alfavita 27/12/2010 Αποτελεί η εισαγωγή του θεσμού του μέντορα σιωπηρή παραδοχή της ανεπαρκούς εκπαίδευσης που παρέχουν τα πανεπιστήμια στους νεοεισερχόμενους εκπαιδευτικούς στην πρακτική διδακτική; Επιδιώκεται η τμηματική επαναφορά παλαιότερων σχεδίων αξιολόγησης που απορρίφθηκαν; Γιατί οι μέντορες υποχρεώνονται να παρακολουθήσουν σεμινάρια υπερδιπλάσιας διάρκειας από τους νεοεισερχόμενους; Είναι οι μέντορες σύμβουλοι ή βρίσκονται στην ίδια μοίρα σε σχέση με αυτούς που υποτίθεται θα συμβουλέψουν; Έχει εκπαιδευτικός με οκταετή, ή μικρότερη υπηρεσία σε ορισμένες περιπτώσεις υπηρεσία, την πείρα να συμβουλέψει ένα σχεδόν συνομήλικο του εκπαιδευτικό; Αν όχι γιατί έχουν τη δυνατότητα άτομα να είναι τον ένα χρόνο νεοεισερχόμενοι και τον άλλο μέντορες; Δεν είναι απάνθρωπο ένας εκπαιδευτικός να παρακολουθεί απογευματινά μαθήματα για 4 ώρες μετά την πρωινή εργασία του; Αποτελούν οι μέντορες σύμβουλους ή διαμετακομιστές μηνυμάτων; Τι σημαίνει η προϋπόθεση ότι οι μέντορες πρέπει να είναι άτομα δεκτικά; Θέλουμε αυτόνομες προσωπικότητες ή παπαγαλάκια; Η μελέτη που θα διαβάσετε παρουσιάζει τον νέο θεσμό και τις αθέατες παραδοχές που τον θεμελιώνουν. Αν και δεν είστε υποχρεωμένοι να δεχτείτε όσα γράφω, προβληματιστείτε, μάθετε να είστε κριτικοί και μην καταπίνετε αμάσητα όσα σας σερβίρουν! 1 / 7
Η σχολική χρονιά 2008-2009 έφερε το θεσμό του μέντορα για νεοεισερχόμενους εκπαιδευτικούς. Μέντορας σημαίνει σύμβουλος. Ο θεσμός παρουσιάζει μια σειρά από παραδοξότητες ή συνεπάγεται μια σειρά αθέατων παραδοχών, τις οποίες θα παρουσιάσουμε πιο κάτω. 1. Η βασική κατάρτιση των πρωτοδιοριζομένων Οι σπουδές για την απόκτηση πρώτου πτυχίου στα παιδαγωγικά διαρκούν 4 χρόνια. Παρόλα αυτά οι απόφοιτοι των πανεπιστημίων, σύμφωνα με τους εισηγητές του νέου θεσμού, δεν έχουν διδακτική επάρκεια και χρειάζονται στήριξη. Τι άλλο να σημαίνει άραγε η εισαγωγή του νέου θεσμού από την παραδοχή ότι τα πανεπιστήμια δεν προετοιμάζουν επαρκώς τους νεοεισερχόμενους εκπαιδευτικούς για το σχολικό έργο; Οι φοιτητές ζουν ένα όνειρο στον ιδεατό κόσμο της παιδαγωγικής θεωρίας και προσγειώνονται ανώμαλα όταν έλθουν στον πραγματικό κόσμο του σχολείου. Ανακαλύπτουν ξαφνικά ότι πρέπει να παίξουν τον ρόλο του θηριοδαμαστή άνευ...μαστιγίου σε ένα κόσμο γεμάτο κινδύνους. 