Θήρα θαη δσζκελείς θαηρηθές ζσλζήθες

Καξακπαηδάθεο Θ., ώθνο Υ., Μπίξηζαο Π. 2007. Θήξα θαη δπζκελείο θαηξηθέο ζπλζήθεο. 13 ν Παλειιήλην Γαζνινγηθό πλέδξην, Διιεληθή Γαζνινγηθή Δηαηξεία, Καζηνξηά 7 10 Οθησβξίνπ 2007, ζει. 381 388. Θήρα θαη δσζκελείς θαηρηθές ζσλζήθες Θεοθάλες N. Καρακπαηδάθες, Χρήζηος Κ. Σώθος, Περηθιής Κ. Μπίρηζας Κςνηγεηική Ομοζπονδία Μακεδονίαρ & Θπάκηρ, Εθνικήρ Ανηίζηαζηρ 173, Τ.Κ. 551 34 Θεζζαλονίκη, e-mail: fanis_karampatsakis@yahoo.gr, sokos@hunters.gr Περίιευε Δμεηάδεηαη ε απαγόξεπζε ηεο ζήξαο ζε πεξηπηώζεηο ρηνλόπησζεο, ρηνλνθάιπςεο θαη νιηθνύ παγεηνύ ζηελ Διιάδα σο πξνο: α) ηε ζεξακαηνινγηθή επηζηήκε, β) ην πθηζηάκελν εζληθό λνκνζεηηθό πιαίζην, θαη γ) ηε δηεζλή πξαθηηθή. Γηα ηα ζειαζηηθά θαη δεληξόβηα πηελά δελ ηεθκεξηώλεηαη πσο νη δπζκελείο θαηξηθέο ζπλζήθεο ζπληζηνύλ αηηία απαγόξεπζεο ηεο ζήξαο. Γηα ηα πδξόβηα θαη εδαθόβηα πηελά δηαπηζηώζεθε πσο νη δπζκελείο θαηξηθέο ζπλζήθεο είλαη αηηία απαγόξεπζεο ηεο ζήξαο κόλν όηαλ ε νιηθή ρηνλνθάιπςε θαη ν παγεηόο έρνπλ κεγάιν θαηά ρξόλν θαη ρώξν εύξνο. Σέινο, πξνηείλεηαη εζληθό ζύζηεκα θξηηεξίσλ γηα ηε ιήςε απνθάζεσλ από ηε δηνίθεζε γηα απαγόξεπζε ηεο ζήξαο ησλ πδξόβησλ θαη εδαθόβησλ πηελώλ. Λέξειρ κλειδιά: ιαγόο, αγξηόρνηξνο, αγξηόπαπηα, κπεθάηζα, ελεξγεηαθέο ζηξαηεγηθέο Hunting and severe weather Theofanis N. Karabatjakis, Christos K. Sokos, Pericles K. Birtsas Hunting Federation of Macedonia & Thrace, Ethnikis Antistasis 173-175, PO Box 551 34, Thessaloniki, e-mail: faniskar@hunters.gr Summary The temporal restriction of hunting in the cases of snowfall, snow cover and frost is examined in Hellas under: a) the hunting science, b) the existing national legislative framework, and c) the international practice. It was found that severe weather conditions do not constitute cause for hunting suspension for the mammals and arboreal birds. For the waterbirds and ground-feeding birds it was realised that severe weather conditions are cause for the temporal restriction of hunting only when snow cover and frost occur at prolonged period in a widespread geographical area. Finally, a national system of criteria is proposed, for the decision-making of statutory hunting suspension for the waterbirds and ground-feeding birds. Key words: hare, wildboar, woodcock, wildfowl, energetic strategies Εηζαγφγή Σα ζειαζηηθά ζεξακαηηθά είδε ηεο Διιάδαο κε ηελ κεγαιύηεξε θπλεγεηηθή πξνηίκεζε είλαη ν ιαγόο (Lepus europaeus) θαη ν αγξηόρνηξνο (Sus scrofa) κε πεξίνδν θπλεγίνπ 15/9 10/1 θαη 15/9 20/1 αληίζηνηρα, θαη πνπ ην θπλήγη ηνπο επηηξέπεηαη ηξεηο εκέξεο ηελ εβδνκάδα. Σα πηελά πνπ ζεξεύνληαη ζηελ Διιάδα θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ ρεηκώλα είλαη θπξίσο ε κπεθάηζα (Scolopax rusticola), ηα ηζηρινεηδή (Τurdus sp), ε θάζζα (Columba palumbus) θαη ηα πδξόβηα (Thomaides et al. 1999.). Σν θιίκα ηεο Διιάδαο είλαη γεληθά ήπην θαη ραξαθηεξίδεηαη από έληνλεο κεηαβνιέο, πνιιέο θνξέο θαη κεηαμύ πεξηνρώλ πνπ απέρνπλ κεηαμύ ηνπο ιίγα ρηιηόκεηξα. Απηό νθείιεηαη ζην έληνλν αλάγιπθν θαη ζηε ζάιαζζα πνπ πεξηβξέρεη ηε ρώξα (Μαπξνκκάηεο 1980). Σα ηειεπηαία έηε επηθξαηεί ε άπνςε ζηηο Γαζηθέο Τπεξεζίεο ζύκθσλα κε ηελ νπνία κε ηελ έλαξμε ηεο ρηνλόπησζεο πξέπεη λα απαγνξεύεηαη ε ζήξα. Απηνύ ηνπ είδνπο νη απαγνξεύζεηο δελ εθαξκόδνληαλ ηηο δεθαεηίεο ηνπ 1970 θαη ηνπ 1980, αλ θαη ν δαζηθόο θώδηθαο ηζρύεη από ην 1969. Από ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990 νη αληηθπλεγεηηθέο νξγαλώζεηο ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα πεξηζηείινπλ ηελ θπλεγεηηθή δξαζηεξηόηεηα άζθεζαλ έληνλε πνιηηηθή θαη θνηλσληθή πίεζε ζηηο 1

