Research Paper: Psychometric Properties of Dunn's Sensory Profile School Companion

Transcript

1 REHABILITATION Autumn Vol 18. Num 3 Research Paper: Psychometric Properties of Dunn's Sensory Profile School Companion Guita Movallali 1, Abas Nesayan 2, *Roghayeh Asadi Gandomani 2 1 Pediatric Neurorehabilitation Research Center, University of Social Welfare and Rehabilitation Sciences, Tehran, Iran. 2 Department of Psychology, Faculty of Humanities, University of Bojnord, Bojnord, Iran. Use your device to scan and read the article online Citation: Movallali G, Nesayan A, Asadi Gandomani R. [Psychometric Properties of Dunn's Sensory Profile School Companion (Persian)]. Archives of Rehabilitation. 2017; 18(3): :: Received: 27 Apr Accepted: 25 Jul Keywords: Sensory profile, Validity, Reliability, School companion A B S T R A C T Objective Sensory processing refers to reception, adjustment, and integration of sensory information sequentially and generates adaptive responses. People need to have appropriate sensory processing abilities for functioning adequately in the environment and be able to participate in activities of daily living. Dunn's sensory processing model consists of two constructions. The first construction involves neurological thresholds, and the second construction concerns selfregulation. When the two continuums are connected, four basic patterns of sensory processing appear. The four models are: sensation seeking (including representation of high thresholds and active selfregulation strategy), sensory avoiding (including representation of low thresholds and active selfregulation strategy), sensory sensitivity (including representation of low thresholds and passive selfregulation strategy), and low registration (including representation of high thresholds and passive selfregulation strategy). Sensory processing patterns can be seen in each age group from infancy to adulthood. These patterns are different for people with disabilities such as autism, attention deficit disorder/ hyperactivity disorder, schizophrenia, Asperger syndrome, developmental disorders, and learning disabilities compared to those without disability. Dunn sensory profile school companion is provided to assess sensory processing patterns in children. As sensory processing plays an important role in the daily life of people, the purpose of this study was to determine the validity and reliability of Dunn's sensory profile school companion in children and students in the age group of 311 years. Materials & Methods The study was a descriptiveanalytical one. The population consisted of all children and students aged between 3 and 11 years and studying in Tehran schools in the academic year 9495 and those who attended preschools. The sample consisted of 384 children and students who were selected through multistage cluster sampling. Dunn's sensory profile companion was used to collect data. Dunn's sensory profile companion is a standardized measurement tool for assessing sensory processing abilities of children and students in the classroom and school and preschool environment. This tool was built by Winne Dunn. This profile are using