ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΚΑΒΑΛΑΣ ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ Θέμα πτυχιακής εργασίας: Ηλεκτρονικό επιχειρείν και ψηφιακά κοινωνικά δίκτυα Υποβληθείσα στον Καθηγητή Δρ. Θεοδοσίου Θεοδόσιο από τον σπουδαστή ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟ (ΑΜΦΙΛΟΧΙΑ, 30500) Καβάλα 2012
Περιεχόμενα Ευχαριστίες... ΠΡΟΛΟΓΟΣ... Περίληψη... Abstract... ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο: ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΚΤΥΩΣΗ... 5.. 6.. 7.. 8.. 9 1.1. Εισαγωγή..... 9 1.2. Τι είναι ένα κοινωνικό δίκτυο... 1.3. Οφέλη και κίνδυνοι... 1.4. Δημοφιλή online κοινωνικά δίκτυα... 1.5. Web 2.0... 1.5.1. Ιστορικά στοιχεία... 1.5.2. Χαρακτηριστικά... 12 14 16 17 18 19 1.5.3. Τεχνολογίες Web 2.0... 20 1.5.4. Επιπτώσεις του Web 2.0 στους χρήστες... 21 1.6. Ιστορική αναδρομή κ χαρακτηριστικά ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης... 21 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Ο: e-επιχειρειν... 25 2.1. Τι είναι το e-επιχειρείν... 25 2.2. Ηλεκτρονικό επιχειρείν & κέρδος... 2.3. Ηλεκτρονικό επιχειρείν & Ασφάλεια... 26 27 2.4. Προσέλκυση πελατών... 27 2.5. Το μέλλον του ηλεκτρονικού επιχειρείν... 28 2.6. Η τάση στην Ελλάδα... 28 2.7. To e-επιχειρείν ευκαιρία εξόδου από την κρίση... 29 2.8. Κατηγορίες... 2.8.1. E-banking... 2.8.2. Το e-gambling... 30 31 31 2
2.9. κοινωνικά δίκτυα και επιχειρήσεις... 31 2.10. Οφέλη από την εφαρμογή πολιτικών χρήσης social media...33 2.11. Οφέλη για την επιχείρηση από τη χρήση των social media... 34 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3Ο: FACEBOOK...36 3.1. Γενικά στοιχεία...36 3.2. Η ιστορία και η δημιουργία...37 3.3. Σύνολο ενεργών χρηστών Facebook... 39 3.4. Οικονομικά στοιχεία... 40 3.5. Εταιρεία...41 3.6. Στατιστικά στοιχεία...42 3.7. Κοινωνική δύναμη...43 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4Ο: TWITTER...45 4.1. Γενικά στοιχεία... 45 4.2. Δημιουργία της εταιρείας και ηγεσία... 46 4.3. Αντίδραση των χρηστών στο νέο φαινόμενο... 47 4.4. Ανάπτυξη και ρεκόρ του Twitter...48 4.5. Περιεχόμενο...49 4.6. Κατάταξη και δημογραφικά στοιχεία... 50 4.7. Οικονομικά στοιχεία...51 4.8. Τεχνολογία... 53 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5ο : ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ...55 5.1. Σκοπός... 55 5.2. Στόχοι... 55 5.3. Είδος μελέτης... 55 5.4. Ερευνητικό πεδίο - Χρόνος διεξαγωγής της μελέτης...55 5.5. Ερευνητικό εργαλείο...56 5.6. Δεοντολογία της έρευνας...56 3
5.7. Μέθοδος στατιστικής ανάλυσης 58 5.8. Πιλοτική μελέτη...58 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6ο : ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ... 59 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ...68 ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΑ ΒΙΒΛΙΑ...68 ΠΗΓΕΣ ΣΕ ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ... 68 ΆΡΘΡΑ ΕΦΗΜΕΡΙΔΩΝ...68 ΠΗΓΕΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ:...69 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ... 73 4
Ευχαριστίες Ευχαριστώ θερμά όλους όσους βοήθησαν για τη δημιουργία αυτής της εργασίας. Είμαι ευγνώμον στον επιβλέποντα καθηγητή κ. Θεοδοσίου Θεοδόσιο για την κατανόηση, την εμπιστοσύνη, την καθοδήγηση, την καθοριστική και πολύτιμη του βοήθεια καθώς και την αποδοτική του συνεργασία με σκοπό να φέρω εις πέρας την παρούσα πτυχιακή εργασία. Ευχαριστώ όλους όσους συνέβαλαν με την συγκατάθεση τους στην διεκπεραίωση του τμήματος της ερευνητικής μελέτης. Τέλος, ευχαριστώ όλους τους καθηγητές για τα πολύτιμες γνώσεις που μας προσέφεραν κατά την διάρκεια της τετραετούς φοίτησης μας στο Τ.Ε.Ι Καβάλας και την οικογένεια μου για την αγάπη της και την ψυχολογική αλλά και οικονομική της υποστήριξη. 5
ΠΡΟΛΟΓΟΣ Αναμφίβολα αναγνωρίζουμε την μεγάλη αξία που έχει αποκτήσει με το πέρασμα των χρόνων το Διαδίκτυο στην ζωή μας, καθώς μέσω αυτού βρίσκουμε τρόπο να ψυχαγωγούμαστε, να ενημερωνόμαστε αλλά και να επικοινωνούμε. Πιο συγκεκριμένα τη δυνατότητα αυτή μας προσφέρουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Με τη δημιουργία «μικρών - ηλεκτρονικών κοινοτήτων», όπως τα πολύ δημοφιλή στη χώρα μας Facebook, My space, Twitter, μπορούμε να ερχόμαστε σε επαφή με ανθρώπους από όλον τον κόσμο, να δημοσιεύουμε φωτογραφίες και βίντεο, να γινόμαστε μέλη σε ομάδες κοινών ενδιαφερόντων, να δημοσιεύουμε και να ανταλλάσουμε καλλιτεχνικές δημιουργίες, αλλά και να επισκεπτόμαστε σελίδες άλλων χρηστών και να κάνουμε χρήση μεγάλου πλήθους εφαρμογών, χωρίς να απαιτούνται εξειδικευμένες γνώσεις. Στο πλαίσιο της εργασίας αυτής κύριο στόχο έχουμε να διερευνήσουμε στοιχεία που αφορούν στην κοινωνική δικτύωση των Ελλήνων και πως μέσα από αυτή επηρεάζεται η καθημερινότητά τους σε κάθε επίπεδο. 6
Περίληψη Η παρούσα εργασία αποτελείται από δύο μέρη. Το πρώτο μέρος αναφέρεται στην περιγραφή των δημοφιλέστερων μέσων κοινωνικής δικτύωσης, τα οποία είναι το Facebook και το Twitter. Σε αυτό το τμήμα της εργασίας αναφέρονται η ιστορία, τα χαρακτηριστικά και το μέγεθος των δικτύων. Επίσης η ίδρυση και η σύνθεση των εταιρειών τους καθώς και οικονομικά, πολιτικά και κοινωνικά στοιχεία που αφορούν στη λειτουργία τους. Επιπλέον, επισημαίνεται η θέση την οποία καταλαμβάνουν σε στατιστικές αλλά και το μερίδιο αγοράς τους. Επίσης αναφέρεται η τάση που επικρατεί αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα και πως συνδέονται το καθένα από αυτά με τις ελληνικές επιχειρήσεις. Το δεύτερο μέρος αναφέρεται στην έρευνα που πραγματοποιήσαμε με ερωτηματολόγια σε 250 φοιτητές, οι οποίοι κατά κύριο λόγο κατάγονται από την Ανατολική Μακεδονία και Θράκη Η πλειοψηφία των ατόμων ήταν φοιτητές με ένα μέσο χαρτζιλίκι το οποίο κυμαινόταν από 200 ως 400 ευρώ. Οι γνώσεις τους πάνω στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές χαρακτηρίστηκαν μεταξύ καλών και πολύ καλών γι αυτό και η δημιουργία των σελίδων δεν τους προκάλεσε ιδιαίτερη δυσκολία. Όπως υποστηρίζουν οι ερωτηθέντες, η δικτύωση τους ήταν το αποτέλεσμα της ενημέρωσης που δέχτηκαν από φίλους και συγγενείς. Η συντριπτική πλειοψηφία των ερωτηθέντων υποστηρίζει πως θα διέκοπτε την χρήση της ιστοσελίδας αν απαιτούσε συνδρομή. Τέλος η γενική εικόνα για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι ότι ενώ βελτιώνουν τις σχέσεις των ανθρώπων ταυτόχρονα τους απομονώνουν στο σπίτι και τους εθίζουν σε αυτήν την συνήθεια την οποία χαρακτηρίζουν καλή- ευχάριστη αλλά ταυτόχρονα και ανόητη-επιζήμια! 7