2. Γιατί να μην αναθεωρηθούν τα προγράμματα των πανεπιστημίων; Η Παιδαγωγική Ακαδημία, από την οποία αποφοίτησαν οι δάσκαλοι που διορίστηκαν μέχρι το 1993, έδινε μεγάλο βάρος στην πρακτική διδακτική, μέσω του θεσμού της διδακτικής εξάσκησης. Στα τρία χρόνια σπουδών, οι υποψήφιοι δάσκαλοι λάμβαναν μέρος σε 5 διδακτικές εξασκήσεις συνολικής διάρκειας 14 εβδομάδων. Σε αυτές προγραμμάτιζαν και δίδασκαν μαθήματα και ετύγχαναν παρακολούθησης και εκθέσεων από τους καθηγητές. Ο βαθμός του μαθήματος της πρακτικής διδακτικής είχε συντελεστή 3, δηλαδή είχε τριπλάσια βαρύτητα από τα άλλα μαθήματα. Ο βαθμός της εξάσκησης εδίδετο στο τρίτο έτος και λόγω του τριπλού συντελεστή είχε μεγάλη βαρύτητα στο γενικό βαθμό και κατ επέκταση στη σειρά διορισμού των αποφοίτων. Στον αντίποδα, το Πανεπιστήμιο Κύπρου δίνει πολύ μικρότερη βαρύτητα στην πρακτική διδακτική. Η σχολική εμπειρία δίνεται σε μόνο 2 φάσεις και καλύπτει 12 διδακτικές μονάδες επί συνόλου 135 του προγράμματος σπουδών, δηλαδή ποσοστό 8,9% του τετραετούς προγράμματος. 2 / 7
Αντί λοιπόν τα πανεπιστήμια να αναθεωρήσουν τα προγράμματα τους, γίνεται προσπάθεια να φορτωθεί το βάρος της εξοικείωσης των νεοεισερχομένων εκπαιδευτικών στους παλαιότερους δασκάλους. Αξιοσημείωτο είναι πάντως ότι οι έμπειροι δάσκαλοι δεν θα αξιοποιηθούν ως φορείς γνώσης, αλλά ως μεταφορείς δοτής θεωρίας που προέρχεται από «τους ειδικούς» του παιδαγωγικού ινστιτούτου που θα τους επιμορφώσουν. 3. Προϋπηρεσιακή κατάρτιση από το παράθυρο; Μέχρι σήμερα προϋπηρεσιακής κατάρτισης τυγχάνουν οι συνάδελφοι της μέσης. Αυτό συμβαίνει διότι το πτυχίο τους δεν τους καλύπτει παιδαγωγικά, αλλά γνωσιολογικά στην επιστήμη που εσπούδασαν. Τώρα οι νεοεισερχόμενοι δάσκαλοι υποχρεώνονται, με βάση τη νέα εγκύκλιο, «να συμμετέχουν σε πρόγραμμα επιμόρφωσης που προσφέρει το παιδαγωγικό ινστιτούτο...το πρόγραμμα επιμόρφωσης των νεοεισερχομένων εκπαιδευτικών αποτελείται από επιμόρφωση σε κεντρικό επίπεδο (φάση Α και φάση Γ) διάρκειας 25 διδακτικών περιόδων...» Εγκύκλιος ΠΙ Αρ. Φ. ΠΙ7.7.06.13.2 ημ. 5.09.2008 Μπαίνει λοιπόν η προϋπηρεσιακή με χαμηλούς τόνους και από το παράθυρο στη δημοτική εκπαίδευση; 4. Περισσότερη επιμόρφωση για τους μέντορες παρά για τους νεοεισερχόμενους Οι μέντορες έχουν υποχρέωση παρακολούθησης 60 περιόδων επιμόρφωσης ενώ οι νεοεισερχόμενοι μόνο 25 (Παράρτημα Ε, Εγκύκλιος ΠΙ Αρ. Φ. ΠΙ7.7.06.13.3 ημ. 5.09.2008). Μεταξύ 20.10.2008 και 22.11.2008 πρέπει να παρευρεθούν σε 9 συναντήσεις διάρκειας των 3 / 7