for age range from 3 years to 11 years and 11 months and be completed by teachers and educators. Descriptive statistics such as mean and standard deviation were used for data analysis and confirmatory factor analysis, and Cronbach's alpha was used to draw inferences from the data. Results Confirmatory factor analysis was used to assess the validity of the sensory processing profile school companion. The results showed that sensory processing profiles are school companion and four factors had construct validity (P<0.001). Internal consistency (Cronbach's alpha) was used to evaluate the reliability. Cronbach s alpha for the entire questionnaire was 0.879, and for sensory registration, sensation seeking sensory sensitivity and sensory avoiding was 0.818, 0.885, 0.825, respectively. Thus, this confirms that the sensory processing profile school companion and four factors are reliable. Conclusion The results showed that Dunn's sensory profile has good reliability and validity. Dunn's sensory profile is a useful tool for assessing sensory processing patterns in school and kindergarten settings, and can be used by occupational therapists in clinical environments and by psychologists in educational environments. Information obtained from this profile can have diagnostic value and could also be used for the design of curriculum and classroom space. * Corresponding Author: Roghayeh Asadi Gandomani, PhD Address: Department of Psychology, Faculty of Humanities, University of Bojnord, Bojnord, Iran. Tel: +98 (58) r.asadi@ub.ac.ir 194

2 3 شماره. 18 دوره پاییز مدرسه فرم دان حسی نیمرخ روانسنجی ویژگیهای بررسی 2 گندمانی اسدی رقیه * 2 نسائیان عباس 1 موللی گیتا ایران. تهران توانبخشی و بهزیستی علوم دانشگاه اطفال اعصاب توانبخشی تحقیقات مرکز 1 ایران. بجنورد بجنورد دانشگاه انسانی علوم دانشکده روانشناسی گروه اردیبهشت 7 دریافت: تاریخ 1396 مرداد 03 پذیرش: تاریخ کلیدواژهها: روایی حسی نیمرخ مدرسه فرم پایایی کارکرد برای افراد میکند. اشاره سازشی پاسخ تولید و متوالی صورت به حسی اطالعات انسجام و تنظیم دریافت به حسی پردازش هدف دو شامل دان حسی پردازش مدل دارند. نیاز مناسب حسی پردازش توانایی به زندگی روزانه فعالیتهای در شرکت و محیط در مناسب چهار میشوند وصل هم به پیوستار دو این هنگامیکه است. خودگردانی دوم سازه و شناختی عصب آستانههای اول سازه میشود. سازه خودگردانی راهبرد و باال آستانههای بازنمایی شامل حسجویی از: عبارتند الگو چهار این میشود. ظاهر حسی پردازش از اساسی الگوی خودگردانی راهبرد و پایین آستانههای شامل حسی حساسیت فعال خودگردانی راهبرد و پایین آستانههای شامل حسی اجتناب فعال خردسالی از سنی گروه هر در حسی پردازش الگوهای منفعل. خودگردانی راهبرد و باال آستانههایی بازنمایی شامل پایین ثبت و منفعل آسپرگر نشانگان اسکیزوفرنیا بیشفعالی یا توجه نقص اختالل اوتیسم مانند ناتوانی با افراد در الگوها این میشود. دیده بزرگسالی تا الگوهای بررسی برای مدرسه فرم دان حسی پرسشنامه است. متمایز ناتوانی بدون افراد با مقایسه در یادگیری و تحولی اختاللهای و حاضر پژوهش هدف میکند ایفا افراد روزانه زندگی در مهمی نقش حسی پردازش که آنجا از است. شده تهیه کودکان در حسی پردازش است. سال 11 تا 3 دانشآموزان و کودکان در مدرسه فرم دان حسی نیمرخ پایایی و روایی تعیین سال 11 تا 3 دانشآموزان و کودکان تمامی شامل آماری جامعه است. )مقطعی( توصیفیتحلیلی نوع از حاضر پژوهش بررسی روش 384 شامل