1 ο ΓΕΝΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΑΡΤΕΜΙΔΑΣ ρνιείν 1ν Λύθεην Αξηέκηδαο Σάμε Α 5 Μάζεκα Σερλνινγία Θέκα απνύλη ρνιηθό Έηνο 2010-2011 Ολνκ/λπκν Παηζηαινύ Δπαγγειία ΣΑΠΟΥΝΙ!! Ιζηνξία Γεωγξαθία Ζ παγθόζκηα βηβιηνγξαθία αλαθέξεη όηη πξώηνη νη νπκέξηνη, θάηνηθνη ηεο Μεζνπνηακίαο Βαβπιώλαο ζηα 1500 π.υ., αλαθάιπςαλ ην ζαπνύλη ζαλ αλαθάηεκα ζηάρηεο, θπηώλ θαη ιίπνπο, ρσξίο λα αλαθέξεηαη ην πώο έγηλε απηό. Οη νπκέξηνη, νη Μηλσίηεο θαη άιινη ιανί άιεηθαλ ην ζώκα ηνπο ζηηο ηειεηέο κε ιίπνο ή ιάδηα. Κάπνηα ζηηγκή ηξίθηεθαλ κε ζηάρηε θαη έβιεπαλ όηη ην ιίπνο ή ην ιάδη έθεπγε από ην ζώκα ηνπο ή ζε θάπνηα ζηηγκή έηξηςε θάπνηνο ηα ρέξηα ή ην ζώκα ηνπ κε ζηάρηε θπηώλ πάλσ 1
ζηελ νπνία πξνεγνπκέλσο είρε ςεζεί ην ζήξακά ηνπ θαη είδε όηη ην ζώκα ηνπ θαζάξηδε. Δπίζεο ε ηζηνξία αλαθέξεη, όηη πξώηνη νη Ρσκαίνη θαηά ηνλ 1ν κ.υ. αηώλα έθαλαλ θαπζηηθνπνίεζε ηεο ζηάρηεο ηωλ θπηώλ θαη ηνπ Κ (potassium πνπ πεξηέρεηαη ζηε ζηάρηε) κε αζβέζηε CaCO 3 θαη καδί κε ην ιίπνο έθαλαλ θαιύηεξν ζαπνύλη. Καηά κία άιιε άπνςε ε πξώηε αλαθνξά γηα ζαπνύλη κε ηε ζηεξεά ηνπ κνξθή γίλεηαη ζε ηζηνξίεο ησλ αξραίσλ Ηλδηάλσλ ηεο Ακεξηθήο. Ζ ηζηνξία ιέεη όηη θαζώο έβξαδαλ ζε θαδάλη θξέαο, από ην βξαζκό ππεξρείιηζε θάπνηα πνζόηεηα θξέαηνο καδί κε ιίπνο. Πέθηνληαο ζην έδαθνο αλακείρζεθε κε ηηο ζηάρηεο από ηα μύια. Υξεζηκνπνηώληαο ην πιηθό από ηελ αλάκεημε δηαπίζησζαλ ηηο θαζαξηζηηθέο ηνπ ηδηόηεηεο. Σέινο ζύκθσλα κε έλαλ ειιεληθό κύζν, ην ζαπνύλη έρεη ηελ θαηαγσγή ηνπ από ηελ αξραία Διιάδα θαη εηδηθόηεξα από ηε Λέζβν. Δθεί γίλνληαλ ζπζίεο δώσλ ζηε ζεά Άξηεκε. Οη λεξνπνληέο παξάζεξλαλ ηα δσηθά ππνιείκκαηα θαη ηα θακέλα ιίπε καδί κε ηηο ζηάρηεο θαη ηα μύια ηεο ππξάο ηα νπνία θαηέιεγαλ ζην πνηάκη. Καηόπηλ νη γπλαίθεο πιέλνληαο ηα ξνύρα ηνπο αλαθάιπςαλ όηη ην λεξό γηλόηαλ θίηξηλν κε ηελ πξνζζήθε απηώλ ησλ πιηθώλ θαη ηα ξνύρα θαζάξηδαλ θαιύηεξα. ύκθσλα κε ην κύζν απηό ην ζαπνύλη πήξε ην όλνκά ηνπ πξνο ηηκή ηεο πνηήηξηαο απθνύο, ζε κηα παξάθξαζε ηνπ όλνκαηόο ηεο. Σν όλνκά ηνπ ην νθείιεη ζην