entheto_sek-athina.indd 2 12/4/13 5:18 PM
GREEN BOX ΕΚΔΟΤΙΚΗ A.E. IΔΙΟΚΤΗΣΙΑ Green Box Εκδοτική Α.E. Νίκης 24, Σύνταγµα, 105 57, Tηλ. 210/3232905, Fax 210/3232967 E-mail: info@agronews.gr www.agronews.gr ΕΚΔΟΤΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ Γιάννης Πανάγος ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΞΙΑ Μαρία Γιουρουκέλη Ελένη ούσκα Συντακτική ομάδα Γιάννης Τσατσάκης Βασίλης Ζαρίτας Μαρία Κρόκου ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ Αθηνά Βέη ΜΑΡΚΕΤΙΝΓΚ/ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ Παναγιώτης Αραβαντινός Ζωή Μπουλέρου Ελισάβετ Μπουζαλάκου ΔΙΑΝΟΜΗ Ευρώπη Πρακτορείο ιανοµής Τύπου Α.Ε. ΕΚΤΥΠΩΣΗ/ ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ Εκτυπώσεις ΙΡΙΣ Α.Ε.Β.Ε. ΑΠΑγορΕυΕτΑι η αναδηµοσίευση, η αναπαραγωγή, ολική, µερική ή περιληπτική, η κατά παράφραση ή διασκευή απόδοση του περιεχοµένου του περιοδικού µε οποιονδήποτε τρόπο, µηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, ηχογράφησης ή άλλον, χωρίς προηγούµενη άδεια του εκδότη. Νό- µος 2121/1993 και κανόνες διεθνούς δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα. ΠΕριΕΧΟΜΕΝά Εισαγωγή άπό άλλο δρόµο οι λύσεις της κτηνοτροφίας Αθανάσιος τσαυτάρης «Nα ξαναζωντανέψουµε τα βοσκοτόπια» 1. Παναγιώτης Πεβερέτος Στρατηγική για την επανεκκίνηση και την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας 2. Ελευθέριος γίτσας Εκτατική κτηνοτροφία Βοσκότοποι- Προτάσεις για τα αδιέξοδα της σταβλισµένης κτηνοτροφίας 3. Αθανάσιος βασιλέκας άγελαδοτροφία, σήµερα και στο µέλλον 4. Αλέξανδρος Ζαγορίτης Βοοτροφία κρεοπαραγωγής, ένας τοµέας µε µέλλον 5. γεώργιος διδάγγελος ή χοιροτροφία χθες, σήµερα και αύριο 6. Χριστόδουλος Μπαλτογιάννης Οι προοπτικές στον κλάδο της πτηνοτροφίας µε ορίζοντα το 2020 7. γιάννης τσιφόρος Κρίσιµες προτεραιότητες για τους συνεταιρισµούς στον αγροτικό χώρο 8. Παρασκευάς Παρασκευόπουλος Βιώσιµη κτηνοτροφία. δίκτυα - Οικονοµία κλίµακας - Προστιθέµενη αξία 9. γιάννης κολυβάς ή Κοινή άγροτική Πολιτική (ΚάΠ) από το 2015 έως το 2020 10. γεώργιος Ζέρβας Σύγχρονες τάσεις στη διατροφή των αιγοπροβάτων 11. Ανδρέας γεωργούδης ή γενετική βελτίωση παράγοντας ανάπτυξης της κτηνοτροφίας και της χώρας 12. ντίνος Μπλιάτσος Ποιότητα κτηνοτροφικών προϊόντων - Τοµείς µε πλεονέκτηµα για µεγαλύτερη στήριξη και ανάπτυξη 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24 26 28 30 entheto_sek-athina.indd 3 12/4/13 5:18 PM
Η ανάπτυξη του κλάδου βασίστηκε στις εισαγωγές ζώων αναπαραγωγής Από άλλο δρόμο οι λύσεις της ελληνικής κτηνοτροφίας Στις οικονομίες κλίµακας, στην οριοθέτηση και αναχλόωση των βοσκοτόπων και στην ενίσχυση των προγραµµάτων γενετικής βελτίωσης βρίσκεται η λύση για τη βιωσιµότητα του κτηνοτροφικού κλάδου, που εν έτει 2013 λειτουργεί ακόμα σε κάποιους τοµείς µε συστήµατα εκτροφής που σχεδιάστηκαν τη δεκαετία του 60. Την ίδια ώρα, η γραφειοκρατία καθιστά δύσκολη την αδειοδότηση των κτηνοτροφικών μονάδων. Ενδεικτικό είναι ότι στην Ολλανδία η μέση χρονική διάρκεια για άδεια λειτουργίας είναι 11 ημέρες, στην Ελλάδα δύο χρόνια, ενώ στη σχετική διαδικασία εμπλέκονται το λιγότερο 16 υπηρεσίες Τα παραπάνω αναφέρθηκαν κατά τη διήµερη Εθνική Συνδιάσκεψη για την Κτηνοτροφία (27-28 Νοεμβρίου) του Συνδέσµου Ελλήνων Κτηνοτρόφων, µε τη συµµετοχή του επιστηµονικού, διοικητικού, επιχειρηµατικού και συνεταιριστικού δυναµικού του κλάδου Οι φορείς του χώρου θεώρησαν ως απαρχή την εκδήλωση ώστε να ανοίξει διάλογος επί της ουσίας προκειµένου να σχεδιαστεί ένα συγκεκριµένο πολυετές πλάνο για την ανάπτυξη του κάθε τοµέα ξεχωριστά (αιγοπροβατοτροφία, βοοτροφία, χοιροτροφία, πτηνοτροφία), που θα εστιάζει στα συγκριτικά πλεονεκτήµατα, τις ανάγκες και τις δυνατότητες της χώρας για πιο εξωστρεφή προϊόντα. Σύμφωνα με όσα αναφέρθηκαν, η νέα κτηνο- 4 Εθνική Συνδιάσκεψη για την κτηνοτροφία Δεκέμβριος 2013 entheto_sek-athina.indd 4 12/4/13 5:18 PM
τροφική µονάδα πρέπει να αφήσει πίσω της το µοντέλο που θυµίζει επιχειρήσεις φασόν και να αναπτύξει δοµές που θα την κάνουν βιώσιµη και ανταγωνιστική, εντάσσοντας στην οικονοµική της δραστηριότητα, προστιθέµενες αξίες. Σε αυτή τη βάση, η βιωσιµότητα ανήκει στις µονάδες που θα συγκροτούν επιχειρήσεις καθετοποιηµένης ολοκληρωµένης διαχείρισης. Γι αυτό προτείνεται η δηµιουργία συλλογικών εταιρικών τοπικών και περιφερειακών δικτύων που θα κάνουν αυτό που δεν µπορεί να κάνει µεµονωµένα κάθε κτηνοτροφική µονάδα, δηλαδή παροχή υπηρεσιών σε θέµατα οικονοµικά, κτηνιατρικά, προµηθειών, τυποποίησης, πιστοποίησης των µονάδων και των ζώων. Εξίσου σηµαντικό και το ξεκαθάρισµα των βοσκοτόπων µε τη δηµιουργία σχετικού Μητρώου, για τη σωστή κατανοµή των επιδοτήσεων της νέας ΚΑΠ. Παρά τα σηµαντικά ποσά που έχουν δαπανηθεί για µελέτες και έργα βελτίωσης σήµερα οι γνώσεις µας παραµένουν µηδενικές για τη βοσκοϊκανότητα των βοσκοτόπων, ενώ η πολιτική για τη διαχείριση τους εξαντλείται στην εφαρµογή των πυκνοτήτων βόσκησης. Έτσι, σήµερα περίπου 20.000 εκτροφές αιγοπροβάτων και στο σύνολο τους σχεδόν οι εκτροφές αγελάδων γαλακτοπαραγωγής, δεν διαθέτουν βοσκότοπο, γεγονός που τις καθιστά µη επιλέξιµες! Οι προτάσεις του κλάδου είναι οι εξής: Η µετατροπή της κτηνοτροφίας σε σταβλισµένη µε χρήση αγροτικής γης για οργανωµένη βόσκηση και η καλλιέργεια µεγαλύτερων ποσοτήτων ψυχανθών, µε την µορφή ενσιρωµάτων. Η οριοθέτηση, εκτίµηση της βοσκοϊκανότητας µόνιµων βοσκοτόπων και η απόδοση τους στους κτηνοτρόφους µε µακροχρόνια µίσθωση από τους ήµους, έναντι συµβολικού τέλους. Η παροχή φορολογικών κινήτρων στους µη κατ επάγγελμα αγρότες ώστε να ενοικιάζουν τη γης τους για κτηνοτροφική χρήση ή να την πωλούν. Η αξιοποίηση των προγραμμάτων Γενετικής Βελτίωσης µε στόχο την αύξηση της παραγωγής σε κρέας και γάλα. Η επιδότηση των κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων για εγκατάσταση φωτοβολταϊκών. Η καθιέρωση κινητών σφαγείων, αντίστοιχων µε αυτών που υπάρχουν στην Νορβηγία και την Τσεχία µε στόχο την κάλυψη των δυσπρόσιτων περιοχών. Πού «πονάει» η κτηνοτροφία Το υψηλό κόστος παραγωγής: Το κόστος ζωοτροφών το 2012 έφθασε στα 2,12 δισ. ευρώ, ενώ της ενέργειας αυξήθηκε κατά 64% Η φορολόγηση: Στην τριετία η φορολογία κτηνοτρόφων αυξήθηκε 93%, στα 351,2 εκατ. ευρώ. Η χαµηλή παραγωγικότητα: Για παράδειγµα η µέση απόδοση γάλακτος (kg ανα προβατίνα/έτος) είναι πολύ χαµηλή στα 140 κιλά. Η ανισοµέρεια φυτικής-ζωικής: Η σχέση φυτικής και ζωϊκής παραγωγής είναι 75% προς 25%. Τα αδιέξοδα σταυλισµού: Η αύξηση των ιδιοπαραγόµενων ζωοτροφών οδήγησε σε ακριβές επενδύσεις µονάδων σταβλισµένης εκτροφής, µορφή που οδήγησε σε υπερχρεωµένες επιχειρήσεις. Ο απαρχαιωµένος κανονισµός για τα βοσκοτόπια: Σχεδιάστηκε πριν από 50 και πλέον χρόνια. Οι εισαγωγές ζώντων ζώων: Εισάγονται πρόβατα γαλακτοπαραγωγής, με αποτέλεσµα υψηλό κόστος, µικρή ικανότητα βόσκησης και κακή προσαρµογή. Εξαφάνιση ντόπιων φυλών: Από τις 32 φυλές προβάτων που υπήρχαν προς 40ετίας µόνο 5 δεν διατρέχουν κίνδυνο εξαφάνισης. Η µείωση ρευστότητας: Πολλές µονάδες απειλούνται µε εξαφάνιση ελλείψει χρηµατοδότησης. Δεκέμβριος 2013 Εθνική Συνδιάσκεψη για την κτηνοτροφία 5 entheto_sek-athina.indd 5 12/4/13 5:18 PM
Λύση τα ψυχανθή για την παραγωγή εγχώριων ζωοτροφών «Πρέπει να ξαναζωντανέψουμε τα βοσκοτόπια του τόπου μας» Το μοντέλο της γεωργίας-κτηνοτροφίας χαμηλού κόστους δεν ταιριάζει με τη διάρθρωση του αγροτικού τομέα της χώρας μας λέει ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Αθανάσιος Τσαυτάρης, ο οποίος έχει έτοιμο σχέδιο για αναχλόωση των βοσκοτόπων, με στόχο την ποιοτική υπεραξία των προϊόντων Θα μπορούσαμε να κάνουμε τη γεωργία πυλώνα ανάπτυξης του τόπου. Αυτή η ορολογία στις μέρες μας έχει ιδιαίτερη αξία. Δεν αμφιβάλει κανένας ότι μετατρέψαμε την οικονομία μας, σε μια οικονομία τριτογενούς τομέα και παροχής υπηρεσιών και δεν καταλάβαμε ότι έτσι μετατρέψαμε τους παραγωγούς σε καταναλωτές. Κάναμε την κοινωνία μας από παραγωγική, καταναλωτική κοινωνία. Να γιατί έχει μεγάλη σημασία η στροφή σε ένα παραγωγικό μοντέλο, ως βάση για την ανάπτυξη. Ποιος μίλησε για μια στρατηγική στροφή προς την ποιότητα; Μια γεωργία χαμηλού κόστους δεν μας συνέφερε, καθώς δεν ταίριαζε στο παραγωγικό μας μοντέλο, ούτε στη διάρθρωση της γεωργίας και της κτηνοτροφίας του τόπου μας. Πρέπει να πάμε σε ένα μοντέλο Βλέπω ότι έχουμε το ίδιο όραμα για τη γεωργία και την κτηνοτροφία με τον ΣΕΚ και αναρωτιέμαι αν οι θέσεις του Συνδέσμου αντιγράφουν τους λόγους μου 6 Εθνική Συνδιάσκεψη για την κτηνοτροφία Δεκέμβριος 2013 entheto_sek-athina.indd 6
