Heavy metals contamination of drinking water supplies in southeastern villages of Rafsanjan plain: survey of arsenic, cadmium, lead and copper

Transcript

1 1 Heavy metals contamination of drinking water supplies in southeastern villages of Rafsanjan plain: survey of arsenic, cadmium, lead and copper Mohammad Malakootian *1, Zahra Khashi 2 1- Environmental Health Engineering Research Center and Department of Environmental Health, School of Public Health, Kerman University of Medical Sciences, Kerman, Iran 2- MSc Student of Department of Environmental Health, School of Public Health, Kerman University of Medical Sciences, Kerman, Iran ABSTRACT Background and Aims: In view of water crisis, effective prevention of water resources contamination is increasingly important. The presence of heavy metals in drinking water at concentration greater than acceptable limits may result in various adverse health effects. The present study was therefore conducted to evaluate the concentrations of arsenic (As), cadmium (Cd), lead (Pb) and copper (Cu) in drinking water supplies of villages located in southeastern region of Rafsanjan plain and in Rafsanjan fault zone as well. Materials and Methods: Samples were taken from 62 rural drinking water supply resources (springs, wells, and canals). The concentrations of As, Cd, Pb and Cu was thence measured by atomic absorption following sample preparation. Statistical analysis was performed using SPSS software (version 16). Results: Copper concentrations were less than both WHO guidelines and the official Iranian government standard No for the chemical quality of water in all samples. The amounts of As, Pb and Cd, however, fail to meet basic standards of water quality in 31.7%, 25% and 58.1% of samples, respectively. The current study also found that about 10.4% of people in this study area were exposed to arsenic. Furthermore, the results of this study revealed that respectively 66.6% and 46.7% of the study area residents had been exposed to high levels of lead and cadmium. Conclusion: The heavy metals contamination of drinking water resources in Rafsanjan plain is linked to both naturally presence of sulfide veins in this area and manmade pollution due to the presence of main road as well as pesticides releases from agricultural activities. Further research should be done to investigate the exact source of contamination. Key words: Arsenic, Cadmium, Copper, Drinking water, Heavy metals, Lead, Rafsanjan *Corresponding Author: Kerman, Haftbagh High way, Environmental Health Engineering Research Center and Department of Environmental Health, School of Public Health, Kerman University of Medical Sciences. Postal code: , PO box: , Tel.: m.malakootian@yahoo.com Received: 22 June 2014 Accepted: 11 October 2014

