Πολιηική Παιδεία (Οικονομία, Πολιηικοί Θεζμοί & Απσέρ Γικαίος και Κοινωνιολογία) ηηρ Α ηάξηρ Ημεπηζίος Η ύλη διακπίνεηαι ζε ηπία μέπη:

1 Πολιηική Παιδεία (Οικονομία, Πολιηικοί Θεζμοί & Απσέρ Γικαίος και Κοινωνιολογία) ηηρ Α ηάξηρ Ημεπηζίος Η ύλη διακπίνεηαι ζε ηπία μέπη: ΜΔΡΟ Α - ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1: Η ΚΑΣΑΝΑΛΩΗ ΣΩΝ ΔΜΠΟΡΔΤΜΑΣΩΝ (ώπερ: 7) 1.1 Η σπηζηική αξία ηων εμποπεςμάηων 1.2 Ανάγκερ και Δπιθςμίερ 1.3 Δίδη και Σαξινόμηζη ηων Αναγκών 1.4 Σα Μέζα Ικανοποίηζηρ ηων Αναγκών 1.5 Αγαθά και Γικαιώμαηα Ιδιοκηηζίαρ 1.6 Σο Καηαναλωηικό Ππόηςπο ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2: Η ΠΑΡΑΓΩΓΗ (ώπερ: 12) 2.1 Η ύγσπονη Δπισείπηζη 2.2 Μοπθέρ Δπισειπήζεων 2.3 Η Παπαγωγική Γιαδικαζία 2.4 Οι Κίνδςνοι και οι Τποσπεώζειρ ηηρ Δπισείπηζηρ 2.5 Σο Κίνηηπο ηηρ Παπαγωγήρ 2.6 Η Οπγάνωζη ηηρ ύγσπονηρ Δπισείπηζηρ 2.6.1 Η Γομή ηηρ Δπισείπηζηρ 2.6.2 Η Γιεύθςνζη ηηρ Δπισείπηζηρ 2.7 Η Δπγαζία ζηη ύγσπονη Δπισείπηζη ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3: Η ΑΝΣΑΛΛΑΓΗ ΣΩΝ ΔΜΠΟΡΔΤΜΑΣΩΝ ΚΑΙ ΟΙ ΣΙΜΔ (ώπερ: 7) 3.1 Η Ανηαλλαγή και η Ανηαλλακηική Αξία 3.2 Δίδη Ανηαλλαγών 3.3 Υπήμα και Σιμέρ 3.4 Η Γιαμόπθωζη ηηρ Σιμήρ 3.5 Μοπθέρ Αγοπάρ και Γιαμόπθωζη Σιμών ΜΔΡΟ Β -ΠΟΛΙΣΙΚΟΙ ΘΔΜΟΙ & ΑΡΥΔ ΓΙΚΑΙΟΤ ΚΔΦΑΛΑΙΟ 1: ΣΟ ΓΙΚΑΙΟ (ώπερ: 5) 1.1 Έννοια, πποέλεςζη και εξέλιξη ηος Γικαίος 1.2 Κανόνερ ηθικήρ και κανόνερ Γικαίος: η διαθοπά 1.3 Τποκείμενα Γικαίος 1.3.1 Σα Φςζικά Ππόζωπα 1.3.2 Σα Νομικά Ππόζωπα 1.4 Γιακπίζειρ Γικαίος ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2: ΑΣΟΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΓΙΚΑΙΩΜΑΣΑ (ώπερ: 9) 2.1 Γικαιώμαηα και ςποσπεώζειρ 2.2 Άζκηζη και καηάσπηζη δικαιώμαηορ 2.3 Σα αηομικά δικαιώμαηα 2.4 Σα πολιηικά δικαιώμαηα 2.5 Σα κοινωνικά δικαιώμαηα ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3: ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΓΤΝΑΜΙΚΗ (ώπερ:12) 3.1 Δξοςζία και πολιηική εξοςζία 3.2 Πολιηικά ζςζηήμαηα 3.2.1 Φιλελεςθεπιζμόρ- Καπιηαλιζμόρ 3.2.2 οζιαλιζμόρ- Κομμοςνιζμόρ

2 3.3 Σα πολιηικά κόμμαηα 3.4 Η ηοπική αςηοδιοίκηζη 3.5 Ο ζςνδικαλιζμόρ 3.6 Κοινή γνώμη και ομάδερ πίεζηρ / ζςμθεπόνηων 3.7 Η κοινωνία πολιηών / Σα κοινωνικά κινήμαηα 3.8 Φαινόμενα λαϊκιζμού- Η πποπαγάνδα ΜΔΡΟ Γ - ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ ΚΕΦ.1: ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ (ώρες 9) 1.1 ηόσοι ηηρ κοινωνικοποίηζηρ και ζημαζία ηος κοινωνικού πεπιβάλλονηορ για ηον άνθπωπο. 1.2 Ανάπηςξη ηος κοινωνικού εαςηού - Οι διαθοπεηικέρ πποζεγγίζειρ. 1.3 Φοπείρ Κοινωνικοποίηζηρ 1.3.1 Ππωηογενείρ θοπείρ κοινωνικοποίηζηρ (οικογένεια, παπέα ζςνομηλίκων). 1.3.2 Γεςηεπογενείρ θοπείρ κοινωνικοποίηζηρ ( ζσολείο, θπηζκεία, ΜΜΔ, κπάηορ). 1.4 Κοινωνικόρ έλεγσορ-μοπθέρ κοινωνικού ελέγσος. 1.5 Η Κοινωνικοποίηζη ωρ δια βίος διαδικαζία κοινωνικήρ μάθηζηρ ΚΔΦΑΛΑΙΟ 2: Η ΤΓΥΡΟΝΗ ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΓΔΝΔΙΑ: ΜΟΡΦΔ, ΠΡΟΒΛΗΜΑΣΑ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΣΙΚΔ (ώπερ 9) 2.1 Μοπθέρ, λειηοςπγίερ και κοινωνικο-οικονομικέρ βάζειρ ηηρ ελληνικήρ οικογένειαρ 2.1.1 Μοπθέρ οικογένειαρ ζηο παπόν και ηο ππόζθαηο παπελθόν 2.2 Καηαμεπιζμόρ επγαζίαρ ζηη ζύγσπονη ελληνική οικογένεια 2.3 Μαθαίνονηαρ ηο πόλο ηος άνδπα και ηηρ γςναίκαρ: ένα παπάδειγμα ππωηογενούρ κοινωνικοποίηζηρ 2.4 Πποκλήζειρ, πποβλήμαηα, πποοπηικέρ ηηρ ζύγσπονηρ ελληνικήρ οικογένειαρ ΚΔΦΑΛΑΙΟ 3: ΔΚΠΑΙΓΔΤΗ: ΠΑΡΑΓΟΝΣΑ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΑΛΛΑΓΗ ΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ (ώπερ 8) 3.1 Ο πόλορ ηηρ εκπαίδεςζηρ 3.1.1 Δκπαιδεςηικά ζςζηήμαηα Δλληνικό εκπαιδεςηικό ζύζηημα 3.2 Η εκπαίδεςζη ωρ παπάγονηαρ αναπαπαγωγήρ και αλλαγήρ ηηρ κοινωνίαρ. 3.2.1 Η εκπαίδεςζη ωρ παπάγονηαρ αναπαπαγωγήρ ηηρ κοινωνίαρ 3.2.2 Η εκπαίδεςζη ωρ παπάγονηαρ αλλαγήρ ηηρ κοινωνίαρ. 3.3 Δκπαιδεςηικόρ πποζαναηολιζμόρ ζηο πλαίζιο ηηρ κοινωνίαρ ηηρ πληποθοπίαρ - Η ζσέζη γνώζηρ και πληποθοπίαρ.

3 ΜΔΡΟ Α - ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ 1.1. Ζ ΥΡΖΣΗΚΖ ΑΞΗΑ ΣΧΝ ΔΜΠΟΡΔΤΜΑΣΧΝ 1) Πσο κπνξεί λα γίλεη θαηαλνεηή ε ρξεζηηθή αμία ελφο εκπνξεχκαηνο; Απ. είηε απφ ην αίζζεκα ηθαλνπνίεζεο πνπ αηζζάλεηαη έλαο άλζξσπνο φηαλ ρξεζηκνπνηεί ην ζπγθεθξηκέλν εκπφξεπκα. είηε απφ ην αίζζεκα δπζθνξίαο απφ ηε ζηέξεζε ελφο εκπνξεχκαηνο. 2) Να αλαθέξεηε παξαδείγκαηα έλδεημεο ηεο ρξεζηηθήο αμίαο εκπνξεπκάησλ Απ. ηθαλνπνίεζε πξνζθέξνπλ: αγνξά κπνπθάλ: δεζηαζηά, πξνζηαζία απφ ηε βξνρή. παγσκέλν αλαςπθηηθφ ην θαινθαίξη: απφιαπζε Disco: δηαζθέδαζε Γπζαξέζθεηα πξνθαιεί: αγψλαο κπάζθεη ζηελ ηειεφξαζε (φηαλ δελ ηνλ δνχκε). εθδξνκή (φηαλ δελ πάκε) κνηνπνδήιαην (φηαλ δελ καο ην αγνξάζνπλ) 3) Πφηε απνθηά ζεκαζία ε ρξεζηηθή αμία ηνπ εκπνξεχκαηνο; Απ. απφ ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ θαη ησλ επηζπκηψλ πνπ έρεη ην άηνκν. 1.2.ΑΝΑΓΚΔ ΚΑΗ ΔΠΗΘΤΜΗΔ 1) Ση κεραλή είλαη ν άλζξσπνο; Απ. Δίλαη κία κεραλή πνπ παξάγεη επηζπκίεο. 2) ε ηη θηλδπλεχνπκε αλ πξνζπαζήζνπκε λα θαηαγξάςνπκε ηηο επηζπκίεο καο; Απ. θηλδπλεχνπκε λα αθηεξψζνπκε ηελ ππφινηπε δσή καο απιψο ζηελ απαξίζκεζε απηή. 3) αλαθέξεηε παξαδείγκαηα γεληθψλ επηζπκηψλ. Απ. Να είκαζηε πγηείο, λα καο αγαπνχλ, λα πάξνπκε θαινχο βαζκνχο, λα γίλνπκε πινχζηνη ή πινπζηφηεξνη, λα βνεζήζνπκε ηνπο ζπλαλζξψπνπο καο. 4) αλαθέξεηε παξαδείγκαηα ζπγθεθξηκέλσλ επηζπκηψλ. Απ. λα δνχκε κία ηαηλία ζην θηλεκαηνγξάθν, λα θάκε ην αγαπεκέλν καο θαγεηφ, λα έρνπκε έλα δεπγάξη παπνχηζηα ή έλα παληειφλη ίδηα κε απηά ηνπ θίινπ καο ή ηεο θίιεο καο. 5) ηηο επηζπκίεο καο ηη απνηππψλνληαη; Απ. Σα φζα είρακε θαη απηά πνπ ζηεξεζήθακε ζην παξειζφλ. νη ειπίδεο θαη νη θφβνη καο γηα ην παξφλ θαη ην κέιινλ. 6) Πσο κπνξνχλ λα ηθαλνπνηεζνχλ νη ακέηξεηεο επηζπκίεο καο; Απ. Με ηελ απφθηεζε θαη ηε ρξεζηκνπνίεζε εκπνξεπκάησλ. 7) Πφηε κηινχκε γηα νηθνλνκηθέο αλάγθεο; Απ. ηαλ νη επηζπκίεο καο ηθαλνπνηνχληαη κε ηε ρξεζηκνπνίεζε εκπνξεπκάησλ.

4 8) Ση πξνυπνζέηεη ε ηθαλνπνίεζε ησλ νηθνλνκηθψλ αλαγθψλ; Απ. πξνυπνζέηεη εθηφο απφ ηελ επηζπκία καο, θαη ηε δπλαηφηεηα λα απνθηήζνπκε λα αληίζηνηρα εκπνξεχκαηα. Με άιια ιφγηα: πξνυπνζέηεη ηελ δπλαηφηεηά καο λα πξνζθέξνπκε ζε αληηζηάζκηζκα άιια εκπνξεχκαηα, ή ρξήκαηα ή ηελ ίδηα ηελ εξγαζία καο. 9) Απηά πνπ επηζπκνχκε πνπ αλήθνπλ θαη ηη πξέπεη λα έρνπκε ζηελ θαηνρή καο γηα λα ηα απνθηήζνπκε; Απ. αλήθνπλ πάληνηε ζε θάπνηνλ άιινλ. ζα πξέπεη εκείο λα έρνπκε ζηε θαηνρή καο θάηη άιιν πνπ απηφο ζα είλαη δηαηεζεηκέλνο λα ην απνδερηεί σο αληάιιαγκα γηα λα καο εθρσξήζεη ην δηθαίσκα ηεο ηδηνθηεζίαο πάλσ ζην πξάγκα, πνπ απηφο θαηέρεη θαη ην νπνίν εκείο επηζπκνχκε. 10) Μπνξνχκε λα απνθηήζνπκε ινηπφλ ην αληηθείκελν κε θινπή ή θπζηθή βία; Απ. ρη, αιιά ππάξρεη κία θνηλσληθή νξγάλσζε πνπ επηβάιιεη ηελ αληαιιαγή σο κέζν απφθηεζεο ησλ αληηθεηκέλσλ πνπ επηζπκνχκε θαη ε νπνία πξνζηαηεχεη ηελ ηδηνθηεζία. 11) Πνηα είλαη ηα δχν δηθαηψκαηα πνπ ζπλδένληαη κε ηελ ηδηνθηεζία; Απ. Σν δηθαίσκα ηεο θπξηφηεηαο θαη ην δηθαίσκα ρξήζεο. ηαλ πσινχκε έλα αληηθείκελν εθρσξνχκε ην δηθαίσκα θπξηφηεηαο, ηαλ ην ελνηθηάδνπκε, εθρσξνχκε ην δηθαίσκα ρξήζεο. 12) Πφηε αλαγλσξίδνληαη νη επηζπκίεο καο σο νηθνλνκηθέο αλάγθεο; Απ. ηαλ εθθξάδνληαη σο δήηεζε γηα ζπγθεθξηκέλα εκπνξεχκαηα. δειαδή: φηαλ εθθξάδνληαη σο απφθαζε λα δηαζέζνπκε ρξήκαηα γηα λα ηα απνθηήζνπκε. 13) Ση είλαη αγνξαζηηθή δχλακε; Απ. είλαη ε δπλαηφηεηα πνπ έρνπκε λα απνθηήζνπκε ζπγθεθξηκέλεο πνζφηεηεο απφ έλα εκπφξεπκα ή νκάδα εκπνξεπκάησλ. 14) Δάλ ε παξέα ηνπ παξαδείγκαηνο βηβιίνπ απνθαζίζεη λα κελ πάεη θηλεκαηνγξάθν ιφγσ έιιεηςεο ησλ ρξεκάησλ ηνπ ελφο αηφκνπ, αιιά γηα πίηζα, ηη ζπκπέξαζκα βγαίλεη απφ ηελ θίλεζε απηή; Απ. - Ζ δήηεζε γηα θηλεκαηνγξάθν κεηαζρεκαηίδεηαη γηα δήηεζε γηα πίηζα. - Ζ επηζπκία γηα δηαζθέδαζε ζην θηλεκαηνγξάθν κε ηελ παξέα κεηαζρεκαηίδεηαη ζε δηαζθέδαζε ζην θαγεηφ κε ηελ παξέα. - Ζ επηζπκία γηα ηε ρξεζηηθή αμία ηεο ηαηλίαο αληηθαζίζηαηαη απφ άιιεο ρξεζηηθέο αμίεο.

