ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΥ ΔΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΥ ΠΡΓΡΑΜΜΑΤΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΙΚΝΜΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΘΕΜΑ: «ΣΥΓΚΛΙΣΗ ΜΕΤΑΞΥ ΝΜΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΣ: 1970-22» ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΘΕΔΩΡΣ ΠΑΛΥΒΣ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΙΑ ΓΡΥΔΑΚΗ ΘΕΣΣΑΛΝΙΚΗ, ΦΕΒΡΥΑΡΙΣ 25

ΠΕΡΙΕΧΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ... ΚΕΦΑΛΑΙ 1: ΕΙΔΗ ΣΥΓΚΛΙΣΗΣ... 5 1.1. β-σύγκλιση και σ-σύγκλιση... 5 1.2. Απόλυτη β-σύγκλιση και υπό συνθήκη β-σύγκλιση... 7 1.. Έλεγχι για την ύπαρξη σ-σύγκλισης... 7 ΚΕΦΑΛΑΙ 2: ΙΚΝΜΕΤΡΙΚΕΣ ΜΕΘΔΙ...11 2.1. Διαστρματική Πρσέγγιση (Crss-sectin Apprch)... 11 2.2. Πρσέγγιση με βάση τη χρήση Πινάκν (nel Apprch)...12 2.. Διαχρνική Πρσέγγιση (Time-series Apprch)... 1 ΚΕΦΑΛΑΙ : ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦΙΑ... 15.1. Εμπειρικές μελέτες στην περιφερειακή σύγκλιση...15.1.1. Δυτική Γερμανία...15.1.2. Ευρώπη... 16.1.. ΗΠΑ...17.1.4. Ιαπνία...21.1.5. Ινδία... 22.1.6. Ισπανία... 2.1.7. Ιταλία... 25.1.8. Καναδάς...26.1.9. Κίνα... 26.1.10. Μεγάλη Βρετανία... 1...0.1.11. υγγαρία, Πλνία, Τσεχία...0.1.12. Σκανδιναβικές χώρες... 1.1.1. Φινλανδία....1.14. Χιλή....2. Εμπειρικές μελέτες για τη σύγκλιση στην Ελλάδα... 61 ΚΕΦΑΛΑΙ 4: ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ...68 4.1. Έλεγχι για την ύπαρξη σ-σύγκλισης... 68 4.1.1. Συντελεστής συγκέντρσης Gini (Gini cefficient)...68 4.1.2. Τυπική απόκλιση τυ λγαρίθμυ τυ κατά κεφαλήν ΑΕΠ (Stndrd devitin f InGD per cpit)... 69

4.1.. Συντελεστής μεταβλητικότητας (Cefficient f vritin) 70 4.2. Έλεγχι για την ύπαρξη β-σύγκλισης... 71 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ... 75 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ...76 ΒΙΒΛΙΓΡΑΦΙΑ... 92

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρύσα μελέτη επιχειρεί να διερευνήσει την ύπαρξη ή όχι ικνμικής σύγκλισης μεταξύ τν γεγραφικών τμημάτν της Ελλάδας. Μ άλλα λόγια, επιχειρεί να εξετάσει εάν υπάρχει σύγκλιση τυ εισδήματς τν γεγραφικών τμημάτν της χώρας ώστε να εξασφαλίζεται η μακρχρόνια βισιμότητα μέσ ικνμικής και κιννικής συνχής. Στη θερία ικνμικής μεγέθυνσης, εκτός από τ τι συμβαίνει με τ κατά κεφαλήν εισόδημα της ικνμίας και τ ρυθμό μεταβλής τυ, σημασία έχυν και τα συγκριτικά μεγέθη. Με τν όρ ικνμική «σύγκλιση» (cnvergence) εννείται η μείση της διασπράς τν τιμών μιας μεταβλητής, όπς τ κατά κεφαλήν Ακαθάριστ Εγχώρι Πρϊόν (ΑΕΠ) ή η κατά κεφαλήν κατανάλση. Σύμφνα με τα νεκλασικά υπδείγματα Slw-Swn και Rmsey-Css-Kpmns (βλ., για παράδειγμα, Slw 1956, Swn 1956, Css 1965) ι φτχότερες χώρες μεγεθύννται γρηγρότερα από τις πλυσιότερες με απτέλεσμα να γεφυρώνεται διαχρνικά τ χάσμα πυ υπάρχει μεταξύ τυς. Αντίθετα, μερικά από τα πι πρόσφατα υπδείγματα «ενδγενύς μεγέθυνσης» (endgenus grwth) βασίζνται στην υπόθεση σταθερών, και όχι φθινυσών απδόσεν κλίμακας ς πρς τ κεφάλαι, με απτέλεσμα ι αρχικές διαφρές στ κατά κεφαλήν εισόδημα δύ χρών να μην εξαλείφνται πτέ (βλ., για παράδειγμα, Rmer 1986, Lucs 1988, Rebel 1991). Υπάρχυν πλλί παράγντες πυ επηρεάζυν τη σύγκλιση. Ένας από αυτύς είναι η τεχνλγική πρόδς. Σύμφνα με τν Abrmvitz (1986), όσ μεγαλύτερ είναι τ τεχνλγικό χάσμα μεταξύ δύ ικνμιών τόσ ταχύτερς αναμένεται να είναι ρυθμός ανάπτυξης της λιγότερ αναπτυγμένης ικνμίας. Αξίζει να σημειθεί ότι τ διαφρετικό επίπεδ τεχνλγίας μεταξύ τν ικνμιών δηγεί σε διαφρετικό επίπεδ παραγγικότητας. Συνεπώς η ικνμία με χαμηλή παραγγικότητα έχει μεγαλύτερη πρπτική να αναπτυχθεί. Αυτό συμβαίνει διότι ι ικνμίες πυ υστερύν σε τεχνλγία μπρύν να υιθετήσυν τις καιντμίες στν τμέα αυτό χρίς να υφίστανται τ κόστς εφεύρεσής τυς. Παρόλα αυτά, δεν μπρύν όλες ι λιγότερ αναπτυγμένες τεχνλγικά ικνμίες να θέσυν σε εφαρμγή τη νέα τεχνγνσία λόγ τν ιδιαίτερν χαρακτηριστικών και αναγκών τυς. Τ αν μια ικνμία θα υιθετήσει τη νέα τεχνλγία εξαρτάται από τ επίπεδ εκπαίδευσης τυ πληθυσμύ, την εξειδίκευση τυ πρσπικύ στα πλαίσια τν

επιχειρήσεν, η γεγραφική θέση της ικνμίας καθώς επίσης και τ περιβάλλν (θεσμικό, πλιτικό, ικνμικό) μέσα στ πί δραστηριπιείται. Η μελέτη εξετάζει τη σύγκλιση μεταξύ τν νμών και τν περιφερειών της Ελλάδας. Η ύπαρξη ή μη σύγκλισης μελετάται με βάση τ κατά κεφαλήν εισόδημα κι επικεντρώνεται, για παράδειγμα, στ αν τ κατά κεφαλήν εισόδημα της Ηπείρυ παρυσιάζει σημαντική διαφρά από τ κατά κεφαλήν εισόδημα της Αθήνας, καθώς επίσης και αν η διαφρά αυτή τείνει να εξαλειφθεί ή να παραμείνει διαχρνικά. έλεγχς της σύγκλισης απτελεί ένα θέμα μείζνς σημασίας για την άσκηση περιφερειακής πλιτικής, αφύ σημαίνει ότι αν τ εισόδημα μεταξύ τν περιφερειών παρυσιάζει μεγάλη απόκλιση τότε θα πρέπει να γίνυν ενέργειες ώστε να μειθεί αυτή η διασπρά τυ εισδήματς, με απτέλεσμα να υπάρξει μια μιόμρφη κατανμή τυ εισδήματς κι επμένς παρόμι επίπεδ ανάπτυξης σε όλες τις περιφέρειες. Τ ίδι ισχύει και για τυς νμύς της χώρας. Η διάρθρση της μελέτης είναι η εξής. Στ δεύτερ μέρς παρυσιάζνται αναλυτικά ι έννιες της σύγκλισης. Γίνεται λόγς για σύγκλιση τύπυ-β (βcnvergence) και σύγκλιση τύπυ-σ (σ-cnvergence). Επιπλέν, παρυσιάζεται διαχρισμός μεταξύ απόλυτης β-σύγκλισης (bslute β-cnvergence) και β- σύγκλισης υπό συνθήκη (cnditinl β-cnvergence). Στ τρίτ μέρς γίνεται μια σύντμη παρυσίαση τν βασικών ικνμετρικών μεθόδν πυ χρησιμπιύνται ς εργαλεί για τη συστηματική μελέτη της υπόθεσης της σύγκλισης. Στ τέταρτ μέρς παρατίθεται η διεθνής εμπειρική βιβλιγραφία, όπυ παρυσιάζνται ι μέθδι πυ χρησιμπιήθηκαν για τη μελέτη της σύγκλισης, ι υπθέσεις πυ έγιναν από τυς ερευνητές καθώς επίσης και τα συμπεράσματα στα πία κατέληξαν. Παράλληλα, συνψίζνται ι πρηγύμενες εμπειρικές έρευνες πυ αφρύν την Ελλάδα. Στ πέμπτ μέρς παρυσιάζνται τα εμπειρικά απτελέσματα σχετικά με την σύγκλιση τυ κατά κεφαλήν εισδήματς, πυ βασίζνται σε δεδμένα τν περιφερειών και νμών της Ελλάδας. Συγκεκριμένα, χρησιμπιώντας τη μέθδ της παλινδρόμησης μελετάται η ύπαρξη ή μη β-σύγκλισης. Επίσης χρησιμπιώντας την τυπική απόκλιση (stndrd devitin) τυ λγαρίθμυ τυ ΑΕΠ, τ συντελεστή μεταβλητικότητας (cefficient f vritin) και τ δείκτη ανισκατανμής τυ εισδήματς Gini πρκύπτυν κάπια συμπεράσματα σχετικά με τη σύγκλιση τυ εισδήματς τύπυ σ (σ-cnvergence) τόσ σε επίπεδ περιφερειών όσ και σε επίπεδ νμών. Τ τελευταί τμήμα παρυσιάζει τα βασικά συμπεράσματα της μελέτης. 4

ΕΙΔΗ ΣΥΓΚΛΙΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙ 1: ΕΙΔΗ ΣΥΓΚΛΙΣΗΣ 1.1. β-σύγκλιση και σ-σύγκλιση Ένας βασικός διαχρισμός πυ γίνεται στν όρ «σύγκλιση» είναι αυτός μεταξύ β-σύγκλισης (β-cnvergence) και σ-σύγκλισης (σ-cnvergence). Σύγκλιση τύπυ-β υφίσταται όταν υπάρχει αρνητική σχέση ανάμεσα στ ρυθμό μεγέθυνσης και στ αρχικό επίπεδ τυ κατά κεφαλήν εισδήματς. Μ άλλα λόγια, β-σύγκλιση υπάρχει όταν ι αρχικά λιγότερ αναπτυγμένες ικνμίες μεγεθύννται με ταχύτερ ρυθμό από τις περισσότερ αναπτυγμένες. Η έννια της β-σύγκλισης βασίζεται στην υπόθεση τν φθινυσών απδόσεν κλίμακας, ι πίες δηγύν σε υψηλότερη παραγγικότητα τυ κεφαλαίυ στις ικνμίες με χαμηλό κεφάλαι. Συνεπώς, ι φτχότερες ικνμίες θα αναπτυχθύν γρηγρότερα από τις πλυσιότερες. Αντίθετα, σύγκλιση τύπυ-σ υπάρχει όταν η διασπρά τυ πραγματικύ κατά κεφαλήν εισδήματς σ ένα σύνλ χρών τείνει να μειθεί διαχρνικά. ι δύ έννιες της σύγκλισης, αν και διαφρετικές, συνδένται μεταξύ τυς και μάλιστα θετικά: όταν τα εισδήματα τν χρών σε παγκόσμι επίπεδ παρυσιάζυν μικρότερη διασπρά, τότε ατμικά τα εισδήματά τυς τείνυν στ (κινό) κατά κεφαλήν εισόδημα ισρρπίας. Δηλαδή, η ύπαρξη σ-σύγκλισης συνεπάγεται β- σύγκλιση. Τ αντίστρφ δεν ισχύει γιατί η διασπρά μπρεί να είναι σταθερή (ή να αυξάνεται) ακόμα κι αν υπάρχει β-σύγκλιση.1 Με άλλα λόγια είναι δυνατόν στ ίδι δείγμα χρών να υπάρχει β-σύγκλιση και σ-απόκλιση. Έστ ότι η β-σύγκλιση ισχύει για ένα σύνλ ικνμιών ί, όπυ i = Ι,.,.,Ν. Σε διακριτό χρόν και χρησιμπιώντας ετήσια δεδμένα, τ πραγματικό κατά κεφαλήν εισόδημα για την ικνμία ί είναι (1.1) lg(y ) = α+ {\-β) lggv,) + ult, όπυ α και β είναι σταθερά, με 0<β<1, και ujt είναι ένας διαταρακτικός όρς. Η συνθήκη β0 σημαίνει ότι υπάρχει β-σύγκλιση γιατί ετήσις ρυθμός ανάπτυξης αντίστρφα με υψηλότερς είναι συντελεστής β τόσ μεγαλύτερη είναι η τάση για σύγκλιση.2 διαταρακτικός όρς Τ κάπς παράδξ αυτό φαινόμεν είναι γνστό στην επιστημνική βιβλιγραφία σαν «πλάνη τυ Gltn» (Gltn s Fllcy), βλ. Quh (199). 2 Η συνθήκη β<1 απκλείει τ γεγνός της συστηματικής πρόβλεψης για τις φτχές ικνμίες να πρπρεύνται από τις πλύσιες στ μέλλν. 5

ΕΙΔΗ ΣΥΓΚΛΙΣΗΣ περιλαμβάνει τις πρσρινές διαταραχές στη συνάρτηση παραγγής, στ ρυθμό απταμιεύσεν κλπ. Υπθέτυμε ότι όρς ujt έχει μέσ όρ μηδέν, ίδια διακύμανση, σ2, για όλες τις ικνμίες και είναι διαχρνικά ανεξάρτητς. Για να μετρήσυμε τη διασπρά τυ εισδήματς στ αντιπρσπευτικό δείγμα χρησιμπιύμε τη διακύμανση τυ λγαρίθμυ τυ εισδήματς, 2) σ' = (l/n)x[lg(yit)-μ(]2, 1=1 όπυ μ, είναι δειγματικός μέσς τυ lg(yjt). Αν τ Ν είναι μεγάλ, τότε η διακύμανση τυ δείγματς πλησιάζει τη διακύμανση τυ πληθυσμύ. Επμένς, μπρύμε να χρησιμπιήσυμε την (1.1) για να μελετήσυμε την εξέλιξη της σ2 διαχρνικά: (1) σ,2 =(1 -β)2 σΐ,+σ], Η (1.) είναι μια διαφρική εξίσση πρώτης τάξης, η πία είναι ευσταθής αν 0<β<1. Αν δεν υπάρχει β-σύγκλιση πότε β<0, τότε η διακύμανση τυ αντιπρσπευτικύ δείγματς αυξάνει διαχρνικά. Αυτό σημαίνει ότι αν δεν υπάρχει β-σύγκλιση, δεν μπρεί να υφίσταται και σ-σύγκλιση. Με άλλα λόγια, η β-σύγκλιση είναι αναγκαία συνθήκη για τη σ-σύγκλιση. Η τιμή της σ2 στην ισρρπία δίνεται από τη σχέση (1.4) (σ2)' = σ u/[ΐ (ΐ β)2 ] Η διασπρά εξαρτάται αρνητικά από τ β και θετικά από την διακύμανση τυ διαταρακτικύ όρυ σ2. Σημειώνεται ότι η διασπρά στην ισρρπία είναι θετική ακόμα κι αν τ β είναι θετικό, αφύ β<1 και σ2 0. Η λύση της διαφρικής εξίσσης (1.) είναι: (1.5) σ2 = {σ2) +{σ2α-(σ2)}(\-β)2. Αν υπάρχει σύγκλιση, δηλαδή τ β παίρνει θετική τιμή, η διακύμανση σ2 τείνει πρς την τιμή ισρρπίας (σ2) από πάν ή από κάτ ανάλγα με τ αν η αρχική τιμή της διακύμανσης σ\ είναι μεγαλύτερη ή μικρότερη από την τιμή ισρρπίας. Τνίζεται ότι η διακύμανση τυ κατά κεφαλήν εισδήματς μπρεί να αυξάνει κατά τη μετάβαση πρς την κατάσταση σταθερής ισρρπίας. Επμένς, η β-σύγκλιση δεν 6

ΕΙΔΗ ΣΥΓΚΛΙΣΗΣ είναι επαρκής συνθήκη για τη σ-σύγκλιση. Συνψίζντας, η ύπαρξη της β-σύγκλισης είναι αναγκαία όχι όμς ικανή (επαρκής) συνθήκη για την ύπαρξη σ-σύγκλισης. 1.2. Απόλυτη β-σύγκλιση και υπό συνθήκη β-σύγκλιση Εκτός από την παραπάν διάκριση της σύγκλισης έχυμε την απόλυτη β- σύγκλιση (bslute β-cnvergence) και την υπό συνθήκη β-σύγκλιση (cnditinl β- cnvergence). Κριτήρι γι αυτό τ διαχρισμό απτελεί η υπόθεση της ύπαρξης ίδιας ή διαφρετικής ισρρπίας στη σταθερή κατάσταση (stedy-stte equilibrium) για τις ικνμίες πυ εξετάζνται. Η αιτία για διαφρετική ισρρπία στη σταθερή κατάσταση έγκειται στ διαφρετικό ρυθμό επενδύσεν, στ διαφρετικό ρυθμό αύξησης τυ πληθυσμύ και γενικά διαφρές στα θεμελιώδη χαρακτηριστικά (fundmentls) τν ικνμιών. Στην περίπτση της απόλυτης β-σύγκλισης ι ικνμίες καταλήγυν να έχυν την ίδια ισρρπία στη σταθερή κατάσταση κι επμένς η πρεία τυς σχετίζεται με την απόκλιση τυ αρχικύ εισδήματς από τ σημεί μακρχρόνιας ισρρπίας τυ. Στην υπό συνθήκη β-σύγκλιση ι ικνμίες φτάνυν σε διαφρετική ισρρπία στη σταθερή κατάσταση και για τ λόγ αυτό λαμβάννται υπόψη ι παράγντες πυ πρσδιρίζυν αυτή την ισρρπία κάθε ικνμίας. Επμένς, κάθε ικνμία εξετάζεται ς πρς τ δικό της σημεί μακρχρόνιας ισρρπίας πρκειμένυ να διαπιστθεί η ύπαρξη ή η έλλειψη σύγκλισης. 1.. Έλεγχι για την ύπαρξη σ-σύγκλισης Για τν έλεγχ ύπαρξης σύγκλισης τύπυ σ υπλγίζνται διάφρα μέτρα της διασπράς (dispersin) τυ κατά κεφαλήν εισδήματς. Διακρίννται δύ κατηγρίες μέτρν διασπράς, καννιστικά (nrmtive) και πραγματικά (psitive). Ως καννιστικό (nrmtive) μέτρ διασπράς ρίζεται η πρσέγγιση κατά την πία επιχειρείται εκτίμηση της κατανμής τυ εισδήματς. Η καννιστική πρσέγγιση στχεύει στν υπλγισμό της ανισότητας τυ εισδήματς με βάση τη συνάρτηση κιννικής ευημερίας. Σύμφνα με τη βιβλιγραφία, δύ πλύ σημαντικά καννιστικά μέτρα είναι τυ Dltn (Dltn s mesure) και τυ Atkinsn (Atkinsn s mesure). 7

ΕΙΔΗ ΣΥΓΚΛΙΣΗΣ Τ μέτρ τυ Dltn (Dltn s mesure) ρίζεται ς λόγς της συνλικής ικνμικής ευημερίας πυ μπρεί να επιτευχθεί, εάν η κατανμή τυ εισδήματς είναι καννική, και της συνλικής ικνμικής ευημερίας πυ μπρεί να επιτευχθεί με βάση την εκάσττε κατανμή τυ εισδήματς. Η μαθηματική έκφραση τυ μέτρυ δίνεται από τη σχέση: D_ nu{ji) ^πυ u(ju) και U(x,) είναι ι συναρτήσεις χρησιμότητας με βάση ς:λ(η τ μέσ και τ ατμικό εισόδημα αντίστιχα. Στη συνέχεια Atkinsn4 εισήγαγε τ μέτρ τυ «ισάξια διανεμόμενυ» (eqully distributed equivlent) επιπέδυ εισδήματς, εκφράζντάς τ μαθηματικά ς εξής: Α = \- X EDE όπυ μ είναι τ μέσ εισόδημα και XEDE αντικατπτρίζει τ μ επίπεδ τυ κατά κεφαλήν εισδήματς τ πί αν διανεμηθεί ισάξια θα εξισώσει τη συνλική ευημερία με αυτή πυ πρκύπτει από την πραγματική κατανμή τυ εισδήματς. Ως πραγματικό (psitive) μέτρ διασπράς ρίζεται η στατιστική διαδικασία με βάση την πία μετριύνται ι διαφρές τυ εισδήματς ή και η διασπρά και συγκέντρσή τυ. Μερικά από τα ευρές χρησιμπιημένα πραγματικά μέτρα είναι η τυπική απόκλιση (stndrd devitin) τυ λγαρίθμυ, συντελεστής μεταβλητικότητας (cefficient f vritin) και συντελεστής Gini (Gini cefficient). Ένας τρόπς αναπαράστασης τν απτελεσμάτν πυ δίνει συντελεστής Gini μπρεί να γίνει με τη βήθεια της καμπύλης Lrenz, η πία μας δίνει τ πσστό τυ συνλικύ εισδήματς τ πί αντιστιχεί σε ένα ρισμέν πσστό τυ πληθυσμύ. Αναλυτικότερα, για να κατασκευαστεί μια καμπύλη Lrenz, κατατάσσνται ι λήπτες από τα χαμηλότερα εισδήματα στα υψηλότερα, κατά μήκς τυ ριζόντιυ άξνα ενώ κατά μήκς τυ κάθετυ άξνα παρυσιάζνται τα διάφρα εισδήματα, από τα χαμηλότερα στα υψηλότερα. Η καμπύλη πυ πρκύπτει δείχνει τ μερίδι τυ συνλικύ εισδήματς πυ λαμβάνυν ι λήπτες ς πσστό τυ συνλικύ σρευτικύ πσστύ τν ληπτών. Τ σχήμα της καμπύλης Lrenz δίνει τ βαθμό ανισότητας στη διανμή τυ εισδήματς Αν τ επίπεδ τυ εισδήματς είναι ίδι για όλυς, τότε η καμπύλη Lrenz είναι η διαγώνις και αντικατπτρίζει την απόλυτη ισότητα (ισκατανμή). Αντίθετα, όταν τα επίπεδα τυ Βλ. Dltn 1920, ρ. 49. 4 Βλ. Atkinsn 1970. 8