2 فصلنامه بهداشت در عرصه دانشگاه علوم پزشكي شهيد بهشتي دانشكده بهداشت دوره 2 شماره 1 بهار 1393 صفحات 1 تا 9 بررسى غلظت فلزات سنگين ا رسنيك كادميوم سرب مس در منابع ا ب ا شاميدنى روستاهاى جنوب شرقى دشت رفسنجان 2 محمد ملكوتيان 1* زهرا خاشى 1 استاد مركز تحقيقات مهندسى بهداشت محيط وگروه بهداشت محيط دانشكده بهداشت دانشگاه علوم پزشكى كرمان 2 دانشجوي كارشناسي ارشد مهندسى بهداشت محيط گروه بهداشت محيط دانشكده بهداشت دانشگاه علوم پزشكي كرمان چكيده زمينه و هدف: با توجه به بحران ا ب جلوگيرى از ا لوده شدن منابع ا ب بسيار اهميت دارد. يكى از عوامل ا لوده كننده ا ب فلزات سنگين است كه مقادير بيش از حد ا ن باعث ايجاد بيمارى هاى مختلف مى شود. مطالعه حاضر با هدف تعيين ميزان ا رسنيك كادميوم سرب و مس در منابع ا ب ا شاميدنى روستاهاى جنوب شرقى دشت رفسنجان و زون گسل رفسنجان انجام شد. مواد و روش ها: از 62 منبع تا مين ا ب شرب روستايى(چشمه چاه قنات) نمونه بردارى انجام شد. بعد از ا ماده سازى نمونه ها ميزان فلزات سنگين سرب كادميم ا رسنيك و مس با دستگاه جذب اتمى اندازه گيرى شد. داده ها با نرم افزار SPSS (نسخه 16) تجزيه و تحليل شد. يافته ها: در كليه نمونه ها ميزان مس كمتر از حد مجاز توصيه شده توسط WHO و استاندارد 1053 ا ب ايران بود. ميزان ا رسنيك در 31/7 درصد از نمونه ها سرب در 25 درصد و كادميوم در 58/1 درصد از نمونه ها بالاتر از حد استاندارد بود. 10/4 درصد از جمعيت منطقه مورد مطالعه در معرض مواجهه با ا رسنيك 66/6 درصد در معرض سرب و 46/7 درصد در معرض كادميم بالاتر از حد استاندارد مى باشند. نتيجه گيري: ا لودگى به فلزات سنگين هم منشا طبيعى به علت وجود رگه هاى هاى سولفيدى در منطقه و هم منشا انسان ساختى به علت وجود جاده اصلى و ا لودگى كشاورزى ناشى از ا فت كش ها دارد. جهت تعيين دقيق منبع ا لودگى احتياج به مطالعات بيشترى مى باشد. كليد واژه ها: ا ب ا شاميدنى فلزات سنگين ا رسنيك كادميوم سرب مس رفسنجان * ا درس نويسنده مسي ول: كرمان ابتداى بزرگراه هفت باغ مركز تحقيقات مهندسى بهداشت محيط دانشگاه علوم پزشكى كرمان گروه بهداشت محيط دانشكده بهداشت تلفن: m.malakootian@yahoo.com تاريخ دريافت مقاله: 1393/04/01 تاريخ پذيرش مقاله: 1393/07/19

3 /2 مقدمه با گسترش شهر نشينى و توسعه صنعت ا لودگى محيط زيست به فلزات سنگين به يك مشكل جهانى تبديل شده است [1 2]. مقادير بالاى فلزات سنگين در ا ب بر سلامت انسان تا ثير سوء داشته و منجر به غير قابل مصرف شدن ا ب مى شود [1 3]. فلزات موجود در منابع ا ب يا به صورت طبيعى و يا در اثر ا لودگى وارد منابع ا ب مى شود. هوازدگى طبيعى سنگها و خاكهايى كه با منابع ا ب در تماس اند بزرگترين منبع طبيعى ا لودگى منابع ا ب به فلزات سنگين هستند [2]. منابع اصلى انسانى ا لودگى استخراج معادن دفع فاضلاب تصفيه نشده يا نيمه تصفيه شده حاوى فلزات سنگين و استفاده از كودهاى حاوى فلزات سنگين مى باشد [6-4]. انسان به طور دايم و موقت در معرض 35 فلز سمى قرار دارد. از اين تعداد 23 فلز جزء فلزات سنگين اند [7]. فلزات سنگين تجزيه نمى شوند و به تدريج در بدن جانداران مثل گياهان و جانوران تجمع مى يابند. در بافت هاى چربى عضلات استخوانها و مفاصل انسان رسوب نموده و انباشته مى گردند [6]. ا رسنيك به خودى خود يك فلز سنگين نيست و براساس سميت ا ن به فهرست فلزات سنگين اضافه شده است. ا رسنيك شبه فلز مى باشد [8]. ضعف