Abstract This present paper consists of two parts. First part refers in description of the most popular social networks which are Facebook and Twitter. The history, characteristics and the size of networks are mentioned in this part of the paper. Moreover the foundation and composition of the companies as well as the economical, political and social elements relate to their operation are presented. Furthermore, the position they hold in statistics and their market share is specified. In addition to this, refers to the trend in the Greece at this moment and how they connect with Greek companies. The second part relates to the survey that was conducted using questionnaires that was submitted to 250 Physical Science students whose majority comes from the areas of East Macedonia and Thrace. Most of the persons were students, which raise an average monthly pocket money ranging from 200 to 400 euro. Their knowledge on computers can be classified as either good or very good and therefore they did not face any particular hurdles with the creation of the pages profiles. As they indicate the information they received from friends and family resulted in their social networking. The overriding majority of the respondents declare they would stop using the site if a fee was charged. Finally, the general picture for social networks is that they improve social relationships but at the same time they isolate them in their homes and they get addicted to this pleasant but rather harmful, as they characterize it, habit. 8
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο: ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΚΤΥΩΣΗ 1.1. Εισαγωγή Στις μέρες μας η ανθρώπινη επαφή, η επικοινωνία με το συνάνθρωπο, η ανάγκη για συμμετοχή και η αίσθηση της αναγνώρισης από την κοινωνία έχουν επηρεαστεί σημαντικά από την ανάπτυξη του Διαδικτύου, το οποίο έχει εξελιχθεί από απλό μέσο δημοσίευσης και αναζήτησης πληροφοριών σε μέσο αμφίδρομης επικοινωνίας και συμμετοχής. Η κοινωνική δικτύωση είναι μια σχετικά νέα τάση στο διαδίκτυο. Η ανάπτυξη των κοινωνικών δικτύων (social networks) στηρίζεται στις θεωρίες των κοινοτήτων πρακτικής. Οι Lave και Wenger το 1998 στο έργο τους «Κοινότητες Πρακτικής» (Communities of Practice) ορίζουν την κοινότητα πρακτικής ως μία οργανική κοινότητα ατόμων, που την ενώνουν κοινοί στόχοι, κοινά ενδιαφέροντα και πρακτικές. Με τη συμμετοχή σε μία κοινότητα πρακτικής, επιτυγχάνεται η τόσο πολυπόθητη επικοινωνία, η κοινωνικοποίηση, η διαμόρφωση της ταυτότητας καθώς και σε πολλές περιπτώσεις η μάθηση. Τονίζουν ακόμα ότι οι άνθρωποι επιθυμούν να ενταχθούν σε μια τέτοια κοινότητα για λόγους κοινωνικής αποδοχής αλλά ταυτόχρονα και αυτοεκτίμησης και διεύρυνσης των ενδιαφερόντων τους. Κύριος στόχος τους όμως είναι η συμμετοχή για περαιτέρω μάθηση και γνώση. Οι «Διαδικτυακές Κοινότητες Πρακτικής» δημιουργούνται από χρήστες που μοιράζονται κοινά ενδιαφέροντα και χρησιμοποιούν αντί για τη δια ζώσης επικοινωνία, η οποία για ποικίλους λόγους είναι δύσκολη ή αδύνατη, έναν εναλλακτικό τρόπο που τους προσφέρεται μέσω του Διαδικτύου. (Παπαδημητρίου, 2010) Οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης (social networking sites), όπως τα πολύ δημοφιλή στη χώρα μας Facebook, Hi5 και Myspace, αποτελούν μέρος της καθημερινότητας όλων και κυριότερα των νεαρών μελών της οικογένειας. Στις ιστοσελίδες αυτές, παιδιά, νέοι, αλλά και μεγαλύτεροι σε ηλικία χρήστες μέσα από τα εικονικά τους προφίλ επικοινωνούν αμφίδρομα με άλλους χρήστες. Μπορούν δηλαδή να δημοσιεύσουν τις φωτογραφίες και τα βίντεό τους, να γίνουν μέλη σε ομάδες κοινών ενδιαφερόντων (groups), να δημοσιεύσουν και να ανταλλάξουν τις καλλιτεχνικές τους δημιουργίες (μουσική, εικαστικά έργα κ.λπ.), να συζητήσουν με ανθρώπους από την άλλη άκρη της γης και να επισκεφτούν σελίδες άλλων χρηστών με σκοπό να δουν τα ενδιαφέροντά τους αλλά και διάφορα στοιχεία που τους 9
αφορούν. Ακόμη να χρησιμοποιήσουν πλήθος εφαρμογών όπως κουίζ, παιχνίδια, σημειώσεις, συνδέσμους, ερωτήσεις αλλά και πολλές ακόμη εφαρμογές που εμφανίζονται καθημερινά. Επιπλέον, το «social networking» ως νέος τρόπος αμφίδρομης επικοινωνίας και συμμετοχής επιτρέπει στους χρήστες να δημιουργούν οι ίδιοι περιεχόμενο στο Διαδίκτυο και να το μοιράζονται με άλλους χρήστες, χωρίς να έχουν εξειδικευμένες τεχνικές γνώσεις. (s@ferinternet, 2011) Σε μια έρευνα που διεξήγαγε το Ινστιτούτο Επικοινωνίας σε συνεργασία με το Τμήμα Επικοινωνίας Μέσων και Πολιτισμού, του Παντείου Πανεπιστημίου, το τμήμα Μάρκετινγκ και Επικοινωνίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και την MRB Hellas κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι αγαπημένη ενασχόληση των περισσότερων Ελλήνων χρηστών του διαδικτύου (88,2%) αποτελούν τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης. Οι κύριες δραστηριότητες των χρηστών εστιάζονται στο να μοιράζονται αρχεία (63,1%), να διαβάζουν blogs (55,7%) και να επισκέπτονται εφαρμογές κοινωνικής δικτύωσης (50,2%) ακόμη και αν δεν γνωρίζουν τον όρο social media (77,9%). Η μεγάλη πλειοψηφία των χρηστών του Διαδικτύου θεωρεί ότι αυτά που προσφέρονται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι θετικά και σε αυτά περιλαμβάνονται με το μεγαλύτερο ποσοστό η ενημέρωση/πληροφόρηση (50,1%), ακολουθεί η επικοινωνία (25,9%) και τέλος η διασκέδαση/ψυχαγωγία (23,0%). (Τσακαρέστου, 2009) Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι οι υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης δεν αποτελούν μία νέα μορφή εκκοινώνισης και επικοινωνίας, ιδιαιτέρως ανάμεσα στους νέους αλλά όχι μόνο. Ταυτόχρονα όμως, οι υπηρεσίες αυτές προσδίδουν και μια καινούργια διάσταση στην έννοια του προσωπικού χώρου καθώς παρεμβαίνουν σε αυτόν δημιουργώντας σοβαρές ανησυχίες για παραβίαση της ελευθερίας της ιδιωτικής ζωής των χρηστών τους, των οποίων τα προσωπικά δεδομένα δημοσιοποιούνται στο Διαδίκτυο με πρωτοφανή τρόπο και ποσότητα. Το θέμα αυτό έχει απασχολήσει και τις Αρχές Προστασίας Δεδομένων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το Μάρτιο του 2008 η Διεθνής Ομάδα για την Προστασία των Προσωπικών Δεδομένων στις Τηλεπικοινωνίες (IWGDPT) εξέδωσε ένα έγγραφο συστάσεων για τις υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης. Στη διαμόρφωση του εγγράφου αυτού συμμετείχε ενεργώς και η ελληνική Αρχή, απευθυνόμενη στους παρόχους και στους χρήστες των υπηρεσιών αυτών, προτείνοντάς τους κάποια ενδεικτικά μέτρα για την προστασία των δικαιωμάτων τους. 10