Πολλά προϊόντα ή υποπροϊόντα, είναι εξαιρετικές ζωικές τροφές. Χάσαμε ένα μέρος του «πλακούντα» από τη μείωση των ζαχαρουργείων, δίνουμε μάχη να κερδίσουμε αυτό το κομμάτι από τον αντίστοιχο ηλιοπλακούντα ποιοτικό, ένα μοντέλο συνυφασμένο με τις δυνατότητες που έχει ο τόπος, με την ποιότητα των προϊόντων του και με το μεράκι των αγροτών μας και τα πλεονεκτήματα που προσφέρει ο τόπος μας. Ποιος είπε ότι αν δεν εξισορροπήσουν τα παραγωγικά μας συστήματα φυτικής και ζωικής παραγωγής, το σύστημα δεν θα είναι βιώσιμο; Δεν μπορούμε να πάμε με μια φυτική παραγωγή σε μη ικανοποιητικά μεγέθη ούτε σε μια συρρικνωμένη ζωική παραγωγή. Μπορεί να βλέπουμε συχνά ξέχωρα τη φυτική από τη ζωική παραγωγική διαδικασία, ενώ είναι συνυφασμένες μέσω του συστήματος των ζωοτροφών. Σαφέστατα θα πρέπει να υποστηριχθεί η φυτική παραγωγή, με την προϋπόθεση ότι υποστηρίζει την παραγωγή ζωοτροφών. Γι αυτό δώσαμε τη μάχη να κατοχυρώσουμε και να υποστηρίξουμε την καλλιέργεια ψυχανθών στον τόπο μας. Και δεν είναι μόνο το 2% της συνδεδεμένης ενίσχυσης. Μπορεί να προστεθεί 2% στη συνδεδεμένη ενίσχυση στο οποιοδήποτε άλλο 8% περιλαμβάνει τη συνδεδεμένη ενίσχυση. Να λοιπόν ένας τρόπος να υποστηρίξουμε τη ζωική παραγωγή υποστηρίζοντας την παραγωγή ντόπιων ζωοτροφών, ιδιαίτερα για τη σταβλισμένη κτηνοτροφία. Όμως, δεν περιοριζόμαστε σ αυτό. Πολλά προϊόντα ή ας πούμε υποπροϊόντα, όχι με την έννοια του υποδεέστερου της φυτικής παραγωγής, τυπικό παράδειγμα ο βαμβακοπλακούντας, είναι εξαιρετικής ποιότητας ζωοτροφή για την κτηνοτροφία μας. Χάσαμε ένα μέρος του αντίστοιχου πλακούντα από τη μείωση των ζαχαρότευτλων, δίνουμε όμως τώρα μεγάλη προσπάθεια και μάχη να κερδίσουμε αυτό το κομμάτι, τον αντίστοιχο ίδιο πλακούντα γιατί τώρα με την προώθηση των βιοκαυσίμων είχαμε αρκετά κομμάτια καλλιέργειας με ηλίανθο, τα οποία μετά την αφαίρεση του λαδιού τους μπορούν να αφήσουν έναν πλακούντα που θα μπορούσε επίσης να υποστηρίξει την κτηνοτροφία. Στηρίζουμε του νέους Ενισχύσαμε το πρόγραμμα του ανθρώπινου δυναμικού όσο μπορούσαμε, ζητήσαμε να τροποποιηθεί ο προϋπολογισμός και πήραμε άλλα 100 εκατ. ευρώ. Θα δείτε ότι στις μέρες μας θα αρχίσουμε να το υλοποιούμε κι αυτό. Κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν να υποστηρίξουμε την είσοδο νέων αγροτών και για ένα δεύτερο λόγο, για την ενίσχυση της απασχόλησης. Σήμερα η ανεργία είναι το πιο οξυμένο κοινωνικό μας πρόβλημα. Η γεωργία κα ιη κτηνοτροφία αποτελούν μια μεγάλη δεξαμενή χεριών. Είναι κλάδοι που θα μπορούσαν να απασχολήσουν πολύ κόσμο και να λύσουν εν μέρει το μεγάλο οξυμμένο πρόβλημα που έχουμε σήμερα. Αλλιώς η ανάπτυξη για την οποία μιλάμε δεν μπορεί να είναι βιώσιμη, δεν μπορεί να είναι σταθερή. Θέλουμε όμως η αλλαγή να είναι μονιμότερη, να πατήσει σε στέρεες παραγωγικές βάσεις, να μειώσει την ανεργία γιατί έχουμε μεγάλα προβλήματα που θα μας οδηγήσουν σε κοινωνικά θέματα. Εφαρμοσμένη έρευνα Παλέψαμε και πήραμε πρώτη φορά κατ εξαίρεση 100 επιστήμονες που θα απασχοληθούν στον ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤρά, για να ξαναζωντανέψουν την εφαρμοσμένη γεωργική έρευνα. Η προκήρυξη αναμένεται σύντομα, καθώς υπάρχουν κάποιες διαχειριστικές δυσκολίες τις οποίες θα ξεπεράσουμε με τροπολογίες που κάνουμε. Δεν περιοριζόμαστε μόνο στους νέους ερευνητές, δηλαδή τους επιστήμονες, θα πάρουμε άλλους 300, το 50% με το θεσμό των μεταδιδακτορικών ερευνητών για να αποκτήσουν εμπειρία στην εφαρμοσμένη έρευνα της γεωργίας και μαζί τους θα έχουν τη δυνατότητα να έχουν έναν πτυχιούχο μεταπτυχιακού τμήματος. Δεν κάνουμε αυτές τις προσλήψεις μόνο για την ενίσχυση της έρευνας, αλλά γιατί θέλουμε να ενισχύσουμε το εκπαιδευμένο δυναμικό και να το κρατήσουμε στον τόπο μας. Ο άξονας αυτός της εκπαίδευσης, της έρευνας, των συμβουλών τετραπλασιάζεται σε ποσά στη νέα προγραμματική περίοδο. Δεν μπορούμε να πάμε σε όλα αυτά που θέτει η ΕΕ για την αειφορία, το πρασίνισμα, την αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών αν δεν υποστηρίξουμε την έρευνα, την γνώση, την επιστήμη και την καινοτομία για να έχουμε πιο μόνιμες και βιώσιμες λύσεις. Τώρα είναι η πιο κρίσιμη περίοδος για να σχεδιάσουμε σωστά και στέρεα την ανάπτυξη για τον κλάδο, της κτηνοτροφίας και της γεωργίας γενικότερα. Δεν είναι βοσκοτόπια τα γυμνά βουνά που αφήσαμε στα νησιά μας, αυτά είναι πέτρες. Πρέπει να τα αναχλοώσουμε με επιστημονικό τρόπο και να τα ξαναζωντανέψουμε Θα δώσουμε πολλά χρήματα στους βοσκότοπους, υπό όρους όμως σε αυτούς που θα διαχειριστούν ένα πολύ σημαντικό πόρο του τόπου μας προς όφελος μας Ο άξονας της εκπαίδευσης και της έρευνας τετραπλασιάζεται σε ποσά στη νέα ΚΑΠ, ενώ εξασφαλίσαμε και επιπλέον 100 εκατομμύρια ευρώ για τους Νέους Αγρότες Δεκέμβριος 2013 Εθνική Συνδιάσκεψη για την κτηνοτροφία 7 entheto_sek-athina.indd 7
1η Στρατηγική για την επανεκκίνηση και την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας Παναγιώτης Πεβερέτος Πρόεδρος ΣΕΚ Ζητούμενο η λήψη μέτρων τόνωσης της ρευστότητας Με ρύθμιση χρεών η επανεκκίνηση της ελληνικής κτηνοτροφίας Το υψηλό κόστος παραγωγής είναι η αχίλλειος πτέρνα του πολύπαθου κτηνοτροφικού τομέα, που αντιμετωπίζει σήμερα μία από τις μεγαλύτερες κρίσεις στην ιστορία του. Τα παραπάνω ανέφερε στην εναρκτήρια ομιλία του ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικής Κτηνοτροφίας Παναγιώτης Πεβερέτος, τονίζοντας ότι η παρτίδα δεν έχει χαθεί αρκεί να επιλυθούν σημαντικά ζητήματα, όπως η αξιοποίηση των βοσκοτόπων και η παροχή ρευστότητας στους κτηνοτρόφους. Κατά τον ίδιο απαιτείται αλλαγή στο μοντέλο εκτροφής και στροφή στις εξαγωγές Πρέπει να ανατρέψουμε τον εαυτό μας, να ξαναοραματιστούμε, να πιστέψουμε ότι δεν είναι γραμμένο στη μοίρα μας να είμαστε υποταγμένοι κακομοίρηδες. Μας οδηγούν όσα έκαναν οι πρόγονοί μας υπερασπίζοντας την Ελλάδα και τις ανθρώπινες αξίες. Αυτό που ζήσαμε τα προηγούμενα χρόνια ήταν η θεοποίηση του τριτογενούς τομέα και η απαξίωση της πρωτογενούς και δευτερογενούς παραγωγής. Εκείνο που πραγματικά συνέβη είναι ότι η ελληνική οικονομία «έκοψε τα πόδια», στα οποία στηριζόταν, γεγονός που οδήγησε σε ελλειμματικό εμπορικό ισοζύγιο στα αγροτικά προϊόντα και τρόφιμα και όσο κι αν αυτό ακούγεται λογοτεχνικό, πρέπει να μάθουμε και πάλι να στηριζόμαστε στα πόδια μας. Σταματήσαμε να παράγουμε και γίναμε χώρα ελλειμματική σε βασικά τρόφιμα, όπως το γάλα και το κρέας. Έχουμε στρέψει περισσότερο την προσοχή μας στις επιδοτήσεις και πιστεύουμε ότι δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς αυτές. Ναι, τις θέλουμε, τις χρειαζόμαστε τις επιδοτήσεις, αλλά πρέπει ταυτόχρονα να δούμε την παραγωγική διάσταση της χώρας και των τομέων της οικονομίας. Η τραγική κατάσταση της ελληνικής οικονομίας και η πολιτική, η οποία εφαρμόζεται, επηρέασε άμεσα και τον κλάδο της κτηνοτροφίας, ο οποίος αντιμετωπίζει σήμερα μία από τις μεγαλύτερες κρίσεις, με τον κίνδυνο κατάρρευσης των κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων να είναι προ των πυλών. Τα προβλήματα με τους βοσκοτόπους στη χώρα μας βγάζουν χιλιάδες στρέμματα εκτός επιλεξιμότητας. Μεγάλα ποσά ενισχύσεων ήδη χάνονται φέτος από τους κτηνοτρόφους. Η μεγάλη μείωση της παραγωγής στο γάλα και στο κρέας θέτουν σε κρίση τη διατροφική αυτάρκεια της χώρας και μεγιστοποιούν την εξάρτηση από τις εισαγωγές. Το υψηλό κόστος παραγωγής και η κατάρρευση του εισοδήματος οδηγούν σε έξοδο από το επάγγελμα χιλιάδες κτηνοτρόφους Η έλλειψη ρευστότητας, η υπερχρέωση των κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων στις τράπεζες και η ανυπαρξία εργαλείων χρηματοδότησης γονατίζει τους παραγωγούς. Η φορολογική επέλαση πλήττει τις αγροτικές εκμεταλλεύσεις, οδηγώντας τους ήδη φτωχούς κτηνοτρόφους και αγρότες σε συνθήκες οικονομικής κατάρρευσης. Tα αδύνατα σημεία του κλάδου 1Υψηλό κόστος παραγωγής Επηρεάζει τη βιωσιμότητα και την ανταγωνιστικότητα του κλάδου, ενώ τη μεγαλύτερη επίδραση στον καθορισμό του συνολικού κόστους έχει το κόστος των ζωοτροφών. Κόστος ζωοτροφών: Έφθασε το 2012 στο ύψος των 2,12 δις ευρώ. Αποτελεί το 38% του κόστους των εισροών στη γεωργική παραγωγή και το 70% περίπου του συνολικού κόστους λειτουργίας της κτηνοτροφικής εκμετάλλευσης. Μεγάλη είναι η εξάρτηση από τις εισαγόμενες ζωοτροφές. Οι εισαγωγές για παράδειγμα της σόγιας ξεπερνούν τους 500.000 τόνους αξίας 224 εκατ. ευρώ. Το κόστος της ενέργειας: Αυξήθηκε κατά 64%, (2009-2012) υπερβαίνοντας το 2012 το επίπεδο του 1,5 δις ευρώ. Αποτελεί το 27% του συνολικού κόστους αγροτικής παραγωγής. Φορολόγηση: Ο διπλασιασμός ιδιαίτερα του συντελεστή φορολόγησης 13% από 5%-8% είναι δυσβάσταχτος και απαράδεκτος. Οι φόροι, των κτηνοτρόφων και αγροτών την τριετία 2009-2012 αυξήθηκαν πάνω από 93% και από 181 εκατ. ευρώ έφτασαν τα 351,2 εκατ. ευρώ. 8 Εθνική Συνδιάσκεψη για την κτηνοτροφία Δεκέμβριος 2013 entheto_sek-athina.indd 8 12/4/13 5:51 PM
Έξι σημεία αιχμής Από τις διήμερες εργασίες της Συνδιάσκεψής τονίσθηκε ότι θα πρέπει να παρθούν αποφάσεις: 1. Για το αγελαδινό γάλα: Άμεση επαναφορά της αναγραφής της χώρας προέλευσης του γάλακτος και μη αύξηση των ημερών κατανάλωσης του φρέσκου γάλακτος. 2. Για τη ΦΕΤΑ: Μη εκχώρηση από τη συμφωνία ΕΕ με τον Καναδά του δικαιώματος να πουλά τυρί από αγελαδινό γάλα με την ονομασία ΦΕΤΑ. 3. Καμία φορολόγηση των εργαλείων παραγωγής (αγροτεμάχια, βοσκότοποι και κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις). 4. Για τους Βοσκότοπους: Για το 2013 να ληφθούν υπόψη τα στοιχεία του 2012 για να μην χαθούν επιδοτήσεις και για το 2014 να συμπεριληφθούν στους επιλέξιμους βοσκότοπους άλλα 10 εκατ. στρέμματα με ξυλώδη και θαμνώδη βλάστηση. 5. Για την οικονομική βιωσιμότητα: Άμεση ανάκληση των χρεών των κτηνοτρόφων, που ρυθμίστηκαν με εγγύηση του ελληνικού δημοσίου. Επίσης, ρύθμιση των χρεών των κτηνοτρόφων με κούρεμα του 50% του κεφαλαίου και διαγραφή του συνόλου των τόκων και αποπληρωμή του υπολοίπου σε τουλάχιστον 20 χρόνια με χαμηλό επιτόκιο. Δημιουργία εργαλείου χρηματοδότησης αγροτών και κτηνοτρόφων, με άνοιγμα γραμμής χρηματοδότησης από την Τράπεζα Πειραιώς ή και την Τράπεζα ειδικού σκοπού (νέα Αγροτική Τράπεζα) για τη χρηματοδότηση με χαμηλό επιτόκιο. 6. Ελληνοποιήσεις: Έλεγχοι στην αγορά για αντιμετώπιση ελληνοποιήσεων σε κρέας, γάλα, τυριά, ιδιαίτερα στη Φέτα. 2 Χαμηλή παραγωγικότητα Από τα μεγαλύτερα προβλήματα της κτηνοτροφικής παραγωγής στη χώρα μας, γιατί συνδυαζόμενη με το υπάρχον υψηλό κόστος παραγωγής, η χαμηλή παραγωγικότητα γίνεται ακόμα πιο επώδυνη. Για παράδειγμα, η μέση απόδοση γάλακτος στη χώρα μας είναι πολύ χαμηλή (140 κιλά), ενώ μπορεί να βελτιωθεί μέσω προγραμμάτων γενετικής βελτίωσης. 