عمومى در عضلات ا رسنوكوزيس كاهش اشتها تهوع التهاب غشاهاي مخاطى چشم بينى و حنجره و همچنين ضايعات پوستى مشكلات بارورى اختلالات روانى و عصبى و بيمارى هاى قلبى از عوارض مواجهه با ا رسنيك است [9 10]. مغز مهمترين عضو مورد هدف ا رسنيك است. سرطان پوست در اثر مواجهه مزمن با ا رسنيك نيز تا ييد شده است [3]. كادميوم در محيط بسيار پايدار است. افزايش خطر ابتلا به سرطان ريه نيز از اثرات استنشاق كادميم مى باشد. تمركز بيش از حد كادميم در بدن حيوانات و انسان موجب بروز ناراحتى هايى همچون خستگى استخوان برونشيت تخريب كليه افزايش فشار خون و تصلب شرايين مى شود [4 11]. 10 تا 20 درصد ا لودگى هاي سربي در اثر ا ب ا شاميدني مي باشد [5]. سرب باعث ا سيب جدى مغزى مثل عقب ماندگى ذهنى اختلالات رفتارى مشكلات حافظه و تغييرات خلقى مى شود. مهم ترين اثر سرب اختلال در نمو عصبى كودكان مى باشد [12]. در افراد بزرگسال نيز مى تواند فشار خون را افزايش دهد [13 14]. انتقال سرب از مناطق دور دست يكى از راههاى مواجهه با سرب است [8]. برخي از مصاديق مس با منشاء فعاليت هاي انساني شامل استخراج معادن توليد فلزات چوب و كودهاي فسفاته مى باشد. گل و لاي حاوي مس در كناره هاي رودخانه ها ته نشين مي شود كه منشاء ا نها مواد دورريختني موجود در فاضلاب است [15]. وجود مس به مقدار بالا باعث ايجاد بيمارى هايى از قبيل كم خونى تغييرات در استخوانها افزايش كلسترول و سبز شدن رنگ موها در بدن و نيز گاهى منجر به مرگ مى شود [16 17]. نتايج تحقيق ها حاكى از بالا بودن فلزات سنگين در نمونه هاى ا ب ا شاميدنى در اثر سازندهاى زمين شناسى يا فعاليت هاى انسانى است [20-18]. باتوجه به اينكه منطقه مورد مطالعه جزء مناطق گرم و خشك كشور است و مديريت منابع ا ب يكى از مسايل اساسى در تا مين ا ب مى باشد و همچنين با توجه به مصرف ا فت كش ها بجهت باغات پسته و وجود رگه هاى سولفيدى در اين منطقه احتمال ا لودگى ا ب به عناصر سنگين خصوصا ا رسنيك و كادميوم را در پى دارد لذا تحقيق حاضر با هدف اندازه گيرى ا رسنيك كادميوم سرب و مس درمنابع ا ب ا شاميدنى روستاهاى جنوب شرقى دشت رفسنجان كه در زون گسل رفسنجان نيز واقع است انجام شد. روش كار مطالعه مقطعى و در پاييز سال 1392 در مركز تحقيقات مهندسى بهداشت محيط دانشگاه علوم پزشكى كرمان انجام گرفت. با توجه به نقشه پراكندگى محيط هاى مناسب و پتانسيل دار ا رسنيك و سرب در جنوب شرقى دشت رفسنجان و تطبيق اين منطقه با مسير عبور گسل رفسنجان و وجود چاهها و قنوات متعدد مساحت تقريبى 2800 كيلومترى براى نمونه بردارى انتخاب شد.نمونه گيرى در بطري هاي پلي اتيلن كه قبلا با اسيد نيتريك يك درصد و ا ب مقطر دوبار تقطير شده شستشو داده شده بود صورت گرفت. در هنگام نمونه گيرى از هر محل دونمونه تهيه شد. نمونه بردارى به صورتى انجام گرفت كه هيچ گونه هوايى در قسمت بالاى بطرى وجود نداشته باشد. نمونه ها با استفاده از اسيدنيتريك به ph زير 2 اسيدي شد تا از رسوب احتمالي كاتيون ها و افزايش ph و رشد ميكروارگانيسم ها جلوگيري شود و همچنين جذب سطحي به وسيلة ديواره هاي ظرف به حداقل برسد [11]. مختصات محل نمونه بردارى (GPS) تاريخ و ساعت نمونه بردارى و همچنين ph و دما TDS هدايت الكتريكى و شورى ا ب برحسب گرم در كيلوگرم در محل نمونه برداري (با استفاده از دستگاه Mettler toledo ساخت سوي د) اندازه گيري و ثبت شد.