πξώην θέληξν ζαπσλνπνηίαο ηεο Δπξώπεο, ηελ πόιε αβόλα ηεο Ηηαιίαο. Οη αξραίνη ιανί, δώληαο θνληά ζηε θύζε, εηνίκαδαλ ηελ ηξνθή ηνπο κε θπζηθό ηξόπν. Σν θπλήγη ηνπο, ηα άγξηα δώα ηα έςελα σο εμήο: Έβαδαλ δύν πέηξεο πνπ κπνξεί λα ήηαλ αζβεζηόιηζνη, δειαδή από αλζξαθηθό αζβέζηην CaCO 3. Μεηαμύ ησλ πεηξώλ έβαδαλ ηα μύια θαη άλαβαλ ηε θσηηά. Πάλσ ζηε θσηηά έβαδαλ ην ζήξακά ηνπο ζαλ ζνύβια θαη κε ηε θσηηά θαη ηε ζεξκνθξαζία ην CaCO 3 κεηαηξεπόηαλ ζε νμείδην ηνπ αζβεζηίνπ θαη ζηγά ζηγά έιησλε ε πέηξα θαη έπεθηε πάλσ ζηε ζηάρηε κε κνξθή ζθόλεο, αιιά ζαλ νμείδην ηνπ αζβεζηίνπ CaO. Πάλσ ζηε ζηάρηε έπεθηε παξάιιεια θαη ην ιίπνο ηνπ ςεκέλνπ δώνπ. Καηόπηλ ην λεξό ηεο βξνρήο κεηέηξεπε ην νμείδην ηνπ αζβεζηίνπ ζε πδξνμείδην ηνπ αζβεζηίνπ, ηζρπξό αιθαιηθό θαηά ηελ αληίδξαζε [CaO + H 2 O= Ca(OH) 2 ]. Σν ζαπνύλη ηεο επνρήο εθείλεο έγηλε γλσζηό ζηνπο Φνίληθεο, νη νπνίνη ην 600 π.υ. ην κεηέθεξαλ ζηελ Δπξώπε ζηνπο Γαιάηεο θαη ε γλώζε ηνπ κεηαθέξζεθε ζηνπο Ρσκαίνπο. Τπνιείκκαηα ζαπνπληώλ βξέζεθαλ ζηελ Πνκπεία κεηά ηελ θαηαζηξνθή ηεο από ην ζεηζκό ην 79 κ.υ.. ρεηηθά κε ηε ρξήζε 2
ζαπνπληνύ από ηνπο Ρσκαίνπο, γίλεηαη αλαθνξά από ηνλ Πιίλην θαη ηνλ Έιιελα γηαηξό Γαιελό, θάηνηθν ηεο Ρώκεο. Έηζη ινηπόλ εληειώο ηπραία κε θπζηθό ηξόπν ρσξίο ηελ παξέκβαζε ηεο αλζξώπηλεο ζθέςεο έγηλε ην ζαπνύλη. Βέβαηα ην ζαπνύλη απηό είρε ηε κνξθή θξέκαο θαη δελ ήηαλ ζηεξεό, όπσο ηα ζεκεξηλά ζαπνύληα. Δπηζηεκνληθή εμέιημε Ζ εμέιημε ηνπ ζαπνπληνύ γηα λα θηάζεη ζηε ζεκεξηλή ηνπ κνξθή άξρηζε ην 1971 πεξίπνπ, όηαλ ν Γάιινο LEBLANC NIKOLA θαηάθεξε λα παξάγεη ζόδα (αλζξαθηθό λάηξην) από ην αιάηη, ηελ νπνία θαπζηηθνπνηνύζαλ νη ζαπνπλνπνηνί κέρξη θαη πξόζθαηα (1980) κε αζβέζηε. Αξγόηεξα ην 1866 ν Βέιγνο SOLVAY έθαλε βειηίσζε ηεο παξαγόκελεο ζόδαο θαη ζήκεξα παξάγεηαη θαη ζηελ Διιάδα. Πξώηεο ρώξεο παξαγωγήο ηνπ Ζ Μαζζαιία θαίλεηαη λα είλαη ε πξώηε πεξηνρή παξαγσγήο ζαπνπληνύ θαη αθνινύζεζαλ ε Γέλνβα, Ζ Βελεηία θαη ην Μπάξη. Όιεο απηέο νη πεξηνρέο είραλ κεγάιε παξαγσγή ειαηνιάδνπ. απηέο ηηο πεξηνρέο ε παξαγσγή