Κάποια από τα μέτρα που προτείνονται προς τους παρόχους, περιλαμβάνουν: - Την διαφανή και πλήρη πληροφόρηση των χρηστών σχετικά με την επεξεργασία και τη χρήση των προσωπικών τους δεδομένων. Επίσης, πρέπει να παρέχεται στους χρήστες η δυνατότητα άσκησης των δικαιωμάτων τους για πρόσβαση και αντίρρηση, για παράδειγμα την διόρθωση ή διαγραφή ορισμένων προσωπικών τους δεδομένων. Επιπρόσθετα, πρέπει να ενημερώνονται οι χρήστες για τους κινδύνους δημοσιοποίησης των δεδομένων αυτών στο Διαδίκτυο, καθώς και για το γεγονός ότι είναι παράνομο να δημοσιεύουν προσωπικά δεδομένα τρίτων χωρίς την συγκατάθεση των τελευταίων. Τέλος, πρέπει να ενημερώνονται όταν τα προσωπικά τους προφίλ χρησιμοποιούνται για σκοπούς στοχευόμενης διαφήμισης. - Την παροχή δυνατότητας ελέγχου των προφίλ των χρηστών από τους ίδιους τους χρήστες, όπως για παράδειγμα να έχουν οι χρήστες τη δυνατότητα να περιορίζουν τη δημοσιοποίηση μέρους του προφίλ τους σε συγκεκριμένες ομάδες άλλων χρηστών ή να μην επιτρέπουν τη χρήση των προσωπικών τους δεδομένων από τρίτους ή για άλλους σκοπούς (όπως π.χ. διαφημιστικούς). - Την ενεργοποίηση μηχανισμών για τη διαχείριση παραπόνων που υποβάλλονται από τους χρήστες, προβλέποντας και μέτρα όπως είναι η κατάργηση λογαριασμών χρηστών που δεν συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις για την προστασία των προσωπικών δεδομένων των ίδιων η τρίτων. - Την παροχή δυνατότητας δημιουργίας και χρήσης ανώνυμων προφίλ. Επίσης, προς τους χρήστες των υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης ενδεικτικά συνίσταται να: - Είναι προσεκτικοί όταν δημοσιεύουν προσωπικά δεδομένα, καθώς όλα όσα δημοσιεύονται γίνονται αυτόματα διαθέσιμα σε άγνωστο αριθμό ατόμων στο Διαδίκτυο. - Σέβονται την ελευθερία της ιδιωτικής ζωής των άλλων και να μην δημοσιεύουν προσωπικά δεδομένα τρίτων χωρίς την συγκατάθεση τους. Ακόμη να χρησιμοποιούν ρυθμίσεις φιλικές προς την αυτήν, όπως είναι ο περιορισμός της διαθεσιμότητας των προσωπικών τους δεδομένων σε μηχανές αναζήτησης. 11
- Χρησιμοποιούν διαφορετικά αναγνωριστικά και κωδικούς πρόσβασης από αυτά που χρησιμοποιούν σε άλλους διαδικτυακούς τόπους που επισκέπτονται όπως οι υπηρεσίες internet-banking ή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο και οικονομικά στοιχεία τους. - Προσέχουν ώστε να μη δίνουν κατά λάθος τη συγκατάθεση τους για διάθεση των προσωπικών τους δεδομένων για διαφημιστικούς σκοπούς. - Να προτιμούν τη χρήση ανώνυμων προφίλ. (Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, 2011) Εικόνα 1 - Κοινωνικά δίκτυα 1.2. Τι είναι ένα κοινωνικό δίκτυο Κοινωνική δικτύωση είναι η συγκέντρωση ή συμμετοχή των ατόμων σε συγκεκριμένες ομάδες, όπως για παράδειγμα οι αγροτικές κοινότητες, οι γειτονιές, οι χώροι εργασίας, τα πανεπιστήμια και τα σχολεία. Στη βιβλιογραφία εμφανίζονται διάφοροι ορισμοί για το τι είναι ένα κοινωνικό δίκτυο: - Ο Χτούρης (Χτούρης 2004) ορίζει ως κοινωνικά δίκτυα τα «πολυδιάστατα συστήματα επικοινωνίας και διαμόρφωσης της ανθρώπινης πρακτικής και της κοινωνικής ταυτότητας». - Οι Walker, MacBride και Vachon (1977), όρισαν ως κοινωνικό δίκτυο το άθροισμα των προσωπικών επαφών μέσω των οποίων το άτομο διατηρεί την κοινωνική του ταυτότητα, λαμβάνει συναισθηματική υποστήριξη, υλική ενίσχυση και συμμετοχή στις υπηρεσίες, έχει πρόσβαση στις πληροφορίες και δημιουργεί νέες κοινωνικές επαφές. - Τα κοινωνικά δίκτυα συνήθως αποτελούνται από τα μέλη της οικογένειας, τους φίλους και τους γνωστούς και περιλαμβάνουν τρεις κρίσιμες έννοιες: o α) το μέγεθος ή το εύρος, το οποίο αναφέρεται στον αριθμό των ατόμων που συμμετέχουν στο δίκτυο, 12
o o β) τη σύνθεση, δηλαδή το ποσοστό συμμετοχής μελών της ευρύτερης οικογένειας ή φίλων στο δίκτυο, γ) τη συχνότητα, που δηλώνει το πόσο συχνά τα μέλη ενός κοινωνικού δικτύου αλληλεπιδρούν μεταξύ τους (Χτούρης, Παπάνης, Ρόντος, 2004). Ένα κοινωνικό δίκτυο είναι επομένως μια κοινωνική δομή που αποτελείται από άτομα τα οποία συνδέονται ή δεσμεύονται μεταξύ τους με έναν ή περισσότερους συγκεκριμένους τύπους αλληλεξάρτησης όπως η φιλία, η συγγένεια, τα κοινά ενδιαφέροντα, οι οικονομικές συναλλαγές κλπ. Δεν είναι ίσως υπερβολή το να ισχυριστούμε ότι τα θέματα και τα ενδιαφέροντα των κοινωνικών δικτύων είναι τόσο ποικίλα και πλούσια, όσο και η ιστορία του κόσμου μας. Η κοινωνική δικτύωση σήμερα είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στην online μορφή της, δηλαδή σε απευθείας σύνδεση στο Διαδίκτυο. Αυτό συμβαίνει διότι το Διαδίκτυο είναι γεμάτο με εκατομμύρια άτομα που επιθυμούν να γνωρίσουν άλλους ανθρώπους, να αναπτύξουν φιλίες ή επαγγελματικές συμμαχίες, να αναζητήσουν εργασία, να σχηματίσουν ομάδες και να μοιράζονται από πρώτο χέρι πληροφορίες και εμπειρίες σχετικά με τα χόμπι και τα ενδιαφέροντά τους. Όταν πρόκειται για online κοινωνική δικτύωση, χρησιμοποιούνται ιστοσελίδες γνωστές ως ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης. Οι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης λειτουργούν ως online κοινότητες των χρηστών του Διαδικτύου. Ανάλογα με τα χαρακτηριστικά κάθε ιστότοπου, τα μέλη της online κοινότητας έχουν κοινά ενδιαφέροντα όπως κάποιο χόμπι, τη θρησκεία ή την πολιτική. Η εγγραφή και πρόσβαση σε έναν ιστότοπο κοινωνικής δικτύωσης παρέχει στα μέλη του άμεση και συνεχή κοινωνικοποίηση. Αυτή η κοινωνικοποίηση μπορεί να περιλαμβάνει την ανάγνωση του προφίλ των άλλων μελών και συχνά και την επικοινωνία μαζί του. Οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης ή ηλεκτρονικά κοινωνικά δίκτυα, έκαναν την εμφάνισή τους το 2002 με το Friendster. Αυτές οι ιστοσελίδες επιτρέπουν στα άτομα να παρουσιάσουν τους εαυτού τους να αναπτύξουν την κοινωνική τους δικτύωση, καθώς και να δημιουργήσουν ή να διατηρήσουν συνδέσεις με άλλους χρήστες. Η ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης όμως που ξεχώρισε ανάμεσα στις άλλες είναι το Facebook. Με 132 εκατομμύρια χρήστες, τον Ιούνιο του 2008, και 200% 13