θπβεξλήζεηο θαη ζηηο αξκόδηεο ππεξεζίεο (απόζεζε λεθξώλ θύθλσλ κπξνζηά ζην Τπ. Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο & Σξνθίκσλ, νη νπνίνη πέζαηλαλ θπξίσο από αζηηία θαη παξάζηηα). Απνηέιεζκα απηήο ηεο πίεζεο ήηαλ ε έθδνζε απαγνξεπηηθήο δηάηαμεο ζήξαο κε θάζε θαθνθαηξία. ήκεξα, ε θαηάζηαζε έρεη σο εμήο: Με ηελ έλαξμε ηεο ρηνλόπησζεο θαη ηελ πξνζσξηλή ρηνλνθάιπςε, ηζρύνπλ απνθάζεηο απαγόξεπζεο ηεο ζήξαο ησλ θαηά ηόπνπο δαζηθώλ αξρώλ. Αξθεηέο θνξέο απηέο νη απνθάζεηο εθδίδνληαη ήδε από ην επηέκβξην. ηελ εξγαζία απηή δηεξεπλάηαη ε απαγόξεπζε ηεο ζήξαο ζηελ Διιάδα ππό δπζκελείο θαηξηθέο ζπλζήθεο (Γ.Κ..), ελλνώληαο θπξίσο ηε ρηνλόπησζε, ηε ρηνλνθάιπςε θαη ηνλ νιηθό παγεηό. Νοκοζεηηθή θαη ζερακαηοιογηθή προζέγγηζε ηε λνκνζεζία ππάξρνπλ ηξεηο δηαηάμεηο πνπ αλαθέξνληαη ζηε ζήξα ζε δπζκελείο θαηξηθέο ζπλζήθεο (Γ.Κ..). Οη δύν πξώηεο πεξηιακβάλνληαη ζηηο δηαηάμεηο πεξί ζήξαο ηνπ ΝΓ 86/69 θαη ηνπ Ν. 177/1975 θαη ε ηξίηε αλαθέξεηαη ζηελ ΚΤΑ 414985/85 (ελαξκνληζκόο κε ηελ Οδεγία 79/409/ΔΟΚ γηα ηα «κέηξα δηαρείξηζεο ηεο άγξηαο πηελνπαλίδαο») όπσο ηξνπνπνηήζεθε κε ηελ ππνπξγηθή απόθαζε ππ. αξηζκ. 87578 / 703 ηεο 23-04-2007. ε θάζε δαζηθή απαγνξεπηηθή δηάηαμε ζήξαο ιόγσ Γ.Κ.. κλεκνλεύνληαη νη ηξεηο παξαπάλσ λνκηθέο δηαηάμεηο (ρσξίο ηελ πξόζθαηε ηξνπνπνίεζε ηεο 23-04-2007), πνπ ζεκαίλεη όηη ζε απηέο βαζίδεηαη ε λνκηκόηεηα ηεο δηνηθεηηθήο πξάμεο. ηε ζπλέρεηα ζα εμεηαζηεί θαηά πόζν είλαη επηζηεκνληθά νξζέο νη πξάμεηο ηεο δηνίθεζεο εμεηάδνληαο ηηο ηξεηο απηέο δηαηάμεηο κε ηε ζεηξά. 1. Θειαζηηθά ζερακαηηθά είδε (ηρητφηά) Θήρα κε ηελ παραθοιούζεζε ητλώλ ζηο τηόλη Ζ δηάηαμε ηνπ εδαθίνπ β ηεο πεξίπησζεο β ηεο παξαγξάθνπ 3 ηνπ άξζξνπ 258 ηνπ ΝΓ 86/69, όπσο αληηθαηαζηάζεθε κε ην άξζξν 7 παξάγξαθνο 2 ηνπ Ν. 177/75, νξίδεη όηη απαγνξεύεηαη ε ζήξα ηξηρσηώλ «δηα παξαθνινπζήζεσο ησλ ηρλώλ επί ηεο ρηόλνο», ρσξίο λα απαγνξεύεη ηελ άζθεζε ζήξαο κε άιια κέζα. Γηα παξάδεηγκα απαγνξεύεη ηε ζήξα ηνπ ιαγνύ θαη ηνπ αγξηόρνηξνπ κε ηελ παξαθνινύζεζε ησλ ηρλώλ ηνπο, αιιά δελ απαγνξεύεη ηε ζήξα ηνπο κε ζθύιν. ε θάζε πεξίπησζε ε δηάηαμε απηή ηδξύεη ππνρξέσζε ηνπ θπλεγνύ λα κε ζεξεύεη κε ηελ παξαθνινύζεζε ησλ ηρλώλ ηνπ (ηξηρσηνύ πάληα) ζεξάκαηνο πάλσ ζην ρηόλη θαη ε ππνρξέσζε απηή ππάξρεη ρσξίο λα ρξεηάδεηαη ηδηαίηεξε απαγνξεπηηθή δηάηαμε ηεο δηνίθεζεο (αξκόδηαο ππεξεζίαο), νύηε βέβαηα θαη ηεο παξέρεηαη εμνπζηνδόηεζε γηα θάηη πεξηζζόηεξν. ε πεξίπησζε παξαλνκίαο, ε κήλπζε κπνξεί λα ηεθκεξησζεί κε ηε δηαπίζησζε όηη ηα ίρλε ηνπ ιαζξνζήξα αθνινπζνύλ ηα ίρλε ηνπ ζεξάκαηνο. Όζνλ αθνξά ζην ιαγό, από ζεξακαηνινγηθή πξνζέγγηζε ην πλεύκα ηνπ πεξηνξηζκνύ έγθεηηαη ζην όηη ην δών απηό γίλεηαη επάισην απέλαληη ζηνλ ηρλειάηε θπλεγό ηδίσο κεηά από πξόζθαηε ρηνλόπησζε (Υξήζηνο Θσκαΐδεο 2007, πξνζσπηθή επηθνηλσλία), επνκέλσο ε ζήξεπζή ηνπ κπνξεί λα ραξαθηεξηζηεί αληηδενληνινγηθή ζηα πιαίζηα ηεο θπλεγεηηθήο θηινζνθίαο (ώθνο θαη Μπίξηζαο 2006). Απηό δε ζπκβαίλεη όηαλ ε ρηνλνθάιπςε είλαη κεξηθώλ εκεξώλ, νπόηε ε ζήξα κε ηελ παξαθνινύζεζε ηρλώλ αλαδεηθλύεηαη ζε κηα δύζθνιε ηερληθή είηε δηόηη κπιέθνληαη παιαηά θαη λέα ίρλε, είηε δηόηη ην ρηόλη γίλεηαη ζθιεξό θαη ν ιαγόο δελ αθήλεη πιένλ ίρλε (Υξήζηνο Θσκαΐδεο 2007, πξνζσπηθή επηθνηλσλία). Όζνλ αθνξά όκσο ζηνλ αγξηόρνηξν, απηόο δελ είλαη επάισηνο ζε απηνύ ηνπ είδνπο ηελ ηερληθή θπλεγίνπ, επεηδή: α) Πξαγκαηνπνηεί κεηαθηλήζεηο αξθεηώλ ρηιηνκέηξσλ ζηε δηάξθεηα κηαο λύρηαο θαη έηζη ε πξνζέγγηζή ηνπ ζηελ εκεξήζηα ζέζε αλάπαπζεο ηνπ (γηαηάθη) είλαη θνπηώδεο γηα ηνλ ηρλειάηε θπλεγό, δηόηη απαηηεί πνιύσξε πεδνπνξία ζε ρηνληζκέλν δαζηθό ηνπίν (Υξήζηνο Θσκαΐδεο 2007, πξνζσπηθή επηθνηλσλία), θαη β) Ο αγξηόρνηξνο ηηο πξώηεο κία κε δύν εκέξεο κεηά ηε ρηνλόπησζε δελ βγαίλεη από ην γηαηάθη ηνπ νπόηε είλαη δύζθνινο ν εληνπηζκόο ηνπ (Υξήζηνο Θσκαΐδεο 2007, πξνζσπηθή επηθνηλσλία). Δπηπιένλ, ε ηερληθή απηή αζθνύληαλ από ζθιεξαγσγεκέλνπο θπλεγνύο ηεο ππαίζξνπ ηα παιαηόηεξα ρξόληα αιιά ζήκεξα ηα πεξηζηαηηθά ζήξεπζεο αγξηόρνηξσλ κε απηή ηελ ηερληθή είλαη ειάρηζηα έσο κεδεληθά. (Υξήζηνο Θσκαΐδεο 2007, πξνζσπηθή επηθνηλσλία). 2

Θήρα ζε περίπηφζε τηολόπηφζες κεγάιες δηάρθεηας θαη εληάζεφς Ζ δηάηαμε ηεο πεξίπησζεο ζη ηεο παξαγξάθνπ 3 ηνπ άξζξνπ 258 ηνπ ΝΓ 86/69 νξίδεη όηη «ν Τπνπξγόο Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο θαη Σξνθίκσλ (θαη κεηά από κεηαβίβαζε αξκνδηνηήησλ ν Γ. Γ. ηεο Πεξηθέξεηαο ή Γ/ληήο Γαζώλ ηνπ Ννκνύ, κεηά από εηζήγεζε ηνπ νηθείνπ Γαζάξρε), δύλαηαη λα απαγνξεύζεη ηελ ζήξαλ παληόο ζεξάκαηνο ελ πεξηπηώζεη ρηνλνπηώζεσο κεγάιεο δηάξθεηαο θαη εληάζεσο εηο όιελ ηελ ρώξαλ ή κεκνλσκέλαο πεξηνράο». Μεηά ηελ έθδνζε ηεο ΚΤΑ 414985/85 (άξζξν 11, θαηαξγεκέλεο δηαηάμεηο) ε αλσηέξσ δηάηαμε ηζρύεη κόλν γηα ηα ζειαζηηθά ζεξάκαηα. Με ηε