γηλόηαλ κε ηελ αλάκεημε ιαδηνύ θαη αιπζίβαο (ζηάρηε). Ζ κέζνδνο απηή θαζηεξώζεθε γηα ηνπο επόκελνπο 4-5 αηώλεο. Απηό άιιαμε από ην Γάιιν LEBLANC NIKOLA, ν νπνίνο αλαθάιπςε θαηλνύξην ηξόπν λα θηηάρλεη ηελ αιπζίβα. Υξεζηκνπνίεζε ην θνηλό αιάηη. Ση είλαη ην ζαπνύλη Από ρεκηθήο άπνςεο ην ζαπνύλη είλαη έλα άιαο θαη όπσο όια ηα άιαηα είλαη πξντόλ εμνπδεηέξσζεο κηαο βάζεο από έλα νμύ. Δίλαη έλα νπδέηεξν κείγκα (άιαο) ιηπαξώλ νμέσλ, θπξίσο ηνπ παικηηηθνύ, ηνπ ζηεαηηθνύ θαη ηνπ ειατθνύ κε λάηξην ή θάιην (βάζεηο). Σν άιαο απηό παξαζθεπάδεηαη θαηά ηελ αληίδξαζε ησλ γιπθεξηδίσλ, πνπ είλαη ζπζηαηηθά ησλ ιηπώλ θαη ησλ ειαίσλ κε θαπηηθό λάηξην NaOH,πδξνμείδην ηνπ λαηξίνπ) ή θαπζηηθό θάιην KOH,πδξνμείδην ηνπ θαιίνπ). Ζ αληίδξαζε απηή νλνκάδεηαη ζαπωλνπνίεζε: 3
Γιπθεξίδηα ιηπαξώλ νμέωλ + NaOH άιαο (ζαπνύλη) + γιπθεξίλε Σα ζαπνύληα δηαθέξνπλ κεηαμύ ηνπο σο πξνο ηε ζύζηαζε, αλάινγα κε ην είδνο ηνπ ειαίνπ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε. Σα έιαηα απνηεινύληαη από δηαθνξεηηθά είδε ιηπαξώλ νμέσλ, ηα νπνία έρνπλ ηηο δηθέο ηνπο μερσξηζηηθέο ηδηόηεηεο θαη απαηηνύλ δηαθνξεηηθή πνζόηεηα βάζεο γηα λα ζαπσλνπνηεζνύλ (SAP value). Σα ζαπνύληα πνπ πεξηέρνπλ NaOH είλαη ζηεξεά θαη ζθιεξά, ελώ ην KOH ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ Παξαζθεπή πγξώλ ζαπνπληώλ. Καζαξηζηηθή ηδηόηεηα ηνπ ζαπνπληνύ Ζ απνξξππαληηθή δξάζε ησλ ζαπνπληώλ είλαη έλα αξθεηά πνιύπινθν θαηλόκελν πνπ δελ νθείιεηαη απνθιεηζηηθά θαη κόλν ζηηο αθξηζηηθέο ηνπο ηδηόηεηεο. Όηαλ ην ζαπνύλη δηαιύεηαη ζην λεξό πξνθύπηνπλ θαηηόληα λαηξίνπ ή θαιίνπ θαη αληόληα ησλ αληίζηνηρσλ ιηπαξώλ νμέσλ. Κάζε αληόλ απνηειείηαη από δύν ηκήκαηα: ην πξώην δηαιύεηαη ζην λεξό (πδξόθηιν) θαη ην δεύηεξν έρεη ηελ ηδηόηεηα λα δηαιύεηαη ζε ιηπαξέο νπζίεο (ιηπόθηιν). Έηζη θαηά ηε δηαβξνρή ελόο αληηθεηκέλνπ από ζαπσλνδηάιπκα, ην ιηπόθηιν ηκήκα ηνπ δηαιύεηαη ζηνπο ιηπαξνύο ξύπνπο, ελώ ην πδξόθηιν ζην λεξό. Σν απνηέιεζκα είλαη νη ξππαξέο νπζίεο λα απνκαθξύλνληαη από ην αληηθείκελν, ζρεκαηίδνληαο έλα γαιάθησκα, ην νπνίν απνκαθξύλεηαη κε ην μέπιπκα. πλζεηηθά απνξξππαληηθά. Γύξσ ζηα 1830 αξρίδνπλ νη πξώηεο πξνζπάζεηεο γηα ηελ παξαζθεπή ζπλζεηηθώλ απνξξππαληηθώλ πνπ λα εμαξηώληαη από άιιεο πξώηεο ύιεο. Έλαο από ηνπο ιόγνπο γηα ηε ζηξνθή απηή ήηαλ ε απμεκέλε δήηεζε ησλ ιηπαξώλ νπζηώλ γηα ζθνπνύο 4
