ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Γ: ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ-ΠΑΙΔΙΚΟΙ ΦΟΒΟΙ

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ Γ: ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ-ΠΑΙΔΙΚΟΙ ΦΟΒΟΙ

ΠΑΙΔΙΚΗ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ: ΕΓΓΕΝΗΣ Η ΕΠΙΚΤΗΤΗ; Η επιθετικότητα είναι η πιο κοινή συναισθηματική αντίδραση του νηπίου. Διαφορετικές απόψεις έχουν διατυπωθεί για την αρχική πηγή της επιθετικότητας. Η επιθετικότητα είναι εγγενής βιολογική ορμή (Freud, Lorenz). Η επιθετικότητα είναι επίκτητη, αποτέλεσμα μάθησης (Walters, Bandura).

Η ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ ΩΣ ΕΝΔΟΓΕΝΗΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ Ο άνθρωπος όπως όλα τα ζωικά είδη έχει εγγενώς προικιστεί με το πολεμικό ένστικτο. Lorenz: Το ένστικτο αυτό είναι κίνητρο θετικό γιατί είναι μέσο απαραίτητο για την αυτοπροστασία και τη διατήρηση του είδους. Freud: Για να δώσει εξήγηση στη μανία αλληλοεξόντωσης του Β Παγκοσμίου Πολέμου, τροποποίησε την αρχική ψυχοδυναμική θεωρία και ανέφερε ότι παράλληλα με το ένστικτο για έρωτα και ευχαρίστηση υπάρχει και το ένστικτο του θανάτου και της καταστροφής.

Η ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ ΩΣ ΕΝΔΟΓΕΝΗΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ Παράλληλα, παράγοντες σωματοτυπικής ιδιοσυγκρασίας επενεργούν και καθορίζουν την επιθετική συμπεριφορά. Οι διαφορές των φύλων ως προς την επιθετική συμπεριφορά έχουν επιθετική βάση. Η επιθετικότητα στα παιδιά βρίσκεται σε άμεση σχέση με το βαθμό ενεργητικότητας και σχετίζεται με το σωματότυπο του ατόμου. Οι υποστηρικτές της ενδογενούς φύσης της επιθετικότητας δέχονται ότι οι διάφοροι οργανισμοί έχουν σαφή προδιάθεση για επιθετικότητα, χωρίς αυτή δε θα μπορούσαν να επιζήσουν.

Η ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ ΩΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΠΑΡΕΜΠΟΔΙΣΗΣ ΕΜΠΡΟΘΕΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Οι υποστηρικτές της εξωγενούς φύσης της επιθετικότητας δέχονται ότι: Το είδος και ο βαθμός επιθετικής συμπεριφοράς που εκδηλώνει το άτομο εξαρτάται από διαπροσωπικούς και κοινωνικούς παράγοντες. Dollard & Miller: Η επιθετικότητα είναι αποτέλεσμα παρεμπόδισης κάποιας εμπρόθετης ενέργειας.

Η ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑ ΩΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ & ΜΙΜΗΣΗΣ ΠΡΟΤΥΠΩΝ Οι οπαδοί της κοινωνικής μάθησης (Bandura, Walters) δέχονται ότι: Η επιθετική συμπεριφορά είναι μια συντελεστική αντίδραση που χρησιμοποιείται για την επίτευξη κάποιας αναμενόμενης αμοιβής ή είναι μιμητική αντίδραση επιθετικών προτύπων, μαθαίνεται δηλαδή μέσω της ενίσχυσης και της μίμησης προτύπων.

ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Οι κυριότερες αλλαγές που έχουν παρατηρηθεί στην επιθετικότητα με την πάροδο της ηλικίας είναι οι εξής: Α) Η συχνότητα και η ένταση των επιθετικών ενεργειών μειώνεται σημαντικά με την πάροδο της ηλικίας. Β) Τα αγόρια παρουσιάζουν περισσότερη επιθετικότητα από ότι τα κορίτσια. Η διαφορά είναι μεγαλύτερη σε μεγαλύτερες ηλικίες. Γ) Στα μικρότερα παιδιά η επιθετικότητα είναι συντελεστικής μορφής ενώ στα μεγαλύτερα παιδιά είναι εχθρικής μορφής.

ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Δ) Ο τρόπος έκφρασης της επιθετικής συμπεριφοράς διαφοροποιείται με την πάροδο της ηλικίας. Στα μικρότερα παιδιά συνήθης τρόπος έκφρασης είναι το κλάμα και τα ξεσπάσματα οργής, ενώ στα μεγαλύτερα παιδιά είναι επιθέσεις εναντίον πραγμάτων και προσώπων. Επίσης, ενώ αρχικά κυριαρχεί η χρήση σωματικής βίας, στις μεγαλύτερες ηλικίες κυριαρχεί η χρήση λεκτικών σχημάτων.

ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Ε) Τόσο το είδος όσο και η ένταση της επιθετικής συμπεριφοράς παραμένουν σε όλες τις ηλικίες συγκριτικώς σταθερά μόνο στα αγόρια. Στα κορίτσια παραμένει σχετικά σταθερό ένα άλλο χαρακτηριστικό της προσωπικότητας, η εξάρτηση.

ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΕΠΙΘΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΣΤ) Τα κύρια άμεσα περιβαλλοντικά αίτια που διεγείρουν επιθετικές ενέργειες είναι: α) Συγκρούσεις για θέματα καθημερινής φροντίδας του παιδιού (αρνείται να φάει, να πλυθεί) β) Συγκρούσεις για απαγορευτικές εντολές των γονέων γ) Προβλήματα διαπροσωπικών σχέσεων Τέλος, οι γενικές συνθήκες που διεγείρουν την επιθετικότητα είναι: α) Ορισμένες ώρες της ημέρας, β) περίοδοι αδιαθεσίας γ) ασυνήθεις κοινωνικές συνθήκες (παρουσία τρίτων, επισκέψεις, παιδικά πάρτυ.

ΠΟΙΟΙ ΕΧΟΥΝ ΕΠΙΘΕΤΙΚΑ ΠΑΙΔΙΑ Οι γονείς που χρησιμοποιούν οι ίδιοι αυστηρές ποινές και είναι και οι ίδιοι επιθετικοί. Οι γονείς που δείχνουν μεγάλη ανοχή στην επιθετικότητα του παιδιού και το αφήνουν ελεύθερο να εκδηλώνει τις επιθετικές του ενέργειες.

ΠΑΙΔΙΚΟΙ ΦΟΒΟΙ Φόβος είναι φυσική αντίδραση φυγής σε συμβάντα που απειλούν το άτομο. Είναι μια χρήσιμη αντίδραση προσαρμογής που θέτει τον ψυχοσωματικό οργανισμό σε κατάσταση συναγερμού και τον προετοιμάζει να προφυλάσσεται από κινδύνους. Διαφέρει από το άγχος και από τις φοβίες.

ΑΓΧΟΣ & ΦΟΒΙΕΣ Άγχος είναι εκδηλώσεις φόβου στις οποίες η πηγή δεν είναι συγκεκριμένη. Είναι ένα γενικευμένο συναίσθημα φόβου, ένα είδος ελεύθερα αιωρούμενου φόβου, χωρίς συγκεκριμένη αιτία. Φοβίες είναι έντονοι αδικαιολόγητοι φόβοι που αναφέρονται σε ένα ορισμένο είδος ερεθισμάτων (αγοραφοβία,ακροφοβία, κλειστοφοβία).

ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΕΝΣΤΙΚΤΩΔΕΙΣ ΦΟΒΟΙ; Φαίνεται ότι δεν υπάρχουν εγγενείς ενστικτώδεις φόβοι ειδικώς για ορισμένα συγκεκριμένα ερεθίσματα (σκοτάδι, ζώα, υπερφυσικά όντα), αλλά μια ενστικτώδης γενική προδιάθεση και ικανότητα να αντιδρούμε στο άγνωστο, στο ασυνήθιστο, στο απροσδόκητο.

ΤΙ ΦΟΒΟΥΝΤΑΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ; ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ Με την πάροδο της ηλικίας οι φόβοι για συγκεκριμένες και άμεσες καταστάσεις (συγκεκριμένα αντικείμενα, άγνωστα πρόσωπα, θόρυβοι) μειώνονται, ενώ αυξάνουν οι φόβοι για φανταστικά και ανύπαρκτα πράγματα. Μετά το 7 ο έτος οι φόβοι αυτοί μειώνονται αισθητά και στο 10 ο έτος σχεδόν εξαφανίζονται.

