ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΥ ΗΘΙΚΗ & ΗΘΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΤΟΝ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟ & ΣΤΗΝ Φ.Α. Μορέλα Έρη, PhD
Ορισμοί Ηθική: σύνολο αρχών που ορίζουν τι είναι σωστό και τι όχι Ηθική συμπεριφορά: η επίδειξη μιας πράξης που κρίνεται σαν σωστή ή λανθασμένη Ηθική ανάπτυξη: η διαδικασία κατά την οποία ένα άτομο αναπτύσσει την ικανότητα να συμπεριφέρεται ηθικά (Weinberg & Gould, 1995)
Η Ηθική στον Αθλητισμό & την Φ.Α. Αθλητική επιθετικότητα, ντόπινγκ Ηθική ανάπτυξη και κοινωνικές δεξιότητες, διαμόρφωση του χαρακτήρα Ο χαρακτήρας δεν χτίζεται αυτόματα - αλληλεπίδραση ενός συνόλου παραγόντων που υπάρχουν στον αθλητισμό & κοινωνικές αλληλοεπιδράσεις στο συγκεκριμένο περιβάλλον (Shields & Bredemeier, 1995)
Ο αθλητισμός και η Φυσική Αγωγή Ευκαιρίες να μάθουν οι συμμετέχοντες την τιμιότητα, την ακεραιότητα, την ηθική συμπεριφορά (Sabock, 1985) Κοινωνικό περιβάλλον όπου αποκτώνται πολιτισμικές και προσωπικο-κοινωνικές αξίες οι οποίες μπορούν να μεταφερθούν σε άλλες πτυχές της ζωής (Sage, 1988) Η Φ.Α. το σημαντικότερο πλαίσιο σωματικής δραστηριότητας για την ανάπτυξη της ηθικής συμπεριφοράς-δίνει μικρότερη έμφαση στη νίκη (Shields & Bredemeier, 1995) Δυνατότητα στα παιδιά για απόκτηση ικανότητας για ηθικές κρίσεις, ανάληψη ρόλων, αίσθηση ευθύνης και ανάπτυξη ενδιαφέροντος για τους άλλους (Telama, 1999)
Ο αθλητισμός και η Φυσική Αγωγή παράγοντας που καθορίζει εάν η συμμετοχή των παιδιών στην Φ. Α. και αθλητισμό θα έχει θετικά ή αρνητικά αποτελέσματα η ποιότητα της διδασκαλίας και η ποιότητα των αναλυτικών προγραμμάτων. εναλλακτικά και σύγχρονα μοντέλα διδασκαλίας και προγράμματα ώστε τα παιδιά να κατανοούν και να βιώνουν όλα αυτά που θέλουμε να τους διδάξουμε (Kirk, 2005).
Ο αθλητισμός και η Φυσική Αγωγή παράγοντας που καθορίζει εάν η συμμετοχή των παιδιών στην Φ. Α. και αθλητισμό θα έχει θετικά ή αρνητικά αποτελέσματα η ποιότητα της διδασκαλίας και η ποιότητα των αναλυτικών προγραμμάτων. εναλλακτικά και σύγχρονα μοντέλα διδασκαλίας και προγράμματα ώστε τα παιδιά να κατανοούν και να βιώνουν όλα αυτά που θέλουμε να τους διδάξουμε (Kirk, 2005).