δηαηξνθήο θαη ε δπζρεξήο θαηά ζπλέπεηα πξνκήζεηα ηνπο ζην εξγνζηάζην ηνπ ζαπνπληνύ. Σν πξώην όκσο θαζαξά ζπλζεηηθό απνξξππαληηθό ζεσξείηαη ην "Nekel A" πνπ παξαζθεπάζηεθε ην 1916 κε πξώηεο ύιεο ην λαθζαιίλην, ηελ ηζνπξνπαλόιε θαη ην ζεητθό νμύ. Ζ αικαηώδεο αλάπηπμε ηεο βηνκεραλίαο ησλ ζπλζεηηθώλ απνξξππαληηθώλ παξαηεξήζεθε θπξίσο κεηά ην 1950, νπόηε ηα ζπλζεηηθά απνξξππαληηθά άξρηζαλ λα θαζηεξώλνληαη σο ππνθαηάζηαηα ηνπ ζαπνπληνύ ζηνλ ηνκέα ηεο θαζαξηόηεηαο. Σα ζπλζεηηθά θαζαξηζηηθά ήηαλ βαζηζκέλα θαη απηά ζηε ινγηθή ηεο δηπιήο δξάζεο : ν πδξόθνβνο θνξκόο πνπ βπζίδεηαη ζηνπο ιεθέδεο θαη ε ηνληηθή "νπξά", πνπ κέλεη δηαιπκέλε ζην λεξό. Μόλν πνπ απηά κπνξνύζαλ λα δξάζνπλ θαη ζε όμηλν πεξηβάιινλ θαη ζε "ζθιεξό" λεξό. Μέζα ζε ιίγα ρξόληα, θηελά ζπλζεηηθά θαζαξηζηηθά θαηαζθεπάζηεθαλ από πξντόληα ηνπ πεηξειαίνπ. Οη πξώηεο ύιεο ήζαλ πξνππιέλην, βελδίλε, ζεητθό νμύ θαη κηα βάζε (ζπλήζσο αλζξαθηθό λάηξην) θαη νη πσιήζεηο ηνπο εθηνμεύηεθαλ ζηα ύςε, θαζώο ρξεζηκνπνηνύληαλ ζε επξεία θιίκαθα. Γηα κηα δεθαεηία θαη πεξηζζόηεξν, ν θαζέλαο ζρεδόλ ήηαλ επηπρηζκέλνο. Όκσο, ζαπνπλάδεο άξρηζαλ λα ζπζζσξεύνληαη εθεί πνπ εμέβαιαλ νη ζσιήλεο απνρέηεπζεο, αθξνί άξρηζαλ λα εκθαλίδνληαη ζηα πνηάκηα θαη ζε κεξηθέο πεξηνρέο νη άλζξσπνη έβξηζθαλ ζαπνπλάδεο ζην λεξό πνπ έπηλαλ. Tειηθά βξέζεθε όηη ε δηαθιαδηδόκελε δνκή ησλ θαζαξηζηηθώλ απηώλ δελ κπνξνύζε λα δηαζπαζηεί εύθνια από ηνπο κηθξννξγαληζκνύο. Οιόθιεξε ε πνζόηεηα ηνπ ππόγεηνπ ζηξώκαηνο λεξνύ ήηαλ θάησ από ζνβαξόηαηε απεηιή... H δεκόζηα θαηαθξαπγή ππήξμε απνηειεζκαηηθή θαη θαηλνύξγηα, κε επηδήκηα γηα ηε θύζε, θαζαξηζηηθά παξαζθεπάζηεθαλ θαη πξνσζήζεθαλ ζηελ αγνξά. Ζ αιπζίδα ησλ κνξίσλ ηνπο είλαη γξακκηθή θαη είλαη "εύπεπηα" γηα ηνπο κηθξννξγαληζκνύο. Σα