και με αρκετή οργανική ουσία. Το ph του εδάφους θα κυμαίνεται μεταξύ 6.0-7.0. Πολλαπλασιασμός: Ο πολλαπλασιασμός του μαϊντανού γίνεται με απευθείας σπορά σε αλίες ή σε γραμμές, που απέχουν μεταξύ τους περίπου 20-25 εκ. (αποστάσεις μεταξύ των φυτών επί της γραμμής περίπου 10 εκ.). Μπορεί όμως να εφαρμοστεί και σπορά σε σπορείο και στη συνέχεια μεταφύτευση στη τελική θέση, όταν το χωράφι δεν είναι ακόμα έτοιμο για σπορά. ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΜΑΪΝΤΑΝΟΥ 6
Η σπορά γίνεται επιφανειακά και οι σπόροι σκεπάζονται ελαφρά με φυλλόχωμα ή πολύ καλά χωνεμένη κοπριά Εικόνα 3: Μικρά φυτά σε σπορείο Η βλάστηση των σπόρων γίνεται σε 7-25 ημέρες. Για την επιτάχυνση της βλάστησης συνίσταται η εμβάπτιση των σπόρων για 4 ώρες σε νερό και μια φορά άλλαγμα του νερού για να απομακρυνθεί η ουσία παρεμπόδισης της βλάστησης. Εποχή σποράς: Η σπορά ξεκινάει από το φθινόπωρο και μπορεί να κλιμακωθεί μέχρι το τέλος του χειμώνα. Διάρκεια της καλλιέργειας: Η καλλιέργεια διαρκεί περίπου 2.5-3 μήνες από τη σπορά μέχρι τη συγκομιδή. Καλλιεργητικές φροντίδες: Άρδευση: Τα ποτίσματα γίνονται συχνά (τουλάχιστον κάθε εβδομάδα) για τη διατήρηση αρκετής υγρασίας στο έδαφος Εδάφη αμμώδη χρειάζονται περισσότερα ποτίσματα για την καλή ανάπτυξη των φυτών. Λίπανση: Καλλιέργεια μαϊντανού με απόδοση 3 τόνους /στρεμ. αφαιρεί από το έδαφος 9 κιλά αζώτου (Ν), 6.7 κιλά Ρ 2 Ο 5 (ή 2.9 κιλά φωσφόρου - Ρ) και 22.5 κιλά Κ 2 Ο (ή 1.75 κιλά καλίου - Κ). Η συνολική ποσότητα του φωσφόρου και του καλίου, πρέπει να προστεθεί πριν από τη σπορά. Η προσθήκη αρκετής ποσότητας κοπριάς ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΜΑΪΝΤΑΝΟΥ 7
(τουλάχιστον 3-4 τόν/ στρεμ.) πριν από την καλλιέργεια εφοδιάζει το έδαφος ικανοποιητικά με φώσφορο και μειώνονται ακόμα οι ανάγκες σε κάλιο. Μέρος του αζώτου (1/3) προστίθεται πριν από την εγκατάσταση της καλλιέργειας και η υπόλοιπη ποσότητα (επιφανειακή λίπανση) σε 2-4 δόσεις κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης των φυτών (σε μηνιαίες δόσεις). Σκαλίσματα: Γίνονται για την αφρατοποίηση του εδάφους, την καταστροφή των ζιζανίων και την ενσωμάτωση της υπόλοιπης ποσότητας του αζώτου (επιφανειακή λίπανση). Άλλες καλλιεργητικές φροντίδες: Αραίωμα των φυτών, έτσι ώστε οι αποστάσεις μεταξύ τους να είναι 10-15 εκ. πάνω στη γραμμή. Συγκαλλιέργεια: Θεωρείται εντομοαπωθητικό φυτό και γι αυτό συγκαλλιεργείται με το φασολάκι ή και με άλλα λαχανικά Εχθροί και ασθένειες του μαϊντανού: Σημαντικότερες εντομολογικές προσβολές του μαϊντανού o Ψίλλα Acidia heraclei Σύμπτωμα: Το δίπτερο αυτό