3Ανυπαρξία εργαλείων χρηματοδότησης Μετά τη διάλυση της ΑΤΕ έπαψε να υπάρχει κάθε χρηματοδοτικό εργαλείο αγροτικής πίστης για την ανάπτυξη της αγροτικής οικονομίας και της κτηνοτροφίας της χώρας για να εξασφαλίσει τη χρηματοδότηση του πρωτογενή τομέα και τη συνέχιση της αγροτικής παραγωγής. 4 Έλεγχος και εκρίζωση ζωονόσων Επειδή οι λοιμώξεις επηρεάζουν αρνητικά την παραγωγικότητα προκαλώντας θνησιμότητα, καθυστέρηση στην ανάπτυξη και μείωση της παραγωγής είναι απαραίτητο να υπάρξει πρόληψη νοσημάτων και εκρίζωση ζωονόσων. Προτεραιότητα θα πρέπει να δοθεί στην επιτάχυνση της υλοποίησης των προγραμμάτων ανίχνευσης και αύξησης της ανθεκτικότητας των αιγοπροβάτων στην τρομώδη νόσο (scrapie), την οριστική εκρίζωση του μελιταίου πυρετού (βρουκέλλωση) των αιγοπροβάτων, της φυματίωσης των βοοειδών κ.α. 5 Ανισομέροια φυτικής-ζωικής παραγωγής Ένα από τα μεγάλα διαρθρωτικά προβλήματα του αγροτικού μας τομέα είναι η ανισομέρεια ως προς την αξία στη σχέση μεταξύ φυτικής και ζωικής παραγωγής, η οποία είναι σήμερα 75% φυτική προς 25% ζωική. Να σημειωθεί ότι στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες συμβαίνει ακριβώς το αντίστροφο. Η τεράστια έλλειψη ρευστότητας έχει γονατίσει στην κυριολεξία και οδήγησε στον υποσιτισμό των ζώων, αφού οι κτηνοτρόφοι δεν έχουν στη διάθεσή τους τα χρήματα που απαιτούνται για την αγορά ζωοτροφών. Τις συνέπειες τις γνωρίζουμε όλοι Μείωση στην παραγωγή του αιγοπρόβειου γάλακτος κατά 92.000 τόνους τα δύο τελευταία χρόνια που συνεχίζεται και το 2013. Μείωση της παραγωγής τυριών. Ιδιαίτερα η παραγωγή ΦΕΤΑΣ μειώθηκε το 2012 κατά 15.000 τόνους, σε σύγκριση με το 2010, ενώ αυξάνονται οι εξαγωγές φέτας στους 36.000 τόνους φέρνοντας 200 εκατ. ευρώ. Συνεχής μείωση της παραγωγής αγελαδινού γάλακτος και στα άλλα ζωικά προϊόντα. Αύξηση εισαγωγών: Το κρέας και το γαλακτοκομικά προϊόντα συνεχίζουν να αποτελούν τα σημαντικότερα εισαγόμενα προϊόντα. Χαμηλά ποσοστά αυτάρκειας (π.χ. βόειο κρέας και το γάλα). Το εισόδημα των αγροτών μειώθηκε κατά 20%, πτώση που αντιστοιχεί σε συρρίκνωσή του κατά περίπου 1,4 δις ευρώ. Πάνω από 15.000 κτηνοτρόφοι εγκατέλειψαν το επάγγελμά τους, ενώ πολλοί είναι στα όρια της εγκατάλειψης. Ο κλάδος στην Ελλάδα Οικογένειες: 140.000 Απασχολούμενοι: 300.000 Παράγονται 500.000 τόνοι κρέατος, 1.500.000 τόνοι γάλακτος και 110.000 τόνοι αυγά Οι κτηνοτρόφοι - αγρότες «έχασαν» το 2013 σχεδόν 1,5 δισ. ευρώ Επιβαρύνσεις αγροτών για το 2013... Εκατ. ευρώ Μείωση συντάξεων του ΟΓΑ...750 Αύξηση ασφαλιστικής εισφοράς ΟΓΑ...90 Μείωση επιστροφής Φ.Π.Α. στους αγρότες...152 Μείωση επιδότησης του Ε.Φ.Κ. Πετρελαίου...130 Μείωση προγραμμάτων γεωργίας...25 Έκτακτη εισφορά σε επαγγελματίες αγρότες για τους Φ/Β σταθμούς...45 Επιβολή φόρου στους αγρότες (ν. 4110/2013)...145 Κατάργηση απαλλαγής φόρου Α.Σ.Ο....107 Επιβάρυνση αγροτικού τιμολογίου ΔΕΗ...40 Μέτρα για τη μείωση του κόστους - Απαιτείται ένα διαφοροποιημένο σύστημα εκτροφής. Η απάντηση είναι ο σταβλισμός με παράλληλη χρήση αγροτικής καλλιεργούμενης γης για βόσκηση και παραγωγή μεγάλων ποσοτήτων χονδροειδών ζωοτροφών. - Για την επιλεξιμότητα βοσκοτόπων να ληφθούν για το 2013 υπόψη τα στοιχεία του 2012 και για το 2014 να συμπεριληφθούν άλλα περίπου 10 εκατομμύρια στρέμματα. - Για τις ζωοτροφές, στόχος πρέπει να είναι η εγχώρια παραγωγή ζωοτροφών. - Αύξηση της παραγωγικότητας των εκτρεφόμεων ζώων. - Ειδικό Πρόγραμμα, με γενναία επιδότηση των κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων, για την αγορά και εγκατάσταση φωτοβολταϊκών. - Οργάνωση των κτηνοτρόφων, υπό την ομπρέλα διαφόρων μορφών συνεργατισμού. Δεκέμβριος 2013 Εθνική Συνδιάσκεψη για την κτηνοτροφία 9 entheto_sek-athina.indd 9 12/4/13 5:51 PM
2Προτάσεις για τα αδιέξοδα της σταβλισμένης κτηνοτροφίας Ελευθέριος Γίτσας Α Αντιπρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικής Κτηνοτροφίας (ΣΕΚ) Μέλος Διοικητικού Συμβουλίου της ΠΑΣΕΓΕΣ Αναγκαίες οι διορθωτικές παρεμβάσεις στις παραγωγικές δομές Ξεπερασμένο το μοντέλο εκτροφής που ακολουθούν οι κτηνοτρόφοι Η αιγοπροβατοτροφία για τη χώρα μας είναι ο σημαντικότερος κλάδος της ζωικής παραγωγής και συμμετέχει κατά 48% στην Ακαθάριστη Αξία της, ενώ 100.000 περίπου οικογένειες έχουν σαν κύρια απασχόληση τον κλάδο αυτό. Τόνισε ο αντιπρόεδρος του ΣΕΚ Ελευθέριος Γίτσας, στην ομιλία του για «το παρόν και το μέλλον της αιγοπροβατοτροφίας», ενώ στη δεύτερη εισήγηση του για την εκτατική κτηνοτροφία επικεντρώθηκε στο τι πρέπει να γίνει για να αρθούν τα προβλήματα με τα επιλέξιμα βοσκοτόπια Το ζήτημα των βοσκοτόπων μαζί με τις ελληνοποιήσεις και τη μεγάλη άνοδο των ζωοτροφών, είναι τα τρία κυρίαρχα προβλήματα της ελληνικής κτηνοτροφίας, που απασχολούν σήμερα περίπου 120.000 οικογένειες. Με την εισήγηση μου θα αναφερθώ στα δύο από τα τρία πολύ μεγάλα προβλήματα της κτηνοτροφίας μας όπως: α) ο νέος κανονισμός διαχείρισης των βοσκότοπων β) η αντιμετώπιση της μεγάλης ανόδου των ζωοτροφών, που πλήττουν εκτροφές, οι οποίες δεν έχουν τη δυνατότητα χρήσης βοσκότοπου και είναι κυρίως σταβλισμένες. Οι βοσκότοποι αποτελούν τη μεγαλύτερη σε έκταση χρήση γης φυσικού πόρου της χώρας, η οποία ανέρχεται σε 52 εκατομμύρια στρέμματα ή το 40% της συνολικής επιφάνειας της Ελλάδας. Η κυρίαρχη και σπουδαιότερη δραστηριότητα των βοσκότοπων της χώρας μας είναι η παραγωγή βοσκήσιμης ύλης για τα μηρυκαστικά. Τις τελευταίες δεκαετίες, λόγω και της κοινοτικής νομοθεσίας, υπήρξε σταδιακή αύξηση του πληθυσμού των ζώων στις μικρές κυρίως κτηνοτροφικές μονάδες, και αναπτύχθηκε κοινόχρηστο σύστημα βόσκησης. Έως σήμερα η κατανομή και διαχείριση των βοσκότοπων γίνεται μέσω των ΟΤΑ, οι οποίοι τους αποδίδουν στους κτηνοτρόφους, για ένα μόνο έτος κάθε φορά. Για τα σημερινά δεδομένα, όμως, αυτός ο κανονισμός αποδεικνύεται ξεπερασμένος και αναποτελεσματικός. Αυτό γίνεται χειρότερο διότι, μεταξύ άλλων, από τη δεκαετία του 50 υπάρχει διάσταση απόψεων, που αγγίζει τα όρια της βεντέτας -θα λέγαμε, μεταξύ των υπουργείων Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος, σχετικά με το ρόλο των βοσκοτόπων. Έτσι, στο πέρασμα του χρόνου, χροτολιβαδικές εκτάσεις χάθηκαν, εξαιτίας της άναρχης δόμησης των αστικών κέντρων και της έλλειψης στρατηγικού σχεδιασμού στη χωροθέτηση βιομηχανικών ζωνών και τουριστικών εγκαταστάσεων. Κυρίως όμως λόγω της άγνοιας ή της ολιγωρίας της ελληνικής πολιτείας, η οποία οριοθέτησε και κατέγραψε πολλές εκτάσεις όπου παραδοσιακά έβοσκα ζώα, ως δασικές. Τέθηκε στη διακριτική ευχέρεια κάθε δασάρχη να ελέγχει και να χαρακτηρίζει τις εκτάσεις, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται διαρκώς διενέξεις με κτηνοτρόφους. Αυτό είχε αποτέλεσμα ενίοτε και οι κτηνοτρόφοι να παρανομούν, καίγοντας εκτάσεις για βοσκοτόπια. Όμως και η απουσία βόσκησης ή η υπο-βόσκηση οδηγούν επίσης σε αρνητικά αποτελέσματα, αφού δίνουν τη δυνατότητα στα δασώδη είδη να κυριαρχήσουν, με συνέπεια να δασώνονται μεγάλες περιοχές. Το πρόβλημα αναμένεται να διογκωθεί με την αναθεώρηση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (2014-20) στην Ε.Ε., που θα λαμβάνει κάθε κράτος μέλος, καθώς η ελληνική πολιτεία θα πρέπει να ξεκαθαρίσει επακριβώς τη χρήση αυτών των εκτάσεων, προσδιορίζοντας τους βοσκότοπους λαμβάνοντας υπόψη όρους και παραμέτρους που διαφοροποιούν τις βοσκήσιμες εκτάσεις της Ελλάδας από εκείνες τις επίπεδες χορτολιβαδικές της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης. Η εφαρμογή της ΚΑΠ αλλοίωσε τον κύριο στόχο της διαχείρισης των βοσκοτόπων, που είναι η αύξηση της παραγωγικότητας, καθώς πλέον το κύριο κριτήριο με το οποίο πραγματοποιείται η κατανομή των βοσκοτόπων είναι η καταβολή των επιδοτήσεων. Κρίνεται έτσι η τύχη των κτηνοτρόφων ορεινών και μειονεκτικών περιοχών για την άσκηση εκτατικής κτηνοτροφίας, δηλαδή της εκτροφής ζώων ελευθέρας βοσκής. Παρ όλο που στο παρελθόν έχουν δοθεί σημαντικά ποσά για μελέτες και έργα βελτίωσης, σήμερα οι γνώσεις μας για ότι αφορά τη βοσκοϊκανότητα 10 Εθνική Συνδιάσκεψη για την κτηνοτροφία Δεκέμβριος 2013 entheto_sek-athina.indd 10
των βοσκοτόπων είναι μηδενικές, ενώ σήμερα δεν υπάρχει επίσημο Μητρώο βοσκοτόπων. Επίσης, η πολιτική για τη διαχείριση των βοσκοτόπων εξαντλείται στην εφαρμογή των πυκνοτήτων βόσκησης, που κι αυτές εξαρτώνται από τον αριθμό των ζώων, που δηλώνονται στις καταστάσεις βοσκής. Δεν υπάρχει διαδικασία σύμφωνα με την οποία ορίζονται τα τέλη βοσκής, ούτε ο τρόπος με τον οποίο αξιοποιούνται. Ειδικότερα για το θέμα των βοσκοτόπων η πολιτική για τη διαχείρισή τους ξεκινά: α) από τη δημιουργία επισήμου μητρώου β) από την οριοθέτηση τους γ) από τον προσδιορισμό της βοσκοϊκανότητας τους. Το έργο για τη δημιουργία του Μητρώου, την τήρησή του και τον καθορισμό της βοσκοϊκανότητας δεν είναι δυνατό να υλοποιηθεί από τις υπάρχουσες διοικητικές δομές και για τον λόγο αυτό προτείνεται: Η δημιουργία κτηνοτροφικής οργάνωσης σε κάθε θεματική ενότητα, που διαθέτει πύλη προώθησης δηλώσεων ΟΣΔΕ, ως φορέας διαχείρισης βοσκότοπων. Οι ΟΤΑ λοιπόν, που τους έχει παραχωρηθεί η χρήση και νομή των βοσκότοπων, να δημιουργήσουν επιτροπή που θα αποτελείται από τοπική κτηνοτροφική οργάνωση, έναν αντιδήμαρχο, έναν εκπρόσωπο τοπικού διαμερίσματος. Να έχουν στην κατοχή τους από την κτηνοτροφική οργάνωση, όλα τα στοιχεία των βοσκότοπων της περιοχής ευθύνης τους, όπως χάρτες, όρια, βοσκοϊκανότητα, ώστε να μπορεί να προσδιοριστεί το είδος του ζώου για κάθε βοσκή, ο αριθμός των ζώων, τα τέλη βοσκής και ο τρόπος χρήσης τους. Η παραχώρηση μίσθωση θα γίνεται για τουλάχιστον 10 έτη, ώστε να μπορεί ο κτηνοτρόφος