5 περιόδων έκαστη. Επιπλέον άλλες 3 συναντήσεις ίσης διάρκειας μεταξύ 19.1.2009 και 31.1.2009. Το επίδομα των 50 ευρώ ανά συνάντηση δίνεται με αυστηρές προϋποθέσεις. Όποιοι χάσουν 3 συναντήσεις δεν θα πάρουν τίποτε. Το συμπέρασμα είναι ότι οι μέντορες δεν υπολογίζονται πραγματικά ως επιμορφωτές των νεοεισερχομένων, αλλά ως διαμετακομιστές μηνυμάτων. Αυτό που θα μεταδώσουν στους νεοεισερχόμενους δεν είναι η πείρα τους, αλλά αυτά που θα τους διδάξουν οι εκπαιδευτές τους. 5. Μέντορας μπορεί να είναι όποιος θέλει ανεξαρτήτως υπηρεσιακής αρχαιότητας Ποιος δικαιούται να γίνει μέντορας; Το παράρτημα Β: λέει επί λέξη: «αναμένεται οι μέντορες να έχουν πείρα στο σχολείο τουλάχιστον 8 χρόνια. Σε σπάνιες περιπτώσεις στις οποίες σε σχολική μονάδα δεν υπάρχει άτομο που να έχει τον απαιτούμενο αριθμό ετών υπηρεσίας μπορεί να γίνουν δεκτά άτομα με μικρότερο αριθμό ετών υπηρεσίας» Είναι εκπληκτικό! Τον ένα χρόνο μπορεί να είστε πρωτοδιόριστος και τον άλλο μέντορας! Αυτό αποδεικνύει ότι ο μέντορας είναι ένας απλός διαμετακομιστής μηνυμάτων. Αλλά και να μη συμβαίνει αυτό το ακραίο παράδειγμα, θεωρείται η υπηρεσία των 8 ετών, από τα οποία 5 μόνο ως υπεύθυνος τμήματος, ως δείγμα επάρκειας και πείρας! Από που προκύπτει όμως η οκταετία ως κριτήριο αρχαιότητας και εμπειρίας; Με το ισχύον σύστημα αξιολόγησης ο δάσκαλος έχει την πρώτη του αξιολόγηση στο 12ο έτος υπηρεσίας. Η οκταετία υπάρχει στο σχέδιο της Κοινοπραξίας Αθηνά ως το όριο διεκδίκησης προαγωγής σε θέση β. δ/ντη. Βλέπουμε λοιπόν στοιχεία του γραφειοκρατικού σχεδίου που απορρίφθηκε να επαναφέρεται τεχνηέντως και τμηματικά. Αυτό που ενδιαφέρει τους εισηγητές του νέου θεσμού είναι κυρίως να βρουν δασκάλους να τον στελεχώσουν ανεξαρτήτως εμπειρίας γι' αυτό και υπάρχουν τόσο χαμηλά κριτήρια αρχαιότητας και πείρας για τους υποψήφιους μέντορες. Πρόκειται για πρόγραμμα που έχει 4 / 7
σχεδιαστεί από ανθρώπους που δεν έχουν διδάξει στα σχολεία. Δεν έχει τίποτε να κάμει με την μετάδοση πρακτικής πείρας παλιών δασκάλων σε νεότερους. Πρόκειται μάλλον για προσπάθεια ταυτόχρονης νουθεσίας παλιών και νέων στη θεωρία της σύγχρονης θεωρητικής διδακτικής. Επειδή όμως είναι ευκολότερο να περάσει το μήνυμα στην ομάδα άτομο που ανήκει σε αυτήν, παρά ο εξωτερικός καθοδηγητής, χρησιμοποιούν το νέο θεσμό ως δούρειο ίππο για χειραγώγηση των δασκάλων. 6. Μέντορας: Αυτόνομη προσωπικότητα ή παπαγαλάκι; Αντιγράφουμε από το παράρτημα Β: «Οι μέντορες θα προσέλθουν οικειοθελώς στο επιμορφωτικό πρόγραμμα. Ωστόσο αναμένεται να είναι άτομα κοινωνικά και δεκτικά» Η λέξη κλειδί είναι η τελευταία. Οι μέντορες θα πρέπει να αποδέχονται χωρίς αντιρρήσεις ότι τους σερβίρουν και ακολούθως να το μεταφυτεύουν στα μυαλά των πρωτοδιορίστων. Η ταυτόχρονη αναφορά σε δεκτικούς