Ηθική ικανότητα Σεβασμό προς του άλλους και τον εαυτό μου Ενδιαφέρον για τους άλλους και για τον εαυτό μου Διάκριση σωστού-λάθους, καλού-κακού Ηθική ανάπτυξη αφορά την ανάπτυξη της συνείδησης και της αίσθησης του σωστού και λάθους
Η κοινωνική ικανότητα στα παιδιά μπορεί να οριστεί ως η αποτελεσματικότητα τους στις αλληλεπιδράσεις με άλλα παιδιά και ενήλικές (Mouratidou et al., 2007) κοινωνική ανάπτυξη αφορά την ανάπτυξη εννοιών, συναισθημάτων και στάσεων που αναπτύσσει ένα παιδί και το πώς όλα αυτά αλλάζουν καθώς το παιδί μεγαλώνει (Schaffer 1996)
Ηθική ανάπτυξη και εκπαίδευση Εμφάνιση μη ηθικής συμπεριφοράς Υπερβολική έμφαση στις γνωστικές και κινητικές δεξιότητες Έλλειψη εκπαίδευσης σε κοινωνικέςσυναισθηματικές-ψυχολογικές δεξιότητες
Σύγχρονα φαινόμενα στις αυλές των σχολείων Επιθετικότητα και βία Ρατσισμός Ανισότητες ανταγωνισμός
Αναποτελεσματικοί μέθοδοι για την ανάπτυξη του χαρακτήρα Διαλέξεις Ηθικολογία Εξουσιαστικό στυλ διδασκαλίας Πλάνο για ηθική λειτουργία χωρίς τη συμμετοχή των μαθητών
Στρατηγικές ηθικής ανάπτυξης Ηθική Ανάπτυξη Ανάπτυξη Γνωστικών Διαδικασιών Κοινωνική αλληλεπίδραση
Ηθική Ανάπτυξη Γνωστικές Διαδικασίες Μάθηση ηθικού διαλογισμού Κατανόηση ηθικών ιστοριών Επίλυση προβλημάτων Δημιουργία ηθικών συγκρούσεων Δημιουργία ηθικών διλημμάτων Κοινωνική αλληλεπίδραση Λήψη αποφάσεων Τήρηση κανόνων Αλληλεπίδραση με συνομηλίκους Δημιουργία κατάλληλου κλίματος παρακίνησης
Η Φ.Α. & Ηθικές αξίες που πρέπει να ενισχύονται Η φροντίδα ενδιαφέρον για τους άλλους Η τιμιότητα Η δικαιοσύνη Η ευθύνη Η συνεργασία Ο σεβασμός του εαυτού και των άλλων
ΘΕΩΡΙΕΣ ΗΘΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ
Θεωρία Piaget To 1o στάδιο της ηθικής σκέψης του παιδιού χαρακτηρίζεται από πίστη σε κανόνες και υπακοή στην εξουσία (ενηλίκων). Στο 2 ο στάδιο το παιδί αντιμετωπίζει κριτικά τους κανόνες και αρχίζει να τους εφαρμόζει επιλεκτικά πάνω στη βάση του αμοιβαίου σεβασμού και της συνεργασίας Η θεωρία αυτή ζητά από τον εκπαιδευτικό να προωθήσει τη συνεργασία μεταξύ των μαθητών, έτσι ώστε συλλογικά να παίρνουν αποφάσεις και να λύνουν ηθικά ζητήματα.
Θεωρία Kohlberg Εξελικτικό σχήμα ηθικής ανάπτυξης Επίπεδο 1 Επίπεδο 2 Επίπεδο 3 Προσυμβατικό Στάδιο 1 Στάδιο 2 Συμβατικό Στάδιο 3 Στάδιο 4 Μετασυμβατικό Στάδιο 5 Στάδιο 6 Ετερόνομη ηθική. Αμοιβή και τιμωρία (σωστό είναι αυτό που αποφεύγει την τιμωρία) Ατομιστική ηθική. Προσωπικό ενδιαφέρον (σωστό είναι αυτό που σε ευχαριστεί) Αμοιβαίες διαπροσωπικές προσδοκίες, σχέσεις, και διαπροσωπική συμμόρφωση (σωστό είναι αυτό που σε καθιστά στους άλλους αποδεκτό) Τήρηση του νόμου και της τάξης (το σωστό συμπίπτει με τους γραπτούς νόμους-κανόνες Ηθική του κοινωνικού συμβολαίου (τα ανθρώπινα δικαιώματα έχουν προτεραιότητα έναντι των νόμων) Ηθική των πανανθρώπινων αρχών (η ηθική είναι υπόθεση της προσωπικές συνείδησης του καθενός)
Θεωρία Kohlberg Ο Kohlberg στηρίζει τη θεωρία του στο ότι η ηθική είναι ένα σύστημα κανόνων που άλλοι τηρούν και άλλοι όχι. Η ουσία της πρέπει να αναζητείται στο σεβασμό που αποκτά το άτομο για τους κανόνες αυτούς κάνει χρήση των «ηθικών διλλημάτων» δίνει έμφαση στον προσανατολισμό της δικαιοσύνης. πιστεύει ότι η ύπαρξη συνεπειών καθορίζει την ηθικότητα του ατόμου. η ηθική ανταμοιβή δημιουργεί ευχάριστα συναισθήματα, άρα επιθυμία για επανάληψη
Θεωρία Κοινωνικής Μάθησης Bandura 1997 Η θεωρία της κοινωνικής μάθησης αποδίδει μεγάλη σημασία στον «αμοιβαίο καθορισμό» δηλαδή στην αμοιβαία σχέση ανάμεσα στα άτομα και στο περιβάλλον. Το άτομο μαθαίνει μέσω της μίμησης προτύπων συμπεριφοράς άλλων ανθρώπων ή καταστάσεων. εδραιώνει τη συμπεριφορά του ανάλογα με τα ερεθίσματα που «διδάσκεται» από το περιβάλλον. συμπεριφέρεται με τρόπο που θα του αποφέρει κοινωνική ανταμοιβή.
