Φάκελος περιοχής: GR Λίμνες Χειμαδίτιδα και Ζάζαρη. Παραδοτέα: 1. Ορνιθολογική Έκθεση 2. Σχέδιο Δράσης 3. Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων

Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας Φάκελος περιοχής: GR1340008 Λίμνες Χειμαδίτιδα και Ζάζαρη Παραδοτέα: 1. Ορνιθολογική Έκθεση 2. Σχέδιο Δράσης 3. Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων Ανάδοχοι: Τ. Δημαλέξης Δ. Μπούσμπουρας Οκτώβριος 2009

Ομάδα μελέτης: Τάσος Δημαλέξης Βιολόγος Επιστημονικός Συντονισμός, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Δημήτρης Μπούσμπουρας Βιολόγος Επιστημονικός Συντονισμός, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Θάνος Καστρίτης Ωκεανογράφος Επιστημονικός Συντονισμός, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Άρης Μανωλόπουλος Περιβαλλοντολόγος Συντονισμός ομάδας χαρτογράφησης και βάσης δεδομένων, Υπεύθυνος παραγωγής χαρτών, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Victoria Saravia Περιβαλλοντολόγος Ομάδα χαρτογράφησης, Υπεύθυνη παραγωγής χαρτών ενδιαιτημάτων, Επιτροπή Τεχνικής Παρακολούθησης Λευτέρης Σταύρακας Μηχανικός Η/Υ Υπεύθυνος συμπλήρωσης βάσης δεδομένων Natura 2000. Ρούλα Τρίγκου Δασολόγος Συμμετοχή στη συγγραφή επιμέλεια Σχεδίων Δράσης Κώστας Μαργετουσάκης Γεωγράφος Ομάδα χαρτογράφησης, Παραγωγή χαρτών εργασίας Διονυσία Μαρκοπούλου Γεωγράφος Ομάδα χαρτογράφησης, Παραγωγή χαρτών εργασίας Δανάη Πορτόλου Ζωολόγος Επεξεργασία πληθυσμιακών δεδομένων ΙΒΑ και SPA Jakob Fric Φυσικός Ομάδα χαρτογράφησης, Ορνιθολογική έρευνα πεδίου Κώστας Γαγάνης Περιβαλλοντολόγος Ομάδα χαρτογράφησης, Ορνιθολογική έρευνα πεδίου Άγγελος Ευαγγελίδης Περιβαλλοντολόγος Ορνιθολογική έρευνα πεδίου Παναγιώτης Γκιόκας Διοικητική υποστήριξη Επιστημονική και τεχνική υποστήριξη: Τομέας Διατήρησης Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας ΔΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία

ΕΡΓΟ: «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας» ΦΑΣΗ Β: Ορνιθολογική Αξιολόγηση Περιοχών ΠΑΡΑΔΟΤΕΟ: Έκθεση ορνιθολογικής αξιολόγησης της περιοχής «GR046 Λίμνη Χειμαδίτιδα και Λίμνη Ζάζαρη», για το χαρακτηρισμό της ως Ζώνης Ειδικής Προστασίας. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΙΔΙΚΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΑΣ ΟΡΝΙΘΟΛΟΓΟΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ: Μπούσμπουρας Δημήτριος ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ: Τάσος Δημαλέξης Δημήτρης Μπούσμπουρας Θάνος Καστρίτης Αθήνα Οκτώβριος 2009

Το έργο «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», χρηματοδοτήθηκε από το «Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον» του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Η πλήρης αναφορά στο παρόν κείμενο είναι: Μπούσμπουρας Δ. (2009). Έκθεση Ορνιθολογικής αξιολόγησης περιοχής «GR046 Λίμνη Χειμαδίτιδα και Λίμνη Ζάζαρη». Στο: Δημαλέξης, Α. Μπούσμπουρας, Δ., Καστρίτης, Θ., Μανωλόπουλος Α. και Saravia V. (Συντονιστές Έκδοσης). Τελική αναφορά προγράμματος επαναξιολόγησης 69 σημαντικών περιοχών για τα πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της Ορνιθοπανίδας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα This document may be cited as follows: Bousbouras D. (2009). Ornithological report for the evaluation of the site «GR046 Lake Chimaditis and Lake Zazari». In: Dimalexis A., Bousbouras D., Kastritis T., Manolopoulos A. & Saravia V. (editors). Final project report for the evaluation of 69 Important Bird Areas as Special Protection Areas. Hellenic Ministry for the Environment, Physical Planning and Public Works, Athens. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 1

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ...3 1.1 Γενική περιγραφή περιοχής μελέτης... 3 1.2 Παλαιότερες έρευνες για την ορνιθοπανίδα της περιοχής... 5 1.3 Προστατευόμενες περιοχές διαχειριστικό καθεστώς... 7 2. ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΡΕΥΝΑΣ...7 3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ...9 3.1 Συνοπτική αξιολόγηση... 9 3.2 Ανάλυση της διαδικασίας αξιολόγησης... 9 3.3 Περιγραφή κρίσιμων ενδιαιτημάτων/απειλών/μέτρων διατήρησης των ειδών χαρακτηρισμού και... 11 3.4 Προτεινόμενα μέτρα...σφάλμα! Δεν έχει οριστεί σελιδοδείκτης. 3.5 Χάρτες κρίσιμων ενδιαιτημάτων ειδών χαρακτηρισμού και... 20 4. ΠΡΟΤΑΣΗ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ...21 6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...23 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ...25 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: ΠΙΝΑΚΕΣ... 26 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2. ΧΑΡΤΕΣ ΟΠΤΙΚΟΥ ΔΙΣΚΟΥ (CD-ROM)... 38 ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 2

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η παρούσα έκθεση εκπονήθηκε στο πλαίσιο του έργου «Πρόγραμμα επαναξιολόγησης 69 Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τον χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας», το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον του Υπουργείου Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων. Σκοπός της έκθεσης είναι η αξιολόγηση, η οριοθέτηση και ο χαρακτηρισμός της Σημαντικής Περιοχής για τα Πουλιά (ΣΠΠ) «GR046 Λίμνη Χειμαδίτιδα και Λίμνη Ζάζαρη», ως Ζώνης Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) της ορνιθοπανίδας, σύμφωνα με το Άρθρο 4 της Οδηγίας για τα Πουλιά 79/409/ΕΟΚ. Το εργαλείο για την επίτευξη του σκοπού είναι η εφαρμογή των προδιαγραφών που παρήχθησαν στο πλαίσιο του έργου «Καθορισμός Μεθοδολογίας και σύνταξη προδιαγραφών για την αξιολόγηση περιοχών και το χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας, με πιλοτική εφαρμογή σε 10 περιοχές» (Δημαλέξης κ.α., 2004), στην ανωτέρω περιοχή με παραδοτέα τα οποία αποσκοπούν στην ολοκλήρωση της τεχνικής προετοιμασίας για το χαρακτηρισμό της περιοχής αυτής ως ΖΕΠ. 1.1 Γενική περιγραφή περιοχής μελέτης Η περιοχή μελέτης είναι η Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά GR046, σύμφωνα με την έκδοση «Important Bird Areas in Europe» (Bourdakis & Vareltzidou 2000) του BirdLife International και τον χάρτη με τα όρια της περιοχής που έχει παραχθεί από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία για το Τμήμα Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος του ΥΠΕΧΩΔΕ. Η έκταση της περιοχής μελέτης σύμφωνα με το BirdLife International (Bourdakis & Vareltzidou 2000) είναι 5.390 εκτάρια. Η περιοχή περιλαμβάνει τις δύο λίμνες με τους εκτεταμένους καλαμιώνες (κυρίως εκτάσεις με ψαθιά και λιγότερο καλάμια) και την περιβάλλουσα ζώνη με ανοικτά βοσκόμενα δρυοδάση, λιβάδια και αρδεύσιμες γεωργικές εκτάσεις. Στην Χειμαδίτιδα ο καλαμιώνας καταλαμβάνει την μεγαλύτερη έκταση της λίμνης, ενώ στην Ζάζαρη καλαμιώνας αναπτύσσεται στο «Δέλτα» που δημιουργείται στην λίμνη μετά την εκτροπή (το 1960) προς αυτήν του ρέματος Σκλήθρου το οποίο προηγουμένως χυνόταν στις ελώδεις εκτάσεις βόρεια της ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 3

Χειμαδιτίδας οι οποίες αποξηράνθηκαν τα 1960. Στα δυτικά της Ζάζαρη υπάρχουν βράχια και βραχώδεις ορθοπλαγιές κατάλληλες για φώλιασμα αρπακτικών. Ανατολικά της Χειμαδίτιδας στο οροπέδιο Γαλάτειας Ολυμπιάδας υπάρχουν εκτεταμένες καλλιέργειες σιτηρών και λιβάδια. Βόρεια των λιμνών υπάρχουν αρδευόμενες εκτάσεις με κανάλια που είχαν δημιουργηθεί από την αποξήρανση εκτεταμένου έλος μερικών τετρ. χιλιομ. Οι καλαμιώνες είναι τα σημαντικότερα ενδιαιτήματα για τα υδρόβια είδη πουλιών. Δίπλα σ αυτούς υπάρχουν ρηχά νερά και υγρά λιβάδια μικρής έκτασης. Από το 2008 έχει αρχίσει να υπερυψώνεται και να στεγανοποιείται το ανάχωμα στα βόρεια της Χειμαδίτιδας με μια παραλλαγή ώστε να δημιουργηθούν υγρά λιβάδια στα ΒΔ. Η αύξηση της στάθμης θα οδηγήσει σε μείωση της έκτασης του καλαμιώνα αλλά με στόχο όμως να παραμείνει μια μεγάλη έκταση με κάλυψη περίπου στο 40% της λίμνης ώστε να διατηρηθούν οι πληθυσμοί των σπάνιων υδροβίων πουλιών. Τα είδη Λαγγόνα, Αργυροπελεκάνος, Βαλτόπαπια, Κιρκινέζι και Μουστακογλάρονο είναι τα είδη της ορνιθοπανίδας για τα οποία η Σημαντική Περιοχή για τα Πουλιά «Λίμνες Χειμαδίτιδα Ζάζαρη» αξιολογήθηκε από το BirdLife International (Heath & Evans 2000) ότι πληροί τα κριτήρια για ένταξη στο δίκτυο των Ζωνών Ειδικής Προστασίας (πίνακας 1). Πίνακας 1. Κριτήρια ΙΒΑ 2000 Επιστημονική Ελληνική Πληθυσμός Κριτήριο BirdLife ονομασία ονομασία Phalacrocorax pygmeus Λαγγόνα 27 max A1, C1 Pelecanus crispus Αργυροπελεκάνος 63 max A1, A4i, B1i, C1, C2 Aythya nyroca Βαλτόπαπια 30-60 A1, B2, C1, C6 Falco naumanni Κιρκινέζι 5-15 A1, C1 Chlidonias hybridus Μουστακογλάρονο 30-50 A1, C1 ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 4