ΕΙΔΗ ΣΥΓΚΛΙΣΗΣ εισδήματς διαφρπιύνται στν πληθυσμό, τότε η καμπύλη Lrenz είναι κάτ από την διαγώνι (βλ. Διάγραμμα 1). Πσστό πληθυσμύ Διάγραμμα 1 συντελεστής Gini ρίζεται ς λόγς τυ εμβαδύ της περιχής μεταξύ της διαγώνιυ και της καμπύλης πρς τ εμβαδόν τυ κάτ τριγώνυ. Αυτό σημαίνει ότι όσ μεγαλύτερ είναι τ τμήμα τυ εμβαδύ μεταξύ της γραμμής τν 45 μιρών (γραμμή απόλυτης ισότητας) και της καμπύλης Lrenz, τόσ υψηλότερη είναι η τιμή τυ συντελεστή Gini. Η μαθηματική έκφραση για τ συντελεστή Gini είναι: Συνεπώς, όσ υψηλότερη είναι η τιμή τυ συντελεστή συγκέντρσης Gini, τόσ μεγαλύτερη είναι η ανισκατανμή και διασπρά τυ κατά κεφαλήν εισδήματς διαχρνικά. Εκτός από τ συντελεστή Gini, στη βιβλιγραφία γίνεται λόγς και για τ συντελεστή μεταβλητικότητας (cefficient f vritin) όσν αφρά τη μέτρηση της διασπράς τυ κατά κεφαλήν εισδήματς. Έτσι, συντελεστής μεταβλητικότητας (cefficient f vritin) ρίζεται ς η τετραγνική) ρίζα της διακύμανσης τυ 9

ΕΙΔΗ ΣΥΓΚΛΙΣΗΣ εισδήματς διαιρεμένη με τ μέσ εισόδημα. Η μαθηματική έκφραση τυ εν λόγ μέτρυ διασπράς έχει ς εξής: όπυ V = είναι η διακύμανση κι εκφράζεται σε όρυς τυ μ η αθρίσματς τν τετραγώνν της απόκλισης από τ μέσ μ. Σημειώνεται ότι λόγς για τν πί χρησιμπιείται συντελεστής μεταβλητικότητας (cefficient f vritin, C.V.) και όχι η διακύμανση (vrince, V) ς μέτρ διασπράς τυ εισδήματς είναι τ γεγνός ότι συντελεστής μεταβλητικότητας δίνει την ίδια βαρύτητα στις μεταβιβάσεις εισδήματς σε διαφρετικά επίπεδα εισδήματς. Πρκειμένυ να δθεί μεγαλύτερη έμφαση στις μεταβιβάσεις εισδήματς πρς τα χαμηλότερα εισδηματικά στρώματα χρησιμπιείται η τυπική απόκλιση τυ λγαρίθμυ (stndrd devitin f lgrithm, S.D.) τυ εισδήματς. Ένα από τα πλενεκτήματα πυ έχει η χρήση τυ λγαρίθμυ είναι ότι εξαλείφει τις μεγάλες απόλυτες τιμές τν μεγεθών, μειώνντας έτσι την απόκλιση πυ υπάρχει μεταξύ τυς, ενώ ταυτόχρνα δίνει έμφαση στα μικρότερα μεγέθη της κλίμακας. Σύμφνα με τη σχετική βιβλιγραφία, η τυπική απόκλιση τυ λγαρίθμυ όσν αφρά τη διανμή τυ εισδήματς υπλγίζεται με βάση τν αριθμητικό μέσ5 τυ δείγματς πυ χρησιμπιείται. Συνεπώς, η τυπική απόκλιση τυ λγαρίθμυ δίνεται μαθηματικά από: S.D.= η Γενικά, αν αυτά τα μέτρα ανισκατανμής μειώννται διαχρνικά τότε υπάρχει σύγκλιση στ κατά κεφαλήν ΑΕΠ τύπυ σ. 5 Βλ. Atkinsn 1970, Strk 1972. 10

ΙΚΝΜΕΤΡΙΚΕΣ ΜΕΘΔΙ ΚΕΦΑΛΑΙ 2: ΙΚΝΜΕΤΡΙΚΕΣ ΜΕΘΔΙ Τα τελευταία χρόνια η υπόθεση της σύγκλισης τύπυ β έχει απτελέσει αντικείμεν μελέτης για πλλύς ερευνητές. Τ είδς τν στατιστικών στιχείν πυ χρησιμπιήθηκαν κατατάσσνται στις εξής τρεις πρσεγγίσεις: 1) την διαστρματική πρσέγγιση (crss-sectin pprch) 2) την πρσέγγιση πυ βασίζεται στη χρήση πινάκν (pnel pprch) και ) την διαχρνική πρσέγγιση (time-series pprch). 2.1. Διαστρματική Πρσέγγιση (Crss-sectin Apprch) Σύμφνα με αυτή την πρσέγγιση, η εκτίμηση της ταχύτητας σύγκλισης πραγματπιείται με την εκτέλεση της παλινδρόμησης ( λ y.j (2.1) ^lg = α + Τ,Λ, f e -1Λ Τ lgt/, + η πία είναι μη γραμμική ς πρς τις παραμέτρυς. Διευκρινίζεται ότι yl T είναι τ τελικό επίπεδ τυ εισδήματς ή γενικότερα της μεταβλητής ς πρς την πία μελετάται η σύγκλιση, yi 0 είναι τ αρχικό επίπεδ της μεταβλητής, ξι 0 απτελεί τ διαταρακτικό όρ, Τ είναι αριθμός τν ετών για τν πί γίνεται η εκτίμηση και λ είναι ρυθμός σύγκλισης. Σύμφνα με την εξίσση (2.1), μέσς ετήσις πραγματικός ρυθμός μεγέθυνσης τυ κατά κεφαλήν εισδήματς6 της περιόδυ [0, Τ] παλινδρμείται πάν σ ένα σταθερό όρ και τ αρχικό επίπεδ τυ εισδήματς στην αρχή της υπό μελέτη περιόδυ. Μ άλλα λόγια ι πραγματικί ρυθμί αύξησης τυ κατά κεφαλήν εισδήματς κάθε χρνιάς έχυν αντικατασταθεί από τ μέσ όρ τυς.7 Μ αυτό τν τρόπ, στ χρνικό διάστημα [,Τ], πραγματικός ρυθμός αύξησης τυ κατά κεφαλήν εισδήματς μειώνεται διαχρνικά καθώς η ικνμία πρσεγγίζει την κατάσταση σταθερής ισρρπίας. Επμένς, όσ μεγαλύτερη είναι η χρνική περίδς για την πία εκτιμάται ρυθμός σύγκλισης τόσ μικρότερς είναι μέσς ρυθμός αύξησης. λόγς πυ χρησιμπιείται η μη γραμμική μρφή έχει να κάνει με τ γεγνός ότι η γραμμική πρσέγγιση δίνει χαμηλότερη (σε απόλυτη τιμή) 6 Σημειώνεται ότι τ κατά κεφαλήν εισόδημα είναι εκφρασμέν σε λγάριθμ. ( \ Τι τ 7 Αυτό σημαίνει ότι αντί να εκτιμάται η lg = + (ea l)lg 0 + ξι0 Τ φρές με Τ=1, U.J εκτελείται η (2.1) για λόκληρη την περίδ [0, Τ], 11

ΙΚΝΜΕΤΡΙΚΕΣ ΜΕΘΔΙ εκτίμηση για τ συντελεστή β (εκφράζει τ ρυθμό σύγκλισης) όσ μεγαλύτερη είναι η περίδς εκτίμησης. Τ θετικό πυ πρκύπτει από την εκτίμηση της μη γραμμικής παλινδρόμησης είναι ότι δεν επηρεάζεται συντελεστής λ (ταχύτητα σύγκλισης στ μη γραμμικό υπόδειγμα) επειδή η μη γραμμική εξίσση δε λαμβάνει υπόψη τ μέγεθς τυ χρνικύ διαστήματς για τ πί επιχειρείται η εκτίμηση τυ ρυθμύ σύγκλισης. Τέλς, τνίζεται ότι η παλινδρόμηση μη γραμμικής μρφής είναι απαραίτητη για τη σύγκριση απτελεσμάτν πυ πρέρχνται από διαφρετικά δείγματα ικνμιών για τα πία τ χρνικό διάστημα εκτίμησης διαφέρει. Ταυτόχρνα, πρέπει να τνιστεί ότι σύμφνα με την (2.1) αν τ λ είναι αρνητικό τότε υπάρχυν απδείξεις για την ύπαρξη β-σύγκλισης ενώ αν είναι θετικό η υπόθεση της ύπαρξης της β-σύγκλισης απρρίπτεται. 2.2. Πρσέγγιση με βάση τη χρήση Πινάκν (nel Apprch) Σε αντίθεση με τη διαστρματική μέθδ, η πρσέγγιση της σύγκλισης μέσ πινάκν (pnel dt pprch) δίνει την δυνατότητα να εξετασθεί τυχόν ανμιγένεια ς πρς τις παραμέτρυς (π.χ., τ επίπεδ της τεχνλγίας Α0) μεταξύ διαφόρν χρών. Η εξίσση πυ χρησιμπιείται στη βιβλιγραφία για την ανάλυση της σύγκλισης με pnel στιχεία πρκύπτει από την (2.2) In η + g + δ)+ e^'ln Υ,: + (l-e Λτ)ΐηΑ0 +g(t2 -e /:r() f r,8 η πία είναι εκφρασμένη σε κατά κεφαλήν μεγέθη. Επμένς η εξίσση πυ ενδιαφέρει στ σημεί αυτό είναι η (2 ) y = (l + fi)yu-1 + βψ*α-\ + τ1,+ όπυ yu = In Yh, yit_, = In Yl{, (ΐ + β) = e^t, Ψ = ^ _ α)), Χ,,.-ι =(lnsi,.-i - 1η(πi.t-i + + δ)) Ti = (l-e XT)lnΑ0 και η, = g(t2 -e"xtt,). Σημειώνεται ότι s, n, g, δ είναι ι ρυθμί επένδυσης, αύξησης τυ πληθυσμύ, τεχνλγικής πρόδυ και απόσβεσης αντίστιχα. Επίσης, τ α απτελεί τ μερίδι * 8 Λ Λ / \ 8 Η αρχική εξίσση είναι η lnj^/j) - In _y(r,) = (l β~λτ)--------(1η^; ) (1 β~λτ)-------- 1 - ' 1- ln( n,t + g + δ) - (1 - e^r)ln y(t{) 12

ΙΚΝΜΕΤΡΙΚΕΣ ΜΕΘΔΙ κεφαλαίυ, /, την αρχική περίδ και t2 την αμέσς επόμενη και r = (/2 - ή). όρς μ, περιλαμβάνει τ επίπεδ της τεχνλγίας Α0 κι επμένς απτελεί τ απτέλεσμα για κάθε χώρα (individul cuntry effect). Αναφρικά με την εξίσση (2.) σύγκλιση υπάρχει όταν συντελεστής (1+β) είναι αρνητικός, δηλαδή τ β είναι μικρότερ τυ -1. Επειδή τ Α0 συσχετίζεται με τα s και η, ι Knight, Nrmn και Deln (199) χρησιμπίησαν τν εκτιμητή ελάχιστης απόστασης (Minimum Distnce, MD, estimtr) και τα απτελέσματα πυ πρέκυψαν είναι ότι αλλαγές στ επίπεδ της τεχνλγίας πυ χρησιμπιείται έχυν σημαντική επίδραση στις εκτιμήσεις τν παραμέτρν της σύγκλισης. ι εκτιμηθείσες τιμές για τ λ (τ συντελεστή πυ μετρά την ταχύτητα σύγκλισης) είναι πλύ υψηλές ενώ για τ α (μερίδι τυ κεφαλαίυ) πλύ χαμηλές. ι Lee, esrn και Smith (1997) υπέθεσαν ότι υπάρχει ανμιγένεια σε όλες τις παραμέτρυς πυ πρσδιρίζυν τη σύγκλιση τυ εισδήματς και στ ρυθμό ανάπτυξης της τεχνλγίας, με απτέλεσμα να καταλήξυν σε πλύ υψηλό ετήσι ρυθμό σύγκλισης περίπυ 0%. Γενικά, όταν υπάρχει σύγκλιση δεδμένης της ανμιγένειας τόσ στ επίπεδ της τεχνλγίας όσ και στ ρυθμό με τν πί βελτιώνεται, ι ικνμίες συγκλίνυν όχι μόν ς πρς τ επίπεδ τυ κατά κεφαλήν εισδήματς αλλά και ς πρς τ διαφρετικό ρυθμό μεγέθυνσης. ι Binder και esrn (1999) επίσης υπέθεσαν διαφρετικό ρυθμό ανάπτυξης της τεχνλγίας, g, από χώρα σε χώρα. Υπλόγισαν τν καθρισμέν (deterministic) ρυθμό τεχνλγικής πρόδυ, πίς φαίνεται να διαφέρει από χώρα σε χώρα. Η εμπειρική επαλήθευση όμς της ανμιγένειας τυ ρυθμύ τεχνλγικής πρόδυ είναι πλύ δύσκλη, γιατί ι πραγματικί ρυθμί μεγέθυνσης πυ δίνυν τα δεδμένα είναι συνδυασμός τόσ τυ ρυθμύ ανάπτυξης πυ υπάρχει στη σταθερή κατάσταση όσ και τυ ρυθμύ ανάπτυξης κατά τη μετάβαση πρς αυτή. 2.. Διαχρνική Πρσέγγιση (Time-series Apprch) Η πι συνηθισμένη εξίσση πυ χρησιμπιείται για την εκτίμηση τυ ρυθμύ σύγκλισης στα πλαίσια της διαχρνικής πρσέγγισης πρέρχεται από την (2.). Αν υπτεθεί ότι η μεταβλητή xtπαραμένει αμετάβλητη κατά την περίδ μελέτης της σύγκλισης, τότε και δεν μεταβάλλεται με απτέλεσμα να μπρεί να 1

ΙΚΝΜΕΤΡΙΚΕΣ ΜΕΘΔΙ συμπεριληφθεί στν όρ μ,. Με αντικατάσταση τν t2 και η με t και t-ι αντίστιχα πρκύπτει η σχέση (2-4) 7, = g{t2 - (l + β)ίχ) = g[t - (1 + β\ί -1)] = (1 + fi)g - figt Για κάθε μεμνμένη ικνμία όρς (1+)g είναι σταθερός κι έτσι ενσματώνεται στ μ, με απτέλεσμα τ ηι να ισύται με -βμί. Εισάγντας αυτές τις αλλαγές πρκύπτει η εξίσση πυ μας ενδιαφέρει και είναι η (2.5) yt = μ-figt + (ΐ + β)γ,_λ + ε, η πία υσιαστικά απτελεί έλεγχ για την ύπαρξη μναδιαίας ρίζας (unit rt) με την παρυσία γραμμικής τάσης (βλ., Dickey και Fuller 1979, 1981). Αν βρεθεί μναδιαία ρίζα τότε δεν υπάρχει σύγκλιση ενώ αν δεν υπάρχει τότε υφίσταται σύγκλιση. Σύμφνα με την παραπάν εξίσση για να υφίσταται σύγκλιση θα πρέπει συντελεστής β να είναι αρνητικός. Μ άλλα λόγια, όρς (1+β) πρέπει να είναι μικρότερς από τη μνάδα. Τέλς, στα πλαίσια της διαχρνικής πρσέγγισης χρησιμπιείται και η μέθδς της Μαρκβιανής αλυσίδας (Mrkv Chin methd) για να διαπιστθεί αν η κατανμή τυ εισδήματς αυξάνεται ή μειώνεται, εξάγντας έτσι συμπεράσματα για την ύπαρξη ή όχι σύγκλισης τύπυ σ. 14

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦΙΑ ΚΕΦΑΛΑΙ : ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦΙΑ.1. Εμπειρικές μελέτες στην περιφερειακή σύγκλιση Στ κεφάλαι αυτό παρυσιάζνται ι εμπειρικές μελέτες πυ έχυν πραγματπιηθεί για την περιφερειακή σύγκλιση. Τα απτελέσματα και ι μέθδι πυ πρκύπτυν από τη βιβλιγραφική επισκόπηση εμφανίζνται συνπτικά στυς Πίνακες A, Β, Γ στ τέλς τυ κεφαλαίυ..1.1. Δυτική Γερμανία ι Funke και Strulik (1999) επιχειρύν να μελετήσυν τη σύγκλιση τυ κατά κεφαλήν εισδήματς σε 11 περιχές της Δυτικής Γερμανίας την περίδ 1970-1994. Αξιπιώντας τα διαστρματικά στιχεία τν περιχών, τα απτελέσματα πυ πρκύπτυν τάσσνται υπέρ της β-σύγκλισης, τόσ απόλυτης όσ και υπό συνθήκη, με χαμηλό ρυθμό σύγκλισης γύρ στ 0,6% τ χρόν. Σημειώνεται ότι η εξαρτημένη μεταβλητή πρσδιρίζεται, εκτός από τ αρχικό επίπεδ τυ κατά κεφαλήν εισδήματς, από την τεχνλγία και τις πρτιμήσεις. πιαδήπτε μεταβλή στυς πρσδιριστικύς παράγντες τυ κατά κεφαλήν εισδήματς δηγεί σε διαφρετικό ρυθμό σύγκλισης της εξεταζόμενης μεταβλητής. Παράλληλα, με τη χρήση τυ συντελεστή μεταβλητικότητας, πρκύπτει ότι δεν υφίσταται σύγκλιση τύπυ σ κι επμένς η διασπρά τυ κατά κεφαλήν εισδήματς διευρύνεται διαχρνικά (απόκλιση). Στη συνέχεια ακλύθησαν τη μέθδ της μναδιαίας ρίζας και χρησιμπίησαν την επαυξημένη μέθδ τν Dickey και Fuller πρκειμένυ να γίνει έλεγχς για ύπαρξη μναδιαίας ρίζας. Αν η μηδενική υπόθεση δεν απρριφθεί τότε δεν υφίσταται σύγκλιση. Τα απτελέσματα όμς πυ πρκύπτυν έχυν να κάνυν με την ύπαρξη σύγκλισης και μάλιστα υπό συνθήκη αφύ στ υπόδειγμα εισάγνται και πρσδιριστικές μεταβλητές τυ ρυθμύ αύξησης τυ κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Τέλς, βασισμένι σε διαστρματικά στιχεία χρνλγικών σειρών πρκειμένυ να αξιπιηθεί όσ τ δυνατό περισσότερη πληρφόρηση κι έτσι τ απτέλεσμα να είναι περισσότερ αξιόπιστ. Εφαρμόζντας τη μέθδ τυ Byes εκτιμύν διαφρετικύς ρυθμύς σύγκλισης σε κάθε περιχή ς πρς την κατάσταση σταθερής ισρρπίας της κάθε περιχής. Συνπτικά, τα στιχεία πυ υπάρχυν για τη Δυτική Γερμανία τνίζυν ότι η μεγέθυνση στην περιχή αυτή συνάδει με την υπόθεση της υπό συνθήκη β-σύγκλισης. 15

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦΙΑ.1.2. Ευρώπη σν αφρά τις περιφέρειες της Ευρώπης ι Brr, Sl-i-Mrtin, Blnchrd και ll (1991) όπς και Sl-i-Mrtin (1996) χρησιμπίησαν διαστρματικά στιχεία και τη μέθδ τν Brr, Sl-i-Mrtin (1991) για να εξετάσυν την ύπαρξη σύγκλισης. ι Brr et l. (1991) επικεντρώθηκαν στην περίδ 1950-1985 και Sl-i-Mrtin (1996) εστίασε τ πεδί έρευνας στ χρνικό διάστημα 1950-1990. Και στις δύ περιπτώσεις βρέθηκε σύγκλιση τύπυ β με ρυθμό σύγκλισης 2% ετησίς. Ταυτόχρνα, έκαναν τν έλεγχ για ύπαρξη σ-σύγκλισης χρίς να καταλήξυν σε θετικά απτελέσματα. Quh (1996) σε μελέτη τυ εφάρμσε τη διαδικασία της Μαρκβιανής αλυσίδας πρκειμένυ να ερευνήσει την ύπαρξη σύγκλισης. Η υπόθεση πυ γίνεται είναι ότι η διανμή τυ κατά κεφαλήν εισδήματς F, σε ένα δείγμα ικνμιών εξελίσσεται με βάση τη Μαρκβιανή διαδικασία μετάβασης πρώτης τάξης: Ft+i=M*Ft όπυ Μ παρυσιάζει την παρύσα διανμή τυ εισδήματς στ μέλλν. Quh πρβαίνει στην εκτίμηση της μήτρας Μ χρίζντας τα σχετικά κατά κεφαλήν εισδήματα σε Κ διαστήματα και εν συνεχεία επεξεργάζεται τα στιχεία της ΚχΚ Μαρκβιανής μήτρας μετάβασης. Μακρπρόθεσμα, η διαδικασία μετάβασης χαρακτηρίζεται από τη συνλική κατανμή, η λύση της πίας πρκύπτει όταν τ s τείνει στ άπειρ F,+S=(M*M... Μ)Ρ(=Μ5Ρ, Σύμφνα με τα απτελέσματα πυ πρκύπτυν καθίσταται εμφανής η δημιυργία μάδν σύγκλισης (club cnvergence) ενώ η διανμή τυ εισδήματς χαρακτηρίζεται από έντνη ανισκατανμή και διασπρά. ι πλύσιες ικνμίες γίννται ακόμη πλυσιότερες και ι φτχές καταλήγυν να είναι φτχότερες ενώ ι μεσαίυ εισδήματς ικνμίες εξαφανίζνται. Fingletn (1997) εξετάζει από στατιστικής πλευράς τ πλαίσι στ πί πραγματπιείται η μετάβαση από τ σημερινό επίπεδ εισδήματς στ αυριανό μέσ της Μαρκβιανής μήτρας. Τα απτελέσματα πυ πρκύπτυν από την έρευνα έχυν να κάνυν με τ γεγνός ότι δεν υπάρχει συνέπεια μεταξύ της παρατηρύμενης συμπεριφράς τν Ευρπαϊκών περιχών κατά τη διαδικασία μετάβασης και τν πρβλέψεν πυ πρέρχνται από τ νεκλασικό υπόδειγμα. Άλλι ερευνητές όπς 16