5 15) Απηφ πνπ ζπλέβε κε ηελ παξέα, κπνξεί λα ζπκβεί κε φινπο ηνπο αλζξψπνπο; Απ. Ναη. γηα παξάδεηγκα, κπνξνχκε λα επηζπκνχκε ην πην σξαίν γεχκα, αιιά ηθαλνπνηνχκε ηελ αλάγθε καο κε ην θαγεηφ πνπ είλαη δηαζέζηκν, απηφ πνπ ε αγνξαζηηθή καο δχλακε καο επηηξέπεη λα απνθηήζνπκε. 16) Οη άζηεγνη ησλ ζχγρξνλσλ κεγαινππφιεσλ κπνξνχλ λα κεηαηξέςνπλ ηηο βαζηθέο ηνπο επηζπκίεο ζε νηθνλνκηθέο αλάγθεο; Απ. ρη, δηφηη δελ δηαζέηνπλ ηελ απαηηνχκελε αγνξαζηηθή δχλακε. 17) Οη αλάγθεο ησλ ιηκνθηνλνχλησλ πιεζπζκψλ ζηελ Αθξηθή, Αζία, αθφκε θαη ζηελ Δπξψπε, αλαγλσξίδνληαη σο νηθνλνκηθέο αλάγθεο; Απ. ρη δελ αλαγλσξίδνληαη γηαηί ε αγνξαζηηθή ηνπο δχλακε έρεη πεξηνξηζηεί δξαζηηθά, εμαηηίαο πνιέκσλ, θπζηθψλ θαηαζηξνθψλ θιπ. 18) Ζ επηζπκία γηα έλα γεχκα κε ραβηάξη είλαη θνηλή θαη γηα ηνλ πινχζην θαη θησρφ. γηα πνηφλ απφ ηνπο δχν εκθαλίδεηαη σο νηθνλνκηθή αλάγθε: Απ. Μφλν γηα ηνλ πινχζην, δηφηη κφλν απηφο έρεη ηελ αγνξαζηηθή δχλακε πνπ απαηηείηαη γηα λα κεηαηξέςεη ηελ επηζπκία ηνπ ζε δήηεζε γηα ραβηάξη, ζακπάληα, δηαθνπέο ζε εμσηηθά κέξε θιπ. 19) Ση ελλνεί ε νηθνλνκηθή επηζηήκε φηαλ ελδηαθέξεηαη γηα ηηο αλάγθεο; Απ. Δλλνεί ηηο νηθνλνκηθέο αλάγθεο, ρσξίο λα ελδηαθέξεηαη γηα ηνλ ηξφπν δεκηνπξγίαο ηνπο θαη ρσξίο λα αμηνινγεί ηε ζεκαζία ησλ αλαγθψλ απηψλ. 20) Ωο νηθνλνκηθέο αλάγθεο πνηεο άιιεο αλαγλσξίδνληαη; Απ. Αλαγλσξίδνληαη θαη απηέο πνπ είλαη παξάδνμεο, ή είλαη βιαπηηθέο γηα ην θνηλσληθφ ζχλνιν. 21) Πνηεο αλάγθεο ινηπφλ ζα ιέγνληαη νηθνλνκηθέο αλάγθεο; Απ. Οη αλάγθεο πνπ ηθαλνπνηνχληαη κε ηε ρξήζε εκπνξεπκάησλ.

1.5 ΑΓΑΘΑ Κ ΓΗΚΑΗΧΜΑ ΗΓΗΟΚΣΖΗΑ 1) Τι εννοοφμε με τον όρο δικαίωμα χριςθσ ενόσ αγακοφ? Απ. Η δυνατότθτα να χρθςιμοποιοφμε ζνα ςυγκεκριμζνο αγακό. 2) Με ποια δικαιϊματα ςυνδζονται τα δικαιϊματα χριςθσ? Απ. Με τα δικαιϊματα ιδιοκτθςίασ. 3) Ροια είναι τα είδθ ιδιοκτθςίασ ςιμερα κ ςε προθγοφμενεσ κοινωνικζσ οργανϊςεισ? Απ. Στισ ςφγχρονεσ κοινωνίεσ αναγνωρίηονται δφο βαςικά είδθ ιδιοκτθςίασ: θ ατομικι ιδιοκτθςία κ θ δθμόςια ιδιοκτθςία. Στισ προθγοφμενεσ κοινωνικζσ οργανϊςεισ υπιρχαν κ άλλα είδθ ιδιοκτθςιϊν όπωσ θ ιδιοκτθςία τθσ φυλισ, θ κοινοτικι ιδιοκτθςία, θ ιδιοκτθςία του μονάρχθ ι τθσ κεότθτασ. 4) Η ατομικι ιδιοκτθςία ενόσ αγακοφ ςχετίηεται με τθν μετατροπι του ςε εμπόρευμα? Απ. Ναι αφοφ για να μετατραπεί ζνα αγακό ςε εμπόρευμα κα πρζπει να υπάρχει ατομικι ιδιοκτθςία ςε αυτό. Ρ.Χ. Ο φοφρναρθσ που πουλάει το ψωμί είναι ιδιοκτιτθσ αυτοφ κ με τθν πϊλθςθ μασ πουλάει τθν ιδιοκτθςία του ψωμιοφ. Μασ εκχωρεί δθλαδι το δικαίωμα τθσ ιδιοκτθςίασ του ψωμιοφ. Η κατοχι δθλαδι τθσ ατομικισ ιδιοκτθςίασ ενόσ αγακοφ από ζνα άτομο του παρζχει το δικαίωμα τθσ χριςθσ αλλά κ τθσ ανταλλαγισ του με άλλο αγακό, μετατρζποντάσ το ζτςι ςε εμπόρευμα. 5) Ροια αγακά λζγονται ιδιωτικά και ποια δθμόςια αγακά. (οριςμοί). Ροια θ ςχζςθ τουσ με τθν ιδιοκτθςία και τθ χριςθ τουσ? Απ. Ιδιωτικά είναι αυτά των οποίων θ χριςθ τουσ προςφζρει ικανοποίθςθ ςε ζνα άτομο ι ςε μία ομάδα ατόμων, ενϊ αποκλείει άλλα άτομα από τθ χριςθ τουσ. Εδϊ θ ιδιοκτθςία είναι ατομικι κ θ χριςθ είναι ατομικι. (θ ατομικι ιδιοκτθςία δεν διαχωρίηεται από τθ χριςθ). Δθμόςια είναι αυτά των οποίων θ χριςθ από ζνα άτομο ι ομάδα ατόμων δεν αποκλείει τθ χριςθ τουσ από άλλα άτομα ι ομάδεσ. Η χριςθ τουσ μπορεί να γίνεται χωρίσ πλθρωμι ι πλθρϊνοντασ ζνα ςυμβολικό αντίτιμο. Ρ.χ. δθμοτικό πάρκο, δρόμοι, δθμόςιεσ βιβλιοκικεσ, δθμόςια εκπαίδευςθ, δθμόςιεσ ςυγκοινωνίεσ, δθμοτικόσ φωτιςμόσ κλπ. Εδϊ Η ιδιοκτθςία παραμζνει ςτο κοινωνικό ςφνολο ενϊ τα μζλθ του κοινωνικοφ ςυνόλου αποκτοφν δυνατότθτα ατομικισ χριςθσ των δθμοςίων αγακϊν. (θ ατομικι χριςθ διαχωρίηεται από τθν ιδιοκτθςία). 6) Ροια αγακά λζγονται οιονεί δθμόςια αγακά? Απ. Αυτά για τα οποία ιςχφει το εξισ: H ιδιοκτθςία είναι ατομικι αλλά θ χριςθ τουσ είναι ελεφκερθ όπωσ π.χ. τα ιδιωτικά κανάλια ςε αντίκεςθ με τα ςυνδρομθτικά κανάλια όπου θ ιδιοκτθςία είναι ατομικι κ θ χριςθ ατομικι όςων πλθρϊνουν. 7) Συμπζραςμα: Η δθμόςια ιδιοκτθςία ποια αγακά χαρακτθρίηει κ ποια θ ιδιωτικι ιδιοκτθςία? Απ. Η δθμόςια ιδιοκτθςία χαρακτθρίηει τα δθμόςια αγακά κ θ ιδιωτικι ιδιοκτθςία χαρακτθρίηει τα ιδιωτικά αγακά. 8) Ροια αγακά λζγονται ελεφκερα? Απ. Αυτά που προςφζρονται ελεφκερα από τθ φφςθ για άμεςθ κατανάλωςθ αφοφ δεν απαιτείται θ παραγωγι τουσ οφτε καταβολι αντιτίμου για να τα αποκτιςουμε. Ρ.χ. ατμοςφαιρικόσ αζρασ, κάλαςςα, φυςικά τοπία, φυςικοί χϊροι αναψυχισ κλπ. 9) Από τα δικαιϊματα ιδιοκτθςίασ κ χριςθσ μπορεί να προκφψουν προςτριβζσ κ ςυγκροφςεισ. Να αναφζρετε παραδείγματα ςυγκροφςεων χριςθσ για τα δθμόςια αγακά, ιδιωτικά κ ελεφκερα. Απ. 1) Η χριςθ των δρόμων (είναι δθμόςιο αγακό) κ παρζχεται δικαίωμα χριςθσ ςε όλα τα άτομα. Συγκροφονται: - Oι οδθγοί μεταξφ τουσ επειδι ο ζνασ δεν ςζβεται τθν προτεραιότθτα του άλλου. - Οι επιβάτεσ ςτθν προςπάκειά τουσ να επιβιβαςτοφν ςϋζνα λεωφορείο. - Οι οδθγοί κ πεηοί όταν δεν τθροφνται οι κανόνεσ οδικισ ςυμπεριφοράσ. - Ενόχλθςθ των περιοίκων από τον κόρυβο κ κίνδυνοι από τθν κυκλοφορία αυτοκινιτων. 2) Από τθ χριςθ του ραδιοφϊνου που αποτελεί (ιδιωτικό αγακό): Μπορεί να προκλθκεί ςφγκρουςθ μεταξφ χριςτθ κ ενόσ γειτονικοφ προςϊπου όταν θ ζνταςθ είναι τζτοια που να ενοχλεί, κ κυρίωσ ςε ϊρεσ κοινισ θςυχίασ. 3) Σφγκρουςθ κ για ελεφκερα αγακά π.χ. : Aπό τθ χριςθ μιασ ελεφκερθσ παραλίασ μπορεί να δθμιουργθκοφν ςυγκροφςεισ μεταξφ των ατόμων μιασ κοινωνίασ αν για παράδειγμα κάποιο εργοςτάςιο που ζχει ιδρυκεί εκεί κοντά ρυπαίνει τθ κάλαςςα, προκαλϊντασ ηθμιζσ ςτθν υγεία των λουομζνων. Σθμ. Πλεσ οι ςυγκροφςεισ που δθμιουργοφνται ςτα άτομα μιασ κοινωνίασ από το δικαίωμα που ζχουν ςτθ χριςθ των αγακϊν οφείλονται ςτθ διάςταςθ ςυμφερόντων των ατόμων.. 6