αποτελεί το σημαντικότερο εχθρός του σέλινου. Τα ενήλικα άτομα αφήνουν τα αυγά του μέσα στα φύλλα. Οι προνύμφες ανοίγουν στοές και τρέφονται με το φύλλωμα. Αντιμετώπιση: Το φθινοπωρινό όργωμα φέρνουν στην επιφάνεια του εδάφους τις διαχειμαζόμενες μορφές του εντόμου και τις εκθέτουν στους εχθρούς τους. Εφαρμογή αμειψισποράς και η χρησιμοποίηση κίτρινων κολλητικών παγίδων αποτελούν μέτρα για τη μείωση του πληθυσμού του εντόμου. o Πεταλούδα Papilio machaon Σύμπτωμα: Τα τέλεια άτομα (πεταλούδα) αφήνουν τα αυγά τους πάνω στο φύλλωμα και τα νέα άτομα (προνύμφες) τρέφονται με αυτό προκαλώντας σημαντικές ζημιές στο υπέργειο τμήμα. Αντιμετώπιση: Τα ίδια που λαμβάνονται και για την ψίλλα. ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΜΑΪΝΤΑΝΟΥ
o Τετράνυχος Tetranychus urticae Σύμπτωμα: Τα φύλλα κιτρινίζουν και τελικά ξεραίνονται. Πάνω τους διακρίνονται πολύ μικρές κίτρινες ή κόκκινες κηλίδες. Οι τετράνυχοι καταναλώνουν τη χλωροφύλλη των φύλλων με άμεσα αποτελέσματα στη φψτοσύνθεση. Οι πληθυσμοί τους αυξάνονται κατά πολύ όταν ανεβαίνει η θερμοκρασία. Τα ακάρεα αυτά διαχειμάζουν στο έδαφος. Αντιμετώπιση: Σε περίπτωση προσβολής καταβρέχουμε τα φυτά με πίεση νε πίεση για κάποιες μέρες για να μειώσουμε τον πληθυσμό τους. Ο ψεκασμός των φυτών με εντομοκτόνο σαπούνι για 3 φορές ανά εβδομαδιαία διαστήματα βοηθούν στην καταπολέμηση των ακαρέων. Μπορούν ακόμα να χρησιμοποιηθούν άλλοι ωφέλιμοι τερτράνυχοι (Phytoseiulus persimilis) ή άλλα ωφέλιμα έντομα όπως οι πράσινοι χρύσωπες (Chrysopa carnea) και οι πασχαλίτσες. Η συγκαλλιέργεια με τον άνηθο μειώνει τις πιθανότητες προσβολής της καλλιέργειας από τετράνυχο. o Σιδηροσκωληκας Agriotes lineatus Σύμπτωμα: Τα νεαρά άτομα εισέρχονται στο εσωτερικό των ριζών και προκαλούν σοβαρές ζημιές στο ριζικό σύστημα. Αντιμετώπιση: Συχνά σκαλίσματα για να έρχονται οι σιδηροσκώληκες στην επιφάνια του εδάφους (έκθεση στους φυσικούς εχθρούς τους). Η καλλιέργεια του μηδική και του τριφυλλιού θεωρούνται ότι τα απωθούν Χρήση ωφέλιμων νηματωδών, που αποτελούν φυσικούς εχθρούς τους. o Νηματώδεις Heterodera schachtii Σύμπτωμα: Προκαλούν εξογκώματα και παραμορφώσεις στις ρίζες. Αντιμετώπιση: Όργωμα και καλό λιάσιμο του εδάφους για να εκτεθούν οι νηματώδεις σε δυσμενείς συνθήκες (καλοκαίρι). Αύξηση της οργανικής ουσίας του εδάφους με προσθήκη κομπόστας, που αυξάνει το αριθμό των ωφέλιμων νηματωδών και μυκήτων (αρπακτικών των βλαβερών νηματωδών). Απολύμανση των εργαλείων και εφαρμογή αμειψισποράς. Σημαντικότερες ασθένειες του μαϊντανού o Περονόσπορος Plasmopara nivea Σύμπτωμα: Κηλίδες στα φύλλα και ανάπτυξη υπόλευκου επίχρισματος πάνω σε αυτές (σε συνθήκες υψηλής υγρασίας). Δεν προξενεί σοβαρές ζημιές στο σέλινο. Οι κηλίδες όμως μοιάζουν αρκετά με αυτές της σεπτορίωσης. ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΜΑΪΝΤΑΝΟΥ 9