نمونه داشتند. حضور مهدکودکها در یا بودند تحصیل به مشغول 9495 تحصیلی سال در که بود تهران شهر ماه 11 و هسردم فرم دان حسی نیمرخ پرسشنامه از شدند. انتخاب چندمرحلهای خوشهای نمونهگیری طریق از که میشد دانشآموز و کودک یسح پردازش تواناییهای سنجش برای استانداردشده اندازهگیری ابزار یک مدرسه فرم حسی نیمرخ شد. استفاده دادهها جمعآوری برای و سال 11 تا سال 3 سنی دامنه برای پرسشنامه این است. ساخته را آن دان که است مدرسه محیط و کالس در دانشآموزان و کودکان استاندارد انحراف و میانگین توصیفی آمار از دادهها تجزیهوتحلیل برای میکنند. تکمیل را آن مربیان و معلمان و است استفاده قابل ماه 11 شد. استفاده کرنباخ آلفای و تأییدی عاملی تحلیل از دادهها از استنباط برای و پردازش پرسشنامه که داد نشان نتایج شد. استفاده تأییدی عامل تحلیل از حسی پردازش پرسشنامه سازه روایی بررسی برای یافتهها شد. استفاده کرونباخ( )آلفای درونی همسانی از پرسشنامه پایایی بررسی برای )0/001>P(. دارد سازه روایی آن عامل چهار و حسی حسی اجتناب و 0/825 حسی حساسیت 0/885 حسجویی 0/818 حسی ثبت 0/879 پرسشنامه کل برای کرونباخ آلفای مقادیر دارد. مطلوبی پایایی آن عامل چهار و پرسشنامه که گفت میتوان بنابراین بود. 0/812 مدرسه در را روز از زیادی مدتزمان کودکان دارد. مطلوبی پایایی و روایی دان حسی نیمرخ که داد نشان پژوهش یافتههای نتیجهگیری و مدرسه محیط در حسی پردازش الگوهای سنجش برای مفیدی ابزار مدرسه فرم دان حسی نیمرخ میکنند. سپری مهدکودک و کنند. استفاده ابزار این از میتوانند آموزشی محیطهای در روانشناسان و بالینی محیطهای در کاردرمانگران بنابراین است مهدکودک کالسی فضای و آموزشی برنامه طراحی در هم و باشد داشته تشخیصی ارزش میتواند هم پرسشنامه این از بهدستآمده اطالعات شود. استفاده مقدمه ما به که میکند ایجاد را شبکهای مرکزی اعصاب سیستم نادیدهگرفتن توجهکردن دریافت تفسیر شناسایی اجازه ام به میدهد. را معینی حسهای از اجتناب یا جستوجوکردن زا و جستوجوکنیم است لذتبخش که را آنچه میدهد اجازه را حسی ما که روشی کنیم. اجتناب است دردناک که چیزی گونه به شخص هر بنابراین است شده فردی میکنیم تفسیر مشابه طور به حس این اگر حتی داد خواهد نشان واکنش متفاوتی بین جزئی تفاوتهای درک به است ممکن حواس شود. تجربه مسئول: نویسنده * گندمانی اسدی رقیه دکتر روانشناسی. گروه انسانی علوم دانشکده بجنورد دانشگاه بجنورد نشانی: +98 )58( تلفن: r.asadi@ub.ac.ir رایانامه: 195

3 پاییز دوره. 18 شماره 3 افراد کمک کند برای مثال ترجیح میان انواع غذاها و قسمهای موسیقی ]1[. پردازش حسی واژهای کلی است و به شیوهای اشاره میکند که سیستمهای عصبی محیطی و مرکزی اطالعات حسی دریافتی را مدیریت میکنند ]2[. این واژه همچنین به دریافت تنظیم و انسجام اطالعات حسی به صورت متوالی و تولید پاسخ سازشی اشاره میکند ]3[. تالش محققان برای توسعه مطالعه پردازش حسی به نظریه یکپارچگی حسی 1 برمیگردد که اولینبار ایرز ]4[ 2 آن را مطرح کرد. مدل دان 3 از پردازش حسی مبتنی بر دانش علوم اعصاب و علوم رفتاری است ]6 5[. دان ]57[ بر اساس دادههای بهدستآمده از بیش از هزار کودک با و بدون ناتوانی فرض کرد که بین عملیات سیستم عصبی و راهبردهای خودگردانی 4 ارتباط وجود دارد و تعامل این کارکردها الگوهای اساسی چهارگانه از پردازش حسی را ایجاد میکند. بعد از ایجاد این فرضهای اولیه دان و همکارانش ]57[ این فرضیهها را درباره الگوهای اساسی پردازش حسی در گروههای سنی دیگر و همچنین در گروههای با و بدون ناتوانیهای ویژه ارزیابی کردند. نتیجه این بود که الگوهای پردازش حسی در هر گروه سنی از خردسالی تا بزرگسالی دیده میشود و این الگوها در افراد با ناتوانی شامل درخودماندگی اختالل نقص توجه یا بیشفعالی اسکیزوفرنیا