ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΚΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ ΣΑ ΑΠΟΚΡΤΦΑ ΕΤΑΓΓΕΛΙΑ Ενότητα 4: Το Πρωτευαγγζλιο του Ιακώβου Αικατερίνθ Τςαλαμποφνθ
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται ςε άδειεσ χριςθσ Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπωσ εικόνεσ, που υπόκειται ςε άλλου τφπου άδειασ χριςθσ, θ άδεια χριςθσ αναφζρεται ρθτώσ. 2
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό ζχει αναπτυχκεί ςτα πλαίςια του εκπαιδευτικοφ ζργου του διδάςκοντα. Το ζργο «Ανοικτά Ακαδθμαϊκά Μακιματα ςτο Αριςτοτζλειο Πανεπιςτιμιο Θεςςαλονίκθσ» ζχει χρθματοδοτιςει μόνο τθν αναδιαμόρφωςθ του εκπαιδευτικοφ υλικοφ. Το ζργο υλοποιείται ςτο πλαίςιο του Επιχειρθςιακοφ Προγράμματοσ «Εκπαίδευςθ και Δια Βίου Μάκθςθ» και ςυγχρθματοδοτείται από τθν Ευρωπαϊκι Ζνωςθ (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εκνικοφσ πόρουσ. 3
ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΚΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ Σο Πρωτευαγγζλιο του Ιακώβου
ΣΟ ΠΡΩΣΕΤΑΓΓΕΛΙΟ ΣΟΤ ΙΑΚΩΒΟΤ
ΕΙΑΓΩΓΙΚΑ Ονομϊςτηκε ϋτςι από τον Guillaume Postel, ο οπούοσ το ανακϊλυψε εκ νϋου κατϊ τον 16 ο αι. Πρωτευαγγϋλιο: ςυμπληρώνει την ιςτορύα πριν Μκ 1,1-8. Στα αρχαύα χρόνια ο τύτλοσ: «Γϋννηςη Μαρύασ» (πϊπυροσ Bodmer V, αρχ. 4 ου αι.) / «αποκϊλυψη Μαρύασ» (μεταγενϋςτεροσ υπότιτλοσ). Ο ςυγγραφϋασ παρουςιϊζεται ωσ ο Ιϊκωβοσ ο Αδελφόθεοσ (βλ. 25,1) δε γνωρύζει ωςτόςο την Παλαιςτύνη και τα ιουδαώκϊ ϋθιμα / γνωρύζει την ΠΔ και τα κανονικϊ ευαγγϋλια πιθανόν Ιουδαιοχριςτιανόσ ςτη Διαςπορϊ. 150-200 μ.χ. ςτην Αύγυπτο ό Συρύα / 300 μ.χ. τα πρώτα χειρόγραφα (το κεύμενο δϋχεται επεξεργαςύα ςτα επόμενα χρόνια). 6
ΦΕΙΡΟΓΡΑΥΗ ΠΑΡΑΔΟΗ Περύπου 140 χειρόγραφα του κειμϋνου πολλϋσ μεταφρϊςεισ -> ϋνα εξαιρετικϊ διαδομϋνο κεύμενο. Πολλϋσ παραλλαγϋσ του κειμϋνου. Μικρϊ αποςπϊςματα από τη λατινικό μετϊφραςη: το Decretum Gelasianum απορρύπτει το Πρωτευαγγϋλιο ωσ απόκρυφο (αιτύα: οι αδελφού του Ιηςού παιδιϊ του Ιωςόφ από προηγούμενο γϊμο). Φϊςεισ τησ χειρόγραφησ παρϊδοςησ: 300-450: PSI 6, P. Bodm. V, ςαχιδικό και ςυριακό εκδοχό. 450-900: περγαμηνό Grenfell, παλύμψηςτο Gesena, γεωργιανό, αρμενικό και λατινικό εκδοχό. Μετϊ το 900: ελληνικϊ χειρόγραφα διϊδοςη ςτην Ανατολό (λειτουργικϊ κεύμενα, αςκητικό γραμματεύα). 7
ΙΣΟΡΙΑ ΚΕΙΜΕΝΟΤ Τρύα μϋρη: 1-17: Απόκρυφο Μαρύασ / Γϋννηςη Μαρύασ. 18-21: Απόκρυφο Ιωςόφ. 22-24: Απόκρυφο Ζαχαρύα. Ο Ωριγϋνησ δεν γνωρύζει το τελευταύο. Τα δύο πρώτα εύναι του 2 ου αι. - το τρύτο μϋροσ ςτα τ. 3 ου αι. Ένωςη των τριών επιμϋρουσ αποκρύφων τ. 3 ου / αρχ. 4 ου αι. (P. Ashmunden 4 οσ αι. περιϋχει και τα τρύα μϋρη). 8