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦΙΑ Mgrini (1999) εστιάζει τη μελέτη τυ στυς τρόπυς με τυς πίυς τόσ η κατανμή τυ αρχικύ εισδήματς όσ και τελικύ χαρακτηρίζνται από ασυνέχεια. Τα συμπεράσματα στα πία καταλήγει δηγύν στην ύπαρξη μάδν σύγκλισης (club cnvergence) μεταξύ τν περιχών της Ευρώπης. Τέλς, ι Bdinger, Muller και Tndl (22) επικεντρώνυν την έρευνά τυς στη σύγκλιση τυ κατά κεφαλήν πρϊόντς σε ένα δείγμα 196 περιφερειών της Ευρώπης κατά την περίδ 1985-1999. Η μέθδς πυ εφαρμόζυν είναι η εκτίμηση τυ GMM (Generlized Methd f Mments) εκτιμητή, πίς δίνει καλύτερα απτελέσματα από τις άλλες μεθόδυς εκτίμησης με χρήση pnel στιχείν. Με τν εκτιμητή αυτό διαπιστώνεται ότι η ταχύτητα σύγκλισης τυ κατά κεφαλήν πρϊόντς φτάνει τ 7% τ χρόν. Διευκρινίζεται ότι γίνεται λόγς για υπό συνθήκη β-σύγκλιση διότι υπάρχυν μεταβλητές, όπς τ πσστό επένδυσης, ρυθμός αύξησης τυ εργατικύ δυναμικύ και της τεχνλγικής πρόδυ καθώς επίσης και τ πσστό απόσβεσης φυσικύ κεφαλαίυ και μεταβλητές πυ σχετίζνται με τ χρόν και την περιχή, πυ πρσδιρίζυν σε μεγάλ βαθμό τ ρυθμό αύξησης τυ κατά κεφαλήν πρϊόντς..1.. ΗΠΑ Η παρυσίαση τν μελετών πυ ασχλήθηκαν με τη σύγκλιση στ δείγμα τν ΗΠΑ ξεκινά με τυς Brr, Sl-i-Mrtin, Blnchrd και ll (1991). Χρησιμπιώντας διαστρματικά στιχεία εξετάζυν την ύπαρξη σύγκλισης σε 48 πλιτείες τν ΗΠΑ από τ 1880 μέχρι τ 1988. Για την ανάλυσή τυς χρησιμπιύν τη μη γραμμική λγαριθμησμένη πρσέγγιση της βασικής εξίσσης τυ νεκλασικύ υπδείγματς ικνμικής μεγέθυνσης. Τα απτελέσματα πυ πρκύπτυν δείχνυν ότι υφίσταται σύγκλιση τύπυ β και στα δύ δείγματα πυ μελετήθηκαν και μάλιστα η διαδικασία σύγκλισης τυ κατά κεφαλήν εισδήματς φαίνεται να εξελίσσεται σταθερά με ρυθμό 2% τ χρόν. Δηλαδή, η διαφρά τυ εισδήματς μεταξύ δύ περιχών θα καλυφθεί κατά τ ήμισυ σε 5 περίπυ χρόνια. Συγχρόνς, διαπιστώνεται και σύγκλιση τύπυ σ δεδμένυ ότι η τυπική απόκλιση τυ κατά κεφαλήν ΑΕΠ σημειώνει διαχρνική μείση, με εξαίρεση ρισμένες περιόδυς όπυ παρατηρείται απόκλιση. Εκτός από τυς Brr, Sl-i-Mrtin, Blnchrd και ll (1991), με τη σύγκλιση τν πλιτειών τν ΗΠΑ ασχλύνται ι Brr και Sl-i-Mrtin (1992) αναφερόμενι στην περίδ 1840-1988 σε όρυς κατά κεφαλήν πρσπικύ εισδήματς και 196-1988 σε όρυς κατά κεφαλήν Ακαθάριστυ Πρϊόντς ανά 17

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦΙΑ πλιτεία (Grss Stte rduct, GS). Στην πρώτη περίπτση διαπιστώνυν την ύπαρξη β-σύγκλισης (απόλυτης και υπό συνθήκη) με ταχύτητα 2% ετησίς, ενώ στην περίπτση τυ GS καταλήγυν στ συμπέρασμα ότι υφίσταται υπό συνθήκη σύγκλιση τύπυ β, με ταχύτητα ελαφρώς μεγαλύτερη από την περίπτση τυ εισδήματς. Quh (1992), πρκειμένυ να διερευνήσει την ύπαρξη ή μη της σύγκλισης, πρέβη στην εξέταση κινών στχαστικών τάσεν σε μεγάλα δείγματα ικνμιών. Για τ σκπό αυτό, αφαίρεσε τ κατά κεφαλήν πρϊόν τν ΗΠΑ από τ κατά κεφαλήν πρϊόν κάθε ικνμίας πυ εξέτασε και μελέτησε αν παραμένυν μναδιαίες ρίζες (unit rts) στις σειρές πυ πρκύπτυν. Απέρριψε την υπόθεση της μη ύπαρξης μναδιαίν ριζών (επμένς δεν υπάρχει σύγκλιση), γεγνός πυ επιβεβαιώνει τα απτελέσματα τν Bernrd και Durluf (1995, 1996). ι τελευταίι, μελετώντας τη σύγκλιση μεταξύ 15 χρών τυ ΣΑ, καταλήγυν στ συμπέρασμα ότι μεταξύ όλν τν χρών δεν υφίσταται σύγκλιση. Ταυτόχρνα, διαπιστώνυν την ύπαρξη σύγκλισης μεταξύ δυάδν π. χ. Βέλγι και λλανδία. ι Crlin και Mills (199) πρχώρησαν στην ανάλυση τυ κατά κεφαλήν εισδήματς για κτώ γεγραφικές περιχές τν ΗΠΑ χρησιμπιώντας στιχεία χρνλγικών σειρών και μια παραλλαγή της μεθόδυ τν Dickey και Fuller για τν έλεγχ μναδιαίας ρίζας. Η αλλαγή πυ έκαναν είναι η αντικατάσταση της μεταβλητής yt με DyJt όπυ DyJt = (yt - yjt), με yjt να αντικατπτρίζει τ κατά κεφαλήν πρϊόν σε λγαριθμική μρφή της περιχής j και y t τ μέσ όρ τυ πρϊόντς για τ σύνλ τν ΗΠΑ. Τ συμπέρασμα στ πί κατέληξαν είναι ότι για την πλειψηφία τν περιχών απρρίπτεται η υπόθεση της μναδιαίας ρίζας κι επμένς υπάρχει σύγκλιση και μάλιστα σύγκλιση υπό συνθήκη. Μεταβάλλντας τ μέγεθς τυ δείγματς σε 22 περιχές, ι Lwey και pell (1996) κατέληξαν στ ίδι απτέλεσμα. Ενώ ι Crlin και Mills (199) και ι Lwey και pell (1996) ανέλυσαν την απόκλιση πυ παρυσιάζυν τα δεδμένα ανά περιχή, ι Evns και Krrs (1996) ασχλήθηκαν με τ ίδι θέμα χρησιμπιώντας τ σύνλ τν δεδμένν όλν τν περιχών. Επικεντρώνυν τη μελέτη τυς στην περίδ 1970-1986 κι εφαρμόζυν τν έλεγχ για μναδιαία ρίζα, χρησιμπιώντας την μέθδ πυ ανέπτυξαν ι Levine και Lin (199) για τν έλεγχ μναδιαίας ρίζας και συνλκλήρσης στην περίπτση pnel στιχείν. Τ συμπέρασμα στ πί καταλήγυν αφρά τ 18

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦΙΑ γεγνός ότι τ επίπεδ της τεχνλγίας μεταξύ τν πλιτειών είναι στάσιμ, πς όλες ι πλιτείες μπρύν να χρησιμπιύν την ίδια τεχνλγία για να καταλήξυν ότι υφίσταται σύγκλιση μεταξύ τν πλιτειών σε όρυς πρϊόντς ανά εργάτη και μάλιστα σύγκλιση υπό συνθήκη, αφύ κάθε πλιτεία καταλήγει σε διαφρετική ισρρπία στη σταθερή κατάσταση. Στη συνέχεια, ι Crihfield, Giertz και Meht (1995) ασχλύνται με τη μελέτη της πρείας τυ κατά κεφαλήν εισδήματς σε 50 πλιτείες τν ΗΠΑ εστιάζντας τ ενδιαφέρν στην περίδ 1955-1987 κι εφαρμόζντας τη μέθδ Ελάχιστν Τετραγώνν (LS). Τα απτελέσματα πυ πρκύπτυν από την εκτίμηση της μη γραμμικής παλινδρόμησης (2.1) δείχνυν ότι ρυθμός μεγέθυνσης τυ πραγματικύ κατά κεφαλήν εισδήματς τν πλιτειών με χαμηλό επίπεδ εισδήματς είναι μεγαλύτερς από τν αντίστιχ ρυθμό τν πλιτειών μεσαίυ και υψηλύ επιπέδυ εισδήματς για τις περιόδυς 1955-1980 και 1955-1987. Μ άλλα λόγια, συντελεστής τυ αρχικύ επιπέδυ τυ κατά κεφαλήν εισδήματς είναι αρνητικός, γεγνός πυ πιστπιεί την ύπαρξη β-σύγκλισης. Πι συγκεκριμένα, γίνεται λόγς για υπό συνθήκη β-σύγκλιση δεδμένυ ότι ρυθμός μεγέθυνσης εξαρτάται και από τ επίπεδ τεχνλγίας, τις επενδύσεις σε ιδιτικό και δημόσι τμέα, τ ανθρώπιν κεφάλαι και τ ρυθμό απόσβεσης. Σύμφνα με τ νεκλασικό μντέλ ικνμικής μεγέθυνσης, πρβλέπυν αύξηση τυ κατά κεφαλήν εισδήματς τ πί εξαρτάται θετικά από τ ρυθμό επένδυσης και αρνητικά από τ ρυθμό αύξησης τυ πληθυσμύ και απόσβεσης κεφαλαίυ. ι πρβλέψεις για τις επενδύσεις στν ιδιτικό τμέα, στ ανθρώπιν κεφάλαι καθώς επίσης και ι ρυθμί απόσβεσης και αύξησης τυ πληθυσμύ επηρεάζυν καταλυτικά τη σύγκλιση τυ κατά κεφαλήν εισδήματς κυρίς κατά την περίδ 1955-1980.9 Γενικά, κατά την περίδ 1955-1980 παρατηρείται τόσ σ-σύγκλιση, αφύ συντελεστής μεταβλητικότητας μειώνεται, όσ και υπό συνθήκη β-σύγκλιση, αφύ υπάρχυν κι άλλι παράγντες (στατιστικά σημαντικί) πυ επηρεάζυν τ ρυθμό αύξησης τυ εισδήματς εκτός από τ αρχικό επίπεδό τυ. Παράλληλα, ι Yung, iggins και Levy χρησιμπιώντας τ ίδι δείγμα για τα έτη 1970 και 1998 και χρησιμπιώντας τη μέθδ τν Brr και Sl-i-Mrtin (1991), καταλήγυν στην ύπαρξη απόλυτης β-σύγκλισης με ρυθμό 2% τ χρόν. Μ άλλα λόγια, ι λιγότερ αναπτυγμένες πλιτείες αναπτύσσνται με ταχύτερ ρυθμό 9 Για τ χρνικό διάστημα 1980-1987 δεν διαπιστώνεται κανένα είδς σύγκλισης. 19

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦΙΑ από τις ήδη αναπτυγμένες. Ταυτόχρνα, επιχειρύν να εξετάσυν την ύπαρξη σύγκλισης τύπυ σ. Τόσ συντελεστής μεταβλητικότητας, όσ και η τυπική απόκλιση τυ λγαρίθμυ της υπό μελέτη μεταβλητής πιστπιύν τη διεύρυνση της διασπράς τυ κατά κεφαλήν πρσπικύ εισδήματς διαχρνικά (σ-απόκλίση). Στ εγχείρημα για τη μελέτη της σύγκλισης πρστίθεται η πρσπάθεια τυ Sli-Mrtin (1996) πίς επιδιώκει να ερευνήσει την υπόθεση της σύγκλισης κατά την περίδ 1880-1990. Χρησιμπιώντας τα στιχεία τν Summers-estn (1960), ακλυθώντας τη μέθδ τν Brr και Sl-i-Mrtin (1991) και λαμβάνντας υπόψη κι άλλυς παράγντες πυ επηρεάζυν την πρεία τυ κατά κεφαλήν εισδήματς, Sl-i-Mrtin καταλήγει στην ύπαρξη τόσ απόλυτης όσ και υπό συνθήκη β-σύγκλισης παρατηρώντας ότι ρυθμός με τν πί πραγματπιείται η παραπάν διαδικασία φτάνει τ 2% τ χρόν. Παράλληλα, η πρεία της τυπικής απόκλισης τυ λγαρίθμυ της υπό μελέτη μεταβλητής απτελεί απόδειξη για την ύπαρξη σ-απόκλισης στ συνλικό χρνικό διάστημα όπυ επικεντρώνεται η διερεύνηση τυ φαινμένυ της σύγκλισης. Πι πρόσφατη μελέτη τν McCunn και uffmn (20) εξετάζει τη συνλική παραγγικότητα τυ αγρτικύ τμέα σε 42 πλιτείες τν ΗΠΑ χρησιμπιώντας τη μέθδ τν Brr και Sl-i-Mrtin (1991) καλύπτντας τ χρνικό διάστημα 1950-1982. Τα συμπεράσματα στα πία καταλήγυν είναι η ύπαρξη υπό συνθήκη β- σύγκλισης η πία εξαρτάται τόσ από την εκπαίδευση τν αγρτών και τη δημόσια και ιδιτική έρευνα στν αγρτικό τμέα, όσ και από την τεχνλγία και τις κλιματλγικές συνθήκες πυ επικρατύν. Βασιζόμενι στα δεδμένα τν uffmn και Evensn (199, 1994) εκτιμύν ότι η σύγκλιση πραγματπιείται με ρυθμό 2,8% ετησίς, ενώ παράλληλα καταλήγυν στ συμπέρασμα ότι υπάρχει σ-απόκλιση. Στη συνέχεια, Tsins (20) πρβαίνει στην έρευνα της ύπαρξης ή μη σύγκλισης τυ κατά κεφαλήν εισδήματς με βάση στιχεία χρνλγικών σειρών για τη χρνική περίδ 1977-1996. Τα ευρήματα πυ πρκύπτυν δεν τάσσνται υπέρ της ύπαρξης σύγκλισης αν και ι περισσότερες μελέτες πυ έχυν γίνει για τ συγκεκριμέν δείγμα καταλήγυν σε αντίθετ απτέλεσμα, δεδμένυ ότι υπάρχει έντνη κινητικότητα κεφαλαίυ. ερευνητής ακλυθεί τη μέθδ τν Bemrd- Durluf (1995) πρκειμένυ να πρσδιρίσει τη σύγκλιση τνίζντας ταυτόχρνα ότι η ύπαρξη ή μη τυ φαινμένυ πυ εξετάζεται εξαρτάται σε μεγάλ βαθμό από τη μεθδλγία πυ χρησιμπιείται κάθε φρά. 20

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦΙΑ Επιπλέν, ι Grfl και Ymrik (21) επικεντρώνντας τη μελέτη τυς την περίδ 1977-1996 διαπιστώνυν απόλυτη β-σύγκλιση σε όρυς παραγγικότητας για την υπό εξέταση περίδ και υπό συνθήκη β-σύγκλιση δεδμένυ ότι λαμβάννται υπόψη, εκτός από τ αρχικό επίπεδ τυ πρϊόντς πυ παράγεται ανά εργάτη, τ ανθρώπιν κεφάλαι πυ χρησιμπιείται, ρυθμός αύξησης τυ ανθρώπινυ δυναμικύ και επένδυσης τόσ σε φυσικό κεφάλαι όσ και σε ανθρώπιν κεφάλαι όπς και η απόσβεση κεφαλαίυ, καθώς επίσης η τεχνλγία και ρυθμός με τν πί βελτιώνεται. Τέλς, σημαντικό ρόλ παίζυν και τα χαρακτηριστικά κάθε περιχής, από την τπθεσία πυ βρίσκεται μέχρι την κυλτύρα πυ αναπτύσσει κλπ. σν αφρά την ταχύτητα με την πία επιτυγχάνεται η σύγκλιση διαφέρει αν ληφθύν υπόψη τ ανθρώπιν κεφάλαι και ι ψευδμεταβλητές πυ έχυν να κάνυν με την περιχή. Έτσι, όταν πρόκειται για απόλυτη β-σύγκλιση ρυθμός της αγγίζει τ 2,1% τ χρόν. Στην περίπτση της β- σύγκλισης υπό συνθήκη η ταχύτητα σύγκλισης είναι 2,5% όταν δεν λαμβάνεται υπόψη τ ανθρώπιν κεφάλαι,,1% χρίς ανθρώπιν κεφάλαι και ψευδμεταβλητές και 1,7% ετησίς όταν ι παραπάν μεταβλητές ενσματώννται στ υπόδειγμα πρόβλεψης σύγκλισης. Τέλς, ι Jhnsn και Tkeym (2) εξετάζυν τη σύγκλιση σε όρυς κατά κεφαλήν πρσπικύ εισδήματς για την περίδ 1950-199. Εφαρμόζντας τη μέθδ εκτίμησης με μρφή δέντρυ καταλήγυν στην ύπαρξη σύγκλισης κατά μάδες (club cnvergence) ενώ τα άλλα είδη σύγκλισης δεν υφίστανται. Πρσδιριστικί παράγντες τυ κατά κεφαλήν πρσπικύ εισδήματς απτελύν τ φυσικό και ανθρώπιν κεφάλαι, καθώς και ρυθμός με τν πί συσσρεύνται. Σημαντικός είναι ρόλς της τεχνλγικής πρόδυ όπς επίσης και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε πλιτείας λόγυ χάρη η πυκνότητα και κινητικότητα τυ πληθυσμύ, διανμή τυ εισδήματς. Ταυτόχρνα, εισάγνται και ψευδμεταβλητές πυ σχετίζνται με την περιχή κι έτσι καθίσταται εμφανέστερη η ύπαρξη club cnvergence..1.4. Ιαπνία Ένα άλλ δείγμα πυ πρσφέρεται για έρευνα στ πεδί της σύγκλισης είναι η Ιαπνία. Sl-i-Mrtin (1996) ερευνά την υπόθεση της σύγκλισης μεταξύ τν νμών της Ιαπνίας κατά τ χρνικό διάστημα 1955-1987. Χρησιμπιώντας τα στιχεία τν Summers-estn (1960), ακλυθώντας τη μέθδ τν Brr και Sl- 21

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦΙΑ i-mrtin (1991) και λαμβάνντας υπόψη κι άλλυς παράγντες πυ επηρεάζυν την πρεία τυ κατά κεφαλήν εισδήματς, Sl-i-Mrtin καταλήγει στην ύπαρξη τόσ απόλυτης όσ και υπό συνθήκη β-σύγκλισης παρατηρώντας ότι ρυθμός με τν πί πραγματπιείται η παραπάν διαδικασία φτάνει τ 2% τ χρόν. Παράλληλα, η πρεία της τυπικής απόκλισης τυ λγαρίθμυ της υπό μελέτη μεταβλητής απτελεί απόδειξη για την ύπαρξη σ-απόκλισης στ συνλικό χρνικό διάστημα όπυ επικεντρώνεται η διερεύνηση τυ φαινμένυ της σύγκλισης. Ακλυθεί η μελέτη τυ Kwge (1999) πίς επιχειρεί να ερευνήσει την ύπαρξη σύγκλισης κατά την περίδ 1955-1991 και σε όρυς τυ κατά κεφαλήν εισδήματς. Χρησιμπιώντας ελέγχυς για στιχεία χρνλγικών σειρών καταλήγει στ συμπέρασμα ότι ι νμί με τα χαμηλότερα εισδήματα δεν αναπτύσσνται με ταχύτερυς ρυθμύς από αυτύς με τα υψηλότερα. Αυτό τ συμπέρασμα επιβεβαιώνεται και με τη χρήση Μαρκβιανών αλυσίδν πρκειμένυ να διαπιστθεί αν η διασπρά τυ εισδήματς μειώνεται διαχρνικά. Μ άλλα λόγια τα απτελέσματα πυ πρκύπτυν από την εν λόγ μελέτη δεν παρέχυν απδείξεις υπέρ της ύπαρξης β και σ-σύγκλισης. Τέλς, Shiji (21) πρβαίνει στη μελέτη τυ φαινμένυ της σύγκλισης σε 47 νμύς εστιάζντας τ ενδιαφέρν στ χρνικό διάστημα 1960-1990. Για τη σύγκλιση τυ κατά κεφαλήν εισδήματς χρησιμπιείται η μη γραμμική μέθδς Ελάχιστν Τετραγώνν (LS). Στη μελέτη αυτή ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στ ρόλ της μετανάστευσης, η πία πρσδιρίζει τ ρυθμό ανάπτυξης τυ κατά κεφαλήν εισδήματς μαζί με τ αρχικό τυ επίπεδ, τ αρχικό επίπεδ τυ ανθρώπινυ κεφαλαίυ καθώς και τ ρυθμό αύξησης τυ ανθρώπινυ κεφαλαίυ. Από πρηγύμενες μελέτες πρκύπτει ότι η μετανάστευση απτελεί σημαντική πηγή σύγκλισης τυ εισδήματς σε θερητικό επίπεδ όχι όμς και σε εμπειρικό. Τα συμπεράσματα στα πία καταλήγει Shiji (21) δείχνυν ότι η μετανάστευση επηρεάζει τη σύνθεση τυ πληθυσμύ και επμένς τ ανθρώπιν κεφάλαι πυ χρησιμπιείται. Τέλς, διαπιστώνεται β-σύγκλιση χρίς να καθίσταται σαφής ρυθμός με τν πί επιτυγχάνεται..1.5. Ινδία Μελετώντας την περίπτση της Ινδίας, Cllins (1999) εξετάζει τη σύγκλιση τυ πραγματικύ μισθύ μεταξύ τν περιχών της Ινδίας κατά την περίδ 187-1906. Χρησιμπιώντας τη μέθδ τν Brr και Sl-i-Mrtin (1991) κάνει λόγ για 22