نشانگان آسپرگر و اختاللهای تحولی و یادگیری در مقایسه با افراد بدون ناتوانی هم متمایزتر و هم شدیدتر است ]5[. در ایران نیز پژوهشهایی در زمینه پردازش حسی بر اساس مدل دان انجام شده است. در این زمینه میتوان به پژوهش دهقان میرزاخانی زارعی و رازجویان اشاره کرد که در پژوهش خود به بررسی ارتباط میان پردازش حسی و رفتار در کودکان مبتال به اختالل نقص توجه و بیشفعالی پرداختند. در این پژوهش از پرسشنامه وضعیت حسی استفاده شد. نتایج نشان داد که بین متغیرهای پرسشنامه وضعیت حسی و پرسشنامه مشکالت رفتاری همبستگی معنادار وجود دارد ]8[. جمشیدیان جلیلی و حقگو نیز به بررسی تأثیر پردازش حسی بر مشارکت کودکان اوتیسم پرداختند و به این نتیجه دست یافتند که ضعف در پردازش حسی به ویژه حساسیت حسی میتواند عامل مهمی در محدودکردن مشارکت کودکان اوتیسم در فعالیتها باشد ]9[. نسائیان کاظمی پیشیاره هاشمیآذر و فرخی در پژوهش خود به بررسی الگوهای پردازش حسی در کودکان اوتیسم با استفاده از پرسشنامه الگوهای پردازش حسی پرداختند. نتایج نشان داد که کودکان اوتیسم الگوهای پردازش حسی متفاوتی دارند. این کودکان در الگوهای ثبت پایین حساسیت حسی و حسجویی تفاوت احتمالی و در اجتناب حسی تفاوت قطعی دارند ]10[. اسدی کاظمی پیشیاره هاشمیآذر و نسائیان در پژوهشی به بررسی رابطه کارکردهای اجرایی و الگوهای پردازش حسی در کودکان اوتیسم پرداختند. نتایج پژوهش آنها نشان میدهد که الگوهای پردازش حسی با کارکردهای اجرایی رابطه منفی معنادار دارد ]11[. مدل پردازش حسی دان شامل دو سازه است. سازه اول آستانههای عصب شناختی است. آستانههای 5 عصب شناختی سیستمهای عصبی مهمی هستند که برای درک پردازش حسی ایجاد شدهاند. آستانه نقطهای است که در آن درونداد کافی برای فعال شدن سلولهای عصبی یا سیستم وجود دارد. زمانیکه محرکها به اندازه کافی قوی هستند تا آستانه را راهاندازی کنند موجب فعالیت میشوند برای مثال شما چیزی را میبینید ]5[. آستانهها به صورت پیوستار هستند زمانیکه شخصی آستانه حسی پایینی دارد به این معنی است که به محرکها به صورت کامل توجه میکند و پاسخ میدهد زیرا سیستم بهسادگی با این وقایع حسی فعال میشود. زمانیکه شخصی آستانه باالیی دارد به این معنی است که محرکهایی را از دست میدهد که افراد دیگر بهآسانی به آن توجه میکنند زیرا به محرکهای قویتری برای فعال شدن نیاز دارد. هر شخص برای توجه کردن و پاسخ دادن به وقایع حسی در زندگی روزانه به دامنه ویژهای از آستانهها نیاز دارد و این آستانهها ممکن است برای هر نوع از درونداد حسی متفاوت باشند. فردی ممکن است بهسادگی به صداها توجه کند برای مثال آستانه پایین برای صدا اما ممکن است به سایر محرکها بهراحتی توجه نکند مانند لمس کردن زیرا ممکن است آستانه باالیی برای لمس کردن داشته باشد ]6[. سازه دوم خودگردانی است خودگردانی سازهای رفتاری است که روی پیوستار )منفعل یا فعال( قرار دارد. افرادی که راهبرد منفعلی دارند پس از رویداد به آن واکنش نشان میدهند. برای مثال کودک ممکن است در طول بازی به نشستن در بین دو کودک دیگر ادامه دهد حتی اگر صداهای محیطی برای او آزاردهنده باشد. زمانیکه کودک از همه صداها احساس ناراحتی میکند اما تغییری در وضعیت خود ایجاد نمیکند از راهبرد خودگردانی منفعل استفاده میکند. در انتهای دیگر این پیوستار افراد از راهبرد فعالی استفاده میکنند آنها تمایل دارند کارهایی را انجام دهند تا مقدار و نوع دروندادی را که برایشان در دسترس است کنترل کنند. برای مثال کودکی که بین دو کودک دیگر است در صورتی که صداها آزاردهنده باشند به مکان آرامتری خواهد رفت. این راهبرد خودگردانی فعال برای سازگاری با موقعیت است که مقدار درونداد حسی را کنترلپذیرتر میکند ]5[. هنگامیکه این دو پیوستار به هم وصل میشوند چهار الگوی اساسی از پردازش حسی ظاهر میشود. این چهار الگو عبارتند از: 1 حسجویی 6 شامل بازنمایی آستانههای باال و راهبرد 5. Threshold 6. Sensation seeking 1. Sensory integration theory 2. Ayres 3. Dunn s Model 4. Selfregulation»گیتا موللی و همکاران. بررسی ویژگیهای روانسنجی نیمرخ حسی دان فرم مدرسه«196

