ΕΚΘΕΣΗ ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 2000 2006

ΕΚΘΕΣΗ ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 2000 2006 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 4 1.1. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ... 4 2. ΤΟ Ε.Π.Α.Α 2000-2006: ΣΤΟΧΟΙ, ΟΜΗ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟ ΟΤΙΚΟ ΣΧΕ ΙΟ... 8 2.1 ΤΟ Ε.Π.Α.Α 2000-2006 ΣΤΟΧΟΙ... 8 2.2 ΟΜΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ... 8 3. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΙΑΘΕΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗΣ ΙΑΘΕΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΩΝ ΕΙΣΡΟΩΝ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ... 22 3.1 Εισαγωγή... 22 3.2 ράσεις Έναρξης ΕΠΑΑ... 22 3.3 Οικονοµικοί Πόροι... 25 3.4 Μέτρα για την εξασφάλιση αποτελεσµατικότερης και ορθής εφαρµογής του ΕΠΑΑ. 26 3.5 Μέτρα ιασφάλισης της Συµβατότητας µε τις Κοινοτικές Πολιτικές... 28 Άξονας Προτεραιότητας 1:Πρόωρη Συνταξιοδότηση Αγροτών... 28 Άξονας Προτεραιότητας 2: Αντιστάθµιση υπέρ των Περιοχών που παρουσιάζουν φυσικά µειονεκτήµατα Εξισωτική Αποζηµίωση... 29 Άξονας Προτεραιότητας 3: Γεωργοπεριβαλλοντικά Μέτρα... 29 Άξονας Προτεραιότητας 4: ασώσεις Γεωργικών Γαιών... 30 Άξονας Προτεραιότητας 5: Τήρηση Προτύπων... 30 4. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΥ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ... 31 4.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 31 4.2 ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ Ε.Π.Α.Α... 32 4.2.1 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ... 32 4.2.2 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΣΤΗΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΥ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ... 37 4.3 ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΙΑΤΗΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ΓΙΑ ΤΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ, Α ΥΝΑΜΙΕΣ ΚΑΙ ΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΤΟΜΕΑ... 38 4.3.1 ΙΕΘΝΕΣ ΚΑΙ ΕΓΧΩΡΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ: ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΤΑΣΕΙΣ 38 4.3.2 ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ Η ΚΟΙΝΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ... 43 4.3.3 Η ΙΕΥΡΥΝΣΗ ΤΗΣ Ε.Ε. ΚΑΙ Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΤΩΝ 27... 50 4.3.4 EΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ S.W.O.T... 53 4.4 ΚΑΤΑΛΛΗΛΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ... 60 4.4.1 ΣΥΣΧΕΤΙΣΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΣΤΟΧΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ... 62 4.4.2 ΣΥΝΑΦΕΙΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΞΟΝΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΗΣ ΚΑΠ... 65 4.4.3 ΣΥΝΑΦΕΙΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΜΕ ΟΡΙΖΟΝΤΙΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ - ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ... 67 4.4.4 ΣΥΝΑΦΕΙΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΛΥΣΗ SWOT... 69 4-1

ΕΚΘΕΣΗ ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 2000 2006 4.4.5 ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΣΥΝΕΡΓΕΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ... 75 4.4.6 ΠΡΟΣ ΙΟΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΣΥΝΕΡΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΜΕ ΤΑ ΥΠΟΛΟΙΠΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΟΥ ΠΑΡΕΜΒΑΙΝΟΥΝ ΣΤΗΝ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ... 78 4.4.7 ΣΥΝΕΡΓΙΑ ΤΟΥ Ε.Π.Α.Α ΜΕ ΤΑ ΜΕΤΡΑ ΤΗΣ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑΣ LEADER+... 80 4.4.8 ΣΥΝΕΡΓΙΑ ΤΟΥ ΕΠΑΑ ΜΕ ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ - ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΥΠΑΙΘΡΟΥ 2000-2006 82 4.4.9 ΣΥΝΕΡΓΙΑ ΤΟΥ Ε.Π.Α.Α ΜΕ ΤΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ (ΠΕΠ)... 85 4.4.10 ΣΥΝΕΡΓΙΑ ΤΟΥ Ε.Π.Α.Α ΜΕ ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ... 87 4.5 Η συνέχεια του προγραµµατισµού αγροτικής ανάπτυξης στην 4 η Προγραµµατική Περιόδου... 88 4.6 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ... 91 5. ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΕΙΚΤΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ... 94 5.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 94 5.2 ΚΟΙΝΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ...1-120 5.2.1 ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΣΕ ΕΠΙΠΕ Ο ΑΞΟΝΑ ΚΑΙ ΜΕΤΡΟΥ...1-120 5.2.2 ΕΓΚΑΡΣΙΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ...1-134 5.3 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ & ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ...1-135 6 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΠΟ ΟΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ Ε.Π.Α.Α... 1-140 6.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ...1-140 6.2 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΣΕ ΕΠΙΠΕ Ο ΑΞΟΝΑ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ...1-140 6.2.1 ΦΥΣΙΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ...1-141 6.2.2 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΗ ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗΣ... 150 6.2.3 ΑΠΟ ΟΤΙΚΟΤΗΤΑ... 151 6.3 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΣΕ ΕΠΙΠΕ Ο ΑΞΟΝΑ / ΜΕΤΡΟΥ... 156 7. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΜΗΧΑΝΙΣΜΩΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΟΥ Ε.Π.Α.Α...194 7.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 194 7.2 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ Ε.Π.Α.Α 2000 2006... 194 7.2.1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ Ε.Π.Α.Α... 194 7.2.2 ΟΙ ΟΡΓΑΝΙΚΕΣ ΜΟΝΑ ΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ... 195 7.2.3 ΙΑ ΙΚΑΣΙΕΣ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΙΟΙΚΗΣΗΣ... 200 7.3 ΣΑΦΗΝΕΙΑ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ, ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΥ... 203 7.4 ΙΑ ΙΚΑΣΙΕΣ & ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ/ ΕΝΤΑΞΗΣ ΙΚΑΙΟΥΧΩΝ... 204 7.5 ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ... 206 7.6 ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΕΛΕΓΧΟΥ... 211 7.7 ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΟΥ Ε.Π.Α.Α.... 214 4-2

ΕΚΘΕΣΗ ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 2000 2006 7.8 ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΠΙ ΤΩΝ ΜΗΧΑΝΙΣΜΩΝ... 215 8. ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ...217 4-3