Χάρτης 1. Όρια περιοχής μελέτης (όρια Σημαντικής Περιοχής για τα Πουλιά) (Bourdakis & Vareltzidou, 2000) 1.2 Παλαιότερες έρευνες για την ορνιθοπανίδα της περιοχής ΕΠΜ: Λίμνες Χειμαδίτιδα Ζάζαρη. 1996. ΕΚΒΥ (Life). ΥΠΕΧΩΔΕ, Δ/νση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού, ΤΔΦΠ. Καζαντζίδης, Σ. 1994. Μετρήσεις πουλιών κατά τη διάρκεια της εαρινής μετανάστευσης στις λίμνες Χειμαδίτιδα και Ζάζαρη. Αδημοσίευτη αναφορά. ΕΚΒΥ. Μπούσμπουρας Δ. και συνεργάτες 2008. Έκθεση Παρακολούθησης Περιβαλλοντικών παραμέτρων των λιμνών Χειμαδίτιδας και Ζάζαρης 2007. Τελική έκθεση. 140 σελ., παραρτήματα, χάρτες. Ν.Α. Φλώρινας. Μπούσμπουρας, Δ. 2002. Έκθεση παρακολούθησης ορνιθοπανίδας στην ζώνη ορνιθοπανίδας στην ζώνη Ειδικής Προστασίας των λιμνών Χειμαδίτιδα - Ζάζαρη. 2001 2002. Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία. Πρόγραμμα LIFE00NAT/GR/7242: «Διατήρηση-διαχείριση των λιμνών Χειμαδίτιδα - ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 5

Ζάζαρη». (Ν.Α. Φλώρινας, Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Διευθ. Δασών Φλώρινας, Δήμος Αετού, Planet Regional) Θεσσαλονίκη. 54 σ. Μπούσμπουρας, Δ. 2003. Έκθεση Παρακολούθησης ορνιθοπανίδας στην Ζώνη Ειδικής Προστασίας των λιμνών Χειμαδίτιδα Ζάζαρη 2002-3. Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία. Πρόγραμμα LIFE00NAT/GR/7242: «Διατήρηση-διαχείριση των λιμνών Χειμαδίτιδα - Ζάζαρη». (Ν.Α. Φλώρινας, Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Διευθ. Δασών Φλώρινας, Δήμος Αετού, Planet Regional) Θεσσαλονίκη. 54 σ. Μπούσμπουρας, Δ. και Ι. Καζόγλου. 2003. Μελέτη για την δημιουργία και ανόρθωση των υγρών λιβαδιών στην Χειμαδίτιδα. Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων. Έργο LIFE00NAT/GR/7242: «Διατήρηση-διαχείριση των λιμνών Χειμαδίτιδα Ζάζαρη». Θεσσαλονίκη.18 σ. Μπούσμπουρας, Δ., Καζόγλου, Ι., και Α. Δημαλέξης 2003. Μελέτη διαχείρισης των καλαμιώνων της λίμνης Χειμαδίτιδας. Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων. Έργο LIFE00NAT/GR/7242: «Διατήρηση-διαχείριση των λιμνών Χειμαδίτιδα Ζάζαρη». Θεσσαλονίκη. σελ. 74 σ. Τσιούρης, Σ. (Συν). 1996. Ειδικό Διαχειριστικό Σχέδιο λιμνών Ζάζαρη - Χειμαδίτιδα (GR1340005). ΕΚΒΥ, Θέρμη. 212 σ. Tsougrakis, I.(compiler).1999. Important Bird Areas in Greece: 046. Lake Chimaditis and Lake Zazaris. In: Bourdakis S. & Vareltzidou S. (compilers). Important Bird Areas in Greece Database. Hellenic Ornithological Society, BirdLife International. (unpublished report) Καζαντζίδης, Σ. και Σ. Βαρελτζίδου (συντάκτες). 2001. Ορνιθολογικά Στοιχεία για το Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων της υποψήφιας ΖΕΠ «Λίμνες Χειμαδίτιδα - Ζάζαρη» με κωδικό ΣΠΠΕ GR046. ΕΟΕ:Παραδοτέο Προγράμματος «Άμεσες ενέργειες για την προστασία έξη ειδών αρπακτικών» - ΥΠΕΧΩΔΕ, Δ/νση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού, ΤΔΦΠ. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 6

Φωτιάδης Γ., Καζόγλου Ι., Μπούσμπουρας Δ. 2008. Ανάλυση των τύπων βλάστησης των παραλιμνίων λιβαδιών και των υδροβίων διαπλάσεων της προστατευόμενης περιοχής της λίμνης Χειμαδίτιδας πριν από την τεχνητή άνοδο της στάθμης της. 6o Πανελλήνιο Λιβαδοπονικό Συνέδριο, Λεωνίδιο: 2-4/10/2008. Πρακτικά συνεδρίου σελ 101 107. Ελληνική Λιβαδοπονική Εταιρεία. 1.3 Χαρακτηρισμένες ζώνες Διαχειριστικό καθεστώς Στην περιοχή έχουν θεσμοθετηθεί και οριοθετηθεί έως σήμερα οι εξής προστατευόμενες περιοχές: Περιοχές του δικτύου NATURA 2000: GR1340005 : ΛΙΜΝΕΣ ΧΕΙΜΑΔΙΤΙΔΑ ΖΑΖΑΡΗ (4064,39 εκτάρια) χαρακτηρισμένη ως Τόπος Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ/SCI) και ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ/SPA). Καταφύγια Άγριας Ζωής: Λίμνη Χειμαδίτιδα ( 2.650 εκτάρια) Χειμάδι Λιμνοχωρίου (3.040 εκτάρια) Οι λίμνες ενοικιάζονται για την εκμετάλλευση των ψαριών από την Νομαρχία Φλώρινας και στην περιοχή δραστηριοποιούνται αλιευτικοί συνεταιρισμοί. Ένα τμήμα στα ανατολικά έχει αγοραστεί από την ΔΕΗ και αναπτύσσεται ορυχείο δίπλα στους Αναργύρους. Στα δρυοδάση πραγματοποιούνται αποψιλωτικές υλοτομίες ή χρησιμοποιούνται για βόσκηση τα πιο αραιά. Στην πεδινή ζώνη η άρδευση γίνεται με κλειστό δίκτυο από την Ζάζαρη ή με άντληση από την απαγωγό τάφρο της Χειμαδίτιδας. 2. ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΡΕΥΝΑΣ Για την έρευνα πεδίου αλλά και για τις απαιτούμενες εργασίες γραφείου εφαρμόστηκαν οι προδιαγραφές που παρήχθησαν στο πλαίσιο του έργου «Καθορισμός Μεθοδολογίας και σύνταξη προδιαγραφών για την αξιολόγηση περιοχών ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 7

και το χαρακτηρισμό τους ως Ζωνών Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας, με πιλοτική εφαρμογή σε 10 περιοχές» (Δημαλέξης κ.α., 2004). Πραγματοποιήθηκαν 5 ημέρες πεδίου το 2009. Μία κατά την διαχείμαση, δύο κατά την εαρινή μετανάστευση και δύο κατά την περίοδο αναπαραγωγής. Πραγματοποιήθηκε επίσης μια επίσκεψη κατά την περίοδο αναπαραγωγής το 2008. Χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος Look and see. Καταγραφές από επιλεγμένες θέσεις - διαδρομές με βάση την προηγούμενη γνώση της περιοχής ή τις απαιτήσεις σε ενδιαίτημα των υπό εξέταση ειδών. Οι θέσεις καταγραφών έχουν προσδιοριστεί από την παρακολούθηση κατά την διάρκεια του έργου LIFE και στην συνέχεια για το έργο της ενίσχυσης του αναχώματος. Στην υγροτοπική ζώνη οι παρατηρήσεις με τηλεσκόπιο έγιναν από θέσεις στην κορυφή λόφων και εποπτικά σημεία στον περιμετρικό δρόμο. Στις άλλες περιοχές σε διάσπαρτες θέσεις ώστε να καλυφθεί το σύνολο της έκτασης. Οι αγροτικές και λιβαδικές εκτάσεις διερευνήθηκαν ως προς το φώλιασμα στρουθιομόρφων και για τα αρπακτικά πουλιά. Διερευνήθηκε επίσης το οροπέδιο Γαλάτειας Ολυμπιάδας για είδη που σποραδικά εμφανίζονται στην Χειμαδίτιδα. Χρησιμοποιήθηκαν επίσης τα διαδοχικά πρόσφατα στοιχεία από την συστηματική παρακολούθηση της ορνιθοπανίδας στην περιοχή (Μπούσμπουρας 2002, Μπούσμπουρας 2003, Μπούσμπουρας και συν 2008). Η παρακολούθηση αυτή δείχνει την απόκριση της ορνιθοπανίδας σε διαφορετικές συνθήκες, από την πολύ χαμηλή στάθμη την πρώτη χρόνια μετά από μακροχρόνια ξηρασία και ψηλότερες στάθμες στην συνέχεια που είχε ως αποτέλεσμα την δημιουργία περισσότερων ανοιγμάτων στον καλαμιώνα ή ζώνες με χαλαρή δομή υπερυδατικής βλάστησης που επιτρέπει την παρουσία υδροβίων πουλιών. Από τις καταγραφές και τη διαθέσιμη βιβλιογραφική πληροφορία διαμορφώθηκαν οι χάρτες με τα κρίσιμα ενδιαιτήματα και τις επικράτειες για τα είδη χαρακτηρισμού και. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 8