απνξξππαληηθά, εθηόο από ην θαζαξηζηηθό, πεξηέρνπλ θαη άιιεο νπζίεο, όπσο : πνιπθσζθνξηθά άιαηα ηνπ λαηξίνπ, πνπ "καιαθώλνπλ" ην λεξό, δειαδή παξαζύξνπλ ζε θαζίδεζε ηα ηόληα ηνπ αζβεζηίνπ θαη ηνπ καγλεζίνπ, όπσο θαη αλζξαθηθό θαη ππξηηηθό λάηξην, πνπ εμαζθαιίδνπλ ην απαξαίηεην βαζηθό πεξηβάιινλ γηα ηε δξάζε ηνπ απνξξππαληηθνύ. Γελ ζα πξέπεη όκσο λα μερλάκε όηη ην ζαπνύλη είλαη ηέιεην θαζαξηζηηθό ζε καιαθό λεξό, είλαη ζρεηηθά αηνμηθό, πξνέξρεηαη 5
από αλαλεώζηκεο πεγέο θαη κπνξεί λα δηαζπαζηεί, ρσξίο λα επηβαξύλεη ην πεξηβάιινλ. Υξεζηκόηεηά ηνπ Οη αξραίνη πνιηηηζκνί ην ρξεζηκνπνηνύζαλ ζαλ θάξκαθν γηα ηηο πιεγέο παξά ζαλ θαζαξηζηηθό. ήκεξα ρξεζηκνπνηείηαη θπξίσο γηα θαζαξηζηηθό θαη έρεη ηηο εμήο ηδηόηεηεο: o Σα ρεηξνπνίεηα ζαπνύληα πεξηέρνπλ κεγάιν πνζνζηό θπζηθήο γιπθεξίλεο (κέρξη θαη 10%). Απηό έρεη σο απνηέιεζκα λα πεξηπνηνύληαη ην δέξκα ζε κεγαιύηεξν βαζκό από ηα αληίζηνηρα ζαπνύληα ηνπ εκπνξίνπ. o Σα ρεηξνπνίεηα ζαπνύληα ειαηνιάδνπ έρνπλ κεγαιύηεξε θαζαξηζηηθή δύλακε από ηα ζαπνύληα νπνηνπδήπνηε άιινπ θπηηθνύ ειαίνπ. o Σα ρεηξνπνίεηα ζαπνύληα δελ πεξηέρνπλ ρεκηθέο νπζίεο αθξηζκνύ, δσηθά θαηάινηπα, πεηξειατθά πξντόληα, ηαιθ θαη ζίιηθα γηα λα πξνζζέηνπλ βάξνο ζην πξντόλ. o Ο αθξηζκόο δελ έρεη θακία ζρέζε κε ηελ θαζαξηζηηθή ηδηόηεηα ηνπ ζαπνπληνύ. Αλ θάπνην πξντόλ αθξίδεη δε ζεκαίλεη όηη θαζαξίδεη θηόιαο. ε πξντόληα εκπνξίνπ ρξεζηκνπνηνύληαη ηερλεηνί παξάγνληεο αθξηζκνύ. o Σα ρεηξνπνίεηα ζαπνύληα δελ πεξηέρνπλ παξάγνληεο πνπ βιάπηνπλ ηε ρισξίδα, ηελ παλίδα θαη ηνπο πδξόβηνπο νξγαληζκνύο. o Σα ρεηξνπνίεηα ζαπνύληα είλαη ζθιεξά κε ην ρξόλν αιιά καιαθά κε ην δέξκα καο. o Σα ρεηξνπνίεηα ζαπνύληα δελ έρνπλ δνθηκαζηεί ζε δώα. o Σα ρεηξνπνίεηα ζαπνύληα κπνξνύλ λα ρξεζηκνπνηεζνύλ θαη ζαλ απνξξππαληηθό πιπληεξίνπ απ επζείαο ζηνλ θάδν πιύζεο. o Σα ρεηξνπνίεηα ζαπνύληα κπνξνύλ λα ρξεζηκνπνηεζνύλ ζαλ θπζηθό εληνκνθηόλν ζε αλνηρηέο ή θιεηζηέο θαιιηέξγεηεο ρσξίο ηνμηθέο επηβαξύλζεηο. Μεηνλεθηήκαηα ηνπ ζαπνπληνύ. Σν ζαπνύλη ζήκεξα γηα ηνλ θαζαξηζκό θπξίσο ησλ ξνύρσλ έρεη αληηθαηαζηαζεί από ζπλζεηηθά απνξξππαληηθά. Οη ιόγνη είλαη νη εμήο, πνπ απνηεινύλ ηαπηόρξνλα θαη ηα κεηνλεθηήκαηα ηνπ ζαπνπληνύ : ε όμηλν πεξηβάιινλ ην ζαπνύλη δελ έρεη ηνλ απαξαίηεην "δηραζκό ηεο πξνζσπηθόηεηαο" θαη δελ κπνξεί λα 6