Αντιμετώπιση: Εφαρμόζουμε 3ετή αμειψισπορά με φυτά που δεν ανήκουν στην ίδια οικογένεια. Απομακρύνουμε προσβεβλημένα φύλλα της βάσης και σε έντονες προσβολές ψεκάζουμε με χαλκούχα σκευάσματα. o Σεπτόρια Septoria petroselini Σύμπτωμα: Αρχικά αναπτύσσονται πάνω στα φύλλα χλωρωτικές κηλίδες και στη συνέχεια γίνονται καστανές και νεκρώνονται οι προσβεβλημένοι ιστοί. Οι κηλίδες ενώνονται και η προσβολή καλύπτει μεγάλο τμήμα του ελάσματος. Στο κέντρο των νεκρωτικών κηλίδων σχηματίζονται μαύρα στίγματα, τα πυκνίδια (σπόρια του μύκητα). Οι προσβολές επεκτείνονται και στους μίσχους. Αντιμετώπιση: Εφαρμόζουμε 2ετή αμειψισπορά με φυτά που δεν ανήκουν στην ίδια οικογένεια. Χρησιμοποιούμε υγιή σπόρο ή εφαρμόζουμε απολύμανση με εμβάπτιση των σπόρων σε νερό θερμοκρασίας 50 ο C για 25 λεπτά. Σε περίπτωση προσβολής αφαιρούμε τα προσβεβλημένα φύλλα, καταστρέφουμε τα υπολείμματα της καλλιέργειας και ψεκάζουμε με χαλκούχα σκευάσματα κατάλληλα για τη βιολογική καλλιέργεια. o Κερκόσπορα Cercospora petroselini Σύμπτωμα: Αρχικά αναπτύσσονται κηλίδες κίτρινου χρώματος, που είναι εμφανείς και στις δύο επιφάνειες του φύλλου. Στη συνέχεια οι κηλίδες αποκτούν καστανές και σε συνθήκες υψηλής υγρασίας αναπτύσσεται πάνω τους γκριζωπή εξάνθηση. Τα συμπτώματα εμφανίζονται πρώτα στα παλαιά φύλλα, στη συνέχεια σε φύλλα νεότερης ηλικίας και τέλος επεκτείνονται στους μίσχους. Τα συμπτώματα μοιάζουν με αυτά της σεπτωρίωσης, μόνο που εδώ οι κηλίδες είναι μεγαλύτερες και δε σχηματίζονται μαύρα στίγματα (πυκνίδια σπόρια του μύκητα) πάνω σε αυτές Αντιμετώπιση: Προληπτικά εφαρμόζουμε για 2-3 χρόνια αμειψισπορά. Χρησιμοποιούμε υγιή σπόρο ή εφαρμόζουμε απολύμανση με εμβάπτιση των σπόρων σε νερό θερμοκρασίας 50 ο C για 25 λεπτά. Σε περίπτωση προσβολής αφαιρούμε τα προσβεβλημένα φύλλα, καταστρέφουμε τα υπολείμματα της καλλιέργειας και ψεκάζουμε με χαλκούχα σκευάσματα κατάλληλα για τη βιολογική καλλιέργεια. o Ωίδιο Erysiphe heraclei Σύμπτωμα: Εμφάνιση μικρών και λευκών κηλίδων στην πάνω και την κάτω επιφάνεια των φύλλων και ανάπτυξη αλευρωδών εξανθήσεων πάνω σε αυτές ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΜΑΪΝΤΑΝΟΥ 10