ΕΚΘΕΣΗ ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 2000 2006 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ Αντικείµενο του έργου αποτελεί η εκ των υστέρων αξιολόγηση του Εγγράφου Προγραµµατισµού Αγροτικής Ανάπτυξης (Ε.Π.Α.Α) 2000-2006. Το έργο έχει ανατεθεί στις εταιρείες INTRAWAY ΕΠΕ και BCS Σύµβουλοι Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος ΕΠΕ, από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων, µετά από σχετικό διαγωνισµό και της από 26/08/2008 σχετικής Σύµβασης Ανάθεσης Έργου. Η Έκθεση είναι διαρθρωµένη σύµφωνα µε τις προδιαγραφές της σχετικής σύµβασης, το δε περιεχόµενό της είναι απόλυτα συναφές µε τις προδιαγραφές αυτές. Ειδικότερα, η Έκθεση περιλαµβάνει τα εξής Κεφάλαια: Κεφάλαιο 1 Εισαγωγή. Κεφάλαιο 2 Συνοπτική περιγραφή Εγγράφου Προγραµµατισµού Αγροτικής Ανάπτυξης 2000 2006. Κεφάλαιο 3 Αξιολόγηση διαθεσιµότητας και της χρησιµοποίηση των εισροών του προγράµµατος. Κεφάλαιο 4 Αξιολόγηση του Προγραµµατικού Σχεδιασµού. Κεφάλαιο 5 Κριτήρια και είκτες Αξιολόγησης. Κεφάλαιο 6 Αποτελεσµατικότητα και Αποδοτικότητα του Ε.Π.Α.Α. Κεφάλαιο 7 Αξιολόγηση µηχανισµών υλοποίησης, παρακολούθησης και ελέγχου Κεφάλαιο 8 Γενικά Συµπεράσµατα Προτάσεις. Το κεφάλαιο 1 της Έκθεσης αποτελεί η παρούσα Εισαγωγή, που έχει τον διπλό ρόλο ενός οδηγού στα περιεχόµενα της Έκθεσης και ενός σύντοµου σηµειώµατος µεθοδολογικών διευκρινήσεων και παρατηρήσεων για την διευκόλυνση του αναγνώστη. Το κεφάλαιο 2 περιέχει µια συνοπτική περιγραφή του Εγγράφου Προγραµµατισµού Αγροτικής Ανάπτυξης 2000 2006, καθώς και τον χρηµατοδοτικό πίνακα. 4-4

ΕΚΘΕΣΗ ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 2000 2006 Το κεφάλαιο 3 αφορά την αξιολόγηση της διαθεσιµότητας και της χρησιµοποιησης των εισροων του προγράµµατος. Το κεφάλαιο 4 της Έκθεσης αναφέρεται στην Αξιολόγηση του Προγραµµατικού Σχεδιασµού του Ε.Π.Α.Α. Στο πλαίσιο αυτού του κεφαλαίου: Επανεξετάζονται βασικά στοιχεία, τόσο του εξωτερικού, όσο και του εξωτερικού περιβάλλοντος µέσα στο οποίο κλήθηκε να παρέµβει το Ε.Π.Α.Α. Γίνεται αναφορά στις βασικές κατευθύνσεις της εξέλιξης της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) και εξετάζεται ο βαθµός στον οποίον η στρατηγική του Ε.Π.Α.Α εναρµονίστηκε µε αυτές. Επανεξετάζονται και επικαιροποιούνται οι αδυναµίες/ απειλές και δυνατότητες/ ευκαιρίες που καταγράφηκαν στην ex ante και την on going αξιολόγηση (Ανάλυση S.W.O.T). Εξετάζεται η συνεχιζόµενη καταλληλότητα και επικαιρότητα της ακολουθούµενης αναπτυξιακής στρατηγικής υπό το πρίσµα της συνάφειας των Μέτρων µε τα κάτωθι: o o o o o τους στρατηγικούς στόχους του Ε.Π.Α.Α, τους θετικούς και αρνητικούς παράγοντες που εντοπίστηκαν στην ανάλυση S.W.O.T, µε σχετικά Μέτρα άλλων ΕΠ, ΠΕΠ και Κοινοτικών Πρωτοβουλιών, τις οριζόντιες Κοινοτικές πολιτικές (Προστασία του Περιβάλλοντος και Πολιτισµός, Ισότητα των ευκαιριών, Ισότητα των φύλων, ενσωµάτωση της Κοινωνίας της Πληροφορίας) καθώς και υπό το πρίσµα της εσωτερικής συνέργειας των Μέτρων του Ε.Π.Α.Α. Στο κεφάλαιο 5, δίνονται απαντήσεις στα Κοινά Ερωτήµατα Αξιολόγησης, όπως προδιαγράφονται στα σχετικά κείµενα εργασίας της Ε.Ε 1. Ειδικότερα, ο Σύµβουλος Αξιολόγησης (βάσει των υφιστάµενων στοιχείων), απαντά στα Κοινά Ερωτήµατα Αξιολόγησης και όπου αυτό είναι εφικτό. Τα Κοινά Ερωτήµατα συνδέονται µε σειρά κριτηρίων και δεικτών, όπου δε ο Σύµβουλος δεν έχει τη δυνατότητα παροχής απαντήσεων υπάρχει τεκµηριωµένη αιτιολόγηση. 1 Κοινοί είκτες για την Παρακολούθηση των Προγραµµάτων Αγροτικής Ανάπτυξης (VI/43512/02 ΤΕΛΙΚΟ 26.2.2002) και Αξιολόγηση των προγραµµάτων Αγροτικής Ανάπτυξης 2000 2006 για τα οποία παρέχεται στήριξη από το Ε.Γ.Τ.Π.Ε (VI/8865/99). 4-5

ΕΚΘΕΣΗ ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 2000 2006 Επισηµαίνεται, ότι η µη απάντηση συγκεκριµένων ερωτηµάτων οφείλεται κατά κανόνα στην έλλειψη επαρκών και αξιόπιστων στοιχείων. Στο κεφάλαιο 6 της Έκθεσης, γίνεται η επικαιροποίηση της φυσικής και οικονοµικής προόδου του Ε.Π.Α.Α µέχρι την ολοκλήρωση του και η εξαγωγή των σχετικών δεικτών αποτελεσµατικότητας και αποδοτικότητας. Προς τον σκοπό αυτόν: Γίνεται µια συνοπτική αναφορά στην πρόοδο της φυσικής ολοκλήρωσης του Ε.Π.Α.Α, σε επίπεδο Άξονα / Μέτρου. Τονίζεται, ότι η αναφορά αυτή δεν αποσκοπεί σε µια αναλυτική και διεξοδική, διαχειριστικού τύπου, περιγραφή της πορείας υλοποίησης του Εγγράφου Προγραµµατισµού, καθότι δεν αποτελεί µέρος του έργου της εκ των υστέρων αξιολόγησης. Σκοπός αυτής της σύντοµης αναφοράς είναι η αυτοτέλεια της Έκθεσης και η παροχή της δυνατότητας σε κάποιον ενδιαφερόµενο τρίτο (π.χ. την Ε.Ε) να αντιληφθεί εύκολα, εύληπτα και αποτελεσµατικά την ουσία και τα βασικά χαρακτηριστικά της εξέλιξης κάθε Μέτρου και τα αξιολογικά συµπεράσµατα που απορρέουν από αυτήν. Γίνεται µια συνοπτική αναφορά στην πρόοδο της οικονοµικής ολοκλήρωσης του Ε.Π.Α.Α σε επίπεδο Άξονα/ Μέτρου, όπως αυτή προκύπτει µε βάση τα στοιχεία του Ο.Π.Ε.Κ.Ε.Π.Ε, των κάθετων ιευθύνσεων του Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων και της.α-ε.π.α.α. Υπολογίζονται και σχολιάζονται συνοπτικά οι δείκτες αποτελεσµατικότητας και αποδοτικότητας κάθε Άξονα / Μέτρου, όπως προκύπτουν µέχρι την ολοκλήρωση του ΕΠΑΑ. Ο αναλυτικός τρόπος υπολογισµού των εν λόγω δεικτών, αλλά και όλων των άλλων ποσοτικών στοιχείων της Έκθεσης, ακολουθεί την µεθοδολογία και τα υποδείγµατα που παρουσιάστηκαν στην Ειδική Έκθεση εξειδίκευσης της µεθοδολογίας αξιολόγησης του Ε.Π.Α.Α (πρώτο παραδοτέο). Γίνεται αναγωγή των δεικτών αποτελεσµατικότητας και αποδοτικότητας, καθώς και των στοιχείων οικονοµικής ολοκλήρωσης των Μέτρων σε όλα τα υπερκείµενα δοµικά επίπεδα του Ε.Π.Α.Α, έτσι ώστε να µπορούν να απαντηθούν τα σχετικά αξιολογικά ερωτήµατα σε επίπεδο συνολικού Προγράµµατος. Ο υπολογισµός των στοιχείων προόδου της φυσικής υλοποίησης κάθε Άξονα / Μέτρου 2, στην συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων, έγινε µε βάση τα 2 Ο υπολογισµός έγινε σε συνεργασία µε τους αρµόδιους χειριστές Μέτρων της.α-ε.π.α.α και των κάθετων ιευθύνσεων του Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων. 4-6