4 3/ نمونه ها براى تعيين غلظت ا رسنيك كادميوم و سرب و مس به ا زمايشگاه تخصصى مركز تحقيقات مهندسى بهداشت محيط ارسال شد. اندازه گيري عناصر با روش طيف سنجي جذب اتمى انجام شد. كليه ا زمايشات بر اساس روش هاى مندرج در كتاب روش هاى استاندارد براى ا زمايشات ا ب و فاضلاب انجام شد [21]. براى تعيين غلظت ا رسنيك سرب و كادميوم تكنيك جذب اتمي با كورة گرافيتي (GFAA) Graphite furnace Atomic Absorption و براى اندازه گيرى غلظت مس تكنيك جذب اتمى شعله بكار رفت. جمعا 558 ا زمايش بر روى نمونه ها انجام گرفت. بعد از اندازه گيرى داده ها با استانداردهاى ا ب شرب ايران (استاندارد شماره 1053 موسسه استاندارد و تحقيقات صنعتى ايران در مورد ويژگيهاى فيزيكو شيميايى ا ب ا شاميدنى) و رهنمودهاى WHO مقايسه گرديد [22]. تجزيه و تحليل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS (نسخه 16) و ضريب همبستگى پيرسون انجام شد. يافته ها غلظت ا رسنيك كادميوم سرب و مس وتعدادى از پارامترهاى فيزيكوشيميايى 62 منبع تا مين ا ب شرب روستاهاى جنوب شرقى دشت رفسنجان (23 چاه 36 قنات 2 چشمه و 1 رودخانه) اندازه گيرى شد. جدول 1- نام روستا نوع منبع ا ب ا شاميدنى جمعيت روستاها و ميانگين غلظت فلزات سنگين ا رسنيك سرب كادميوم و مس و TDS TDS mg/l ( ) ppm ppb ppb ppb / 068 4/ 40 3/ 50 4/ / 053 5/ 50 3/ 80 5/ / 065 5/ 50 4/ 30 4/ / 078 6/ 40 4/ 60 6/ / / 70 7/ 90 1 / 41 " / / 80 14/ 00 5/ / 111 7/ 60 5/ 30 3/ / 121 4/ 10 2/ 00 2/ / / 00 8/ 10 4/ / 132 9/ 70 1/ 80 4/ / 154 5/ 20 3/ 40 4/ / / 20 2/ 00 3/ / / 30 1/ 80 3/ / 159 9/ 40 2/ 20 5 / 25 " / / 20 3/ 20 1 / 33 " / / 00 3/ 10 5 / 83 " / 193 9/ 00 6/ 30 0 / 91 " / 182 9/ 20 6/ 10 13/ / / 42 17/ 00 15/ / 196 7/ 80 2/ 90 5/ / 194 8/ 80 4/ 60 2/ / 206 9/ 60 4/ / 209 8/ 20 4/ 40 0 " / 209 6/ 10 4/ / / 40 5/ 00 6/ / 226 6/ 80 5/ 20 5/ / 229 6/ 30 8/ 40 3/ / 226 3/ 90 2/ 60 4/ / 229 4/ 00 1/ 80 2/ / 231 8/ 40 2/ 30 4/ / 244 3/ 90 3/ 50 5/ / 248 4/ 60 3/ 20 9/ / 180 8/ 10 4/ 00 6/ / 165 3/ 80 2/ 60 8/ / / 40 8/ / 156 7/ 10 3/ / 164 9/ 20 6/ 00 2/ / / 80 7/ 60 7/ / / 60 9/ 20 2/ / / 80 11/ 00 15/ / 150 4/ 20 1/ / 66 " / 156 3/ 70 2/ / 33 " / 157 5/ 40 2/ / 00 " / / 60 5/ 80 16/ / 159 6/ 30 3/ 00 30/ / 156 4/ 60 1/ 70 26/ / 160 3/ 60 2/ 10 43/ / 156 4/ 20 3/ 20 7/