(μυκήλιο). Η προσβολή μπορεί να καταλάβει ολόκληρη την επιφάνεια του ελάσματος. Σπάνια, όμως ο μύκητας δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στην καλλιέργεια. Αντιμετώπιση: Απομακρύνουμε προσβεβλημένα φύλλα, τυχόν υπολείμματα της καλλιέργειας και ζιζάνια (καθώς σε αυτά εντοπίζονται οι διαχειμαζόμενες μορφές του μύκητα). Σε έντονες προσβολές ψεκάζουμε με θειούχα σκευάσματα. o Σκληροτίνια Sclerotinia sclerotiorum Σύμπτωμα: Προκαλείται σάπισμα στη περιοχή του λαιμού του φυτού. Το παθογόνο εισέρχεται στο εσωτερικό του φυτού και προκαλεί μαλακή σήψη στους μίσχους των φύλλων. Στα σημεία προσβολής και κάτω από συνθήκες υπερβολικής υγρασίας σχηματίζεται περιοχή λευκού χρώματος (μυκήλιο) με μαύρα στίγματα (σπόρια του μύκητα). Αντιμετώπιση: Αποφεύγουμε την υπερβολική υγρασία του εδάφους. Η εφαρμογή 3-4ετούς αμειψισποράς και η απομάκρυνση των προσβεβλημένων φυτών μειώνουν αρκετά την πιθανότητα εμφάνισης της ασθένειας. Η εδαφοκάλυψη με μαύρο πλαστικό ή το λιάσιμο του εδάφους σε περιόδους που δεν υπάρχει καλλιέργεια στο έδαφος βοηθάει στην καταπολέμηση της ασθένειας Ανωμαλίες στην ανάπτυξη του μαϊντανού από φυσιολογικά αίτια: o Τροφοπενία βορίου (όπως και στο σέλινο) Σύμπτωμα: Εκδηλώνεται με σχίσιμο του στελέχους του φυτού. Η πιο πιθανή αιτία είναι η υψηλή περιεκτικότητα σε ασβέστιο στο έδαφος, που περιορίζει τη διαθεσιμότητα του βορίου. Αντιμετώπιση: Για άμεσα αποτελέσματα προσθέτουμε βόρακα σε ποσότητα 3 κιλά στο στρέμμα. Συγκομιδή:. Η συγκομιδή γίνεται σταδιακά και μόλις τα φυτά έχουν αναπτύξει ικανοποιητικό φύλλωμα (ύψος φυτών περίπου 15 εκ.). Τα φυτά εκριζώνονται ολόκληρα ή κόβουμε μόνο φύλλα. Η κοπή πρέπει να γίνεται τις πρωινές ώρες για διατηρούν τα φύλλα το άρωμα τους. Στην αγορά πωλούνται σε ματσάκια. ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΜΑΪΝΤΑΝΟΥ 11
Απόδοση: Οι αποδόσεις της καλλιέργειας κυμαίνονται από 2.5-3 τόνους στο στρέμμα. Συντήρηση: Ο μαϊντανός, ως φυλλώδες λαχανικό, διατηρείται μόνο για λίγες ημέρες στο ψυγείο. Μέσα σε συσκευασίες διατηρούνται για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα Για αποξήρανση τα φυτά τοποθετούνται σε ξηρό, ζεστό και σκοτεινό μέρος και στη συνέχεια αποθηκεύονται σε αεροστεγή βάζα. ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΜΑΪΝΤΑΝΟΥ 12
Βιβλιογραφία Anon, (2004) Commercial Vegetables Production Guides, Parsley, Oregon State University http://hort-devel-nwrec.hort.oregonstate.edu/parsley.html Cuthberison, Y., (2006). Success with organic vegetables, Guild of Master Craftsman Publications LTD, pp.159 Davies, G. and Lennartsson, M. (2005). Organic vegetable production, a complete guide, in Association with the Henry Doubleday Research Association, The Crowood Press, pp.350 