Στρεβλώσεις παραγωγής Η Ελλάδα το 2010 πέτυχε ρεκόρ εμπορικού ελλείμματος αγροτικών προϊόντων, το οποίο διαμορφώθηκε κυρίως από τις εισαγωγές κρεάτων, γάλακτος και γαλακτοκομικών προϊόντων, αξίας 2 δισ. ευρώ. Το 1980 εισάγαμε μόνο το 20% του βόειου κρέατος και είμαστε αυτάρκεις σε αγελαδινό γάλα. Σήμερα εισάγουμε το 90% του βόειου κρέατος και 65% του αγελαδινού γάλακτος, που καταναλώνουμε. Η αγελαδοτροφία της χώρας μας από 35.000 αγελαδοτρόφους στο παρελθόν έχει πέσει στους 3.500 κωδικούς εκμετάλλευσης και μόνο 2.000 εκτροφές, που παράγουν 600.000 τόνους, τη στιγμή που έχουμε ποσόστωση 830.000 τόνων. Στο πρόβειο η ζήτηση ρυθμίζεται μόνο από τη φέτα, και η μεγάλη μείωση των 120.000 τόνων της τελευταίας τριετίας καλύφθηκε προσωρινά από τη μεγάλη μείωση της εσωτερικής κατανάλωσης. Το γίδινο γάλα, την τελευταία δεκαετία, ξέφυγε από τα στενά όρια της συμμετοχής του κατά 30% στην παρασκευή της φέτας, πωλείται πια και εμφιαλωμένο φρέσκο γάλα με πολύ μεγάλη ζήτηση, αλλά και τελευταία ερευνάται και η εξαγωγική του προοπτική. Κι ενώ θα έλεγε κανείς ότι στο γίδινο πάμε καλά, εντούτοις και σε αυτό η μείωση είναι ανησυχητική. Αν συνεχιστεί αυτή η κατάσταση, η εγκατάλειψη θα ενταθεί απειλώντας σοβαρά την παραγωγή Φέτας και άλλων τυριών, αλλά και την τροφοδοσία της αγοράς με φρέσκο αγελαδινό γάλα και γιαούρτι. να κάνει πολυετή προγραμματισμό, σχέδια βελτίωσης και τυχόν βελτιώσεις στη βοσκή. Τι πρέπει να γίνει Αν θέλουμε να σώσουμε την κτηνοτροφία μας πρέπει να αλλάξουμε το σύστημα εκτροφής που σχεδιάστηκε το 60 και ακολουθούμε χωρίς αλλαγές, δηλαδή το στάβλισμα των ζώων και την τροφοδοσία της εκτροφής με συμπυκνωμένες ζωοτροφές και χορτονομές, που αγοράζονται από αγρότες ή ιδιοπαράγονται και έχουν πολύ υψηλό κόστος. Προτείνεται: Να την μετατρέψουμε από σταβλισμένη και εντατική, σε σταβλισμένη με χρήση αγροτικής γης για οργανωμένη βόσκηση αλλά και την καλλιέργεια μεγάλων ποσοτήτων χονδροειδών (ψυχανθών), με μορφή ενσιρωμάτων. Επιβάλλεται κάποιος που θέλει να μπει στον κλάδο, δραστηριοποιούμενος σε πεδινή έκταση, να θέσει σαν πρώτο κριτήριο, την ύπαρξη αγροτικής έκτασης αρδεύσιμης, ανάλογη σε έκταση με το ζωικό κεφάλαιο, ώστε να την μετατρέψει σε πολυφυτικό λειμώνα. Επειδή είναι λίγοι οι κτηνοτρόφοι που μπορούν να συγκεντρώσουν την απαιτούμενη γη, η λύση μπορεί να δοθεί αν ιδρυθεί ένα όργανο, ένας τοπικός Οργανισμός, ιδιωτικού δικαίου, όπως τα Τ.Ο.Ε.Β., μη κερδοσκοπικός με ανταποδοτικά οφέλη προς τα μέλη του, που θα συγκεντρώνει εκτάσεις διαφόρων ιδιοκτητών, συνενωμένες σε μια ενιαία έκταση, θύλακες 200 ή 300 ή παραπάνω στρεμμάτων που θα παραχωρεί προς εκμετάλλευση, πολυετή, σε όποιον έχει τις απαιτούμενες προϋποθέσεις. Η πολιτεία να ενθαρρύνει τον ιδιοκτήτη γης δίδοντας ένα φορολογικό κίνητρο αν προτιμήσει να δώσει τη γη του για κτηνοτροφική χρήση. Ρεκόρ εμπορικού ελλείμματος αγροτικών προϊόντων αξίας περίπου 2 δις ευρώ Το 1980 εισάγαμε μόνο το 20% του βόειου κρέατος και είμαστε αυτάρκεις σε γάλα αγελαδινό. Σήμερα εισάγουμε το 90% του βόειου κρέατος και 65% του αγελαδινού γάλακτος, που καταναλώνουμε. Η αγελαδοτροφία από 35.000 αγελαδοτρόφους έχει πέσει στους 3.500 κωδικούς εκμετάλλευσης και μόνο 2.000 εκτροφές, που παράγουν 600.000 τόνους την στιγμή που έχουμε ποσόστωση 830.000 τόνων. Πρόβειο και γίδινο γάλα Στο πρόβειο η ζήτηση του ρυθμίζετε μόνο από τη φέτα, και η μεγάλη μείωση των 120.000 τόνων της τελευταίας τριετίας καλύφθηκε προσωρινά από τη μεγάλη μείωση της εσωτερικής κατανάλωσης, λόγω της κρίσης. Το γίδινο γάλα την τελευταία δεκαετία ξέφυγε από τα στενά όρια της συμμετοχής του κατά 30% στην παρασκευή της φέτας, πωλείται πια και εμφιαλωμένο φρέσκο γάλα με πολύ μεγάλη ζήτηση, αλλά και τελευταία ερευνάται και η εξαγωγική του προοπτική. Και ενώ θα έλεγε κανείς ότι στο γιδινο πάμε καλά, εντούτοις και σε αυτό η μείωση είναι ανησυχητική. Από στοιχεία που συγκεντρώσαμε από το ΟΣΔΕ προκύπτει ότι Στον όμορο κάμπο Θεσσαλονίκης, Πέλλας και Ημαθίας, 400.000 στρέμματα περίπου, είναι εκτός δενδροκαλύψεων. Το 62% της έκτασης ανήκει σε μη αγρότες και το 11% σε μη ενεργούς αγρότες. Ανάλογη είναι η κατάσταση που εμφανίζεται και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Δεκέμβριος 2013 Εθνική Συνδιάσκεψη για την κτηνοτροφία 11 entheto_sek-athina.indd 11
3Η Ελληνικη Γαλακτοπαραγωγος Αγελαδοτροφια Σημερα Και Στο μελλον Αθανάσιος Βασιλέκας Κτηνίατρος και πρόεδρος της Ένωσης Φυλής Χολστάιν Eλλάδας (ε.φ.χ.ε.) Αντιπρόεδρος του ΣΕΚ αρμόδιος για θέματα αγελαδοτροφίας Το 80% του ζωικού πληθυσμού δεν καλύπτεται από άδειες λειτουργίας Λάθος δρόμος οι εισαγωγές ζώων και όχι η γενετική βελτίωση Ανέκαθεν υπήρχε μία άναρχη ανάπτυξη της κτηνοτροφίας βασιζόμενη στις εισαγωγές ζώων αναπαραγωγής και ελάχιστα στη γενετική βελτίωση, λέει ο πρόεδρος της Φυλής Χολστάιν Ελλάδος Αθανάσιος Βασιλέκας. Σύμφωνα με τον ίδιο, η όποια πρόοδος βασίστηκε κυρίως στην πρωτοβουλία και το ανοικτό μυαλό κάποιων κτηνοτρόφων και ιδιωτικών εταιρειών και όχι τόσο στην επιστημονική γνώση που περιορίζεται σε επίπεδο σχολών ή συνεδρείων. «Τώρα ή ποτέ», τονίζει, πρέπει να τεθούν στόχοι με ορίζοντα 5ετίας Χρήσιμη θα ήταν μια σύντομη αναφορά στη σημερινή κατάσταση στο χώρο της γαλακτοπαραγωγού αγελαδοτροφίας, για να δούμε το που βρισκόμαστε, να προσδιορίσουμε στόχους και να συζητήσουμε τους τρόπους εκπλήρωσής τους. Σήμερα στη χώρα μας εκτρέφονται 85.000 90.000 αγελάδες γαλακτοπαραγωγής, ενώ η παραγωγή γάλακτος (στοιχεία ΕΛΓΟ) ανέρχεται ετησίως στους 630.000 τόνους, ενώ στην πράξη είναι κάτω από 600.000 τόνους. Οι ανάγκες της χώρας μας είναι 1.350.000 σε γάλα και τυροκομικά και το ποσό που διατίθεται για τις εισαγωγές είναι περίπου 600.000 700.000 εκατ. ευρώ. Μαζί με τα κρέατα περίπου 2,5 δισ. ευρώ. Γιατί βρισκόμαστε σε αυτήν την κατάσταση; Ανέκαθεν υπήρχε μια άναρχη «ανάπτυξη της κτηνοτροφίας μας» βασιζόμενη στις εισαγωγές ζώων, αναπαραγωγής κυρίως, και ελάχιστα στη γενετική βελτίωση. Οι εμπλεκόμενοι επιστημονικοί κλάδοι συνήθως δυσκολεύονται να παρακολουθήσουν την ταχύρυθμη ανάπτυξη του τομέα στις προηγμένες κτηνοτροφικά χώρες, ή όπου υπήρξε γνώση (που υπήρχε φυσικά) περιορίζονταν στα στενά πλαίσια κάποιων σχολών ή συνεδρίων, αλλά δύσκολα έφτανε στην κτηνοτροφική βάση. Έτσι η όποια πρόοδος βασίστηκε κυρίως στην πρωτοβουλία και το ανοικτό μυαλό κάποιων κτηνοτρόφων, στις προσπάθειες κάποιων ιδιωτικών εταιρειών, μεταφέροντας τεχνογνωσία, να πουλήσουν προϊόντα, και στις ανάγκες των γαλακτοβιομηχανιών για τη δημιουργία ζωνών γάλακτος, ανάγκη που οδήγησε κυρίως στη σημαντική χρηματοδότηση της προσπάθειας αρκετών παραγωγών για τη δημιουργία σύγχρονων μονάδων. Παράλληλα, ο δημόσιος φορέας μετατοπίζονταν σε ελέγχους, προγράμματα εμβολιασμούς και σε μια αέναη αλλά παράλληλα αποσπασματική και μέχρι στιγμής ανεπιτυχή προσπάθεια εκρίζωσης μολυσματικών νόσων όπως η βρουκέλλα και η φυματίωση π.χ., οι οποίες αποτελούν πληγή της κτηνοτροφίας μας. Θα πρέπει να τονιστεί ότι ο δανεισμός των παραγωγών γινόταν με πολύ υψηλά επιτόκια, μη ανταγωνιστικά με τους Ευρωπαίους συναδέλφους τους. Οι γαλακτοβιομηχανίες όποτε οι τιμές στην Ευρώπη έπεφταν, αύξαναν τις εισαγωγές και πίεζαν τους Έλληνες παραγωγούς, οι οποίοι πέραν των υπολοίπων έχουν τα τελευταία χρόνια να αντιμετωπίσουν και μια ραγδαία αύξηση λειτουργικών εξόδων (ΔΕΚΟ, πετρέλαιο, φορολογία). Φυσικά με την έλευση της κρίσης και την αδυναμία των παραγωγών να έχουν πρόσβαση σε οποιαδήποτε μορφής χρηματοδότηση, φθάσαμε στη σημερινή κατάσταση όπου τα ζώα πολλών μονάδων υποσιτίζονται, μονάδες διαλύονται σε καθημερινή βάση και σε λίγο η κατάσταση θα είναι μη αναστρέψιμη. Οι τέσσερις απορίες Το φρέσκο γάλα είναι αυτό που κρατά υψηλά το κόστος του γάλακτος για τον καταναλωτή, και αν ναι, πώς εξηγεί το υπουργείο Ανάπτυξης το γεγονός ότι το μακράς διάρκειας ζωής γάλα στη χώρα μας είναι ακριβότερο από το φρέσκο; Πώς εξηγεί ότι σε όλη την Ευρώπη το φρέσκο γάλα είναι ακριβότερο (και σημαντικά ακριβότερο μάλιστα) από το μακράς διάρκειας ζωής και στη χώρα μας συμβαίνει το αντίθετο; Εφόσον το Υπουργείο κρίνει ότι με τις αθρόες εισαγωγές θα μειωθεί το κόστος για τον καταναλωτή, γιατί το μακράς διάρκειας ζωής γάλα, που είναι κυρίως εισαγόμενο, δεν είναι φθηνότερο 12 Εθνική Συνδιάσκεψη για την κτηνοτροφία Δεκέμβριος 2013 entheto_sek-athina.indd 12