δεύηεξε απηή δηάηαμε εμνπζηνδνηείηαη ν Τπνπξγόο Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο θαη Σξνθίκσλ θαη ζπλεπώο θάζε αξκόδηνο πξντζηάκελνο, πνιηηηθόο ή δηνηθεηηθόο, πνπ ηνπ έρεη κεηαβηβαζηεί ε αξκνδηόηεηα απηή, λα απαγνξεύεη ηε ζήξα ζε πεξίπησζε ρηνλόπησζεο κεγάιεο δηάξθεηαο θαη εληάζεσο. Ζ επηζηήκε ηεο κεηεσξνινγίαο δίλεη δηαθνξεηηθό νξηζκό γηα ην θαηλόκελν ηεο ρηνλόπησζεο από απηό ηεο ρηνλνθάιπςεο. Πξόθεηηαη γηα δύν εληειώο δηαθνξεηηθά θαηξηθά θαηλόκελα (Φιόθαο 1990). ηηο πεξηπηώζεηο ινηπόλ θαη κόλνλ ηόηε πνπ παξνπζηάδεηαη παξαηεηακέλε θαη έληνλε ρηνλόπησζε, ν νηθείνο Γαζάξρεο ζα κπνξεί λα εηζεγεζεί απαγόξεπζε ηεο ζήξαο ησλ ζειαζηηθώλ ζην Γ/ληή Γαζώλ ηνπ Ννκνύ θαη εθείλνο κε ηε ζεηξά ηνπ ζηνλ Γ. Γ. ηεο Πεξηθέξεηαο ζηνλ νπνίν έρεη κεηαβηβαζηεί θαη ε αλάινγε αξκνδηόηεηα από ηνλ Τπνπξγό Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο θαη Σξνθίκσλ. Από ζεξακαηνινγηθή πξνζέγγηζε, νη Γ.Κ.. ηνπ ρεηκώλα έρνπλ επηπηώζεηο ζην ιαγό θαη ηνλ αγξηόρνηξν κόλν ζην βόξεην όξην ηεο εμάπισζήο ηνπο. ηελ αλαζθόπεζε ησλ Smith et al. (2005) δελ βξέζεθε λα ζπζρεηίδεηαη ην θιίκα κε ηηο ππθλόηεηεο ησλ πιεζπζκώλ ηνπ ιαγνύ ζηελ Δπξώπε. ηελ Σζερία αλαθέξεηαη όηη ν πιεζπζκόο ηνπ ιαγνύ κεηώλεηαη ζε πεξηνρέο πνπ έρνπλ εηήζηα δηάξθεηα νιηθήο ρηνλνθάιπςεο πεξηζζόηεξεο από 60 εκέξεο (Pikula et al. 2004). Ζ κέγηζηε εηήζηα δηάξθεηα νιηθήο ρηνλνθάιπςεο πνπ παξαηεξήζεθε ζηελ Διιάδα ήηαλ 39 εκέξεο ζε πεξηνρή ηεο Φιώξηλαο (Κνηίλε-Εακπάθα 1983) Γηα ην ιαγό ζηελ Πνισλία αλαθέξεηαη πσο ε άκεζε ζλεζηκόηεηα πνπ πξνθαιείηαη από ηηο Γ.Κ.. ηνπ ρεηκώλα είλαη ακειεηέα. πγθεθξηκέλα βξέζεθε πσο κόλν όηαλ ν ρεηκώλαο είλαη πνιύ ςπρξόο κεηώλεηαη ε εηήζηα επηβίσζε έσο 6% (Bresinski 1976). ε λεζί ηεο Γαλίαο, ζην όξην εμάπισζεο ηνπ είδνπο πξνο βνξά, βξέζεθε πσο ε δξηκύηεηα ηνπ ρεηκώλα δελ επεξεάδεη ηελ επηβίσζε ησλ ελήιηθσλ ιαγώλ, ελώ ζηνπο αλήιηθνπο κπνξεί λα κεηώζεη ηελ επηβίσζε έσο 20% (Marboutin and Hansen 1998). ύκθσλα κε ηνπο ίδηνπο ε επηβίσζε ησλ αλήιηθσλ ιαγώλ κεηώλεηαη ιόγσ ησλ έκκεζσλ επηπηώζεσλ ησλ Γ.Κ.., επεηδή απμάλεηαη ε ζλεζηκόηεηα από ηνπο άξπαγεο θαη ηηο αζζέλεηεο. Υαξαθηεξηζηηθό είλαη πσο νη ιαγνί ζηελ Κεληξηθή Δπξώπε δίλνπλ γέλλεο από ηνλ Ηαλνπάξην, όηαλ ε ζεξκνθξαζία αέξνο θαηεβαίλεη ζηνπο -26ºC. Από ηελ πξώηε εκέξα ηεο δσήο ηνπο ηα λενγλά ηνπ ιαγνύ είλαη ηθαλά λα δηαηεξήζνπλ ηε ζεξκνθξαζία ηνπ ζώκαηνο ηνπο αθόκα θαη όηαλ ε ζεξκνθξαζία αέξνο είλαη -8ºC (Hacklander 2002). ηελ Διιάδα νη Γ.Κ.. είλαη ζεκαληηθά πην ήπηεο ζε ζρέζε κε ηηο παξαπάλσ ρώξεο. ύκθσλα κε ηνπο θνπγγάξε θαη Γθαξαβέιε (2006) ν ιαγόο ζηελ Κεληξηθή θαη Γπηηθή Διιάδα δηαηεξεί κεγαιύηεξεο πιεζπζκηαθέο ππθλόηεηεο ζηα κέηξηα θαη πςειά πςόκεηξα, όπνπ νη Γ.Κ.. είλαη πην έληνλεο. Δπηπξόζζεηα, νη δείθηεο ζεξακαηηθήο αθζνλίαο γηα ην ιαγό δελ έδεημαλ θάπνηα κείσζε ηνπ πιεζπζκνύ ηνπ θαη ηεο θπλεγεηηθήο ηνπ θάξπσζεο κεηά ηνπο δξηκείο ρεηκώλεο ηνπ 2001-02 θαη 2005-06 (Θσκατδεο θ.α. 2007). πκπεξαζκαηηθά, νη Γ.Κ.. ζηελ Διιάδα δελ πξνθύπηεη λα πξνθαινύλ άκεζεο θαη έκκεζεο επηπηώζεηο ζηνλ πιεζπζκό ηνπ ιαγνύ. Δπηπιένλ, ηελ πεξίνδν ησλ Γ.Κ.. ε ζήξα δελ αλακέλεηαη λα κεηώλεη πεξαηηέξσ ηελ επηβίσζε ησλ ιαγώλ επεηδή: α) ν ιαγόο είλαη είδνο κνλαρηθό θαη λπρηόβην (Pépin and Cargnelutti 1994, Ruhe and Hohmann 2004), νπόηε ην ιαγνθπλήγη ζε κηα πεξηνρή δελ ελνριεί ηνπο πεξηζζόηεξνπο ιαγνύο θαη δελ ηνπο εκπνδίδεη από ην λα ηξαθνύλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο λύρηαο, θαη β) ε ζήξεπζε ηνπ ιαγνύ δελ γίλεηαη επθνιόηεξε θαη γεληθά νη Έιιελεο ιαγνθπλεγνί απνθεύγνπλ λα επηζθέπηνληαη ηηο ρηνληζκέλεο πεξηνρέο (ώθνο θ.α. 2007, αδεκνζίεπηα δεδνκέλα). 3