Denckla, L.K.T., (2003). The gardener s A-Z guide to growing organic food, Storey Publishing, USA, pp. 45 Denckla, Τ.., (2002). Εφαρμοσμένες βιοκαλλιέργειες, Λαχανικά - Βότανα - Άνθη - Καρποί Οπωροφόρα δένδρα, Αθήνα, Εκδόσεις Ψυχάλου. Pears P. and Stickland S. (2001), Ο κήπος του Βιοκαλλιεργητή, Καλλιέργεια Φυτοπροστασία, Αθήνα, Εκδόσεις Ψυχάλου. Pears, P. (2001). Encyclopedia of organic gardening, The complete guide to natural & chemical gardening. The Henry Doubleday Research Association, pp. 416 Simon, E.,J. Parsley: A Production Guide, commercial horticulture, Purdue University Stephens, M.J. Parsley - Petroselinum crispum (Mill.) Nym., University of Florida, IFAS Extension Ακουμιανάκης Κ., (1996). Το αλφαβητάρι των λαχανικών. Χειμερινά λαχανικά. Αθήνα. Εκδόσεις Δίαυλος. Ακουμιανάκης Κ., (2003). Αρχές της αειφορικής καλλιέργειας των κηπευτικών. Πανεπιστημιακές Σημειώσεις. Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Αλκιμος Α. Βιοκαλλιέργειες χωρίς χημικά λιπάσματα, φυτοφάρμακα & ορμόνες, Αθήνα, Εκδόσεις Ψυχάλου. ΔΗΩ. Περιοδικό για την οικολογική γεωργία, τρίμηνη έκδοση του Οργανισμού Ελέγχου και Πιστοποίησης Βιολογικών Προϊόντων, 1999-2006. Επιτροπάκης Τ.Ε. (2000). Βιολογική Γεωργία, Αθήνα, Βιβλιοδετική. Παπαδόπουλος Ι., Λαχανοκομία: Μαιντανός, Αναβάθμιση προγράμματος σπουδών τμημάτων Φ.Π. Λάρισας & Φλώρινας, Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Λάρισας. ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΜΑΪΝΤΑΝΟΥ 13
http://www.teilar.gr/schools/steg/agriculture/lessons/lessons_online/internet%20p apadopoulos/index.htm Πάσσαμ Χ.Κ., (1994). Μετασυλλεκτική φυσιολογία και τεχνολογία των κηπευτικών. Πανεπιστημιακές Σημειώσεις Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Πάσσαμ Χ.Κ., (1994). Φυσιολογία και τεχνολογία πολλαπλασιαστικού υλικού κηπευτικών. Πανεπιστημιακές Σημειώσεις Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Σαββίδου Μ., Φυτοπροστασία, Βιολογική καταπολέμηση εντόμων και ακαρέων, εκδόσεις Ψύχαλου. Τσαπικούνης Φ., (1996). Βιολογική και Ολοκληρωμένη Καταπολέμηση στο Θερμοκήπιο, εκδόσεις Ψύχαλου. Ηλεκτρονικές πηγές: http://www.growing-an-herb-garden.com/growing_parsley.html http://www.selfsufficientish.com/parsley.htm http://www.essential-herb-garden.com/growing_parsley.htm http://www.ozpolitic.com/gardening/parsley.html http://faculty.ucc.edu/biology-ombrello/pow/parsley.htm http://www.superbherbs.net/pars.htm http://edis.ifas.ufl.edu/mv105 http://www.ces.purdue.edu/extmedia/ho/ho-202.html ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΜΑΪΝΤΑΝΟΥ 14