από το φρέσκο που είναι Ελληνικό; Είναι σίγουρος ο υπουργός ότι το γάλα μόλις «σβήσει» η ελληνική αγελαδοτροφία δεν θα ακριβύνει πολύ για τον Έλληνα καταναλωτή; Τρόποι επίτευξης των στόχων 1Πριμοδότηση των μονάδων που εφαρμόζουν πρόγραμμα γενετικής βελτίωσης και διατηρούν δικά τους παράγωγα. Επειδή σε αυτή τη διαδικασία ο ρόλος της Ε.Φ.Χ.Ε. είναι ιδιαίτερα σημαντικός (εφαρμόζει πρόγραμμα γενετικής βελτίωσης, ελέγχου των αποδόσεων και τήρησης των γενεαλογικών βιβλίων φυλής HOLSTEIN) θα πρέπει να δοθεί κίνητρο όλοι οι παραγωγοί να εγγραφούν στην Ένωση. 2Απλοποίηση του συστήματος αδειοδότησης των μονάδων (άδεια λειτουργίας). Δεν είναι δυνατόν στην Ολλανδία η μέση χρονική διάρκεια για την έκδοση άδειας λειτουργίας μιας μονάδας να είναι 11 ημέρες και στην Ελλάδα περίπου 2 χρόνια. Όπως επίσης δεν είναι δυνατόν το 80 % του ζωικού πληθυσμού να μην καλύπτεται από άδεια λειτουργίας ή να εμπλέκονται 16 υπηρεσίες στη διαδικασία έκδοσης αδειών λειτουργίας ή ο παραγωγός να αντιμετωπίζεται σαν ένας δόλιος τύπος που ρυπαίνει το περιβάλλον. 3Αυστηρότατος έλεγχος από τις υπηρεσίες του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤρά των ισοζυγίων για την αποφυγή ελληνοποιήσεων και από τον ΕΦΕΤ για την τήρηση των αγορανομικών διατάξεων. 4Σε συνεργασία με τις ενώσεις καταναλωτών θα πρέπει να ενημερώνεται ο καταναλωτής ότι η κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων από Ελληνικό γάλα βοηθά την Εθνική οικονομία, συνεπώς και τον ίδιο, καθώς επίσης του εξασφαλίζει την καλύτερη δυνατή ποιότητα. Είναι γνωστό σε όλους που έχουν τις σχετικές γνώσεις ότι όσο ένα τρόφιμο απομακρύνεται από τον τόπο παραγωγής του τόσο υποβαθμίζεται η ποιότητά του. Συνεπώς είναι απολύτως λογικό τα παραγόμενα από Ελληνικό γάλα προϊόντα να πλεονεκτούν σε σχέση με τα εισαγόμενα. 5Θα πρέπει να γίνει σύνδεση φυτικής και ζωικής παραγωγής. Οι έρευνες που γίνονται στα διάφορα Πανεπιστήμια και Ινστιτούτα αφού καταλήγουν σε ασφαλή συμπεράσματα θα πρέπει να βρίσκουν εφαρμογή στην πράξη, με στόχο την αύξηση της επάρκειάς μας σε ζωοτροφές. 6Δυνατότητα χρηματοδότησης των παραγωγών από τράπεζες μέσω της εκχώρησης γάλακτος. Δηλαδή θα γίνεται ένα συμβόλαιο μεταξύ παραγωγού και τράπεζας, με το οποίο ο παραγωγός θα δίνει εντολή στη γαλακτοβιομηχανία να πληρώνει από την αξία του γάλακτος που παραδίδει σε αυτήν τις δόσεις του δανείου που θα παίρνει από την τράπεζα. Το δάνειο να είναι ετήσιας διάρκειας και η αποπληρωμή του σε δώδεκα (12) μηνιαίες δόσεις. Η μηνιαία δόση σε θα υπερβαίνει το 25% της συνολικής μηνιαίας αξίας του γάλακτός του, και γι αυτό θα υπάρχει η αντίστοιχη βεβαίωση της γαλακτοβιομηχανίας. Με αυτό τον τρόπο ο παραγωγός θα έχει τη δυνατότητα να αγοράζει έγκαιρα τις ζωοτροφές του προκειμένου να διατηρήσει και να αυξήσει το ζωικό του πληθυσμό και την παραγωγή του. 7Επίσης να ορίστούν 4 πιστοποιημένα εργαστήρια αναφοράς, όπου πληρώνοντας εμείς την αξία των αντιδραστηρίων, θα μπορούμε να απευθυνόμαστε για να ελέγχουμε εγγυημένα την υγιεινή κατάσταση στα αναπαραγωγικά μας ζώα. Αυτό κρίνεται σημαντικό για την έγκαιρη αντιμετώπιση νοσημάτων, τα οποία προκαλούν σημαντικές απώλειες στις παραγωγικές μονάδες. Με την κρίση και την αδυναμία των παραγωγών να έχουν πρόσβαση σε οποιαδήποτε μορφής χρηματοδότηση, φθάσαμε στη σημερινή κατάσταση όπου τα ζώα πολλών μονάδων υποσιτίζονται, μονάδες διαλύονται σε καθημερινή βάση και σε λίγο η κατάσταση θα είναι μη αναστρέψιμη 8Έλεγχος της ασυδοσίας των αλυσίδων πώλησης τροφίμων. Οι έλεγχοι θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα αυστηροί και στα προϊόντα που πωλούν καθώς και στον τρόπο που τα εκθέτουν. Επίσης είναι αδιανόητο οι μεγάλες αλυσίδες να κερδίζουν από την πώληση του τελικού προϊόντος σχεδόν τόσα όσο είναι η τιμή που πληρώνεται ο παραγωγός, έχοντας βάλει φυσικά την προσωπική του εργασία και πληρώνοντας όλα τα κόστη. Επίσης δεν είναι δυνατόν οι αλυσίδες οι οποίες εισπράττουν ζεστό χρήμα να πληρώνουν τα εργοστάσια με επιταγές 8-10 μηνών πολλές φορές μετακυλιόμενες και όλο αυτό να καταλήγει με τη σειρά του στις πλάτες των παραγωγών. 9Εφόσον εφαρμοστεί ένα πρόγραμμα σε πανελλήνια κλίμακα εξάλειψης των ασθενειών, παραγωγοί που παρουσιάζουν συνεχώς υποτροπές (π.χ σε βρουκέλλωση) όχι μόνο να πάψουν να αποζημιώνονται αλλά να τους αφαιρείται και η άδεια λειτουργίας. Διότι αποτελούν ένα συνεχή κίνδυνο και για τους σωστούς παραγωγούς. Να τεθούν στόχοι 5ετίας Επειδή πιστεύουμε ότι πολλές φορές οι δύσκολες συνθήκες αποτελούν εφαλτήριο για τη λήψη στρατηγικών αποφάσεων και την πραγματοποίηση παραγωγικών αλμάτων, σας υποβάλλουμε τις προτάσεις μας, πιστεύοντας ότι έφτασε η στιγμή να γίνουν όσα ίσως δεν έγιναν ποτέ για τον κλάδο. Και πιστέψτε μας στην κατάσταση που βρίσκεται τώρα η γαλακτοπαραγωγός αγελαδοτροφία μας ισχύει το «ή τώρα ή ποτέ». πρώτα από όλα να τεθούν οι στόχοι για τα επόμενα πέντε χρόνια σχετικά με τις ανάγκες μας και τις ρεαλιστικές δυνατότητες παραγωγής που έχουμε και να ακολουθηθεί συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα υλοποίησης. εφόσον οριστούν οι στόχοι της πενταετίας (θεωρούμε ρεαλιστικό το να μιλάμε για μια παραγωγή γάλακτος που θα μας εξασφαλίζει επάρκεια 80%), να υπάρξει συνεχή συνεργασία μεταξύ του Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης του Υπ. Ανάπτυξης, των εργοστασίων και των παραγωγών προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι που έχουν τεθεί. Δεκέμβριος 2013 Εθνική Συνδιάσκεψη για την κτηνοτροφία 13 entheto_sek-athina.indd 13
4ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ κρεοπαραγωγικησ βοοτροφιασ Αλέξανδρος Ζαγορίτης Βοοτρόφος, Μέλος Διοικητικού Συμβουλίου του ΣΕΚ Το γραφειοκρατικό μοντέλο τροχοπέδη στις επενδύσεις του κλάδου Καθιέρωση κρεοπαραγωγικών φυλών η λύση στην επάρκεια βόειου κρέατος Στην εξυγίανση του ζωικού κεφαλαίου κρύβεται το μυστικό της βιωσιμότητας της ελληνικής βοοτροφίας, σύμφωνα με τον κτηνοτρόφο και μέλος του ΣΕΚ Αλέξανδρο Ζαγορίτη. Μάλιστα, όπως τόνισε στη συνδιάσκεψη, άλλες προηγμένες χώρες έχουν λύσει αυτά τα ζητήματα εδώ και δεκαετίες, ενώ η Ελλάδα αναγκάζεται ελλείψει ελληνικών κρεοπαραγωγικών φυλών να καταφεύγει σε εισαγωγές ζωικού κεφαλαίου για να καλύψει την επάρκεια. Ζητούμενο τα προβλήματα ρευστότητας και η έλλειψη κινήτρων Ηελληνική βοοτροφία αντιμετωπίζει πολλά αναγνωρισμένα και χρόνια προβλήματα, τα οποία σαν τελικό αποτέλεσμα έχουν την αύξηση του κόστους παραγωγής και καθιστούν την κρεοπαραγωγό βοοτροφία μη ανταγωνιστική. Σήμερα, σε αυτά έρχονται να προστεθούν και νέα, τα οποία περιλαμβάνουν τα εξής: Τη δραματική μείωση της παρεχόμενης ρευστότητας και χρηματοδότησης από το τραπεζικό σύστημα που απειλεί με εξαφάνιση μεγάλο αριθμό μονάδων οι οποίες δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν στις καθημερινές υποχρεώσεις τους. Τις συχνά επαναλαμβανόμενες τα τελευταία χρόνια ιδιαίτερες κλιματολογικές συνθήκες. Η έντονη ξηρασία που παρατηρείται σε πολλές περιοχές του πλανήτη έχει πλήξει την παραγωγή ζωοτροφών, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται ελλείψεις που ανεβάζουν απρόοπτα και ανεξέλεγκτα τις τιμές των ζωοτροφών διεθνώς. Έλλειψη σταθερότητας στην χάραξη εθνικής αγροτικής πολιτικής, με αποτέλεσμα την περαιτέρω αποδυνάμωση των ελεγκτικών φορέων μέσα από συγχωνεύσεις και καταργήσεις, αφήνοντας κενά στην παρακολούθηση κρίσιμων ζητημάτων όπως αυτά των ελληνοποιήσεων και της ασφάλειας των τροφίμων. Μεγάλες δυσχέρειες και ελλείψεις στην αντιμετώπιση του προβλήματος της εξυγίανσης του ζωικού κεφαλαίου. Χωρίς αυτήν, οι οποίες επιτυχημένες προσπάθειες κινδυνεύουν να καταρρεύσουν, κυριολεκτικά μέσα σε μια ημέρα. Μεγάλο χάσμα ανάμεσα στην υπάρχουσα στη χώρα μας τεχνογνωσία (πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα) και τις εφαρμοζόμενες διαχειριστικές πρακτικές στους τομείς της διατροφής, της αναπαραγωγής, του σταβλισμού κλπ. Το υπάρχον γραφειοκρατικό μοντέλο ανάπτυξης αποτελεί τροχοπέδη στις νέες επενδύσεις ενώ ταυτόχρονα υπάρχει έλλειψη κινήτρων για δημιουργία καινοτόμων, ποιοτικών προϊόντων και ανάπτυξη νέας τεχνογνωσίας. Προτάσεις για ανάπτυξη 1Γενετική βελτίωση των ζώων Για το σκοπό αυτό είναι αναγκαία η καθιέρωση των ελληνικών κρεοπαραγωγών φυλών, με βάση τα υπό δημιουργία γενεαλογικά βιβλία (φορείς αναπαραγωγής). Μόνο έτσι θα αναβαθμιστεί το ζωικό κεφάλαιο και θα αποκτήσουμε την επάρκεια που χρειάζεται ώστε να μην καταφεύγουμε συνεχώς στην αγορά του εξωτερικού. Αποτέλεσμα: Αύξηση της παραγωγικότητας του ζωικού κεφαλαίου, βελτίωση της ποιότητας του κρέατος, μείωση του κόστους παραγωγής. 2Εξυγίανση του ζωικού κεφαλαίου Η σημερινή κατάσταση είναι απαράδεκτη. Δεν αφορά μόνο την παραγωγική ικανότητα των ζώων αλλά και τη δημόσια υγεία (φυματίωση, βρουκέλλωση). Οι χώρες από τις οποίες εισάγουμε βόειο κρέας έχουν λύσει αυτά τα θέματα εδώ και δεκαετίες, με συντονισμένες ενέργειες, πληροφόρηση και υποστήριξη των κτηνοτρόφων και αποτελεσματικά υγειονομικά μέτρα. Αποτέλεσμα: Αύξηση της παραγωγικότητας του ζωικού κεφαλαίου, μείωση του κόστους παραγωγής, προστασία της δημόσιας υγείας. 3Εξορθολογισμός της διατροφής των ζώων Η διατροφή αποτελεί το 70% του κόστους παραγωγής και επηρεάζει άμεσα την αναπαραγωγή και την υγεία των ζώων, από τις οποίες εξαρτάται η παραγωγικότητα. Οι προσπάθειες πρέπει να επικεντρωθούν στους εξής άξονες: Αξιοποίηση των βοσκοτόπων, με επίλυση των ζητημάτων οριοθέτησης και μακροχρόνια από- 14 Εθνική Συνδιάσκεψη για την κτηνοτροφία Δεκέμβριος 2013 entheto_sek-athina.indd 14