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦΙΑ β-σύγκλιση10 11 και μάλιστα για υπό συνθήκη β-σύγκλιση αφύ ρυθμός αύξησης τυ πραγματικύ μισθύ φαίνεται να εξαρτάται, εκτός από τ αρχικό επίπεδ τυ πραγματικύ μισθύ, από τ επίπεδ μόρφσης πυ έχει κάθε εργάτης και από τις μεταβλές τν τιμών. Ανάλγα με την κατηγρία στην πία εντάσσεται κάθε εργάτης ρυθμός σύγκλισης πυ παρατηρείται είναι 1,-2,7% τ χρόν. Παράλληλα, Cllins (1999) εξετάζει και την περίπτση ύπαρξης σύγκλισης τύπυ σ. Η πρεία τυ συντελεστή μεταβλητικότητας καθιστά εμφανές τ γεγνός ότι η διασπρά τυ πραγματικύ μισθύ στις περιχές της Ινδίας δεν μειώνεται κατά την υπό εξέταση περίδ με απτέλεσμα να μην υπάρχυν στιχεία υπέρ της σύγκλισης τύπυ σ. Ένα χρόν μετά ι Ngrj, Vrudkis και Vegnznes (20) ασχλύνται με τις Ινδικές πλιτείες στην περίδ 1970-1994. Στην αρχή χρησιμπιύν τη μέθδ τν Brr και Sl-i-Mrtin και στη συνέχεια συνδυάζντάς την με μεθόδυς πυ εφαρμόζνται σε pnel στιχεία καταλήγυν στ συμπέρασμα ότι υπάρχει υπό συνθήκη β-σύγκλιση. Σημειώνυν ότι η υπό συνθήκη σύγκλιση δεν εμπδίζει την ύπαρξη διασπράς τυ εισδήματς κι επμένς την ανισότητα πυ χαρακτηρίζει τα εισδήματα τν περιχών. Η ανισότητα αυτή φαίνεται να φείλεται κατά κύρι λόγ σε διαφρές πυ υπάρχυν στη δμή της παραγγής. Τέλς τνίζυν τν καθριστικό ρόλ πυ παίζυν ι φυσικές, ικνμικές και κιννικές υπδμές στη διαδικασία της ικνμικής μεγέθυνσης..1.6. Ισπανία Έρευνες σχετικά με τη σύγκλιση έχυν πραγματπιηθεί και στην Ισπανία. De l Fuente (22), πίς ασχλείται με τις περιχές της Ισπανίας κατά την περίδ 1955-1991. Η μεταβλητή πυ μελετά είναι τ πρϊόν ανά εργάτη και χρησιμπιώντας τη μη γραμμική μέθδ ελάχιστν τετραγώνν απδεικνύει ότι υπάρχει απόλυτη σύγκλιση τύπυ β με ρυθμό 2% τ χρόν." Σημειώνεται ότι τα στιχεία πυ χρησιμπιύνται είναι διαστρματικά. Ταυτόχρνα, εξετάζει και την ανισότητα τυ πρϊόντς ανά εργάτη, η πία μετριέται με τ συντελεστή μεταβλητικότητας της υπό εξέταση μεταβλητής. Τ συμπέρασμα πυ πρκύπτει είναι ότι η διασπρά τυ πρϊόντς ανά εργάτη μειώνεται σημαντικά τις τελευταίες 10 Αναφέρεται στην τάση τν περιχών με τ χαμηλότερ μισθό να αναπτύσσνται γρηγρότερα σε όρυς πραγματικύ μισθύ από αυτές πυ ήδη χαρακτηρίζνται από υψηλύς μισθύς. 11 Η περίδς μελέτης για τη β-σύγκλιση είναι τ χρνικό διάστημα 1964-1991. 2

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦΙΑ δεκαετίες της περιόδυ ενώ σταθερπιείται πρς τ τέλς, γεγνός πυ πιστπιεί την ανυπαρξία σ-σύγκλισης για λόκληρη την υπό μελέτη περίδ. Παράλληλα, χρησιμπιώντας μια μέθδ εκτίμησης σύγκλισης διαφρετική από αυτή τν Brr και Sl-i-Mrtin (1991) κατά την περίδ 1964-1991 και βασισμένη σε διαστρματικά στιχεία χρνλγικών σειρών, εκτιμά ότι ι περιχές δεν συγκλίνυν απόλυτα συγγραφέας πρσπαθεί να εκτιμήσει τ μέσ ετήσι ρυθμό αύξησης τυ πρϊόντς λαμβάνντας υπόψη τ αρχικό επίπεδ τυ πρϊόντς σε κάθε περιχή, τ επίπεδ της απασχόλησης, τ φυσικό και ανθρώπιν κεφάλαι καθώς επίσης και άλλα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε περιχής. Τ συμπέρασμα στ πί καταλήγει έχει να κάνει με την ύπαρξη υπό συνθήκη β-σύγκλισης διαπιστώνντας ότι η διαδικασία της σύγκλισης πραγματπιείται με ταχύτητα -12,7% τ χρόν. Επιπλέν, ι Rses και Snchez-Alns (24) ασχλύνται με τη σύγκλιση τυ πραγματικύ μισθύ για τ χρνικό διάστημα 1850-190. Στην αρχή της περιόδυ, η διασπρά τυ πραγματικύ μισθύ είναι μικρότερη στυς ανειδίκευτυς εργάτες τν πόλεν απ ότι στυς αγρότες και τυς εργαζόμενυς στ βιμηχανικό τμέα. Στην περίπτση τν αγρτών, η μεταβλητικότητα τυ πραγματικύ μισθύ σημειώνει μείση κατά την περίδ 1854-1914, γεγνός πυ σημαίνει ότι η διασπρά τυ εν λόγ μεγέθυς μειώνεται διαχρνικά. μς κατά την περίδ 1914-1920 η διασπρά αυξάνεται και καταλήγει να σημειώνει μείση κατά την δεκαετία 1920-190. Συνεπώς, τ απτέλεσμα πυ πρκύπτει δε συνάδει με την ύπαρξη σ-σύγκλισης καθ όλη την περίδ πυ μελετάται. Τα ίδια απτελέσματα πρκύπτυν και από τη διασπρά τυ πραγματικύ μισθύ και τν άλλν κατηγριών εργατών με τη διαφρά ότι σ-απόκλιση παρατηρείται και στις τρεις υππεριόδυς. Παράλληλα, ι ερευνητές επιχειρύν τη μελέτη σύγκλισης τύπυ β. Έτσι κάνυν λόγ για απόλυτη β- σύγκλιση όταν υπάρχει αρνητική σχέση μεταξύ τυ ρυθμύ αύξησης τυ πραγματικύ μισθύ και τυ αρχικύ επιπέδυ τυ και όταν δεν υπάρχυν άλλι πρσδιριστικί παράγντες. Για την περίπτση αυτή διαπιστώνυν την ύπαρξη σύγκλισης και μάλιστα με ταχύτητα 1-1,5% ανάλγα με την κατηγρία τν εργατών. Στη συνέχεια, ενσματώνντας στ υπόδειγμα τ ανθρώπιν και φυσικό κεφάλαι καθώς και μια μεταβλητή πυ σχετίζεται με τα χαρακτηριστικά κάθε περιχής ι Rses και Snchez-Alns διαπιστώνυν την ύπαρξη β-σύγκλισης υπό συνθήκη με ταχύτητα 1,9-2,01%, 0,9-2,24% και 0,74-1,79% ετησίς ανάλγα με την κατηγρία τν εργατών. Τέλς, σημειώνεται ότι η χρησιμπίηση της μετανάστευσης 24

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦΙΑ ς πρσδιριστική μεταβλητή της σύγκλισης τυ πραγματικύ μισθύ δηγεί στα ίδια περίπυ απτελέσματα..1.7. Ιταλία Εκτός από τις μελέτες πυ τάσσνται υπέρ της ύπαρξης σύγκλισης υπάρχυν και αυτές πυ δεν επαληθεύυν τα απτελέσματα πυ ήδη υπάρχυν. Μία από αυτές αναφέρεται στυς Mur και drecc (1994) ι πίι μελέτησαν τ φαινόμεν της σύγκλισης στις ιταλικές περιχές την περίδ 196-1989. Τα συμπεράσματα στα πία καταλήγυν έχυν να κάνυν με την ύπαρξη δυϊσμύ. Αυτό σημαίνει ότι ι περιχές με μεσαία και υψηλά εισδήματα συγκλίνυν μεταξύ τυς σε όρυς ακαθάριστυ εθνικύ πρϊόντς, ενώ περιχές πυ χαρακτηρίζνται από χαμηλά εισδήματα φαίνεται να μην ακλυθύν την ίδια πρεία. Συνεπώς, γίνεται λόγς για τη δημιυργία δύ μάδν σύγκλισης με τν ίδι ρυθμό (2% ετησίς) (cnvergence clubs). Τέλς, διάφρι ερευνητές έχυν αναλύσει τη σύγκλιση σε όρυς κατά κεφαλήν πρϊόντς και παραγγικότητας της εργασίας στις Ιταλικές περιχές διαπιστώνντας την έλλειψη σύγκλισης και την ύπαρξη δυϊσμύ στη διαδικασία ανάπτυξης. Μ άλλα λόγια, σύγκλιση παρατηρείται μεταξύ τν περιχών της Βόρειας Ιταλίας και της Νότιας Ιταλίας αντίστιχα, δημιυργώντας κατά κάπι τρόπ δύ μάδες σύγκλισης. Ακλυθεί η μελέτη τν Crmeci και Mur (22) η πία ασχλείται με τη σύγκλιση σε 20 περιχές της Ιταλίας για την περίδ 196-1995. Τα ευρήματα πυ πρκύπτυν αφρύν τ γεγνός ότι τ κατά κεφαλήν πρϊόν συγκλίνει υπό πρϋπθέσεις λαμβάνντας υπόψη τ ρόλ πυ παίζει τ επίπεδ όπς και τ πσστό της ανεργίας (κάτ από 8%, 8-16%, πάν από 16%), τ πσστό συμμετχής στη δευτερβάθμια εκπαίδευση, καθώς επίσης τ πσστό επενδύσεν και η μέση κατανάλση ς πσστό της κατά κεφαλήν κατανάλσης σε επίπεδ περιφερειών. Έτσι, όταν ι παράγντες πυ μόλις αναφέρθηκαν χρησιμπιύνται σαν πρσδιριστικές μεταβλητές στ υπόδειγμα πυ εκτιμάται με τη μέθδ GMM, ρυθμός σύγκλισης κυμαίνεται μεταξύ 17,14-2,4%. Στην αντίθετη περίπτση η σύγκλιση λαμβάνει χώρα με ταχύτητα 1,2-1,59% ετησίς. Ταυτόχρνα, διαπιστώνεται σ-σύγκλιση μέχρι τ τέλς της δεκαετίας τυ 60 ενώ για τ συνλικό διάστημα μελέτης παρατηρείται σ-απόκλίση. 25

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦΙΑ.1.8. Καναδάς Με την περίπτση τυ Καναδά ασχλύνται και ι Culmbe και Lee (1995), επιχειρώντας να εξετάσυν τ φαινόμεν της σύγκλισης από τις αρχές της δεκαετίας τυ 60 μέχρι τις αρχές της δεκαετίας τυ 90. Σύμφνα με τα διαστρματικά στιχεία πυ έχυν στη διάθεσή τυς μελετύν τη σύγκλιση τυ εισδήματς χρησιμπιώντας έξι διαφρετικύς τρόπυς μέτρησής τυ καταλήγντας στην ύπαρξη απόλυτης β-σύγκλισης. Τνίζεται, ότι ανάλγα με τν τρόπ μέτρησης τυ εισδήματς διαπιστώνεται και διαφρετική ταχύτητα σύγκλισης, με απτέλεσμα κάπια από τα ευρήματά τυς για τ κατά κεφαλήν εισόδημα να πρσεγγίζυν σε μεγάλ βαθμό αυτά τν Brr και Sl-i-Mrtin (1991) για την Ιαπνία, τις ΗΠΑ και τις χώρες της Ευρώπης. Σε μεταγενέστερη έρευνά τυς (Culmbe και Lee, 1996), χρησιμπιώντας στιχεία χρνλγικών σειρών και την επαυξημένη μέθδ τν Dickey και Fuller μελετύν τη σύγκλιση σε μικρότερες περιόδυς πυ πρκύπτυν από τ αρχικό χρνικό διάστημα μελέτης και τα ευρήματα πικίλλυν. Έτσι, καλύπτντας την περίδ 1926-1994, για τα χρόνια 1926-1948 ι σειρές τυ εισδήματς πυ χρησιμπιύνται είναι μη στάσιμες με απτέλεσμα η μηδενική υπόθεση για μναδιαία ρίζα να μην απρρίπτεται. Μ άλλα λόγια, τ διάστημα 1926-1948 χαρακτηρίζεται από απόκλιση τυ εισδήματς. σν αφρά την περίδ 1949-1977, ι ερευνητές καταλήγυν στ συμπέρασμα ότι υφίσταται σύγκλιση σε αντίθεση με τ χρνικό διάστημα 1978-1994 στ πί τ εισόδημα συγκλίνει και απκλίνει ανάλγα με τν τρόπ πυ μετράται κάθε φρά. Παράλληλα, Sl-i-Mrtin (1996), χρησιμπιώντας τα στιχεία τν Summers- estn (1960), ακλυθώντας τη μέθδ τν Brr και Sl-i-Mrtin (1991) και λαμβάνντας υπόψη κι άλλυς παράγντες πυ επηρεάζυν την πρεία τυ κατά κεφαλήν εισδήματς, καταλήγει στην ύπαρξη απόλυτης β-σύγκλισης. Παράλληλα, η πρεία της τυπικής απόκλισης τυ λγαρίθμυ της υπό μελέτη μεταβλητής απτελεί απόδειξη για την ύπαρξη σ-απόκλισης στ συνλικό χρνικό διάστημα όπυ επικεντρώνεται η διερεύνηση τυ φαινμένυ της σύγκλισης..1.9. Κίνα Ακόμα ένα δείγμα πυ χρησιμπιήθηκε για να μελετηθεί η υπόθεση της σύγκλισης είναι η Κίνα. ι Chen και Fleisher (1996) πρβαίνυν στη μελέτη 25 περιχών πρκειμένυ να διαπιστώσυν την πρεία πυ ακλυθεί τ κατά κεφαλήν 26

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦΙΑ ΑΕΠ στ χρνικό διάστημα 1978-199. Χρησιμπιώντας διαστρματικά στιχεία και τη μη γραμμική μέθδς εκτίμησης απδεικνύυν ότι δεν υφίσταται ισχυρή απόλυτη β-σύγκλιση. ρυθμός σύγκλισης φτάνει μόλις τ 0,9% ετησίς, πράγμα πυ σημαίνει ότι χρειάζνται 77, χρόνια για να μειθεί η διαφρά τυ κατά κεφαλήν ΑΕΠ από τ αρχικό τυ επίπεδ θέτντας σαν πρϋπόθεση ότι δεν υπάρχυν παρεμβλές στη διαδικασία ανάπτυξης. Συγχρόνς, ι ερευνητές καταλήγυν στην ύπαρξη υπό συνθήκη β-σύγκλισης εκτιμώντας τ διευρυμέν υπόδειγμα τυ Slw (1956). Περιλαμβάνντας στ βασικό υπόδειγμα για τη διαπίστση σύγκλισης την επένδυση σε ανθρώπιν και φυσικό κεφάλαι, τα φέλη από ξένες επενδύσεις, την τπθεσία κάθε περιχής, την τεχνλγία πυ χρησιμπιείται καθώς και τ ρυθμό αύξησης της απασχόλησης, πρκύπτει ότι υπάρχει σύγκλιση τύπυ β και μάλιστα υπό συνθήκη με ταχύτητα 5,6% τ χρόν. Παράλληλα, από τ συντελεστή μεταβλητικότητας πρκύπτει ότι υφίσταται σ-σύγκλιση πυ σημαίνει ότι υπάρχει διαχρνική μείση της διασπράς τυ κατά κεφαλήν ΑΕΠ στ δείγμα πυ μελετάται για την εν λόγ χρνική περίδ. Ταυτόχρνα, κάνντας χρήση pnel στιχείν κι έχντας απκλείσει από την εκτιμηθείσα παλινδρόμηση τ ανθρώπιν κεφάλαι και την ξένη επένδυση ς πρσδιριστικύς παράγντες τυ ρυθμύ αύξησης τυ κατά κεφαλήν ΑΕΠ, διαπιστώνυν την ύπαρξη υπό συνθήκη β-σύγκλισης. Σύμφνα με τα ευρήματα πυ πρκύπτυν συντελεστής σύγκλισης λ είναι 0,016, δηλαδή η σύγκλιση πραγματπιείται με ετήσι ρυθμό 1,6%, πυ σημαίνει ότι η σύγκλιση λαμβάνει χώρα κατά τ ήμισυ σε 44,4 χρόνια. Σε ανάλγα συμπεράσματα καταλήγει και Gundlch (1997), πίς εξετάζει τη σύγκλιση τυ κατά κεφαλήν πρϊόντς (τα στιχεία πρέρχνται από τυς sueh Tien-tung et. l. (199) και Riser (1996)) αναφερόμενς στην περίδ 1978-1989. Τα ευρήματα πρκύπτυν αφρύν την ύπαρξη β-σύγκλισης υπό συνθήκη με ταχύτητα σύγκλισης 2,2% τ χρόν. Αυτός ρυθμός σύγκλισης εξηγείται από τ νεκλασικό υπόδειγμα ικνμικής μεγέθυνσης αν δεν υπάρχει κινητικότητα κεφαλαίυ και αν η ελαστικότητα τυ κεφαλαίυ στη συνάρτηση παραγγής είναι 0,75. Σαν εξγενείς μεταβλητές θερύνται τ ανθρώπιν κεφάλαι, τ πί χαρακτηρίζεται από μη κινητικότητα, ρυθμός απόσβεσης κεφαλαίυ, ρυθμός αύξησης τυ πληθυσμύ, ρυθμός με τν πί πραγματπιύνται επενδύσεις, καθώς επίσης και τ επίπεδ τεχνλγίας πυ χρησιμπιείται και ρυθμός με τν πί σημειώνει πρόδ. Τνίζεται ότι στην περίπτση της ανικτής ικνμίας η ταχύτητα σύγκλισης φτάνει στ 2,7%.

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦΙΑ Λίγ αργότερα ι Wei, Liu, Sng και Rmilly (21) χρησιμπιύν pnel στιχεία για 27 επαρχίες αναφερόμενι στην περίδ 1986-1995 πρκειμένυ να διαπιστώσυν την ύπαρξη ή μη σύγκλισης. Επικεντρώνυν τη μελέτη τυς στη σύγκλιση τυ κατά κεφαλήν ΑΕΠ τνίζντας τ ρόλ πυ παίζυν κι άλλι πρσδιριστικί παράγντες τυ ρυθμύ μεγέθυνσης τυ εισδήματς εκτός βέβαια από τ αρχικό επίπεδ της υπό μελέτη μεταβλητής. Έτσι, χρησιμπιώντας τν έλεγχ t-br12 για την ύπαρξη μναδιαίας ρίζας ή όχι, βρίσκυν ότι ι δαπάνες για έρευνα και ανάπτυξη όπς και τ διεθνές εμπόρι καθώς και η τεχνλγία πυ χρησιμπιείται και διαχέεται μεταξύ τν περιχών είναι μη στάσιμες σειρές και συμβάλλυν σημαντικά στη σύγκλιση τν εισδημάτν πρσδιρίζντας και τ ρυθμό σύγκλισής τυς στ 1% τ χρόν. ι μέθδι εκτίμησης πυ χρησιμπιύν είναι η μέθδς Ελάχιστν Τετραγώνν (LS) (τα διαστρματικά απτελέσματα (crss sectin effects) κάθε ικνμίας είναι αμετάβλητα) και τα υπδείγματα Fixed Effects (τα διαστρματικά απτελέσματα διαφέρυν από ικνμία σε ικνμία λόγ ψευδμεταβλητών πυ χρησιμπιύνται σαν ανεξάρτητες μεταβλητές) και Rndm Effects (χρησιμπιύνται διαστρματικά απτελέσματα τα πία ενσματώννται στν τυχαί όρ της παλινδρόμησης). Επιπλέν, ι Zhng, Liu και Y (21) καθιστύν εμφανή τη σύγκλιση μεταξύ μάδν περιχών της Κίνας την περίδ 1952-1997. Χρησιμπιώντας διαστρματικά στιχεία και μέτρα διασπράς τυ εισδήματς όπς τ συντελεστή Gini καθώς και τ συντελεστή μεταβλητικότητας, πρκύπτει τ συμπέρασμα ότι υφίσταται club cnvergence σε όρυς κατά κεφαλήν εισδήματς. Η ανάλυση τυ συντελεστή Gini μεταξύ τν περιχών της Κίνας (Ανατλική, Κεντρική, Δυτική) δείχνει ότι πιαδήπτε ανισότητα τυ εισδήματς φείλεται σε πλιτικά γεγνότα, σε φυσικές καταστρφές και ικνμική αστάθεια. Έτσι, συντελεστής Gini, όπς και τα άλλα μέτρα ανισκατανμής τυ εισδήματς αυξάνυν τ 1960, παραμένυν σταθερά σε υψηλό επίπεδ κατά τ χρνικό διάστημα 1961-1977 και στη συνέχεια ακλυθύν καθδική πρεία. Παράλληλα, ι ερευνητές αξιπιώντας στιχεία χρνλγικών σειρών και χρησιμπιώντας τη μέθδ τν Dickey και Fuller για τν έλεγχ ύπαρξης μναδιαίας ρίζας, καταλήγυν στ συμπέρασμα ότι η σειρά τυ εισδήματς είναι στάσιμη δηλαδή επηρεάζεται από πρσρινύς μόν παράγντες. Τέλς, η εν λόγ έρευνα καταδεικνύει την ύπαρξη σύγκλισης μεταξύ μάδν (club 12 Βασίζεται στ μέσ όρ τν τιμών πυ χρησιμπιύνται στν έλεγχ με την επαυξημένη μέθδ τν Dickey-Fuller. 28

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦΙΑ cnvergence), δεδμένυ ότι ι πλύσιες περιχές γίννται πλυσιότερες ενώ ι φτχές φτχότερες. Με την περίπτση της Κίνας ασχλήθηκαν και ι Ci, Wng και Du (22), ι πίι καλύπτυν τη χρνική περίδ 1978-1998 και πρσπαθύν να ερευνήσυν τη σύγκλιση σε όρυς κατά κεφαλήν εισδήματς. Η συγκεκριμένη έρευνα καταλήγει στην ύπαρξη υπό συνθήκη σύγκλισης, δεδμένυ ότι ρυθμός αύξησης τυ κατά κεφαλήν εισδήματς δεν εξαρτάται μόν από τ αρχικό τυ επίπεδ. Μ άλλα λόγια, σημαντικό ρόλ στην υπόθεση της σύγκλισης διαδραματίζυν τ ανθρώπιν κεφάλαι, τ πσστό συμμετχής τυ εργατικύ δυναμικύ στην παραγγική διαδικασία, ρυθμός επένδυσης πυ λαμβάνει χώρα, η κυβερνητική δαπάνη πυ απαιτείται κι εκφράζεται ς πσστό τυ ΑΕΠ καθώς επίσης και μεταβλητές πυ σχετίζνται με τ χρόν. Σύμφνα με τα απτελέσματα πυ πρκύπτυν, υφίσταται σύγκλιση τύπυ β και μάλιστα υπό συνθήκη τυ κατά κεφαλήν ΑΕΠ με ρυθμό 0,05-4,5% ετησίς. Σημειώνεται ότι η διασπρά τυ εισδήματς μεταξύ τν περιχών της Κίνας παρυσιάζει μείση κι έτσι γίνεται λόγς για σ-σύγκλιση,1 αυτό όμς μέχρι τ 1990 γιατί από αυτό τ σημεί κι έπειτα η διασπρά αυξάνεται και πάλι. Τέλς, ι McErlen και Wu (2) εστιάζυν τ πεδί έρευνας στη σύγκλιση της παραγγικότητας της εργασίας στν αγρτικό τμέα κατά την περίδ 1985-20. Τα ευρήματα πυ ανακύπτυν πιστπιύν τ γεγνός ότι υπάρχει σταθερή αύξηση στη διασπρά τνίζντας τ φαινόμεν της σ-απόκλισης. Παρόλα αυτά, στην υππερίδ 1992-20 σημειώνεται μείση της διασπράς με απτέλεσμα να πιστπιείται σύγκλιση τύπυ σ. ι δύ υππερίδι (1985-1992, 1992-20) πυ δημιυργύνται σχετίζνται με τη διαφρετική πλιτική πυ εφαρμόζεται κάθε φρά στν τμέα της κινητικότητας τν συντελεστών παραγγής και την επίδραση τυ ικνμικύ περιβάλλντς πυ λαμβάνει χώρα σε κάθε υππερίδ. σν αφρά τη σύγκλιση τύπυ β, φαίνεται ότι υφίσταται υπό συνθήκη β-σύγκλιση μόν για τη δεύτερη υππερίδ με ταχύτητα,1% (πλύ διαφρετική από τις πρηγύμενες δύ μελέτες) και με πρσδιριστικό παράγντα την τπθεσία κάθε περιχής σε όρυς ικνμικής και κιννικής ανάπτυξης καθώς επίσης και σε όρυς εθνικών συνθηκών. Σημειώνεται ότι σημαντικό ρόλ στη σύγκλιση κατά την περίδ 1992-20 παίζει η μετατόπιση της πρσφράς εργασίας από τν αγρτικό τμέα σε άλλυς τμείς. Ταυτόχρνα, δεν υπάρχυν ενδεικτικά στιχεία για απόλυτη β- 1 Η πρεία της διασπράς τυ εισδήματς μετρήθηκε με τ συντελεστή μεταβλητικότητας, τ συντελεστή Gini καθώς και τ Theil Entrpy Index. 29