7 1.6 ΚΑΣΑΝΑΛΧΣΗΚΟ ΠΡΟΣΤΠΟ 1) Ση είλαη ην θαηαλαισηηθφ πξφηππν? Απ. Δίλαη ην ζχλνιν ησλ θαηαλαισηηθψλ καο ζπλεζεηψλ. Δπηβάιιεηαη απφ ηε κφδα θ ν παξάγνληαο πνπ ζπκβάιιεη ζηνλ ζρεκαηηζκφ ηνπ είλαη ε δηαθήκηζε. Σν θαηαλαισηηθφ πξφηππν κπνξεί λα είλαη δπλακηθφ ή ζηαηηθφ Γπλακηθφ: Μεηαβάιιεηαη γξήγνξα θαη ελζσκαηψλεη κε κεγάιε ηαρχηεηα ηηο αιιαγέο ζηε κφδα. ηαηηθφ: Γε κεηαβάιιεηαη εχθνια ή κεηαβάιιεηαη κε αξγνχο ξπζκνχο. 2) Ση γλσξίδεηε γηα ηε δηεχξπλζε ησλ αλαγθψλ? Απ. Δίλαη ην ραξαθηεξηζηηθφ ησλ ζχγρξνλσλ θνηλσληψλ. Αλαθέξεηαη: α) ζηνλ ηξφπν ηθαλνπνίεζεο αλαγθψλ (πνιιά εκπνξεχκαηα πνπ ηθαλνπνηνχλ ηηο αλάγθεο καο, άιινηε ηα ρξεζηκνπνηνχζαλ ιίγνη) θ β) ζηε δεκηνπξγία λέσλ αλαγθψλ. 3) Πνηνο παξάγνληαο ζπκβάιεη ζηελ δηεχξπλζε ησλ αλαγθψλ? Απ. Ο αιιεινεπεξεαζκφο θαη ε αιιειεπίδξαζε ησλ αλζξψπσλ. 4) Ρωσ εκδθλϊνεται θ αλλθλεπίδραςθ των ανκρϊπων? Απ. Με τθ μίμθςθ και τθ διάκριςθ 5) Ση είλαη δηάθξηζε? Απ. Ζ ηάζε ησλ αλζξψπσλ λα ζέινπλ λα μερσξίδνπλ θαη λα δηαθνξνπνηνχληαη απφ ηνπο άιινπο. 6) Τι είναι Μίμθςθ? Απ. Οριςμόσ βιβλίου: Η τάςθ για διεφρυνςθ τθσ κατανάλωςθσ και τθσ ηιτθςθσ των αγακϊν. Άλλοσ οριςμόσ: Ρρόκειται για ψυχολογικι και κοινωνικι διαδικαςία ταφτιςθσ. Το άτομο μζςα ςτθ κοινωνία κζλει να μοιάηει με τουσ άλλουσ υιοκετϊντασ ζνα τρόπο ηωισ που οι περιςςότεροι ακολουκοφν. Η τάςθ αυτι οδθγεί ςτθν ομοιομορφία και τθν ομοιογενοποίθςθ. 7) Ραραδείγματα ομοιοτιτων: Φοροφμε παρόμοια ροφχα, παποφτςια, ακοφμε τθν ίδια μουςικι, διαςκεδάηουμε με τον ίδιο τρόπο, βλζπουμε τισ ίδιεσ εκπομπζσ ςτθν τθλεόραςθ, κάνουμε μακιματα ξζνων γλωςςϊν ςε ιδιωτικά φροντιςτιρια κ.τ.λ. 8) Ση είλαη κφδα, πσο θαζηεξψλεηαη, πνπ απεπζχλεηαη, πνηα είλαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο? Απ. Μφδα είλαη ε θαζηέξσζε πξνηχπσλ θαηαλάισζεο θαη ζπκπεξηθνξάο. Καζηεξψλεηαη κε ηνπο κεραληζκνχο κίκεζεο θαη δηάθξηζεο. Απεπζχλεηαη ζε δηαθξηηέο νκάδεο αλάινγα κε ηελ ειηθία, ην θχιιν, κφξθσζε, ην επάγγεικα, ην εηζφδεκα θ.η.ι. Σα ραξαθηεξηζηηθά ηεο είλαη ε ηαρχηεηα θαη ε πξνζσξηλφηεηα (κεηαβάιιεηαη κε ηαρχηεηα θαη είλαη πξνζσξηλή) 9) Πνηνο είλαη ν ξφινο ηεο δηαθήκηζεο? Απ. πκβάιιεη ζηε δεκηνπξγία ηνπ θαηαλαισηηθνχ πξνηχπνπ, ζηε δηακφξθσζε ηεο θαηαλαισηηθήο ζπκπεξηθνξάο θαη ζηελ δηαδηθαζία ηεο νκνηνγελνπνίεζεο. 10) ε ηη κεηαηξέπεηαη ν άλζξσπνο ζηελ πξνζπάζεηά ηνπ λα ηθαλνπνηήζεη ηηο αλάγθεο θαη ηηο επηζπκίεο ηνπ θαηά ηνλ ηξφπν πνπ ηνπ επηβάιεη ε κφδα? Απ. ε παζεηηθφ θαηαλαισηή. 11) Πνπ απνηππψλεηαη ην θαηαλαισηηθφ πξφηππν? Απ. ηηο δαπάλεο ηεο θνηλσλίαο καο γηα δηάθνξεο νκάδεο αγαζψλ.

2.3 Παξαγσγηθή δηαδηθαζία Οξηζκνί παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο: Δίλαη νη ελέξγεηεο πνπ θάλεη ν άλζξσπνο γηα λα κεηαζρεκαηίζεη ηελ πξψηε χιε ζε εκπφξεπκα. Ή Δίλαη ε κεηαηξνπή νξηζκέλσλ εκπνξεπκάησλ ζε δηαθνξεηηθνχ είδνπο εκπνξεχκαηα. Πνηα εκπνξεχκαηα νλνκάδνληαη πξψηεο χιεο? Απ. Πξψηεο χιεο είλαη ηα πξσηνγελή πιηθά ηα νπνία απνηεινχλ ηε βάζε γηα ηελ παξαγσγή ησλ ηειηθψλ αγαζψλ θαη κε ηνλ θαηάιιειν κεηαζρεκαηηζκφ ελζσκαηψλνληαη ζ απηά. Π.ρ. -ην αιεχξη γηα λα παξαρζεί ην ςσκί -ην μχιν γηα λα παξαρζνχλ ηα έπηπια -ην βακβάθη γηα ηελ παξαγσγή βακβαθεξψλ πθαζκάησλ. -ην γάια γηα ηελ παξαγσγή ηπξηψλ -ηα δηάθνξα κεηαιιεχκαηα θαη νξπθηά πνπ ιακβάλνληαη απφ ην έδαθνο ή ππέδαθνο ηεο γεο θιπ. Ση είλαη θεθαιαηνπρηθφο εμνπιηζκφο: Απ. Δίλαη ηα εκπνξεχκαηα πνπ έρνπλ παξαρζεί κε θάπνηα δηαδηθαζία θαη κε ηε ζεηξά ηνπο ζπκβάιινπλ ζηελ παξαγσγή άιισλ πξντφλησλ. Ολνκάδνληαη κέζα παξαγσγήο θαη απνηεινχλ ην ζπληειεζηή παξαγσγήο «θεθάιαην». Απηά ηα κέζα παξαγσγήο είλαη: Σα κεραλήκαηα, ηα εξγαιεία, ηα νηθήκαηα, νη ζπζθεπέο, ηα κέζα κεηαθνξάο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία θαη ηα νπνία ρξεζηκνπνηεί ε αλζξψπηλε εξγαζία γηα λα κεηαηξέςεη ηηο πξψηεο χιεο ζε εκπνξεχκαηα. Πνηα είλαη ε ζεκαζία ηεο εξγαζίαο ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία κηαο επηρείξεζεο? Απ. ηελ παξαγσγή ησλ αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ ρξεζηκνπνηνχληαη, πξψηεο χιεο, θεθαιαηνπρηθφο εμνπιηζκφο, θπζηθνί πφξνη θαη ε αλζξψπηλε εξγαζία. Γηα λα κεηαηξαπνχλ νη α χιεο ζε εκπνξεχκαηα είλαη απαξαίηεηε ε αλζξψπηλε εξγαζία ζε ζπλδπαζκφ κε ηα κέζα παξαγσγήο. Ζ αλζξψπηλε εξγαζία ζπκκεηέρεη ζε νιφθιεξε ηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία θαη απνηειεί ηνλ βαζηθφηεξν παξαγσγηθφ ζπληειεζηή. Πεξηγξάςηε ηελ παξέκβαζε ηνπ αλζξψπνπ κε ηελ εξγαζία ηνπ ζηελ παξαγσγή ηνπ ηξαπεδηνχ: -ε θνπή ηνπ μχινπ απφ ηνλ πινηφκν -ν ζρεδηαζκφο ηνπ ηξαπεδηνχ -ε επεμεξγαζία, ε ιείαλζε, ε ζπλαξκνιφγεζε ησλ κεξψλ ηνπ ηξαπεδηνχ απφ ηνλ ηερλίηε -ην ινπζηξάξηζκα απφ ηνλ ινπζηξαδφξν -ε κειέηε ησλ δηαθφξσλ δπζθνιηψλ -ν ζπληνληζκφο ησλ επηκέξνπο εξγαζηψλ -ν πνηνηηθφο έιεγρνο ηνπ πξντφληνο -ε ζπζθεπαζία θαη ε απνζήθεπζε ηνπ απφ ηνλ απνζεθάξην. -ε κεηαθνξά ηνπ ζην θαηάζηεκα έθζεζεο επίπισλ απφ ηνλ νδεγφ ηνπ θνξηεγνχ απηνθηλήηνπ θαη ηέινο -ε πψιεζή ηνπ απφ ηνλ πσιεηή. Πνηα είλαη ε ηξηπιή ιεηηνπξγία ησλ επηρεηξήζεσλ? Απ. (1) Να αποκτιςει τα υλικά εμπορεφματα και τθν ανκρϊπινθ εργαςία που απαιτοφνται για τθν παραγωγι. (2) Να ςυνδυάςει αποτελεςματικά τθν ανκρϊπινθ εργαςία με τα μζςα παραγωγισ για τον μεταςχθματιςμό των αϋυλϊν ςε προϊόντα για τελικι χριςθ με ςκοπό τθν αγορά. (3) Να ςχεδιάςει, να ςυντονίςει, να ελζγξει τισ επιμζρουσ δραςτθριότθτεσ που αναλαμβάνει να εκτελζςει ο κάκε εργαηόμενοσ. Δπηπιένλ ελέξγεηεο ηεο επηρείξεζεο: -πληνλίδεη ηηο εξγαζίεο ηεο κε ηηο εξγαζίεο ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ ηεο πξνκεζεχνπλ α χιεο θαη κέζα παξαγσγήο, φπσο θαη κε επηρεηξήζεηο πνπ αλαιακβάλνπλ λα εκπνξεπηνχλ ην πξντφλ ηεο θαη λα ην δηαζέζνπλ ζηνλ ηειηθφ ρξήζηε. -Πξνζιακβάλεη θαη απαζρνιεί εξγαδφκελνπο νη νπνίνη δηαζέηνπλ θαηάιιειεο γλψζεηο. -Αλαιακβάλεη ηνλ ζρεδηαζκφ ηνπ πξντφληνο -Διέγρεη ηελ πνηφηεηα -Φξνληίδεη λα γίλεη γλσζηφ ην πξντφλ θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ζηνπο θαηαλαισηέο. 8

9 2.4 ΟΗ ΚΗΝΓΤΝΟΗ ΚΑΗ ΟΗ ΤΠΟΥΡΔΧΔΗ ΣΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ Πξνο πνηνπο είλαη νη ππνρξεψζεηο πνπ αλαιακβάλεη ε επηρείξεζε? Απ. 1) Απζναντι ςτουσ εργαηόμενουσ: (πλθρωμι μιςκοφ- αμοιβι για τθν εργαςία τουσ, καλζσ ςυνκικεσ υγιεινισ, ειςφορζσ ςτα αςφαλιςτικά ταμεία-αςφάλεια-ςεβαςμόσ ςτα δικαιϊματά τουσ κλπ) 2) Στουσ προμθκευτζσ ( αυτοί που παρζχουν αϋφλεσ, νομικζσ ςυμβουλζσ, τεχνικι υποςτιριξθ κ.τ.λ): Θα πρζπει να πλθρϊνονται με το αντίτιμο που θ ςυμφωνία τουσ ορίηει. 3) Στουσ πελάτεσ: Ραράδοςθ του εμπορεφματοσ ςτθν θμερομθνία που ζχει ςυμφωνθκεί, υψθλι ποιότθτα, νόμιμθ τιμι. 4) Στο κράτοσ: Ρλθρωμι φόρων και ειςφορϊν 5) Στο κοινωνικό ςφνολο: Ρροςταςία τθσ δθμόςιασ υγείασ, προςταςία του περιβάλλοντοσ, εγγφθςθ ποιότθτασ των προϊόντων. Ση είλαη ν επηρεηξεκαηηθφο θίλδπλνο? Απ. Δίλαη ν θίλδπλνο πνπ αλαιακβάλεη ε επηρείξεζε λα κελ κπνξέζεη λα αληαπνθξηζεί ζηηο ππνρξεψζεηο ηεο κε απνηέιεζκα -ηελ νηθνλνκηθή απνηπρία- νηθνλνκηθή θαηαζηξνθή θαη -ηηο λνκηθέο ζπλέπεηεο ησλ παξαιείςεψλ ηεο. Πνηνη είλαη νη ιφγνη γηα ηνπο νπνίνπο κία επηρείξεζε ππάξρεη πεξίπησζε λα κελ κπνξέζεη λα αληαπνθξηζεί ζηηο ππνρξεψζεηο ηεο? Απ. -αδπλακία λα πξνβιέςεη ζσζηά ηηο επηζπκίεο θαη ηηο απαηηήζεηο ησλ θαηαλαισηψλ - ηελ χπαξμε κεγάινπ αληαγσληζκνχ -Απξφβιεπηα γεγνλφηα (ηερλνινγηθέο κεηαβνιέο, απεξγία, ζενκελίεο) Σε αντιςτάκμιςμα των υποχρεϊςεων και των κινδφνων που αναλαμβάνει θ επιχείρθςθ ζχει ωσ αμοιβι το κζρδοσ.