3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ 3.1 Συνοπτική αξιολόγηση Η περιοχή των λιμνών είναι σημαντική για την παγκοσμίως απειλούμενη βαλτόπαπια αλλά και για το κιρκίρι το οποίο φωλιάζει στην Χειμαδίτιδα. Σημαντικούς αναπαραγόμενους πληθυσμούς έχουν η βαλτόπαπια και το γκισάρι και τα βουτηχτάρια, σκουφοβουτηχτάρι και νανοβουτηχτάρι. Στην Χειμαδίτιδα φωλιάζει ο πορφυροτσικνιάς και συγκεντρώνει μεγάλους πληθυσμούς άλλων ερωδιών και λαγγόνας που φωλιάζουν στον καλαμιώνα της λίμνης Πετρών και τρέφονται συστηματικά στην Χειμαδίτιδα και την Ζάζαρη. Από τα αρπακτικά φωλιάζουν ο χρυσαετός, η αετογερακίνα και ο πετρίτης στα δυτικά της Ζάζαρης ενώ στην Χειμαδίτιδα φωλιάζει ο καλαμόκιρκος. Ανατολικά της Χειμαδίτιδας στο οροπέδιο Γαλάτειας Ολυμπιάδας φωλιάζουν το κιρκινέζι και ο λιβαδόκιρκος που εμφανίζονται σποραδικά και στην περιοχή των λιμνών. Η ζώνη αυτή παρουσιάζει διαφορετικά χαρακτηριστικά από την περιοχή των λιμνών και δεν προτείνεται για ένταξη σ αυτήν την Ζώνη Ειδικής Προστασίας. 3.2 Ανάλυση της διαδικασίας αξιολόγησης Για την περιοχή μελέτης δημιουργήθηκε αρχικά ένας πίνακας εργασίας με όλα τα είδη που απαντούν στην περιοχή, ο οποίος χρησιμοποιήθηκε για να ετοιμασθούν: α) ο πίνακας αξιολόγησης των ειδών χαρακτηρισμού και και β) οι πίνακες 3.2.a-b του Τυποποιημένου Δελτίου Δεδομένων. Στον πίνακα αξιολόγησης των ειδών χαρακτηρισμού και (βλ. Παράρτημα: Πίνακας Ι) σημειώθηκε ο πληθυσμός του κάθε είδους στη περιοχή μελέτης και εάν το είδος πληροί κάποιο από τα κριτήρια 1, 2, 3 και 6. Τέλος, με βάση την αξιολόγηση που παρουσιάζεται στον παραπάνω πίνακα, ετοιμάστηκε ο πίνακας 2 ο οποίος περιλαμβάνει τα είδη που πληρούν τα κριτήρια 1-6 και συνεπώς πρόκειται για τα είδη χαρακτηρισμού της περιοχής και ο πίνακας 3 που περιλαμβάνει τα είδη που πληρούν τα πληθυσμιακά όρια και αποτελούν τα είδη της περιοχής μελέτης (δηλαδή τα είδη τα ενδιαιτήματα των οποίων μπορούν να ληφθούν υπόψη για την οριοθέτησή της ως ΖΕΠ). ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 9

Προστασίας της ορνιθοπανίδας. Σύνταξη σχεδίων δράσης για την προστασία των ειδών προτεραιότητας Πίνακας 2. Είδη χαρακτηρισμού ανά κριτήριο για την περιοχή: «GR046 Λίμνη Χειμαδίτιδα και Λίμνη Ζάζαρη» A/A Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Ελληνική Είδη χαρακτηρισμού ονομασία Κριτήριο 1 Κριτήριο 2 Κριτήριο 3 Κριτήριο 4 Κριτήριο 5 Κριτήριο 6 19 Ixobrychus minutus Μικροτσικνιάς Ισχύει * 27 Ardea purpurea Πορφυροτσικνιάς Ισχύει * 46 Anas crecca Κιρκίρι Ισχύει * 55 Aythya nyroca Βαλτόπαπια Παγκοσμίως απειλούμενο είδος >1% αναπαραγ. πληθ ΕΕ 77 Circus aeruginosus Βαλτόκιρκος Ισχύει * 80 Circus pygargus Λιβαδόκιρκος Ισχύει * * Η περιοχή είναι για το είδος μια από τις 5 σημαντικότερες περιοχές στην γεωγραφική περιφέρειά της και φιλοξενεί >1% του εθνικού πληθυσμού. Γεωγραφικές περιφέρειες: 1) Θράκη Μακεδονία - Θεσσαλία, 2) Ήπειρος-Δυτική Ελλάδα-Στερεά Ελλάδα-Πελοπόννησος, 3) Νησιά Αιγαίου Πίνακας 3. Είδη για την περιοχή: «GR046 Λίμνη Χειμαδίτιδα και Λίμνη Ζάζαρη» A/A Πιν. Επιστημονική ονομασία Ελληνική ονομασία Είδη 4 Tachybaptus ruficollis Νανοβουτηχτάρι >1% πληθυσμού Ελλάδας 5 Podiceps cristatus Σκουφοβουτηχτάρι >1% πληθυσμού Ελλάδας 47 Anas platyrhynchos Πρασινοκέφαλη πάπια >1% πληθυσμού Ελλάδας 54 Aythya ferina Γκισάρι >1% πληθυσμού Ελλάδας 91 Aquila chrysaetos Χρυσαετός >1% πληθυσμού Ελλάδας 240 Merops apiaster Μελισσοφάγος >1% πληθυσμού Ελλάδας ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 10

3.3 Περιγραφή κρίσιμων ενδιαιτημάτων/απειλών των ειδών χαρακτηρισμού και Στο κεφάλαιο αυτό περιγράφεται συνοπτικά ο ελληνικός πληθυσμός των ειδών χαρακτηρισμού και, το καθεστώς παρουσίας τους στην περιοχή μελέτης, τα κρίσιμα ενδιαιτήματά (θέσεις φωλιάσματος, τροφοληψίας και καταφυγίου) και οι απειλές τους, καθώς και τα ενδεδειγμένα μέτρα διατήρησης. Μικροτσικνιάς (Ixobrychus minutes) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός Στην περιοχή έχουν καταγραφεί περίπου 50 ζευγάρια. Φωλιάζει στις ζώνες με καλάμια που βρίσκονται στις εξωτερικές ζώνες του καλαμιώνα και όχι στο εσωτερικό του καλαμιώνα με ψαθιά. Κοινό αναπαραγόμενο είδος σε Θράκη, Μακεδονία και Ήπειρο και τοπικά κοινό στην Πελοπόννησο, φωλιάζει επίσης σε Λέσβο, Λήμνο, Σάμο, Κω και Κέρκυρα (Handrinos & Akriotis 1997). Υπολογίζεται ότι φωλιάζουν 600-700 ζευγάρια (Καζαντζίδης 2005) Οικολογία Το είδος προτιμά υγροτόπους με γλυκά νερά, βάλτους, λίμνες πάντα με πυκνή βλάστηση από ψηλά καλάμια και δέντρα όπως ιτιές. Φωλιάζει μοναχικά αλλά σε βέλτιστες περιοχές μπορεί να υπάρχουν πολλές φωλιές μαζί. Η φωλιά είναι προσδεδεμένη πάνω στα καλάμια και η ίδια φωλιά ή περιοχή επαναχρησιμοποιείται σε διαδοχικές χρονιές (Hancock and Kushlan 1984). Η δίαιτα του αποτελείται από ψάρια, βατράχια, γαρίδες, αράχνες και έντομα, ωστόσο η κοινότερη λεία του είναι το Κουνουπόψαρο Gambusia affinis (Hancock and Kushlan 1984 ) Απειλές Η σχετική σπανιότητα αλλά και συνεχής συρρίκνωση και αλλοίωση των υγροτόπων γλυκού νερού εποχικών ή μόνιμων, η απώλεια των μικρών καλαμιώνων αποτελεί βασική απειλή για το είδος (BirdLife, 2008). Η όχληση στα ενδιαιτήματα αναπαραγωγής που προκαλείται από την ανθρώπινη παρουσία ή την παρουσία οικόσιτων ζώων είναι σημαντικός επιβαρυντικός παράγοντας. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 11