μέση ετήσια αύξηση εγγραφών το Facebook είναι αναμφισβήτητα η δημοφιλέστερη ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης. 1.3. Οφέλη και κίνδυνοι Η χρήση online κοινωνικών δικτύων προσφέρει στους χρήστες τους πολλά οφέλη και πλεονεκτήματα. Όσον αφορά στις δυνατότητες κοινωνικής δικτύωσης, τα online κοινωνικά δίκτυα έχουν παγκόσμια έκταση και πολυφωνία. Επομένως τα οφέλη τους είναι: - Η δυνατότητα δημιουργίας δεσμών με πολύ μεγάλο αριθμό ατόμων, εφόσον το Διαδίκτυο συγκεντρώνει πλήθος άτομα από όλο τον κόσμο. - Η δυνατότητα δημιουργίας δεσμών με άτομα που μπορεί να βρίσκονται σε μεγάλη γεωγραφική απόσταση το ένα από το άλλο, εφόσον το Διαδίκτυο καταργεί τις αποστάσεις. Αυτή η δυνατότητα δεν υπάρχει στα στενά κοινωνικά δίκτυα του άμεσου πραγματικού περιβάλλοντος του ατόμου. - Η δυνατότητα δημιουργίας μεγάλης ποικιλίας κοινωνικών δεσμών εφόσον στο Διαδίκτυο συρρέουν άτομα από διαφορετικές χώρες, κοινωνίες, πολιτισμούς και με διαφορετικές συνήθειες και χαρακτηριστικά. - Η δυνατότητα επιλογής ανάμεσα σε μεγάλο πλήθος κοινωνικών ομάδων και η αναζήτηση της ομάδας που εκφράζει και ωφελεί το άτομο με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. - Η δυνατότητα επαφής με πολλούς διαφορετικούς πολιτισμούς και επομένως η δυνατότητα διεύρυνσης των γνώσεων και των πνευματικών οριζόντων του ατόμου. - Η δυνατότητα δραστηριοποίησης και σύμπραξης για κοινούς σκοπούς με άτομα που μπορεί να βρίσκονται οπουδήποτε στη γη και επομένως η ενίσχυση του κοινού σκοπού με μεγάλο πλήθος συμμετεχόντων. Όσον αφορά στην πρόσβαση των χρηστών τους σε χρήσιμο περιεχόμενο, τα σημαντικότερα από τα οφέλη τους είναι: - Η δυνατότητα αναζήτησης και ανεύρεσης περιεχομένου (φωτογραφιών, βίντεο κλπ) στο οποίο οι χρήστες δε θα μπορούσαν να έχουν πρόσβαση με διαφορετικό τρόπο (π.χ. από έντυπα μέσα). - Η δυνατότητα άμεσης και από πρώτο χέρι ενημέρωσης για οτιδήποτε συμβαίνει στον κόσμο, εφόσον οι ειδήσεις μεταδίδονται μεταξύ των χρηστών του 14
Διαδικτύου από τη μια άκρη της γης στην άλλη, σε ελάχιστο χρόνο. Η ενημέρωση μπορεί να είναι γενική ή στοχευμένη, δηλ. με συγκεκριμένο αντικείμενο. - Η δυνατότητα εύκολης πρόσβασης σε ψυχαγωγικό περιεχόμενο, από το σπίτι, μέσω π.χ. της παρακολούθησης βίντεοκλιπ και μέσω της ενασχόλησης με εφαρμογές ψυχαγωγικού χαρακτήρα όπως τα παιχνίδια. Εκτός όμως από τα παραπάνω σημαντικά οφέλη, υπάρχουν και σοβαροί κίνδυνοι που σχετίζονται με την online κοινωνική δικτύωση. Κάποιοι από τους κινδύνους αυτούς αφορούν και στην δικτύωση στον πραγματικό κόσμο. Για παράδειγμα, όπως υπάρχει ο κίνδυνος του "αγνώστου κατά την κοινωνικοποίηση σε πραγματικούς χώρους όπως το σχολείο, η εργασία ή το μπαρ, το ίδιο ισχύει και κατά την online κοινωνική δικτύωση. Υπάρχουν όμως επιπλέον κίνδυνοι που οφείλονται στο μέγεθος και στη φύση του κυβερνοχώρου. Σε αυτούς τους επιπλέον κινδύνους συμπεριλαμβάνονται: - Η έκθεση σε πολύ μεγαλύτερο αριθμό κινδύνων κοινωνικού χαρακτήρα. Ενώ θα περίμενε κανείς ότι το Διαδίκτυο λόγω της απόστασης που εμπεριέχει, θα προφύλασσε τα άτομα από την επαφή με πραγματικούς κινδύνους, είναι πολλές οι περιπτώσεις όπου ιδιαίτερα οι νέοι βιώνουν έντονα καταστάσεις μέσα από την χρήση του κυβερνοχώρου, οι οποίες είναι τραυματικές για την ψυχική τους υγεία εξαιτίας της χρήσης online κοινωνικών δικτύων και της επαφής τους με πλήθος αγνώστων ατόμων. - Η επιβλαβής έκθεση της προσωπικής ζωής του ατόμου. Τα online κοινωνικά δίκτυα είναι χώροι όπου μπορεί να συγκεντρώνεται πλήθος διαφορετικών και άγνωστων ατόμων. Η καταχώρηση και δημοσίευση προσωπικών στοιχείων σε αυτά, καθιστά τους χρήστες τους ευάλωτους σε πολύ μεγαλύτερο αριθμό ατόμων, συχνά με ανεξέλεγκτες συνέπειες. - Ο κίνδυνος εξαπάτησης, δηλ. η σύνδεση με άτομα που ισχυρίζονται ότι είναι κάποιοι που δεν είναι στην πραγματικότητα. Οι χρήστες του Διαδικτύου μπορούν να διατηρήσουν την ανωνυμία τους όταν έρχονται σε επαφή με άλλους χρήστες, αλλά μπορούν εύκολα και να εξαπατήσουν ή να εξαπατηθούν από τους υπόλοιπους χρήστες εξαιτίας αυτής της δυνατότητας. Η επαφή και η διασύνδεση με παντελώς αγνώστους ενέχει περισσότερους κινδύνους απ ότι η επαφή με αγνώστους στον πραγματικό κόσμο, γιατί δεν υπάρχει η αμεσότητα και η δυνατότητα ανάπτυξης κριτικής σκέψης και αντίδρασης. 15
- Η παρενόχληση από άτομα εντελώς άγνωστα μέλη του κοινωνικού δικτύου χωρίς τη δυνατότητα προστασίας ή αντιμετώπισης τέτοιων ενεργειών. - Η κλοπή των προσωπικών δεδομένων και γενικά η απειλή της ασφάλειας των προσωπικών δεδομένων των χρηστών τους. Η συμμετοχή και η παροχή προσωπικών δεδομένων σε ιστότοπους, δυστυχώς δεν είναι ασφαλής και ο χρήστης δεν μπορεί να γνωρίζει αν αυτά τα δεδομένα χρησιμοποιούνται από τους συγκεκριμένους ιστότοπους με τρόπους που ο ίδιος δεν έχει εγκρίνει. - Η εύκολη μετάδοση και επαφή με ηλεκτρονικό περιεχόμενο που δεν είναι ασφαλές για τους χρήστες του, όπως κακόβουλο λογισμικό, πορνογραφικό υλικό, υλικό προσηλυτισμού, υλικό εθισμού σε επικίνδυνες ουσίες, υλικό με θέμα τη βία, ρατσιστικό περιεχόμενο κ.ά. - Ο βομβαρδισμός με διαφημιστικά μηνύματα από τις σελίδες του ιστότοπου. Οι διαφημίσεις αυτές αποτελούν το κύριο έσοδο της εταιρείας που διαχειρίζεται τον ιστότοπο και είναι το τίμημα που "πληρώνουν τα μέλη για τις "δωρεάν παροχές. Το 63% των Ελλήνων χρηστών σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας "Ελευθεροτυπία έχουν δημιουργήσει προφίλ σε κάποια online υπηρεσία κοινωνικής δικτύωσης, ενώ ο αντίστοιχος ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 45%. Το υψηλό αυτό ποσοστό φέρνει την Ελλάδα στην τρίτη θέση πανευρωπαϊκά, μετά τη Δανία και τη Νορβηγία. 1.4. Δημοφιλή online κοινωνικά δίκτυα Σήμερα, υπάρχουν πολλοί ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης. Οι ιστότοποι διακρίνονται σε κατηγορίες ανάλογα με: - το αντικείμενό τους, δηλ. το στόχο της δικτύωσης, - τον τρόπο εγγραφής και συμμετοχής μελών (ελεύθερη ή περιορισμένη), - τον τρόπο επικοινωνίας μεταξύ των μελών τους και - το είδος του περιεχομένου που ανταλλάσσουν οι χρήστες μεταξύ τους. Άλλοι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης εστιάζουν σε συγκεκριμένα ενδιαφέροντα χρηστών, ενώ άλλοι δεν έχουν συγκεκριμένο στόχο ή αντικείμενο. Οι τελευταίοι συχνά αναφέρονται ως "παραδοσιακοί" ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης και συνήθως έχουν ανοιχτή την ένταξη μελών σε όλους τους χρήστες του Διαδικτύου. Στους περισσότερους από αυτούς τους ιστότοπους τα μέλη μπορούν 16
και να δημιουργήσουν το δικό τους δίκτυο φίλων και να εξαλείψουν τα μέλη που δεν έχουν κοινά ενδιαφέροντα ή στόχους. Σε κάποιους ιστότοπους η εγγραφή μελών είναι ελεύθερη, ενώ σε άλλους απαιτείται πρόσκληση από ένα υπάρχον μέλλον, δηλ. σύσταση του μέλους για την εγγραφή του. Ο τρόπος επικοινωνίας μεταξύ των μελών μπορεί να είναι ατομικός, δηλαδή ανάμεσα σε δύο άτομα, ή μαζικός όπου τα μέλη δημοσιεύουν περιεχόμενο ορατό σε όλους τα μέλη. Μπορεί να περιλαμβάνει δημοσιεύσεις μηνυμάτων ή ακόμα και ζωντανές συνομιλίες, σχόλια, νήματα συζητήσεων κλπ. Το περιεχόμενο που δημοσιεύουν ή ανταλλάσσουν μεταξύ τους τα μέλη του ιστότοπου μπορεί να είναι κείμενο, φωτογραφίες, ή ακόμα και βίντεο. Τα ιστολόγια (blogs ή web logs) αποτελούν ένα είδος κοινωνικών δικτύων των οποίων τα μέλη (bloggers) δραστηριοποιούνται έντονα επαγγελματικά ή από προσωπικό ενδιαφέρον σε συγκεκριμένο τομέα ή θέμα και επιθυμούν να δημοσιεύουν τις προσωπικές τους απόψεις συνήθως με εκτενή τρόπο. Στόχος τους είναι προσελκύσουν απλούς χρήστες του Διαδικτύου οι οποίοι θα γίνουν αποδέκτες των προσωπικών του απόψεων, ή θα εμπλακούν σε διάλογο μαζί τους. Μπορούν να χαρακτηριστούν ως ερασιτέχνες δημοσιογράφοι ή συγγραφείς. Οι πιο δημοφιλείς ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης σήμερα είναι οι εξής: - Facebook - MySpace - Youtube - Blogger - Flickr - Twitter - LinkedIn 1.5. Web 2.0 Ο όρος Web 2.0 (Ιστός 2.0), χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια νέα γενιά του Παγκόσμιου Ιστού η οποία βασίζεται στην αυξανόμενη δυνατότητα των χρηστών του Διαδικτύου να μοιράζονται πληροφορίες και να συνεργάζονται online. Αυτή η νέα γενιά είναι μια δυναμική διαδικτυακή πλατφόρμα στην οποία μπορούν να αλληλεπιδρούν χρήστες χωρίς εξειδικευμένες γνώσεις σε θέματα υπολογιστών και δικτύων. 17