και κοινωνικούς μέντορες περιέχει μια συγκεκαλυμμένη μομφή, για όσους έχουν κριτική και ανεξάρτητη σκέψη, εφόσον χαρακτηρίζονται ως ακοινώνητοι. Οι άνθρωποι προσέχουν τα επίθετα, τις ταπέλες δηλαδή, και όχι τα ουσιαστικά. Όσοι λοιπόν έχουν διαφορετική γνώμη απαξιώνονται με χαρακτηρισμούς, ενώ κανείς δεν εξετάζει τις λογικές αντιρρήσεις τους. Από την άλλη όσοι είναι καλοί παπαγάλοι βαφτίζονται καλοί εκπαιδευτικοί. 7. Τα αντισταθμίσματα και οι υποχρεώσεις των μεντόρων Είναι γεγονός ότι στους μέντορες δίνονται: - Εβδομαδιαία απαλλαγή 2 διδακτικών περιόδων. Με μέση διάρκεια του διδακτικού έτους το 2008-2009 τις 172 μέρες, δηλαδή 34,4 διδακτικές εβδομάδες, έχουμε συνολική απαλλαγή 68,8 περιόδους. 5 / 7
- Επίδομα 600 με βάση αυστηρές προϋποθέσεις. Έναντι των παροχών αυτών είναι υποχρεωμένοι - Να παρακολουθήσουν 60 περιόδους επιμόρφωσης - Να χρησιμοποιούν εργαλεία διερεύνησης για εξακρίβωση των αναγκών των νεοδιόριστων εκπαιδευτικών. (με βάση συστάσεις του Π.Ι,) - Να αναπτύξουν εξατομικευμένο σχέδιο δράσης για τον νεοεισερχόμενο εκπαιδευτικό που συμβουλεύουν. - Να τηρούν στοιχεία σε συγκεκριμένο έντυπο αναφορικά με δραστηριότητες ψυχολογικής ενίσχυσης των νεοεισερχομένων εκπαιδευτικών. - Να κάνουν τρεις δειγματικές διδασκαλίες για τον νεοεισερχόμενο εκπαιδευτικό που μεντορεύουν. - Να επιθεωρήσουν 3 τουλάχιστον μαθήματα των νέων εκπαιδευτικών και να συμπληρώσουν σχετικά έντυπα. - Να συμπληρώσουν έντυπα αυτοαξιολόγησης τους ως μεντόρων. Οι υποχρεώσεις είναι πολλαπλάσιες των παροχών, γι' αυτό η απαλλαγή πρέπει να αυξηθεί σε τουλάχιστον 3 περιόδους, αντί δύο που δίνονται σήμερα. Οι περίοδοι απαλλαγής μόλις και καλύπτουν την απογευματινή επιμόρφωση, ενώ όλες οι άλλες υποχρεώσεις θα γίνουν στον ήδη βεβαρημένο εργάσιμο χρόνο των εκπαιδευτικών. 6 / 7
Επιπλέον υπάρχει ισχυρή διάβρωση του επιδόματος, αφού πολλοί συνάδελφοι θα ταξιδέψουν σε σημαντική απόσταση για να παρακολουθήσουν τα μαθήματα. Όποιος ταξιδεύει εκτός έδρας για υπηρεσιακούς σκοπούς δικαιούται επίδομα οδοιπορικών. Το πραγματικό επίδομα λοιπόν είναι πολύ μικρότερο. Για να το υπολογίσουμε, πρέπει να αφαιρέσουμε τα οδοιπορικά, από τα 600... Του Μιχάλη Πόλη, Οκτώβριος 2008 Πηγές Πληροφοριών 1. Εγκύκλιοι Δημοτικής Εκπαίδευσης, Διεύθυνση Δημοτικής Εκπαίδευσης, Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού, ηλεκτρονική διεύθυνση www.moec.gov.cy 2. Επετηρίδα Παιδαγωγικής Ακαδημίας 1985. 3. Μιχάλη Α. Πόλη: Ημερολόγιο Σχολικής Χρονιάς 2008-2009, κατατεθειμένο στο www.akid a.info 7 / 7