Όζνλ αθνξά ηνλ αγξηόρνηξν, ε ρηνλνθάιπςε θαη νη ρακειέο ζεξκνθξαζίεο ηνπ ρεηκώλα ζρεηίδνληαη κε ηελ αύμεζε ηεο ζλεζηκόηεηάο ηνπ ζηα νηθνζπζηήκαηα ησλ βνξείσλ θσλνθόξσλ (Jedrzejewski et al. 1992, Melis et al. 2006), απηό όκσο δελ ζπκβαίλεη ζηα νηθνζπζηήκαηα ησλ ρσξώλ ηεο Μεζνγείνπ (Massei et al. 1997, Uzal and Nores 2004, Melis et al. 2006). Απηό νθείιεηαη ζην όηη ζηηο κεζνγεηαθέο ρώξεο νη ρεηκώλεο είλαη πην ήπηνη, ηα νηθνζπζηήκαηα πην πινύζηα ζε θαξπνύο (Melis et al. 2006) θαη ην αλάγιπθν είλαη πην έληνλν, κε απνηέιεζκα νη αγξηόρνηξνη λα έρνπλ ηε δπλαηόηεηα, ζην πιαίζην ησλ επνρηαθώλ θαη 24σξσλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο, λα κεηαθηλεζνύλ ζε ρακειόηεξα πςόκεηξα γηα λα ηξαθνύλ (Alpe 1995, D Andrea et al. 1995). Απηό απνδείρζεθε θαη ζηελ πεξηνρή ηεο Δνξδαίαο ηνπ Ν. Κνδάλεο (πςόκεηξν 700 1400) όπνπ δελ κεηώζεθε ν πιεζπζκόο ηνπ αγξηόρνηξνπ θαη ε θπλεγεηηθή θάξπσζε κεηά ην δξηκύ ρεηκώλα ηνπ 2001-2002 (Μπίξηζαο θ.α. 2006). Δπηπξόζζεηα, νη δείθηεο ζεξακαηηθήο αθζνλίαο γηα ηνλ αγξηόρνηξν δελ έδεημαλ θάπνηα κείσζε ηνπ πιεζπζκνύ ηνπ θαη ηεο θπλεγεηηθήο θάξπσζεο κεηά ηνπο δξηκείο ρεηκώλεο ηνπ 2001-02 θαη 2005-06 (Θσκατδεο θ.α. 2007). πκπεξαζκαηηθά, νη Γ.Κ.. ζηελ Διιάδα δελ θαίλεηαη λα πξνθαινύλ άκεζεο θαη έκκεζεο επηπηώζεηο ζηνλ πιεζπζκό ηνπ αγξηόρνηξνπ. Σελ πεξίνδν ησλ Γ.Κ.. ε ζήξα δελ αλακέλεηαη λα κεηώλεη πεξαηηέξσ ηελ επηβίσζε ηνπ αγξηόρνηξνπ επεηδή: α) ην θπλήγη δελ εκπνδίδεη ηελ ηξνθνιεςία, δηόηη ν αγξηόρνηξνο είλαη θπξίσο λπρηόβην είδνο (Singer et al. 1981) αθόκα θαη ζε πεξηνρέο όπνπ δελ αζθείηαη ζήξα (Russo et al. 1997), θαη επηπιένλ ηα θνπάδηα ησλ αγξηόρνηξσλ ζπλήζσο δελ θεύγνπλ καθξηά από ηελ πεξηνρή θπξηαξρίαο ηνπο όηαλ θπλεγεζνύλ ή εάλ θύγνπλ επηζηξέθνπλ κεηά από κεξηθέο εκέξεο (Sodeikat and Pohlmeyer 2003), θαη β) ε ζήξεπζε ηνπ αγξηόρνηξνπ δελ γίλεηαη επθνιόηεξε ππό Γ.Κ.., δηόηη αθελόο ε νζθξεηηθή ηθαλόηεηα ησλ ζθύισλ κεηώλεηαη (Ξελνθώλ, 5 νο αηώλαο π.υ.), θαη αθεηέξνπ ε πξόζβαζε ησλ θπλεγώλ πξνο ηνλ θπλεγόηνπν πνπ είλαη θπξίσο νξεηλά δαζηθά νηθνζπζηήκαηα, ηόζν κε νρήκαηα όζν θαη πεδή γίλεηαη δπζρεξήο έσο αδύλαηε. Γηα ηνπο παξαπάλσ ιόγνπο άιισζηε νη Έιιελεο θπλεγνί αγξηόρνηξνπ απνθεύγνπλ λα επηζθέπηνληαη ηηο ρηνληζκέλεο πεξηνρέο όηαλ ην ύςνο ηνπ ρηνληνύ μεπεξλά ηα 20 κε 30 cm. 2. Θερακαηηθά πηελά (πηερφηά) Οη παξαπάλσ δηαηάμεηο δελ έρνπλ εθαξκνγή ζηε ζήξα ησλ πηελώλ. Γηα ηα πηελά αλαθέξεηαη ε παξάγξαθνο 4 ηνπ άξζξνπ 5 ηεο ΚΤΑ 414985/85, όπσο ηξνπνπνηήζεθε κε ηελ ππνπξγηθή απόθαζε ππ. αξηζκ. 87578/703 ηεο 23-04-2007, ζύκθσλα κε ηελ νπνία: «Με απνθάζεηο ηνπ Τπνπξγνύ Αγξνηηθήο Αλάπηπμεο θαη Σξνθίκσλ ή ηνπ εμνπζηνδνηεκέλνπ από απηόλ νξγάλνπ, κπνξεί λα επηβάιινληαη ηδηαίηεξεο θαη πξόζζεηεο πεξηνξηζηηθέο ξπζκίζεηο, ζε νιόθιεξε ηελ επηθξάηεηα ή ζε ηκήκαηα απηήο, ύζηεξα από πξόηαζε ηεο αξκόδηαο Γαζηθήο Αξρήο ή ηεο Κπλεγεηηθήο πλνκνζπνλδίαο Διιάδαο, ζε πεξίπησζε πνπ επηθξαηνύλ παξαηεηακέλεο ρξνληθά, δπζκελείο γηα ηα πηελά, θαηξηθέο ζπλζήθεο θαη εθόζνλ δηαπηζηώλεηαη αηηηνινγεκέλνο θίλδπλνο κείσζεο νξηζκέλσλ εηδώλ ησλ άγξησλ πηελώλ ιόγσ απηώλ ησλ θαηξηθώλ ζπλζεθώλ». Σν θύξην πξόβιεκα πνπ πξνθαινύλ νη Γ.Κ.. ζηα πηελά είλαη ν πεξηνξηζκόο ησλ δηαζεζίκσλ ηξνθήο κε απνηέιεζκα λα απμάλεηαη ε ζλεζηκόηεηα από ηνπο άξπαγεο θαη ηελ αζηηία (Newton 1998). Οη Γ.Κ.. ζπλήζσο δελ πξνθαινύλ άκεζα ζλεζηκόηεηα (Robin et al. 1999). Δπνκέλσο, ε επαηζζεζία ελόο είδνπο πηελνύ απέλαληη ζηηο Γ.Κ.. έγθεηηαη ζην βαζκό πνπ ην είδνο κπνξεί ή όρη λα θαιύπηεη ηελ αλάγθε ζε ηξνθή. Σα δελδξόβηα είδε πηελώλ πνπ ηξέθνληαη κε θαξπνύο δέληξσλ θαη ζάκλσλ ζηα κεζνγεηαθά νηθνζπζηήκαηα, δελ αληηκεησπίδνπλ ζνβαξό πξόβιεκα από ηηο Γ.Κ.. επεηδή ε ηξνθή ηνπο παξακέλεη δηαζέζηκε επί καθξόλ θαη θαιύπηνπλ ηηο ελεξγεηαθέο ηνπο αλάγθεο (Bairlein 1987, Newton 1998). πγθεθξηκέλα ε θειατδόηζηρια (Turdus philomelos) ζην Ν. Αηησιναθαξλαλίαο θαη ν θόηζπθαο (Turdus merula) ζην Ν. Θεζζαινλίθεο ηξέθνληαη θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ρεηκώλα θπξίσο κε θαξπνύο δέληξσλ θαη ζάκλσλ (Paralikidis et al. 2007α, Paralikidis et al. 2007β). Απηό έρεη σο απνηέιεζκα λα θαιύπηνπλ ηηο ελεξγεηαθέο ηνπο απαηηήζεηο, όπσο απνδείρζεθε γηα ηελ θειατδόηζηρια ζηελ Καζζάλδξα Υαιθηδηθήο θαηά ην δξηκύ ρεηκώλα ηνπ 2001-02 (Sokos et al. 2006). 4

