ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β. ΑΙΓΑΙΟΥ / ΜΥΤΙΛΗΝΗ Ετήσιο Πρόγραμμα Παιδαγωγικής Κατάρτισης Ε.Π.ΠΑΙ.Κ.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β. ΑΙΓΑΙΟΥ / ΜΥΤΙΛΗΝΗ Ετήσιο Πρόγραμμα Παιδαγωγικής Κατάρτισης Ε.Π.ΠΑΙ.Κ.

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ Διδάσκων στο Ε.Π.ΠΑΙ.Κ. ΑΣΠΑΙΤΕ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β. ΑΙΓΑΙΟΥ / ΜΥΤΙΛΗΝΗ Θεολόγος Καθηγητής στο Πειραματικό ΓΕ.Λ. Μυτιλήνης στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου DEA Ιστορίας ΑΠΘ / Δρ. Θεολογίας ΑΠΘ E- mail: gzee11@otenet.gr akalamatas@sch athkalamatas@gmail.com

ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΑΡΤΕΣ

ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΑΡΤΕΣ; Οι εννοιολογικοί χάρτες συνιστούν διαγράμματα που αναπαριστούν οργανωμένες γνώσεις, που αποτελούνται από έννοιες και τις μεταξύ τους σχέσεις. Οι έννοιες, που συνήθως υποδηλώνονται με λέξεις ή φράσεις, συχνά περικλείονται σε κύκλους ή σε κουτιά, και οι μεταξύ τους σχέσεις αναπαριστώνται με γραμμές που συνδέουν τις έννοιες. Η σχέση που υποδηλώνεται μπορεί να συγκεκριμενοποιείται μέσα από λέξεις ή φράσεις. Οι οποίες μπορεί να γραφούν πάνω στις γραμμές που συνδέουν τις έννοιες. Η τριάδα έννοια σύνδεσμος - έννοια δημιουργεί μια πρόταση (proposition). Ως εκ τούτου, ο εννοιολογικός χάρτης αποτελεί διαγραμματική αναπαράσταση των συνδέσεων μεταξύ δύο ή περισσότερων εννοιών με τη μορφή προτάσεων, αναδεικνύοντας τις σχέσεις μεταξύ των εννοιών.

ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΗΣΗ ΕΝΝΟΙΩΝ Η διαδικασία κατασκευής ενός εννοιολογικού χάρτη καλείται χαρτογράφηση εννοιών.

ΚΑΘΙΕΡΩΘΗΚΑΝ Joseph Donald Novak Αμερικανός εκπαιδευτικός (1932 -). ΩΣ ΤΕΧΝΙΚΗ Διερεύνησης των αρχικών αντιλήψεων των μαθητών και την αφομοίωση της νέας γνώσης.

ΒΑΣΙΣΤΗΚΑΝ DAVID AUSEBEL Η ΜΑΘΗΣΗ DAVID AUSEBEL (1918-2008) Αμερικανός ψυχολόγος, υποστηρικτής του Ζαν Πιαζέ. Στο πεδίο της Γνωστικής Ψυχολογίας. Διερεύνησε τον τρόπο με τον οποίο αποκτάται η νέα γνώση. Επισυμβαίνει μέσα από αφομοίωση νέων γνώσεων και πεποιθήσεων στις ήδη υπάρχουσες γνώσεις.

ΣΤΟΧΟΣ Η μεγιστοποίηση της μάθησης, με τρόπο που να έχει νόημα και να είναι ουσιαστική για τους μαθητές.

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΑΡΤΩΝ Διαφοροποιούνται ως προς: 1. Τη μορφή. 2. Το επίπεδο της πολυπλοκότητάς τους. 3. Τον αριθμό και το είδος των εννοιών που περιέχουν. 4. Το είδος και τον αριθμό των συνδέσεων.

ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΣΤΗ ΒΑΣΗ: Τι αναπαρίσταται σε σχέση με τις νοητικές δομές του μαθητή. Του τι απεικονίζουν ως διαγραμματικές αναπαραστάσεις. Της χρησιμότητας των τελευταίων ως εργαλεία διάγνωσης και αξιολόγησης των νοητικών δομών, είτε πριν είτε μετά τη διδασκαλία ενός μαθήματος.

ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΣΤΗ ΒΑΣΗ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΩΝ ΓΝΩΣΕΩΝ: Τι περιλαμβάνουν οι προτάσεις που αναπαριστούν οι οργανωμένες γνώσεις. Σχέσεις των οργανωμένων γνώσεων με το πλαίσιο και τη σημασία τους για την προώθηση αποτελεσματικής διδασκαλίας και μάθησης. Ιεραρχικές ή οριζόντιες σχέσεις εννοιών.

ΔΟΜΗ ΕΝΌΣ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟΥ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΧΑΡΤΗ Οι έννοιες τοποθετούνται ιεραρχικά. Κάθετες διασυνδέσεις των εννοιών σε συνδυασμό με την κεντρική έννοια. Οριζόντιες συνδέσεις μεταξύ διαφορετικών εννοιών, οι οποίες βρίσκονται σε διαφορικές περιοχές του χάρτη.