1.5.1. Ιστορικά στοιχεία Η φράση Web 2.0 ειπώθηκε για πρώτη φορά το 2004 κατά τη διάρκεια ενός συνεδρίου μεταξύ της O'Reilly Media και της MediaLive International όπου προτείνονταν ιδέες για την αναβάθμιση του παγκόσμιου ιστού. Ο Dale Dougherty, web pioneer και O'Reilly VP, παρατήρησαν ότι το διαδίκτυο είχε αρχίσει να γίνεται πολύ δημοφιλές και σημαντικό για την καθημερινότητά όλο και μεγαλύτερου ποσοστού ανθρώπων. Ο ρυθμός εμφάνισης νέων εφαρμογών και ιστοσελίδων οι οποίες αναγνωρίζονταν από το ευρύ κοινό σε σύντομο χρονικό διάστημα είχε αρχίσει να αυξάνεται. Επιπλέον οι περισσότερες εταιρείες άρχισαν να στρέφουν την επιχειρηματική τους δράση στο διαδίκτυο και να προσπαθούν να προσελκύσουν τους καταναλωτές τους σε αυτό. Έχοντας όλα αυτά ως δεδομένα εξέτασαν το Web 2.0 ως μια δεύτερη γενιά υπηρεσιών βασισμένων στο Διαδίκτυο. Με βάση τα δεδομένα αυτά χρησιμοποίησαν αυτή την φράση σαν τίτλο για μια σειρά από συνέδρια με τον τίτλο Web 2.0 Summit. Το Web 2.0 λοιπόν είναι μια φράση που εφευρέθηκε για να περιγράψει μια προτεινόμενη δεύτερη γενιά υπηρεσιών οι οποίες βασίζονται στο διαδίκτυο. Κάποιες από αυτές είναι οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης, wiki, εργαλεία επικοινωνίας, που δίνουν έμφαση στην ηλεκτρονική συνέργεια και ανταλλαγή μεταξύ των χρηστών. Αν και ο όρος Web 2.0 δίνει την αίσθηση ότι αποτελεί μια καινούργια έκδοση και εξέλιξη του Web, στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για κάποιο καινούργιο πρωτόκολλο αλλά αναφέρεται στις αλλαγές του τρόπου που αξιοποιούνται οι ήδη υπάρχουσες τεχνολογίες και στον τρόπο που οι σχεδιαστές πληροφοριακών συστημάτων καθώς και οι χρήστες χρησιμοποιούν το Διαδίκτυο. Ο όρος αυτός λοιπόν χρησιμοποιείται για να περιγράψει την δεύτερη γενιά υπηρεσιών διαδικτύου που εστιάζει στην δυνατότητα των χρηστών να διαμοιράζονται πληροφορίες και να συνεργάζονται online ώστε ο χρήστης να μην θεωρείται απλά ως ένας θεατής, ένας πελάτης, ένας καταναλωτής αλλά να συμμετέχει ενεργά, και συχνά αλτρουιστικά στην διαμόρφωση και διαχείριση των πληροφοριών του παγκόσμιου ιστού. Η μεγαλύτερη και σημαντικότερη καινοτομία που προσέφερε το Web 2.0 ήταν η διαφοροποίηση του target group, τόσο των δημιουργών λογισμικού αλλά κυρίως των χρηστών. Η συνειδητοποίηση και υιοθέτηση της συλλογικότητας στο 18
διαδίκτυο έφερε επαναστατικές αλλαγές στην αντιμετώπιση του διαδικτύου, από οποιαδήποτε σκοπιά βλέψης. Από την μία πλευρά οι δημιουργοί λογισμικού, άρχισαν να προσπαθούν να ικανοποιήσουν επιθυμίες όχι πια ενός χρήστη, αλλά κυρίως ανάγκες και επιθυμίες που δημιουργούνται μέσω της αλληλεπίδρασης των χρηστών. Από την πλευρά οι χρήστες αγκάλιασαν με πρωτοφανή τρόπο τη νέα αυτή μορφή του διαδικτύου, αναγκάζοντας με τη σειρά τους ακόμη και τις επιχειρήσεις να στραφούν σ αυτή τη «φλέβα χρυσού». Ακόμη μεγαλύτερη εφαρμογή της συλλογικότητας μεταξύ των χρηστών έφεραν τα Wikis. Πλέον, ο δημιουργός μιας σελίδας, δεν ήταν μόνο ένας άνθρωπος, αλλά μια ολόκληρη ομάδα. Η σελίδα μπορεί να ήταν οποιουδήποτε μεγέθους και περιεχομένου. Ζωντανό παράδειγμα η Wikipedia, η μεγαλύτερη πια πηγή γνώσης στο διαδίκτυο. Σταδιακά έγινε απαραίτητη στάση αναζήτησης ακόμη και της πιο περίεργης πληροφορίας. Τα ιστολόγια ήταν μια ιδανική ευκαιρία για όσους ήθελαν να ξεδιπλώσουν το συγγραφικό τους ταλέντο, να πληροφορήσουν, να ενημερώσουν, ή ακόμη και να θίξουν θέματα που τα παραδοσιακά μέσα αποκρύπτουν, εν γνώσει τους ή όχι. Η άμεση εκτόξευση της δημοτικότητας τους από πολύ νωρίς, απέδειξε ότι κάτι τέτοιο ήταν αναγκαίο. Παρεμφερής ήταν και η ανάγκη για «φορητότητα» της πληροφορίας, που έφεραν τα podcasts, άμεσα εκμεταλλεύσιμη. Το πλήθος φορητών mp3 players ευνόησε αλλά και ευνοήθηκε από την ιδέα. Συμπερασματικά λοιπόν το Web 2.0 μπορεί να οδηγήσει σε πρωτοφανείς εμπειρίες, όσον αφορά τη διασκέδαση, την ενημέρωση, την εκπαίδευση υστερεί όμως ακόμα στο τμήμα που αφορά την επιχειρηματικότητα. Πέρα από την αδιαμφισβήτητη εμπορική εκμετάλλευση του Web 2.0, ζητούμενο είναι πια και η χρήση εργαλείων του στον εργασιακό χώρο. Κάποιες προσπάθειες έχουν ήδη γίνει (πχ. χρήση wiki μεταξύ ομάδας προγραμματιστών), ωστόσο είναι σίγουρο πως περαιτέρω ανάπτυξη του τομέα είναι αναγκαία και επιθυμητή. 1.5.2. Χαρακτηριστικά Όπως έχει ήδη τονιστεί το Web 2.0 ξεπερνά τα όρια μίας περιορισμένης πλατφόρμας ενός υπολογιστή, καθώς ο χρήστης θα μπορεί να δρα στο Διαδίκτυο σχεδόν με τον ίδιο τρόπο που δρούσε μέχρι τώρα στον υπολογιστή του. Οι πιο ειδικοί μιλούν ακόμη για έναν νέο τρόπο σχεδίασης των ιστοσελίδων ο οποίος θα βασίζεται στην αμφίδρομη συμμετοχή του χρήστη. Θα επιτρέπεται δηλαδή στον 19
χρήστη να αλλάξει τόσο το περιβάλλον της σελίδας όσο και να παρέμβει στο περιεχόμενό της. Χαρακτηριστικές εφαρμογές του Web 2.0 είναι τα κοινωνικά μέσα (social media), τα wikis, τα blogs, τα Podcasting, τα Social Networks, τα Micro-blogging αλλά και αρκετά ακόμα. Αρκετές από τις εντολές αυτές αμφίδρομης επικοινωνίας του Web 2.0 μας είναι ήδη γνωστές από διάφορες ιστοσελίδες social media όπως το Facebook ή το Youtube για παράδειγμα που είναι πολύ δημοφιλή στην χώρα μας. Τέτοιες εκφράσεις είναι η αναζήτηση (search), το tag, η παράθεση links ή το authoring όπως λειτουργεί σε πολλά wiki όπου οι χρήστες μπορούν να δημιουργήσουν άρθρα αλλά και να ανανεώσουν ή να διαγράψουν ήδη υπάρχοντα. Ένα ακόμη χαρακτηριστικό είναι η χρήση κυρίως "ελαφριάς τεχνολογίας σε ό, τι αφορά τα πρωτόκολλα, τις γλώσσες προγραμματισμού, τις διεπαφές χρήστη, και απλότητα στον προγραμματιστικό σχεδιασμό τους, αλλά και η συνεχής και άμεση ανανέωση των δεδομένων και του λογισμικού που πρέπει να προσαρμόζεται διαρκώς στις ανάγκες των χρηστών. Μεγάλο ρόλο έπαιξε στην προώθηση του δημοκρατικού χαρακτήρα του διαδικτύου, με τους χρήστες να έχουν τον πρωταγωνιστικό ρόλο αλλά και την υιοθέτηση της τάσης για αποκέντρωση των δεδομένων, υπηρεσιών και προτύπων. Δυνατότητες δημιουργήθηκαν για την κατηγοριοποίηση του περιεχομένου από το χρήστη με σημασιολογικές έννοιες για ευκολότερη αναζήτηση της πληροφορίας, και για ανοιχτή επικοινωνία, ανάδραση, διάχυση πληροφοριών, άμεση συγκέντρωση και εκμετάλλευση της γνώσης των χρηστών για διάφορα ζητήματα. Τέλος η αμφίδρομη επικοινωνία του χρήστη με επιχειρήσεις ή οργανισμούς που μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα την υιοθέτηση κατευθύνσεων και τη λήψη αποφάσεων. 1.5.3. Τεχνολογίες Web 2.0 Παρακάτω αναφέρονται οι σημαντικότερες τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται από το Web 2.0 και το κάνουν να διαφέρει ως προς τον τρόπο λειτουργίας και παρουσίασης των ιστοσελίδων σε σχέση με το παραδοσιακό Web: 20