δξάζεη, μερσξίδνληαο ζαλ ιηπώδεο βξσκηά. ε "ζθιεξό" λεξό, δειαδή λεξό πνπ πεξηέρεη κεγάιν αξηζκό ηόλησλ αζβεζηίνπ θαη καγλεζίνπ, ην ζαπνύλη ζρεκαηίδεη κε απηά ηα ηόληα αδηάιπηεο νπζίεο θαη θαζηδάλεη. Οη νπζίεο πνπ απνηεινύλ ηελ πξώηε ύιε γηα ηελ παξαζθεπή ζαπνπληνύ, δειαδή ηα ιίπε θαη ηα έιαηα, ρξεζηκεύνπλ ζαλ ηξνθή. Σξόπνη παξαζθεπήο ζαπνπληνύ Γηα ηελ παξαζθεπή ζαπνπληνύ δύν (2) είλαη νη θύξηεο κέζνδνη: α. ζεξκή κέζνδνο Δίλαη ε παξαδνζηαθή κέζνδνο παξαζθεπήο ζαπνπληνύ, θπξίσο από ειαηόιαδν ζηελ Διιάδα. ηε κέζνδν απηή ην κείγκα ειαίσλ ζόδαο ζαπσλνπνηείηαη κε ηε ζεξκόηεηα, δει. βξάδεη ζε ρακειή ζεξκνθξαζία κέρξη ηελ νινθιήξσζε ηεο ζαπσλνπνίεζεο. β. Φπρξή κέζνδνο ηελ νπζία δελ έρεη θακηά ζρέζε κε ηελ ςπρξόηεηα, απιά ην κείγκα ειαίσλ ζόδαο δελ ζαπσλνπνηείηαη κε ηε ζεξκόηεηα. Σν κείγκα δελ βξάδεη, ε δηαδηθαζία ηεο ζαπσλνπνίεζεο ζπλερίδεηαη εθόζνλ βάινπκε ην κείγκα ζηα θαινύπηα θαη απαηηείηαη έλα ρξνληθό δηάζηεκα 4-6 εβδνκάδσλ γηα ηελ νινθιήξσζε ηεο ζαπνλσπνίεζεο θαη ηελ σξίκαλζε ησλ ζαπνπληώλ. Δίλαη κηα δεκνθηιήο αγγινζαμσληθή κέζνδνο, εύθνιε γηα ζπηηηθό ζαπνύλη. Δλδεηθηηθά ζα αλαθέξνπκε κηα κηθξή πνζόηεηα παξαζθεπήο ζαπνπληνύ Τιηθά: Βάζε έιαην 500 γξακκάξηα Νεξό 150 γξακκάξηα Ομύ 70 γξακκάξηα Βόηαλα 2-2 θ. ζνύπαο Αηζέξηα Έιαηα 2-3 ζηαγόλεο Παξαζθεπή ζαπνπληνύ κε ειαηόιαδν ζηε Μάλε Λαθωλίαο 7
Παξαζθεπή ζαπνπληνύ από ηνπο καζεηέο ηεο Γ ηάμεο ηνπ Γπκλαζίνπ Δκπεζνύ Αηηωιναθαξλαλίαο. Παξαζθεπή ζαπνπληνπ αλά ηνλ θόζκν Παξαζθεπή ζαπνπληνύ ηνλ 18 ν αηώλα ζην Αξθάλζαο ησλ Ζ.Π.Α. θαη από καζεηέο δεκνηηθνύ ζρνιείνπ ηνπ Κνινξάλην ησλ Ζ.Π.Α. Παξαζθεπή ζαπνπληνύ ζηελ Κσλζηαληηλνύπνιε ηεο Σνπξθίαο θαη ζηελ Ολδνύξα. Παξαζθεπή ζαπνπληνύ ζην Κνλγθό θαη ζηελ Σαλδαλία. 8