5 /4 نام ا بادى نوع منبع ا ب ا شاميدنى جمعيت روستاها و ميانگين غلظت فلزات سنگين ا رسنيك سرب كادميوم و مس و TDS اندازه گيرى شده در منطقه مورد مطالعه در جدول (1) ا مده است. نقشه سنگ شناسى منطقه مورد مطالعه كه در ا ن نوع سنگ و همچنين پراكندگى نقاط نمونه بردارى نشان داده شده است در شكل (1) ا مده است [23]. شكل 1- نقشه سنگ شناسى منطقه مورد مطالعه و پراكندگى نقاط نمونه بردارى در جدول( 2 ) خلاصه اطلاعات كيفى منابع تا مين ا ب شرب منطقه مورد مطالعه كه در ا ن ميزان حداقل و حداكثر ميانگين و انحراف معيار دما EC TDS ph و شورى ا مده است. جدول 2- خلاصه اطلاعات كيفى منابع تا مين ا ب شرب منطقه مورد مطالعه شامل ميزان حداقل و حداكثر ميانگين و انحراف معيار دما EC TDS ph و شورى كليه نمونه ها مصرف شرب داشتند و در بعضى موارد علاوه بر مصارف شرب به مصرف كشاورزى نيز مى رسيدند. جمعيت كل در اين مطالعه نفر محاسبه گرديد [24]. در 31/7 درصد از نمونه ها غلظت ا رسنيك بالاتر از حد توصيه شده توسط اداره استاندارد ملى ايران و سازمان WHO بود. جمعيت در معرض مواجهه با ا رسنيك داراى غلظت بالاتر از حد استاندارد ملى ايران (10ppb) 1796 نفر مى باشد. اين مقدار در واقع %10/4 درصد جمعيت را تشكيل مى دهد. 25 درصد از نمونه ها غلظت سرب بالاتر از حد استاندارد داشتند. جمعيت در معرض مواجهه با سرب داراى غلظت بالاتر از حد استاندارد ملى ايران (10ppb) نفر مى باشد. اين مقدار 66/6 درصد جمعيت را تشكيل مى دهد. 58/1 از نمونه ها غلظت كادميم بالاتر از حد استاندارد داشتند. جمعيت در معرض مواجهه با كادميم داراى غلظت بالاتر از حد استاندارد ملى ايران (3ppb) 8007 نفر معادل 46/7 درصد جمعيت است. 3/88 0/417 2/ /136 3/ /55 2/91 18/94 7/ / / /2 2/81 12/5 6/ /02 28/9 8/ /66 C PH TDS mg/l EC μs/cm (ppt )

6 5/ دركليه نمونه ها غلظت مس كمتر از حد استاندارد ملى( 2ppm ) ايران مى باشد. حداقل و حداكثر غلظت عناصر فلزات سنگين اندازه گيرى در اين مطالعه همراه با جمعيت ا نها در جدول (1) مشخص شده است. نقاط هم غلظت ا رسنيك نقاط هم غلظت كادميوم ونقاط هم غلظت سرب در منابع ا ب شرب روستاهاى منطقه مورد مطالعه كه در ا ن مقادير بالاتر ازحد استاندارد متمايز شده به ترتيب در شكل هاى (2) (3) و (4) نشان داده شده است. شكل 2- نقاط هم غلظت ا رسنيك( برحسب (ppb در منابع ا ب شرب روستاهاى منطقه مورد مطالعه شكل 3- نقاط هم غلظت كادميوم (برحسب (ppb در منابع ا ب شرب روستاهاى منطقه مورد مطالعه

7 /6 شكل 4 - نقاط هم غلظت سرب ) برحسب (ppb در منابع ا ب شرب روستاهاى منطقه مورد مطالعه نسبت به جاده اصلى بحث منطقه مورد مطالعه بخشى از پهنه ا تشفشانى اروميه - دختر مى باشد. برون زدگى توده عظيم گرانيتوي يدى- توناليتى باعث دگرگونى در توف ها و ا هك هاى اي وسن شده است. تمامى فلزات سنگين غير ا لومينيم از ديدگاه ژي وشيميايى جزء گروه عناصر كمياب بوده و داراى پتانسيل بالايى براى تمركز در سنگ هاى گرانيتوي يدى هستند [25]. وجود سنگ هاى ا تشفشانى در منطقه و وجود تركيبات و رگه هاى سولفيدى در اين سنگ ها (شكل 1 ) يكى از عوامل ا زاد سازى فلزات سنگين مى باشد.