10 2.5 ΣΟ ΚΗΝΖΣΡΟ ΣΖ ΠΑΡΑΓΧΓΖ Έζνδα: Οη εηζπξάμεηο κηαο επηρείξεζεο απφ ηελ πψιεζε ησλ εκπνξεπκάησλ πνπ παξάγεη Κφζηνο: Οη δαπάλεο πνπ επηβαξχλνπλ ηελ επηρείξεζε γηα λα θαιχςεη ηηο ππνρξεψζεηο ηεο Ή Οη δαπάλεο ηηο νπνίεο θαηαβάιεη ε επηρείξεζε γηα ηελ παξαγσγή ζπγθεθξηκέλεο πνζφηεηαο πξντφληνο. Οηθνλνκηθφ απνηέιεζκα: H δηαθνξά κεηαμχ εζφδσλ θαη εμφδσλ (θφζηνπο). Κέξδνο: Αλ ηα έζνδα είλαη κεγαιχηεξα απφ ην θφζηνο. Εεκηά: Αλ ην θφζηνο είλαη κεγαιχηεξν απφ ηα έζνδα. Απφ πνχ εμαξηψληαη ηα έζνδα? Απ. Δμαξηψληαη απφ ηελ πνζφηεηα ηνπ εκπνξεχκαηνο πνπ πνπιάεη ε επηρείξεζε ζε κία δεδνκέλε ρξνληθή πεξίνδν, θαη απφ ηελ ηηκή ηνπ εκπνξεχκαηνο. Οη δαπάλεο είλαη ίδηεο γηα θάζε επηρείξεζε? Οη δαπάλεο ησλ επηρεηξήζεσλ δηαθέξνπλ αλάινγα κε ην είδνο ηνπ πξντφληνο πνπ ε επηρείξεζε παξάγεη. Γηαθξίζεηο δαπαλψλ: -Γαπάλεο γηα α χιεο -Γαπάλεο γηα αγνξά εξγαιείσλ, κεραλεκάησλ θαη ζπζθεπψλ -Γαπάλεο γηα ελνίθηα -Γαπάλεο γηα κηζζνχο ηνπ πξνζσπηθνχ -Γαπάλεο γηα αγνξά νηθεκάησλ, νηθνπέδσλ, αγξψλ -Γαπάλεο γηα απφθηεζε ελέξγεηαο -Γαπάλεο γηα ηε ιήςε κέηξσλ πξνζηαζίαο ηνπ πεξηβάιινληνο (θίιηξα, θακηλάδεο, βηνινγηθφο θαζαξηζκφο ησλ απνβιήησλ) -Γαπάλεο γηα απνπιεξσκή δαλείσλ θαη θφξσλ -Γαπάλεο γηα ζπζθεπαζία, απνζήθεπζε θαη κεηαθνξά ησλ εκπνξεπκάησλ Ση πξέπεη λα θάλεη ε επηρείξεζε φηαλ εκθαλίδεη δεκηά, γηα λα κελ ρξενθνπήζεη θαη ππνρξεσζεί λα δηαθφςεη ηελ ιεηηνπξγία ηεο? Απ. Οθείιεη λα θαιχςεη ηε δεκία ηεο κε πξφζζεηα ρξήκαηα ηα νπνία -είηε αλήθνπλ ζηνλ ίδην ηδηνθηήηε ή ηδηνθηήηεο -είηε κε θάπνηα κνξθή δαλείνπ. Πνηνο είλαη ν ζηφρνο ησλ επηρεηξήζεσλ? Απ. Δίλαη ε κεγηζηνπνίεζε ησλ θεξδψλ θαη ε απνθπγή πξαγκαηνπνίεζεο δεκηψλ. Πνηα άιια θίλεηξα έρνπλ νη επηρεηξήζεηο εθηφο απφ ην θίλεηξν θέξδνπο (ην νπνίν είλαη ην πεξηζζφηεξν ζεκαληηθφ)? Απ. Ο έιεγρνο ηεο αγνξάο, ε δεκφζηα εηθφλα ηεο, ε παξαγσγή εκπνξεπκάησλ πςειήο πνηφηεηαο. Πνηα είλαη ε ζεκαζία εμαζθάιηζεο πςειψλ θεξδψλ γηα ηηο επηρεηξήζεηο? Απ. Γίλνπλ κεγαιχηεξν εηζφδεκα ζηνπο ηδηνθηήηεο θαη επεθηείλνπλ ηηο δξαζηεξηφηεηέο ηνπο. Αγνξάδνπλ λέα θαη πεξηζζφηεξα ζχγρξνλα κεραλήκαηα. Πνπ δηαθξίλνληαη νη δεκφζηεο επηρεηξήζεηο ζρεηηθά κε ηηο επηδηψμεηο ηνπο? Απ. Δίλαη α) απηέο πνπ επηδηψθνπλ ηελ εμππεξέηεζε ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ(ειεθηξηζκνχ, χδξεπζεο, ηειεπηθνηλσληψλ, ηαρπδξνκείσλ, δεκφζησλ ζπγθνηλσληψλ). -Γελ επηδηψθνπλ θέξδε -Καιχπηνπλ κε ηα έζνδά ηνπο ην θφζηνο ιεηηνπξγίαο ηνπο. -Γέρνληαη βνήζεηα απφ ην θξάηνο ή άιινπο δεκφζηνπο νξγαληζκνχο (επηρνξεγήζεηο). β) απηέο πνπ επηδηψθνπλ ηελ βειηίσζε επηπέδνπ δσήο φισλ ησλ πνιηηψλ. -πξνζθέξνπλ είδε ππεξεζίαο ζην θνηλφ δσξεάλ ή κε θάπνην κηθξφ αληίηηκν. Π.ρ. ε δεκφζηα εθπαίδεπζε, ε αζηπλνκία, δεκφζηα λνζνθνκεία. *φκνηεο ππεξεζίεο πξνζθέξνληαη απφ ηδησηηθέο επηρεηξήζεηο, θίλεηξν ησλ νπνίσλ είλαη ην θέξδνο. Π.ρ. Ηδησηηθά ζρνιεία, θξνληηζηήξηα, ηδησηηθά ηαηξεία, ηδησηηθή αζηπλνκία. Πνηα ζχγθξηζε κπνξνχκε λα θάλνπκε σο πξνο ην θίλεηξν ηνπ θέξδνπο αλάκεζα ζηηο πξνγελέζηεξεο θαη ζχγρξνλεο θνηλσλίεο? Απ. -ηηο πξνγελέζηεξεο θνηλσλίεο ην θίλεηξν ηνπ θέξδνπο ήηαλ αλχπαξθην θαη πνιχ πεξηνξηζκέλν. θνπφο ηεο παξαγσγήο ήηαλ ε άκεζε θαηαλάισζε ηνπ παξαγφκελνπ πξντφληνο. -ηηο ζχγρξνλεο θνηλσλίεο ην θίλεηξν ηνπ θέξδνπο θπξηαξρεί θαη ε θπξηαξρία ηνπ απμάλεηαη θαζψο επεθηείλεηαη ε παξαγσγή ησλ εκπνξεπκάησλ.

2.6.1 Ζ Γνκή ηεο Δπηρείξεζεο -Οη άλζξσπνη ζηελ επηρείξεζε θαηαλέκνληαη ζε ζέζεηο εξγαζίαο -Οη ζέζεηο εξγαζίαο αληηζηνηρνχλ ζε ζπγθεθξηκέλα θαζήθνληα θαη ππνρξεψζεηο. Οξγαλφγξακκα: είλαη ζρέδην θαηαλνκήο ηνπ πξνζσπηθνχ ζηα δηάθνξα ηκήκαηα απφ ηα νπνία απνηειείηαη ε επηρείξεζε. Με ηη αζρνιείηαη ην ηκήκα πξνκεζεηψλ? Απ. Αζρνιείηαη κε ηηο πξνκήζεηεο α πιψλ. Σν αξκφδην ηκήκα ή νκάδα αηφκσλ αλαιακβάλεη λα θάλεη έξεπλα σο πξνο ηηο ηηκέο θαη ηηο πνζφηεηεο θαη θξνληίδεη λα παξαγγέιιεη ηα πιηθά πνπ ρξεηάδεηαη ε επηρείξεζε ζηηο αλαγθαίεο πνζφηεηεο, ζε ζπκθέξνπζεο ηηκέο θαη ζε ζπγθεθξηκέλνπο ρξφλνπο. Πνηεο είλαη νη αξκνδηφηεηεο ηνπ απνζεθάξηνπ? Απ. Δίλαη ε απνζήθεπζε, ε θχιαμε, ε δηάζεζε ησλ πιηθψλ. Δπίζεο παξαθνινπζεί ηπρφλ ειιείςεηο θαη ελεκεξψλεη ηνπο ππεχζπλνπο πξνκεζεηψλ γηα ηηο ειιείςεηο. ΣΑ ΚΤΡΗΟΣΔΡΑ ΣΜΖΜΑΣΑ ΜΗΑ ΜΔΓΑΛΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ: Σκήκα Πσιήζεσλ: -Έξεπλα ηεο αγνξάο γηα ηηο πξνηηκήζεηο ησλ θαηαλαισηψλ θαη γηα ηηο ηηκέο ζηηο νπνίεο νη άιιεο επηρεηξήζεηο πξνζθέξνπλ ηα πξντφληα ηνπο. -Πξνεηνηκαζία δηαθεκηζηηθήο εθζηξαηείαο -Απνζηνιή ηνπ πξντφληνο ζε εθζέζεηο θαηαζηεκάησλ -Γεκηνπξγία ηηκνθαηαιφγσλ παξνπζίαζεο ηνπ πξντφληνο -Οξγάλσζε πνιηηηθήο πσιήζεσλ (δηαπξαγκαηεχζεηο κε ηνπο αγνξαζηέο φζνλ αθνξά ηελ πψιεζε κε πίζησζε ή κε δφζεηο). Σκήκα ζρεδηαζκνχ: -Γεκηνπξγία λέσλ εηδψλ θαη λέσλ ζρεδίσλ γηα λα ειθχζεη ηνλ αγνξαζηή. -Παξαθνινχζεζε ζρεδίσλ άιισλ επηρεηξήζεσλ, πεξηνδηθψλ θαη εθζέζεσλ. Σκήκα παξαγσγήο: Έρεη δηάθνξα ηκήκαηα πνπ αλαιακβάλνπλ λα κεηαζρεκαηίζνπλ ηελ α χιε ζε πξντφλ έηνηκν γηα θαηαλάισζε. Σα πξντφληα ζπζθεπάδνληαη θαη απνζεθεχνληαη απφ ην ηκήκα ηεο Απνζήθεο. Μεηαθέξνληαη απφ ην ηκήκα Μεηαθνξάο. Σκήκα Λνγηζηεξίνπ: -Παξαθνινπζεί ηελ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηεο επηρείξεζεο -πγθεληξψλεη ηηκνιφγηα θαη απνδείμεηο απφ ηηο αγνξέο θαη ηηο πσιήζεηο -Αλαιακβάλεη ηηο πιεξσκέο: ησλ πξνκεζεηψλ, ησλ δαλείσλ, ηνπ πξνζσπηθνχ, ησλ θνξνινγηθψλ θαη ινηπψλ ππνρξεψζεσλ ηεο επηρείξεζεο (ελνίθηα, ι/ζκνί ΓΔΖ, ΟΣΔ θ.η.ι.). Σκήκα Πξνζσπηθνχ: Αζρνιείηαη: -κε ηελ πξφζιεςε πξνζσπηθνχ -κε θαηαλνκή ζέζεσλ εξγαζίαο -κε ηε κηζζνδνζία, πξναγσγέο, άδεηεο, απνιχζεηο, εθπαίδεπζε εξγαδνκέλσλ. -επηβάιιεη θαλνληζκνχο ιεηηνπξγίαο -Γηαπξαγκαηεχεηαη κε ηνπο ζπλδηθαιηζηέο -εθαξκφδεη ηνπο λφκνπο πνπ νη ζπιινγηθέο ζπκβάζεηο εξγαζίαο θαζνξίδνπλ -πξνγξακκαηίδεη ηηο δξαζηεξηφηεηεο ησλ εξγαδνκέλσλ ΚΑΘΔ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ ΓΗΑΘΔΣΔΗ: -πξνζσπηθφ γηα ηελ αζθάιεηα (θχιαθεο, θιεηήξεο θιπ) -πξνζσπηθφ γηα ηελ πγηεηλή ησλ ρψξσλ -ρψξν γηα ηελ απαζρφιεζε ησλ λεπίσλ ησλ εξγαδνκέλσλ -ηαηξείν γηα ηελ παξνρή α βνεζεηψλ. 11