Οι ερωδιοί ως κορυφαίοι θηρευτές στην τροφική αλυσίδα των υγροτόπων είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στην αγροχημική ρύπανση (οργανοχλωριωμένα εντομοκτόνα) και ρύπανση από βαρέα μέταλλα, κυρίως υδράργυρο και μόλυβδο (Ακριώτης & Ρήγας, 1999, Κολιόπουλος 1999, BirdLife 2008). Στην περιοχή πιθανή απειλή είναι η συρρίκνωση των καλαμιώνων αν ανέβει πολύ η στάθμη. Πορφυροτσικνιάς (Ardea purpurea) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός Στην περιοχή έχουν καταγραφεί 3-4 ζευγάρια να φωλιάζουν συστηματικά τα τελευταία χρόνια. Παλαιότερα φωλιάζανε στο κέντρο της Χειμαδίτιδας κοντά σε μικρό άνοιγμα στα ψαθιά. Τα τελευταία 3 χρόνια φωλιάζουν σε καλάμια στα βόρεια της Χειμαδίδας. Είναι ο σπανιότερος και περισσότερο απειλούμενος ερωδιός στην Ευρώπη. Στην Ελλάδα φωλιάζουν 40-60 ζευγάρια (Καζαντζίδης 2005) Οικολογία Φωλιάζει κυρίως σε πυκνούς εκτεταμένους καλαμιώνες με ρηχό γλυκό νερό και υψηλή βλάστηση, σε χαλαρές αποικίες μαζί με άλλα είδη ερωδιών, σπανιότερα σε δέντρα ή θάμνους όπου δεν υπάρχουν καλαμιώνες, όπως στην Κερκίνη (Καζαντζίδης 2005). Τρέφεται μοναχικά με ψάρια, έντομα και αμφίβια σε βάλτους με πυκνή βλάστηση. Η φωλιά φτιάχνεται με καλάμια και ψαθί σε πλατφόρμες πάνω στους καλαμιώνες. Στην περιοχή φωλιάζει αποκλειστικά σε καλάμια και όχι σε ψαθιά τα οποία εκτείνονται σε πολύ μεγαλύτερες εκτάσεις. Απειλές Η σχετική σπανιότητα αλλά και συνεχής απώλεια, συρρίκνωση και αλλοίωση των υγροτόπων γλυκού νερού, εποχικών ή μόνιμων αποτελεί βασική απειλή για το είδος (BirdLife, 2008, Kazantzidis & Goutner, 2008). Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τους καλαμιώνες που αποτελούν το πολυτιμότερο ενδιαίτημα φωλιάσματος για τον Πορφυροτσικνιά, και η αλλοίωση των οποίων προκαλεί αρνητικές επιπτώσεις στη ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 12

πυκνότητα, τη δομή και συνολικά στη διατήρηση των αποικιών (Barbraud & Mathevet, 2000). Οι ερωδιοί ανήκουν στην ομάδα ειδών που είναι ευάλωτα σε παγιδεύσεις στα ηλεκτροφόρα καλώδια που παρεμβάλλονται στις παραδοσιακές διαδρομές των υδρόβιων πουλιών μεταξύ γειτονικών υγροτόπων (Ζόγκαρης et al. 2003, Rudolini et al. 2005). Κιρκίρι (Anas crecca) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός Στην περιοχή έχουν καταγραφεί 2-5 ζευγάρια. Το φώλιασμα διαπιστώθηκε τα τελευταία 3 χρόνια. Είναι το μόνο μέρος στην Ελλάδα όπου διαπιστώθηκε αναπαραγωγή. Παρατηρούνται κατά την εποχή αναπαραγωγής στο ανατολικό τμήμα του καλαμιώνα σε ζώνη με πολλά ανοίγματα και χαλαρή δομή. Οικολογία Παμφάγο είδος αλλά κυρίως φυτοφάγο που τρέφεται στην επιφάνεια του νερού. Φωλιάζει κοντά στο νερό. Απειλές Η όχληση στην θέση αναπαραγωγής και αλλαγή στην κάλυψη μπορεί να επηρεάσει αρνητικά. Μεγάλη συρρίκνωση του καλαμιώνα μπορεί να οδηγήσει σε σταμάτημα του φωλιάσματος. Η λαθροθηρία. Βαλτόπαπια (Aythya nyroca) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός Στην περιοχή έχουν καταγραφεί 15-20 ζευγάρια. Φωλιάζουν κοντά σε ανοίγματα του καλαμιώνα και κινούνται στις παρυφές και στα ανοίγματα. Είδος με πιο διαδεδομένη κατανομή στο παρελθόν, η Βαλτόπαπια φωλιάζει σήμερα σε 24 υγροτόπους της Βόρειας και Κεντρικής Ελλάδας και κυρίως στον Αμβρακικό ( 50-80 ζευγ), σπάνια στην Πελοπόννησο. Αρκετά πιο διαδεδομένο είδος κατά την μετανάστευση (ιδιαίτερα ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 13

το φθινόπωρο), απαντάται σε παράκτιες περιοχές σε όλη σχεδόν την ηπειρωτική Ελλάδα και σε πολλά νησιά.. Ελάχιστα άτομα διαχειμάζουν, κυρίως στην νότια Ελλάδα και στην Κρήτη. ( Handrinos & Αkriotis, 1997, Zogaris & Handrinos 2002). Οικολογία Αναπαράγεται κυρίως σε εσωτερικούς υγροτόπους ( λίμνες και έλη γλυκού νερού), αλλά και σε παράκτιους υγροτόπους με μωσαїκό από καλαμιώνες ή άλλη πυκνή βλάστηση. Φωλιάζει στο έδαφος ανάμεσα σε πυκνά καλάμια, στις παρυφές ρηχών νερών ή σε επιπλέουσα βλάστηση. Απειλές Το είδος είναι ευαίσθητο στην αυξομείωση της στάθμης. Το πρώτο έτος της παρακολούθησης στην Χειμαδίτιδα η αναπαραγωγής απέτυχε λόγω της αύξησης της στάθμης κατά την άνοιξη (περίοδο αναπαραγωγής), οπότε προφανώς κατακλίστηκαν οι φωλιές. Η λαθροθηρία. Καλαμόκιρκος (Circus aeruginosus) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός Στην περιοχή έχουν καταγραφεί 3-4 θηλυκά που φωλιάζουν. Στο είδος εμφανίζεται το φαινόμενο της πολυγυνίας. Ο Καλαμόκιρκος φωλιάζει στους μεγάλους υγροτόπους της Μακεδονίας και Θράκης και στον Αμβρακικό κόλπο στην δυτική Ελλάδα. Κοινός κατά την μετανάστευση παρατηρείται σε όλη την ενδοχώρα αλλά και πολλά νησιά του Αιγαίου και την Κρήτη. Υπολογίζεται ότι φωλιάζουν 50-80 ζευγάρια (BirdLife 2004) Οικολογία Ο Καλαμόκιρκος φωλιάζει στο έδαφος προτιμώντας τους εκτεταμένους καλαμιώνες. Τρέφεται με μικρά θηλαστικά και πουλιά αλλά και ερπετά, αμφίβια και ψάρια. Ο Βιότοπος τροφοληψίας του περιλαμβάνει σχεδόν όλων των ειδών τα υγροτοπικά οικοσυστήματα. Απειλές ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 14

Τρέφεται με μικροθηλαστικά και πουλιά αλλά και ερπετά, αμφίβια και ψάρια. Ο Βιότοπος τροφοληψίας του περιλαμβάνει σχεδόν όλων των ειδών τα υγροτοπικά οικοσυστήματα. Η καταστροφή και συρρίκνωση των υγροτόπων ειδικά των υγρών λιβαδιών και των περιοχών με ρηχά νερά όπου αφθονούν τα αμφίβια και τα ερπετά. Λιβαδόκιρκος (Circus pygargus) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός Στην περιοχή έχουν καταγραφεί δύο τουλάχιστον ζευγάρια. Αυτά βρίσκονται στις εκτάσεις με σιτηρά και λιβάδια στο οροπέδιο Γαλάτειας Ολυμπιάδας και εμφανίζονται και στην Χειμαδίτιδα. Ο Λιβαδόκιρκος εντοπίζεται στην Ελλάδα στην δυτική Μακεδονία και στο Κιλκίς. Είναι ωστόσο πιο κοινό κατά τη μετανάστευση. Εκτιμάται ότι φωλιάζουν 10-30 ζευγάρια (BirdLife 2004). Οικολογία Ο Λιβαδόκιρκος φωλιάζει (συχνά σε χαλαρές αποικίες) πάντα στο έδαφος σε καλλιέργειες κυρίως σιτηρών αλλά είναι πολύ πιθανόν να φωλιάζει και σε υποαλπικά λιβάδια. Tρέφεται με μικρόπουλα, τρωκτικά αλλά και ερπετά και έντομα. Ο βιότοπος τροφοληψίας περιλαμβάνει καλλιέργειες και λιβάδια αν και παρατηρείται και σε υγροτόπους και παράκτιες περιοχές με αμμοθίνες, ειδικά κατά την μετανάστευση Απειλές Το είδος απειλείται από την εντατικοποίηση/ εκβιομηχάνιση της γεωργίας και την εκτεταμένη χρήση αγροχημικών. Η κυριότερη απειλή για το είδος είναι η καταστροφή των φωλιών του από τα γεωργικά (ειδικά τα θεριζοαλωνιστικά) μηχανήματα. Χρυσαετός (Aquila chrysaetos) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός Στην περιοχή έχει καταγραφεί 1 ζευγάρι. Φωλιάζει σε βραχώδεις εκτάσεις όπου ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 15