Είναι η τελευταία ευκαιρία; Η βοοτροφία δεν είναι μόνο ένας τομέας αναγκαίος για μια κοινωνία με σκοπό να καλύπτει τις διατροφικές ανάγκες των μελών της. Η κρεοπαραγωγική βοοτροφία ειδικότερα μπορούν να αποτελέσουν πυλώνες ανάπτυξης δίνοντας ιδιαίτερα μεγάλη προστιθέμενη αξία στην Ελληνική οικονομία, τόσο σε ότι αφορά σε θέσεις εργασίας (όχι μόνο κτηνοτροφικές αλλά πολύ περισσότερο παράπλευρες, στον τομέα της παραγωγής ζωοτροφών, του εμπορίου, της έρευνας κτλ), όσο και στα ισοζύγια πληρωμών και τα τακτικά κρατικά έσοδα. Είναι η δική μας αδράνεια, Πολιτείας και κτηνοτρόφων που έχει καταστήσει την βοοτροφία σκιά των πραγματικών δυνατοτήτων της. Αυτό είναι μια σκληρή πραγματικότητα που πολύ σύντομα, αν δεν αντιδράσουμε τώρα, μέσα από τη σημερινή οικονομική και κοινωνική κρίση θα αναδειχθεί. Γιατί όταν εξαιτίας των προβλημάτων καταρρεύσει η βοοτροφία το κόστος για την επανασύστασή της θα είναι απαγορευτικό. Είναι μια τελευταία ευκαιρία για όλους μας να αγκαλιάσουμε τη βοοτροφία, να ακούσουμε τα προβλήματα αλλά και τις προτάσεις και οράματα των ανθρώπων του χώρου και να δώσουμε τις κατευθύνσεις για την ανάπτυξή της. Προφανώς χρειάζεται πολλή προσπάθεια σε πολλούς τομείς. Επιπλέον, ειλικρινή συμμετοχή από όλες τις πλευρές, την πολιτεία, τους ειδικούς επιστήμονες και τους κτηνοτρόφους. Πιστεύω ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε επειδή, σε μικρή βέβαια κλίμακα, έχω διαπιστώσει από προσωπική εμπειρία, ότι μπορούμε να έχουμε εξαιρετικά τεχνικά αποτελέσματα. Συνεπώς, μπορούμε όλοι! Αναγνωρίζω ότι το γενικότερο κλίμα δεν είναι καλό, αλλά πότε είναι η ώρα της αλλαγής; Όταν όλα πάνε καλά ή όταν η κατάσταση είναι δύσκολη; Το σύνθημα για το «ελληνικό συγκριτικό πλεονέκτημα» το ακούγαμε και πριν την κρίση. Δεν ήρθε επιτέλους η ώρα να το κάνουμε πράξη; Τώρα, δεν ξέρουμε πλέον αν θα υπάρχει «αύριο»! Κατανομή βοοτροφικών εκμεταλλεύσεων και ζώων ανά Περιφέρεια ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΙΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΚΕΦΑΛΩΝ ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΡΙΘΜΟΣ ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΘΡΑΚΗ 4.662 20,01% 109.640 15,00% ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 4.440 19,061% 217.523 29,75% ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 2.348 10,08% 62.786 8,59% ΉΠΕΙΡΟΣ 1.602 6,88% 63.776 8,72% ΘΕΣΣΑΛΙΑ 2.128 9,14% 112.738 15,42% ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ 492 2,11% 5.703 0,78% ΔΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ 2.198 9,44% 66.709 9,12% ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ 637 2,73% 21.005 2,87% ΑΤΤΙΚΗ 103 0,44% 10.322 1,41% ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ 1.301 5,59% 21.558 2,95% ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ 848 3,64% 9.738 1,33% ΝΟΤΙΟ ΑΙΓΑΙΟ 2.004 8,60% 24.908 3,41% ΚΡΗΤΗ 531 2,28% 4.697 0,64% ΣΥΝΟΛΟ 23.294 731.103 δοσή τους για κτηνοτροφική χρήση. Αξιοποίηση των ακαλλιέργητων εκτάσεων για επιτόπια παραγωγή ζωοτροφών Βελτίωση της ποιότητας των παραγόμενων ζωοτροφών (ενσιρώματα, βίκος) Αξιοποίηση εναλλακτικών συμπυκνωμένων ζωοτροφών (π.χ. ψυχανθή, λούπινο, βίκος). Αποτέλεσμα: Μεγάλη μείωση του κόστους παραγωγής, αύξηση της παραγωγικότητας των ζώων, βελτίωση της ποιότητας του κρέατος. 4Επενδύσεις σε σύγχρονες κτιριακές κατασκευές και υποδομές Σήμερα το κόστος των εγκαταστάσεων είναι ένας ανασταλτικός παράγοντας για την ανάπτυξη Σχεδίων Βελτίωσης και την είσοδο νέων ανθρώπων στον κτηνοτροφία. Η μέχρι σήμερα πρακτική της ανέγερσης βαριών κατασκευών πρέπει να αντικατασταθεί από ένα πλαίσιο που προκρίνει τις πρακτικές με σύγχρονα λειτουργικά χαρακτηριστικά κατασκευές (ελαφρού τύπου, ευάερες, ευήλιες, κτλ.). Αποτέλεσμα: Αύξηση της παραγωγικότητας των ζώων, μείωση του κόστους παραγωγής. 5Βελτίωση της ποιότητας των παραγώμενων προϊόντων Η ποιότητα των κτηνοτροφικών προϊόντων και του κρέατος επηρεάζεται άμεσα από την ποιότητα των ζωοτροφών και τη μέθοδο εκτροφής. Είναι αναγκαία η θέσπιση και τήρηση κανόνων για τον έλεγχο των ζωοτροφών από την καλλιέργεια μέχρι την κατανάλωσή τους από τα ζώα. Σκοπός να διασφαλιστεί ο αποκλεισμός της κατανάλωσης ζωοτροφών που μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά το σιτηρέσιο, την υγεία των ζώων την ποιότητα των ζωοκομικών προϊόντων και τη διείσδυση βλαβερών ουσιών στην τροφική αλυσίδα. Αποτέλεσμα: Αύξηση της παραγωγικότητας του ζωικού κεφαλαίου, βελτίωση της ποιότητας του κρέατος, μείωση του κόστους παραγωγής, προστασία της δημόσιας υγείας. 6Πιστοποίηση και προώθηση καινοτόμων κτηνοτροφικών προϊόντων Η κατοχύρωση και πιστοποίηση των καινοτόμων κτηνοτροφικών προϊόντων, η οποία θα περιλαμβάνει και τις υποδομές τυποποίησης και εμπορίας τους, παράλληλα με ηλεκτρονικά προγράμματα ιχνηλασιμότητας είναι το κλειδί για τη διατήρηση της εμπιστοσύνης του Έλληνα καταναλωτή, αλλά και αναγκαία προϋπόθεση για την προώθηση των προϊόντων αυτών στις αγορές του εξωτερικού. Αποτέλεσμα: Αύξηση της κερδοφορίας των κτηνοτροφικών εκμεταλλεύσεων. 7Αξιοποίηση λοιπών δραστηριοτήτων Ένας από τους τομείς στον οποίο υστερεί σημαντικά η ελληνική κτηνοτροφία είναι η αξιοποίηση παράπλευρων δραστηριοτήτων, κυρίως σε σταβλισμένες μονάδες. Κυριότερες είναι η παραγωγή ενέργειας (ηλιακή, αιολική, βιοαέριο) και η αξιοποίηση της κοπριάς για ειδικές χρήσεις ύστερα βέβαια από ειδική επεξεργασία. Η απουσία θεσμικού πλαισίου και επενδυτικών κινήτρων στερεί τη δυνατότητα από τις κτηνοτροφικές εκμεταλεύσεις να αποκτούν πρόσβαση σε νέες πηγές εσόδων. Αποτέλεσμα: Δημιουργία νέων πηγών εισοδήματος και νέων θέσεων εργασίας, μείωση του κόστους παραγωγής του κρέατος. 8Αποτελεσματική προστασία του περιβάλλοντος Η δράση αυτή έχει πολλαπλά οφέλη, που αφορούν τη διατήρηση και αύξηση της παραγωγικότητας των βοσκοτόπων, της ιδιαίτερης ελληνικής βιοποικιλότητας και τη δημιουργία ακόμα ευνοϊκότερης εικόνας των προϊόντων μας στον καταναλωτή που σήμερα ενδιαφέρεται σοβαρά για τη ρύπανση του περιβάλλοντος και το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Αποτέλεσμα: Βελτίωση της αποδοχής των προϊόντων μας στην εγχώρια και διεθνή αγορά που συνεπάγεται αύξηση της κερδοφορίας. 9Δημιουργία εκπαιδευτικού δικτύου για τους κτηνοτρόφους Η αποτελεσματική και όχι η ονομαστική εκπαίδευση των κτηνοτρόφων, σε όλους τους τομείς, είναι απόλυτα απαραίτητη. Η πολιτεία πρέπει να φροντίσει γι αυτό αλλά και εμείς οι κτηνοτρόφοι πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι δεν τα γνωρίζουμε επιτέλους όλα. Αποτέλεσμα: Σύγχρονοι κτηνοτρόφοι που παράγουν αποδοτικά προϊόντα υψηλής ποιότητας. Δεκέμβριος 2013 Εθνική Συνδιάσκεψη για την κτηνοτροφία 15 entheto_sek-athina.indd 15
5ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΧΟΙΡΟΤΡΟΦΙΑ, χτεσ - ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ ΑΥΡΙΟ Γιώργος Διδάγγελος Γεωπόνος, Γεωργοοικονομολόγος, Αντιπρόεδρος του ΣΕΚ Ισχυρό χαρτί της ελληνικής χοιροτροφίας η σταθερή σύνθεση σιτηρέσιων Η κατανάλωση χοιρινού πρώτη επιλογή παγκοσμίως την επόμενη 10ετία Την παγκόσμια τάση που δείχνει ότι μέσα στην επόμενη 10ετία το χοιρινό θα αποτελεί την πρώτη επιλογή σε σχέση με άλλα κρέατα, πρέπει να δουν οι εμπλεκόμενοι φορείς της εγχώριας χοιροτροφίας, σύμφωνα με τον γεωργοοικονομολόγο και αντιπρόεδρο του ΣΕΚ Γιώργο Διδάγγελο. Μάλιστα, όπως σημειώνει, κρίσιμο σημείο αποτελεί η αυτάρκεια της χώρας που έχει μειωθεί κάτω του 30% λόγω λανθασμένων επιλογών τη δεκαετία του 60 που άνοιξαν το δρόμο για φθηνές εισαγωγές και «ελληνοποιήσεις» με τα γνωστά αποτελέσματα Εξελικτικά η εκμετάλλευση του χοίρου από τον άνθρωπο, τουλάχιστον στον ελλαδικό χώρο, παρουσιάζει διάφορες εικόνες: Πανάρχαιες μορφές, που ο χοίρος τρέφεται με ρίζες και βελανίδια, ελεύθερος, επιβιώνοντας σε συστάδες δέντρων, αλλά με χαμηλούς δείκτες παραγωγικότητας. Στο πιο κοντινό χτες, περίοδος δεκαετίας του 30, όταν γίνονται οι πρώτες προσπάθειες οργάνωσης χοιροτροφικών μονάδων στη χώρα, για εμπορία κρέατος, σε ένα κλίμα όμως «λιτότητας» και αξιοποίηση της όποιας ζωοτροφής, διακινδύνευαν την ποιότητα και την υγιεινή συχνά, του παραγόμενου προϊόντος, αρκεί τα ζώα να ικανοποιούνται διατροφικά. Και μέσα σε 60-70 χρόνια, στο Σήμερα, η εικόνα είναι τελείως διαφορετική: Όπως και στις περισσότερες ζωοτεχνικά ανπτυγμένες χώρες, στην Ελλάδα οι χοιρομητέρες είναι προϊόν διασταύρωσης των φυλών Landrace και Largewhite, γιατί ο τύπος αυτός εξασφαλίζει την καλύτερη αναπαραγωγική και παραγωγική ικανότητα. Σε ότι αφορά τους κάπρους αναπαραγωγής, αυτοί είναι είτε καθαρές φυλές ( Duroc, Pietrain, κ.ά.), είτε πολυϋβρίδια, προϊόντα διασταύρωσης διαφόρων κρεοπαραγωγικών φυλών, γενετικό υλικό εισαγόμενο. Μεγαλεία, λοιπόν σήμερα, που είναι βέβαια γνωστά. Εκείνο όμως που είναι βασικό στοιχείο, είναι ότι οι συνθήκες διατήρησης και διαχείρησης των ζώων στις ελληνικές χοιροτροφικές εκμεταλλεύσεις διαφοροποιούνται σε πολύ μεγάλο βαθμό. Κι ενώ οι συνθήκες περιβάλλοντος στη χώρα μας θεωρούνται πλεονεκτικές για την εκτροφή και την τελική ποιότητα του κρέατος, σε μεγάλο αριθμό εγκαταστάσεων επισημαίνεται ο κακός εξαερισμός, οι μεγάλες πυκνότητες των ζώων, τα σοβαρά λάθη και οι παραλείψεις στην εφαρμογή κανόνων καθαριότητας και απολυμάνσεων, οι αδυναμίες στη μόνωση ή τη θέρμανση των κτιρίων κ.ο.κ. Υπάρχουν όμως και εκμεταλλεύσεις που είναι πραγματικά «νοσοκομεία». Αποτέλεσμα: Το τελικό προϊόν ελληνικό κρέας χοίρου χαρακτηρίζεται από παραλλακτικότητα, κατά την κατηγοριοποίηση των ποιοτήτων, γεγονός που στο σύνολό του, δυσκολεύει την τυποποίηση και της εμπορία του. Οι τεχνικοί δείκτες (ταχύτητα ανάπτυξης, χοιρίδια ανά χοιρομητέρα/ κατ έτος, μετατρεψιμότητα τροφής κ.ο.κ.), σαν μέσος όρος, υστερούν σημαντικά εκείνων των πρωταθλητών, στον ευρωπαϊκό χώρο τουλάχιστον, και κατ επέκταση επηρεάζουν καθοριστικά το κόστος παραγωγής και τον ανταγωνισμό στην αγορά. Το ισχυρό χαρτί της ελληνικής χοιροτροφίας του σήμερα, φαίνεται ότι αποτελεί η συγκεκριμένη και σταθερή σύνθεση των σιτηρεσίων και η οποία είναι πλέον συνειδητή επιλογή των Ελλήνων χοιροτρόφων. Με βασικό συνδυασμό καλής ποιότητας δημητριακών, σιτάλευρων και πιτύρων, μειώνονται στο ελάχιστο οι κίνδυνοι δυσμενών συμβάντων στην τροφική αλυσίδα (άντε να το συγκρίνεις με την εποχή του 30), προβλήματα που συγκλόνισαν και συγκλονίζουν άλλες χώρες της ΕΕ και του Τρίτου Κόσμου. Τα παραπάνω σε ότι αφορά τη διατροφή των χοίρων, διασφαλίζουν ένα υγιεινό κατ αρχήν προϊόν και δικαιολογούν το γεγονός ότι οι Έλληνες καταναλωτές, στην πλειονότητά τους, συζητούν την προμήθεια «ντόπιου» χοιρινού κρέατος. Όμως η συγκεκριμένη επιλογή σε ότι αφορά το σύστημα διατροφής, έχει πρόσθετη επιβάρυνση στο κόστος παραγωγής του προϊόντος, η οποία μπορεί να αντισταθμιστεί με τη διασφάλιση επίσημα 16 Εθνική Συνδιάσκεψη για την κτηνοτροφία Δεκέμβριος 2013 entheto_sek-athina.indd 16