- Πλούσια και διαδραστικά interfaces χρηστών που χρησιμοποιούν τεχνολογία Flash, Javascript, κλπ και την Ajax, που αντιπροσωπεύει την τάση του Web 2.0 για όσο το δυνατόν καλύτερη εκμετάλλευση του δικτύου. - Χρήση CSS για να διαχωριστούν τα δεδομένα πληροφορίας από τα δεδομένα μορφοποίησης σε μια ιστοσελίδα. - Χρήση RSS feeds ή και Atom, καθώς και χρήση ανοικτού λογισμικού. - "Ελαφρά πρωτόκολλα δικτύου REST και SOAP που χρησιμοποιούν απλές ΗΤΤΡ εντολές (get, post, put, κλπ) για ανάκτηση δεδομένων από τους servers. - Αρχιτεκτονικές SOA που επιτρέπουν το διαμοιρασμό και την επαναχρησιμοποίηση υπηρεσιών-εφαρμογών από διαφορετικά προγράμματα λογισμικού και SaaS όπου οι εφαρμογές είναι εγκατεστημένες σε κεντρικό server του δικτύου ώστε οι χρήστες να τις χρησιμοποιούν μέσω browser, ανεξαρτήτως Η/Υ, τόπου, και χρονικής στιγμής. 1.5.4. Επιπτώσεις του Web 2.0 στους χρήστες - Χρήση εφαρμογών που εξυπηρετούν τα συμφέροντα-ανάγκες των χρηστών. - Νέες διαστάσεις στην επικοινωνία μεταξύ των χρηστών. - Ελεύθερη δημοσιοποίηση δεξιοτήτων, έκφρασης δημιουργικότητας, ευκαιρίες ανάδειξης και αντικειμενικότερη ενημέρωση. - Δημοκρατικότητα, αίσθηση ένταξης σε κοινότητα, συνεργασία και συνεισφορά. - Ενίσχυση της διαπραγματευτικής δύναμης των χρηστών στις εμπορικές συναλλαγές. - Καλύτερη εξυπηρέτηση των πολιτών από υπηρεσίες, οργανισμούς. (wikispaces, 2011) / (Wikipedia, 2011) 1.6. Ιστορική αναδρομή κ χαρακτηριστικά ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης Ορίζουμε τις Ιστοσελίδες Κοινωνικής Δικτύωσης (Social network sites ή SNSs) ως υπηρεσίες βασισμένες στο WEB που επιτρέπουν στα άτομα (1) την κατασκευή ενός δημόσιου ή ημι-δημόσιου προφίλ μέσα σε ένα οριοθετημένο 21
σύστημα, (2) την άρθρωση ενός καταλόγου που αποτελείται από άλλους χρήστες με τους οποίους μοιράζονται μια σύνδεση, και (3) την διασταύρωση των προφίλ τους με τα άλλα προφίλ και το σύστημα (Olsen, 2008) οι ιστοσελίδες Κοινωνικής Δικτύωσης είναι χτισμένες πάνω στις δομές των δικτύων: είναι κοινωνικά δίκτυα. Πρόκειται για δράστες (άτομα) που έχουν δεσμούς με άλλα άτομα και σχέσεις που υποστηρίζονται ή δημιουργούνται από τις διασυνδέσεις αυτές. Χαρακτηριστικό των Κοινωνικών αυτών Δικτύων είναι ότι χτίζονται σε σχέσεις που ήδη υπάρχουν στον φυσικό χώρο των ατόμων. Συχνά, τα άτομα συνδέονται με φίλους των φίλων που ήδη γνωρίζουν: ο σχηματισμός των δικτύων αυτών οφείλεται σε μεγάλος μέρος στην ορατότητα που προσφέρουν στις σχέσεις αυτές. Φυσικά, υπάρχουν πολλές νέες διασυνδέσεις αλλά η έρευνα δείχνει ότι δεν είναι αυτός ο κύριος στόχος των χρηστών των online δικτύων. Οι δομές λοιπόν των Ιστοσελίδων ακολουθούν τις ανάγκες των χρηστών τους: - Ο τρόπος σχηματισμού ενός καταλόγου φίλων και - ο τρόπος που μπορεί κάποιος να συνδεθεί με αυτούς είναι ένα σημαντικό στοιχείο που χαρακτηρίζει την ιδιαιτερότητα της κάθε Ιστοσελίδας Κοινωνικής Δικτύωσης. Για παράδειγμα, ενώ στο Facebook μπορεί κάποιος να δει το προφίλ του «φίλου» του, στο LinkedIn ο χρήστης έχει την δυνατότητα να μην δημοσιοποιεί το δίκτυό του και γενικά έχει πρόσβαση στις πληροφορίες των φίλων του ανάλογα με τον λογαριασμό που έχει πληρώσει. Η ιστορία των Ιστοσελίδων Κοινωνικής Δικτύωσης χαρακτηρίζεται από τρία κύματα αλλαγών. Το πρώτο γνωστό site κοινωνικής δικτύωσης ήταν το SixDegrees.com δικτύων (1997) το οποίο εμφανίστηκε ως εργαλείο για να βοηθήσει τους ανθρώπους να συνδεθούν και να στείλουν μηνύματα. Από το 1997 μέχρι το 2001 εμφανίστηκαν διάφορες Ιστοσελίδες οι οποίες υποστηριζόντουσαν από εργαλεία με στόχο την δημιουργία προφίλ και δικτύωση μέσω καταλόγων φίλων (AsianAvenue, BlackPlanet, MiGente). Sites όπως το LiveJournal και το LunarStorm αναδιαρθρώθηκαν ως Ιστοσελίδες Κοινωνικής Δικτύωσης και εμπλουτίστηκαν με σελίδες ημερολογίου, καταλόγους φίλων κ.α. Το επόμενο κύμα της Κοινωνικής online δικτύωσης άρχισε με την εμφάνιση του Ryze.com το 2001, ιστοσελίδα που στόχευε να βοηθήσει τους ανθρώπους να προωθήσουν τα επαγγελματικά τους δίκτυα. Η ιδέα ξεκίνησε από το ενδιαφέρον του 22
ιδρυτή του Ryze να δικτυωθεί με τους φίλους του - μέλη της επιχειρηματικής και τεχνολογικής κοινότητας του Σαν Φραντσίσκο, συμπεριλαμβανομένων των επιχειρηματιών και των επενδυτών πολλών μελλοντικών Ιστοσελίδων Κοινωνικής Δικτύωσης. Ιδιαίτερα οι ιδρυτές και οι συνεργάτες των δικτύων Ryze, Tribe.net, LinkedIn και Friendster πίστευαν περισσότερο σε μια επιχειρηματική πολιτική συνεργασίας παρά ανταγωνισμού. Το 2003 οι Ιστοσελίδες Κοινωνικής Δικτύωσης άρχισαν να αυξάνονται ραγδαία. Πολλές από αυτές υιοθέτησαν μια δομή επικεντρωμένη στα προφίλ προσπαθώντας να αναπαράγουν την επιτυχία του Friendster. Άλλες Ιστοσελίδες οργανώθηκαν γύρω από χρήστες με στόχο σε επαγγελματική δικτύωση όπως το LinkedIn, το Visible Path και το Xing. Επιπλέον, καθώς τα social media και η παραγωγή περιεχομένου από τους ίδιους τους χρήστες αυξάνονταν, διάφορες ιστοσελίδες που είχαν κτιστεί γύρω από θεματικά ενδιαφέροντα ενσωμάτωσαν στα sites τους εργαλεία κοινωνικής δικτύωσης και μετατράπηκαν σε Ιστοσελίδες Κοινωνικής Δικτύωσης, όπως το Flickr (φωτογραφία), το Last.FM (μουσική κοινότητα και ραδιόφωνο) και το YouTube (video). Ενδεικτικά αναφέρουμε την περίπτωση του MySpace: το 2004 ήταν η πρώτη Ιστοσελίδα που συγκέντρωσε τόσους πολλούς έφηβους χρήστες που άλλαξε την πολιτική του σύμφωνα με την απαίτηση των χρηστών του: επέτρεψε επίσημα την εγγραφή των εφήβων και τους έδωσε την δυνατότητα να διαμορφώνουν την σελίδα τους όπως την ήθελαν προσθέτοντας εργαλεία. Με την πολιτική αυτή, το MySpace τράβηξε την προσοχή των Μέσων Ενημέρωσης και έγινε ένα παγκόσμιο φαινόμενο. Την ίδια εποχή, Ιστοσελίδες, σε όλο τον κόσμο, αύξησαν κάθετα τον αριθμό των χρηστών τους και απέκτησαν αναγνώριση, όπως το Bebo (Ηνωμένο Βασίλειο, Αυστραλία) ή το Orkut (Βραζιλία, Ινδία). Το τόσο δημοφιλές σήμερα Facebook άρχισε να λειτουργεί το 2003 με στόχο να υποστηρίξει τα δίκτυα ορισμένων πανεπιστημίων (Harvard). Λίγο αργότερα, το 2005, συμπεριέλαβε μαθητές Λυκείου και επαγγελματίες του ίδιου του δικτύου και τέλος πήρε την σημερινή του μορφή. Την ίδια εποχή, σχηματίστηκαν επίσης Δίκτυα που ήταν επικεντρωμένα σε θρησκευτικές ομάδες ή σε ομάδες προάσπισης δικαιωμάτων (BeautifulPeople, BlackPlanet κ.α.). Τελευταία αναφορά αξίζει να κάνουμε στο Ning: μια πλατφόρμα που επιτρέπει στον χρήστη να δημιουργήσει την δική του Ιστοσελίδα Κοινωνικής Δικτύωσης. 23