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦΙΑ σύγκλιση όχι μόν για κάθε υππερίδ ξεχριστά αλλά και για τ συνλικό χρνικό διάστημα πυ εξετάζεται λόγ τν κλιματλγικών διαφρών, της γνιμότητας τυ εδάφυς, τν κιννικών και πλιτισμικών διαφρών κλπ..1.10. Μεγάλη Βρετανία Ερευνώντας την περίπτση ρισμένν περιχών της Μεγάλης Βρετανίας enley ακλύθησε τη μέθδ της Μαρκβιανής αλυσίδας για τ χρνικό διάστημα 1977-1995 και την περίπτση 128 νμών της καλύπτντας την περίδ 199-1998. Σε όρυς κατά κεφαλήν εισδήματς διαπιστώνει ότι υφίσταται σύγκλιση εντός μάδν (club cnvergence). ι περιχές με χαμηλό κατά κεφαλήν ΑΕΠ όχι μόν δεν αφαιρύνται από την κατανμή τυ εισδήματς αλλά συγκλίνυν με τις άλλες περιχές πυ χαρακτηρίζνται και αυτές από χαμηλό κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Τ ίδι ισχύει και για τις περιχές με υψηλό εισόδημα ι πίες συγκλίνυν μεταξύ τυς. Σημειώνεται ότι η σύγκλιση μάδν είναι περισσότερ εμφανής στην περίπτση τν νμών. Επιπλέν, ερευνητής χρησιμπιεί διαστρματικά στιχεία χρνλγικών σειρών (pnel dt) πρκειμένυ να διαπιστώσει αν υφίσταται σύγκλιση σε όρυς κατά κεφαλήν εισδήματς ή όχι. Τα απτελέσματα πυ πρκύπτυν από τη μελέτη δείχνυν ότι πιαδήπτε συμπεράσματα σχετικά με τη σύγκλιση εξαρτώνται από τη δμή τυ υπδείγματς πυ χρησιμπιείται. Σχετικά με την ύπαρξη απόλυτης σύγκλισης τύπυ β, συγγραφέας διαπιστώνει ότι ι συντελεστές είναι μικρί και στατιστικά ασήμαντι κι επμένς η υπόθεση για ύπαρξη σύγκλισης απρρίπτεται. σν αφρά την υπό συνθήκη β-σύγκλιση, ι εκτιμητές πυ πρκύπτυν από τα pnel στιχεία δεν πιστπιύν σημαντικό βαθμό σύγκλισης..1.11. υγγαρία, Πλνία, Τσεχία ι erz και Vgel (2), ι πίι ερευνύν τη σύγκλιση τόσ της κατά κεφαλήν Ακαθάριστης Πρστιθέμενης Αξίας (Grss Vlue Added, GVA) όσ και της Ακαθάριστης Πρστιθέμενης Αξίας (Grss Vlue Added, GVA) ανά εργαζόμεν σε δείγμα 1 περιφερειών της Πλνίας, υγγαρίας και Τσεχίας. Η μελέτη πρσδιρίζεται για τ χρνικό διάστημα 1991-22 και στόχς είναι να ερευνηθεί αν ι φτχές περιχές τείνυν να αναπτύσσνται γρηγρότερα από τις πλύσιες. Για τ λόγ αυτό χρησιμπιείται η μέθδς τν Brr και Sl-i-Mrtin (1991) με διαστρματικά στιχεία θερώντας σαν εξαρτημένη μεταβλητή τ μέσ ετήσι 0

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦΙΑ ρυθμό αύξησης τυ εισδήματς ή την παραγγικότητα της εργασίας κατά την περίδ 1991-22. Τα απτελέσματα πυ πρκύπτυν δείχνυν ότι δεν υφίσταται απόλυτη β-σύγκλιση. Παράλληλα, διαπιστώνεται υπό συνθήκη β-σύγκλιση, η πία επιτυγχάνεται κατά τ ήμισυ σε 6-7 χρόνια, εάν χρησιμπιηθύν κι άλλες μεταβλητές εκτός από τ αρχικό επίπεδ GVA ανά εργαζόμεν ή κατά κεφαλήν όπς τ πσστό της βιμηχανίας και γεργίας στη συνλική απασχόληση, τ επίπεδ εκπαίδευσης τν εργαζμένν, τ πσστό συμμετχής στην εργασία καθώς επίσης και τα διάφρα χαρακτηριστικά της κάθε περιχής. Τέλς, με βάση τ συντελεστή μεταβλητικότητας διαπιστώνεται ότι δεν υπάρχυν απδείξεις για ύπαρξη σύγκλισης τύπυ σ. Στη συνέχεια πρβαίνυν στην ανάλυση της σύγκλισης με τη χρήση πινάκν πρκειμένυ να αυξηθεί αριθμός τν παρατηρήσεν και η μεταβλητικότητα στις μεταβλητές. Σε αντίθεση με την περίδ 1991-1996, συντελεστής τυ GVA κατά κεφαλήν και ανά εργαζόμεν δεν χαρακτηρίζεται ύτε από απόλυτη αλλά ύτε και από υπό συνθήκη σύγκλιση. ι εκτιμήσεις τν συντελεστών για την περίδ 199-22 δείχνυν την επίδραση πυ ασκεί η δμή τυ ικνμικύ τμέα και της συμμετχής τυ εργατικύ δυναμικύ στην αύξηση της παραγγικότητας, ενώ ταυτόχρνα τα απτελέσματα για τ ρόλ της εκπαίδευσης όσν αφρά τ ρυθμό σύγκλισης καθίστανται ανίσχυρα..1.12. Σκανδιναβικές χώρες erssn (1997), εξετάζει και διαπιστώνει τόσ απόλυτη όσ και υπό συνθήκη β-σύγκλιση τυ κατά κεφαλήν εισδήματς σε 24 περιχές της Συηδίας κατά την περίδ 1911-199. Παρατηρείται ότι αν χρησιμπιηθύν διαστρματικά στιχεία και πι συγκεκριμένα εισδήματα πυ δεν είναι πρσαρμσμένα στ κόστς διαβίσης τότε τα απτελέσματα όσν αφρά τη σύγκλιση διαφέρυν. ταν λαμβάννται υπόψη τα πρσαρμσμένα εισδήματα τότε ρυθμός σύγκλισης υπλγίζεται γύρ στ 4%14 (μεγαλύτερς από αυτόν πυ εκτιμύν ι Brr και Sli-Mrtin, 1995). Τ απτέλεσμα αυτό συνάδει με την πρσδκία ότι υπάρχει έντνη κινητικότητα κεφαλαίυ και τεχνλγίας εντός τν περιχών παρά μεταξύ τυς. Παράλληλα, απδεικνύεται, με τη χρήση της τυπικής απόκλισης τυ λγαρίθμυ τυ κατά κεφαλήν εισδήματς, ότι η διασπρά τυ εισδήματς μειώνεται διαχρνικά 14 Η ίδια ταχύτητα σύγκλισης παρατηρείται όταν χρησιμπιύνται και pnel dt. 1

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦΙΑ όχι όμς καθ όλη την περίδ πυ μελετάται. Μ άλλα λόγια, τ χρνικό διάστημα 1920-192 χαρακτηρίζεται από έντνη διασπρά τυ εισδήματς. Στ ίδι συμπέρασμα καταλήγυν και ι Bentzen και Smith για την περίδ 1970-1998 χρησιμπιώντας στιχεία χρνλγικών σειρών. Παράλληλα, ι Bentzen και Smith ασχλύνται και με τη μελέτη της σύγκλισης σε όρυς πραγματικύ κατά κεφαλήν εισδήματς, αναφερόμενι στη Δανία καλύπτντας την περίδ 1970-20 και στη Νρβηγία για τ διάστημα 1970-1998. ι ερευνητές εφαρμόζντας τη μέθδ τν Bemrd-Durluf για ύπαρξη μναδιαίας ρίζας καταλήγυν σε μη στασιμότητα στις διαφρές τυ εισδήματς με απτέλεσμα να διαπιστώνεται μη ύπαρξη σύγκλισης. Σημειώνεται ότι σύμφνα με τυς Bernrd και Durluf (1996) υπάρχει διαχρνική σύγκλιση πρόβλεψης (time-series frecst cnvergence) για δύ ικνμίες j και j', όταν, με δεδμένη την πληρφόρηση I, την χρνική στιγμή t, \ime(yt(t + Τ)~ y,(t + Τ)Ι Ι,)=0, Τ c δηλαδή ι μακρπρόθεσμες πρβλέψεις για τ κατά κεφαλήν εισόδημα είναι ίσες με τη δεδμένη πληρφόρηση την χρνική στιγμή t. ρισμός αυτός διαφρπιεί την σύγκλιση μεταξύ δύ ικνμιών από τη σύγκλιση μεταξύ όλν τν ικνμιών ταυτόχρνα. Απδεικνύεται ότι ι διαχρνική σύγκλιση πρόβλεψης συνεπάγεται σύγκλιση τύπυ β. Η εμπειρική εφαρμγή αυτύ τυ ρισμύ πυ δίνεται στη σύγκλιση βασίζεται στν έλεγχ τν Dickey-Fuller για ύπαρξη μναδιαίας ρίζας. Ταυτόχρνα, εφαρμόζντας τη μέθδ τν Nhr και Inder (22),15 καταλήγυν ότι ι Σκανδιναβικές χώρες (Δανία, Συηδία, Νρβηγία) τείνυν να συγκλίνυν πρς την ηγέτιδα χώρα.16 Συγκεκριμένα, η Νρβηγία και Συηδία συγκλίνυν σε όρυς εισδήματς με τη Δανία ενώ δεν διαπιστώνεται σύγκλιση μεταξύ τν δύ πρώτν χρών. Σύμφνα με τυς Nhr και Inder (22) μη στάσιμες σειρές μπρύν να δώσυν κάπια απτελέσματα σχετικά με τη σύγκλιση. Η διαφρά πυ υπάρχει σ αυτή τη μέθδ είναι ότι χρησιμπιύνται ι τετραγνισμένες διαφρές τυ 15 Η ανάλυση της μεθδλγίας παρατίθεται εκτενέστερα στ Nhr S. Και Inder Β. (22), Testing cnvergence in ecnmic grwth fr ECD cuntries, Applied Ecnmics, Vl. 4, pp 2011-2022. 16 Χαρακτηρίζεται η χώρα με τ υψηλότερ επίπεδ εισδήματς. 2

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦΙΑ εισδήματς δηλ ( - Λ 2 ( - \ * Υ it - Υ αντί Υ Μ It -ΥXt, όπυ Υη είναι τ εισόδημα της V 2 \ y ικνμίας ί την περίδ t και Yt τ μέσ εισόδημα την περίδ t..1.1. Φινλανδία Εκτός από τις ΗΠΑ χρησιμπιήθηκαν κι άλλα δείγματα ικνμιών για τη μελέτη της σύγκλισης. Μια από τις ακόμη πι πρόσφατες μελέτες, όπς της ekkl (1999), κάνει λόγ για τη σύγκλιση ς πρς τ κατά κεφαλήν Ακαθάριστ Περιφερειακό Πρϊόν (Grss Reginl rduct, GR) μεταξύ 12 επαρχιών και 88 υππεριχών της Φιλανδίας. Η μελέτη καλύπτει την περίδ 1960-1994 για τις επαρχίες και τ διάστημα 1988-1994 αναφέρεται στις υππεριχές. Πράγματι, διαπιστώνεται τόσ β-σύγκλιση με ρυθμό 2% όσ και σ-σύγκλιση κατά την περίδ 1960-1980 για τις 12 επαρχίες ενώ για τις υππεριχές δεν είναι ξεκάθαρ κανένα είδς σύγκλισης. Η ύπαρξη απόλυτης β-σύγκλισης σημαίνει ότι ι φτχότερες επαρχίες αναπτύσσνται γρηγρότερα από τις πλυσιότερες μέχρι να φτάσυν στην κινή κατάσταση σταθερής ισρρπίας (ίδι stedy-stte). Η ύπαρξη β-σύγκλισης υπό συνθήκη πιστπιεί από τη μια πλευρά τ γεγνός ότι ι φτχότερες επαρχίες αναπτύσσνται γρηγρότερα από τις πλυσιότερες και από την άλλη ότι φτάνυν σε διαφρετική κατάσταση σταθερής ισρρπίας (διαφρετικό stedy-stte). Ταυτόχρνα, η κάθε μία επαρχία φτάνει γρηγρότερα στην κατάσταση σταθερής ισρρπίας της λαμβάνντας υπόψη τυς πρσδιριστικύς παράγντες πυ επηρεάζυν αυτή τη σταθερή ισρρπία. Πρκειμένυ να εξεταστεί η ύπαρξη β- σύγκλισης χρησιμπιείται η εξίσση (.1) πρσθέτντας και τις ανεξάρτητες πρσδιριστικές μεταβλητές (διαρθρτική μεταβλητή, υπηρεσίες και πρτγενής τμέας παραγγής ς πσστό τυ συνλικύ ΑΕΠ, καθώς επίσης και μια ψευδμεταβλητή πυ σχετίζεται με την περιχή) ενώ για την εξέταση σ-σύγκλισης χρησιμπιείται η τυπική απόκλιση τυ λγαρίθμυ της υπό μελέτη μεταβλητής..1.14. Χιλή Με τη σύγκλιση στη Χιλή (1 περιχές) ασχλήθηκαν ι Gnzlez και Arens. Η μεταβλητή σύγκλισης πυ επιλέγυν είναι τ κατά κεφαλήν ΑΕΠ καλύπτντας την περίδ 1960-1996. Χρησιμπιώντας την κλασική πλέν μη γραμμική μέθδ εκτίμησης Ελάχιστν Τετραγώνν, καταλήγυν στ γεγνός ότι υφίσταται απόλυτη

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦΙΑ και υπό συνθήκη (λαμβάνντας υπόψη και τη διαρθρτική μεταβλητή εκτός από τ αρχικό επίπεδ τυ κατά κεφαλήν ΑΕΠ) σύγκλιση τύπυ β με ταχύτητα περίπυ 1% ετησίς. ι Gnzlez και Arens χρίζυν τ χρνικό διάστημα 1960-1996 σε έξι υππεριόδυς και μελετύν τη σύγκλιση σε κάθε μία καταλήγντας σε διαφρετικύς ρυθμύς σύγκλισης, δεδμένν τν ιδιαίτερν συνθηκών πυ υπάρχυν σε κάθε υππερίδ. Τέλς, γίνεται πρσπάθεια να εξεταστεί η ύπαρξη σύγκλισης τύπυ σ, χρίς όμς να πρκύπτυν θετικά απτελέσματα. 4

ΕΜ Π ΕΙΡΙΚΗ Β ΙΒ Λ Ι ΓΡ Α Φ ΙΑ Q. X Η Ρ 'Ρ W Ρ" Η S θ' W Η 0J θ' VW * W κ2. Μ L W 2. ^Ρ - Ρ. Β LT β X 8 W S Η W υ ( W ^F1 5 * -8 S w X w Η W ^Ρ ϊ- Ρ C S. ν Γ w <1 Έ" * ( * c κ«*. *e ' gi! V v i IJi t. n * kj ft 2. 2.. 'S * 2- -I ^ V < g C < x 6 g= tf1 9- S t x - - t- U c 4- C <υ x <D 2 V V ' 2. t'' ^r r-~ v in n v v I e c W * ni 9- ^ X 2 E 2. 'S Η S Sg t=i,-ζ Λ V V v M C m 8 5 i S ffl <! m <S ' t S c-i K ^r c ^ c, <υ 0) G & - 2 Q v -4-* S' 5 C <0 v E 2 u < C ffi IJi t ^ ^ J.2 'F 2. 2.. '2?- * E 2. 2. g -I fi r* V < w 2 cu <D μ. 2 ffl ^ ^ c/ V <L v 2 1 C/ ' ' M t 2 -sy 0 N m n v vvvvvvvv (N m rj- m v Γ'' v v V v v v v t p l * S t K C g < Γ s I v Jl-j CL c ' ^ C< K 9-2 s. - 5^ ^ < C s g? * (U -2 2 2 Λ ίλ C 0) *G ^ I < c c 0 v 55 h 2 &2 α 'W' r. Vl-J 2-7 h +- c C Ui <υ Un C S *6 ^ J 4h w W -S ς/ (D S CQ n v 2) m v v ^ s s s I rr\ I 1 C v N m * v s r- s Xh s s s VS Ί F c s 71 V ά T 2 n W ^2 Id C 1 Q (N Έ v rt \ c 2 ^.2 w Xj g <2 ^2 λ S CQ K

'w μ W (_Γ C *μ W (-Ρ t n ί J w & μ b «y e ψ*... Ρ- tr. i- -I η q ΐ < sj' t C/T._l -I. μ. b CL ' y - μ cr.. t_p.2 CL " Q μ pr q. <u ^ y (X C_ t _ 5 n. _) ϊ 6 B - μ - b g S i. g i b.g- < N m 'F" yil = - Έ e <-s μ S ^ 5 W c < 9- y ' μ S' g-1 6 * μ. " b S ' CL 2 C < S' 9- y ' μ f, 9- * t 6. " «1 g-s ΕΜ Π ΕΙΡΙΚΗ Β ΙΒ Λ Ι ΓΡ Α Φ ΙΑ X C W ' S μ W "?- p C. W < Γ.Ρ C0 Cl $ U* '.y β fci α. Ρ C_f* W, (N LT ^ C ^ C_ L X.. 'C ' <N C_ \z μ t_p μ-» N- 'C 'C C S. g.. Ρ CL I I γ rn - λ V - U1 ; c_r c c g * ji ^ L_T ^ r<, ^(0 C Λ Q. «^ ^ < < ^ t δ (D u c < l_ ^ <r<i < pc DC. -f ^ I I <u C/ 2 C 'A Q. ^ - K Q. p <υ <υ -) πα <υ. ε ^ r σ\ U μ LT 'μί CL ' < t 2^ f*~*)»v cv /**S m Έ ^ S h - * σ\ ; b CA n Q. CL W1 CJl i ό 1 1 1 X */~l nc t b\ s s b\ b\ b\ i (0 (0 γ- b\ I C C s (b I C N s s c s J2 1 n ' - TJ N N t Λ CQ i J. t; s c ρ s s DC Ή μ (it ' N

'w Η W υ t W U C ig n._) 2 ' Q. y X ".. ^ F <] C Λ Q T cu 't ' Q. * t ' -J?- X Q. X u t Λ y, 2,. 't 2. j d. ' y x F.. y: - f. x SI w* 1 δ < X Ά? ^ p 2- ΰ - e y '. Jr Q. l- S 2 Q. < X X p ' y. Q. Γ- Γη f F * fs S W 9- * y» I X CL. F t t & n S' 9- t y ' X? * ill S" q. x 9- K y 2 'i * Ϊ js h ' r ε & q X w" Q n 2 n C/5 C/5 Un t 9- * 2 N *.! q. 2 K C cf rg S x C/ T I s ' ί. t ' :»-p. G ΕΜ ΠΕΙΡΙΚΗ Β ΙΒ Λ Ι ΓΡ Α Φ ΙΑ X? W C W "F?- F G. 'ίγ t <1 t/5 0 p ^ 1 M s C/5 w u. ns 2 m 0 1 Cl V C <u t ^ < u y **-ι C S ^ C/ % <U <ϋ ~ _ ' G -. N C/ 0 n m 1 U1.2 t s K < G X n C/ g? *-».2 n 4 4i ε Cfl ^ 4 * C C Έ X s U p t_ <-*-J C. K 1! -- p n U c,. β w c/n - n.n n <0 g? «n U1 c< L c X x <u 1- m 2 F CJ W m ^ < G G '2 G 4 T -* M e U *-* s < G G p u t C C< G _C c/j 4 n u.2 u1 x -^ κ b «5 2 e U1 ' ft Q. ul l 1 A -. "SI CTs s 60 - ' 5 <D - C X S S ^ M S CL κ C XT g s (N ^ 'F gl - I '2 gj XG s 1 \ 1 m V n ^t N s I r- N N N 1 r- r- s s s I s N s 1 s N C N 1 r- N F C s Λ CN Λ s J2 n c 1 1 ζλ w - G \p t- m X S.2 S Cs ^ '5 2 2 ^ 60 η 60 F ' g Z Cl (N (Λ C/5 S S S S s s s s 4 X 4= S Γ- s s

M X W ' t W Q 1 c CL 0 - * i i -- S < i ' *. CL 'C CL p 'C * X X Q. X X -* 0 ' CL fpl W J5- ' w -p^ S w XCL 9 CL C ' X 9- * - p t ό X S 9- * 1 ' t Η e px S 9- X ~ I* ' X X X w t x" 9- w y 5^ X Q. rt X S Cl ϋ ' ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦΙΑ C X 'W ρ w L 8 2 s & w l * W X C s. x s. & *K x 0 Ή u <u X. * [! V n i t n ^ 0 -? 0 Η 0 ηγη. -L 0 Q +i C 2 S Ή υ sc. & 0 c 0 0 x u UU ' 't, X. t - (N W m s s s 2,-v CN S S h 11 0 ' ' 0 υ <u CL CL, CL,. X 2 ^ x 2. ' Jj U s S S s s S - s.2 w1-1 ^ -I x x <υ <υ C/ C/ ffi. ti t'- s S I CN s c X u 55 «<u s s, «s ^ C. x; s 2 s 0 W X s s Γ s s ' y X K < CN C X ΓΊ s I s x s S c cn 0 ί h υ CD -) ' X) E u (N t s s 5 (N x g 2n N - r - w U «g υ ζ 5.