Τάξεις μεγέθους των επιχειρήσεων Χρειάστηκαν τρία χρόνια για να βγουν τα πέντε πρότυπα ποιότητας της σειράς AGRO3 για τον τομέα της χοιροτροφίας που καθιερώνουν προδιαγραφές υγιεινής και ασφάλειας των παραγόμενων προϊόντων ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ Το μέλλον της ελληνικής χοιροτροφίας δεν μπορεί να απομονωθεί από αυτό των υπολοίπων χωρών της Ευρώπης. Η ετήσια κατανάλωση του χοιρινού κρέατος στην ΕΕ προβλέπεται να ξεπεράσει τα 45 κιλά/ κάτοικο στο άμεσο μέλλον. Καταγράφονται τάσεις αύξησης της κατανάλωσης χοιρινού κρέατος στις χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης, παρά την κρίση. Τα επόμενα 10 χρόνια το χοιρινό κρέας θα είναι η πρώτη επιλογή από πλευράς κρεάτων σε όλο τον κόσμο. Η επιβολή στην αγορά του ελληνικού χοιρινού κρέατος, με την καθορισμένη διατροφή και με την πιστή τήρηση των κανόνων ορθής εκτροφής, καθορίζουν το δικό μας πλεονέκτημα. Η αυτάρκεια της χώρας σε χοιρινό κρέας έπεσε κάτω από 30%, ενώ η κατά κεφαλή κατανάλωση του χοιρινού κρέατος στη χώρα μας είναι περίπου 30 κιλά κατ έτος. Σαν χώρα, ενδεχομένως να μην είμαστε σε θέση να πουλάμε ποσότητα αλλά σίγουρα είμαστε σε θέση να πουλήσουμε ποιότητα. Ποιότητα στηριγμένη σε άριστες και μοναδικές παραδοσιακές - τοπικές συνταγές παραγωγής φέτας, βούτυρου, λουκάνικου και πλείστων άλλων γεωργοκτηνοτροφικών προϊόντων. Με αυτή την μοναδική «προίκα» και με διάθεση συνεργασίας και αλληλεγγύης, οι νέοι μας, στο μέλλον μπορούν να καταφέρουν να πουλήσουν και ποσότητα με ποιότητα! Γεγονός στο οποίο η δική μας γενιά, οι σύγχρονοι «παραγωγοί των επιδομάτων και αποζημιώσεων» απέτυχε! 20-199 χοιρομ/ρες 200-399 χοιρομ/ρες >= 400 χοιρομ/ρες Νομοί Συνολικός άριθμός Συνολικός άριθμός Συνολικός άριθμός αριθμός εκμ/σεων αριθμός εκμ/σεων αριθμός εκμ/σεων εκμ/σεων δείγματος εκμ/σεων δείγματος εκμ/σεων δείγματος Εύβοιας 12 2 10 3 36 2 Τρικάλων 78 14 8 3 24 3 Αιτωλοακαρνανία 13 4 8 7 20 3 Λάρισας 22 9 11 5 17 2 Καρδίτσας 10 4 5 1 7 2 Δράμας-Ξάνθης 12 3 5 1 6 1 Αττικής-Βοιωτίας 24 4 18 3 12 4 ΣΥΝΟΛΟ 171 40 65 23 122 17 του ελληνικού χοιρείου κρέατος και την προβολή του στην αγορά και στον πελάτη. Ελληνοποίηση ξένου χοιρινού Ο μόνιμος «καημός» των Ελλήνων «γουρουνάδων», σχεδόν από την έναρξη της συστηματικής παραγωγής χοιρινού κρέατος στη χώρα μας στα τέλη της δεκαετίας του 60 - υπήρξε η συστηματική παραπλάνηση του καταναλωτή, η οποία είχε σχέση με την προέλευση του χοιρινού κρέατος που αγοραζόταν για κατανάλωση. Κάποιοι «επιτήδειοι» διοχέτευαν αλλοδαπό χοιρινό κρέας λανσάροντάς το ως ελληνικό. Πετύχαιναν έτσι άνομα κέρδη. Το εισαγόμενο ήταν σαφώς φθηνότερο. Από πλευράς ποιότητας όμως η διαφορά σε σύγκριση με το εγχώριο ήταν εμφανώς κατώτερη. Έτσι οι «νονοί» που βάφτιζαν το ξένο κρέας για ελληνικό έκαναν τη δουλειά τους. Οι αρμόδιες αρχές όμως παρά τις επισημάνσεις των χοιροτρόφων - δεν ελάμβαναν μέτρα για την πάταξη του φαινομένου. Γιατί δεν προχωρούσαν σε ελέγχους; Η απάντηση είναι απλή: Σκεπτόμενοι «κουτοπόνηρα» πίστευαν ότι θα έφτανε στην κατανάλωση «φτηνό» κρέας κι έτσι θα έπεφτε ο πληθωρισμός το τέρας με τα πολλά κεφάλια όπως προσφυώς απεκλήθη από παράγοντα της δημόσιας ζωής. Τις πταίει; Ποιο ήταν το αποτέλεσμα αυτής της «πονηριάς»; Αφενός να θησαυρίζουν οι ελληνοποιητές και αφετέρου να καταβαραθρωθεί η χοιροτροφία στη χώρα μας. Έτσι από σχεδόν 90% κάλυψη της εγχώριας ζήτησης πέσαμε κάτω από 30% προς δόξαν της αβελτηρίας ή της ανικανότητας ή ακόμα και της σκοπιμότητας. Απαιτείται πολιτική βούληση για να λυθεί το θέμα Η απόπειρα που έγινε μέσω των προτύπων της σειράς AGRO3 του AGROCERT - Ο.Π.Ε.Γ.Ε.Π για πιστοποίηση του ελληνικού ποιοτικού χοιρινού, έμεινε ημιτελής Για να αντιμετωπίσουμε αυτή την κατάσταση οι Έλληνες χοιροτρόφοι ήρθαμε σε επαφή με τον Οργανισμό Πιστοποίησης και Επίβλεψης Γεωργικών Προϊόντων (Ο.Π.Ε.Γ.Ε.Π.), προκειμένου να καταρτιστούν πρότυπα, που οι Χοιροτροφικές Μονάδες, οι οποίες θα τα εφήρμοζαν, θα έπαιρναν Εθνικό Σήμα Πιστοποίησης «Χοιρινού Κρέατος Διασφαλισμένης Ποιότητας». Ο Ο.Π.Ε.Γ.Ε.Π. είναι Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου (Ν.Π.Ι.Δ.), που λειτουργεί χάριν του δημοσίου συμφέροντος υπό την εποπτεία του Υπουργείου Ανάπτυξης και Τροφίμων με το διακριτικό τίτλο AGROCERT. Είχα την τύχη να εκπροσωπώ την Ομοσπονδία Χοιροτρόφων Ελλάδος στην Επιτροπή Σύνταξης των προτύπων της σειράς AGRO3, που αναφέρονται στον τομέα της Χοιροτροφίας και με τα οποία καθιερώνονται προδιαγραφές και κανόνες που διασφαλίζουν την υγιεινή και την ασφάλεια από την παραγωγή των ζωοτροφών μέχρι τον τεμαχισμό, επεξεργασία και συσκευασία του χοιρινού κρέατος. Η επιτροπή απαρτιζόταν από ειδήμονες πανεπιστημιακούς κλπ. που επεξεργάστηκαν τα πρότυπα σε πολύωρες συνεδριάσεις. Χρειάστηκαν σχεδόν τρία χρόνια μέχρι η συγκεκριμένη επιτροπή των εμπειρογνωμόνων να ολοκληρώσει τις εργασίες της. Έτσι βγήκαν και τέθηκαν σε δημόσια διαβούλευση κι έγιναν δεκτά τα παρακάτω πρότυπα: 1. AGRO3.1: Παραγωγή ζωοτροφών χοιροτροφίας 2. AGRO3.2: Εκτροφή χοίρων 3. AGRO3.3: Σφαγή χοίρων 4. AGRO3.4: Τεμαχισμός, επεξεργασία και συσκευασία χοιρινού κρέατος 5. AGRO3.5: Σημεία λιανικής πώλησης χοιρινού κρέατος. Δεκέμβριος 2013 Εθνική Συνδιάσκεψη για την κτηνοτροφία 17 entheto_sek-athina.indd 17
6ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟυ ΚΛΑΔΟΥ ΤΗΣ ΠΤΗΝΟΤΡΟΦΙΑΣ ΜΕ ΟΡΙΖΟΝΤΑ το 2020 Χριστόδουλος Μπαλτογιάννης Πρόεδρος Δ/Σ Κ.Κ.Σ.Ε.Π.Π. «ΠΤΗΝΟΤΡΟΦΙΚΗ» Πρόεδρος Δ/Σ Γ.Α.Σ. Ιωαννίνων «ΕΝΩΣΗ αγροτών» Eπιβεβλημένη η αύξηση των de minimis την επόμενη διετία Αυξάνει η πίεση των εισαγωγών νωπών πουλερικών από τα Βαλκάνια Ανησυχία προκαλεί στην εγχώρια πτηνοτροφία η τάση εισαγωγής από χώρες της Βαλκανικής νωπών πουλερικών αλλά και ζώντων με σκοπό την επξεργασία, όπως αυτή καταγράφηκε από τον πρόεδρο της «Πτηνοτροφικής» Χρ. Μπαλτογιάννη. Όπως αναφέρει στην εισήγηση του, πρωταρχικός στόχος ως το 2020 είναι η διατήρηση του βαθμού αυτάρκειας των πτηνοτροφικών προϊόντων και των εξαγωγών στα προ κρίσης, επίπεδα. Απαραίτητο εργαλείο ο σχεδιασμός τομεακών προγραμμάτων και οι συνεταιρισμοί στα πρότυπα αυτού της «Πίνδος» Η ζήτηση των πτηνοτροφικών προϊόντων είναι διαχρονικά ανοδική διότι προσφέρουν φθηνές πρωτεΐνες υψηλής διαιτητικής αξίας. Την περίοδο της κρίσης στην Ελλάδα η ζήτηση μειώθηκε, εξαιτίας της πτώσης του εισοδήματος. Για το νωπό κοτόπουλο ο βαθμός αυτάρκειας είναι σχετικά ικανοποιητικός διότι κυριαρχεί η ποιοτική υπεροχή της εγχώριας παραγωγής. Τελευταία όμως αυξάνει η πίεση των εισαγωγών νωπών πουλερικών από γειτονικές βαλκανικές χώρες, ενώ διαφαίνεται τάση εισαγωγής ζωντανών πουλερικών για επεξεργασία και ολόκληρα σφάγια για επεξεργασία. Ο συνολικός βαθμός αυτάρκειας όμως μειώνεται σταδιακά λόγω μεγάλης συμμετοχής του επεξεργασμένου κρέατος πουλερικών σε όλο το φάσμα των εισαγωγών. Μια τάση που παρατηρείται σε όλη την Ευρώπη, με μεγάλο όγκο πραγματικών εισαγωγών σε επεξεργασμένο κρέας πουλερικών. Ο κλάδος θεωρείται σε μεγάλο βαθμό εκσυγχρονισμένος, αλλά διαπιστώνονται ελλείψεις ως προς τα κοινοτικά πρότυπα προστασίας του περιβάλλοντος, ευζωίας των πτηνών, ποιότητας, εξοικονόμησης ενέργειας και τις μη παραγωγικές επενδύσεις του μέτρου 216 (ασφάλεια, υγιεινή πτηνών, έγγειες βελτιώσεις, αισθητική τοπίου). Οι στόχοι Πρωταρχικοί στόχοι για την ελληνική πτηνοτροφία ως το 2020, στο πλαίσιο της νέας ΚΑΠ και των απαιτήσεων της διεθνούς αγοράς είναι οι εξής: Η επιβίωση του κλάδου συνολικά. Η διατήρηση του βαθμού αυτάρκειας των πτηνοτροφικών προϊόντων, τουλάχιστον στα επίπεδα του 2009-2010 πριν την κρίση, με αναπλήρωση των απωλειών ζήτησης και αυτάρκειας και διατήρηση των εξαγωγών στα ίδια επίπεδα. Τη διατήρηση της ανταγωνιστικότητας του νωπού εγχώριου κοτόπουλου στην αγορά της ΕΕ. Μεσοπρόθεσμα την υποκατάσταση μέρους των εισαγωγών κρεοσκευασμάτων πουλερικών από την εγχώρια παραγωγή. Αύξηση των εξαγωγών στους παραδοσιακούς πελάτες που είναι κυρίως οι βαλκανικές χώρες και χώρες της Μέσης Ανατολής. Η επιβίωση των μικρών και μεσαίων οικογενειακών μονάδων στον αγροτικό χώρο που απειλούνται με αφανισμό. Η ανάπτυξη των πτηνοτροφικών συνεταιρισμών που είναι τα βασικά εργαλεία στήριξης της οικογενειακής πτηνοτροφίας. Οι κρατικές ενισχύσεις de minimis Την ανάγκη ενίσχυσης των τομέων της πτηνοτροφίας απέδειξε η ένταξή τους στην κρατική ενίσχυση de minimis στην Ελλάδα. Στην πορεία εφαρμογής του μέτρου διαπιστώθηκαν γραφειοκρατικές δυσλειτουργίες και προβλήματα που ταλαιπώρησαν τους παραγωγούς. Δεδομένου ότι το οι ενισχύσεις de minimis στην πτηνοτροφία χορηγούνται από το οικονομικό έτος 2013 για τρία σωρευτικά έτη, δηλαδή ως το 2015, και σύμφωνα με την πρόταση αυξάνεται το συνολικό ποσό ενίσχυσης από 7.500 σε 10.000 ευρώ από το 2014, προτείνουμε στα πλαίσια των μεταβατικών διατάξεων για το δύο επόμενα απομένοντα έτη (2014 2015) η ενίσχυση να υπολογίζεται στη βάση του ποσού των 10.000 ευρώ, αντί του ποσού των 7.500 που ισχύει σήμερα. Επιπλέον, οι εκμεταλλεύσεις πρέπει να ενισχυθούν με γνώμονα την απώλεια εισοδήματος, όχι στη βάση της επιλέξιμης έκτασης, αλλά των φυσικών μονάδων και της αξίας της παραγωγής. Όσον αφορά τη διαχείριση κινδύνου και την 18 Εθνική Συνδιάσκεψη για την κτηνοτροφία Δεκέμβριος 2013 entheto_sek-athina.indd 18