12 2.6.2 Ζ Γηεχζπλζε ηεο επηρείξεζεο Πνηνο είλαη ν ξφινο ηεο Γηεχζπλζεο? -Θέηεη ζηφρνπο -Γηακνξθψλεη πνιηηηθέο -Αλαζέηεη θαζήθνληα ζηα επηκέξνπο ηκήκαηα -πληνλίδεη ηα ηκήκαηα -Λακβάλεη φιεο ηηο απνθάζεηο: Αν επεκτακεί θ επιχείρθςθ με αγορά ι με ανζγερςθ νζων εγκαταςτάςεων. Αν κα αυξθκεί ι κα μειωκεί θ παραγωγι Αν κα αλλάξει ο τόποσ εγκατάςταςθσ τθσ επιχείρθςθσ ι των τμθμάτων Ρωσ κα χρθματοδοτιςει νζεσ επενδφςεισ Ρωσ κα αντιμετωπίςει προςωρινι ζλλειψθ μετρθτϊν Τι προςωπικό κα χρθςιμοποιιςει με τι αμοιβζσ και κίνθτρα. Απφ πνηά πξφζσπα αζθείηαη ε Γηεχζπλζε? -Απφ έλα άηνκν ή κία κηθξή νκάδα αηφκσλ. -Σα άηνκα κπνξεί λα είλαη ή λα κελ είλαη ηδηνθηήηεο -πλήζσο ζηηο κηθξέο επηρεηξήζεηο ε δηεχζπλζε ζπκπίπηεη κε ηελ ηδηνθηεζία -ηηο κεγάιεο επηρεηξήζεηο ε δηεχζπλζε δηαρσξίδεηαη απφ ηελ ηδηνθηεζία. Ζ Γηεχζπλζε γηα λα κπνξεί λα ζπληνλίδεη θαη λα ειέγρεη θαιχηεξα ηηο εξγαζίεο ηεο επηρείξεζεο ζε πνηνπο αλαζέηεη δηεπζπληηθά ή επνπηηθά θαζήθνληα? Πνηα είλαη θαη πσο ιέγνληαη απηά ηα πξφζσπα? Αλαζέηεη δηεπζπληηθά θαη επνπηηθά θαζήθνληα ζε νξηζκέλα άηνκα απφ ην πξνζσπηθφ ησλ επηκέξνπο ηκεκάησλ. Στθ διεφκυνςθ προςωπικοφ ορίηει τον Διευκυντι Ρροςωπικοφ Στο Λογιςτιριο ορίηει τον Υπεφκυνο Λογιςτθρίου Στισ πωλιςεισ ορίηει τον Διευκυντι Ρωλιςεων Στθν παραγωγι ορίηει το διευκυντι Ραραγωγισ Στα τμιματα παραγωγισ τουσ επόπτεσ (αρχιεργάτεσ εργοδθγοφσ). Πσο θαηαλέκνληαη ηα ηκήκαηα πνπ ζπγθξνηνχλ κία επηρείξεζε? - Μπορεί να είναι ςυγκεντρωμζνα ςε ζνα οίκθμα ι - Μπορεί να διαμοιράηονται ςε διαφορετικοφσ χϊρουσ ι ςε διαφορετικζσ πόλεισ ι και χϊρεσ ακόμα. Π.Υ. Οη εξγαζίεο ηνπ Σκήκαηνο Παξαγσγήο γίλνληαη ζε δηαθνξεηηθά εξγνζηάζηα ηα νπνία αλήθνπλ ζηελ ίδηα επηρείξεζε. Το εργοςτάςιο αυτοκινιτων φζρνει εξαρτιματα από άλλα εργοςτάςια τθσ ίδιασ επιχείρθςθσ και τα ςυναρμολογεί. Το εργοςτάςιο επίπλων ςτζλνει τα ζπιπλα ςε άλλθ εγκατάςταςθ για να λουςτραριςτοφν. Πφηε κία επηρείξεζε ζεσξείηαη ζπγθεληξσκέλε? Αλ ε επηρείξεζε δηαζέηεη φια ηα ηκήκαηα πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ παξαγσγή θαη ηε δηάζεζε ησλ πξντφλησλ ηεο θαη ηα ιεηηνπξγεί κε δηθφ ηεο πξνζσπηθφ ηφηε ιέκε φηη ε επηρείξεζε είλαη ζπγθεληξσκέλε. Ση νλνκάδνπκε ππεξγνιαβία? Σν ζχζηεκα ζπλαιιαγψλ πνπ αλαπηχζζεηαη κεηαμχ: Σεο βαζηθήο επηρείξεζεο θαη Σσλ επηρεηξήζεσλ πνπ αλαιακβάλνπλ έλα ηκήκα ησλ εξγαζηψλ ηεο, νλνκάδεηαη ππεξγνιαβία. Π.ρ. Μία κηθξή επηρείξεζε κπνξεί λα κε δηαηεξεί ινγηζηήξην, αιιά λα αλαζέηεη ηηο εξγαζίεο ηνπ ινγηζηεξίνπ ζε έλα ινγηζηηθφ γξαθείν. Έλα εξγνζηάζην επίπισλ, κπνξεί λα ζπλεξγάδεηαη κε κία επηρείξεζε πνπ θάλεη ην ινπζηξάξηζκα ή ηηο ηαπεηζαξίεο.

2.7 Ζ ΔΡΓΑΗΑ ΣΖ ΤΓΥΡΟΝΖ ΔΠΗΥΔΗΡΖΖ Μηζζφο: H ακνηβή ηνπ κηζζσηνχ γηα ηελ παξνρή ηεο εξγαζίαο ηνπ ζηνλ εξγνδφηε γηα έλα νξηζκέλν δηάζηεκα. Μηζζσηνί: Οη εξγαδφκελνη πνπ ακείβνληαη κε κηζζφ (εξγάηεο ή ππάιιεινη) - Οι εργαηόμενοι κατανζμονται ςτα διάφορα τμιματα τθσ επιχείρθςθσ και καταλαμβάνουν ςυγκεκριμζνεσ κζςεισ εργαςίασ. - Κάκε κζςθ εργαςίασ αντιςτοιχεί ςε οριςμζνα εργαςιακά κακικοντα, τα οποία αναλαμβάνει να εκτελζςει ο εργαηόμενοσ ι εργαηόμενθ που καταλαμβάνει τθ κζςθ. Δζσηεξηθφο θαηακεξηζκφο ηεο εξγαζίαο: O ζρεδηαζκφο ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο θαη ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν απηέο θαηαλέκνληαη ζηελ επηρείξεζε. Κνηλσληθφο θαηακεξηζκφο ηεο εξγαζίαο: O ηξφπνο πνπ ην ζχλνιν ησλ εξγαδνκέλσλ θαηαλέκνληαη ζηηο δηάθνξεο εξγαζίεο. Πσο πξνζδηνξίδνληαη ηα εξγαζηαθά θαζήθνληα? Σα εξγαζηαθά θαζήθνληα ηα νπνία ζπλνδεχνπλ θάζε ζέζε εξγαζίαο πξνζδηνξίδνληαη απφ ηελ ίδηα ηε ζέζε εξγαζίαο. Π.ρ. Σα θαζήθνληα ελφο νδεγνχ απηνθηλήηνπ είλαη: -λα νδεγεί πξνζεθηηθά -Να θξνληίδεη γηα ηελ ζπληήξεζε θαη θαζαξηφηεηα ηνπ απηνθηλήηνπ -Να δηαηεξεί ην βηβιίν θίλεζεο. -λα θξνληίδεη γηα ηελ έγθαηξε παξάδνζε ησλ εκπνξεπκάησλ. Σα θαζήθνληα κηαο γξακκαηέσο είλαη: -λα δηαηεξεί ηνλ θάθειν αιιεινγξαθίαο -Να θαλνλίδεη ηηο ζπλαληήζεηο -Να απαληά ζην ηειέθσλν -Να ρεηξίδεηαη ηηο ζπζθεπέο ηνπ γξαθείνπ Γηεπζπληηθφ δηθαίσκα: Δίλαη ην δηθαίσκα ηεο Γηεχζπλζεο λα νξίδεη 1. Τον τρόπο οργάνωςθσ και εκτζλεςθσ των εργαςιϊν 2. Τον ρυκμό τθσ εργαςίασ και 3. Τθν ποιότθτα τθσ εργαςίασ Δπάγγεικα: Tα εξγαζηαθά θαζήθνληα πνπ αληηζηνηρνχλ ζε κία ζέζε εξγαζίαο νξίδνπλ ηελ έλλνηα ηνπ επαγγέικαηνο. ηηο ζχγρξνλεο θνηλσλίεο έλα άηνκν έρεη επάγγεικα φηαλ εθηειεί φκνηα εξγαζηαθά θαζήθνληα ηηο παιαηφηεξεο θνηλσλίεο ηα εξγαζηαθά θαζήθνληα δελ ήηαλ πνιχ θαζνξηζκέλα. Ίζρπε ν Πνιπεπαγγεικαηηζκφο. Πνιπεπαγγεικαηηζκφο: Καηάζηαζε ζπρλήο ελαιιαγήο εξγαζηαθψλ θαζεθφλησλ Ο πνιπεπαγγεικαηηζκφο ησλ εξγαδνκέλσλ πεξηνξίδεηαη θαζψο: -απμάλεηαη ν θαηακεξηζκφο εξγαζίαο θαη -ε εμεηδίθεπζε ησλ εξγαδνκέλσλ ζηελ εθηέιεζε νξηζκέλσλ θαζεθφλησλ. *ήκεξα ε αλεξγία θαη νη ηερλνινγηθέο εμειίμεηο αλαγθάδνπλ ηα άηνκα λα αζθνχλ πεξηζζφηεξα επαγγέικαηα. Γεμηφηεηα: Ζ ηθαλφηεηα πνπ έρνπλ νη εξγαδφκελνη λα εθπιεξνχλ κε απνηειεζκαηηθφηεηα ηα εξγαζηαθά θαζήθνληα. Σελ ηθαλφηεηα απηή ηελ απνθηνχλ κε ηελ εθπαίδεπζε θ ηελ εκπεηξία ζηελ εξγαζία. Απηναπαζρνινχκελνη: Οη επαγγεικαηίεο πνπ εξγάδνληαη αηνκηθά(ηδηνθηήηεο αηνκηθήο επηρείξεζεο) ρσξίο λα απαζρνινχλ άιια άηνκα σο κηζζσηνχο. πκβνεζνχληα θαη κε ακεηβφκελα κέιε: Σα ζπγγεληθά πξφζσπα πνπ πξνζθέξνπλ εξγαζία ρσξίο ακνηβή ζηηο επηρεηξήζεηο ηωλ απηναπαζρνινπκέλωλ, νλνκάδνληαη ζπκβνεζνχληα θαη κε ακεηβφκελα κέιε. Πρ. Ζ ζχδπγνο γηα παξάδεηγκα ελφο Ζιεθηξνιφγνπ ν νπνίνο δηαηεξεί θαηάζηεκα πψιεζεο ειεθηξηθψλ εηδψλ εξγάδεηαη ζην θαηάζηεκα απηφ φηαλ ν ζχδπγνο θαιείηαη λα επηζθεπάζεη κία ειεθηξνινγηθή βιάβε. 13