W S' Η W α w ι_τ Η 9- b -α y c_p Ρ S =. -1 S 2. < X c_r t _ is» s =L. b Q. *?- * ".. ^ CL b b ". < α 1 Q Ξ g h 2 L- X) s r ^F1 5 f s-i S «c < -pr <-< 9- * - X C <?* S 9- U * X C < ; 5" 9- * t- X Ε Μ Π Ε ΙΡ ΙΚ Η Β ΙΒ Λ Ι Γ Ρ Α Φ ΙΑ -w W 8 * 8 * * C S' W *p?- S..s < Sjs. C.T CL SiU C_ s-f κ ^ <1 ed IS U S s s 0 V s V s <U δ s 2 c <N 5 ^ s ΖΛ ^s i\ x, v ' T w s Λ 2 C Μ l α X) ί ϋ hu C_T Si CL K u1,1 )g <Ν s σν «.5 s Β ~ ϋ C/ g 0 U Η C/ ^ S?? 8 s s t td Lh V * v s «0 p s u 0 jn S G IS 8 u B 8 2 ' F L C ft CL d s r~ ) ' *r ^ -1 Λ * *- Q. ^ X C - s s i r- s \ 2 v s t'' σν C 0*1 s σν s s s s s C s s s s s s s C s s T -* I S s F C Ψ I 2 -*- clt s s C s p fc w N (D C/l D 1 hj 0Λ vd Aren: E

w< Η W LT c 1_Γ t <χ U). ^ ^ S ^F ~ Ρ... =L ^ cl : < «c c «υ _ r τ. c S w? ' Ι 'g - ^ u 0 r; 't 2 g X t 2 <u 2- ct^ ^ ώ 2-2 2 Q- S <1 X 'd- *F w & 2 w F y ;*- CL C ' ' ί α. C 2 l- - * I-,.2 ^ wj <! 2 6 * * Si S- C *S If I 9- α g K V. ' * X '.2 ' t 't =» g l f ώ S. " <_r t ' ^ C * c_p *2 C - 6 Χ-Γ ~ S- C.. w g. C νγ Q. c. *. ^ b -C <x M,-7 y ς h Q 9- c< Q. h C. κ * C u ti ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦΙΑ X 'W? W «-Γ 8 2 8 'w W p C S. w < -Q 8.2 ed c <υ - Ijl -2 = u CL i Q. C ' K S CN X cs s ed u C/ +- C/D? η. - c 51 X ΈΓ ' cc I. gj x C CN Cn s I V 0\. «r~s d- ^ ^ N CS N g N N 1 ' - I 1 1 I V. 1 1 ij N cn S! t n -η n N I 2 s m (N <D (U - E n N s s

'w Η W L ( F 5 J c.^ 8 Η S W Η I.Q Η ^ ϋ β S ^ * < η C < '(= <-4 9- X 'ΰ Η <4-. Λ 4 i ^ Ν cs }μ Ui *5 c 2 <υ c! w tη λ ts J Q ε &Η S 9- * * " CL X B Q " 0-1 C < S' 9- * X «<χ -c. ^ εε -S J, S*g- Η _ 'Ζ. X CL ρ~. ^ Ι < 1 C0 - U1 CE D t- X. Q. C ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦ ΙΑ X kw W ' 8 * 8 C l * W '-?- " C s. -iw <1 ε Ί5 1/ '- ^n i/ c/2 04 e v t_p CL 2 <_ B rt m e-ι lx 'C * <υ s I εv 0 N 4? c/2 CQ X) <u hj 5 _r (20 U l-f M u U' ε u -J CL C/ q ε C/ ' b <-<; ^ <N Jh 0 in. C/ *α +-»,_x «CL Q Ί h 1 ΤΓ ui c U. 0) h ui.. c/ 1 U -S C4_ 0 ~ -2 J C/2 ΐ ce.us Si J CQ 0 C/ 0 J c CL C/2 ' cn C CL - <D J» CT\ ts -t- U CN U1 'Si U1 CL C M N t<l F" * * s N <U Λ m n T n ^ C/2 w -r 8 h-n 2 0D g s I : «S<2 LT? l_0 C "ft CL b C i 4 b m N Έ i * Sj Q. ST X C m n N i r- N N N n n N m t n n N N I I I m N N Γ- n N N n N N N i Γ"- n mn f ~ I «η <υ Λ Ui c <u J U CN N n N ί- υ u g M h Q U g <N ^ CN w N 0) c n. ui (N J w c m CN

W Η W L Ρ W t =L_I Η - yρ. CL Η b.. CL x p. ' CL b ' y ; x b x ϋι i δ X b ~. CL b b «ys. CL b & h b - yc. CL b x g* b ; ' y E ) t. b <l s < h ' ^ CL 1-- b ' x X Cl X (N e w ft & X t CQ. X y Η X M ' S W - i F= S «y - ό b It E y? 1-1 8 6 ll x. t -b * - ό s- S 6. 1 CL 2 Κ - X 9- b * 'b t Η - b X E < - 9- y - X _ " C/ C/ Li &i Q _ < C ^ - < Ε Μ Π Ε ΙΡ ΙΚ Η Β ΙΒ Λ Ι Γ Ρ Α Φ ΙΑ w x; 'W W ' S y b C Si w - X E Si C C_ ^ il f t '. y ' w C/0 υ t z m ' n t y p»-» _ <- ^ 5 ^ W w -, x t ',* <= cl g- ^- W x Z C/ U r ^ G w * <L Un 2 m <5 ' < e s c w 2.2 * W m.2 - c M * * «Λ - X <u s L g 5. C '< C ^ < E E E X < EE C 4 <υ c/ $G.2.. -4» St EG * * c/d fui -r- CL.p & B (N ν ffl c-i Έ ^ - Ω i2 t»t tn i X E X N n n i X s X n N N r N N i n X n N N N N ( X X n N n i t N n F Si w s E V e <υ N 1 * c (U m N - spx g " μ c S). IS x E m C ^ V* G j I 5 &. _y ό x ^ 2 2 u I Έ U x (N N CD n.2 n υ G (U ffi (N

w 4 w LT < w & C ~8 *. CL b -» < U1 t CL c-* b L * X 1 ί,-ί CL X hj (N & w» 0 * x. CL N4 ** 0 8 X 1 «Q. T Η m 0 <υ p < CL, ΓΊ *F yi & p S s i- w <_ 4D c u1 X. δ" CL E Ε < S' 9- X Η X S' 9- t * = * t Η * 1» ;- i- CL E F» ί. '8 ' :hcl Ε ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦ ΙΑ w 'W Ρ W LT 8 S w 4 "" Ϊ- p E 8. *c < _ t/i (U J C c/j 0 'S C/l 0) 0 nj c C CL,!Λ X CD ό - w p Jjs ' ~ -2 2»T2 - μ ό g S ~ g ^.2 g -c «ε δ U < U1 Ip E c J Ε υ 11 Ρ Ρ w W < ^ cr.^ $ ε t If 5 h Q s s «~ Ss_X -4 * s-«-s C ^ < 1 Π2 N N CL, ^ U' 51 s-l 5 < U S υ ^ C 11 g S fflffl ΕΛ <υ»- =1 CQ ^ g s - = s s s ] 1 I <4- W.2 4». CU B M 2 tin cs«< Q U l_ s c< r: xf < E X s Έ ' N ^. gj *e 40 s i m Γ- s s in in s S s 1 S s s s s i Γ~t s F S c S s s Vi U s <N υ C & c X m <N c/..7 04 ni m JX Έ rt ε

c c Q c c 0-1 I SI.2 Ί, =2 _ S ^ S' * *-* h ^ c * s I psw c ό.. n Λ *J ϋ <υ 2 < h i-j Si ^-» Ci - xs is iq ^ e ) 2 S Λ < h * ' - W E * T «v 1) &< (U <U cs c /«-V < C <υ <υ JD CD J- - S 2 * ;*- CL - " :-4 Cl c ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦΙΑ kw Ρ θ' 8 * L <N u1 f ' V CL 2 <υ C c l Q C -4 c C (D 'C f r c I g y U w Cl ww u <4-1 (N -J n js J N U c x - 5Γ i c c j E I ffl υ S m sr m n s s s (Λ cn c 5 S 5 I.2 -.2 c i i.si 0 ^ ^ 2 - ^ Μ «M c C <U <u G, S S <n VC0 w S.2 Q. g C s s <N CN \ s N s s s n N * 1 * 1 CM CN Ά! S rn in n s s \q m S N S s N N ^» ' u. <U c G.5 T t- c m ϋ r S Ci N < ffi s C c υ h U Ω fn ΓΊ s

LT) 8 U =L F.S ρρ.r-s f 2 e Ι κ < ρ^ * " α. X Η c _ c p <υ S ( Up c0 4 /* S C/ C/ fi? c <υ 4= <4-1 c _ ' S^.2 N n 'T1 N -p in =* & ' 7 "" 4 / '«C C jf.fl (Λ u, JS <41 c.2 CN _ *- ϊί G'.2 N q N ^27 r -r <N 7 ό ^ m: N q N ^, ', s z" C C iff C ϋ 45 c 0 * <D ' C 4 C C f s C <L) ; 45 G p -4 * 2 <υ TD C 4» / " V C C iff C <D 45 ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦ ΙΑ 2 ^Ρ W ρ Η βpp?- U1 Η <_Γ -W U» Fp?- g F *& S' 0 S & u Ϊ i- <u - CN c <D Λ Up 0) cx CN Up Up <υ <υ %» U- <υ Up <u α-. N? x x CN CN Κ. Μ U1 (0. Ρ ρτ α. Η K 1 «θ' 8 * 8 F 2 C 2 t: c rt ' s n. s T J rt ' _J Cp -2 ^ - W Ss fc Λ Q =s CN 2 ffi i ^n N C N C/ n θ' 5.S 4» CQ i pr 2

u?- 1 ύ C/ C/ C/ C S 4 4 4 CJ Z -g x 4<i is c c 2 s s.s B C/ C/ C/ S ί. (Λ 4 F - * B B ^ ~ <υ <u Z 1 2 s C/ B «t (Λ.S 4 c ' ^ *C^ p B _ td υ i *-* C/ CUD.s *K 2 ' CD cn ' 1-4 4- S I T Z. CN C «' < i t, Sul ~ CL JT w Ε Μ Π Ε ΙΡ ΙΚ Η Β ΙΒ Λ Ι Γ Ρ Α Φ ΙΑ X Ρ Q θ' 2 \_Γ?- 8 Η F *& 8 Η <υ U- <υ, x s N χ is 1-4 p. (N υ k4 υ D. N? x CN 1 CD 1-4 D- n x (N C-f 0), u-. CD CL n x 'd S' ξ Η Κ Ρ 2ί C s ^ W (U Ϊ'-Ι l-s Is 12 ^ Λ (L) «A Ci C e /-» 2 8 ^ vd G s s N <*- wt 4 rj 4 $ & σμ υ t- <u b<u 1-4 <u fi υ * υ &4 s S s X jd B ft ~ ^s s s s «Γ SI C w g 2 ^ C C/ C/ s

tfl 0 r-- - U Μ <υ -D Ρ" & μ 8 I ΰ <Λ (Λ 1 7 ^ Μ Ρη J j. C *-* Μ '--' Ι-Η ^ <υ.ρ W* -ί λ f's s * ϋ,» 1 *5 ι Q. s Μ c. _ <u ^ VS β 2 <υ - s c s? w <*_ 4» _ <υ ' S χ «V w S Ε f ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦ ΙΑ X kw Ρ Ά U' β * L 8 βη F Ί ζ 1 Λ Μ Η & α Γ?.- α υ ι- (-1 1-4 <υ flj Μ <υ ρ. <υ - Ε-η α t 4 ΗΗ ΗΗ Qh Ρ- Ρη 1-4 t-, Cm Cj- Cm X? Ν 0s- 0s νρ χ Γν m 1 4 ν -1 CN <L I 0). Ν χ <Ν ΙΛ ^ Λ * Ξ ^ Ρ»Μ 0) <ξ Ρη \0 <ϋ \ w νθ 0) ε Ιμ 0) Τ * - t.2 - δ N? (Λ χ -- σγ J χρ u- f α ' ^χ ιη < θ'. * %'ξ s I s : ^ s. <Ν ' Κ «U 4 )-. m ϋ 6 ϋ Η 8 ^ I c s <l <υ Κ-Ι f X) ε ' U Ch ^ (Ν σ\ u-» Sh ό ^ <-ί II c <υ Ρ d u <ϋ «-2 J5 ^ Ρ Ν u ^ rj, 2 ΰ S ^ U g I si 2 ffi 1 (Λ <α Ν 1 Ν s6 _ C/ -Γ.2 -ι Ci Β EJ ^ ε -

Ν X w Q ^ I (, h 2 2 ^ wl Z 4) L* CJ V) & ΡΓ & D-. * c <u M- _ Ή υ G \G.2 -C s Z 'y sm- CD 8 D \8.8 ΪΛ C sf 5 υ T T 4 C (N n w 0 _- CL K 1 fi D0c5" l* C*-l * < c z X y 18 <D m. g 'c υ d vc 8 rt "in C D _e 5 T 8 b S _ ; s λ 8 ww - * Έ Si'S '«. -* c/i e' G X <υ G *r T S g E S s - s d 2-8 S g ^ id c ^ 'υ W *s s n\ e <u 2 <u. w Η Ε Μ Π Ε Ι Ρ Ι Κ Η Β Ι Β Λ Ι Γ Ρ Α Φ Ι Α w X kw Ρ Μ LT 8 * 8 LT r?- S Η F *& 8 Η V, J- <u cl n q\ m c <υ t-n CD n N (N m c CD 0) * <υ υ. ίπ CN I m CN rn s S5 c -2 υ υ υ s Ui υ s M D CXI S υ l- <D CL N 0s" C rn CN G Cd <υ ^ «υ. <B * ; e g ^ S «i2 <D ΥΊ 2 X M CN 2 r*- -5 l υ ΪΓ S F ^ «=*- c^s?- 'T Λ its '8 S δ -cr- CX5 F 8 E- 'S' ^ 2 'W S. g F S Cl!S if g δ C is - I κ S4 g h. 5" 1 Η 1 'g F Ε 5 - ^ Κ Η 8 v1 d 6 F C g s <υ W m CN t ID LI <d" X ε ε u s X s s X c Ί E e' υ x U CN X s s U g - 8 CN w Q D 8 us CN S CN w Ι CX s? \= x x

σ-σύγκλιση stchstic 1 I N (using ADF test) 1 1 1 n σ-σύγ κλίσ η descriptive 0 (using cefficient f vritin) 1 0 (using cefficient f vritin nd stndrd devitin) 1 N (using cefficient f vritin) < e < CL, l_ < S s x C S w ' d c C s * 8 c Τ α χύτη τα σύγκλισης β-υπό συνθήκη σύγκλιση 1-1,5% per yer (bs) 0,74-2,24% per yer (cn) (ανάλγα με την κατηγρία πυ εντάσσεται κάθε εργάτης) 1% per yer i 2% per yer 2 0 (γίνεται λόγς για club cnvergence) 1 β-απόλυτη σύγκλιση N (Crss-sectin) 0 (time-series) X 1 Μ ελ έτη 2. Rses, Snchez- Alns (24) 24. Bentzen, Smith 25. Yung, iggins, Levy 26. Jhnsn, Tkeym (2) 27. Crihfield, Giertz, Meht (1995)

C/ λ c/ c * JE z * c/ β υ z * rt c/ " m *2 ϊ*-.s e "(Λ 1 s C/ ι F 1 e <υ u c ^ C/ D i c/ - 5ΰ _ c Ή 2 "5 E 5 ΕΜ ΠΕΙΡΙΚΗ Β ΙΒ Λ Ι ΓΡ Α Φ ΙΑ X Ρ C0 θ' 8 2 8 Ε - t β η F ft 8 Η " ϋ Η i-r ι <υ t-» <υ Cl <N C 0 m 2 «tj C/ C 1 & C/ 0) *c ID C/ I <D E s Ji i-. ϋ (U, g V? -c rn ^ c u ^ i s <D c/ sp S 0s w ^d* l~< ^ h (U D - Cl Γ? 5Γ *-*< u s C/ q\ Un <N w <u C < <u. CM I si it β c <D _ - Λ «0-^0 s I F c s i si;» (U (U ^ Uc cj1 x c (N ^ ϋ n n n C/ U n (N n n N t rt *4 m (N -

<Λ η J Ρ" ( W 5Λ 4 Τ μ?- Ί ύ F < S υ c - λ r* c/.=. 5 c " Cm e <D gcm dj ^ h», LT L n C S δ.2.2 C U c/ 5 i ρ cp Zs w ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦ ΙΑ w w Ρ Μ U1 β 28?- * β Η F *& S Η * f 1 <υ % <υ L* Ρ 0) rr h n ^ (N~ g 8 ^Q CD ^.* in q. y <n~ x 1_ "CJ w t S-.S, v cg i- ε ft Β -5 ^ Γ-» ^ Q- Sj ^ ^ *-*. c <u l-i CD <υ 4) c <U t-i 0) <υ * - J h (S c (U Uh <υ h V x (N Η 8 g Ρ ρ t M T 0- J r C.. li-l ci s * ϋ 'e 2 ce < (N m (D δ <N <N CQ. m <υ W) N l- <υ r (N c <υ (X. <υ Q (N (N C

ΓΜ ρ * Ρ ι ί α» Η 5 c. η Μ 8 2 k. X ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦ ΙΑ Η r -I t ρ 'Ρ * W 8 LT 0J Η <-Γ w IS8. Μ L. 'Ρ ϊ- ρ α β θ' 8 2 8 * Χρησιμπιείται λγάριθμς τν μεταβλητών πυ επηρεάζυν τ ρυθμό σύγκλισης.

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙ ΓΡΑΦ ΙΑ

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙ ΓΡΑΦ ΙΑ

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦ ΙΑ ΙΓ\

ν ΙΠ ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦ ΙΑ Ρ L *8

Ρ- ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦ ΙΑ X vw Ρ W α S 2 δ

t ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦ ΙΑ C 'W <_ S * 8 LT Η c ι-w '. ' t t 51 Θ- t X * y t tκ v,» ti y ft. I». t y yc t-» t B ' 9- t y p1 0 01 9- y c. K < '. «51 ^ p 9- y 0 uj1 ' '. CD h 1 ' CD < n - * N < N. ' f* t»-» l. V Si K ' -.. ^ C r R b «N c < 9- t y «(- y t K t v Xft Q. < ' p Φ I C. ' f- S' κ p φ c< K S? x ' g p- ^ CD 04 ^ c< 9- <x y ' Φ ί <-< ^, p.< 9- t X ' φ _ p fe t 9 8 C c *5 =L Ρ» c V 8ί K ' 'C h «51 c t t & ' Φ ' y tc 0 t C 1 t Xft < y ' 9- ' j C l c ' ' t 0 C i 1 9- y - y t K & < p 9- t y 0 1 ' j φ ' 9- t y «y t.5 yft < 9- y ' φ 51 9- y y ' ' ' ' φ ' t ' φ s s F 2 C 4 *. N t; υ 2 " IB -C c u CN s CN (N N N s CA u CN CN M pp n "t CN

CS ι LT -w Η ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦ ΙΑ 0J W Ρ W U t_ 8 «α 9 ΗW '9 ϊ- Q. '9 ι_τ Η ". Μ ί - y ft α. < «Ρ 9. 9 < Ρ C «. κ U1 U1 * & 9- t * v δ t L L v *. Q-. <x Φ h < h 9 & ύ δ υΐ 9. Φ ΡΡη Ρ 9 <-ί 9 9- y C9. 9 Κ< ί- & C0 Η *5 ι» α Γ 9 9 Η. xjl 'Ρ Si Ρ κ '-Μ - Η «51 0Q. 9 Η 9. ί ρ 9- ρ-. - Η9 Ρ 9 9J 9. θ' Η *. β^ t I U1 ρ 9 5 - Η9 9 Ε Φ yi * 9. 9 Ρ t y η 9 ί α, Γ <-Γ Ρ^ 9 ρ Η_Γ 'Ρ 9 t_r 9 Φ Ρ CU Ρ t α β^ υΐ ί Η 1_Ρ 9. Φ Ρ CL, Ρ -t-» 9 << 9 9- y νρ y 9 Ρ 9- t_p c 9 - κ9 U1-9. Φ Ρα. 'δ. 2 Ρ Ρ1 j Η 9 Η 9. t Ρ 9< Η C0 ϊ Η χ_τ *^ρ Η t, t. X Η Έ *0 t 09 C9 9 Η 9 t Ρ 9< 9 9- y '9 Η '9 ί-. w ν9 < I y ft 9 < 9 <ίγ Si 9 9 9 9 N 9 ί. U & 'δ 99 9 << w 9 N 0s t_ 9 I" 9 CQ 9 9 D N _.9 0 1 Im X) i <Ν w 1 C0 2 9 Ρ Η ι-γ JLJ Ι-ι Ρ w* Τ Λ Q ΓΜ ΓΛ w Nli U X t (N

s L CD - t b 0 1 L ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦ ΙΑ Ρ θ 8 * 8 υ Η 51 C. 8 Η W -8 9- * - 1C b Ρ e δ - δ b -?- ' - 9- vc 0 1 ' CD b) M 'Si b < «51 'Si b κ U1 UkJ1 - ul - φ h U1 ί. δ U' φ Ρ α. Ρ t -Ρ U1 ί r-c δ - Ρ φ Ρ α, '5 J Γ Ρ) Η _ ν_γ Η % b Ρ υΐ. ΗΡ C Η Η (-Γ Ρ t 8 - W (Ν CN <υ c Ρ Uh (U Q (Ν