ασφάλιση της παραγωγής (άρθρα 37 έως 40 του νέου κανονισμού αγροτικής ανάπτυξης), περιλαμβάνονται αποζημιώσεις σε περιπτώσεις μεγάλης απώλειας εισοδήματος από έντονες κρίσεις της αγοράς, καθώς και συστήματα ασφάλισης της παραγωγής κατά την έννοια της αυτασφάλισης από διατροφικές κρίσεις. Συνεταιριστική δραστηριότητα Η θετική εμπειρία για τη συνεταιριστική δράση στην πτηνοτροφία προκύπτει από την οργάνωση πρωτοβάθμιων συνεταιρισμών στη βάση καθετοποίησης εφοδίων, υπηρεσιών, επεξεργασίας και εμπορίας. Παράδειγμα είναι ο πτηνοτροφικός συνεταιρισμός ΠΙΝΔΟΣ. Σε περιοχές της χώρας που δεν υπάρχει συνεταιριστική δραστηριότητα προτείνεται η ίδρυση πτηνοτροφικών, σύμφωνα με το άρθρο 28 του κανονισμού, ώστε να στηριχθεί και να επιβιώσει η οικογενειακή μικρή και μεσαία εκμετάλλευση και να αυξηθεί η προστιθέμενη αξία του παραγωγού στο κύκλωμα εμπορίας. Γενικές παρατηρήσεις Στα προηγούμενα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης σημειώθηκε μεγάλη καθυστέρηση στις εγκρίσεις Σχεδίων Βελτίωσης και των καταβολών των επιδοτήσεων επενδύσεων. Πολύπλοκη γραφειοκρατία της περιβαλλοντικής νομοθεσίας και μεγάλες δαπάνες για τις αδειοδοτήσεις. Το νομοθετικό πλαίσιο έχει βελτιωθεί στην κατεύθυνση της απλοποίησης με το νέο νόμο των αυθαιρέτων, αλλά στο σκέλος της περιβαλλοντικής νομοθεσίας υπάρχουν περιθώρια βελτιώσεων ώστε να μειωθεί η γραφειοκρατάι και οι δαπάνες. Έντονος συγκεντρωτισμός στο σχεδιασμό και στην εφαρμογή των σχετικών προγραμμάτων. Προτείνεται να δοθεί μεγαλύτερο σχετικό βάρος και περισσότερες πρωτοβουλίες στις περιφέρειες. Ο νέος κανονισμός αγροτικής ανάπτυξης δίνει τη δυνατότητα σχεδιασμού τομεακών προγραμμάτων. Γι αυτό πρέπει να καταγραφούν οι επενδυτικές ανάγκες των κλάδων ζωικής παραγωγής και να εκπονηθούν ειδικά προγράμματα προκειμένου να διευκολυνθεί η ανάπτυξη της κτηνοτροφίας. Εθνικό θεσμικό πλαίσιο Η ανταγωνιστικότητα του κλάδου υποβαθμίζεται εξαιτίας του υψηλότερου κόστους των εισροών, κυρίως των ζωοτροφών και του κόστους ενέργειας στην Ελλάδα, των δημοτικών τελών, των φορολογικών επιβαρύνσεων, των υψηλών επιτοκίων και τη στενότητα χρηματοδότησης. Στόχος του κλάδου είναι : να διασφαλισθεί η ρευστότητα των μονάδων με κεφάλαια κίνησης να ρυθμιστούν τα ληξιπρόθεσμα δάνεια να θεσπιστεί πολιτική έγκαιρης καταβολής των εκκαθαρίσεων από τα σούπερ μάρκετ και να ελεγχθούν ανορθόδοξες πρακτικές τους να καταργηθούν τα δημοτικά τέλη να ορισθεί πολιτική μείωσης του κόστους ενέργειας να θεσπιστεί ορθολογική φορολογία των εκμεταλλεύσεων με λογικούς συντελεστές φορολογίας εισοδήματος και απαλλαγή από το φόρο των αγροτικών ακινήτων. Ο κλάδος διεκδικεί την οριστική ρύθμιση όλων των δανείων εγγυημένων από το Δημόσιο και μη σε ορίζοντα 20 ετών, με διετή περίοδο χάριτος και μειωμένο επιτόκιο και μία συνολική πολιτική μείωσης του κόστους ενέργειας με επιστροφή του ΕΦΚ πετρελαίου. ΠΙΝΔΟΣ, πρότυπο συνεταιρισμού Ο Αγροτικός Πτηνοτροφικός Συνεταιρισμός Ιωαννίνων «Η ΠΙΝΔΟΣ» ιδρύθηκε το 1958 από 7 πτηνοτρόφους οι οποίοι με την καθοδήγηση εκπροσώπων της παγκόσμιας εκκλησίας διαπίστωσαν ότι τα Γιάννενα είναι πλέον κατάλληλη περιοχή της Ελλάδας για την ανάπτυξη της πτηνοτροφίας. Το 1980, όμως, διαπιστώθηκε ότι ο τρόπος λειτουργίας του δεν είχε προοπτική και άλλαξαν οι στόχοι, με αποτέλεσμα σήμερα η ΠΙΝΔΟΣ να είναι η μεγαλύτερη επιχείρηση στην Ήπειρο και πρώτη στο κλάδο της πτηνοτροφίας στην Ελλάδα. Είναι ο μεγαλύτερος πρωτοβάθμιος συνεταιρισμός στην Ελλάδα, αποτελείται από 500 συνεταίρους-πτηνοτρόφους και απασχολεί 850 εργαζόμενους. Ο κύκλος εργασιών της ξεπερνάει τα 200 εκατ. ευρώ, πραγματοποιεί επενδύσεις 5 εκατ. ευρώ, ενώ για την επόμενη πενταετία προγραμματίζει επενδύσεις ύψους 20 εκατ. ευρώ. Σήμερα στην Ήπειρο παράγεται το 60% της ελληνικής παραγωγής κοτόπουλου, το 50% αυτού παράγεται από παραγωγούς της ΠΙΝΔΟΣ. Στα Γιάννενα όπου παράγεται το 40 % της ελληνικής παραγωγής κοτόπουλου, η ΠΙΝΔΟΣ παράγει το 80% από αυτό. Το πείραμα του Συνεταιρισμού ΠΙΝΔΟΣ πέτυχε γιατί στηρίχτηκε σε πέντε βασικούς κανόνες: Οικογενειακή εκμετάλλευση Κοινές μορφές αγοράς Κοινούς κανόνες εμπορίας Συμβολαιακή πτηνοτροφία Συμμετοχή στα κέρδη και ζημιές. ProGress Micrum Η προαρχική τροφή Progress που ενισχύει τις αποδόσεις ορνίθων Η πρώτη εβδομάδα της ζωής ενός νεοσσού είναι σημαντική από πολλές απόψεις. Η Provimi συστήνει να ξεκινήσει το ProGress αμέσως μετά την παραλαβή των νεοσσών από το εκκολαπτήριο. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι η διατροφή με 100 gr ProGress ανά νεοσσό δίνει μια βέλτιστη επιστροφή στην επένδυση. Το ProGress βελτιώνει την αύξηση σωματικού βάρους και τη μετατρεψιμότητα της τροφής από την πρώτη εβδομάδα. Στις όρνιθες ωοτοκίας, το ProGress έχει αποδείξει την αποτελεσματικότητά του. Επιδράσεις του Progress στις όρνιθες ωοτοκίας Ομάδα...Μάρτυρας...ProGress Βάρος, gr (ηλικία 7 ημερών)...68...74 Βάρος, gr (ηλικία 13 εβδομάδων)...1126...1150 Θνησιμότητα, % (συνολικά στις 13 εβδομάδες)...1.70...0.86 Ομοιομορφία, % (σε 13 εβδομάδες)...83...89 Αυγά (μέχρι 36 εβδομάδες)...87...97 Τελευταία ανακάλυψη είναι το Micrum, ένα αποτέλεσμα της καινοτόμου τεχνολογίας και παραγωγής της Provimi. Τα χαρακτηριστικά του Micrum: -Ελεύθερη ροή mini-crumble (τραχανά). -Δομή σφουγγαριών, η οποία απορροφά το νερό και τα γαστρικά υγρά. -Σχηματισμός «ζελέ», που δημιουργεί έναν ομοιογενή και σταθερό τύπο τροφών, ο οποίος βελτιώνει την πέψη. Το ProGress για ωοτόκες όρνιθες και ορνίθια κρεοπαραγωγής Ένα καλό ξεκίνημα των νεοσσών κρεοπαραγωγής και ωοτόκων ορνίθων είναι σημαντικό στο να πετύχουμε τις βέλτιστες αποδόσεις κατά τη διάρκεια του υπολοίπου της ζωής τους. Το ProGress είναι η καλύτερη προαρχική τροφή που μπορείτε να δώσετε στα ορνίθιά σας, δημιουργώντας την καλύτερη απόδοση μέσω μιας καλής ανάπτυξης του πεπτικού και του ανοσοποιητικού συστήματος. Δεκέμβριος 2013 Εθνική Συνδιάσκεψη για την κτηνοτροφία 19 entheto_sek-athina.indd 19
7Κρίσιμες προτεραιότητες για τους συνεταιρισμουσ στην κτηνοτροφια Γιάννης Τσιφόρος Γενικός Διευθυντής της ΠΑΣΕΓΕΣ Ενίσχυση της θέσης παραγωγών στην εφοδιαστική αλυσίδα Με το βλέμμα στην αγορά οι Ομάδες Παραγωγών Κρίσιμο παράγοντα για τον προσανατολισμό της ζωικής παραγωγής προς την αγορά αποτελούν οι ρυθμίσεις που περιλαμβάνονται στο σχέδιο του νέου κανονισμού για την ενιαία Κοινή Οργάνωση Αγοράς, που αφορούν την αναγνώριση οργανώσεων παραγωγών σε καίριους τομείς, όπως το γάλα και το βόειο κρέας. Αυτό αναφέρει στην εισήγηση του ο Γενικός Διευθυντής της ΠΑΣΕΓΕΣ Γ. Τσιφόρος, σύμφωνα με τον οποίο επιδιώκεται η αναγνώριση των οργανώσεων σε διάστημα όχι μεγαλύτερο των τεσσάρων μηνών Η αγροτική παραγωγή παρουσίασε κατά το 2012, σε τρέχουσες τιμές, πτώση της αξίας της (-1,4%), έναντι της σημαντικής αύξησής της τόσο κατά το 2010 (6,9%), όσο και κατά το 2011 (4,1%) ανερχόμενη στο ύψος των 9,8 δις ευρώ περίπου. Ανησυχητικές είναι οι εξελίξεις στη ζωική παραγωγή, καθώς στο διάστημα της τετραετίας 2009-2012 διαπιστώνεται συνεχής μείωση της αξίας της, εντονότερη σε δύο κρίσιμης σημασίας προϊόντα, όπως το αιγοπρόβειο κρέας (-6,12%) και το γάλα (-3,5%). Υπάρχουν βέβαια και εξαιρέσεις, όπως τα πουλερικά, που παρουσίασαν σημαντική αύξηση της αξίας τους (14,8%) κατά το 2012. Διαπιστώνεται επίσης εξαιρετικά μεγάλη αύξηση του κόστους παραγωγής. Στην τετραετία 2009-2012 η άνοδος του κόστους των εισροών στη γεωργική παραγωγή υπερβαίνει, σε απόλυτο μέγεθος, το επίπεδο του 1 δις ευρώ (1.052 εκατ. ευρώ περίπου) παρουσιάζοντας αύξηση πάνω από 22,5%. Στο επίπεδο της προσφοράς, η αξία του γεωργικού κλάδου, σε τρέχουσες τιμές, παρουσιάζει κάμψη κατά το 2012 (-1,3%) με αποτέλεσμα την εκ νέου διεύρυνση του ανοίγματος μεταξύ του κόστους παραγωγής (δείκτης τιμών εισροών) και των τιμών παραγωγού (δείκτης τιμών εκροών), όπως φαίνεται στο διάγραμμα 1. Μεταξύ των επιμέρους κατηγοριών εισροών, η δυσμενέστερη μεταβολή αφορά το κόστος των ζωοτροφών, που αυξήθηκε κατά 31% περίπου στην πενταετία 2008-2012, ανερχόμενο το 2012 στα 2,12 δις ευρώ. Μεγαλύτερη, ωστόσο, ήταν η άνοδος στο κόστος της ενέργειας, που αυξήθηκε κατά 64%, υπερβαίνοντας το 2012 το 1,5 δις ευρώ. Οι δύο αυτές συνιστώσες εισροών καλύπτουν αθροιστικά το 55% της συνολικής ενδιάμεσης ανάλωσης στη γεωργική παραγωγή. Να σημειωθεί ότι η δυσμενής επίδραση του περιορισμού της ρευστότητας, αφού στο διάστημα 2008-2012 ο ρυθμός επιβράδυνσης της τραπεζικής χρηματοδότησης προς τις επιχειρήσεις του αγροτικού τομέα καταγράφει πτώση μεγαλύτερη του 63%, σημαντικά μεγαλύτερη σε σχέση με άλλους τομείς της οικονομίας, καλύπτοντας κατά το 2012 ένα πολύ μικρό μέγεθος (1,4 δις ευρώ) που αποτελεί μόλις το 1,3% του συνόλου των δανείων. Από την άλλη πλευρά, στις επενδύσεις στη μεταποίηση και το εμπόριο των αγροτικών προϊόντων καταγράφονται μηδενικοί σχεδόν ρυθμοί, καθώς το ποσοστό απορρόφησης δημόσιας δαπάνης, λίγο πριν το τέλος της τρέχουσας προγραμματικής περιόδου, βρίσκεται (με στοιχεία Σεπτεμβρίου 2013) στο εξαιρετικά χαμηλό επίπεδο του 5,3%. Οι αρνητικές αυτές εξελίξεις και κυρίως η σημαντική άνοδος του κόστους παραγωγής είχαν ως συνέπεια το αγροτικό εισόδημα να περιοριστεί αισθητά κατά το 2012 (-5,3% σε τρέχουσες τιμές) μετά και από τη σημαντική πτώση του προηγούμενου έτους (-9,8%). Σωρευτικά, στην τετραετία 2009-2012 το αγροτικό εισόδημα εκτιμάται ότι μειώθηκε κατά 20 ποσοστιαίες μονάδες, πτώση η οποία σε απόλυτο μέγεθος αντιστοιχεί σε απώλεια της τάξεως του 1,4 δις ευρώ περίπου. Οι εξελίξεις αυτές - και όχι μόνο, συνδέονται με την πτώση του κύκλου εργασιών των αγροτικών συνεταιρισμών της χώρας των τελευταίων ετών. Η λύση για τη βιωσιμότητα των συνεταιριστικών επιχειρήσεων Σημειώνεται, ωστόσο, ότι ένας μικρός, έστω, αριθμός συνεταιριστικών επιχειρήσεων καταφέρνει, παρά την κρίση και την ύφεση, να αυξήσει τον κύκλο εργασιών του, επιτυγχάνοντας καλύ- 20 Εθνική Συνδιάσκεψη για την κτηνοτροφία Δεκέμβριος 2013 entheto_sek-athina.indd 20 12/4/13 5:52 PM