3.1 ΑΝΣΑΛΛΑΓΖ ΚΑΗ ΑΝΣΑΛΛΑΚΣΗΚΖ ΑΞΗΑ Πνηα είλαη ε ζρέζε πνπ εθθξάδεη ηελ αληαιιαθηηθή αμία ελφο εκπνξεχκαηνο Α; Δίλαη ε ζρέζε κε ηελ νπνία αληαιιάζνπκε ς κνλάδεο ηνπ εκπνξεχκαηνο Β γηα λα απνθηήζνπκε Υ κνλάδεο ηνπ εκπνξεχκαηνο Α. Γψζηε κε παξάδεηγκα ηελ αληαιιαθηηθή αμία ελφο εκπνξεχκαηνο π.ρ.(πνπθάκηζν): Αλ 1 θηιφ ςσκί = 3 επξψ θ 1 πνπθάκηζν = 60 επξψ ηφηε: 20 θηιά ςσκί = έλα πνπθάκηζν Γειαδή γηα λα απνθηήζνπκε έλα πνπθάκηζν(εκπ/κα Α) πξέπεη λα δψζνπκε 20 θηιά ςσκηί(εκπ/κα Β) κε άιια ιφγηα: H αληαιιαθηηθή αμία ελφο πνπθακίζνπ είλαη 20 θηιά ςσκηνχ Ζ αληαιιαθηηθή αμία ελφο θηινχ ςσκηνχ είλαη ην 1/20 ελφο πνπθακίζνπ. εκ. Κάζε εκπφξεπκα έρεη ηφζεο αμίεο αληαιιαγήο φζνο είλαη ν αξηζκφο ησλ ππφινηπσλ εκπνξεπκάησλ κε ηα νπνία είλαη δπλαηφλ λα αληαιιαγεί. ΑΝΣΑΛΛΑΓΔ ΜΔ ΑΝΣΗΠΡΑΓΜΑΣΗΜΟ Αληηπξαγκαηηζκφο: Δίλαη ε αληαιιαγή είδνο κε είδνο ή ην έλα πξάγκα κε ην άιιν. Δθδεισλφηαλ έληνλα ζηηο παιαηφηεξεο επνρέο, φηαλ νη άλζξσπνη δνχζαλ ζε θνηλσλίεο απηάξθεηαο. Οη αληαιιαγέο ήηαλ πεξηνξηζκέλεο θαη γηλφηαλ ζπλήζσο ζε είδνο. Με ηνλ αληηπξαγκαηηζκφ νη αληαιιαγέο ήηαλ ηπραίεο θαη επθαηξηαθέο. Γηα λα πξαγκαηνπνηεζεί κία ζπλαιιαγή ζα έπξεπε λα ζπκπίπηνπλ φρη κφλνλ νη επηζπκίεο ησλ ελδηαθεξνκέλσλ, αιιά θαη νη πνζφηεηεο ησλ αληαιιαζζφκελσλ πξντφλησλ. Ζ ζρέζε αληαιιαγήο κεηαμχ δχν πξντφλησλ ηα νπνία ήηαλ αληηθείκελα αληαιιαγήο, δελ ήηαλ θαζφινπ ζηαζεξή, αιιά θαζνξηδφηαλ απφ ην πνηνη ήηαλ νη ζπλαιιαζζφκελνη, απφ ηελ θνηλσληθή ηνπο ζέζε, απφ ηνλ πινχην ηνπο, ηηο δηαπξνζσπηθέο ζρέζεηο. ΑΝΣΑΛΛΑΓΔ ΑΝΣΗΚΔΗΜΔΝΧΝ ΥΧΡΗ ΥΑΡΑΚΣΖΡΑ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΠΡΑΞΖ: ΑΝΣΑΛΛΑΓΖ ΓΧΡΧΝ: Η αξία των αντικειμζνων προςδιοριηόταν από το ποιοσ χάριηε, παρά το τι χάριηε. (Αξία ςυναιςκθματικι). Στα Ομθρικά ζπθ θ ανταλλαγι δϊρων ελάμβανε τελετουργικό χαρακτιρα. Η Αμοιβαία ανταλλαγι δϊρων ςιμαινε: - Αμοιβαία αναγνϊριςθ: -τθσ προςωπικισ αξίασ των δωρθτϊν -τθσ ανδρείασ -τθσ κοινωνικισ κζςθσ -τθν ανάπτυξθ ςχζςεων: φιλίασ, ςυμμαχίασ, προςταςίασ. Στον 20 ο Αιϊνα: Δϊρα ανταλλάςςονται: -μεταξφ αρχθγοφ φυλισ και των μελϊν ωσ ζνδειξθ αναγνϊριςθσ ιςχφοσ του αρχθγοφ -μεταξφ φυλϊν ωσ ζνδειξθ ςχζςεων αμοιβαίασ εμπιςτοςφνθσ. ΑΝΤΑΛΛΑΓΕΣ ΕΜΡΟΕΥΜΑΤΩΝ ΣΤΙΣ ΑΡΟΣΩΡΕΣ ΑΓΟΕΣ: Γίνεται με τθ βοικεια του μθχανιςμοφ τθσ αγοράσ. Η πραγματοποίθςθ τθσ ανταλλαγισ και ο προςδιοριςμόσ τθσ ανταλλακτικισ αξίασ δεν κακορίηονται από τα προςωπικά χαρακτθριςτικά των ςυναλλαςςομζνων(θλικία, φφλο, εκνικότθτα, κριςκευμα κλπ). Αυτά κακορίηονται από τθ δυνατότθτα του αγοραςτι να προςφζρει μία ςυγκεκριμζνθ ποςότθτα του αγακοφ Β ωσ αντάλλαγμα, για μία ςυγκεκριμζνθ ποςότθτα του αγακοφ Α που αποκτά, ίςθσ αξίασ με αυτι του Α, όπωσ αυτι κακορίηεται από τθν αγορά. ΑΝΤΑΛΛΑΓΕΣ ΕΜΡΟΕΥΜΑΤΩΝ ΣΤΙΣ ΣΗΜΕΙΝΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ: Στθ ςφγχρονθ εποχι οι ανταλλαγζσ δεν γίνονται: -οφτε ωσ αμοιβαία αναγνϊριςθ τθσ προςωπικισ αξίασ των ςυναλλαςςομζνων -οφτε δια του αντιπραγματιςμοφ Αλλά γίνονται: Με τθν μεςολάβθςθ του χριματοσ. Δθλαδι θ οικονομία από τθν εμπράγματθ μορφι ζχει περάςει πια ςτθν εγχριματθ. Η Αξία κάκε εμπορεφματοσ εκφράηεται ςε μονάδεσ χριματοσ. Δεν λζμε ότι 1 πουκάμιςο =20 κιλά ψωμί, αλλά λζμε: 1 πουκάμιςο =60 ευρϊ κ 1 κιλό ψωμί =3 ευρϊ. Τιμι ενόσ εμπορεφματοσ: Είναι θ αξία μιασ μονάδασ ενόσ ςυγκεκριμζνου εμπορεφματοσ εκφραςμζνθ ςε χριμα ι ο αρικμόσ των χρθματικϊν μονάδων που πρζπει να δϊςουμε για να αποκτιςουμε μία μονάδα εμπορεφματοσ. 14

15 3.2 ΔΗΓΖ ΑΝΣΑΛΛΑΓΧΝ Αληαιιαγέο κεηαμχ επηρεηξήζεσλ θαηαλαισηψλ: Αθνξνχλ: -Δκπνξεχκαηα ηειηθήο ρξήζεο (δηαξθή ή κηαο ρξήζεο) -Τπεξεζίεο γηα ηελ ηθαλνπνίεζε αλζξψπηλσλ αλαγθψλ Αληαιιαγέο κεηαμχ επηρεηξήζεσλ: Αθνξνχλ: -Αληαιιαγέο δηαξθψλ θεθαιαηνπρηθψλ αγαζψλ (κεραλήκαηα, εξγαιεία, νηθήκαηα, κεηαθνξηθά κέζα). Σα εκπνξεχκαηα απηά απμάλνπλ ή δηαηεξνχλ ηελ παξαγσγηθή δπλακηθφηεηα θαη απνηεινχλ επέλδπζε. -Αληαιιαγέο πξψησλ πιψλ, εκηθαηεξγαζκέλσλ πξντφλησλ θαη ππεξεζηψλ κε ζθνπφ ηε δηεπθφιπλζε ηεο παξαγσγήο. (λνκηθέο ζπκβνπιέο δηθεγφξσλ, ππεξεζίεο γξαθείσλ δηαθήκηζεο, ππεξεζίεο θχιαμεο απφ ηδησηηθά γξαθεία πξνζηαζίαο) -Αληαιιαγέο πξντφλησλ κε ζθνπφ ηελ κεηαπψιεζε: Υνλδξηθφ εκπφξην: Ολνκάδνπκε ηελ πψιεζε ησλ πξντφλησλ κηαο επηρείξεζεο ζε άιιε επηρείξεζε κε ζθνπφ ηε κεηαπψιεζή ηνπο, είηε σο έρνπλ, είηε έπεηηα απφ επεμεξγαζία. Οη ρνλδξηθέο πσιήζεηο αθνξνχλ κεγάιεο πνζφηεηεο αγαζψλ. Ληαληθφ εκπφξην: Δίλαη νη ζπλαιιαγέο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη αλάκεζα ζηηο επηρεηξήζεηο θαη ζηνπο θαηαλαισηέο. πάληα αθνξνχλ κεγάιεο πνζφηεηεο αγαζψλ. Με θξηηήξην ην γεσγξαθηθφ εχξνο νη ζπλαιιαγέο δηαθξίλνληαη: Σνπηθέο: πξαγκαηνπνηνχληαη ζηα φξηα κηαο ζπλνηθίαο ή κηαο πφιεο Γηαηνπηθέο: Οη ζπλαιιαζζφκελνη είλαη θάηνηθνη δηαθνξεηηθψλ πφιεσλ ή πεξηθεξεηψλ. Π.ρ. έλαο παξαγσγφο ηεο Κξήηεο πνπιά ην πξντφλ ηεο παξαγσγήο ηνπ ζηελ αγνξά ηεο Θεζζαινλίθεο. Γηεζλείο: Όηαλ νη ζπλαιιαζζφκελνη είλαη κφληκνη θάηνηθνη δηαθνξεηηθψλ ρσξψλ. Π.ρ. Διιεληθή βηνκεραληθή επηρείξεζε κε έδξα ην Βφιν πνπιάεη έλα κέξνο ηεο παξαγσγήο ηεο, ζηελ Γαιιία. 3.3 ΥΡΖΜΑ ΚΑΗ ΣΗΜΔ: Ση είλαη ζρεηηθή ηηκή ελφο εκπνξεχκαηνο ζε ζρέζε κε έλα άιιν? Δίλαη ε ζρέζε αληαιιαγήο δχν εκπνξεπκάησλ. Ση πξέπεη λα γλσξίδνπκε γηα λα ππνινγίζνπκε ηε ζρεηηθή ηηκή ελφο εκπνξεχκαηνο ζε ζρέζε κε έλα άιιν? Γηα λα ππνινγίζνπκε ηε ζρεηηθή ηηκή ελφο εκπνξεχκαηνο Υ ζε ζρέζε κε έλα άιιν, πξέπεη λα γλσξίδνπκε κε πφζεο κνλάδεο ηνπ άιινπ εκπνξεχκαηνο αληαιιάζζεηαη κία κνλάδα ηνπ αγαζνχ Υ. Π.ρ. αλ 1 εθεκεξίδα =2 επξψ θαη 1 εηζηηήξην =18 επξψ ηφηε 1 εηζηηήξην =9 εθεκεξίδεο (ε ζρεηηθή ηηκή ηνπ εηζηηεξίνπ είλαη 9 εθεκεξίδεο). Ση είλαη ε απφιπηε ηηκή ηηκή ελφο εκπνξεχκαηνο; Δίλαη ε ζρέζε αληαιιαγήο ηνπ εκπνξεχκαηνο κε ρξήκα. Π.ρ. 1 εθεκεξίδα = 2 επξψ ή 1 εηζηηήξην =18 επξψ. Ή Απφιπηε ή ρξεκαηηθή ηηκή ελφο εκπνξεχκαηνο είλαη ην ζχλνιν ησλ ρξεκαηηθψλ κνλάδσλ πνπ απαηηνχληαη λα θαηαβάιινπκε γηα λα απνθηήζνπκε κία κνλάδα ηνπ εκπνξεχκαηνο. Ση πξνζδηνξίδεη ηελ αγνξαζηηθή αμία ηνπ ρξήκαηνο; Ζ αγνξαζηηθή δχλακε ηνπ ρξήκαηνο πξνζδηνξίδεηαη απφ ηελ πνζφηεηα ησλ εκπνξεπκάησλ πνπ κπνξνχκε λα αγνξάζνπκε αλ δηαζέζνπκε κία ρξεκαηηθή κνλάδα. Δμαξηάηαη απφ ηε ηηκή πψιεζεο ησλ εκπνξεπκάησλ θαη κεηαβάιιεηαη αληηζηξφθσο αλάινγα πξνο απηήλ. Π.ρ. Αλ κεησζνχλ νη ηηκέο ησλ εκπνξεπκάησλ, ε αγνξαζηηθή αμία ηνπ ρξήκαηνο απμάλεηαη επεηδή κε ηηο ίδηεο ρξεκαηηθέο κνλάδεο κπνξνχκε λα αγνξάζνπκε κεγαιχηεξεο πνζφηεηεο εκπνξεπκάησλ. Αλ απμεζνχλ φκσο νη ηηκέο κε ηηο ίδηεο ρξεκαηηθέο κνλάδεο, αγνξάδνπκε ιηγφηεξα εκπνξεχκαηα θαη ε αγνξαζηηθή αμία ηνπ ρξήκαηνο κεηψλεηαη.

16 3.4 Διαμόρφωςθ τθσ τιμισ Παξάγνληεο πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ δηακφξθσζε ηνπ γεληθνχ επηπέδνπ ησλ ηηκψλ: H ηηκή ελφο εκπνξεχκαηνο θαζνξίδεηαη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ απφ ην θφζηνο παξαγσγήο, ηηο πξνηηκήζεηο ησλ θαηαλαισηψλ, ηελ επίδξαζε ηεο ηερλνινγίαο, ηελ χπαξμε ηνπ αληαγσληζκνχ, ηε δηαζεζηκφηεηα ζπκπιεξσκαηηθψλ ή ππνθαηάζηαησλ αγαζψλ, ηε θχζε ηνπ πξντφληνο θ.η.ι.) εκαληηθφο παξάγνληαο είλαη θ ε κνξθή ηεο αγνξάο. Σν ζίγνπξν είλαη φηη νη ηηκέο ζηελ αγνξά δελ δηακνξθψλνληαη κνλνκηάο. εκαληηθέο δπλάκεηο πνπ επεξεάδνπλ ηηο ηηκέο ησλ αγαζψλ ζε κία ειεχζεξε νηθνλνκία, είλαη νη δπλάκεηο ηεο δήηεζεο θαη ηεο πξνζθνξάο, φπνπ κέζα απφ ηελ αιιειεπίδξαζή ηνπο δηακνξθψλεηαη ην επίπεδν ησλ ηηκψλ ησλ εκπνξεπκάησλ. Αλάκεζα ζηνπο παξαγσγνχο θαη ηνπο θαηαλαισηέο ππάξρνπλ αληίζεηα ζπκθέξνληα: Σα ζπκθέξνληα ησλ θαηαλαισηψλ είλαη λα αγνξάδνπλ ζε ρακειέο ηηκέο κεγαιχηεξεο πνζφηεηεο. Σν ζπκθέξνλ ησλ πσιεηψλ(επηρεηξήζεσλ) είλαη λα πνπιάλε πεξηζζφηεξεο πνζφηεηεο φηαλ νη ηηκέο ησλ αγαζψλ απμάλνληαη. Ζ εμηζνξξφπεζε ησλ ζπκθεξφλησλ απηψλ πνπ εθθξάδεηαη ζηελ αγνξά κε ηε δήηεζε θαη ηελ πξνζθνξά, θαζνξίδεη ην επίπεδν ηηκψλ ησλ εκπνξεπκάησλ. Παξάδεηγκα βηβιίνπ: Κφζηνο ηπξφπηηαο=50 ιεπηά. Πψιεζε θαζεκεξηλψο= 200 ηπξφπηηεο. Σηκή πψιεζεο θάζε ηπξφπηηαο=80ιεπηά. Αχμεζε ηηκήο θάζε ηπξφπηηαο = 90 ιεπηά. Απνηέιεζκα: Οη ηπξφπηηεο κέλνπλ απνχιεηεο θαη θνζηίδνπλ ρσξίο λα θέξλνπλ θέξδνο. Αλαζεψξεζε ηεο απφθαζεο λα απμεζεί ε ηηκή θαη κείσζε ηεο ηηκήο ηεο ηπξφπηηαο. πκπέξαζκα: Οη θαηαλαισηέο κε ηηο απνθάζεηο ηνπο αλ ζα θαηαλέκνπλ ηα ρξήκαηά ηνπο γηα αγνξέο επεξεάδνπλ ηε δήηεζε γηα ηα εκπνξεχκαηα, άξα θαη ηηο ηηκέο ησλ εκπνξεπκάησλ. 3.5 ΜΟΡΦΔ ΑΓΟΡΑ ΚΑΗ ΓΗΑΜΟΡΦΧΖ ΣΗΜΧΝ (εηζαγσγή): Οη παξάγνληεο πνπ θαζνξίδνπλ ηελ κνξθή ηεο αγνξάο είλαη: Α) ν αξηζκφο ησλ επηρεηξήζεσλ: Πφζεο δειαδή, επηρεηξήζεηο παξάγνπλ ην ίδην ή παξφκνην εκπφξεπκα θαη ην κεξίδην πνπ έρεη θάζε κία ζηηο πσιήζεηο ηνπ θιάδνπ. Β) ν αξηζκφο ησλ αγνξαζηψλ θαη ην κεξίδην ησλ αγνξψλ θάζε αγνξαζηή ζηηο ζπλνιηθέο αγνξέο. Γ) Ο βαζκφο νκνηνγέλεηαο ηνπ εκπνξεχκαηνο: Γειαδή ζε ηη βαζκφ νη αγνξαζηέο απνδίδνπλ ζην εκπφξεπκα ραξαθηεξηζηηθά πνπ ην θάλνπλ λα δηαθέξεη πνιχ ή θαζφινπ απφ εκπνξεχκαηα άιισλ επηρεηξήζεσλ. Ο ζπλδπαζκφο απηψλ ησλ παξαγφλησλ καο δίλεη ηε κνξθή ηεο αγνξάο.