ΕΚΘΕΣΗ ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 2000 2006 αντικειµενικά στοιχεία υλοποίησης κάθε ενεργοποιηµένου Μέτρου και σε ελάχιστες µόνο περιπτώσεις µε προσεγγιστική εκτίµηση του ΣΑ, σε συνεργασία µε τον εκάστοτε αρµόδιο χειριστή της.α-ε.π.α.α. Επισηµαίνεται, όµως ότι ο υπολογισµός αυτός µπορεί να είναι τόσο ακριβής όσο επιτρέπει και η ακρίβεια των διαθέσιµων στοιχείων. Στο κεφάλαιο 7 ο ΣΑ εξετάζει την επάρκεια και την ποιότητα των διαχειριστικών και εκτελεστικών µηχανισµών που εµπλέκονται στο Ε.Π.Α.Α, προκειµένου να εντοπίσει τυχόν αδυναµίες, οι οποίες πιθανά να επηρέασαν ουσιαστικά την αποτελεσµατική υλοποίηση της παρέµβασης. Συγκεκριµένα, ο ανάδοχος ασχολείται µε την ποιότητα των ρυθµίσεων υλοποίησης, παρακολούθησης και αξιολόγησης, όπως αυτές λειτουργούν επιτόπου. Ειδικότερα, ο Σύµβουλος επιχειρεί να: διερευνήσει τη σαφήνεια των διαχειριστικών και εκτελεστικών αρµοδιοτήτων αφενός και των διαδικασιών διαβούλευσης αφετέρου, εξετάσει τους µηχανισµούς ελέγχου µε βάση εκθέσεις ελέγχου, διαπιστώσει εάν λειτούργησαν διαφανείς και ανταγωνιστικές διαδικασίες για την επιλογή των δικαιούχων, διαπιστώσει την έκταση στην οποία η αναγκαία για τη στήριξη του Ε.Π.Α.Α νοµοθεσία εφαρµόστηκε και ήταν σύµφωνη µε τους κοινοτικούς κανόνες, το δε διοικητικό σύστηµα ήταν επαρκές για την εξασφάλιση της συµβατότητας µε τις κοινοτικές πολιτικές. Την Έκθεση Εκ των Υστέρων Αξιολόγησης κλείνουν τα Γενικά Συµπεράσµατα και οι Προτάσεις (κεφάλαιο 8) του ΣΑ που προκύπτουν από όλα τα προηγούµενα. 4-7

ΕΚΘΕΣΗ ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 2000 2006 2. ΤΟ Ε.Π.Α.Α 2000-2006: ΣΤΟΧΟΙ, ΟΜΗ ΚΑΙ ΧΡΗΜΑΤΟ ΟΤΙΚΟ ΣΧΕ ΙΟ 2.1 ΤΟ Ε.Π.Α.Α 2000-2006 ΣΤΟΧΟΙ Το Έγγραφο Προγραµµατισµού Αγροτικής Ανάπτυξης (Ε.Π.Α.Α) 2000 2006 αποτέλεσε πρόγραµµα εθνικού επιπέδου, το οποίο εγκρίθηκε µε την αριθµ. Ε(2000) 2733/27.9.2000 απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Το Ε.Π.Α.Α τροποποιήθηκε µε τις αριθµ. C (2003) 3139/22-8-2003 και C (2005) 1690/31-5- 2005, αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Στόχοι του Εγγράφου Προγραµµατισµού αποτελούσαν τα κάτωθι: Η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής γεωργίας σε συνθήκες όξυνσης του ανταγωνισµού. Η βιώσιµη και ολοκληρωµένη ανάπτυξη της υπαίθρου σε αρµονία µε το κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον. Η διατήρηση του περιβάλλοντος και της κοινωνικής συνοχής για το σύνολο του αγροτικού πληθυσµού. 2.2 ΟΜΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ Το Ε.Π.Α.Α αποτελούσαν συνολικά από έξι (6) Άξονες Προτεραιότητας και αντίστοιχα 25 Μέτρα, µε συνολικό προϋπολογισµό 2,4 δις Ευρώ. Στην συνέχεια παρουσιάζονται βασικά στοιχεία για κάθε Άξονα Προτεραιότητας και Μέτρο του ΕΠΑΑ. Άξονας Προτεραιότητας 1: Πρόωρη Συνταξιοδότηση Η γήρανση του αγροτικού πληθυσµού και το µικρό µέγεθος των γεωργικών εκµεταλλεύσεων αποτελούν δύο από τα σηµαντικότερα διαρθρωτικά προβλήµατα του αγροτικού τοµέα. Στόχος της πρόωρης συνταξιοδότησης είναι η ανανέωση του γεωργικού πληθυσµού της χώρας που εµφανίζει έντονα φαινόµενα γήρανσης και η µεταβίβαση των γεωργικών εκµεταλλεύσεων σε νέους αγρότες (διαδόχους), ώστε να δηµιουργηθούν νέες, διευρυµένες, οικονοµικά βιώσιµες επιχειρηµατικές εστίες στον αγροτικό τοµέα. Ταυτόχρονα, εξασφαλίζεται ένα ικανοποιητικό εισόδηµα στους ηλικιωµένους αγρότες, που αποφασίζουν να σταµατήσουν τη γεωργική δραστηριότητα. 4-8