ا رسنيك سرب و كادميم داراى خواص مشابه گوگرد مى باشند و در هنگام تشكيل سولفيدها جايگزين اين عنصر مى گردند. با تطابق نقشه سنگ شناسى منطقه (شكل 1) و نقاط هم غلظت ا رسنيك (شكل 2) محرز است در نقاطى كه غلظت ا رسنيك بالاتر از حد استاندارد است سنگ هاى ا تشفشانى (ا ندزيت) بيشتر يافت مى شوند. همچنين استفاده از ا فت كش ها و علف كش هاى حاوى ا رسنيك به دليل رونق كشاورزى در شهر رفسنجان و نبود سيستم تصفيه فاضلاب براى صنايع فلزى و غير فلزى و صنايع شيميايى و سلولزى فلزات وارد چاه هاى جذبى شده و از ا ن جا به ا ب هاى زيرزمينى نفوذ مى كند. تحقيق ابراهيمي ميمند (1388) جهت اندازه گيرى مقدار ا رسنيك حداكثر مقدار ا رسنيك در نزديكى منطقه صنعتى رفسنجان و پس از ا ن در شمال دشت رفسنجان را نشان داد. در حاشيه منطقه صنعتى بدليل عدم وجود سيستم تصفيه فاضلاب و در شمال دشت هوازدگى و دگرسانى شيل هاى ژوراسيك داراى رگه هاى سولفيدى عامل ا لودگى مى باشد. ا لودگى در اثر ا رسنيك هم منشا طبيعى و هم منشا انسانزاد دارد [26] كه با نتايج اين تحقيق همخوانى دارد. در تحقيقى كه در سال 1389 توسط دهقانى و عباس نژاد در خصوص ا لودگي سفرة ا ب زيرزميني دشت انار به نيترات سرب ارسنيك و كادميوم انجام شد ا لودگي ا بهاي برخي از مناطق دشت انار به ا رسنيك سرب و نيترات را نشان داد. غلظت كادميوم در قسمتهايى ازدشت به حد اكثر مقدار مجاز در ا ب ا شاميدني نزديك است. رگه هاي سولفيدي معادن مس واقع در جنوب شرقي دشت انار به همراه كاني هاي سولفيدي دليل بالابودن غلظت ا رسنيك سرب و كادميوم در ا بهاي زيرزميني مى باشد [11]. كه با نتايج اين تحقيق هم خوانى دارد. مقادير بالاى سرب هم منشا طبيعى و هم منشا انسانى دارد. ذرات سرب حاصل از احتراق بنزين به صورت مستقيم يا غيرمستقيم بر سطح خاك وگياه فرود ا مده و سبب ا لودگى مى گردد و درنهايت به سيستم هاى ا بى وارد مى شود. با توجه به شكل( 4 ) كه موقعيت نقاط هم غلظت سرب را نسبت به جاده اصلى نشان مى دهد 75 درصد از نمونه هاى با غلظت بالاتر از حد مجاز در جاده اصلى قرار گرفته است.

8 7/ در تحقيق دهقانى و عباس نژاد (1389) كه بر روى ا لودگى سفره ا ب زير زمينى دشت انار انجام شد جاده پر ترافيك كرمان - يزد نيز يكي ديگر از منابع ا لودگي سرب در ا بهاي زيرزميني بخش مياني دشت انار محسوب مي شود [11] كه با نتايج اين تحقيق مطابقت دارد. در تحقيقى كه در سال 2013 توسط هو( Ho ) و همكاران در خصوص ارزيابى ا لودگى سطحى و درونى رسوبات دهانه رودخانه كام ايالت هايفونگ در ويتنام به فلزات سنگين و ا رسنيك انجام شد مشخص گرديد كه توسعه اقتصادى و اجتماعى و صنعتى و فعاليت هاى كشاورزى در اين منطقه باعث ا لودگى قابل توجه فلزات سنگين كبالت كروم مس منگنز نيكل سرب و روى و ا رسنيك شده است [20]. كه با نتايج اين تحقيق هم خوانى دارد. با توجه به دماى