17 3.5 ΜΟΡΦΔ ΑΓΟΡΑ ΚΑΗ ΓΗΑΜΟΡΦΧΖ ΣΗΜΧΝ Υαξαθηεξηζηηθά ηνπ πιήξνπο Αληαγσληζκνχ 1. μεγάλοσ αρικμόσ επιχειριςεων που παράγουν και προςφζρουν το προϊόν ςτθν αγορά. Κάκε μία από τισ οποίεσ παράγει, ζνα πολφ μικρό ποςοςτό από τθ ςυνολικι ποςότθτα που προςφζρεται. 2. Ρολφ μεγάλοσ αρικμόσ αγοραςτϊν, ο κακζνασ από τουσ οποίουσ αγοράηει μία πολφ μικρι ποςότθτα προϊόντοσ από τθν ςυνολικι ποςότθτα που αγοράηεται. 3. Τα προϊόντα κάκε μιασ επιχείρθςθσ από εκείνεσ που ςυμμετζχουν ςτθν ςυγκεκριμζνθ αγορά είναι όμοια μεταξφ τουσ. Ενδεχομζνωσ μικρζσ διαφορζσ να αφινουν αδιάφορουσ τουσ καταναλωτζσ. 4. Ρλιρθσ ελευκερία ειςόδου ςτθν αγορά και εξόδου από αυτι τόςο για τισ επιχειριςεισ, όςο και για τουσ καταναλωτζσ. Τίποτα δεν μπορεί να εμποδίςει τθν απόφαςι τθσ είτε να ξεκινιςει, είτε να ςταματιςει τθν παραγωγι του ςυγκεκριμζνου προϊόντοσ. 5. Καμία επιχείρθςθ μόνθ τθσ δεν μπορεί να επθρεάςει τθν τιμι του προϊόντοσ. Ρροςδιορίηεται από ολόκλθρο το κλάδο. εκ. Πιεζηέζηεξν παξάδεηγκα κηαο ηέηνηαο αγνξάο είλαη ην ρξεκαηηζηήξην Αμηψλ. Ζ κνξθή απηήο ηεο αγνξάο πνιχ ζπάληα ππάξρεη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα θαη ε αλάιπζή ηεο έρεη γηα ηνπο νηθνλνκνιφγνπο ηνλ ραξαθηήξα ηδεαηνχ παξαδείγκαηνο. Υαξαθηεξηζηηθά ηνπ πιήξνπο ηνπ Μνλνπσιίνπ: 1. Μία μόνο επιχείρθςθ παράγει και διακζτει το ςυγκεκριμζνο εμπόρευμα, κακιςτϊντασ το μοναδικό για τθν ικανοποίθςθ μιασ ςυγκεκριμζνθσ ανάγκθσ. 2. Αδυναμία φπαρξθσ άλλθσ επιχείρθςθσ μπορεί να οφείλεται ςτο υψθλό κόςτοσ δθμιουργίασ τθσ. Άρα εμπόδια ςτθν είςοδο άλλων επιχειριςεων ςτθν αγορά. 3. Μεγάλοσ αρικμόσ αγοραςτϊν του εμπορεφματοσ αυτοφ. Η ποςότθτα που αγοράηει κακζνασ από αυτοφσ ανεξάρτθτα αν είναι μικρι ι μεγάλθ, δεν αποτελεί χαρακτθριςτικό που προςδιορίηει τθ μορφι αγοράσ. Ρ.χ. ΔΕΗ, ΟΤΕ, Αςτικζσ ςυγκοινωνίεσ κλπ. ΛΟΓΟΙ ΥΡΑΞΗΣ ΜΟΝΟΡΩΛΙΟΥ(επιπλζον πλθροφορίεσ): 1. Ιδιοκτθςία ι ο ζλεγχοσ βαςικϊν πρϊτων υλϊν. Ρ.χ. αν μία επιχείρθςθ είναι ιδιοκτιτθσ τθσ μοναδικισ πθγισ ιαματικοφ νεροφ ςε μία χϊρα, αυτι γίνεται μονοπϊλιο, αφοφ δεν μποροφν να υπάρξουν ανταγωνιςτζσ λόγω απουςίασ άλλων πθγϊν ιαματικοφ νεροφ. 2. Η κατοχι του δικαιϊματοσ αποκλειςτικισ εκμετάλλευςθσ μιασ ευρεςιτεχνίασ. Κάτω από οριςμζνεσ προχποκζςεισ, για να ενκαρρφνεται θ ζρευνα κ θ τεχνολογικι εξζλιξθ, οι κυβερνιςεισ παραχωροφν το αποκλειςτικό δικαίωμα εκμετάλλευςθσ μιασ ευρεςιτεχνίασ ςε εκείνον που τθν ζκανε, ο οποίοσ μπορεί να τθν πουλιςει ςε άλλον, π.χ. ςε μία επιχείρθςθ. Μία επιχείρθςθ που αποκτά ζνα τζτοιο δικαίωμα μπορεί να ζχει μονοπωλιακι δφναμθ για οριςμζνα χρόνια. 3. Η άςκθςθ ακζμιτου ανταγωνιςμοφ από μία ιςχυρι επιχείρθςθ ςε βάροσ άλλων αςκενζςτερων ςτον ίδιο κλάδο, με ςκοπό τθν εξόντωςι τουσ και τθν αποχϊρθςι τουσ από τον κλάδο. Η ιςχυρι επιχείρθςθ κα γίνει τότε μονοπωλιακι. (ακζμιτοσ ανταγωνιςμόσ= ανταγωνιςμόσ με μζςα που δεν είναι ςφμφωνα με το νόμο ι τισ ςυναλλακτικζσ πρακτικζσ) 4. Υπάρχει κακαρό μονοπϊλιο όταν μία μόνο επιχείρθςθ παράγει ζνα προϊόν, για το οποίο δεν υπάρχουν άλλα καλά υποκατάςτατα προϊόντα.

3.5 ΜΟΡΦΔ ΑΓΟΡΑ ΚΑΗ ΓΗΑΜΟΡΦΧΖ ΣΗΜΧΝ Υαξαθηεξηζηηθά ηνπ Οιηγνπσιίνπ 1. Ο αρικμόσ των επιχειριςεων που παράγουν και προςφζρουν το προϊόν είναι μικρόσ. Μεταξφ τουσ υπάρχει ςυνικωσ μία μεγαλφτερθ επιχείρθςθ (θγετικι επιχείρθςθ του κλάδου) θ οποία κακορίηει τθν τιμι πϊλθςθσ του εμπορεφματοσ με γνϊμονα το γενικό ςυμφζρον του κλάδου, ζπειτα από ςυμφωνία με άλλεσ επιχειριςεισ. 2. Το προϊόν των επιχειριςεων ενδζχεται να παρουςιάηει μικρζσ αλλά όχι ςθμαντικζσ διαφοροποιιςεισ 3. Ο αρικμόσ των αγοραςτϊν όπωσ και ςτθν περίπτωςθ του μονοπωλίου είναι μεγάλοσ κ θ ποςότθτα που αγοράηει ο κακζνασ από αυτοφσ αποτελεί ςτοιχείο αδιάφορο. Ρ.χ. πριν από λίγα χρόνια θ αγορά θλεκτρονικϊν υπολογιςτϊν αποτελοφςε μονοπϊλιο τθσ IBM, για να εξελιχκεί ςτθ ςυνζχεια ςε ολιγοπωλιακι και προςφάτωσ ςε μονοπωλιακά ανταγωνιςτικι. Αντικζτωσ θ αγορά λογιςμικοφ φαίνεται να παραμζνει ολιγοπωλιακά οργανωμζνθ. ΑΛΛΕΣ ΡΛΗΟΦΟΙΕΣ: Στο ολιγοπϊλιο είναι δφςκολθ θ είςοδοσ νζων επιχειριςεων λόγω των υψθλϊν διαφθμιςτικϊν δαπανϊν που χρειάηονται για να ειςαχκεί ζνα καινοφργιο προϊόν ςε μία ολιγοπωλιακι αγορά. Οι ολιγοπωλιακζσ επιχειριςεισ παράγουν είτε τυποποιθμζνα προϊόντα (π.χ. χάλυβα, αλουμίνιο, τςιμζντο κα) είτε διαφοροποιθμζνα προϊόντα (αυτοκίνθτα, μθχανιματα, τςιγάρα, θλεκτρικζσ ςυςκευζσ κα.) Κ ςτισ δφο περιπτϊςεισ λόγω του μικροφ αρικμοφ οι αποφάςεισ και οι ενζργειεσ τθσ κακεμιάσ ζχουν ςθμαντικζσ επιπτϊςεισ ςτισ πωλιςεισ των άλλων. Δθμιουργείται ζτςι αλλθλεξάρτθςθ των ολιγοπωλιακϊν επιχειριςεων, που είναι το κυριότερο χαρακτθριςτικό αυτισ τθσ μορφισ αγοράσ. Λόγω αλλθλεξάρτθςθσ, οι ολιγοπωλιακζσ επιχειριςεισ αποφεφγουν να ανταγωνίηονται μεταξφ τουσ με μείωςθ των τιμϊν, από φόβο πρόκλθςθσ πολζμου τιμϊν που κα τισ ζβλαπτε όλεσ. Αντί γι αυτό, προςπακοφν να αυξιςουν τισ πωλιςεισ τουσ με βελτίωςθ του προϊόντοσ, με διαφιμιςθ και με άλλεσ μορφζσ προϊκθςθσ των πωλιςεων. Υαξαθηεξηζηηθά Μνλνπσιηαθνχ αληαγσληζκνχ: 1. Μεγάλοσ αρικμόσ επιχειριςεων που παράγουν και προςφζρουν το ςυγκεκριμζνο εμπόρευμα. Οι επιχειριςεισ αυτζσ ανταγωνίηονται μεταξφ τουσ για το μερίδιο των πωλιςεων που κα επιτφχουν ςτισ ςυνολικζσ πωλιςεισ του κλάδου. 2. Διαφοροποίθςθ του προϊόντοσ που παράγει και προςφζρει κάκε επιχείρθςθ. Κάκε επιχείρθςθ επιδιϊκει να αυξιςει το βακμό διαφοροποίθςθσ του προϊόντοσ τθσ ωσ προσ τα προϊόντα των άλλων επιχειριςεων που ικανοποιοφν τθν ίδια ανάγκθ. Αν θ τιμι αυξθκεί πζρα από ζνα όριο ο καταναλωτισ κα ςτραφεί ςε άλλα παραπλιςια προϊόντα. 3. Μεγάλοσ αρικμόσ αγοραςτϊν κακζνασ από τουσ οποίουσ μπορεί να αγοράςει μεγάλθ ι μικρι ποςότθτα από το ςυγκεκριμζνο εμπόρευμα. 4. Ελευκερία ειςόδου ςτθν αγορά και εξόδου από αυτιν και για τισ επιχειριςεισ και για τουσ καταναλωτζσ που το επικυμοφν. 5. Η διαφιμιςθ παίηει ςθμαντικό ρόλο ςτο να πείςει κάκε μία επιχείρθςθ ότι το εμπόρευμα τθσ είναι διαφορετικό από τθσ άλλθσ. Π.ρ. εδψ αλήθνπλ θιάδνπ επξέσλ θαηαλαισηηθψλ πξντφλησλ(νδνληφθξεκεο, ζαπνχληα, εζηηαηφξηα, θνκκσηήξηα, ιηαληθφ εκπφξην ππνδεκάησλ, ελδπκάησλ, ειεχζεξα επαγγέικαηα θιπ) ΑΛΛΔ ΜΟΡΦΔ ΑΓΟΡΑ: Μνλνςψλην: Αξηζκφο επηρεηξήζεσλ κεγάινο, αξηζκφο αγνξαζηψλ έλαο, βαζκφο νκνηνγέλεηαο αδηάθνξν. Π.ρ. Αγνξά απηνθηλήησλ ηχπνπ ΣΕΗΠ ηεο ΔΛΒΟ απφ ην Τπνπξγείν Δζληθήο Άκπλαο γηα ηηο αλάγθεο ησλ ελφπισλ δπλάκεσλ. Οιηγνςψλην: Αξηζκφο επηρεηξήζεσλ κεγάινο, αξηζκφο αγνξαζηψλ ιίγνη, βαζκφο νκνηνγέλεηαο αδηάθνξν. Γηκεξέο Μνλνπψιην: Αξηζκφο επηρεηξήζεσλ κία, αξηζκφο αγνξαζηψλ έλαο, βαζκφο νκνηνγέλεηαο πξντφληνο αδηάθνξν. 18