Η άνοδος των Ιστοσελίδων Κοινωνικής Δικτύωσης σηματοδότησε μια αλλαγή παραδείγματος στην οργάνωση των online κοινοτήτων. Ενώ οι ιστοχώροι που σχηματίζονται γύρω από τις κοινότητες ενδιαφέροντος ευημερούν ακόμα και σήμερα, οι Ιστοσελίδες Κοινωνικής Δικτύωσης οργανώνονται πρώτιστα γύρω από τους ανθρώπους και όχι ενδιαφέροντα. Αποτελούν προσωπικά (ή «εγωκεντρικά») δίκτυα, με το άτομο στο κέντρο της κοινότητάς τους. Εν τέλει, οι κοινωνικές δομές είναι παρόμοιες είτε online είτε offline: «ο κόσμος αποτελείται από τα δίκτυα, όχι ομάδες» (Wellman, 1999) 24
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2Ο: θ-επιχειρειν 2.1. Τι είναι το e-επιχειρείν Όταν αναφερόμαστε στο Ηλεκτρονικό επιχειρείν εννοούμε κάθε είδους εμπορική συναλλαγή μεταξύ φυσικών ή μη φυσικών προσώπων που πραγματοποιείται με ηλεκτρονικά μέσα. Πρόκειται δηλαδή για την αγοραπωλησία αγαθών, πληροφοριών και υπηρεσιών μέσα από δίκτυα ηλεκτρονικών υπολογιστών, χωρίς την φυσική επαφή πωλητή και αγοραστή (εξ αποστάσεως συναλλαγή) και χωρίς την χρήση χαρτιού. Ηλεκτρονικό επιχειρείν δε σημαίνει κατ ανάγκη ένα ηλεκτρονικό κατάστημα με προϊόντα. Μπορούμε να ορίσουμε το Ηλεκτρονικό επιχειρείν από διαφορετικές οπτικές και εφαρμογές: - Επιχειρήσεις: Ως εφαρμογή νέων τεχνολογιών προς την κατεύθυνση του αυτοματισμού των συναλλαγών και της ροής εργασιών. - Υπηρεσίες: Ως μηχανισμός που έχει στόχο να ικανοποιήσει την κοινή επιθυμία προμηθευτών και πελατών για καλύτερη ποιότητα υπηρεσιών, μεγαλύτερη ταχύτητα εκτέλεσης συναλλαγών και μικρότερο κόστος. - Απόσταση: Ως δυνατότητα αγοραπωλησίας προϊόντων και υπηρεσιών μέσω του Intemet ανεξάρτητα από τη γεωγραφική απόσταση. - Επικοινωνία: Ως δυνατότητα παροχής πληροφοριών, προϊόντων ή υπηρεσιών, και πληρωμών μέσα από δίκτυα ηλεκτρονικών υπολογιστών. Το ηλεκτρονικό επιχειρείν σε πρακτικό επίπεδο, μπορεί να πάρει πολλές μορφές: - Εσωτερικό: Στόχος είναι η αποτελεσματικότερη λειτουργία των δραστηριοτήτων μιας επιχείρησης, ώστε να μπορεί να προσφέρει καλύτερα προϊόντα και υπηρεσίες στους πελάτες της. Οι εφαρμογές του συνήθως εντάσσονται στη λειτουργία ενός τοπικού δικτύου (Intranet) και μπορούν να είναι: επικοινωνία μεταξύ ομάδων εργασίας, ηλεκτρονική δημοσίευση (άμεση διανομή πληροφοριών) κτλ. - Συναλλαγές μεταξύ επιχειρήσεων (Busmess-to-Business - Β2Β): Το ηλεκτρονικό επιχειρείν επιτρέπει σε επιχειρήσεις να βελτιώσουν τη μεταξύ 25
τους συνεργασία, απλοποιώντας τις διαδικασίες και το κόστος των προμηθειών, την ταχύτερη αποστολή των προμηθειών και τον αποτελεσματικότερο έλεγχο του επιπέδου αποθεμάτων. Επιπλέον καθιστά ευκολότερη την αρχειοθέτηση των σχετικών εγγράφων και ποιοτικότερη την εξυπηρέτηση πελατών. Η δυνατότητα ηλεκτρονικής σύνδεσης με προμηθευτές και διανομείς καθώς και η πραγματοποίηση ηλεκτρονικών πληρωμών βελτιώνουν ακόμη περισσότερο την αποτελεσματικότητα: οι ηλεκτρονικές πληρωμές περιορίζουν το ανθρώπινο σφάλμα, αυξάνουν την ταχύτητα και μειώνουν το κόστος των συναλλαγών. Το ηλεκτρονικό εμπόριο προσφέρει τη δυνατότητα αυξημένης πληροφόρησης σχετικά με τα προσφερόμενα προϊόντα - είτε από τους προμηθευτές είτε από ενδιάμεσους οργανισμούς που προσφέρουν υπηρεσίες ηλεκτρονικού εμπορίου. - Λιανικές πωλήσεις - Ηλεκτρονικό επιχειρείν μεταξύ επιχείρησης και καταναλωτών (Business-to-Consumer - B2C): Πρόκειται για την πιο διαδεδομένη μορφή ηλεκτρονικού εμπορίου. Ο καταναλωτής έχει πρόσβαση σε μια τεράστια ποικιλία προϊόντων σε δικτυακούς κόμβους-καταστήματα, βλέπει, επιλέγει, αν επιθυμεί να αγοράσει είδη ένδυσης μπορεί ενίοτε και να τα δοκιμάζει (μέσω ειδικών προγραμμάτων), ανακαλύπτει προϊόντα τα οποία δεν θα μπορούσε να βρει εύκολα στη χώρα του, συγκρίνει τιμές και τέλος αγοράζει. Κι όλα αυτά χωρίς να βγει από το σπίτι του, κερδίζοντας πολύτιμο χρόνο και κόπο. 2.2. Ηλεκτρονικό επιχειρείν & κέρδος Αρκετές εταιρίες που δραστηριοποιούνται στο χώρο το ηλεκτρονικού εμπορίου δεν παρουσιάζουν ικανοποιητικά κέρδη. Ορισμένες, μάλιστα, έρευνες κάνουν λόγο για το ένα τρίτο των online εμπόρων. Από την άλλη πλευρά όμως, οι μελέτες δείχνουν ότι οι περισσότεροι χρήστες του Internet ενημερώνονται για ένα προϊόν online και στη συνέχεια το αγοράζουν από αλλού. Έτσι, ακόμη κι αν ένα δικτυακό κατάστημα δεν σημειώνει αρκετές πωλήσεις, μπορεί να συνεισφέρει σημαντικά στην αύξηση των αγορών μέσα από άλλα κανάλια. Όσον αφορά στις εταιρίες που εστιάζουν στην ανάπτυξη επιχειρηματικών σχέσεων με άλλες εταιρίες μέσα από το ηλεκτρονικό εμπόριο, στόχος τους δεν είναι 26
τόσο η άντληση οικονομικού κέρδους, όσο η περικοπή των εξόδων και η βελτίωση των υπηρεσιών προς τους πελάτες. 2.3. Ηλεκτρονικό επιχειρείν & Ασφάλεια Κανείς δεν είναι 100% ασφαλής online. Επιτήδειοι πάντοτε υπάρχουν, αλλά η κρυπτογράφηση και τα συστήματα ασφαλείας αναπτύσσονται συνεχώς. Ωστόσο, επενδυτές και αναλυτές συμφωνούν ότι οι συναλλαγές είναι λιγότερο επικίνδυνες στο Internet συγκριτικά με το "φυσικό" κόσμο. Για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις το ηλεκτρονικό εμπόριο είναι περισσότερο ασφαλές από ένα "πραγματικό" κατάστημα, το οποίο μπορεί να λεηλατηθεί, να καεί, να πλημμυρίσει. Η δυσκολία έγκειται στο να κάνουν τους πελάτες να εξοικειωθούν με την ιδέα ότι το ηλεκτρονικό εμπόριο είναι ασφαλές γι' αυτούς Μολονότι θεωρείται ότι οι συναλλαγές μέσω πιστωτικής κάρτας στο Internet δεν είναι ασφαλείς, οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι το ηλεκτρονικό εμπόριο και οι online συναλλαγές εν γένει είναι ασφαλέστερες από τις αγορές με πιστωτικές κάρτες σε "φυσικά" καταστήματα. Κάθε φορά που ο πελάτης πληρώνει με πιστωτική κάρτα σε ένα κατάστημα ή εστιατόριο και κάθε φορά που πετά την απόδειξη μιας πιστωτικής κάρτας γίνεται περισσότερο ευάλωτος στην απάτη. 2.4. Προσέλκυση πελατών Τα "μυστικά" για μια επιτυχημένη παρουσία στο χώρο του ηλεκτρονικού εμπορίου είναι τα εξής: - Η ιστοσελίδα e-commerce πρέπει να είναι πάντοτε ενημερωμένη. - Η ιστοσελίδα e-commerce πρέπει να πληροί όλες τις προϋποθέσεις για τις ασφαλέστερες δυνατές συναλλαγές. Επίσης πρέπει να φαίνεται επαγγελματική και να λειτουργεί άψογα. - Η ιστοσελίδα e-commerce οφείλει να είναι απλή, εύχρηστη και γρήγορη. Απλή πρέπει να είναι και η διαδικασία εύρεσης συγκεκριμένων προϊόντων. Οι σελίδες πρέπει να "κατεβαίνουν" γρήγορα. Στο καταναλωτικό κοινό δεν αρέσει να περιμένει περισσότερο από όσο περιμένει σε μια μικρή σειρά. - Πάντοτε βοηθά η παροχή online επιλογών συγκρίσιμων με οτιδήποτε προσφέρεται αλλού. Είναι προτιμότερη η πώληση προϊόντων που ο κόσμος 27