Γηα ηε θάζζα (Columba palumbus) ζηελ Ηβεξηθή Υεξζόλεζν βξέζεθε πσο ηξέθεηαη θπξίσο κε θαξπνύο δξπώλ (Quercus sp.), νη νπνίνη επηηξέπνπλ ζηα δηαρεηκάδνληα πηελά λα δηαηεξήζνπλ ηε ζσκαηηθή ηνπο θαηάζηαζε (Purroy et al. 1984). Γελ ζπκβαίλεη όκσο ην ίδην κε ηα είδε πνπ αλαδεηνύλ ηελ ηξνθή ηνπο ζην λεξό ή ζην έδαθνο, όπσο είλαη ηα πδξόβηα θαη ε κπεθάηζα, ηα νπνία έρνπλ επηπηώζεηο από ηηο Γ.Κ.. ιόγσ ηνπ παγεηνύ θαη ηεο νιηθήο ρηνλνθάιπςεο (Newton 1998, Robin et al. 1999, Tavecchia et al. 2002, Boos et al. 2005, Duriez et al. 2005α). Γηα λα αληηκεησπίζνπλ ηηο Γ.Κ.. ηα πηελά απνζεθεύνπλ ελέξγεηα ζην ζώκα ηνπο θπξίσο κε ηε κνξθή ιίπνπο, κεηαθηλνύληαη ζε πεξηνρέο κε πην ήπην θαηξό, είηε πξνζαξκόδνπλ ηε ζπκπεξηθνξά ηνπο θαη θάλνπλ νηθνλνκία ελέξγεηαο (Newton 1998, Boos et al. 2005). Οη Boos et al. (2005) βξήθαλ όηη είδε πάπηαο θαη ε κπεθάηζα έρνπλ κεγαιύηεξα ελεξγεηαθά απνζέκαηα ζην ζώκα ηνπο ζε ςπρξόηεξεο πεξηνρέο ηεο Γαιιίαο. Σα ελεξγεηαθά απηά απνζέκαηα εμαληινύληαη πην ζύληνκα όζν κηθξόηεξν είλαη ην κέγεζνο ηνπ πηελνύ (Newton 1998). Οη Boos et al. (2005) εθηίκεζαλ πσο ε κπεθάηζα θαη ην θηξθίξη (Anas craeca) ζηε Γαιιία κπνξνύλ ππό Γ.Κ.. λα επηβηώζνπλ ρσξίο ηξνθή γηα 4 έσο 7 εκέξεο, ελώ ε πξαζηλνθέθαιε πάπηα (Anas plathyrynchos) γηα 14 εκέξεο. Δλαιιαθηηθά, ηα ελεξγεηαθά απνζέκαηα ησλ αλσηέξσ εηδώλ ήηαλ αξθεηά γηα κηα πηήζε ρσξίο ζηάζε απόζηαζεο 500 έσο 2500 Km (Boos et al. 2005). Έλαο άιινο ηξόπνο γηα λα αληηκεησπίζνπλ ηα πηελά ην ςύρνο είλαη λα ζηξαθνύλ ζε δηαθνξεηηθά είδε ηξνθήο. Έρεη βξεζεί πσο ε κπεθάηζα ηεο Ακεξηθήο (Scolopax minor) ζε πεξίπησζε πνπ ην έδαθνο παγώζεη θαη δελ κπνξεί λα ηξαθεί κε ζθνπιήθηα, ηξέθεηαη κε έληνκα πνπ αλαδεηά ζε πξέκλα θαη θνξκνύο (Mendall and Aldous 1943, ζηνπο Bolen and Robinson 1995). ηελ πεξίπησζε πνπ ηειηθά ηα πηελά δελ επηηύρνπλ λα αληηκεησπίζνπλ ηηο Γ.Κ.. κπνξεί λα πξνθιεζεί ζλεζηκόηεηα. Παξαδείγκαηα, απνηεινύλ ε ζλεζηκόηεηα κπεθαηζώλ ζηε Γαιιία ζηηο αθηέο ηεο Βόξεηαο Θάιαζζαο (Robin et al. 1999) θαη παπηώλ ζηελ Αγγιία (Harrison and Hudson 1964). ηελ Διιάδα έρνπλ αλαθεξζεί καδηθνί ζάλαηνη ζεξεπζίκσλ πδξνβίσλ θαη κπεθαηζώλ από Γ.Κ.. ζηελ πεξηνρή ηεο Αιεμαλδξνύπνιεο ηνπο ρεηκώλεο ηνπ 1986-87 θαη 1992-93 (Πέηξνο Πιαηήο 2007, πξνζσπηθή επηθνηλσλία). ηελ ππόινηπε ρώξα δελ έρνπλ θαηαγξαθεί αλάινγα πεξηζηαηηθά, θάηη ην νπνίν ζα πξέπεη λα απνδνζεί: α) ζην εθηεηακέλν κήθνο ηεο αθηνγξακκήο ηεο ρώξαο, όπνπ νη ζεξκνθξαζίεο είλαη επηόηεξεο (Μαπξνκκάηεο 1980) θαη όπνπ ε αιαηόηεηα ηνπ λεξνύ είλαη πςειόηεξε, κε απνηέιεζκα ην λεξό λα κελ παγώλεη εύθνια πξνζθέξνληαο έηζη επλντθέο ζπλζήθεο γηα ηα πδξόβηα θαη παξπδάηηα (ώθνο 2006), θαη β) ζην έληνλν πδξνγξαθηθό δίθηπν κε πνηακνύο ζπλερνύο ξνήο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ρεηκώλα (Κσηνύιαο 1995). Σελ πεξίνδν ησλ Γ.Κ.. ε ζήξα είλαη δπλαηόλ λα κεηώζεη ηελ επηβίσζε ησλ πδξνβίσλ θαη ηεο κπεθάηζαο: α) άκεζα κε ηε κεγαιύηεξε θπλεγεηηθή θάξπσζε, επεηδή ε πξνζέγγηζε από ηνλ θπλεγό ηνπιάρηζηνλ γηα ηα πδξόβηα είλαη επθνιόηεξε, νπόηε ε επθαηξία ζήξεπζεο είλαη πην ζπρλή (Dehorter and Tamisier 1998, Dufour et al. 1993), θαη β) έκκεζα κε ηελ ελδερόκελε αύμεζε ηεο αξπαθηηθόηεηαο θαη ηεο αζηηίαο (Madsen 1995, Evans and Keith 2002, Duriez et al. 2005β). Γηα ηνπο αλσηέξσ ιόγνπο ζε πνιιά Δπξσπατθά θξάηε απαγνξεύεηαη ε ζήξα ησλ πδξνβίσλ θαη ηεο κπεθάηζαο ζε πεξίπησζε Γ.Κ.. (Stroud et al. 2006, αδεκνζίεπηα δεδνκέλα). ηελ Διιάδα πάλησο, ην δίθηπν θαηαθπγίσλ άγξηαο δσήο (π.ρ. Σζαραιίδεο 2007) πξνθαλώο πεξηνξίδεη ζεκαληηθά ηελ άκεζε ή έκκεζε ζλεζηκόηεηα από ηε ζήξα αθόκα θαη ππό Γ.Κ... Δηδηθά ζηνπο πγξνηόπνπο ζα πξέπεη λα ζεκεησζεί πσο απαγνξεύεηαη ε ζήξα ζην 80% ηνπ ζπλνιηθνύ εκβαδνύ ηνπο, πνζνζηό πνιύ κεγαιύηεξν ζε ζύγθξηζε κε άιια επξσπατθά θξάηε (ώθνο θ.α. 2002). Σσκπεράζκαηα Δηατεηρηζηηθές εθαρκογές Από ηελ αλσηέξσ αλαζθόπεζε πξνθύπηνπλ ηα εμήο ζπκπεξάζκαηα θαη δηαρεηξηζηηθέο εθαξκνγέο: 1) Ζ απαγόξεπζε ηεο ζήξαο ηνπ ιαγνύ κε ηελ παξαθνινύζεζε ηρλώλ επί ηνπ ρηνληνύ θξίλεηαη επηζηεκνληθά νξζή. Άξα, ην εδάθην β ηεο πεξίπησζεο β ηεο παξαγξάθνπ 3 ηνπ άξζξνπ 258 ηνπ ΝΓ 86/69 έρεη ζαθέο θαη αηηηνινγεκέλν πεδίν εθαξκνγήο. 5