Γηαδηθαζία παξαζθεπήο ε κηα θαηζαξόια δεζηαίλνπκε ην λεξό κέρξη λα γίλεη ριηαξό. Ρίρλνπκε ιίγε ιίγε ηελ θαπζηηθή ζόδα ή πνηάζα θαη αλαθαηεύνπκε κε κηα μύιηλε θνπηάια. Αθνύ δηαιπζεί θαιά ξίρλνπκε ην ιάδη θαη ζπλερίδνπκε ην αλαθάηεκα ζε ρακειή θσηηά. Κάπνηα ζηηγκή ν ρπιόο αξρίδεη θαη απνθηά ππθλόηεηα κεγαιύηεξε ππθλόηεηα. ε απηό ην ζεκείν θιείλνπκε ηε θσηηά, θαη αθήλνπκε λα πάξεη κεξηθέο βξάζεηο αθόκα. Απνζύξνπκε από ηε θσηηά, ξίρλνπκε ηα βόηαλα θαη ηα αηζέξηα έιαηα, αθήλνπκε λα ζηαζεί ιίγε ώξα θαη θαηόπηλ ην βάδνπκε ζε θαινύπη. Πεηξακαηηθό ζηάδην Παξαηεξήζεηο θαηά ηελ παξαζθεπή ζαπνπληνύ κε θξύα κέζνδν Εέζηαλα 300 γξ. λεξό θαη θαηόπηλ δηέιπζα κέζα ζε απηό 140 γξ. πδξνμείδην ηνπ λαηξίνπ. Γεκηνπξγήζεθε κηα κηθξή αληίδξαζε όηαλ ήξζε ζε επαθή ε θαπζηηθή ζόδα κε ην λεξό. Όηαλ δηαιύζεθε θαιά ε θαπζηηθή ζόδα πξόζζεζα 1000 γξ. ιάδη. Αλαθάηεςα θαιά ην κείγκα θαη άξρηζε λα δεκηνπξγείηαη έλαο ρπιόο. Έξημα ηξηκκέλε ιεβάληα πνπ είρα εηνηκάζεη από πξηλ. Σν ρξώκα ηνπ κείγκαηνο ήηαλ ζθνύξν πξάζηλν θαθέ. Έξημα ην κείγκα ζε μύιηλν θαινύπη θαη ην έβαια ζε κέξνο πξνθπιαγκέλν από ξεύκαηα. Πξώηε εβδνκάδα Όηαλ πέξαζε κία πεξίπνπ εβδνκάδα ην κείγκα είρε ζθίμεη ιίγν πεξηζζόηεξν, όκσο δελ είρε αθόκε ζηεξενπνηεζεί, θαζώο ρξεηάδεηαη πεξίπνπ 4-6 εβδνκάδεο θαη ην ρξώκα ηνπ έρεη ιίγν αιιάμεη. Έρεη αλνίμεη θαη έρεη πάξεη έλα ρξώκα αλάκεζα ζην κνπζηαξδί κε θίηξηλν. Γεύηεξε εβδνκάδα Σν ζαπνύλη ζηεξενπνηείηαη ζπλερώο θαη ην ρξώκα ηνπ αλνίγεη, όκσο αθόκα είλαη καιαθό. Σν ράξαμα ζε θνκκάηηα αιιά θνιιάεη, δελ είλαη πνιύ ζθηρηό. ηηο δπν πξώηεο εβδνκάδεο δελ ηξάβεμα θσηνγξαθίεο γηαηί ην κείγκα ήηαλ ξεπζηό θαη πξαζηλσπό. 9
Σξίηε-Σέηαξηε εβδνκάδα Σν ρξώκα ηνπ ζαπνπληνύ αλνίγεη ζπλερώο. Σώξα είλαη κπεδ. Δίλαη πηα ζρεδόλ ζηεξεό. Σα θνκκάηηα ζηεξενπνηνύληαη κε ην καραίξη, αιιά αθόκα δε βγαίλεη από ην θαινύπη. 