θέλει να τα αγοράσει online. Αν ένα προϊόν είναι επιτυχημένο στις πωλήσεις μέσω ταχυδρομικών καταλόγων, θα πουλήσει εξίσου καλά και στο Internet. - Οι τιμές πρέπει να παραμένουν στα χαμηλότερα δυνατά επίπεδα. 2.5. Το μέλλον του ηλεκτρονικού επιχειρείν Το μέλλον βρίσκεται στην έννοια της ηλεκτρονικής επιχείρησης (σε αντίθεση με το "απλό" μοντέλο του ηλεκτρονικού καταστήματος) όπου οι συναλλαγές και οι διεργασίες της επιχείρησης μεταβάλλονται ώστε να γίνονται με ηλεκτρονικά μέσα. Σημαντικό κομμάτι για τη σωστή διαχείριση της επιχείρησης δεν είναι η διαχείριση των αγαθών όσο της πληροφορίας και η καλύτερη δυνατή οργάνωση και ολοκλήρωσή της με τελικό στόχο τις καλύτερες δυνατές παρεχόμενες υπηρεσίες προς τον πελάτη. Η βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών και των αγαθών είναι από τους βασικότερους παράγοντες αυτής της αλλαγής, όπως και η συνεχής παρακολούθηση των αιτημάτων των πελατών. Για τον ελλαδικό χώρο, ως πλέον σημαντική εμφανίζεται η αύξηση των καναλιών διάθεσης των προϊόντων και του εύρους της αγοράς. Παγκοσμιοποίηση των αγορών συντελείται μέσα από την αξιοποίηση των ψηφιακών επιχειρήσεων. 2.6. Η τάση στην Ελλάδα Την αύξηση στη χρήση των υπηρεσιών ηλεκτρονικού εμπορίου μεταξύ των Ελλήνων χρηστών του Διαδικτύου καταγράφει η 5η ετήσια έρευνα e-metrics. Η έρευνα, που πραγματοποιήθηκε από την AGB Nielsen και την Phaistos Networks υπό την αιγίδα του Παρατηρητηρίου για την Κοινωνία της Πληροφορίας, φιλοξενήθηκε σε 97 δημοφιλείς κόμβους του ελληνικού Διαδικτύου. Στη διάρκεια της έρευνας συμπληρώθηκαν περισσότερα από 21.000 ερωτηματολόγια, από την επεξεργασία των οποίων προκύπτει ότι σχεδόν 2 στους 3 παραμένουν συνδεδεμένοι στο Διαδίκτυο για περισσότερο από 2 ώρες καθημερινά. Επίσης, 8 στους 10 δήλωσαν πως έχουν πραγματοποιήσει τουλάχιστον μια αγορά προϊόντος ή υπηρεσίας μέσω Διαδικτύου στη διάρκεια του 2008 και, αν κρίνει κανείς από τα λεγόμενά τους, προτίθενται να το ξαναπράξουν. Μόλις το 5% άφησε ανοικτό το ενδεχόμενο να μην ξαναπραγματοποιήσει online αγορά. 28
Η έρευνα δεν καταγράφει μεγέθη όπως το ποσοστό των χρηστών του Διαδικτύου επί του συνόλου του πληθυσμού, αλλά επιβεβαιώνει παλαιότερες μελέτες σύμφωνα με τις οποίες ο σημαντικότερος λόγος χρήσης του Internet στην Ελλάδα είναι η αναζήτηση πληροφοριών, ενώ ακολουθούν η ενημέρωση, η επικοινωνία. Όσον αφορά την κατανομή των διαδικτυακών συνηθειών ανά φύλο, το 82% των ανδρών απάντησε πως χρησιμοποιεί υπηρεσίες ενημέρωσης έναντι 67% των γυναικών. Αυτή η εικόνα αντιστρέφεται στις υπόλοιπες κατηγορίες, καθώς στις υπηρεσίες για ταξίδια, υγεία και ψυχαγωγία οι γυναίκες εμφανίζονται να κάνουν εντονότερη χρήση σε σύγκριση με τους άντρες. 2.7. To e-επιχειρείν ευκαιρία εξόδου από την κρίση Το ηλεκτρονικό επιχειρείν σε μια περίοδο διεθνούς οικονομικής ύφεσης μπορεί υπό προϋποθέσεις να αποτελέσει μια κάποια διέξοδο για τις επιχειρήσεις. Τις προϋποθέσεις αυτές ανέλυσε το 5ο Internet Business Forum 2008 που διεξήχθη πριν μερικές ημέρες στην Αθήνα. Το συνέδριο διοργανώθηκε από το Ελληνικό Ινστιτούτο Πληροφορικής (ΕΙΠ), το οποίο λειτουργεί στους κόλπους της Ελληνικής Εταιρίας Διοικήσεως Επιχειρήσεων. Το πρώτο στοιχείο που αναφέρθηκε ήταν ότι οι έλληνες χρήστες του internet καταναλώνουν μέσω ηλεκτρονικών συναλλαγών περισσότερα από 1 δισ. ευρώ, μόνο τον τελευταίο χρόνο. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα ενθαρρυντικό νούμερο που υποδηλώνει την ύπαρξη εν δυνάμει μιας μεγάλης αγοράς, την οποία η ελληνική επιχειρηματική κοινότητα θα πρέπει να αξιοποιήσει ιδιαίτερα σήμερα, εν μέσω της κρίσης. 1 δισ. ευρώ είναι το ποσό των ηλεκτρονικών αγορών που έγιναν το 2007, 700.000 είναι οι καταναλωτές που χρησιμοποιούν το internet για τις αγορές τους, 34% των online αγορών αφορούν σε αεροπορικά εισιτήρια. Αυτό και πολλά άλλα στοιχεία που παρουσιάστηκαν αναδεικνύουν το ρόλο των νέων μέσων στο σύγχρονο επιχειρείν και θέτουν μπροστά σε μια μεγάλη πρόκληση το σύνολο της κοινωνίας και των βασικών παραγόντων της, όπως τον επιχειρηματικό κόσμο, την Πολιτεία αλλά και τους e-καταναλωτές. «Το επιχειρείν σήμερα σημαίνει ηλεκτρονικό επιχειρείν» τονίστηκε χαρακτηριστικά. 29
Στην ημερίδα, η οποία τελούσε υπό την αιγίδα του Υπουργείου Ανάπτυξης, συζητήθηκαν σοβαρά θέματα του ηλεκτρονικού επιχειρείν από νομικής, θεσμικής και τεχνολογικής πλευράς, ενώ πολύς λόγος έγινε και για το σχεδιασμό έργων τα οποία σχετίζονται με τις ηλεκτρονικές προμήθειες του δημοσίου, τα ηλεκτρονικά τιμολόγια, τα ψηφιακά πιστοποιητικά κλπ. Στο 1,4 δισ. ευρώ θα εκτοξευθεί κατά τη διάρκεια της φετινής χρονιάς το ηλεκτρονικό εμπόριο στην Ελλάδα, παρουσιάζοντας αύξηση 75% συγκριτικά με το 2009 όταν δεν ξεπέρασε τα 0,8 δισ. ευρώ, ενώ ο ετήσιος μέσος όρος αξίας αγορών ανά online καταναλωτή κυμαίνεται στα 1.500 ευρώ. Αυτά είναι τα βασικά συμπεράσματα της ετήσιας έρευνας του Εργαστηρίου Ηλεκτρονικού Εμπορίου (ELTRUN) του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, η οποία διεξήχθη την περίοδο Σεπτεμβρίου - Οκτωβρίου 2010 σε 1.106 online Ελληνες καταναλωτές. 2.8. Κατηγορίες Όσον αφορά τις online αγορές επιβεβαιώθηκαν οι γνωστές top κατηγορίες όπου οι online καταναλωτές αγοράζουν συχνά hardware και software (63%), ηλεκτρονικά είδη (50%), εισιτήρια ταξιδιών (42%), βιβλία (32%) και κάνουν κρατήσεις σε ξενοδοχεία (32%). Αναδεικνύονται όμως και νέες ενδιαφέρουσες κατηγορίες προϊόντων όπως είδη σπιτιού και ηλεκτρικές συσκευές (26%), ένδυση και υπόδηση (21%), καλλυντικά (10%). Σκιαγραφώντας το προφίλ των online καταναλωτών το 50% διαχειρίζεται online τους λογαριασμούς του και συμμετέχει στην ηλεκτρονική τραπεζική, ενώ το 42% προσπαθεί να βρει συχνά πληροφορίες για ημερήσιες προσφορές, ενώ δεν είναι αμελητέα η συχνή εμπλοκή τους με online δημοπρασίες (16%) και θέματα real estate (16%). Η ελληνική ηλεκτρονική αγορά είναι πλέον ώριμη αφού το 51% αγόρασαν online πάνω από 5 φορές το πρώτο εξάμηνο του 2010 ενώ ο ετήσιος μέσος όρος αξίας αγορών ανά online καταναλωτή κυμαίνεται στα 1.500 ευρώ. Οι σημαντικότεροι παράγοντες για να αγοράσει ένας καταναλωτής από ηλεκτρονικό κατάστημα είναι ευχρηστία (76%), οι ασφαλείς τρόποι πληρωμής (69%) και η μεγάλη γκάμα προϊόντων (65%). 30