2) Ζ απαγόξεπζε ηεο ζήξαο ηνπ αγξηόρνηξνπ κε ηελ παξαθνινύζεζε ηρλώλ θξίλεηαη επηζηεκνληθά ιαλζαζκέλε θαη πεξηηηή. Άξα, ε εθαξκνγή ηνπ εδαθίνπ β ηεο πεξίπησζεο β ηεο παξαγξάθνπ 3 ηνπ άξζξνπ 258 ηνπ ΝΓ 86/69 γηα ην ζήξακα απηό δελ δηθαηνινγείηαη. 3) Γηα ηα ζειαζηηθά ζεξάκαηα ζηελ Διιάδα (αγξηόρνηξνο θαη ιαγόο) νη Γ.Κ.. ηεο θπλεγεηηθήο πεξηόδνπ δελ απνηεινύλ ζνβαξό πεξηνξηζηηθό παξάγνληα ηνπ πιεζπζκνύ ηνπο. Δπηπιένλ ε ζήξα δελ πξνθαιεί επηπξόζζεηε ζλεζηκόηεηα, ηνπλαληίνλ νη Γ.Κ.. θαηαζηνύλ δπζθνιόηεξε ηελ θάξπσζε. πλεπώο, δελ ηεθκεξηώλεηαη ε αλάγθε πεξαηηέξσ απαγόξεπζεο ηεο ζήξαο γηα ηα ζειαζηηθά ζεξάκαηα ππό Γ.Κ... Άξα, ε εθαξκνγή ηεο πεξίπησζεο ζη ηεο παξαγξ. 3 ηνπ άξζξνπ 258 ηνπ Ν.Γ. 86/69 δελ δηθαηνινγείηαη ζεξακαηνινγηθά. ηηο πεξηπηώζεηο νιηθήο ρηνλνθάιπςεο είηε νιηθνύ παγεηνύ ε απαγόξεπζε ηεο ζήξαο ησλ ζειαζηηθώλ δελ δηθαηνινγείηαη νύηε θαη λνκηθά. 4) Γηα ηα δελδξόβηα ζεξακαηηθά πηελά ζηελ Διιάδα (ηζίριεο θαη πεξηζηεξνεηδή) νη Γ.Κ.. ηνπ ρεηκώλα δελ απνηεινύλ ζνβαξό πεξηνξηζηηθό παξάγνληα ηνπ πιεζπζκνύ ηνπο. Δπηπιένλ ε ζήξα δελ πξνθαιεί επηπξόζζεηε ζλεζηκόηεηα. πλεπώο, από ηα έσο ηώξα επηζηεκνληθά δεδνκέλα δελ ηεθκεξηώλεηαη ε αλάγθε πεξαηηέξσ απαγόξεπζεο ηεο ζήξαο ηνπο ππό Γ.Κ... Άξα, ε εθαξκνγή ηεο παξαγξάθνπ 4 ηνπ άξζξνπ 5 ηεο ΚΤΑ 414985/85, όπσο ηξνπνπνηήζεθε κε ηελ ππνπξγηθή απόθαζε ππ. αξηζκ. 87578 / 703 ηεο 23/04/2007 δελ δηθαηνινγείηαη επηζηεκνληθά γηα ηα δελδξόβηα ζεξακαηηθά πηελά. Ωζηόζν απαηηνύληαη επηπιένλ έξεπλεο γηα ηε δηεπθξίλεζε ησλ επηδξάζεσλ ησλ Γ.Κ.. ζηα δελδξόβηα ζεξακαηηθά πηελά, ιακβάλνληαο ππόςε όκσο όηη είλαη απνδεκεηηθά θαη ζηε ρώξα καο έξρνληαη γηα δηαρείκαλζε. 5) Γηα ηα πδξόβηα θαη εδαθόβηα ζεξακαηηθά πηελά ζηελ Διιάδα (πάπηεο θαη κπεθάηζα) νη Γ.Κ.. ηεο θπλεγεηηθήο πεξηόδνπ απνηεινύλ πεξηνξηζηηθό παξάγνληα ηνπ πιεζπζκνύ ηνπο ηδηαίηεξα όηαλ είηε ν νιηθόο παγεηόο είηε ε ρηνλνθάιπςε είλαη παξαηεηακέλα ρσξηθά θαη ρξνληθά. Σόηε, ππάξρεη πεξίπησζε λα ηεθκεξησζεί ε αλάγθε απαγόξεπζεο ηεο ζήξαο ηνπο. Άξα, ε εθαξκνγή ηεο παξαγξάθνπ 4 ηνπ άξζξνπ 5 ηεο ΚΤΑ 414985/85, όπσο ηξνπνπνηήζεθε κε ηελ ππνπξγηθή απόθαζε ππ. αξηζκ. 87578/703 ηεο 23-04-2007 δηθαηνινγείηαη επηζηεκνληθά. Γηα ηελ δηεπθόιπλζε ηεο δηνίθεζεο ζηελ ιήςε απνθάζεσλ απαγόξεπζεο ηεο ζήξαο ζηα πδξόβηα θαη εδαθόβηα ζεξακαηηθά πηελά είλαη αλάγθε λα θαηαξηηζζεί έλα εζληθό ζύζηεκα θξηηεξίσλ ην νπνίν: 1) Θα ιάβεη ππόςε όηη ηα ελεξγεηαθά απνζέκαηα ησλ πδξνβίσλ θαη ηεο κπεθάηζαο είλαη αξθεηά γηα κηα πηήζε ρσξίο ζηάζε απόζηαζεο 500 έσο 2500 Km (Boos et al. 2005). Οη απνζηάζεηο απηέο είλαη αξθεηά κεγάιεο ώζηε ν ειιαδηθόο ρώξνο λα ιεθζεί σο έλα εληαίν ηκήκα, θαη 2) Θα ρξεζηκνπνηήζεη σο εξγαιείν δίθηπν επηιεγκέλσλ κεηεσξνινγηθώλ ζηαζκώλ απ όιν ηνλ ειιαδηθό ρώξν. Ζ επηινγή ησλ κεηεσξνινγηθώλ ζηαζκώλ ζα είλαη ηέηνηα πνπ λα θαιύπηνληαη όιεο νη πεξηνρέο δηαρείκαζεο ησλ πδξνβίσλ θαη ηεο κπεθάηζαο. Μέζσ ηνπ δηαδηθηύνπ επίζεο ηλζηηηνύηα παξέρνπλ κεηεσξνινγηθά ζηνηρεία γηα όιε ηελ ειιεληθή επηθξάηεηα. Γηα παξάδεηγκα ην Διιεληθό Κέληξν Θαιαζζίσλ Δξεπλώλ δίλεη ράξηε ζεξκνθξαζίαο αέξνο θαη ρηνλόπησζεο αλά δίσξν (http://www.poseidon.ncmr.gr/), Δθόζνλ ε δηνίθεζε εθαξκόδνληαο ηα παξαπάλσ θξηηήξηα δηαπηζηώζεη όηη νη πεξηζζόηεξνη από ηνπο κηζνύο επηιεγκέλνπο κεηεσξνινγηθνύο ζηαζκνύο δείρλνπλ νιηθό παγεηό είηε νιηθή ρηνλνθάιπςε ζηηο 9.00 π.κ. γηα 14 ζπλερόκελεο εκέξεο, ηόηε ζα πξνηείλεη ζηνλ αξκόδην Τπνπξγό λα πξνβεί ζε απαγόξεπζε ηεο ζήξαο ησλ πδξνβίσλ θαη εδαθόβησλ ζεξακαηηθώλ πηελώλ ζε όιε ηελ επηθξάηεηα κέρξη ηελ άξζε ηνπ θαηλνκέλνπ. Με εηιηθξηλή θαη επνηθνδνκεηηθή ζπλεξγαζία ησλ ελδηαθεξνκέλσλ θνξέσλ ζα πξέπεη λα ζεζκνζεηεζεί νινθιεξσκέλν πιαίζην δηαρείξηζεο ησλ ζεξακαηηθώλ πδξνβίσλ πηελώλ πνπ ζα 6

πξνβιέπεη ζηελ πξνθεηκέλε πεξίπησζε (Γ..Κ.) θαη άιιεο ελέξγεηεο επηθνπξηθά θαη όρη κόλν απαγόξεπζε ηεο ζήξαο πνπ ηηο πεξηζζόηεξεο θνξέο εθαξκόδεηαη κόλν σο γξαθεηνθξαηηθό κέηξν. Σν αλσηέξσ ζύζηεκα εθαξκόδεηαη εδώ θαη ηξεηο δεθαεηίεο ζηε Μ. Βξεηαλία κε θαιά απνηειέζκαηα (Stroud et al. 2006). Εσταρηζηίες Δπραξηζηνύκε ζεξκά ηνλ αλώλπκν θξηηή γηα ηε βειηίσζε ηνπ θεηκέλνπ. Δπίζεο επραξηζηνύκε ην δαζνιόγν ζεξακαηνιόγν ηεο ΚΟΜΑΘ θ. Πέηξν Πιαηή γηα ηηο πνιύηηκεο παξαηεξήζεηο ηνπ. Βηβιηογραθία Alpe, D., 1995. Distribution and density of Wild boar (Sus scrofa) through tracks survery in the Orsiera. Rocciavrè Natural Park, Piedmont (Italy). Ibex 3: 209-210. Bairlein, F., 1987. Nutritional requirements for maintenance of body weight and fat deposition in the long-distance migratory Garden Warbler, Sylvia borin (Boddaert). Comp. Biochem. Physiol. A 86:337-347. Bolen, E.G., Robinson W.L., 1995. Wildlife ecology and management. 