υπάρχουν πολλές εναλλακτικές φωλιές και τρέφεται σε ανοικτές εκτάσεις στην ευρύτερη περιοχή. Έχει παρατηρηθεί επίσης να κυνηγάει στην Χειμαδίτιδα. Ο ευρωπαϊκός πληθυσμός του Χρυσαετού εκτιμάται σε 8.500-10.000 ζευγάρια και αποτελεί το 5-24% του παγκόσμιου πληθυσμού του είδους (BirdLife International, 2004). Στην Ελλάδα ο Χρυσαετός ήταν κοινός μέχρι τις αρχές του 19 ου αιώνα σε ολόκληρη την ηπειρωτική χώρα, αλλά και σε ορισμένα νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου. Η κατανομή του περιλαμβάνει ορεινές και ημιορεινές περιοχές της Θράκης, της ανατολικής και κυρίως δυτικής Μακεδονίας, καθώς και της οροσειράς της Πίνδου μέχρι και τη Στερεά και ορισμένες περιοχές της Πελοποννήσου και της Εύβοιας (Handrinos & Akriotis 1997). Από τα νησιά απαντά στην Κρήτη και πιθανόν στις Κυκλάδες (Σύρο). Ο πληθυσμός του τη δεκαετία του 1980 κυμαίνονταν σε 150-200 ζευγάρια (Handrinos 1987) με τάση μείωσης, αφού το 1990 εκτιμήθηκε σε 140-180 ή 100-150 ζευγάρια (Tucker & Heath 1994, ΒirdLife International 2004). Οικολογία Το είδος περιορίζεται σε ορεινές περιοχές με βραχώδεις εξάρσεις (Handrinos & Akriotis 1997). Προτιμά τις ανοιχτές εκτάσεις με χαμηλή βλάστηση και αποφεύγει τα πυκνά δάση, αν και ενδέχεται να ενδημεί σε δασικές εκτάσεις χρησιμοποιώντας τα διάκενα για ανεύρεση τροφής (Adamakopoulos et al. 1995). Ο Χρυσαετός φωλιάζει κυρίως σε βράχια (800-2000 μ. (Handrinos 1987) αν και έχει καταγραφεί φώλιασμα και σε δέντρα σε περιοχές με αφθονία τροφής. Η δίαιτά του αποτελείται κυρίως από πουλιά και θηλαστικά μικρού και μεσαίου μεγέθους (όπως ο λαγός και η πετροπέρδικα) και από ερπετά, κυρίως χελώνες, καθώς και νεκρά ζώα, ειδικά το χειμώνα (Handrinos 1987, Hallmann 1989, Handrinos & Akriotis 1997). Κυνηγά σε όλα τα υψόμετρα. Προτιμά ανοιχτές περιοχές ή τις άκρες των δασών. Απειλές Κυριότερη απειλή είναι τα δηλητηριασμένα δολώματα και η λαθροθηρία με στόχο την ταρίχευση αν και αυτός ο λόγος έχει περιοριστεί τα τελευταία χρόνια. Επίσης από κτηνοτρόφους, οι οποίοι ισχυρίζονται ότι προκαλεί ζημιές στα κοπάδια τους ή από «κυνηγούς» που επιθυμούν δήθεν να προστατεύσουν τα θηράματά τους. Η ενόχληση στους χώρους φωλιάσματος από διάνοιξη δρόμων και αναρρίχηση και η υλοτομία υπερώριμων δέντρων φωλεοποίησης. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 16

Το εντατικό κυνήγι των βασικών ειδών λείας του (λαγός πέρδικα) και η φθίνουσα πορεία της εκτατικής κτηνοτροφίας που έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση των νεκρών ζώων στα ορεινά λιβάδια, επηρεάζουν αρνητικά τη διαθεσιμότητα τροφής. Παράλληλα με την μείωση της βόσκησης περιορίζονται τα ανοίγματα στα δάση τα οποία αποτελούν βασικό χώρο αναζήτησης της τροφής του. Οι εκτεταμένες αναδασώσεις και η φυσική δάσωση εγκαταλελειμμένων γαιών είναι αρνητικές για το είδος. Η χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων για την «αντιμετώπιση» του λύκου ή της αλεπούς απειλεί τον χρυσαετό καθώς τρέφεται και με πτώματα. Νανοβουτηχτάρι (Tachybaptus ruficollis) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός Στην περιοχή έχουν καταγραφεί 13-20 ζευγάρια τα οποία φωλιάζουν στις παρυφές του καλαμιών και σε ανοίγματα και στις δύο λίμνες, τα περισσότερα από αυτά στην Χειμαδίτιδα. Ο συνολικός αναπαραγόμενος στην Ελλάδα πληθυσμός του υπολογίζεται σε 1500-2000 ζευγ. (Birdlife International,2004). Πιο πολυάριθμο τον χειμώνα, αλλά δεν υπάρχουν ακριβείς μετρήσεις για το συνολικό μέγεθος του διαχειμάζοντος πληθυσμού. Οικολογία Δείχνει σαφή προτίμηση σε υγρότοπους γλυκού νερού ( φυσικούς ή τεχνητούς. Φωλιάζουν σε ευτροφικές (κυρίως) λίμνες με ρηχά νερά και πυκνή εφυδατική και παρόχθια βλάστηση (καλαμιώνες, ψαθιά κλπ). Φτιάχνουν την φωλιά τους στης άκρη του νερού, ανάμεσα στην πυκνή βλάστηση ή κατασκευάζοντας επιπλέουσες φωλιές από χόρτα. Τρέφονται αποκλειστικά με ζωική τροφή (μικρά αρθρόποδα, γυρίνους και ψάρια). Απειλές Τα κυριότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν στην Ελλάδα είναι η γενικότερη υποβάθμιση των ενδιαιτημάτων γλυκού νερού (αποξηράνσεις, διαχείριση νερών, ρύπανση κλπ). ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 17

Σκουφοβουτηχτάρι (Podiceps cristatus) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός Στην περιοχή έχουν καταγραφεί 34-40 ζευγάρια. Τα μισά από αυτά στην Ζάζαρη. Ο συνολικός αναπαραγόμενος στην Ελλάδα πληθυσμός του υπολογίζεται σε 800-1500 ζευγ. (Birdlife International,2004) Πιο πολυάριθμο τον χειμώνα, με Μέσο Όρο ΜΕΚΥΠ (1982-1992) 13.700 άτομα, αλλά το συνολικό μέγεθος του διαχειμάζοντος πληθυσμού είναι μεγαλύτερο. (Ηandrinos & Αkriotis, 1997) Οικολογία Δείχνει σαφή προτίμηση σε υγρότοπους γλυκού νερού ( φυσικούς ή τεχνητούς), πολύ σπάνια σε παράκτιους υγρότοπους με υφάλμυρα νερά. Φωλιάζουν σε ευτροφικές (κυρίως) λίμνες με ρηχά νερά και πυκνή εφυδατική και παρόχθια βλάστηση (καλαμιώνες, ψαθιά κλπ). Φτιάχνουν την φωλιά τους στης άκρη του νερού, ανάμεσα στην πυκνή βλάστηση ή κατασκευάζοντας επιπλέουσες φωλιές από χόρτα. Ενίοτε, σχηματίζουν χαλαρές αποικίες ή φωλιάζουν στις παρυφές αποικιών γλάρων ή γλαρονιών. Τρέφονται αποκλειστικά με ζωική τροφή (μικρά αρθρόποδα, γυρίνους και κυρίως ψάρια). Απειλές Τα κυριότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν στην Ελλάδα είναι η γενικότερη υποβάθμιση των ενδιαιτημάτων γλυκού νερού (αποξηράνσεις, διαχείριση νερών, ρύπανση κλπ). Πρασινοκέφαλη πάπια (Anas platyrhynchos) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός Στην περιοχή έχουν καταγραφεί 15-20 ζευγάρια. Ο αριθμός τους έχει αυξηθεί ίσως από την απαγόρευση του κυνηγίου ή και την άνοδο της στάθμης μετά την ξηρασία στις αρχές τις δεκαετίας. O συνολικός αναπαραγόμενος στην Ελλάδα πληθυσμός εκτιμάται για την Πρασινοκέφαλη σε 100-1000 ζευγ. Οικολογία Αναπαράγονται σε κάθε μορφής υγρότοπους, παράκτιους και εσωτερικούς. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 18

Φωλιάζουν συνήθως σε ενδιαιτήματα με ρηχά νερά και πυκνή βλάστηση (καλαμιώνες κλπ) ακόμη και σε κανάλια σε αγροτικές εκτάσεις. Τρέφονται σε εκτάσεις με ρηχά νερά, σε εσωτερικούς ή παράκτιους υγροτόπους, σε υγρολίβαδα, ανάμεσα σε πυκνή βλάστηση, συχνά δε και σε αγροτικά οικοσυστήματα (ορυζώνες κλπ). Απειλές Επηρεάζονται αρνητικά από τις γενικότερες επεμβάσεις στους υγροτόπους (μπαζώματα, τεχνικά έργα, επεκτάσεις καλλιεργειών, όχληση, βόσκηση βοειδών κλπ). Είναι θηρεύσιμα είδη, αλλά δεν υπάρχουν αξιόπιστες στατιστικές, έτσι ώστε να διερευνηθεί πιθανή υπερθήρευση τους.. Η Πρασινοκέφαλη πάντως θηρεύεται παράνομα εκτός εποχής Γκισάρι (Aythya ferina) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός Στην περιοχή έχουν καταγραφεί 20-25 ζευγάρια. Στην Ελλάδα εκτιμάται ότι φωλιάζουν περίπου 100 ζευγάρια. Οικολογία Φωλιάζει και τρέφεται κυρίως με φυτά και σπόρους σε παρόμοια μέρη με την βαλτόπαπια. Τρέφεται σε βάθος 1-2,5 μ σε περιοχές με υπερυδατική και επιπλέουσα βλάστηση. Φωλιάζει λίγο πάνω από το νερό σε καλάμια και ψαθιά ή σε επιπλέουσα βλάστηση. Απειλές Η όχληση στην θέση αναπαραγωγής και αλλαγή στην κάλυψη μπορεί να επηρεάσει αρνητικά. Μεγάλη συρρίκνωση του καλαμιώνα μπορεί να οδηγήσει σε σταμάτημα του φωλιάσματος. Η λαθροθηρία. Μελισσοφάγος (Merops apiaster) Καθεστώς παρουσίας - πληθυσμός ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 19