ΤΙ ΦΟΒΟΥΝΤΑΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ; ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ Μετά το 10 ο έτος οι φόβοι γίνονται πιο ρεαλιστικοί και αναφέρονται σε θέματα κυρίως της κοινωνικής ζωής (διαπροσωπικές σχέσεις, σχολική και επαγγελματική αποτυχία). Τα κορίτσια δείχνουν περισσότερους φόβους από ό,τι τα αγόρια. Τα ευφυή παιδιά βιώνουν περισσότερους φόβους. Η διαφορά αυτή μετά το 5 ο έτος εξαλείφεται.

ΠΩΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝΤΑΙ ΟΙ ΠΑΙΔΙΚΟΙ ΦΟΒΟΙ; Οι ειδικοί φόβοι είναι επίκτητοι και έχουν ως πηγή: Άμεση εμπειρία του παιδιού με το φοβικό ερέθισμα. Τοποχρονική συνεξάρτηση ανάμεσα σε ένα ουδέτερο ερέθισμα και σε μια άλλη φοβική αντίδραση, κατά το πρότυπο της κλασικής εξαρτημένης μάθησης. Παρατήρηση φοβικών αντιδράσεων που εκδηλώνουν άλλα πρόσωπα στο περιβάλλον του παιδιού και μίμηση προτύπων, κατά το πρότυπο της κοινωνικής μάθησης. Μετατόπιση ενός φόβου που προκαλεί μια φοβική πραγματική πηγή σε ένα ουδέτερο ερέθισμα, κατά το πρότυπο της υποκατάστασης του Freud.

ΠΩΣ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΟΥΜΕ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΟΥΝ ΤΟΥΣ ΦΟΒΟΥΣ ΤΟΥΣ Α) Ενθάρρυνση παιδιού να κάνει διάλογο με τον εαυτό του για τους φόβους του -Να αναλύει τους φόβους του και να προσπαθεί να καθορίζει κατά πόσο είναι πραγματικοί ή παράλογοι. Β) Εκμάθηση τεχνικών στο παιδί με τις οποίες να αντιμετωπίζει το ίδιο ευθέως τα φοβικά ερεθίσματα (πώς να ανάβει το φως όταν φοβάται το σκοτάδι, να καλεί σε βοήθεια όταν κινδυνεύει).

ΠΩΣ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΟΥΜΕ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΟΥΝ ΤΟΥΣ ΦΟΒΟΥΣ ΤΟΥΣ Γ) Παροχή ευκαιριών στο παιδί για γνωριμία και εξοικείωση με το φοβικό ερέθισμα ενώ συγχρόνως θα νιώθει απόλυτα ασφαλές. Δ) Επεξήγηση και διαβεβαίωση στο παιδί ότι το φοβικό ερέθισμα δεν είναι επικίνδυνο. Ε) Ενημέρωση και προετοιμασία παιδιού για κάθε νέο και ασύνηθες που πρόκειται να του παρουσιαστεί. ΣΤ) Παροχή ευκαιριών στο παιδί να παρατηρεί παραδείγματα θαρραλέας αντιμετώπισης φοβικών ερεθισμάτων από συνομηλίκους του

ΠΩΣ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΟΥΜΕ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΟΥΝ ΤΟΥΣ ΦΟΒΟΥΣ ΤΟΥΣ Ζ) Χρήση τοποχρονικής συνεξάρτησης ως μέσο σύνδεσης του φοβικού ερεθίσματος με ευχάριστα συναισθήματα. Η) Ενίσχυση αυτοσυναισθήματος του παιδιού, με παράλληλη ενθάρρυνση της τάσης του για αυτάρκεια και αυτονομία. Θ) Έλεγχος των δικών μας αδικαιολόγητων φόβων. Είναι απαραίτητη η εξασφάλιση μιας σταθερής και ζεστής οικογενειακής ατμόσφαιρας όπου θα δεσπόζει το πνεύμα της αποδοχής, της ασφάλειας και της αμοιβαίας εμπιστοσύνης