3 rd ed. Prentice Hall, Englewood Cliffs, NJ. Boos, M., Arnauduc, J.P., Auroy, F., Boidot J.P., Robin J.P., 2005. Energetic strategies among waterbird species and the eurasian woodcock (Scolopax rusticola) wintering in several regions in france. toward a new tool for migratory population management and sustainable hunting. In: Proceedings of the XXVII Congress of the International Union of Game biologists, Hannover, Germany, 2005, pp. 63-65. Bresinski, W., 1976. Weather conditions vs. European hare population dynamics. In: Ecology and management of European hare populations (eds. Z. Pielowski & Z. Pucek), pp. 105-114. Polish Hunting Association, Warsaw. D Andrea, L., Durio, P., Perrone, A., Pirone, S., 1995. Preliminary data of the wild boar (Sus scrofa) space use in mountain environment. Ibex 3: 117-121. Dehorter, O., Tamisier, A., 1998. Hunting vulnerability and wintering strategy among waterfowl in Camargue, France. - Wildl. Biol. 4: 13-21. Dufour, K.W., Ankney, C.D., Weatherhead, P.J., 1993. Condition and vulnerability to hunting among mallards staging at Lake St. Clair, Ontario. J. Wildl. Manage. 57: 209-215. Duriez, O., Fritz, H., Binet, F., Tremblay Y., Ferrand, Y., 2005α. Individual activity rates in wintering Eurasian woodcocks: starvation versus predation risk trade-off? Animal Behaviour 69:39-49. Duriez, O., Eraud, C., Barbraud, C., Ferrand, C., 2005β. Factors affecting population dynamics of Eurasian woodcocks wintering in France: assessing the efficiency of a hunting-free reserve. Biol. Conserv. 122: 89-97. Evans, D.M., Keith, R.D., 2002. Hunting disturbance on a large shallow lake: the effectiveness of waterfowl refuges. Ibis 144 1: 2 8. Hacklander, K., Arnold, W., Ruf, T., 2002. Postnatal development and thermoregulation in the precocial European hare (Lepus europaeus). J. Comp. Physiol. B 172: 183-190. Harrison, J., Hudson, M., 1964. Some effects of severe weather on wildfowl in Kent in 1962-63. Wildfowl 15:26-32. Jedrzejewski, W., Jedrzejewska, B., Okarma, H., Ruprecht, A.L., 1992. Wolf predation and snow cover as mortality factors in the ungulate community of the Bialowieza National Park, Poland. Oecologia 90: 27-36. Madsen, J., 1995. Impacts of disturbance on migratory waterfowl. Ibis, 137: 567 574. Marboutin, Η., Hansen, K., 1998. Survival rates in a nonharvested brown hare population. J. Wildl. Manage. 62 (2): 772-779. Massei, G., Genov P.V., Staines B.W., Gorman, M.L., 1997. Mortality of wild boar in a Mediterranean area in relation to sex and age. J. Zoology 242: 394-400. 7

Melis, C., Szafranska, P.A., Jedrzejewska, B., Barton, K., 2006. Biogeographic variation in wild boar (Sus scrofa L.) density in western Eurasia. J. Biogeogr. 33: 803-811. Newton, I., 1998. Population limitation in birds. Academic Press. London, UK. Pépin, D., Cargnelutti, B., 1994. Individual variations of daily activity patterns in radiotracked European hares during winter. Acta Theriologica 39: 399-409. Pikula, J., Beklova, M., Holesovska, Z., Treml, F., 2004. Ecology of European Brown Hare and Distribution of Natural Foci of Tularaemia in the Czech Republic. Acta Vet. Brno, 73: 267-273. Purroy, F.J., Rodero, M., Tomiałojc L.. 1984. The ecology of woodpigeons Columba palumbus wintering on the Iberian Peninsula. Acta Ornithologica. 20: 111-146. Robin, J.P., Boos, M., Gossmann, F., Zorn, T., Le Maho Y., Groscolas, R., 1999. Cold spell sensitivity of the Woodcock (Scolopax rusticola). Proceedings du XXIVème Congrès de IUGB (International Union of Game Biologists), 20-24 sept. 1999, Thessalonique. Eds C. Thomaidis & N. Kypridemos. Ruhe, F., Hohmann, U., 2004. Seasonal locomotion and home range characteristics of European hares (Lepus europaeus) in an arable region in Central Germany. Eur. J. Wildl. Res. 50: 101-111. Russo, L., Massei G., Genov P.V. 1997. Daily Home Range and Activity of wild boar in a Mediterranean area free from hunting. Eth. Ecol. Evol. 9: 287-294. Singer, F.J., Otto D.K., Tipton A.R., Hable C.P., 1981. Home ranges, Movements and Habitat use of European Wild Boar in Tennessee. J. Wildl. Manage. 