بالا و ph پايين و بالا بودن مقادير سرب ا رسنيك و كادميم در نمونه هاى و بالا بودن ا رسنيك و كادميم در نمونه 51 و قرارگيرى اين نمونه ها در زون گسل يادشده شرايط هيدروترمال حاكم است. در تحقيق دهقانى و عباس نژاد (1389) وجود غلظت بالاى عناصر به دليل شرايط هيدرترمال( بالا بودن دما ph پايين و قرارگيرى در زون گسل انار) تا ييد شد [11] كه با نتايج اين تحقيق منطبق است.غلظت مس در كليه موارد پايين تر از حد استاندارد توصيه شده توسط استاندارد ملى ا ب ايران و (2ppm) WHO بود. با توجه به پتانسيل خاك منطقه براى حضور مس و همچنين وجود رگه هاى سولفيدى در منطقه در كليه موارد مقدار مس حتى از حد مطلوب سازمان ملى ا ب ايران و مقدار توصيه شده توسط (2ppm) WHO پايين تر بود. مس در مقايسه با سه فلز ديگر مورد بررسى در اين تحقيق غير سمى است و انسان ها حيوانات و گياهان به مس براي تا مين و حفظ سلامتي خود نيازمندند. شهريارى و همكاران تحقيقى در سال 1389 جهت اندازه گيرى غلظت مس و كروم در ا ب زير زمينى و شبكه توزيع ا ب ا شاميدنى بيرجند انجام دادند. در تمام نمونهها غلظت مس پايين تر از حد استاندارد 1053 ايران و WHO بود. كه با نتايح اين تحقيق همخوانى دارد. در 67/9 درصد موارد غلظت كروم بالاتر از حد استاندارد بود [18]. ضريب همبستگى پيرسون بين عناصر موجود و برخى خواص فيزيكو شيميايى ا ب با استفاده از نرم افزار SPSS محاسبه گرديد. نتايج حاصل از ا زمون ا مارى ضريب همبستگى پيرسون نشان داد كه بين غلظت سرب و كادميوم (0.652=P) ارتباط معنادارى وجود دارد. همبستگى بدليل ورود اين ا لايندهها از منابع مشترك مثل فعاليتهاى انسانى يا ا لودگى طبيعى مثل هوازدگى كانسارهاى سولفيدى باشد. در ساير موارد ارتباط معنادارى بين غلظت فلزات سنگين با ساير پارامترهاى فيزيكو شيميايى اندازه گيرى شده در اين مطالعه مشاهده نگرديد. نتايج حاصل از ا زمون ا مارى واريانس يك طرفه (ANOVA) تفاوت معنا دارى بين ميانگين غلظت TDS و نوع منبع ا ب ا شاميدنى نشان نداد (0/83=P). نتيجه گيرى ا لودگى بخشى از منطقه مورد مطالعه به ا رسنيك سرب و كادميوم منشا طبيعى و انسانى دارد. پيشنهاد مى شود جهت تعيين منبع دقيق ا لودگى ا زمايشات بر روى بافت خاك منطقه نيز صورت گيرد. با توجه به مشكل كمبود ا ب در دشت رفسنجان بايستى به مساي ل مربوط به ا لودگى هاى محرز شده در اين تحقيق توجه خاص شده و در مورد رفع ا ن ها اقدام گردد. تشكر و قدردانى اين مطالعه در مركز تحقيقات مهندسى بهداشت محيط دانشگاه علوم پزشكى كرمان و با حمايت مالي معاونت تحقيقات و فن ا وري ا ن دانشگاه به انجام رسيده است كه بدينوسيله از دست اندر كاران سپاسگزاري مينمايد همچنين از همكارى و مساعدت هاى ا قايان مهندس محمد مبينى مهندس ايمان شريفى مهندس على حقيقى فر و خانم مهندس فاطمه نجفى سپاسگزارى مى گردد.