ΕΚΘΕΣΗ ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 2000 2006 Ο Άξονας Προτεραιότητας 1 αποτελείται από ένα Μέτρο (Μ.1.1: «Πρόωρη Συνταξιοδότηση Αγροτών»), το οποίο έχει στόχους: Την παροχή εισοδήµατος στους ηλικιωµένους γεωργούς οι οποίοι αποφασίζουν να παύσουν τη γεωργική δραστηριότητα Την άµβλυνση του οξυµένου δηµογραφικού προβλήµατος των απασχολούµενων στη γεωργία και η ενίσχυση της δηµιουργίας οικονοµικά βιώσιµων γεωργικών εκµεταλλεύσεων µέσω της αύξησης του µεγέθους τους. Άξονας Προτεραιότητας 2: Ολοκληρωµένες Παρεµβάσεις για τις Μειονεκτικές Περιοχές Είναι γνωστό ότι οι γεωργικές εκµεταλλεύσεις των ορεινών και µειονεκτικών περιοχών παρέχουν χαµηλό εισόδηµα στον παραγωγό εξαιτίας των µόνιµων φυσικών αντιξοοτήτων τους (π.χ µεγάλα υψόµετρα, απότοµες κλίσεις, µικρή βλαστική περίοδος, πτωχά-υποβαθµισµένα εδάφη, κλπ). Το γεγονός αυτό σε συνδυασµό µε την απουσία εναλλακτικών πηγών απασχόλησης δηµιουργεί σοβαρά προβλήµατα για την παραµονή των κατοίκων στις περιοχές αυτές και για τη συνέχιση της άσκησης γεωργικών δραστηριοτήτων. Σκοπός του Άξονα είναι να αµβλύνει την κατάσταση αυτή, αντισταθµίζοντας ένα µέρος της απώλειας εισοδήµατος µε τη χορήγηση ετησίως εξισωτικής αποζηµίωσης στους γεωργοκτηνοτρόφους, µόνιµους κατοίκους των περιοχών αυτών και σε µετακινούµενους κτηνοτρόφους. Ο Α.Π. 2 αποτελείται από ένα Μέτρο (Μ.2.1: «Αντιστάθµιση υπέρ των περιοχών που παρουσιάζουν Φυσικά Μειονεκτήµατα»), στόχος του οποίου είναι η συνέχιση της στήριξης της άσκησης γεωργικής δραστηριότητας στις ορεινές και µειονεκτικές περιοχές µε την χορήγηση ετησίως εξισωτικής αποζηµίωσης σε περίπου 105.000 110.000 γεωργο-κτηνοτρόφους που είτε είναι µόνιµοι κάτοικοι των περιοχών αυτών, είτε είναι µετακινούµενοι κτηνοτρόφοι. Άξονας Προτεραιότητας 3: Γεωργοπεριβαλλοντικά Μέτρα Σκοπός του Άξονα 3 είναι η στήριξη των µεθόδων γεωργικής παραγωγής που αποσκοπούν στην προστασία του περιβάλλοντος και στη διατήρηση του φυσικού χώρου. Με τις δράσεις του Α.Π επιδιώκεται η βέλτιστη ισορροπία ανάµεσα στην προστασία του περιβάλλοντος και την άσκηση της γεωργικής δραστηριότητας. Για την επίτευξη του στόχου αυτού έχουν διαµορφωθεί 17 Μέτρα. σύµφωνα µε την 4-9

ΕΚΘΕΣΗ ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 2000 2006 τροποποίηση του 2004, στα οποία οι δικαιούχοι εντάσσονται για µια πενταετία που µπορεί µε τη λήξη της να ανανεωθεί (εξαίρεση αποτελεσε το Μέτρο 3.3, µε διάρκεια είκοσι έτη). Οι δικαιούχοι που εντάχθηκαν στα Μέτρα του Α.Π 3 ενισχύθηκαν µε βάση την εντασσόµενη έκταση και το είδος των καλλιεργούµενων φυτών και εκτρεφόµενων ζώων. Σηµειώνεται ότι οι στόχοι του Άξονα έπρεπε να επιτευχθούν µε την εφαρµογή των συγκεκριµένων παρεµβάσεων / Μέτρων οι οποίες ξεπερνούν την απλή εφαρµογή των Κ.Ο.Γ.Π. Τα Μέτρα του Α.Π. 3 ήταν τα κάτωθι: Μ.3.1: «Βιολογική Γεωργία» Η βιολογική καλλιέργεια στοχεύει στην αποκατάσταση της ισορροπίας ανάµεσα στο γεωργικό και φυσικό περιβάλλον και στην παραγωγή ανταγωνιστικών προϊόντων ποιότητας. Επιµέρους στόχοι του µέτρου είναι: Η µείωση της ρύπανσης που προκαλεί η γεωργία. Η διατήρηση της βιοποικιλότητας των αγροτικών οικοσυστηµάτων. Η αειφορική διαχείριση των εδαφικών πόρων. Η βελτίωση των µέτρων προστασίας της υγείας των γεωργών. Η παραγωγή βιολογικών γεωργικών προϊόντων. Μ.3.2: «Βιολογική Κτηνοτροφία» Η βιολογική κτηνοτροφία άρχισε να εφαρµόζεται στα τέλη του 2001. Σκοπός του προγράµµατος είναι η αειφορική διαχείριση των βοσκοτόπων και παραγωγή ζωικών προϊόντων υψηλής ποιότητας. Ο κύριοι στόχοι του προγράµµατος συνοψίζονται ως εξής: Η παραγωγή βιολογικών κτηνοτροφικών προϊόντων. Η αρµονικότερη κατοχή του αγροτικού χώρου και κατ επέκταση η διατήρηση του αγροτικού τοπίου και των χαρακτηριστικών του. Ο σεβασµός της ευηµερίας των ζώων. Το πρόγραµµα τροποποιήθηκε το 2002 και απλοποιήθηκαν οι όροι ένταξης. Βασικό στοιχείο (ανάγκη) του µέτρου αποτελεί η εξασφάλιση της προσβασιµότητας των ζώων σε εξωτερικές εκτάσεις για βόσκηση. 4-10

ΕΚΘΕΣΗ ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 2000 2006 Μ.3.3.: «Μακροχρόνια παύση Εκµετάλλευσης Γεωργικών Γαιών» Το Μέτρο είναι συνεχιζόµενο από την προηγούµενη προγραµµατική περίοδο, εγκρίθηκε δε ως πρόγραµµα µε την αριθ. Ε(96) 1144/19-7-96, απόφαση της Επιτροπής. Στο Μέτρο δεν προβλέπεται να ενταχθούν νέοι δικαιούχοι, καθώς ουσιαστικά έχει «κλείσει». Μ.3.4: «Εκτατικοποίηση της Κτηνοτροφίας» Το Μέτρο αποσκοπεί να συµβάλλει στη µείωση της βοσκοφόρτωσης των επιβαρηµένων βοσκοτόπων και στην ορθολογική διαχείρισή τους µε στόχους: Τη βελτίωση της φυτοκάλυψής τους. Την αποκατάσταση της βιοποικιλότητας. Την προστασία τους από την διάβρωση. Μ.3.5: «Μείωση της Νιτρορύπανσης γεωργικής προέλευσης» Με την υλοποίηση του Μέτρου επιδιώκεται η επιτάχυνση και ενδυνάµωση των παρεµβάσεων µείωσης της νιτρορύπανσης και αυτών της αποκατάστασης του υποβαθµισµένου λόγω της γεωργικής δραστηριότητας περιβάλλοντος στις περιοχές εφαρµογής. Ειδικότερα, οι στόχοι του Μέτρου αφορούν: Στην προστασία των υδατικών πόρων από εξάντληση Στην αποκατάσταση της ποιότητας των υπόγειων υδροφορέων Στην βελτίωση της γονιµότητας των εδαφών. Το πρόγραµµα εφαρµόστηκε αρχικά στη Θεσσαλία και στη Φθιώτιδα, ενώ στη συνέχεια επεκτάθηκε στην περιοχή της Κωπαΐδας και του Πηνειού (Νοµός Ηλείας). Μ.3.6: «Περιβαλλοντική Προστασία της Λίµνης Παµβώτιδας» Κύριος σκοπός του Μέτρου είναι η πρόληψη και η προστασία της λίµνης Παµβώτιδας από τις αρνητικές επιπτώσεις των γεωργικών δραστηριοτήτων που λαµβάνουν χώρα στην ευρύτερη περιοχή. Για να επιτευχθεί ο σκοπός αυτός απαιτούνται παρεµβάσεις στις παρακάτω βασικές κατευθύνσεις: 4-11