45 (2): 343-353. Smith, R.K., Jennings N.V., Harris, S., 2005. A quantitative analysis of the abundance and demography of European hares Lepus europaeus in relation to habitat type, intensity of agriculture and climate. Mammal Review 35(1): 1-24. Sodeikat, G., Pohlmeyer, K. 2003. Escape movements of family groups of wild boar Sus scrofa influenced by drive hunts in Lower Saxony, Germany. - Wildl. Biol. 9 (Suppl. 1): 43-49. Sokos, C., Birtsas, P., Milis, C., Nastis, A., 2006. Energetic parameters of Song Thrush Turdus philomelos in a Mediterranean wintering area: what means for hunting? In: Book of abstracts of the 10 th International Congress on the Zoogeography and Ecology of Greece and Adjacent Regions. Patra, 26-30 June. Stroud, D.A., Harradine, J., Shedden, C., Hughes, J., Williams, G., Clark J.A., Clark, N.A., 2006. Reducing waterbird mortality in severe cold weather: 25 years of statutory shooting suspensions in Britain. Pp. 784-790. In: Boere, G.C., Galbraith, C.A. & Stroud, D.A. (eds). Waterbirds around the world. The Stationery Office, Edinburgh, UK. 960 pp. Tavecchia, G., Pradel, R., Gossmann, F., Bastat, C., Ferrand,Y., Lebreton, J.D., 2002. Temporal variation in annual survival probability of the Eurasian woodcock Scolopax rusticola wintering in France. Wildlife Biology 8(1): 21-30. Thomaides, C., Logothetis, G., Karabatzakis, T. et Christoforidou, G. 1999. La distribution de la demande de chasse en relation de la variation de l abondance cynegetique, pendant la saison de la chasse, pour les especes de gibiers les plus populaires, en Grece. Pages 152 158 in Thomaides, C. and Kypridemos, N. (eds.). Agriculture, Forestry Game: Integrating wildlife in land management. Proceedings of the International Union of Game Biologists XXIVth Congress, Thessaloniki, Greece, September 1999. Uzal, A., Nores, C., 2004. Endogenous and exogenous constraints in the population changes of wild board (Sus scrofa Linnaeus, 1758). Galemys 16 (Número Especial): 83-98. Θσκαΐδεο, Υ., Καξακπαηδάθεο Θ., Λνγνζέηεο Γ., Υξηζηνθνξίδνπ Γ., 2007. Πξόγξακκα Άξηεκηο θαηαγξαθή ηεο θπλεγεηηθήο θάξπσζεο θαη παξαθνινύζεζε ησλ πιεζπζκώλ ησλ ζεξακάησλ. Κπλεγεηηθή πλνκνζπνλδία Διιάδαο. Κνηίλε-Εακπάθα,.Η. 1983. πκβνιή ζηε κειέηε ηνπ θιίκαηνο ηεο Διιάδαο. Γηδαθηνξηθή Γηαηξηβή. Σκήκα Γεσινγίαο Α.Π.Θ.. Θεζζαινλίθε. 8

Κσηνύιαο, Γ., 1995. Μαζήκαηα Γαζηθήο Τδξνινγίαο. Αξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο. Τπεξεζία Γεκνζηεπκάησλ Α.Π.Θ.. Θεζζαινλίθε. Μαπξνκκάηεο, Γ. 1980. Σν Βηνθιίκα ηεο Διιάδνο. ρέζεηο θιίκαηνο θαη θπζηθήο βιαζηήζεσο. Βηνθιηκαηηθνί ράξηεο. Γαζηθή Έξεπλα, 1 (Παξάξηεκα), ζ. 63. Μπίξηζαο, Π.Κ., ώθνο Υ.Κ, ηακθόπνπινο Υ., 2006. Γπλακηθή ηνπ πιεζπζκνύ ηνπ Αγξηόρνηξνπ (Sus scrofa) θαη θπλεγεηηθή δηαρείξηζε. 3 ν πλεδξίν Διιεληθήο Οηθνινγηθήο Δηαηξείαο θαη Διιεληθήο Εσνινγηθήο Δηαηξείαο «Οηθνινγία θαη Γηαηήξεζε ηεο Βηνπνηθηιόηεηαο». Ησάλληλα 16-19/11/2006. Πξνο δεκνζίεπζε. θνπγγάξεο, Α., Γθαξαβέιεο Α., 2006. Υαξηνγξάθεζε ηεο εμάπισζεο θαη ρσξηθή αλάιπζε ηνπ ελδηαηηήκαηνο ηνπ ιαγνύ (Lepus europaeus) ζηε Θεζζαιία. Πξαθηηθά 5 νπ Παλειιήληνπ Ληβαδνπνληθνύ πλεδξίνπ. Ληβαδνπνλία μεξνζεξκηθώλ πεξηνρώλ, Ζξάθιεην 1-3 Ννεκβξίνπ 2006: 267-272. Σζαραιίδεο, Δ.Π., 2007. Καηαθύγηα άγξηαο δσήο: θαηάζηαζε θαη δηαρείξηζε. ει. 50-53. ΠΑΝ- ΘΖΡΑ 2002 ηα πάληα πεξί ζήξαο (θνξδάο, Κ., Π. Μπίξηζαο θαη Γ. Γέιιηνο ζπλη. έθδ.). Σ ΚΟΜΑΘ. Θεζ/λίθε. ώθνο, Υ.Κ. 2006. πγθξηηηθή έξεπλα ηεο πηελνπαλίδαο αικπξόβαιηνπ θαη θαιιηεξγεηώλ ζηηεξώλ. 3 ν πλέδξην Διιεληθήο Οηθνινγηθήο Δηαηξείαο θαη Διιεληθήο Εσνινγηθήο Δηαηξείαο «Οηθνινγία θαη Γηαηήξεζε ηεο Βηνπνηθηιόηεηαο». Ησάλληλα 16-19/11/2006. Πξνο δεκνζίεπζε. ώθνο, Υ.Κ., Μπίξηζαο Π.Κ. 2006. Ζ αιινηξίσζε ηεο ζήξαο: ε πεξίπησζε ηνπ put & take ζηηο Δ.Κ.Π. Δπηζηεκνληθή Δπεηεξίδα ρνιήο Γαζνινγίαο θαη Φπζηθνύ Πεξηβάιινληνο Α.Π.Θ.. Σόκνο ΜΒ. Πξνο δεκνζίεπζε. ώθνο, Υ., Μπίξηζαο, Π., Παπαγεσξγίνπ, Ν., 2002. Θήξα θαη πγξόηνπνη: εθαξκνγή δηαρεηξηζηηθώλ κέηξσλ ή απαγνξεπηηθώλ δηαηάμεσλ; 10 ν Παλειιήλην Γαζνινγηθό πλέδξην. Σξίπνιε 26-29/5/2002. 601-613. Φιόθαο, Α.Α., 1990. Μαζήκαηα κεηεσξνινγίαο θαη θιηκαηνινγίαο. Δθδόζεηο ΕΖΣΖ. Θεζζαινλίθε. 9