ΕΙΔΗ ΕΝΝΟΙOΛΟΓΙΚΩΝ ΧΑΡΤΩΝ

ΙΕΡΑΡΧΙΚΟΙ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΑΡΤΕΣ (HIERARCHY CONCEPT MAPS)

ΑΡΑΧΝΟΕΙΔΕΙΣ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΑΡΤΕΣ (SPIDER CONCEPT MAPS)

ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΡΟΗΣ (FLOWCHART CONCEPT MAPS) Η μορφή του γραμμικού διαγράμματος ροής. Η μορφή του κυκλικού διαγράμματος ροής.

ΣΥΣΤΗΜΙΚΟΙ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΑΡΤΕΣ (SYSTEM CONCEPT MAPS) Είσοδος - Έξοδος.

Η ΧΡΗΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΧΑΡΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ Εργαλείο με τη χρήση του οποίου μπορούν να εποπτικοποιηθούν σύνθετες έννοιες ή να απεικονιστούν γνωστικές δομές των μαθητών, στοχευμένες στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και στις ανάγκες τους. Χρήσιμο εργαλείο τόσο για την εξέταση ενός θέματος αλλά και για την ανάλυση των νοητικών διαδικασιών των μαθητών, κατά την εμπλοκή τους στη μαθησιακή διαδικασία, με στόχο την προώθηση αποτελεσματικής και ουσιαστικής γι αυτούς μάθησης.

ΟΙ ΕΝΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΧΑΡΤΕΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΟΥΝ ΩΣ ΜΕΣΟ Παρουσίασης ιδεών (π.χ., να προκύψουν ως αποτέλεσμα μιας ιδεοθύελλας) ή σύνθετων εννοιών. Παρουσίασης με απλό και σύντομο τρόπο σύνθετων δομημένων οντοτήτων όπως είναι κείμενα μεγάλα σε έκταση, μεγάλες ιστοσελίδες κ.λπ. Διάγνωσης των αρχικών ή ενδεχομένως εναλλακτικών αντιλήψεων των μαθητών. Αξιολόγησης του επιπέδου κατανόησης των εννοιών. Κατανόησης εννοιών μέσω της ενσωμάτωσης, της νέας γνώσης, στην παλιά. Διευκόλυνσης των μαθητών να περιγράψουν και να τεκμηριώσουν τις σκέψεις του.

ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΔΗΛΩΤΙΚΗΣ ΓΝΩΣΗΣ Πληροφορίες, έννοιες, κρίσεις, γενικεύσεις, σχήματα. ΗΛΙΑΣ Γ. ΜΑΤΣΑΓΓΟΥΡΑΣ, (2000), Θεωρία και πράξη της διδασκαλίας. Στρατηγικές διδασκαλίας. Η κριτική σκέψη στη διδακτική πράξη, τ. Β, Αθήνα: Gutenberg, σσ. 234-237.

ΠΡΟΣΟΧΗ

Ένας εννοιολογικός χάρτης δεν θα πρέπει να θεωρείται ποτέ πλήρης, αφού συνεχώς οι έννοιες που περιέχει μπορούν να συσχετιστούν, τόσο κατακόρυφα με την προσθήκη πιο εξειδικευμένων ή επεξηγηματικών εννοιών, αλλά κυρίως οριζόντια, μέσα από διασυνδέσεις των υπό εξέταση εννοιών με άλλες έννοιες στο ίδιο επίπεδο.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΣΤΕΛΛΑ ΧΑΤΖΗΑΧΙΛΛΕΩΣ, «Χαρτογράφηση εννοιών και εννοιολογικοί χάρτες», στο: http://www.ncu.org.cy/induction/files/booklet_chapter5stella.pdf [τελευταία ανάκτηση 07 / 03 / 2018].

ΩΣΤΟΣΟ

EDUARD SPRANGER, (1928), Kultur und Erziehung, Leipzig, p. 229 [και: Ε. Π. ΠΑΠΑΝΟΥΤΣΟΣ, (1996), Αγώνες και αγωνία για την Παιδεία, Αθήνα: Φιλιππότη, σ.99. «Δεν γίνεται κανείς παιδαγωγός με τη μελέτη της Παιδαγωγικής, έστω και από εξαίρετα βιβλία λιγότερο ακόμη, από διαλέξεις περί Ψυχολογίας του παιδιού και Παιδαγωγικής. Ούτε γίνεται παιδαγωγός μόνο με το να βρίσκεται μέσα στην παιδαγωγική πράξη. Γιατί έχω ιδεί πολλούς που χρόνια πολλά εργάστηκαν μέσα στο σχολείο και μολαταύτα δεν είχαν γίνει παιδαγωγοί. Αλλά γίνεται κανείς παιδαγωγός, όταν ο ίδιος παιδεύσει τον εαυτό του και ζήσει μέσα στον ίδιο τον εαυτό του το νόημα του εξευγενισμού, του πλέριου ανθρωπισμού. Και γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί πρέπει μέσα σ έναν άνθρωπο να χει γίνει μεγάλη και ιερή η ζωή, όταν πρόκειται να την ξυπνήσει μέσα σε άλλους Κάθε παιδευτική ενέργεια αρχίζει με το χτίσιμο ενός εσωτερικού κόσμου μέσα στα δικά μας στήθη».

Σ Α Σ Ε Υ Χ Α Ρ Ι Σ Τ Ω Γ Ι Α Τ Η Ν Π Ρ Ο Σ Ο Χ Η Σ Α Σ