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦΙΑ.2. Εμπειρικές μελέτες για τη σύγκλιση στην Ελλάδα Σχετικά με τη σύγκλιση στην Ελλάδα δε φαίνεται να υπάρχει συμφνία μεταξύ τν μελετών πυ έχυν πραγματπιηθεί. Ακλυθεί η παράθεση της σχετικής βιβλιγραφίας χρίς να γίνεται πρσπάθεια σύγκρισης τν απτελεσμάτν πυ έχυν πρκύψει. Σύμφνα με τη μελέτη τν Siripuls και Asteriu (1998) επικρατεί η άπψη ότι υπάρχει ικνμικός δυϊσμός μεταξύ τν περιφερειών τυ βρρά και νότυ στην περίπτση της Ελλάδας. Εκτιμώντας τη σύγκλιση για την περίδ 1971-1996 πρκύπτει ότι δεν υφίσταται ύτε απόλυτη αλλά ύτε και υπό συνθήκη β-σύγκλιση σε όρυς κατά κεφαλήν ΑΕΠ ενώ παράλληλα δεν υπάρχυν απδείξεις για τη μείση της διασπράς τυ εισδήματς. Τα ίδια απτελέσματα πρκύπτυν κατά την υππερίδ 1971-1981, δηλαδή πριν από την ένταξη της Ελλάδας στην Ευρπαϊκή Ένση. Αξισημείτ ενδιαφέρν παρυσιάζει η περίδς 1981-1996, κατά την πία η Ελλάδα απτελύσε μέλς της Ευρπαϊκής Ένσης, όπυ παρατηρείται υπό συνθήκη β-απόλυτη σύγκλιση με ταχύτητα 0,4% τ χρόν ενώ δεν υπάρχυν στιχεία υπέρ της απόλυτης β-σύγκλισης και σ-σύγκλισης. Παρατηρείται ότι σημαντικό ρόλ στη σύγκλιση τυ κατά κεφαλήν ΑΕΠ έπαιξε τόσ τ πσστό της βιμηχανίας πάν στ ΑΕΠ όσ και τ επίπεδ τν επενδύσεν πυ έλαβαν χώρα τ συγκεκριμέν χρνικό διάστημα. Ακλυθεί η μελέτη τν etrks και Srtsis (20) ι πίι εξετάζυν τη σύγκλιση τν 51 νμών της Ελλάδας σε όρυς τυ κατά κεφαλήν ΑΕΠ για την περίδ 1981-1991. Χρησιμπιώντας τα στιχεία πυ παρέχνται από την ΕΣΥΕ καταλήγυν στ συμπέρασμα ότι υφίσταται τόσ υπό συνθήκη β-σύγκλιση όσ και σ- σύγκλιση. Η εξακρίβση για την ύπαρξη σ-σύγκλισης πρκύπτει από τν υπλγισμό τυ συντελεστή διακύμανσης (cefficient f vritin) καθώς παρατηρείται διαχρνική μείση της διασπράς τυ κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Επιπλέν, καθίσταται σαφές τ γεγνός ότι η συμβλή τόσ τυ δευτεργενύς όσ και τυ τριτγενύς τμέα παραγγής ς πσστό τυ επιπέδυ συνλικής απασχόλησης, καθώς επίσης και της πιότητας τυ εργατικύ δυναμικύ και της παραγγικότητας της εργασίας ήταν καθριστική για την ύπαρξη σύγκλισης. Με μια πι πρόσφατη μελέτη σχετική με τη σύγκλιση στην Ελλάδα ασχλείται Tsins (22). Η έρευνα χρησιμπιεί για δείγμα τυς 51 νμύς της Ελλάδας και καλύπτει την περίδ 1971-199. Χρησιμπιώντας τα στιχεία της ΕΣΥΕ για τ 61

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦΙΑ κατά κεφαλήν ΑΕΠ, ς πρς τ πί μελετάται η σύγκλιση, και χρίζντας τ αρχικό χρνικό διάστημα σε δύ υππεριόδυς, συνάγεται τ συμπέρασμα ότι υπάρχει απόλυτη β-σύγκλιση μεταξύ τν νμών με μόνη διαφρά τ ρυθμό με τν πί πραγματπιείται. Έτσι, για την πρώτη υππερίδ 1971-1981 διαπιστώνεται ότι η ταχύτητα σύγκλισης φτάνει τ 4% ενώ για τη δεύτερη πρσδιρίζεται στ 2%. Παράλληλα, υπλγίζντας τ συντελεστή διακύμανσης και χρησιμπιώντας τη μέθδ τν Μαρκβιανών αλυσίδν, δεν πρκύπτυν απδείξεις πυ να πιστπιύν τη διαχρνική μείση τυ κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Σημειώνεται ότι συγγραφέας χρησιμπιεί τόσ την κλασική μέθδ τν Brr και Sl-i-Mrtin (1991) όσ και στχαστικές μεθόδυς εκτίμησης τυ συντελεστή σύγκλισης. Μεταγενέστερη μελέτη τν Michelis, pdpuls και pniks (24) επικεντρώνει τ ενδιαφέρν στη σύγκλιση μεταξύ τν νμών της Ελλάδας για την περίδ 1981-1991. ι ερευνητές ασχλύνται με τ θέμα της σύγκλισης σε όρυς κατά κεφαλήν ΑΕΠ, ΑΕΠ ανά εργαζόμεν, δηλθέντς εισδήματς ανά εργαζόμεν και δείκτη ευημερίας. Διαπιστώνυν τόσ απόλυτη όσ και υπό συνθήκη β-σύγκλιση καθρίζντας μάλιστα και την ταχύτητα με την πία πραγματπιείται στ 0,8-6,6%, ανάλγα με τη μεταβλητή σύγκλισης ή και τις άλλες ανεξάρτητες μεταβλητές πυ χρησιμπιύνται στην παλινδρόμηση. Ταυτόχρνα, ι συγγραφείς τάσσνται υπέρ της ύπαρξης σ-σύγκλισης χρησιμπιώντας την τυπική απόκλιση τυ λγαρίθμυ της εκάσττε μεταβλητής σύγκλισης. Τέλς, έρχεται η μελέτη τν Φτόπυλυ, Γιαννιά και Λιαργκόβα (24) για να ερευνήσυν τη σύγκλιση τυ κατά κεφαλήν ΑΕΠ μεταξύ τν 51 νμών της Ελλάδας. Επικεντρώννται στ χρνικό διάστημα 1970-1994, ελέγχντας την υπόθεση της σύγκλισης τόσ στ συνλικό διάστημα όσ και στις υππεριόδυς 1970-1981 και 1981-1994. Τόσ κατά την περίδ 1970-1981 όσ και κατά τ διάστημα 1970-1994 διαπιστώνυν ότι υφίσταται τόσ απόλυτη όσ και υπό συνθήκη β-σύγκλιση. Ταυτόχρνα, σύμφνα με τα απτελέσματα πυ πρκύπτυν από τις παλινδρμήσεις πυ χρησιμπιήθηκαν, η σύγκλιση φαίνεται να πραγματπιείται με ταχύτητα,5-4,22% ετησίς στην πρώτη χρνική περίδ και 1,65-2,12% στη δεύτερη. σν αφρά την περίδ 1981-1994, η χρήση ερμηνευτικών μεταβλητών κυρίς αυτών πυ σχετίζνται με την κλαδική διάρθρση τν νμών και την ανάπτυξή τυς, εξαλείφει τη στατιστική σημαντικότητα τυ συντελεστή σύγκλισης πυ εκτιμάται με απτέλεσμα ενίτε να μην υφίσταται υπό συνθήκη β-σύγκλιση. Παρόλα αυτά, υπάρχυν ευρήματα πυ πιστπιύν την ύπαρξη απόλυτης σύγκλισης καθρίζντας 62

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦΙΑ τ ρυθμό με τν πί λαμβάνει χώρα κάθε χρόν στ 0-2,22%. Παράλληλα, ι συγγραφείς παρατηρύν ότι υπάρχει μια ασθενής μείση στη διασπρά τυ κατά κεφαλήν ΑΕΠ, δεδμένυ ότι υπάρχυν σχετικές ανμαλίες στην αρχή και στ τέλς της περιόδυ πυ τίθεται υπό μελέτη. Μ άλλα λόγια η ύπαρξη σύγκλισης τύπυ σ δεν καθίσταται δυνατή. Τα συμπεράσματα τν μελετών πυ μόλις παρυσιάστηκαν εκτενώς εμφανίζνται συνπτικά στυς Πίνακες Δ, Ε πυ ακλυθύν. 6

η V ΕΜ Π ΕΙΡΙΚΗ Β ΙΒ Λ Ι ΓΡ Α Φ ΙΑ ' t δ C< r< UJ LT pr k _ w Q. t 9- Q. t c ^p k. * r p e L t t L "C t K. ' w t. ' ]! C K < e?- «-i?- S W ' e 8. c -««W E -. 8- x C c p- Cl?- -e II (Tf - 5 B < n r- σν Z c 5-e II Fl «5 - - 5 B < - 5 g-c 2 < ;Z c u1 c p C CL "C 9- p Q_ C e ' U1 &p?- * KF δ ^ c i- ff F «- 5 B < - c ^ i* LT If Q. (- * c< X u 4-4» 60 C E5 C p 2?- * - Φ K < V- ί. 'C [jj W _ Z v x Tf L p- e Ίΐ F F ί ti 5 ' < V V N N n N v N * 1 Γ- r- s n v N Ή ε < ^ 1/ cm.s F μ ε <+. ^ t x; X υ X c z ^(N t w it 9- c c I i y ' <1 i4 - w m. Z m N N I (N s w K< F X c _C 4 U p C ' F! (0 S C N N r\ w, c Έ p u -S C C/ id υ CL, CN C/ p C/D Lh. (N C/D (N CN C/ c * C/5

ΕΜ Π ΕΙΡΙΚΗ Β ΙΒ Λ Ι ΓΡ Α Φ ΙΑ c Ρ W ' β *8 p *2 1 B =L wl * F ϋ F kf.fi?*ί W 'p" % W '-. C e I I W Δείγμα F! C S 'd " ^ Is z< q * < Q " C/2 M U.S c j= ~ x V V I N 0s ' Lp Jit isr Φ F ξ Ά % < ^ F* F *& _ x ' E M S :r p- '!= ^ -vj - W ^%:6 : j t Q. c. p- ^ ΐ«w W c_r W ^ k_i* c C ( n tq ΓτΊ - g w 'g fj - w Νμί Ν μί _» _ 1 Έ s N N σ\ s S s zl 1 1 1 2_Q. ό. S Γ" t" x C '» s s N r- J C ^t c CN c h v S C.. h h Q C/2 (Λ C/5 <υ Ji Τό 1/ β&ι» Lh S < h z z< p 11 Π I ' 'g κ s < * CN CN in rn Lp F - *, F *& -/ s - 0s- 7 CN - CN CN F ρ g J-F S;F F «5 K 8 F * < * C- <-< - e F r<: 9- t el- «'d < 4 W w - (N ^ C. U1 g ^ ^ ^ s- 21 «Λ u <1 z Z«? x " *?- * F < CN CN i N? x in n FT* 5 uj til t-i <d K 1 Si J* cf *?-. <D I CL ' 'd Y 'd ' CL -C 1 ι/' 'F'S 8- V ^ uc ' 6 5^ -i 'd F X- h-j t- CCL U1 c & k w δ Cl 'd?c - ' ^ * - W C B ^ lz W-h x c 0 (- Φ C h u: l_ Q.. L 1 C < CN x_p K.. <D Q. 't C ' *1 * 9- C- F. CL C <-<; κ L/ l_ s(0 «F CCL =L t CL - u/1 t * ^p ' " Ft *.* t*f ^ p^. F. ί r«i 'd < cn v

V v ' t 2 ' fr ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦΙΑ Cl c δ α. c G *. g 1 it? W p p s 2 j? φ? S' f «1 21 C*- ^ <p cp kw 5 ^ C c. s s i/» w ms C K. W C C C. ' p Q. G W C 8 X8 B * Χρησιμπιείται λγάριθμς τν μεταβλητών πυ επηρεάζυν τ ρυθμό σύγκλισης.

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΒΙΒΛΙ ΓΡΑΦ ΙΑ Νί VW Ρ & W θ' * Β

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΕΦΑΛΑΙ 4: ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Για την πραγματπίηση της εμπειρικής ανάλυσης, τα στιχεία πυ αφρύν τ κατά κεφαλήν ΑΕΠ νμών και περιφερειών της περιόδυ 1988-22 και τν πληθυσμό της περιόδυ 1982-22 πρέρχνται από την ιστσελίδα www.a Medi.gr. Επίσης, χρησιμπιύνται στιχεία της ΕΣΥΕ πυ αφρύν τ συνλικό ΑΕΠ νμών και περιφερειών της περιόδυ 1970-1987. Τα δεδμένα για τν πληθυσμό της περιόδυ 1970-1981 (χρησιμπιύνται πρκειμένυ να μετατραπύν τα συνλικά μεγέθη σε κατά κεφαλήν) πρέρχνται από τ βιβλί τν Θεδρή- Μαρκγιαννάκη, Ε., Π. Καββαδία και Δ. Κατχιανύ (1986), «Βασικά στιχεία κατά νμό και περιφέρεια», Κέντρ Πργραμματισμύ και ικνμικών Ερευνών, Αθήνα. 4.1. Έλεγχι για την ύπαρξη σ-σύγκλισης Στ σημεί αυτό επιχειρείται η εκτίμηση της σύγκλισης τύπυ σ. Τα μέτρα πυ χρησιμπιύνται για τη διαπίστση ύπαρξής της ή όχι σε επίπεδ περιφερειών και νμών είναι α) συντελεστής συγκέντρσης Gini (Gini cefficient), β) η τυπική απόκλιση τυ λγαρίθμυ τυ κατά κεφαλήν ΑΕΠ (Stndrd devitin f InGD per cpit) και γ) συντελεστής μεταβλητικότητας (Cefficient f vritin). 4.1.1. Συντελεστής συγκέντρσης Gini (Gini cefficient) ι μετρήσεις για τ συντελεστή Gini παρυσιάζνται αριθμητικά και διαγραμματικά στυς Πίνακες 1, 2 και στα Διαγράμματα 1, 2 τυ Παραρτήματς για τις περιφέρειες και τυς νμύς της Ελλάδας αντίστιχα. Σύμφνα με τν Πίνακα 1, ι τιμές πυ παίρνει συντελεστής Gini για την περίπτση τν περιφερειών ακλυθύν πότε αύξυσα και πότε φθίνυσα πρεία. Πι συγκεκριμένα, η τιμή τυ συντελεστή συγκέντρσης Gini μειώνεται κατά τ χρνικό διάστημα 1970-197, αυξάνεται τ 1974 για να ακλυθήσει καθδική πρεία τ χρνικό διάστημα 1975-1979. Η περίδς 1981-1992 χαρακτηρίζεται από μικρές αυξμειώσεις τυ συντελεστή Gini, ενώ τ 1994 παρατηρείται μεγαλύτερη αύξηση της τιμής τυ από τις μέχρι τώρα μεταβλές πυ έλαβαν χώρα. Τέλς, από τ 1998 παρατηρείται μείση της τιμής τυ με τάση σταθερπίησης τα επόμενα χρόνια. Η πρεία πυ ακλυθεί συντελεστής Gini στην περίπτση τν περιφερειών αντικατπτρίζεται με μεγάλη ακρίβεια στ Διάγραμμα 1. Παρακλυθώντας την εξελικτική πρεία τυ 68

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ συντελεστή συγκέντρσης καθίσταται πασιφανές ότι η διασπρά τυ κατά κεφαλήν εισδήματς σε ρισμένες περιπτώσεις τείνει να μειθεί, σε άλλες να αυξηθεί και σε άλλες να παραμείνει σταθερή. σν αφρά τη συνλική περίδ πυ μελετάται, τ συμπέρασμα πυ πρκύπτει είναι ότι τ δείγμα τν περιφερειών χαρακτηρίζεται από σ-απόκλίση (σ-divergence) σε όρυς τυ κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Σύμφνα με τν Πίνακα 2 και τ Διάγραμμα 2, τα απτελέσματα πυ πρκύπτυν από τ δείγμα τν νμών της Ελλάδας είναι αντίστιχα με αυτά τν περιφερειών. Πι συγκεκριμένα, για τα δύ πρώτα έτη της περιόδυ πυ εξετάζεται, συντελεστής Gini μειώνεται ενώ ξεκινά ανδική πρεία από τ 1972-1974. Στη συνέχεια ακλυθεί μια φθίνυσα πρεία τυ δείκτη συγκέντρσης η πία εντπίζεται κατά τ χρνικό διάστημα 1975-1978. Γενικά φαίνεται ότι την περίδ 1979-1994 ι μικρές αυξμειώσεις στην τιμή τυ συντελεστή Gini δηγεί στ συμπέρασμα ότι η διασπρά τυ κατά κεφαλήν ΑΕΠ είχε διφρύμενη τάση, γεγνός πυ παραπέμπει σε πιθανές πλιτικές, ικνμικές κλπ καταστάσεις πυ διαδραματίστηκαν κατά την εν λόγ περίδ. Η αυξητική τάση της τιμής τυ συντελεστή Gini πυ παρατηρείται κατά τη διετία 1995-1996, όπς επίσης και η επακόλυθη μείση με κάπια τάση σταθερπίησης τυ συντελεστή πρς τ τέλς της περιόδυ, δηγεί στ συμπέρασμα ότι η διαχρνική μείση της διασπράς τυ εισδήματς κάθε άλλ παρά πρβλέψιμη και μαλή διαδικασία είναι. Συνεπώς, τ απτέλεσμα πυ πρκύπτει από την πρεία τυ συντελεστή κατά τη συνλική περίδ 1970-22 έχει να κάνει με την απυσία σύγκλισης τύπυ σ, δεδμένυ ότι στ σύνλό της η διασπρά τυ κατά κεφαλήν ΑΕΠ δεν μειώνεται διαχρνικά. 4.1.2. Τυπική απόκλιση τυ λγαρίθμυ τυ κατά κεφαλήν ΑΕΠ (Stndrd devitin f InGD per cpit) ι μετρήσεις για την τυπική απόκλιση τυ λγαρίθμυ τυ κατά κεφαλήν ΑΕΠ εμφανίζνται τόσ αριθμητικά όσ και διαγραμματικά στυς Πίνακες 1, 2 και στα Διαγράμματα, 4 τυ Παραρτήματς για τις περιφέρειες και τυς νμύς της Ελλάδας αντίστιχα. Σύμφνα με τν Πίνακα 1 και τ Διάγραμμα, η πρεία της τυπικής απόκλισης τυ λγαρίθμυ τυ κατά κεφαλήν ΑΕΠ στ δείγμα τν 1 περιφερειών της Ελλάδας είναι ίδια με αυτή πυ χαρακτηρίζει τ συντελεστή συγκέντρσης Gini. Σημειώνεται ότι ι τιμές της τυπικής απόκλισης είναι πλύ μεγαλύτερες από αυτές πυ παίρνει συντελεστής Gini. Παρόλα αυτά, εκείν πυ 69

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ενδιαφέρει είναι η πρεία πυ ακλυθύν τα μέτρα με τα πία εκτιμάται η ανισκατανμή τυ εισδήματς και όχι αυτή καθ αυτή η τιμή πυ παίρνυν. Μ άλλα λόγια, όσν αφρά τη συνλική περίδ κατά την πία εξετάζεται η ύπαρξη σύγκλισης τύπυ σ, συνάγεται τ συμπέρασμα ότι δεν υφίσταται διαχρνική μείση της διασπράς τυ κατά κεφαλήν ΑΕΠ κι επμένς η ανισκατανμή τυ εισδήματς διευρύνεται. σν αφρά τ δείγμα τν νμών τα απτελέσματα παρυσιάζνται στν Πίνακα 2 και στ Διάγραμμα 4. Καθίσταται εμφανές τ γεγνός ότι και σ αυτή την περίπτση η πρεία της τιμής πυ παίρνει η τυπική απόκλιση τυ λγαρίθμυ τυ κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι όμια με αυτή πυ ακλυθεί συντελεστής Gini, ενώ η τιμή πυ παίρνει διαχρνικά είναι αρκετά μεγαλύτερη από την τιμή τυ συντελεστή Gini. Συνεπώς, συνάγεται τ συμπέρασμα ότι ι 51 νμί της Ελλάδας δεν χαρακτηρίζνται από μείση της διασπράς τυ κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Βέβαια, ι μεταβλές κατά την περίδ 1979-1994 είναι μικρότερης έκτασης, όπς ακριβώς πρκύπτει και από τν υπλγισμό τυ συντελεστή συγκέντρσης Gini, πράγμα πυ πιστπιεί την ενδεχόμενη ύπαρξη ιδιαίτερν συνθηκών πυ επικρατύσαν στη χώρα τη συγκεκριμένη περίδ. 4.1.. Συντελεστής μεταβλητικότητας (Cefficient f vritin) Τ τρίτ μέτρ πυ χρησιμπιείται για να διαπιστθεί η ύπαρξη ή μη σύγκλισης τύπυ σ σε όρυς κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι συντελεστής μεταβλητικότητας (Cefficient f vritin). Τα στιχεία για τις περιφέρειες και τυς νμύς της Ελλάδας εμφανίζνται στυς Πίνακες 1, 2 και στα Διαγράμματα 5, 6 τυ Παραρτήματς αντίστιχα. Στ δείγμα τν 1 περιφερειών η πρεία πυ ακλυθεί συγκεκριμένς συντελεστής, σύμφνα με τν Πίνακα 1 και τ Διάγραμμα 5, δεν διαφέρει από την πρεία της τιμής τν πρηγύμενν μέτρν πυ υπλγίστηκαν. Αυτό σημαίνει ότι και σ αυτή την περίπτση διαπιστώνεται σ-απόκλιση (σdivergence) σε όρυς κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Εκείν πυ παρατηρείται είναι ότι σε ρισμένες υππεριόδυς της συνλικής περιόδυ πυ μελετάται, η τιμή για τ συντελεστή μεταβλητικότητας είναι ίδια ή σχεδόν ίδια, με μόνη διαφρά στ τρίτ δεκαδικό ψηφί, με αυτή για την τυπική απόκλιση. Για τα χρνικά διαστήματα πυ δεν παρατηρείται η παραπάν ταύτιση η τιμή τυ συντελεστή μεταβλητικότητας είναι μεγαλύτερη από αυτή της τυπικής απόκλισης και φυσικά αρκετά μεγαλύτερη 70

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ από αυτή τυ συντελεστή Gini. Σημειώνεται ότι η πρεία και τν τριών μέτρν πυ υπλγίζνται για τις περιφέρειες της Ελλάδας παρυσιάζνται στ Διάγραμμα 7 τυ Παραρτήματς. Τέλς, Πίνακας 2 και τ Διάγραμμα 6 δείχνυν την πρεία τυ συντελεστή μεταβλητικότητας στ δείγμα τν 51 νμών της χώρας. Με βάση λιπόν αυτές τις απεικνίσεις, είναι ευδιάκριτ τ γεγνός ότι η πρεία τυ εν λόγ συντελεστή δεν αλλάζει σε σχέση με την πρεία τν άλλν δύ μέτρν διασπράς πυ εξετάστηκε παραπάν. Δηλαδή, για άλλη μια φρά, και τα τρία μέτρα πυ χρησιμπιύνται για να διαπιστθεί η ύπαρξη ή μη σύγκλισης τύπυ σ συνηγρύν υπέρ της άπψης ότι ι νμί της Ελλάδας δεν χαρακτηρίζνται από διαχρνική μείση της διασπράς τυ κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Συνεπώς η ανισκατανμή τυ εισδήματς διευρύνεται, γεγνός πυ καθιστά επιτακτική την ανάγκη να ληφθύν μέτρα πυ θα δηγύν στη μείσή της. Τέλς, αξίζει να σημειθεί ότι η τιμή τυ συντελεστή μεταβλητικότητας μπρεί να είναι μεγαλύτερη από την τιμή τν άλλν δύ μέτρν διασπράς τυ εισδήματς (συντελεστής Gini, τυπική απόκλιση τυ λγαρίθμυ τυ κατά κεφαλήν ΑΕΠ), εντύτις η πρεία πυ ακλυθεί είναι ίδια και για τις τρεις περιπτώσεις καταλήγντας στα ίδια ακριβώς συμπεράσματα. Πρέπει να αναφερθεί ότι η ταυτόχρνη πρεία και τν τριών μέτρν διασπράς τυ εισδήματς φαίνεται στ Διάγραμμα 8 τυ Παραρτήματς. 4.2. Έλεγχι για την ύπαρξη β-σύγκλισης Τα τελευταία χρόνια επικρατεί η πεπίθηση ότι υπάρχει σημαντική βελτίση στυς δείκτες ευημερίας στις ελληνικές περιφέρειες, δεδμένυ ότι έχει αυξηθεί τ διαθέσιμ εισόδημα, τ επίπεδ κατανάλσης κλπ. Η παρύσα εμπειρική διερεύνηση επιχειρεί να δώσει την «εικόνα» της κατανμής τυ κατά κεφαλήν ΑΕΠ στις περιφέρειες και στυς νμύς της χώρας σε διαφρετικές χρνικές στιγμές, και πι συγκεκριμένα κατά τη χρνική περίδ 1970-22. Για τ σκπό αυτό παρυσιάζνται τα διαγράμματα διασπράς τυ αρχικύ επιπέδυ τυ κατά κεφαλήν ΑΕΠ ς πρς τ μέσ ετήσι ρυθμό μεγέθυνσής τυ17 τόσ για τις περιφέρειες όσ και για τυς νμύς. 17 Σημειώνεται ότι για τν υπλγισμό τυ μέσυ ετήσιυ ρυθμύ μεγέθυνσης τυ κατά κεφαλήν ΑΕΠ, σε επίπεδ νμών και περιφερειών, χρησιμπιείται φυσικός λγάριθμς τυ κατά κεφαλήν ΑΕΠ της περιόδυ 1970-22 (Βλ. Πίνακες,4 Παραρτήματς). 71