2 νο κήλαο Σν ζαπνύλη παξαζθεπάζηεθε ηέιε Γεθεκβξίνπ. Μεηά ηελ παξέιεπζε ελόο κελόο ήηαλ έηνηκν. Σν ρξώκα ηνπ ήηαλ ιεπθό θαη είρε πιήξσο ζηεξενπνηεζεί, αιιά όηαλ ην έβγαια από ην θαινύπη παξαηήξεζα όηη ε από θάησ επηθάλεηά ηνπ ήηαλ αθόκε καιαθή θαη ην ρξώκα ηεο ειαθξώο πξαζηλσπό αθόκε. ε απηό ην ζηάδην έρνπλ ηξαβερηεί νη θσηνγξαθίεο πνπ αθνινπζνύλ. Παξαηεξήζεηο θαηά ηελ παξαζθεπή κέζνδν 10 ζαπνπληνύ κε ζεξκή ε έλαλ ηελεθέ δέζηαλα 1000γξ. λεξό θαη όηαλ δεζηάζεθε ην απέζπξα από ηε θσηηά θαη δηέιπζα κέζα 200 γξ. πδξνμείδην ηνπ λαηξίνπ, αλαθαηεύνληαο ζπλερώο κε έλα μύιν θαη πξνζέρνληαο γηαηί δεκηνπξγεί αλαζπκηάζεηο. ηε ζπλέρεηα
έξημα κέζα 800 γξ. ιάδη, έβαια ηνλ ηελεθέ ζε ρακειή θσηηά θαη αλαθάηεπα ζπλερώο ην κείγκα. Σν έβξαζα πεξίπνπ γηα κηζή ώξα θαη είρε δεκηνπξγεζεί κηα θξέκα ρξώκαηνο κπεδ ζην επάλσ κέξνο ελώ ζην θάησ κέξνο ήηαλ έλα πγξό ζθνύξν θόθθηλν. ην κεηαμύ είρα εηνηκάζεη από πξηλ έλα μύιηλν πιαίζην, είρα ζηξώζεη κέζα κηα πεηζέηα θαη όηαλ έγηλε ην κείγκα, ην έξημα κέζα ζην θαινύπη. Σν ρξώκα ηνπ ήηαλ ζθνύξν κπεδ. Σν άθεζα γηα 24 ώξεο λα ζηεγλώζεη. ην κεηαμύ απηό ζηξάγγημε ηα πγξά θαη έκεηλε ην θαζαξό ζαπνύλη. Σελ άιιε κέξα ην έθνςα ζε θνκκάηηα. Σν ζαπνύλη είρε αξρίζεη λα αζπξίδεη. Οπζηαζηηθά ην πείξακα γηα ηε ζεξκή κέζνδν ηειείσζε ζηηο δύν πξώηεο κέξεο, αθνύ είρε πάξεη ηελ ηειηθή κνξθή ηνπ θαη είρε πιήξσο ζηεξενπνηεζεί. Βγήθε από ην θαινύπη, θόπεθε ζε θνκκάηηα θαη θπιάρηεθε ζε δξνζεξό κέξνο πξνθπιαγκέλν από ηνλ ήιην θαη ηνλ αέξα. Παξ όια απηά παξαηήξεζα όηη ζηνπο δύν απηνύο κήλεο ζε ζρέζε κε ηελ ςπρξή κέζνδν άξρηζε λα απνθηά ην πξαγκαηηθά άζπξν ρξώκα ηνπ ζαπνπληνύ θαη ζπλερίδεη αθόκα. Αθνινπζνύλ θσηνγξαθίεο από ηε δηαδηθαζία απηή. 11
Οη δύν ηύπνη ηωλ ζαπνπληώλ καδί Γηάθνξεο θωηνγξαθίεο έηνηκωλ ζαπνπληώλ από ην δηαδίθηπν 12
Βηβιηνγξαθία Όιεο νη πιεξνθνξίεο θαη εηθόλεο πνπ ζπκπεξηιακβάλνληαη ζηελ εξγαζία πξνέξρνληαη από ην Ηnternet θαη ζπγθεθξηκέλα από ηηο δηεπζύλζεηο: http://gym-empes.ait.sch.gr/files/sapouni.htm http://www.biobeauty.gr/files/history.htm http://www.oliveoilsoapagno.gr/history_gr.htm http://beautyelixirs.blogspot.com/2007/11/1.html http://el.wikipedia.org/wiki/ http://www.handmadesoap.gr/accommodation/accommodati ongr.htm http://typosnyxterinos.blogspot.com/2006/11/blogpost.com/2006/11/blog-post_11.html 13