Στην περιοχή έχουν καταγραφεί 15-20 ζευγάρια που φωλιάζουν σε χωμάτινα πρανή κοντά στην Ζάζαρη και στο ρέμα του Σκλήθρου. Ορισμένες φωλιές μελισσοφάγου και μία χαλκοκουρούνας είχαν εντοπιστεί παλαιότερα σε λιγνιτωρυχείο κοντά στους Αναργύρους αλλά δεν εντοπίστηκαν αυτή την περίοδο. Το είδος έχει ευρεία εξάπλωση στην ηπειρωτική Ελλάδα, κυρίως στη Μακεδονία και τη Θράκη. Νοτιότερα παρουσιάζει σποραδική κατανομή και είναι αρκετά σπάνιο στην Πελοπόννησο. Επίσης, απουσιάζει από την πλειονότητα των νησιών ενώ αναπαράγεται σε ορισμένα όπως τη Λέσβο, τη Σάμο, τη Λήμνο και την Κρήτη (Handrinos, & Akriotis, 1997). Ο Ελλαδικός πληθυσμός εκτιμάται σε 2000 με 3000 ζευγάρια. Οικολογία Ο Μελισσοφάγος χτίζει τη φωλιά του σε στοά μέσα στο έδαφος σε κάθετα πρανή. Φωλιάζει σε αποικίες όπου συνήθως αριθμούν λίγα ζευγάρια (3-6 ζευγάρια). Οι εδαφικές συνθήκες αποτελούν σημαντική παράμετρο για την επιλογή ενός πρανούς ως χώρο εγκατάστασης της αποικίας. Τρέφεται με έντομα προτιμώντας σε μεγάλο βαθμό υμενόπτερα που συνθέτουν πάνω από το 60% του διαιτολογίου του. Προτιμά ηλιόλουστες, θερμές θέσεις σε εκτατικές καλλιέργειες, κοιλάδες, λιβάδια, ανοιχτές περιοχές, ελαιώνες ή αμπελώνες συνήθως κοντά επιφανειακό νερό. Απειλές. Κυριότερες απειλές για το είδος αποτελούν η λαθροθηρία και η έλλειψη κατάλληλων θέσεων για φώλιασμα. Επίσης η εντατικοποίηση της γεωργίας και η εκτεταμένη χρήση αγροχημικών στις καλλιέργειες μειώνει τα τροφικά διαθέσιμα τους είδους και επιδρά αρνητικά στους πληθυσμούς του. 3.4 Χάρτες κρίσιμων ενδιαιτημάτων ειδών χαρακτηρισμού και Στον επισυναπτόμενο χάρτη 2 παρουσιάζονται τα κρίσιμα ενδιαιτήματα των ειδών χαρακτηρισμού και. Ο χάρτης 2 διαμορφώθηκε από τα δεδομένα που συγκεντρώθηκαν από την εργασία πεδίου ενώ συμπληρωματικά χρησιμοποιήθηκαν αξιόπιστα δεδομένα από βιβλιογραφικές πηγές. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 20

4. ΠΡΟΤΑΣΗ ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗΣ Στον επισυναπτόμενο χάρτη 3 (κλίμακας 1:100.000) παρουσιάζονται: α) η προτεινόμενη οριοθέτηση της περιοχής μελέτης ως ΖΕΠ και β) τα υφιστάμενα όρια ΤΚΣ και ΖΕΠ πλησίον ή εντός της περιοχής μελέτης. Από την προτεινόμενη οριοθέτηση εξαιρούνται οι οικισμοί που βρίσκονται εντός της περιοχής με βάση τα νόμιμα όρια τους. Προτείνεται η οριοθέτηση να περιλαμβάνει την ΣΠΠ και όλες οι ζώνες των ειδών χαρακτηρισμού και εκτός από την ζώνη του καλαμόκιρκου (εκτός ΣΠΠ) με ανατολικά όρια τον υδροκρίτη και δυτικά τις βραχώδεις ζώνες όπου φωλιάζουν χρυσαετός, αετογερακίνα, πετρίτης και τα βράχια όπου ο χρυσαετός πετάει τις χελώνες. Στα βόρεια προτείνεται να περιλαμβάνεται μία ζώνη με λιβάδια και αρδεύσιμες εκτάσεις με πολλά κανάλια έως την παλιά κοίτη του ρέματος Σκλήθρου. Μια εναλλακτική πρόταση που εξετάστηκε είναι η συμπερίληψη του οροπεδίου Γαλάτειας Ολυμπιάδας στην οριοθέτηση. Στην ζώνη αυτή εντοπίζονται τα κιρκινέζια που φωλιάζουν σε αριθμούς μικρότερους από τους απαιτούμενους για τον χαρακτηρισμό και δύο τουλάχιστον ζευγάρια λιβαδόκιρκου. Καθώς όμως ο χαρακτήρας της περιοχής είναι διαφορετικός από τον χαρακτήρα του υγροτόπου θεωρούμε ότι δεν θα πρέπει τελικώς να συμπεριληφθεί στην ΖΕΠ των λιμνών. Σ αυτή όμως την ζώνη θα πρέπει να εφαρμοστούν κατά προτεραιότητα αγροπεριβαλλοντικά μέτρα, τα οποία και για τα δύο αυτά είδη αφορούν τις θέσεις φωλιάσματος και τις γεωργικές πρακτικές στους χώρους αναζήτησης τροφής. Επομένως, το όριο της προτεινόμενης ΖΕΠ ξεκινά από το σημείο κοντά στους Αναργύρους που αρχίζει η ευθεία οδός προς Βαλτόνερα και Λιμνοχώρι. Όταν συναντά την γέφυρα της τάφρου προς την λίμνη Ζάζαρη ακολουθεί το ρέμα Σκλήθρου περιλαμβάνοντας την παρόχθια βλάστηση έως την Συρτή Κορυφή απ όπου κινείται ευθεία προς την Οδό Αετού Σκλήθρου την οποία ακολουθεί περιλαμβάνοντας την περιοχή Κλεισούρας έως το ύψος του λόφου με ύψος 725 μ. Από τον λόφο αυτό ακολουθεί το ισοκλινές έως την ισοϋψή των 800 μ. και περιλαμβάνει τον λόφο Λυκαβητό έως την περιοχή Ανήλιο όπου ακολουθεί μονοπάτι έως την Κουφή Τσούκα. Το όριο ακολουθεί το μονοπάτι που συνεχίζει στην κορυφογραμμή και στην συνέχεια συνεχίζει ευθεία έως το ρέμα Λεπτοκαρυά και ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 21

στην συνέχεια περνώντας κάτω από τον λόφο Τσιμέντο κινείται βορειανατολικά ακλουθώντας την κορυφογραμμή. Μετά την περιοχή Κόκκινα Χώματα το όριο οδεύει προς τα Μνήματα και στην συνέχεια παρακάμπτει του Αναργύρους. 5. SUMMARY OF ORNITHOLOGICAL EVALUATION AND PROPOSED DELIMITATION The IBA «GR046 Lake Chimaditis and Lake Zazari» has a total area of 5390 ha and includes the two lakes with the extended reedbeds, as well as the surrounding zone with grazing open oak forests, grasslands and irrigated agricultural land. The trigger species of the proposed SPA are Little Bittern (Ixobrychus minutus), Purple Heron (Ardea purpurea), Teal (Anas crecca), Ferruginous Duck (Aythya nyroca), Marsh Harrier (Circus aeruginosus) and Montagu s Harrier (Circus pygargus). In addition, important numbers (>1% of Greek population) of the following species were recorded in the study area: Little Grebe (Tachybaptus ruficollis), Crested Grebe (Podiceps cristatus), Mallard (Anas platyrhynchos), Pochard (Aythya ferina), Golden Eagle (Aquila chrysaetos) and Bee-Eater (Merops apiaster). The proposed SPA boundaries are almost the same with the IBA, including the critical habitats of the trigger species. The proposed eastern boundary is the watershed edge and the western one the rocky area where the raptors breed. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 22

6. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Bourdakis S. & Vareltzidou, S. 2000. Greece pp 261-333. In Heath, M. F. and Evans, M. I., eds. 2000. Important Bird Areas in Europe: Priority sites for conservation. 2: Southern Europe. Cambridge, UK: BirdLife International. BirdLife Conservation Series No. 8, p. 791. Tsougrakis, I.(compiler).1999. Important Bird Areas in Greece: 046. Lake Chimaditis and Lake Zazaris. In: Bourdakis S. & Vareltzidou S. (compilers). Important Bird Areas in Greece Database. Hellenic Ornithological Society, BirdLife International. (unpublished report) Δημαλέξης Α., E. Μπουρδάκης και Έλενα Χατζηχαραλάμπους. 2004. Προδιαγραφές Ζωνών Ειδικής Προστασίας. ΥΠΕΧΩΔΕ, Αθήνα και Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων (ΕΚΒΥ), Θέρμη. 117 σελ. + i παράρτημα. ΕΠΜ: Λίμνες Χειμαδίτιδα Ζάζαρη. 1996. ΕΚΒΥ (Life). ΥΠΕΧΩΔΕ, Δ/νση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού, ΤΔΦΠ. Ζαλίδης, Γ και Α. Μαντζαβέλας (Συντ.). 1994. Απογραφή των ελληνικών υγροτόπων ως φυσικών πόρων (πρώτη προσέγγιση). ΕΚΒΥ. Καζαντζίδης, Σ. 1994. Μετρήσεις πουλιών κατά τη διάρκεια της εαρινής μετανάστευσης στις λίμνες Χειμαδίτιδα και Ζάζαρη. Αδημοσίευτη αναφορά. ΕΚΒΥ. Καζαντζίδης, Σ. και Σ. Βαρελτζίδου (συντάκτες). 2001. Ορνιθολογικά Στοιχεία για το Τυποποιημένο Δελτίο Δεδομένων της υποψήφιας ΖΕΠ «Λίμνες Χειμαδίτιδα - Ζάζαρη» με κωδικό ΣΠΠΕ GR046. ΕΟΕ:Παραδοτέο Προγράμματος «Άμεσες ενέργειες για την προστασία έξη ειδών αρπακτικών» - ΥΠΕΧΩΔΕ, Δ/νση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού, ΤΔΦΠ Καλμπουρζή Κ., Λαζαρίδου Θ., Δ. Παπαδήμος 2001(επιστ. υπευθ.). Μελέτη και προτάσεις έργων προστασίας και ανόρθωσης υγροτόπων Ζάζαρης Χειμαδίτιδας. Γ Φάση: Απαιτούμενες παρεμβάσεις για αναβάθμιση των υγροτοπικών λειτουργιών. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης & Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων σελ 46, χάρτες. Κιλικίδης Σ. (επιστ. υπεύθ.) 1992. Υγροβιότοπος Λιμνών Ζάζαρης και Χειμαδίτιδας (Ν. Φλωρίνης). Αξιολόγηση και διερεύνηση της δυνατότητας ένταξής του στο κοινοτικό δίκτυο των ιδιαίτερα προστατευόμενων περιοχών σε εφαρμογή του άρθρου 4 της ΚΟ 79/409/ΕΟΚ για την διατήρηση της άγριας ορνιθοπανίδας. σελ 58, χάρτες. ΑΠΘ-ΥΠΕΧΩΔΕ, Θεσσαλονίκη Μπούσμπουρας Δ. και συνεργάτες 2008. Έκθεση Παρακολούθησης Περιβαλλοντικών παραμέτρων των λιμνών Χειμαδίτιδας και Ζάζαρης 2007. Τελική έκθεση. 140 σελ., παραρτήματα, χάρτες. Ν.Α. Φλώρινας. Μπούσμπουρας, Δ. 2002. Έκθεση παρακολούθησης ορνιθοπανίδας στην ζώνη ορνιθοπανίδας στην ζώνη Ειδικής Προστασίας των λιμνών Χειμαδίτιδα - Ζάζαρη. 2001 2002. Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία. Πρόγραμμα LIFE00NAT/GR/7242: «Διατήρηση-διαχείριση των λιμνών Χειμαδίτιδα - Ζάζαρη». (Ν.Α. Φλώρινας, Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων, ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 23

Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Διευθ. Δασών Φλώρινας, Δήμος Αετού, Planet Regional) Θεσσαλονίκη. 54 σ. Μπούσμπουρας, Δ. 2003. Έκθεση Παρακολούθησης ορνιθοπανίδας στην Ζώνη Ειδικής Προστασίας των λιμνών Χειμαδίτιδα Ζάζαρη 2002-3. Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία. Πρόγραμμα LIFE00NAT/GR/7242: «Διατήρησηδιαχείριση των λιμνών Χειμαδίτιδα - Ζάζαρη». (Ν.Α. Φλώρινας, Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Διευθ. Δασών Φλώρινας, Δήμος Αετού, Planet Regional) Θεσσαλονίκη. 54 σ. Μπούσμπουρας, Δ. και Ι. Καζόγλου. 2003. Μελέτη για την δημιουργία και ανόρθωση των υγρών λιβαδιών στην Χειμαδίτιδα. Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων. Έργο LIFE00NAT/GR/7242: «Διατήρηση-διαχείριση των λιμνών Χειμαδίτιδα Ζάζαρη». Θεσσαλονίκη.18 σ. Μπούσμπουρας, Δ., Καζόγλου, Ι., και Α. Δημαλέξης 2003. Μελέτη διαχείρισης των καλαμιώνων της λίμνης Χειμαδίτιδας. Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων. Έργο LIFE00NAT/GR/7242: «Διατήρηση-διαχείριση των λιμνών Χειμαδίτιδα Ζάζαρη». Θεσσαλονίκη. σελ. 74 σ. Τσιούρης, Σ. (Συν). 1996. Ειδικό Διαχειριστικό Σχέδιο λιμνών Ζάζαρη - Χειμαδίτιδα (GR1340005). ΕΚΒΥ, Θέρμη. 212 σ. Φωτιάδης Γ., Καζόγλου Ι., Μπούσμπουρας Δ. 2008. Ανάλυση των τύπων βλάστησης των παραλιμνίων λιβαδιών και των υδροβίων διαπλάσεων της προστατευόμενης περιοχής της λίμνης Χειμαδίτιδας πριν από την τεχνητή άνοδο της στάθμης της. 6o Πανελλήνιο Λιβαδοπονικό Συνέδριο, Λεωνίδιο: 2-4/10/2008. Πρακτικά συνεδρίου σελ 101 107. Ελληνική Λιβαδοπονική Εταιρεία. ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 24

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ANNEXES ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 25

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: ΠΙΝΑΚΕΣ Πίνακας Ι. Αξιολόγηση των ειδών χαρακτηρισμού και ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 26

Πίνακας Ι. Αξιολόγηση των ειδών χαρακτηρισμού και για την περιοχή «GR046 Λίμνη Χειμαδίτιδα και Λίμνη Ζάζαρη» AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης Res (p) Br (p) Wi n Stage παγκος. απειλ. ειδ. (ζευγά ρια) Κριτ. 1 (C1) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε (αναπαραγω γή) 1% flyway (μετανάστ ) Ε.Ε. 25 (διαχείμαση) αναπαρ. πληθ. Ευρώπης Κριτ. 3 (C3) (αναπαραγωγή) 1% flyway Κριτ. 3 (C3) (μετανάστ ) Ευρώπης Κριτ. 3 (C3) 20 000 άτ υδροβια ή 10 000 ζ Θαλασσοπ Κριτ. 4 (C4) 5 000 πελαργ 3 000 αρπακτ 3 000 γεραν 500 000 στρ Κριτ. 5 (C5) 5 σημ περ γεωγ περ >1% εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ Κριτ. 6 (C6) αναπ. πληθ. Ελλάδας 2 Gavia arctica 140 10.000 83 Υ 1 4 Tachybaptus ruficollis 13-20 990 3.400 720 Υ 15 5 Podiceps cristatus 34-40 3.000 10.000 2.400 Υ 8 8 6 Podiceps grisegena 320 1.000 44 Υ 8 Podiceps nigricollis p 530 2.800 700 Υ 1 9 Calonectris diomedea 2.600 Θ 50 50 10 Puffinus yelkouan 20/60 ind 120 950 Θ 13 40 11 Hydrobates pelagicus 1.300 350 Θ 1 1 13 Phalacrocorax carbo p 10-80 3.100 1.450 4.200 Υ 43 14 Phalacrocorax aristotelis 460 300 30 Υ 10 10 15 15 Phalacrocorax pygmeus 10-30 14 400 350 Υ 8 8 345 16 Pelecanus onocrotalus 10-180 1 270 1 Υ 3 3 1 17 Pelecanus crispus 10-120 10/30 5 30 9 Υ 12 12 9 ind 18 Botaurus stellaris p 79 900 Υ 1 1 19 Ixobrychus minutus 50 94 2.200 Υ 6 6 20 Nycticorax nycticorax 2-25 230 1.200 Υ 15 15 21 Ardeolla ralloides 10-100 22 600 Υ 5 5 24 Egretta garzetta 10-150 390 580 Υ 21 21 100 25 Casmerodius albus 1-4 25 470 Υ 1 1 13 26 Ardea cinerea 2-12 2.100 2.200 860 Υ 6 Κριτήριο (delimitation criterion) Ελλάδας Κριτήριο (delimitation criterion) ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 27

AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης Res (p) Br (p) Wi n Stage παγκος. απειλ. ειδ. (ζευγά ρια) Κριτ. 1 (C1) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε (αναπαραγω γή) 1% flyway (μετανάστ ) Ε.Ε. 25 (διαχείμαση) αναπαρ. πληθ. Ευρώπης Κριτ. 3 (C3) (αναπαραγωγή) 27 Ardea purpurea 3-4 78 2.200 Υ 1 1 28 Ciconia nigra p 42 250 Υ Π 1 1 29 Ciconia ciconia 7-9 1.000 4.000 Υ Π 22 22 30 Plegadis falcinellus 6 530 Υ 1 1 1% flyway Κριτ. 3 (C3) (μετανάστ ) Ευρώπης Κριτ. 3 (C3) 20 000 άτ υδροβια ή 10 000 ζ Θαλασσοπ Κριτ. 4 (C4) 5 000 πελαργ 3 000 αρπακτ 3 000 γεραν 500 000 στρ Κριτ. 5 (C5) 5 σημ περ γεωγ περ >1% εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ Κριτ. 6 (C6) αναπ. πληθ. Ελλάδας 31 Platalea leucorodia p 34 120 Υ 2 2 3 32 Phoenicopterus ruber p 410 2.900 660 Υ 58 33 Cygnus olor 1-42 37 Anser albifrons p 620 Κριτήριο (delimitation criterion) 860 450 2.600 Υ 1 5300 / 250 Ελλάδας Κριτήριο (delimitation criterion) 11.000 Υ 33 38 Anser erythropus 15 ind 110 1 Υ 1 39 Anser anser p 1.200 250/ 850 3.900 Υ 1 41 Branta ruficollis 60 ind. / regula r presen ce 880 23 Υ 23 42 Tadorna ferruginea 1 200 2 Υ 1 1 2 43 Tadorna tadorna 44 Anas penelope 45 Anas strepera 46 Anas crecca 2-5 1-20 10-110 10-250 50-155 0 420 750 1.800 Υ 1 3.000 3.000 17.000 Υ 500 600 1.100 900 Υ 1 9.200 10.600 7.300 Υ 47 Anas platyrhynchos 15-20 33.000 20.000 37.000 Υ 1 48 Anas acuta 3.200 10.000 1.200 Υ ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 28

AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης Res (p) Br (p) Wi n Stage παγκος. απειλ. ειδ. (ζευγά ρια) Κριτ. 1 (C1) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε (αναπαραγω γή) 1% flyway (μετανάστ ) Ε.Ε. 25 (διαχείμαση) αναπαρ. πληθ. Ευρώπης Κριτ. 3 (C3) (αναπαραγωγή) 49 Anas querquedula 10-180 3.900 20.000 Υ 0 51 Anas clypeata 53 Netta rufina 54 Aythya ferina 20-25 10-115 0 1-10 40-120 1% flyway Κριτ. 3 (C3) (μετανάστ ) Ευρώπης Κριτ. 3 (C3) 20 000 άτ υδροβια ή 10 000 ζ Θαλασσοπ Κριτ. 4 (C4) 1.700 4.500 2.000 Υ 5 000 πελαργ 3 000 αρπακτ 3 000 γεραν 500 000 στρ Κριτ. 5 (C5) 5 σημ περ γεωγ περ >1% εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ Κριτ. 6 (C6) αναπ. πληθ. Ελλάδας Κριτήριο (delimitation criterion) 270 320 840 Υ 0 2.100 10.000 7.900 Υ 0 Ελλάδας Κριτήριο (delimitation criterion) 55 Aythya nyroca 15-20 20/60 ind 9 530 2 Υ 1 1 56 Aythya fuligula p 7.300 7.000 12.000 Υ 57 Aythya marila 1.800 1.500 1.200 Υ 1 61 Melanitta fusca 850 10.000 / 15 1.400 Υ 62 Bucephala clangula p 4.900 750 3.100 Υ 63 Mergelus albellus p 13 350 110 Υ 1 64 Mergus serrator 590 500 890 Υ 3 65 Mergus merganser p 470 1 1.500 Υ 1 regula 66 Oxyura leucocephala r presen ce 3 75 7 Υ 3 67 Pernis apivorus non br 1 1.100 Α 10 69 Milvus migrans 300 Α 1 1 71 Haliaeetus albicilla 15 35 Α 1 1 72 Gypaetus barbatus 1 Α 1 1 73 Neophron percnopterus regula r presen ce 16 Α 1 1 ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 29

AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης Res (p) Br (p) Wi n Stage παγκος. απειλ. ειδ. (ζευγά ρια) Κριτ. 1 (C1) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε (αναπαραγω γή) 1% flyway (μετανάστ ) Ε.Ε. 25 (διαχείμαση) αναπαρ. πληθ. Ευρώπης Κριτ. 3 (C3) (αναπαραγωγή) 74 Gyps fulvus 180 Α 2 2 75 Aegypius monachus 5/15 ind 1% flyway Κριτ. 3 (C3) (μετανάστ ) Ευρώπης Κριτ. 3 (C3) 20 000 άτ υδροβια ή 10 000 ζ Θαλασσοπ Κριτ. 4 (C4) 5 000 πελαργ 3 000 αρπακτ 3 000 γεραν 500 000 στρ Κριτ. 5 (C5) 5 σημ περ γεωγ περ >1% εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ Κριτ. 6 (C6) αναπ. πληθ. Ελλάδας 14 Α 1 1 76 Circaetus gallicus 1-2 54 Α 3 3 77 Circus aeruginosus 2-3 290 Α 1 1 78 Circus cyaneus p 110 Α 79 Circus macrourus 15 ind Α 80 Circus pygargus 2-3 94 Α 1 1 83 Accipiter brevipes non br p 10 Α 10 Κριτήριο (delimitation criterion) Ελλάδας Κριτήριο (delimitation criterion) 84 Buteo buteo 3-5 20-25 3-5 7.100 Α 30 85 Buteo rufinus 1 2 Α 2 2 87 Aquila pomarina p 70 Α 1 1 88 Aquila clanga 1 6 ind 1 Α 89 Aquila nipalensis 50 Α 90 Aquila heliaca 2/ 6 ind 1 Α 0 0 91 Aquila chrysaetos 1 41 Α 1 1 92 Hieraaetus pennatus 27 Α 1 1 93 Hieraaetus fasciatus 9 Α 1 1 94 Pandion haliaetus 53 Α 95 Falco naumanni 8-15 20/60 180 Α 26 26 ind 97 Falco vespertinus p 30 ind 9 Α 98 Falco columbarius 1-2 76 Α 1 100 Falco eleonorae 140 Α 124 124 101 Falco biarmicus 1 Α 1 1 ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 30

AA Πιν. Ι Επιστημονική ονομασία Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης Res (p) Br (p) Wi n Stage παγκος. απειλ. ειδ. (ζευγά ρια) Κριτ. 1 (C1) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε (αναπαραγω γή) 1% flyway (μετανάστ ) Ε.Ε. 25 (διαχείμαση) αναπαρ. πληθ. Ευρώπης Κριτ. 3 (C3) (αναπαραγωγή) 1% flyway Κριτ. 3 (C3) (μετανάστ ) Ευρώπης Κριτ. 3 (C3) 20 000 άτ υδροβια ή 10 000 ζ Θαλασσοπ Κριτ. 4 (C4) 5 000 πελαργ 3 000 αρπακτ 3 000 γεραν 500 000 στρ Κριτ. 5 (C5) 5 σημ περ γεωγ περ >1% εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ Κριτ. 6 (C6) αναπ. πληθ. Ελλάδας Κριτήριο (delimitation criterion) Ελλάδας Κριτήριο (delimitation criterion) regula 102 Falco cherrug r 2 Α presen ce 103 Falco peregrinus 1 74 Α 2 2 105 Bonasa bonasia 4.700 1 1 107 Tetrao urogallus 3.000 2 2 109 Alectoris graeca 200 70 70 113 Coturnix coturnix p 28.000 20 116 Porzana porzana 84 10.000 Υ 0 0 117 Porzana parva 170 10.000 Υ 1 1 119 Crex crex 122 Fulica atra 100-130 0 20/60 ind 1.100 Υ 13.000 20.000 25.000 Υ 20 127 Otis tarda 30 ind 25.000 ind 1 128 Haematopus ostralegus p 3.000 10.200 8.400 Υ 1 129 Himantopus himantopus p 200 340 Υ 10 10 130 Recurvirostra avosetta p 300 470 410 Υ 3 3 20 131 Burhinus oedicnemus 390 380 Υ 7 7 133 Glareola pratincola 55 240 Υ 6 6 135 Charadrius dubius 1.100 2.400 Υ 30 136 Charadrius hiaticula 1.200 730 620 Υ 1 137 Charadrius alexandrinus 110 410 Υ 10 10 17 ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 31

AA Πιν. Ι 138 Επιστημονική ονομασία Charadrius leschenaultii Καθεστώς παρουσίας στην περιοχή μελέτης Res (p) Br (p) Wi n Stage παγκος. απειλ. ειδ. (ζευγά ρια) Κριτ. 1 (C1) αναπαραγ. πληθ. Ε.Ε (αναπαραγω γή) 1% flyway (μετανάστ ) Ε.Ε. 25 (διαχείμαση) αναπαρ. πληθ. Ευρώπης Κριτ. 3 (C3) (αναπαραγωγή) 1% flyway Κριτ. 3 (C3) (μετανάστ ) Ευρώπης Κριτ. 3 (C3) 20 000 άτ υδροβια ή 10 000 ζ Θαλασσοπ Κριτ. 4 (C4) 10 Υ 5 000 πελαργ 3 000 αρπακτ 3 000 γεραν 500 000 στρ Κριτ. 5 (C5) 5 σημ περ γεωγ περ >1% εθ πλ ή >0,1 βιογ πληθ Κριτ. 6 (C6) αναπ. πληθ. Ελλάδας 142 Pluvialis apricaria 1.300 8.000 8.200 Υ 5 143 Pluvialis squatarola 21 2.500 1.200 Υ 5 144 Hoplopterus spinosus 1 1.000 Υ 1 1 147 Vanellus vanellus p 17.000 20.000 28.000 Υ 1 148 Calidris canutus 150 3.400 4.700 Υ 1 149 Calidris alba 250 1400 / 1.200 470 Υ 150 Calidris minuta 460 2.000 91 Υ 8 151 Calidris temminckii 850 600 1 Υ 154 Calidris ferruginea 7.400 1 Υ 156 Calidris alpina p 3.000 13.300 13.000 Υ 157 Limicola falcinellus 92 630 Υ 158 Philomachus pugnax p 510 Υ 1 159 Lymnocryptes minimus 180 120 Υ 1 160 Gallinago gallinago p 9.300 20.000 3.100 Υ 163 Scolopax rusticola 18.000 20.000 4.900 Υ 0 164 Limosa limosa 30 ind 990 1.300 640 Υ 165 Limosa lapponica 1 1.200 1.200 Υ 1 166 Numenius phaeopus 1.600 2.300 Υ regula 167 Numenius tenuirostris r presen 1 Υ ce 168 Numenius arquata 2.200 42.000 4.200 Υ 169 Tringa erythropus 190 1.000 14 Υ 1 Κριτήριο (delimitation criterion) Ελλάδας Κριτήριο (delimitation criterion) ΗΜΑΛΕΞΗΣ ΜΠΟΥΣΜΠΟΥΡΑΣ Κοινοπραξία 32