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ Σύμφνα λιπόν με τ Διάγραμμα 9 τυ Παραρτήματς φαίνεται αμυδρά να ισχύει η νεκλασική θερία περί σύγκλισης, καθώς η περιφέρεια με τ χαμηλότερ αρχικό επίπεδ εισδήματς (Ηπειρς) διαπιστώνεται ότι έχει τ μεγαλύτερ ή σχεδόν μεγαλύτερ ρυθμό μεγέθυνσης.18 Παράλληλα, καθίσταται πασιφανές τ γεγνός ότι η περιφέρεια με τ μεγαλύτερ αρχικό επίπεδ εισδήματς (Αττική) έχει τ μικρότερ ρυθμό μεγέθυνσης. Σε γενικές γραμμές φαίνεται ότι υπάρχει αρνητική σχέση μεταξύ τυ αρχικύ επιπέδυ εισδήματς και τυ ρυθμύ μεγέθυνσης. σν αφρά την περίπτση τν νμών, η σχέση ρυθμύ μεγέθυνσης και αρχικύ επιπέδυ κατά κεφαλήν ΑΕΠ απεικνίζεται στ Διάγραμμα 10 τυ Παραρτήματς. Αυτό πυ παρατηρείται είναι ότι νμός Ευρυτανίας παρυσιάζει τν υψηλότερ ρυθμό μεγέθυνσης από τυς υπόλιπυς νμύς της Ελλάδας, γεγνός πυ απδεικνύει την ισχύ της νεκλασικής θερίας περί μεγέθυνσης, δεδμένυ ότι εμφανίζει τ χαμηλότερ αρχικό επίπεδ εισδήματς. Συγχρόνς, φαίνεται από τ Διάγραμμα 10 ότι νμός με τ υψηλότερ αρχικό επίπεδ εισδήματς (Βιτία) δεν μεγεθύνεται με τ μικρότερ ρυθμό, γεγνός πυ καθιστά τη νεκλασική θερία μερικώς ανίσχυρη.19 Ταυτόχρνα, πρκειμένυ να διαπιστθεί ότι ισχύει η υπόθεση της β-σύγκλισης τόσ για τις περιφέρειες όσ και για τυς νμύς, εξετάζεται η παλινδρόμηση τυ μέσυ ετήσιυ ρυθμύ μεγέθυνσης τυ ΑΕΠ πάν σε ένα σταθερό όρ και στ λγάριθμ τυ αρχικύ εισδήματς (τα ευρήματα αφρύν τόσ την ύπαρξη ή μη απόλυτης όσ και υπό συνθήκη σύγκλισης). Για την ικνμετρική διαπίστση της ύπαρξης σύγκλισης τύπυ β κατά την περίδ [ί,τ] εκτελείται η παλινδρόμηση (4.1) γ Λ ytj In 1ι+Τ = α + V Υ, j Τ In Υ, + ε, όπυ Yt= κατά κεφαλήν ΑΕΠ την περίδ t (αρχική περίδς) Τ = αριθμός ετών εκτιμώμενης περιόδυ α= σταθερός όρς = συντελεστής ανεξάρτητης μεταβλητής λ = -/?και άρα β - -λ = συντελεστής σύγκλισης 18 Σύμφνα με τ Διάγραμμα 9 τ μεγαλύτερ ρυθμό μεγέθυνσης παρυσιάζει η περιφέρεια Ντίυ Αιγαίυ αν και δεν έχει τ χαμηλότερ αρχικό επίπεδ εισδήματς. 19 νμός Ηλείας φαίνεται να μεγεθύνεται με ταχύτερ ρυθμό από όλυς τυς άλλυς νμύς αν και δεν χαρακτηρίζεται από τ μικρότερ αρχικό επίπεδ τυ κατά κεφαλήν ΑΕΠ. 72

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ st = διαταρακτικός όρς Η ανεξάρτητη μεταβλητή της συνάρτησης (4.1) αναφέρεται στ λγάριθμ τυ ετήσιυ κατά κεφαλήν ΑΕΠ στην αρχή της περιόδυ, ενώ η εξαρτημένη αντικατπτρίζει τ λγάριθμ τυ λόγυ τν ετήσιν κατά κεφαλήν ΑΕΠ στ τέλς και στην αρχή της περιόδυ, διαιρεμέν με τν αριθμό τν ετών πυ περιλαμβάννται στην υπό μελέτη περίδ. Η παλινδρόμηση (4.1) εκτελέσθηκε τόσ για τ δείγμα τν 1 περιφερειών της χώρας όσ και για τ δείγμα τν 51 νμών της χώρας με τη μέθδ ελάχιστν τετραγώνν (LS). Υπενθυμίζεται ότι η παλινδρόμηση αυτή απτελεί έλεγχ για σύγκλιση τύπυ β. Συγκεκριμένα, αν συντελεστής σύγκλισης β (β = -λ) είναι θετικός, ή εναλλακτικά αν συντελεστής λ είναι αρνητικός, τότε ι φτχότερες περιφέρειες (νμί) αναπτύσσνται πι γρήγρα και επμένς υπάρχει β-σύγκλιση. Τα απτελέσματα της παλινδρμήσες είναι τα εξής (ι τιμές εντός τν παρενθέσεν είναι t-sttistics): Περιφέρειες: f λ \ (Λ7 λ ( -0,017789* Vy In * 22 = 0,19895 + V V 1970 y (,9207) -1 (-1,9067) ln(ti97) Ν = 1, R2 = 0,78794, p-vlue= 0,084 Νμί: ί ι δ Υ y In Χ 22 Υ V 1 1970 y λ^-0,017872* _ ja = 0,19549 + In (τ) 970 ) (4,85990) (-2,762246) Ν = 51, R2 = 0,224251, p-vlue= 0,81 έμμεσς συντελεστής σύγκλισης λ της παλινδρμήσες είναι αρνητικός και στατιστικά σημαντικός και στις δύ περιπτώσεις. Επμένς η τιμή τυ β πυ αφρά τ συντελεστή σύγκλισης είναι θετική τόσ στην περίπτση τν περιφερειών όσ και στην περίπτση τν νμών. Μ άλλα λόγια, γίνεται δεκτή η υπόθεση ότι υπάρχει σύγκλιση τύπυ β τόσ μεταξύ τν περιφερειών όσ και μεταξύ τν νμών της χώρας. Τέλς, ενδιαφέρν παρυσιάζει χρνικός ρίζντας στν πί μειώνεται κατά τ ήμισυ η διαφρά μεταξύ τυ αρχικύ επιπέδυ τυ κατά κεφαλήν εισδήματς και τυ εισδήματς στην κατάσταση σταθερής ισρρπίας. Για τ λόγ αυτό χρησιμπιείται η εξίσση 7

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ (4.2),μ 2 όπυ λ είναι ρυθμός σύγκλισης και t τα έτη τα πία απαιτύνται για να υπάρξει σύγκλιση. Λύνντας την (4.2) ς πρς t διαπιστώνεται ότι τόσ στην περίπτση τν περιφερειών της Ελλάδας όσ και στην περίπτση τν νμών η σύγκλιση τυ κατά κεφαλήν εισδήματς επιτυγχάνεται κατά τ ήμισυ σε 8 χρόνια. 74

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Σύμφνα με την ανάλυση πυ έχει πρηγηθεί όρς «σύγκλιση» διακρίνεται σε σύγκλιση τύπυ β (β-cnvergence), πυ αναφέρεται στην αρνητική σχέση ανάμεσα στ ρυθμό ανάπτυξης και τ αρχικό επίπεδ τυ κατά κεφαλήν εισδήματς της ικνμίας, και σε σύγκλιση τύπυ σ (σ-cnvergence), η πία αναφέρεται στη μείση της διασπράς τυ εισδήματς διαχρνικά. Επίσης, γίνεται λόγς για απόλυτη β-σύγκλιση (bslute β-cnvergence) και υπό συνθήκη β-σύγκλιση (cnditinl β-cnvergence), ανάλγα με τ αν ι ικνμίες κινύνται πρς την ίδια ή πρς διαφρετικές ισρρπίες σταθερής καταστάσες (stedy stte). Στην παρύσα μελέτη γίνεται επίσης λεπτμερής ανασκόπηση τόσ τν μεθόδν πυ έχυν αναπτυχθεί στη διεθνή βιβλιγραφία για τη μελέτη τν διαφόρν ειδών σύγκλισης, όσ και τν απτελεσμάτν σχετικά με τη σύγκλιση τυ βιτικύ επιπέδυ τν χρών σε παγκόσμι επίπεδ. Συνψίζνται επίσης τα απτελέσματα τν μελετών πυ αφρύν την σύγκλιση τυ βιτικύ επιπέδυ είτε τν περιφερειών είτε τν νμών της Ελλάδας. Τέλς, η μελέτη εξετάζει, με τη χρήση διαφόρν μεθόδν και τεχνικών, την ύπαρξη σύγκλισης στ κατά κεφαλήν ΑΕΠ τόσ τν νμών όσ και τν περιφερειών της Ελλάδας κατά την χρνική περίδ 1970-22. Η υπόθεση ότι ι φτχότερες περιφέρειες και νμί αναπτύσσνται με ταχύτερ ρυθμό γίνεται δεκτή κι επμένς φαίνεται να υπάρχει β-σύγκλιση. Επιπλέν, εξετάζεται η ύπαρξη σ-σύγκλισης. Η ανισκατανμή και στα δύ επίπεδα διικητικής ταξινόμησης είναι σχετικά μικρή. Παρόλα αυτά δεν διαφαίνεται καμία τάση περαιτέρ μείσής της και επμένς δεν γίνεται δεκτή η υπόθεση της σύγκλισης τύπυ σ. 75

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Πίνακας 1. Σύγκλιση τύπυ σ μεταξύ τν Περιφερειών της Ελλάδας Συντελεστής Τυπική Απόκλιση τυ Συντελεστής Έτη Gini Λγαρίθμυ μεταβλητικότητας 1970 0,1104 0,19794 0,21698 1971 0,0702 0,1257 0,12527 1972 0,08144 0,1457 0,14605 197 0,09274 0,16255 0,16711 1974 0,11069 0,1982 0,20506 1975 0,10896 0,1912 0,20211 1976 0,10579 0,18615 0,19470 1977 0,1062 0,18416 0,19240 1978 0,09764 0,17510 0,18029 1979 0,09601 0,1749 0,17967 1980 0,10199 0,1804 0,1991 1981 0,07988 0,14647 0,1522 1982 0,06567 0,12217 0,12416 198 0,07069 0,1482 0,12 1984 0,07759 0,14011 0,14150 1985 0,078 0,14508 0,14198 1986 0,07421 0,1294 0,142 1987 0,08045 0,1461 0,14145 1988 0,08686 0,15572 0,15805 1989 0,0727 0,1150 0,1289 1990 0,07942 0,1422 0,1497 1991 0,0829 0,14905 0,14886 1992 0,0699 0,1254 0,12502 199 0,07451 0,194 0,171 1994 0,06977 0,122 0,1226 1995 0,09667 0,17442 0,19409 1996 0,10155 0,1814 0,20404 1997 0,09659 0,17191 0,1877 1998 0,09271 0,1654 0,17878 1999 0,08865 0,15759 0,1675 20 0,08695 0,15508 0,16481 21 0,08820 0,15744 0,16926 22 0,08819 0,15742 0,16945 77

Πίνακας 2. Σύγκλιση τύπυ σ μεταξύ τν Νμών της Ελλάδας Συντελεστής Τυπική Απόκλιση τυ Συντελεστής Έτη Gini Λγαρίθμυ μεταβλητικότητας 1970 0,12899 0,2180 0,24487 1971 0,10740 0,19680 0,19194 1972 0,1108 0,270 0,205 197 0,12028 0,21701 0,21 1974 0,17 0,255 0,2642 1975 0,12842 0,22918 0,26086 1976 0,12660 0,2259 0,25828 1977 0,12581 0,22248 0,25495 1978 0,12088 0,21452 0,24565 1979 0,1221 0,21599 0,24921 1980 0,1244 0,2174 0,2657 1981 0,11779 0,2075 0,2688 1982 0,11404 0,285 0,22194 198 0,1248 0,21979 0,24550 1984 0,11142 0,19898 0,244 1985 0,11796 0,20922 0,24187 1986 0,10716 0,1884 0,20720 1987 0,1141 0,1971 0,21277 1988 0,10979 0,19161 0,2069 1989 0,10148 0,17824 0,19092 1990 0,10524 0,1856 0,2055 1991 0,10220 0,18246 0,20210 1992 0,09255 0,16754 0,18197 199 0,08847 0,15712 0,1616 1994 0,08451 0,1518 0,16516 1995 0,12785 0,209 0,2729 1996 0,1575 0,24406 0,607 1997 0,10 0,24 0,11 1998 0,12997 0,2206 0,0196 1999 0,12828 0,22842 0,2868 20 0,1282 0,22964 0,298 21 0,16 0,2241 0,0479 22 0,12922 0,2112 0,6 78

Πίνακας. Αρχικό επίπεδ εισδήματς και ρυθμός μεγέθυνσης τν Περιφερειών της Ελλάδας ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ ΑΝΑΤ. ΜΑΚΕΔΝΙΑ & ΘΡΑΚΗ ΑΤΤΙΚΗΣ ΒΡΕΙΥ ΑΙΓΑΙΥ ΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΝΙΑΣ ΗΠΕΙΡΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΙΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΝΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ ΝΤΙΥ ΑΙΓΑΙΥ ΠΕΛΠΝΝΗΣΥ ΣΤΕΡΕΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ Αρχικό επίπεδ εισδήματς Ρυθμός μεγέθυνσης 7,85259952590592 0,01694927112465 8,52561511298899 0,0209257906097 7,908941548152 0,0451611122965 8,05686244927759 0,025599882882495 8,0205872114955 0,052701541144 7,7516085791051 0,0560875789454 7,992904662480 0,01945578950892 7,988561055649 0,01018879025848 8,1945950474818 0,0286948822781895 8,295015911476 0,0468111868491 8,04120514766 0,06588164996551 8,097167751569 0,0299419592057567 8,709502054 0,0982917819996 79

Πίνακας 4. Αρχικό επίπεδ εισδήματς και ρυθμός μεγέθυνσης τν Νμών της Ελλάδας ΝΜΙ ΑΙΤΩΛΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ ΑΡΓΛΙΔΑΣ ΑΡΚΑΔΙΑΣ ΑΡΤΑΣ ΑΧΑΙΑΣ ΒΙΩΤΙΑΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΔΡΑΜΑΣ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΥ ΕΒΡΥ ΕΥΒΙΑΣ ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ ΖΑΚΥΝΘΥ ΗΛΕΙΑΣ ΗΜΑΘΙΑΣ ΗΡΑΚΛΕΙΥ ΘΕΣΠΡΩΤΙΑΣ ΘΕΣΣΑΛΝΙΚΗΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΚΑΒΑΛΑΣ ΚΑΡΔΙΤΣΑΣ ΚΑΣΤΡΙΑΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ ΚΕΦΑΛΛΝΙΑΣ ΚΙΛΚΙΣ ΚΖΑΝΗΣ ΚΡΙΝΘΙΑΣ ΚΥΚΛΑΔΩΝ ΛΑΚΩΝΙΑΣ ΛΑΡΙΣΑΣ ΛΑΣΙΘΙΥ ΛΕΣΒΥ ΛΕΥΚΑΔΑΣ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ ΞΑΝΘΗΣ ΠΕΛΛΑΣ ΠΕΡΙΦ. ΠΡΩΤΕΥΥΣΑΣ ΠΙΕΡΙΑΣ ΠΡΕΒΕΖΑΣ Αρχικό επίπεδ εισδήματς 7,998226507010 8,2249276991924 7,9181924970 7,69290607899 8,218272228804 8,67208444464272 7,815815827 7,8694256645821 8,0746111960851 7,87219784584 8,24722614285260 7,45481689466762 8,14610812077 8,578451050274 8,198455978157 8,077685210469 7,57219167949 8,087457164687 7,866125821772 8,0491841969844 7,95215868546294 8,2445292548788 8,04195469164750 7,9178897998289 8,052849257147 8,867149161 8,05411685165 7,9918171478029 7,968954970852 8,07946997417 8,019561215199 7,9792992959498 7,8296889728628 8,04804954174 8,0194080842419 7,56676514146660 8,1417821922788 8,52561511298899 8,8850256974 7,7574496950966 Ρυθμός μεγέθυνσης 0,67274505417 0,024276099476629 0,0404944618429 0,0299787879297 0,0229769806225 0,042957654512 0,048165684249284 0,02792294507558 0,069982272604429 0,046444016724 0,028252870484 0,05801447174714 0,028726984461546 0,021440828694 0,0226558561017877 0,0297254065287077 0,08675691424072 0,029869585950569 0,05468947011718 0,02895177626604 0,01999647906465 0,025781828959894 0,011059766862952 0,015797877961558 0,0257812428525412 0,096972871872515 0,0514512618722 0,054244862649508 0,0250198255288 0,029075126145922 0,06796695915069 0,04647559977760 0,0894445499890 0,020252527645 0,0215760864159 0,040982209557776 0,02191709256528 0,0209257906097 0,0242788279965495 0,0887187764446 80

Πίνακας 4. (Συνέχεια) Αρχικό επίπεδ ΝΜΙ εισδήματς Ρυθμός μεγέθυνσης ΡΕΘΥΜΝΥ 7,7806758717740 0,04046998780708 ΡΔΠΗΣ 7,755601604654 0,02766079820150 ΣΑΜΥ 7,89842146442 0,059917082849802 ΣΕΡΡΩΝ 7,92447510741808 0,024804069841255 ΤΡΙΚΑΛΩΝ 7,78875490606510 0,064285796197051 ΦΘΙΩΤΙΔΑΣ 8,62495615217 0,027195492298727 ΦΛΩΡΙΝΑΣ 7,947229252527 0,028999669864679 ΦΩΚΙΔΑΣ 8,21660999957 0,029898484812018 ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ 8,14747705469889 0,1672480697817 ΧΑΝΙΩΝ 7,9524756171952 0,054074951406169 ΧΙΥ 7,8296557418576 0,0545184446266

<Ν Διάγραμμα 1. Κατανμή τυ εισδήματς στις περιφέρειες της Ελλάδας με βάση τ συντελεστή G ini ν' ΰ χ sr C

Διάγραμμα 2. Κατανμή τυ εισδήματς στυς νμύς της Ελλάδας με βάση τ συντελεστή G ini y F E

Διάγραμμα. Κατανμή τυ εισδήματς στις περιφέρειες της Ελλάδας με βάση την τυπική απόκλιση in ITi m in m in N N m m (N» < UIJKjAd pjkpubjs <Ν Π ν θ' ν Ν ν Ν σν ν t" ν *ι σ Ν γ-~ V) r~-~ θ' <Ν t ν ν ν Ν ι_/ U- -p - E

r Διάγραμμα 4. Κατανμή τυ εισδήματς στυς νμύς της Ελλάδας με βάση την τυπική απόκλιση </" /~ ΙΤ) ΙΤ) m ΓΝ N (Ν (Ν (Ν *-Η θ' θ' θ' θ' θ' upeiaq pjepue;s (Ν (Ν ν θ' Ν N ν ν ΓΛ Ν Ν Ν Ν Γ Ν 't ν ν Γ- s <-Γι Γ~~ Ν (Ν Γ- Ν ν N Ν (Ν C5 * ΰ C t ρ Β

n Διάγραμμα 5. Κατανμή τυ εισδήματς στις περιφέρειες της Ελλάδας με βάση τ συντελεστή μεταβλητικότητας in IN N (N ' " uijbijb j iupijj) (Ν (Ν ν ν ν N Ν ν Ν r-~ Ν rj ' N ' <0N r-~ n (N f" n ' N N e * p- c

Γ" Διάγραμμα 6. Κατανμή τυ εισδήματς στυς νμύς της Ελλάδας με βάση τ συντελεστή μεταβλητικότητας «/Ί m in (N ' s cn cn <N <N ' ' ' ' in in cn r- <N <N» < * < " " ' ' UIJBUByV J }UljJJ0 fn <Ν S sc Ν cn s Ν s s Γ~ s <rs r-~ s fnl I" s s SC s (N c f "

C Διάγραμμα 7. Κατανμή τυ εισδήματς στις περιφέρειες της Ελλάδας m s Γ- T m r N r- <N CN i ' 1 1 ' 1 r ' " " ' " ' " " 5dinx)ig»dxj^[ U' y. '- F sr

<Ν <Ν Ν Ν Διάγραμμα 8. Κατανμή τυ εισδήματς στυς νμύς της Ελλάδς _ C C ε <υ c <υ - Μ ι <υ I W-) un ΙΤ) ΓΠ <Ν <Ν * «λ ' " θ' Λ CD " θ' 5pdii»i»dxp\[ <Ν * ρ Ε

Διάγραμμα 9. Σχέση ρυθμύ αύξησης κατά κεφαλήν ΑΕΠ περιφερειών της Ελλάδας και αρχικύ επιπέδυ κατά κεφαλήν ΑΕΠ ZZ-0L61 jd duij ii;vj SejAy *EL u i- Sj Cl. Q s - 9J 5 C ' ΰ C t E

Διάγραμμα 10. Σχέση ρυθμύ αύξησης κατά κεφαλήν ΑΕΠ νμών της Ελλάδας και αρχικύ επιπέδυ κατά κεφαλήν ΑΕΠ < < <0 CD ' ' ' ' ' ' ' θ' Ζ-0Δ61 BijdBD jd <ΐα9«Ι j ώβί MiMjS SejAy 5 c v S c C <N ct c c r r-' c νθλ r-" C 9 *EL 9 U U fiu Q.22 *c