ΕΚΘΕΣΗ ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 2000 2006 Στη µείωση της κατανάλωσης αρδευτικού νερού, ούτως ώστε να εµπλουτισθεί ο υπόγειος υδροφορέας και να αποκατασταθεί η στάθµη του υδατικού όγκου της λίµνης. Στη µείωση της κατανάλωσης λιπασµάτων, κυρίως αζωτούχων. Στο Μέτρο δεν υπήρξαν δικαιούχοι. Μ.3.7: «Πρόγραµµα Απειλούµενων Αυτόχθονων Φυλών Αγροτικών Ζώων» Το πρόγραµµα είναι συνεχιζόµενο και στοχεύει στη διατήρηση και αύξηση του αριθµού των ζώων που ανήκουν σε σπάνιες αυτόχθονες φυλές που κινδυνεύουν µε εξαφάνιση λόγω εγκατάλειψης. Σκοπός του µέτρου είναι η διατήρηση του αριθµού των ζώων πάνω από συγκεκριµένο όριο, µε στόχο: Τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και γενετικής ποικιλότητας των αυτοχθόνων αγροτικών ζώων. Την προστασία και την αποτελεσµατική διαχείριση των βοσκοτόπων, του φυσικού περιβάλλοντος και του αγροτικού τοπίου Tην αξιοποίηση των επιθυµητών ιδιοτήτων των προστατευόµενων φυλών για παραγωγικούς σκοπούς Την υποστήριξη της έρευνας και της επιστήµης. Μ.3.8: «ιατήρηση εκτατικών Καλλιεργειών που κινδυνεύουν από Γενετική ιάβρωση» Η καλλιέργεια ορισµένων ειδών και ποικιλιών έχει περιορισθεί σηµαντικά έτσι ώστε να κινδυνεύουν από γενετική διάβρωση ή και πλήρη εξαφάνιση. Σκοπός του Μέτρου είναι να αντιστρέψει αυτή την κατάσταση µε στόχο την διατήρηση της καλλιέργειας τους σε µια ελάχιστη έκταση ασφαλείας ώστε να προστατευθεί η βιοποικιλότητα µεταξύ των ειδών και εντός των ειδών. Η επίτευξη του στόχου αυτού θα πραγµατοποιηθεί µε παρεµβάσεις που αφορούν: Την on farm προστασία των απειλούµενων τοπικών ποικιλιών της χώρας. Την ανανέωση και διατήρηση του γενετικού υλικού των ειδών και ποικιλιών. Την ευαισθητοποίηση του τοπικού αγροτικού πληθυσµού στην διατήρηση της γεωργικής βιοποικιλότητας 4-12

ΕΚΘΕΣΗ ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 2000 2006 Μ.3.9: «Πρόγραµµα διαχείρισης των Λιµνών και Λιµνοθαλασσών Θράκης» Το συγκεκριµένο Μέτρο δίνει κίνητρα µέσα από ενισχύσεις για την µείωση των πιέσεων που ασκούνται από τη γεωργία στους υδάτινους πόρους της περιοχής. Οι επιµέρους στόχοι του µέτρου συνοψίζονται ως εξής: Μείωση της κατανάλωσης αρδευτικού νερού. Μείωση των γεωργικών εισροών, λιπασµάτων και φυτοφαρµάκων. Η βελτίωση της γονιµότητας των εδαφών. Βελτίωση των οικολογικών λειτουργιών του αγροτικού χώρου. Μ.3.10: «Πρόγραµµα διαχείρισης παραλίµνιων εκτάσεων των Λιµνών Βόλβης και Κορώνειας» Κύριος σκοπός του Μέτρου είναι η µείωση των πιέσεων που δέχονται οι λίµνες από τις γεωργικές δραστηριότητες. Για να επιτευχθεί αυτός ο σκοπός απαιτούνται παρεµβάσεις σε δύο βασικές κατευθύνσεις: Στη µείωση της κατανάλωσης αρδευτικού νερού, ούτως ώστε να εµπλουτισθεί ο υπόγειος υδροφορέας και να αποκατασταθεί η στάθµη του υδατικού όγκου των λιµνών. Στη µείωση της κατανάλωσης των γεωργικών εισροών π.χ λιπασµάτων. Μ.3.11: «ιατήρηση και Αποκατάσταση Φυτοφρακτών» Το Μέτρο µε τη διατήρηση και την αποκατάσταση των φυτοφρακτών, στόχευε στη διατήρηση της βιοποικιλότητας στις γεωργικές εκτάσεις, στη διατήρηση των τροφικών πεδίων, καθώς και των θέσεων ανάπαυσης των αρπακτικών και των µεταναστευτικών πτηνών και στη διατήρηση και βελτίωση των ενδιαιτηµάτων της άγριας πανίδας. Μ.3.12: «ιατήρηση και Ανακατασκευή Αναβαθµίδων σε Επικλινείς εκτάσεις για την προστασία των εδαφών από τη διάβρωση» Το Μέτρο αποσκοπεί στην καθιέρωση καθεστώτος ενίσχυσης για την ανακατασκευή επέκταση αναβαθµίδων µε στόχους: Την προστασία του εδάφους των περιοχών παρέµβασης από τη διάβρωση Την καλύτερη αξιοποίηση του νερού της βροχής (αύξηση της αποθήκευσης νερού) ιδιαίτερα σε ζώνες µε ξηροθερµικές συνθήκες. 4-13