9 /8 REFERENCES 1. Buragohain M, Bhuyan B, Sarma HP. Seasonal variations of lead, arsenic, cadmium and aluminium contamination of groundwater in Dhemaji district, Assam, India. Environmental monitoring and assessment 2010;170(1-4): Hou D, He J, Lu C, Ren L, Fan Q, Wang J, et al. Distribution characteristics and potential ecological risk assessment of heavy metals (Cu, Pb, Zn, Cd) in water and sediments from Lake Dalinouer, China. Ecotoxicology and environmental safety 2013;93: Smith AH, Steinmaus CM.Health effects of arsenic and chromium in drinking water: recent human findings. Annual review of public health 2009;30: Brahman KD, Kazi TG, Afridi HI, Naseem S, Arain SS. Evaluation of high levels of fluoride, arsenic species and other physicochemical parameters in underground water of two sub districts of Tharparkar, Pakistan. A multivariate study. Water research 2013;47(3): Rajai G, Poorkhbaz A, Hsarymotla QS. Heavy metals health risk assessment of groundwater resources Aliabad katol Plain. Journal of North Khorasan University of Medical Sciences 2012;4(9): (In persian). 6. Sacmacı S, Kartal S, Sacmacı M. Determination of Cr (III), Fe (III), Ni (II), Pb (II) AND Zn (II) ions by FAAS in environmental samples after separation and preconcentration by solvent extraction using a triketone reagent. Environmental bulletin 2012;21(6): Argos M, Kalra T, Pierce BL, Chen Y, Parvez F, Islam T, et al. A prospective study of arsenic exposure from drinking water and incidence of skin lesions in Bangladesh. American journal of epidemiology 2011;174(2): EEA. Air quality in Europe. European Environment Agency 2013;9: Rosado JL, Ronquillo D, Kordas K, Rojas O, Alatorre J, Lopez P, et al. Arsenic exposure and cognitive performance in Mexican schoolchildren. Environmental health perspectives 2007;115(9): Babai y, Alavi Moghaddam.M, Qasemzadeh.F, Arbabzvar.M.H. Arsenic contamination of groundwater in the Kashmar Koohsorkh. Environmental Science and Technology 2007;10(3):31-5(In persian). 11. Dehghani M, Abbasnejad A. Cadmium, Arsenic, Lead and Nitrate Pollution in the Groundwater of Anar Plain. Journal of Environmental Studies 2011;36(56):28-30(In persian). 12. Mosaferi M, Taghipour H, Hasani AH, Borgheei M, Kamali Kordabad Z, Ghadirzadeh A. Study of arsenic presence in drinking water sources: a case study. Iranian Journal of Health and Environment 2008;1(1):19-28 (In persian). 13. WHO. WHO guidelines for indoor air quality: selected pollutants World Health Organization 2010; WHO. WHO Air quality guidelines for particulate matter, ozone, nitrogen dioxide and sulfur dioxide. Global update 2005World Health Organization 2006;2: Copper and the Environment Available from: www. ngdir.ir/geoportalinfo/psubjectinfo Detail.aspPID=161. Accessed January 18, Farias SS, Casa VA, Vázquez C, Ferpozzi L, Pucci GN, Cohen IM. Natural contamination with arsenic and other trace elements in ground waters of Argentine Pampean Plain. Science of the Total Environment 2003;309(1):

10 9/ 17. Mukherjee A, Sengupta MK, Hossain MA, Ahamed S, Das B, Nayak B, et al. Arsenic contamination in groundwater: a global perspective with emphasis on the Asian scenario. Journal of Health, Population and Nutrition 2006;24(2): Shahryari T, Moashery BN, Sharifzadeh GR. Concentrations of chromium and copper in the ground water and drinking water distribution network of Birjand Journal of Birjand University of Medical Sciences 2011;17(4):62-7(In persian). 19. Xiaolong W, Jingyi H, Ligang X, Qi Z. Spatial and seasonal variations of the contamination within water body of the Grand Canal, China. Environmental Pollution 2010;158(5): Ho HH, Swennen R, Cappuyns V, Vassilieva E, Neyens G, Rajabali M, et al. Assessment on pollution by heavy metals and arsenic based on surficial and core sediments in the Cam River-mouth, Haiphong province, Vietnam. Soil and Sediment Contamination: An International Journal 2013;22(4): Clesceri H, Greenberge A, D.Eaton A. Standard Methods For The Examination Of Water And Wastewater, 20th Edition, APHA, Washington DC Institute of Standards and Industrial Research of Iran (ISIRI) th.revision 2009(In persian). 23. Geological survey of Iran, cartographer GE. RAfsanjan: Geological survey of Iran Census of Population and Housing Available from :http: //amar.kr.ir/uploads/ sarshomari/ab/ rafsan.pdf. Accessed January 28, Geochemical zoning of environmental pollution of heavy metals with the application of GIS in Ghamsar-Ghohrood area. Thirty-Second Meeting of the International Congress on Earth Science 2014 feb; p:16-19 (In persian). 26. Ebrahimi meymand M, Abbasnejad A, Bhrooz M. Distribution and origin of arsenic in groundwater in Rafsanjan plain and providing a suitable solution for its removal. Proceedings of 14 th Conference of Geology and the Environment 2009 (In persian).