ΠΗΓΕ Μτ 1-2 και Λκ 1-2: ςυνδυαςμόσ των δύο αφηγόςεων ςτα κεφ. 11-21. Ιδιαύτερεσ εξωκανονικϋσ παραδόςεισ (π.χ. η ιςτορύα των γονιών τησ Μαρύασ και τησ γϋννηςόσ τησ). Η Παλαιϊ Διαθόκη ςτη μετϊφρ. Ο. 9
ΥΙΛΟΛΟΓΙΚΟ ΕΙΔΟ ΚΑΙ ΤΥΟ Εκλαώκευμϋνο αγιολογικό κεύμενο / χριςτιανικό midrash. Δεν ϋχει χριςτολογικϊ ενδιαφϋροντα η χριςτολογύα για να ςτηρύξει την παρθενύα τησ Μαρύασ. Δεν εύναι ευαγγϋλιο ούτε αποκϊλυψη. Ένα «ιςτορικό μυθιςτόρημα». Γλώςςα η ελληνιςτικό κοινό με πολλϋσ επιδρϊςεισ από Ο. Παρατακτικό ςύνδεςη με και (style καὶ). 10
ΘΕΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΕΦΟΜΕΝΟ Ιουδαιοχριςτιανικϊ θϋματα: δικαιοςύνη, πύςτη, καθαρότητα. Η προβολό τησ Μαρύασ το εγκώμιό τησ (γϋνοσ, γϋνεςισ, παιδεύα, πρϊξεισ). Η παρθενύα τησ. Απολογητικϊ κύνητρα: απϊντηςη ςε διϊφορεσ επιθϋςεισ ςτο πρόςωπό τησ (βλ. Ωριγϋνησ και την αμφιςβότηςη τησ παρθενύασ τησ Μαρύασ από τον Κϋλςο). 11
ΠΕΡΙΕΦΟΜΕΝΑ Κεφ. 1-5: η ςύλληψη τησ Μαρύασ. Κεφ. 6-8: η καθαρότητα τησ Μαρύασ. Κεφ. 9-16: Μαρύα και Ιωςόφ παρθενύα τησ Μαρύασ. Κεφ. 17-20: Μαρύα μητϋρα και παρθϋνοσ. Κεφ. 21-22: η απειλό του Ηρώδη. Κεφ. 23-24: η δολοφονύα του Ζαχαρύα Κεφ. 25: επύλογοσ. 12
Η ΙΣΟΡΙΑ ΣΗ ΕΠΙΔΡΑΗ Επύδραςη ςτισ μαριολογικϋσ ςυζητόςεισ. Εικονογραφικόσ κύκλοσ τησ Μαρύασ. Λειτουργικόσ κύκλοσ τησ Μαρύασ. Στη Δύςη επηρεϊζει μϋςα από ϊλλα κεύμενα (π.χ. Ψ-Ματθαύο). 13
ημείωμα Αναφοράς Copyright Αριςτοτζλειο Πανεπιςτιμιο Θεςςαλονίκθσ, Τςαλαμποφνθ Αικατερίνθ. «Το Πρωτευαγγζλιο του Ιακώβου». Ζκδοςθ: 1.0. Θεςςαλονίκθ 2015. Διακζςιμο από τθ δικτυακι διεφκυνςθ: http://eclass.auth.gr/courses/ocrs339/. 14
ημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίκεται με τουσ όρουσ τθσ άδειασ χριςθσ Creative Commons Αναφορά - Παρόμοια Διανομι *1+ ι μεταγενζςτερθ, Διεκνισ Ζκδοςθ. Εξαιροφνται τα αυτοτελι ζργα τρίτων π.χ. φωτογραφίεσ, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριζχονται ςε αυτό και τα οποία αναφζρονται μαηί με τουσ όρουσ χριςθσ τουσ ςτο «Σθμείωμα Χριςθσ Ζργων Τρίτων». Ο δικαιοφχοσ μπορεί να παρζχει ςτον αδειοδόχο ξεχωριςτι άδεια να χρθςιμοποιεί το ζργο για εμπορικι χριςθ, εφόςον αυτό του ηθτθκεί. [1] http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/ 15
ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ΑΝΟΙΚΣΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΣΑ Σζλος ενότητας Επεξεργαςία: Φίλιπποσ Γερμάνθσ Θεςςαλονίκθ, Εαρινό Εξάμθνο 2014-2015
ΑΡΙΣΟΣΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΗΜΙΟ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ ημειώματα
Διατήρηση ημειωμάτων Οποιαδιποτε αναπαραγωγι ι διαςκευι του υλικοφ κα πρζπει να ςυμπεριλαμβάνει: το Σθμείωμα Αναφοράσ το Σθμείωμα Αδειοδότθςθσ τθ διλωςθ Διατιρθςθσ Σθμειωμάτων το Σθμείωμα Χριςθσ Ζργων Τρίτων (εφόςον υπάρχει) μαηί με τουσ ςυνοδευόμενουσ υπερςυνδζςμουσ. 18