ΕΚΘΕΣΗ ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 2000 2006 Την διατήρηση του αγροτικού τοπίου και των χαρακτηριστικών του. Τη βελτίωση της βιοποικιλότητας. Μ3.13: «ιατήρηση γεωργικών εκτάσεων για την προστασία ειδών άγριας Πανίδας» Η εφαρµογή του συγκεκριµένου Μέτρου αποσκοπούσε στη διατήρηση των γεωργικών εκµεταλλεύσεων οι οποίες συντελούν: Στη διατήρηση και προστασία της απειλούµενης και σπάνιας άγριας ζωής της οποίας το ενδιαίτηµα εξαρτάται µερικώς από τις γεωργικές εκµεταλλεύσεις. Εναρµόνιση του συγκεκριµένου µέτρου µε την οδηγία 79/409/ΕΟΚ του Συµβουλίου και ιδιαίτερα µε τα άρθρα 4 και 7. Στη διατήρηση των οικοτόπων που αποτελούν τόπο διατροφής ή φωλιάσµατος των απειλούµενων και σπάνιων ειδών της άγριας πανίδας µέσω της εξάλειψης του χωρικού διαχωρισµού των αγροτικών γαιών από τις φυσικές προστατευόµενες περιοχές Στην προστασία της γενετικής ποικιλότητας µε την διατήρηση των διαδρόµων επικοινωνίας των πληθυσµών αγρίων ζώων Μ3.14: «Προστασία Παραδοσιακού Ελαιώνα της Άµφισσας» Με το µέτρο καθιερώθηκε καθεστώς ενίσχυσης, το οποίο αποσκοπούσε στην ενθάρρυνση των αγροτών να εφαρµόσουν πρακτικές που υπερβαίνουν αυτές των Κ.Ο.Γ.Π και τις «συνήθεις» καλλιεργητικές µε στόχο τη διατήρηση και προστασία του ελαιώνα και των χαρακτηριστικών του όπως είναι σήµερα και ιδίως : Της µορφής των δένδρων που συνθέτουν τον ελαιώνα (κορµός, κώµη, ύψος). Την εξασφάλιση χώρου οικολογικής αντιστάθµισης για την ισορροπία του οικοσυστήµατος µε τη συντήρηση και κυρίως την ορθολογική διαχείριση των αναβαθµίδων και αναχωµάτων (τράφια) χωρίς τη χρήση φωτιάς και ζιζανιοκτόνων. Το µέτρο εφαρµόστηκε στις γεωργικές εκτάσεις των ηµοτικών ιαµερισµάτων Αγίου Γεωργίου, Αγίου Κωνσταντίνου, Άµφισσας, ροσοχωρίου, Ελαιώνα, Σερνικακίου, ελφών, Χρυσσού, Αγίας Ευθυµίας, Ιτέας, Κίρρας και του ήµου Αράχωβας. Επιλέξιµες είναι οι εκτάσεις εντός της περιοχής παρέµβασης οι οποίες καλλιεργούνται µε ελαιόδεντρα και µέχρι συνολική έκταση 6.000 Ha. 4-14

ΕΚΘΕΣΗ ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 2000 2006 Μ3.15: «ιατήρηση Παραδοσιακού Αµπελώνα Ν. Θήρας» Στα νησιά Θήρα (Σαντορίνη) και Θηρασία, λόγω των ειδικών οικολογικών συνθηκών που επικρατούν (συχνοί και ισχυρής εντάσεως άνεµοι, εδάφη ξηρά και φτωχά) έχει επικρατήσει ένα ιδιόρρυθµο κυπελλοειδές στεφανωτό ή µε γυριστές,. Η χρήση αυτών των ιδιόρρυθµων κυπελλοειδών συνέβαλε στη διαµόρφωση των Θηραϊκών αµπελώνων και του ευρύτερου Θηραϊκού τοπίου. Με το µέτρο καθιερώνεται καθεστώς ενίσχυσης προκειµένου οι αγρότες να αναλάβουν δεσµεύσεις που υπερβαίνουν την εφαρµογή των Κ.Ο.Γ.Π µε στόχο την προστασία του θηραϊκού τοπίου και των χαρακτηριστικών του όπως έχει διαµορφωθεί στην πορεία των χρόνων και κυρίως : Τη διάσωση των γεωργικών πρακτικών που τείνουν να εκλείψουν κάτω από οικονοµικές πιέσεις. Την προστασία του εδάφους από τη διάβρωση, αποσάθρωση και αλλαγή χρήσης µέσω της συνέχισης της γεωργικής δραστηριότητας. Τη δηµιουργία χώρων οικολογικής αντιστάθµισης. Το µέτρο εφαρµόστηκε σε γεωργικές εκτάσεις των νησιών Θήρα και Θηρασία. Επιλέξιµες για ενίσχυση ήταν οι γεωργικές εκτάσεις εντός της περιοχής παρέµβασης, οι οποίες καλλιεργούνται µε αµπέλια και µέχρι συνολική έκταση 1.500 Ηα. Μ3.16: «Περιβαλλοντική Προστασία των Λιµνών Περιφέρειας υτικής Μακεδονίας Βεγορίτιδας, Πετρών (GR 1340004) Λίµνες Ζάζαρης και Χειµαδίτιδας (GR 1340005» Η εντατική γεωργία της περιµετρικής ζώνης των λιµνών Βεγορίτιδας, Πετρών, Ζάζαρης και Χειµαδίτιδας ασκεί σοβαρές πιέσεις στο οικοσύστηµα εκ των οποίων δύο είναι οι σηµαντικότερες : Η εξάντληση των υγροτοπικών υδάτων ιδιαίτερα κατά τους θερµούς ξηρούς µήνες, οπότε εµφανίζονται οι µέγιστες αρδευτικές ανάγκες των καλλιεργούµενων φυτών. Η υποβάθµιση της ποιότητας των υγροτοπικών υδάτων από ρύπανση γεωργικής προέλευσης (κυρίως λιπάσµατα). Και οι τέσσερις λίµνες µε τις παραλίµνιες εκτάσεις τους ανήκουν στις προτεινόµενες περιοχές δίκτυο ΦΥΣΗ 2000 και παρουσιάζουν ιδιαίτερο οικολογικό 4-15

ΕΚΘΕΣΗ ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 2000 2006 ενδιαφέρον όσον αφορά τη χλωρίδα και την πανίδα και ιδιαίτερα την ορνιθοπανίδα τους, καθώς αποτελούν ιδιαίτερα σηµαντικούς υγρότοπους κυρίως για την ορνιθοπανίδα επειδή χρησιµεύουν ως περιοχές φωλεοποίησης, διατροφής και ανάπαυσης για µεγάλο αριθµό πτηνών. Για την αντιµετώπιση των προβληµάτων µε στόχο τη σταδιακή αποκατάσταση του Οικοσυστήµατος της περιοχής προτείνεται η καθιέρωση κινήτρων στους αγρότες της περιοχής προκειµένου να υιοθετήσουν πρακτικές πέραν των συνήθων (ΚΟΓΠ) για τη µείωση της κατανάλωσης αρδευτικού νερού. Βασικό σκοπό του Μέτρου αποτελεί η µείωση των πιέσεων που δέχονται οι λίµνες από τις γεωργικές δραστηριότητες. Η αντιµετώπιση των αρνητικών επιπτώσεων των δραστηριοτήτων που ασκούνται στην περιοχή δεν µπορεί να γίνει µε την εφαρµογή µόνο απλών Κ.Ο.ΓΠ, τουλάχιστον µέχρι την επαναφορά του οικοσυστήµατος σε φάση σταθερής ισορροπίας. Για την αντιµετώπιση των επιπτώσεων απαιτούνται παρεµβάσεις σε τρεις βασικές κατευθύνσεις : Στη µείωση της κατανάλωσης του αρδευτικού νερού, ούτως ώστε να εµπλουτισθεί ο υπόγειος υδροφορέας και να αποκατασταθεί η στάθµη του υδατικού όγκου των λιµνών Στη µείωση της κατανάλωσης λιπασµάτων κυρίως αζωτούχων και Στην αύξηση των χώρων οικολογικής αντιστάθµισης Οι στόχοι θα επιτευχθούν µε την εφαρµογή συγκεκριµένων παρεµβάσεων, οι οποίες ξεπερνούν την απλή εφαρµογή των Κ.ΟΓ.Π. Μ3.17: «Προστασία της Λίµνης οϊράνης» Το υδροχαρές δάσος των Μουριών και η λίµνη οϊράνη αντιµετωπίζουν χρόνια προβλήµατα από την υπεράντληση των υδάτων λόγω της έντονης γεωργικής δραστηριότητας η οποία ασκείται στην περιοχή. Αποτελέσµατα της εν λόγω δραστηριότητας είναι η σταδιακή µείωση της στάθµης του υπόγειου υδροφόρου ορίζοντα, η αποκάλυψη του πυθµένα της λίµνης λόγω της πτώσης της στάθµης των υδάτων και η συρρίκνωσή της, ενώ εξαιτίας των προβληµάτων αυτών ο κίνδυνος να εξαφανισθεί η λίµνη και µαζί µε αυτήν και το σπάνιο υδροχαρές δάσος Μουριών (GR 1230002) ορατός. Για την αντιµετώπιση των προβληµάτων µε στόχο τη σταδιακή αποκατάσταση του Οικοσυστήµατος της περιοχής (λίµνη δάσος) προτείνεται η καθιέρωση κινήτρων 4-16