Θεωρία Κοινωνικής Μάθησης Bandura 1997 Η συμπεριφορά του ατόμου εδραιώνεται με: Ενίσχυση ( Η αποτελεσματικότητα της εξαρτάται από από τη χρονική αμεσότητα και τη συχνότητά της) Επίδειξη ( επιθυμητών συμπεριφορών, προφορικές οδηγίες και άμεση ενίσχυση) Παρατήρηση(To άτομο παρατηρεί τι γίνεται στον κοινωνικό του περίγυρο.) Κοινωνική σύγκριση (συγκρίνει συμπεριφορές)
Σκοπός Μοντέλο υπευθυνότητας του Hellison Η ανάπτυξη ατομικής υπευθυνότητας σε θέματα στάσεων, συμπεριφορών και αξιών των μαθητών, η οποία αποτελεί τη βάση για ανάπτυξη κοινωνικής ευθύνης Προσφέρεται ιδιαίτερα για την διαχείριση προβληματικών συμπεριφορών
Βασικά χαρακτηριστικά ανάπτυξης της υπευθυνότητας των μαθητών στο μοντέλο Hellison Καθορισμός επιπέδων υπευθυνότητας Κατανόηση των χαρακτηριστικών συμπεριφοράς στο κάθε επίπεδο Αυτοκαθορισμός και ετεροκαθορισμός της ατομικής υπευθυνότητας Προσπάθεια βελτίωσης της ατομικής υπευθυνότητας Βελτίωση της συλλογικής (κοινωνικής) υπευθυνότητας μέσα από την ατομική υπευθυνότητα Επέκταση της υπεύθυνης συμπεριφοράς σε όλους του τομείς της ζωής
Τα 5 επίπεδα ατομικής & κοινωνικής υπευθυνότητας κατά τον Hellison Επίπεδο 0 Επίπεδο 1 Επίπεδο 2 Επίπεδο 3 Επίπεδο 4 Ανευθυνότητα Οι μαθητές δεν έχουν κίνητρα, η συμμετοχή τους στο μάθημα είναι περιστασιακή και μπορεί να διακόπτεται. Εκδηλώνουν λεκτική βία εκφοβίζουν και υποβιβάζουν τους συμμαθητές τους Αυτοέλεγχος Οι μαθητές δεν συμμετέχουν πλήρως, αλλά ελέγχουν την συμπεριφορά τους επαρκώς, ώστε να μην παραβιάζουν το δικαίωμα των άλλων για συμμετοχή και μάθηση Εμπλοκή (συμμετοχή) Οι μαθητές συμμετέχουν ενεργά στο αντικείμενο του μαθήματος και είναι πρόθυμοι να επεκταθούν σε δραστηριότητες Ανάληψη ευθύνης Οι μαθητές είναι ικανοί να εργάζονται χωρίς επίβλεψη και αναλαμβάνουν όλο και περισσότερο την ευθύνη των ενεργειών τους Κοινωνική υπευθυνότητα Οι μαθητές επεκτείνουν το αίσθημα υπευθυνότητας στις συνεργασίες τους, δείχνοντας κατανόηση, ενδιαφέρον και προθυμία για βοήθεια στους συμμαθητές τους.
Κανόνες για την ανάπτυξη της ατομικής υπευθυνότητας Σαφή και ξεκάθαρη διατύπωση των κανόνων Ενημέρωση για τις διαδικασίες Καθορισμός των συνεπειών ή των αμοιβών Αυστηρή και απαρέγκλιτη τήρηση των κανόνων, διαδικασιών, και συνεπειών
Συμβόλαιο συνεργασίας για την ανάπτυξη της κοινωνικής υπευθυνότητας Εκπαιδευτικός και μαθητές θέτουν από κοινού και αποδέχονται εκατέρωθεν τους κανόνες συνεργασίας Συμφωνούν ότι όλοι θα είναι συνεπείς στις υποχρεώσεις τους θα σέβονται τις ανάγκες των άλλων και θα παρέχουν βοήθεια όπου χρειάζεται Κατανοούν, συμμερίζονται και αποδέχονται τη συλλογική ευθύνη για να φέρουν σε πέρας τη συνεργασία
Σκέφτηκες ποτέ ότι ως καθηγητής/καθηγήτρια Φ.Α., δεν διδάσκεις μόνο σωματικά αλλά και ηθικό-κοινωνικά θέματα? Για παράδειγμα εσύ τι κάνεις όταν Σ ένα παιχνίδι ποδοσφαίρου, οι μαθητές κοροϊδεύουν έναν άτσαλο τερματοφύλακα που δεν είναι ικανός να πιάσει την μπάλα?