Ζ ΟΗΚΟΝΟΜΗΚΖ ΔΠΗΣΖΜΖ Αληηθείκελν: Μειεηά ζπζηεκαηηθά, θαηαγξάθεη θαη αλαιχεη ηα νηθνλνκηθά θαηλφκελα (δήηεζε, πξνζθνξά, πξνζδηνξηζκφο ηηκψλ, θνξνινγία, αλεξγία, πιεζσξηζκφο, νηθνλνκηθέο δηαθπκάλζεηο θηι.) πνπ εκθαλίδνληαη ζε κία θνηλσλία. πγθεθξηκέλα ελδηαθέξεηαη: Γηα ηα θαηλφκελα: -ηεο παξαγσγήο (ηη ζα παξαρζεί, πφζν, κε ηη ηξφπν) -Γηαλνκήο (πσο ζα δηαλεκεζεί απηφ πνπ παξάγεηαη) -Αλάπηπμεο (πσο ε νηθνλνκία ζα απμήζεη ην πξντφλ ηεο θαζ ζα αλαπηχμεη ην βηνηηθφ ηεο επίπεδν) Δλδηαθέξεηαη γηα ηηο κεηαμχ ησλ αλζξψπσλ ζπλαιιαγέο θαη γηα ηηο ζπγθξνχζεηο ησλ ζπκθεξφλησλ πνπ δεκηνπξγνχληαη ζηα πιαίζηα απηψλ ησλ ζπλαιιαγψλ. Ο φξνο νηθνλνκία ζεκαίλεη: Σν πιαίζην κέζα ζην νπνίν νξγαλψλνληαη θαη δηεμάγνληαη κε βάζε ην νηθνλνκηθφ ζχζηεκα- νη αηνκηθέο θαη ζπιινγηθέο νηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο (δειαδή νη δηαδηθαζίεο ηεο παξαγσγήο, ηεο δηαλνκήο θαη ηεο θαηαλάισζεο ησλ αγαζψλ). Οηθνλνκηθά θαηλφκελα νλνκάδνπκε: Σηο εθδειψζεηο ηεο νηθνλνκηθήο δξάζεο πνπ ζθνπφ έρεη ηελ εμαζθάιηζε ησλ κέζσλ πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ. ΓΔΝΗΚΑ: H νηθνλνκηθή ζπκπεξηθνξά καο είλαη θαζνξηζηηθή γηα ηε δηθή καο αηνκηθή επεκεξία αιιά θαη γηα ηελ επεκεξία ηεο ρψξαο καο. Όινη ζπκκεηέρνπκε θάζε κέξα ζηελ νηθνλνκηθή δσή ηεο θνηλσλίαο καο σο θαηαλαισηέο ή θαη σο παξαγσγνί. Αλ έρνπκε ζηνηρεηψδε νηθνλνκηθή δηαίζζεζε, πξνζπαζνχκε λα απνθηνχκε ηα αγαζά θαη ηηο ππεξεζίεο πνπ ρξεηαδφκαζηε κε ηηο κηθξφηεξεο νηθνλνκηθέο ζπζίεο, λα πεξηνξίδνπκε δε φζν γίλεηαη ην ρξφλν πνπ δηαζέηνπκε θαη ηελ πξνζπάζεηα πνπ θαηαβάιινπκε γηα λα παξάγνπκε δηάθνξα πξντφληα. Δπεηδή φκσο δελ έρνπκε ζεσξεηηθή νηθνλνκηθή θαηάξηηζε, δηακνξθψλνπκε γλψκεο θαη απνθηάκε πξνθαηαιήςεηο πνπ βαζίδνληαη ζε εζθαικέλε θαηαλφεζε σλ νηθνλνκηθψλ ζεκάησλ. Υσξίο εηδηθέο γλψζεηο ή θαη κε ιαλζαζκέλεο γλψζεηο, παίξλνπκε θαζεκεξηλά απνθάζεηο πνπ είλαη βαζηθέο γηα ηελ νηθνλνκηθή επεκεξία καο. Δλεξγνχκε νηθνλνκηθέο ζπλαιιαγέο, απνθαζίδνπκε γηα ην είδνο ησλ ζπνπδψλ θαη γηα ην επάγγεικα πνπ ζα αθνινπζήζνπκε, φηαλ είκαζηε ελήιηθεο ςεθίδνπκε θάπνην πνιηηηθφ θφκκα κε βάζε ζπλήζσο πξνεθινγηθέο νηθνλνκηθέο εμαγγειίεο ηνπ, πξνζπαζνχκε ζπλερψο λα δψζνπκε εξκελείεο ή λα θαηαιάβνπκε ηηο εξκελείεο πνπ δίλνπλ άιινη γηα δηάθνξα εμαηξεηηθά ζνβαξά δηεζλή ή εζληθά γεγνλφηα ηα νπνία, θαηά θαλφλα, αθφκα θαη φηαλ δελ είλαη θαζαξά νηθνλνκηθά, έρνπλ έλα ζεκαληηθφ νηθνλνκηθφ ππφβαζξν, θ.ν.θ. Ζ νηθνλνκία καο αθνξά άκεζα θαη θαζεκεξηλά, είκαζηε κέξνο ηεο θαη επεξεάδεη ηηο πεξηζζφηεξεο πιεπξέο ηεο δσήο καο. Ζ νηθνλνκία έρεη αζθήζεη ηεξάζηηα επίδξαζε ζηελ παγθφζκηα ηζηνξία θαη ζπλήζσο νηθνλνκηθνί ιφγνη πξνθαινχλ ηνπο δηαθφξνπο πνιέκνπο. Αιιά πέξα απφ απηφ, έρεη εμαηξεηηθή ζεκαζία θαη ρξεζηκφηεηα γηα ηνλ θαζέλα καο, επεηδή κπνξεί λα καο νδεγεί ζηε ιήςε ζσζηψλ απνθάζεσλ ζε θαζεκεξηλά πξαθηηθά ζέκαηα. Ζ θαηαλφεζε ησλ νηθνλνκηθψλ αξρψλ είλαη απαξαίηεηε γηα λα κπνξνχκε λα θάλνπκε θαιέο επαγγεικαηηθέο επηινγέο, λα γίλνπκε επηηπρεκέλα ζηειέρε ηεο ηδησηηθήο ή ηεο δεκφζηαο νηθνλνκίαο ή, ελδερνκέλσο, θαινί επηρεηξεκαηίεο, λα δηαρεηξηδφκαζηε ζσζηά ηα πεξηνπζηαθά ζηνηρεία καο, λα είκαζηε ελήκεξνη θαη ζπλεηδεηνπνηεκέλνη πνιίηεο. Δθείλνο πνπ ζπνπδάδεη ηελ νηθνλνκηθή επηζηήκε κε πξνζνρή θαη αγάπε απνθηάεη, κεηαμχ άιισλ, θαη έλαλ ηξφπν ζθέςεο θαη αληηκεηψπηζεο ησλ δηαθφξσλ ζεκάησλ πνπ ηνπ είλαη πνιχ ρξήζηκνο ζε φιε ηνπ ηε δσή. 19

20 ΜΔΡΟ Β -ΠΟΛΙΣΙΚΟΙ ΘΔΜΟΙ & ΑΡΥΔ ΓΙΚΑΙΟΤ 1.1 Ζννοια, προζλευςθ και εξζλιξθ του Δικαίου 1. Τι είναι Δίκαιο? Το δίκαιο είναι το ςφνολο γραπτϊν κανόνων ι ζνα ςφςτθμα (οργανωμζνο ςφνολο) κανόνων που ρυκμίηουν με τρόπο δεςμευτικό τθν κοινωνικι ςυμπεριφορά. Σιμερα όταν αναφερόμαςτε ςτο Δίκαιο, μιλάμε πάντα για το ςφνολο των γραπτϊν κανόνων, δθλαδι των νόμων που κεςπίηει θ πολιτεία. Το άγραφο(εκιμικό δίκαιο) δεν αποτελεί ρυκμιςτικό παράγοντα τθσ ςυμπεριφοράσ των μελϊν των ςφγχρονων κοινωνιϊν. 2. Γιατί πρζπει να υπάρχουν κανόνεσ Δικαίου που να ρυκμίηουν τθν κοινωνικι μασ ςυμπεριφορά? Μιπωσ αυτό περιορίηει τθν ελευκερία μασ? Κάκε μζλοσ τθσ κοινωνίασ επιδιϊκει να μεγιςτοποιιςει τα οφζλθ του από κάποια δραςτθριότθτα. Πμωσ, αυτι θ επιδίωξθ μπορεί πολλζσ φορζσ να ςτραφεί ςε βάροσ άλλων μελϊν τθσ κοινωνίασ και να παραβιάςει αυκαίρετα τθ δικι τουσ ελευκερία. Η αυκαιρεςία αυτι αποφεφγεται με τθν εφαρμογι των κανόνων Δικαίου, θ οποία εξαςφαλίηει τθν αρμονικι κοινωνικι ςυμβίωςθ. Το Δίκαιο δεν περιορίηει τθν ελευκερία μασ. Τθν προςτατεφει από τθν αςυδοςία, κακϊσ ορίηει τα κριτιρια τθσ ορκισ κοινωνικισ ςυμπεριφοράσ και χαράςςει τα όρια ςτα οποία μπορεί να κινθκεί το κάκε μζλοσ τθσ κοινωνίασ. Διαμορφϊνει τισ ςυνκικεσ εκείνεσ ςτισ οποίεσ μποροφν όλοι να ςυμβιϊνουν ωσ ελεφκεροι και ίςοι άνκρωποι. 3. Ραράδειγμα ςχζςθσ ελευκερίασ και φπαρξθσ ρυκμιςτικϊν κανόνων τθσ ςυμπεριφοράσ (Δικαίου): Ο κάκε οδθγόσ ζχει τθν ελευκερία να πάει όπου κζλει με το αυτοκίνθτό του. Πμωσ, ςτθ διαδρομι πρζπει να ςζβεται τουσ κανόνεσ του Κϊδικα Οδικισ Κυκλοφορίασ. Μόνον ζτςι γίνεται δυνατι ςτθν πράξθ θ ιςότιμθ απόλαυςθ τθσ ελευκερίασ μετακίνθςθσ απ όλουσ τουσ οδθγοφσ τροχοφόρων. 4. Ροια είναι τα βαςικά χαρακτθριςτικά των κανόνων του Δικαίου: α) Ο δεςμευτικόσ τουσ χαρακτιρασ Αυτό ςθμαίνει ότι οι κανόνεσ του Δικαίου ιςχφουν για όλουσ και όλοι κα ζχουν τισ ίδιεσ κυρϊςεισ αν τουσ παραβοφν. Τα μζλθ τθσ κοινωνίασ ξζρουν ότι, αν βλάψουν αγακά ι ςυμφζροντα των άλλων (π.χ. ηωι, ιδιοκτθςία, ανκρϊπινθ αξιοπρζπεια), κα υποςτοφν τισ κυρϊςεισ που προβλζπει το Δίκαιο. Ο δεςμευτικόσ χαρακτιρασ του Δικαίου δεν μειϊνει τθν ελευκερία κάκε μζλουσ τθσ κοινωνίασ. Αντίκετα τθν διαςφαλίηει και τθν κατοχυρϊνει, μζςα από τθν εφαρμογι νόμων κοινϊσ α αποδεκτϊν. β) Η γενικι και αφθρθμζνθ τουσ διατφπωςθ Οι κανόνεσ του Δικαίου δεν αναφζρονται ςε μεμονωμζνα περιςτατικά (δεν ρυκμίηουν μία ςυγκεκριμζνθ περίπτωςθ), αλλά ορίηουν κάποιεσ προχποκζςεισ. Δθλαδι ορίηουν μία γενικι αρχι ςτθν οποία υπάγονται όλεσ οι ςυγκεκριμζνεσ περιπτϊςεισ. Για παράδειγμα αν ζνασ πολίτθσ χτυπιςει κάποιον άλλον, το δικαςτιριο δεν αποφαςίηει κάκε φορά κατά περίπτωςθ. Υπάρχει το άρκρο 308 του ποινικοφ κϊδικα που ορίηει: «Όποιοσ με πρόκεςθ προξενεί ςε άλλον ςωματικι κάκωςθ ι βλάβθ τθσ υγείασ του τιμωρείται με φυλάκιςθ μζχρι τριών ετών». Ζτςι, αν ζνα μζλοσ τθσ κοινωνίασ προβεί ςε μία τζτοια ςυμπεριφορά τότε κα τιμωρθκεί ςφμφωνα με το ςυγκεκριμζνο άρκρο του Ρ.Κ. γ) Η ρφκμιςθ εκείνων των κοινωνικϊν ςχζςεων που κάκε φορά κεωροφνται καίριεσ για τθν ενότθτα και τθ διατιρθςθ τθσ ςυγκεκριμζνθσ κοινωνίασ τθ δεδομζνθ ιςτορικι ςτιγμι. (Ο Ιςτορικόσ τουσ χαρακτιρασ)