ΕΚΘΕΣΗ ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 2000 2006 στους αγρότες της περιοχής προκειµένου να υιοθετήσουν πρακτικές πέραν των συνήθων (Κ.Ο.Γ.Π) για τη µείωση της κατανάλωσης αρδευτικού νερού. Το µέτρο αποσκοπεί στη µείωση των πιέσεων που δέχεται η λίµνη της οϊράνης από γεωργικές δραστηριότητες και η αποκατάσταση της οικολογικής ισορροπίας της περιοχής µε δύο παρεµβάσεις, τις ακόλουθες: Μείωση της κατανάλωσης αρδευτικού ύδατος κατά 30%. Ο στόχος αυτός θα επιτευχθεί µε την εφαρµογή από τους αγρότες µιας από τις δύο µεθοδολογίες που αναφέρονται στη συνέχεια. Μείωση της κατανάλωσης λιπασµάτων κυρίως αζωτούχων. Ο στόχος αυτός θα επιτευχθεί από την εφαρµογή των Κωδίκων Ορθής Γεωργικής Πρακτικής (Κ.Ο.Γ.Π). Το µέτρο θα εφαρµοσθεί στις παραλίµνιες εκτάσεις των ήµων Μουριών και οϊράνης. Επιλέξιµες για ένταξη εκτάσεις θεωρούνται οι αρδευόµενες εκτάσεις Αραβοσίτου, Μηδικής, Τριφύλλια και βάµβακος και µέχρι συνολική έκταση περίπου 2000Ηa. Επιλέξιµες εκτάσεις ορίζονται οι αρδευόµενες εκτάσεις των περιοχών παρέµβασης, που καλλιεργήθηκαν τουλάχιστον µία φορά την τριετία 2002 2003-2004, ανεξάρτητα του δικαιούχου (παραγωγού) που τις καλλιέργησε, µε µία από τις επιλέξιµες καλλιέργειες της προηγούµενης παραγράφου. εν εντάσσονται στο πρόγραµµα αποκαλυφθείσες εκτάσεις των λιµνών των οποίων η στάθµη έχει ταπεινωθεί κάτω από τα όρια της παλαιάς όχθης τους. Άξονας Προτεραιότητας 4: ασώσεις Γεωργικών Γαιών Ο κύριος στόχος του Άξονα ήταν η ανάπτυξη των δασικών πόρων, η βελτίωση της βιοποικιλότητας, η προστασία και βελτίωση του περιβάλλοντος, καθώς επίσης και η διατήρηση του τοπίου και του φυσικού χώρου γενικότερα. Περιλαµβάνει δράσεις για την ενίσχυση της δάσωσης γεωργικών εκτάσεων, έχοντας στόχο την αύξηση της δασοκάλυψης της χώρας. Αποτελείται από ένα Μέτρο (Μ.4.1: «ασώσεις Γεωργικών Γαιών») που στοχεύει: Στην εναλλακτική χρησιµοποίηση γεωργικών γαιών για την ανάπτυξη του φυσικού περιβάλλοντος και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων. Στη συµβολή της δάσωσης γεωργικών γαιών και στην ισόρροπη και βιώσιµη ανάπτυξη της υπαίθρου. 4-17

ΕΚΘΕΣΗ ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 2000 2006 Άξονας Προτεραιότητας 5: Τήρηση Προτύπων Ο Άξονας αποσκοπεί στην καθιέρωση καθεστώτων ενίσχυσης στους γεωργούς προκειµένου να τους ενθαρρύνει να προσαρµοσθούν σε απαιτητικά και βασιζόµενα στην κοινοτική νοµοθεσία πρότυπα στους τοµείς του περιβάλλοντος, της ηµόσιας υγείας, της υγείας των ζώων και φυτών, της καλής διαβίωσης των ζώων και της ασφάλειας στο χώρο εργασίας µε στόχους: Την ταχύτερη εφαρµογή και τήρηση των ανωτέρω προτύπων. Τη χρήση υπηρεσιών παροχής γεωργικών συµβουλών, προκειµένου οι γεωργοί να µπορέσουν να αντιµετωπίσουν τις δαπάνες που συνεπάγονται οι υπηρεσίες αυτές για την εφαρµογή των ανωτέρω προτύπων πλην αυτού που αναφέρεται σε θέµατα ασφάλειας στο χώρο εργασίας. Για την επίτευξη των ανωτέρω στόχων καθιερώθηκαν τα ακόλουθα Μέτρα (καθεστώτα) ενίσχυσης. Μέτρο 5.1 Εφαρµογή και Τήρηση Προτύπων Το Μέτρο αφορά: Στη συµβατική σήµανση αιγοπροβάτων (ΕΝΩΤΙΑ), σύµφωνα µε τον Καν. 1782/03 (Παράρτηµα III) και τον Καν. 21/2004 του Συµβουλίου για τη θέσπιση συστήµατος αναγνώρισης και καταγραφής των αιγοπροβάτων και για την τροποποίηση του Κανονισµού (ΕΚ)αριθµ. 1782/2003 και των οδηγιών 92/102/ΕΟΚ και 64/432/ΕΟΚ. Το πρότυπο αφορά τη δηµόσια υγεία, την υγεία των ζώων και στόχος είναι η συµβατότητα µε τις κοινοτικές πολιτικές, ώστε να γίνεται καλύτερα η οργάνωση των κτηνιατρικών ελέγχων των ζώων προέλευσης τρίτων χωρών που εισάγονται στην Κοινότητα. ιευκολύνεται ο κτηνοτρόφος να εφαρµόσει το πρότυπο και έτσι στην Ελλάδα να ολοκληρωθεί η σήµανση µε ΕΝΩΤΙΑ των αιγοπροβάτων. ικαιούχοι της ενίσχυσης ήταν οι κάτοχοι των εκµεταλλεύσεων αιγοπροβάτων για την αγορά ενωτίων για τοποθέτηση στα ζώα της εκµεταλλευσής τους. ικαίωµα αίτησης είχαν όλες οι αιγοπροβατοτροφικές εκµ/σεις (περίπου 130.000 εκµεταλλεύσεις µε 14 εκατ. Αιγοπρόβατα). Η µη συµµόρφωση µε το πρότυπο αυτό επηρεάζει τη δηµόσια υγεία των ζώων, τη µετακίνηση των ζώων, τους κτηνιατρικούς ελέγχους, το εµπόρια των ζώων, την πρόσβαση των αρχών στα µητρώα των συναλλαγών των εµπορευοµένων τα ζώα, το ενδοκοινοτικό εµπόριο και το εµπόριο µε τις τρίτες χώρες. Από 9/7/2005 όλα τα ζώα που γεννιούνται και όλα τα ζώα που εισάγονται στη γεωργική εκµετάλλευση από τρίτες χώρες έπρεπε να έχουν υποχρεωτικά αυτή τη σήµανση. ιαφορετικά δεν είναι επιλέξιµα τα ζώα για ενίσχυση και υπάρχουν κυρώσεις από τη µη τήρηση της πολλαπλής 4-18

ΕΚΘΕΣΗ ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 2000 2006 συµµόρφωσης. Να σηµειωθεί ότι τελικα δεν εφαρµόστηκε η ενίσχυση των κτηνοτρόφων. Στην ηλεκτρονική Σήµανση Αιγοπροβάτων, σύµφωνα µε τον Καν. 21/2004 του Συµβουλίου για τη θέσπιση συστήµατος αναγνώρισης και καταγραφής των αιγοπροβάτων και για την τροποποίηση του Καν.(ΕΚ) αριθµ. 1782/2003 και των οδηγιών 92/102/ΕΟΚ και 64/432/ΕΟΚ, (άρθρο 9 παράγραφος 3). Το πρότυπο έχει ενταχθεί στην Εθνική Νοµοθεσία µε την ΚΥΑ 263493/20-7-2004 (ΦΕΚ 1253 Β ) «Συµπληρωµατικά µέτρα για την εφαρµογή του συστήµατος αναγνώρισης και καταγραφών των εκµεταλλεύσεων αιγοπροβάτων και του ζωικού τους κεφαλαίου σε εφαρµογή του Καν.(ΕΚ) 21/2004 του Συµβουλίου» και σύµφωνα µε τη διευκρίνιση της Κτηνιατρικής Οµάδας του Συµβουλίου µπορεί να εφαρµοσθεί µε Εθνικές Ενισχύσεις. Η προµήθεια και η τοποθέτηση του σχετικού εξοπλισµού (ηλεκτρονικών ποµποδεκτών, συσκευών ανάγνωσης, ηλεκτρονικών υπολογιστών), η οποία επιβάλλεται στον κάτοχο αιγοπροβάτων από τον κανονισµό 21/2004, από την 1.1.2008, προκαλεί µια σηµαντική δαπάνη για τον κάτοχο της εκµετάλλευσης και συνεπώς µια σηµαντική απώλεια του εισοδήµατός του. Σκοπός του µέτρου είναι η κάλυψη της απώλειας του εισοδήµατος του παραγωγού, µε µια εφάπαξ ενίσχυση, την οποία θα λάβει µετά την πρώτη τοποθέτηση της ηλεκτρονικής σήµανσης στο κοπάδι του. ικαιούχοι ενίσχυσης θα είναι οι κάτοχοι των εκµ/σεων αιγοπροβάτων που θα προβούν στο διάστηµα από τις αρχές του 2005 και µέχρι το τέλος του 2007 στην εφαρµογή ηλεκτρονικής σήµανσης στα ζώα της εκµ/σής τους. ικαίωµα αίτησης είχαν όλες οι αιγοπροβατοτροφικές εκµ/σεις 130.000 περίπου (14 εκατ. Αιγοπρόβατα περίπου). Το σύστηµα µε την τεχνολογία της ηλεκτρονικής αναγνώρισης καθιστά δυνατή την ατοµική αναγνώριση των ζώων και τις εκµ/σεις στις οποίες γεννήθηκαν. Ο αριθµός των αιγοπροβάτων στην Ελλάδα είναι µεγάλος 14 εκατ. περίπου και απαιτείται ηλεκτρονική σήµανση για να αρθούν και τα προβλήµατα υγειονοµικού ελέγχου και οι επιπτώσεις στη δηµόσια υγεία, υγεία ζώων, µετακινήσεις ζώων, εµπόριο ζώων. Να σηµειωθεί ότι εάν δεν τηρηθεί το πρότυπο, µετά την 1/1/2008, τα ζώα δεν θα είναι επιλέξιµα για ενίσχυση και υπάρχουν κυρώσεις στην πολλαπλή συµµόρφωση. Μέτρο 5.2 Χρήση Υπηρεσιών Παροχής Συµβουλών στον Τοµέα της Γεωργίας Αφορούσε στην παροχή ενίσχυσης για τη χρήση υπηρεσιών συµβούλων από φορείς που έχουν ενταχθεί στο σύστηµα παροχής συµβουλών στον τοµέα της γεωργίας (η ανάπτυξη του µητρώου είχε προβλεφθεί στο Επιχειρησιακό 4-19

ΕΚΘΕΣΗ ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΓΓΡΑΦΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 2000 2006 πρόγραµµα Αγροτική Ανάπτυξη Ανασυγκρότηση της Υπαίθρου 2000-2006 Άξονας 4 Μέτρο 7). Το Μέτρο δεν εφαρµόστηκε. Άξονας Προτεραιότητας 6: Ποιότητα Τροφίµων Ο Άξονας αποσκοπούσε στη στήριξη µεθόδων παραγωγής που αποβλέπουν στη βελτίωση της ποιότητας των γεωργικών προϊόντων και τροφίµων και την προώθησή τους µε στόχους: Την παροχή εγγυήσεων στους καταναλωτές Την επίτευξη προστιθέµενης αξίας για τα πρωτογενή προϊόντα του γεωργικού τοµέα και στη βελτίωση των δυνατοτήτων διάθεσής τους στην αγορά Τη βελτίωση της ενηµέρωσης των καταναλωτών όσον αφορά τη διαθεσιµότητα και τις προδιαγραφές των προϊόντων ποιότητας. Για την επίτευξη των στόχων του άξονα δηµιουργήθηκαν τα ακόλουθα Μέτρα (καθεστώτα) ενίσχυσης. Μέτρο 6.1 Συµµετοχή σε Καθεστώτα Ποιότητας Τροφίµων Η ενίσχυση αφορούσε παραγωγούς, οι οποίοι συµµετείχαν οικειοθελώς σε Κοινοτικά προγράµµατα βελτίωσης της ποιότητας προϊόντων, που προορίζονται για ανθρώπινη κατανάλωση. Ειδικότερα, γεωργοί που έχουν ενταχθεί στα µέτρα 3.1 (βιολογική γεωργία) και 3.2 (βιολογική κτηνοτροφία) του Άξονα 3 (Γεωργοπεριβαλλοντικά) του ΕΠΑΑ είχαν τη δυνατότητα να ενταχθούν στο παρόν καθεστώς υπό τον όρο ότι από τις ενισχύσεις των ανωτέρω µέτρων θα αφαιρούνται τα σταθερά κόστη που ελήφθησαν υπόψη για τον υπολογισµό της ενίσχυσης του παρόντος µέτρου. Μέτρο 6.2 Καθεστώς Ενίσχυσης για την Προώθηση των Προϊόντων Ποιότητας ικαιούχοι της ενίσχυσης δύνανται να κριθούν Ενώσεις Παραγωγών, που πληρούσαν τις προϋποθέσεις του άρθρου 23 του Καν. 817/04 και οι οποίες απέβλεπαν στην ενηµέρωση των καταναλωτών και την προώθηση γεωργικών προϊόντων ή ειδών διατροφής. Για την εφαρµογή του παρόντος καθεστώτος επιλέξιµες δραστηριότητες ήταν αυτές της ενηµέρωσης, προώθησης και 4-20