4 3 شماره. 18 دوره پاییز ]5[ دان حسی پردازش مدل 1. جدول رفتاری خودگردانی/پاسخهای راهبرد فعال حسجویی حسی اجتناب منفعل پایین ثبت حسی حساسیت شناختی عصب آستانههای باال آستانه پایین آستانه و پایین آستانههای شامل 7 حسی اجتناب 2 فعال خودگردانی آستانههای شامل 8 حسی حساسیت 3 فعال خودگردانی راهبرد شامل 9 پایین ثبت 4 و منفعل خودگردانی راهبرد و پایین ]12[. منفعل خودگردانی راهبرد و باال آستانههایی بازنمایی تهیه بسیاری پرسشنامههای حسی نیمرخ سنجش برای دان فرم دان حسی نیمرخ پرسشنامهها این از یکی است. کرده بخشی کودکان اینکه به توجه با پژوهش این در که است مدرسه پردازش سنجش برای میگذرانند مدرسه در را خود وقت از شماره جدول در که همانطور شد. خواهد استفاده آن از حسی افراد روزانه زندگی در مهمی نقش حسی پردازش است آمده 1 ام کشور در که میدهد نشان انجامشده بررسیهای و میکند ایفا وجود کودکان در حسی پردازش سنجش برای استانداردی ابزار از را پرسشنامه این برآنیم پژوهش این در دلیل همین به ندارد. کنیم. بررسی روانسنجی ویژگیهای لحاظ بررسی روش پرسشنامه پایایی و روایی كه پژوهش این ماهیت به توجه با نوع از پژوهش این است مدرسه فرم دان حسی پردازش میشود. محسوب )مقطعی( توصیفیتحلیلی نمونهگیری روش و نمونه جامعه تهران شهر سال 11 تا 3 کودکان تمامی را پژوهش این جامعه خوشهای نمونهگیری روش از نمونهگیری برای میدهند. تشکیل بر پژوهش این در نمونه اعضای تعداد شد. استفاده مرحلهای چند. شد برآورد نفر 384 ]13[ زیر فرمول اساس z 2 n= pq α/2 =384 d 2 میتواند ندارد اطالع P حقیقی مقدار از محقق اینکه به توجه با این در کند. محاسبه را n و دهد قرار 0/5 با برابر فرمول در را آن صورت این در البته میشود. گرفته نظر در 0/05=d مقدار فرمول اندازه به حاصل نمونه حجم بنابراین و دارد مقدار بیشینه Pq استفاده با جامعه بزرگی به توجه با ]13[. بود خواهد بزرگ کافی شد. انتخاب نمونه مرحلهای چند خوشهای نمونهگیری روش از جنوب شمال منطقه پنج به ابتدا تهران شهر كه ترتیب بدین تصادف به منطقه یك سپس شد. تقسیم غرب و شرق مركز مدارس و مهدکودکها از تعدادی منطقه آن از و شد انتخاب شود. حاصل مدنظر نمونه تا شدند بررسی ابزار است. کرده تهیه را مدرسه فرم حسی نیمرخ )2006( دان برای استانداردشدهای اندازهگیری ابزار مدرسه فرم حسی نیمرخ و کالس در دانشآموزان حسی پردازش تواناییهای سنجش تا سال 3 سنی دامنه برای پرسشنامه این است. مدرسه محیط ]14[. است استفاده قابل ماه 11 و سال 11 نمرهگذاری و اجرا به حسی پردازش پرسشنامه درباره توضیحاتی ارائه از پس را آن تا شد داده او معلم به دانشآموز هر پرسشنامه معلمان )همیشه لیکرتی صورت به پرسشنامه نمرهگذاری کند. تکمیل نمرهگذاری در و است هرگز( و بهندرت گاهیاوقات اغلب شد: استفاده نمرات محاسبه برای زیر ارزشهای از پرسشنامه بهندرت= 4 نمره گاهیاوقات= 3 نمره 2 اغلب= نمره همیشه= 1 نمره. هرگز= 5 نمره گزارش باالتر طبقه نمره زد عالمت را طبقه دو بین معلم اگر نمره( )4 کنید ثبت را بهندرت بهندرت و هرگز بین میشود: نمره( )3 کنید ثبت را گاهیاوقات گاهیاوقات و بهندرت بین و اغلب بین نمره( )2 کنید ثبت را اغلب اغلب و گاهیاوقات بین نمره(. )1 کنید ثبت را همیشه همیشه اجرا روش انتخاب هدف جامعه بین از نمونه الزم مجوزهای اخذ از پس چندمرحلهای خوشهای نمونهگیری از منظور این برای شد. شد: اجرا زیر مراحل و شد استفاده شد. انجام مرحله دو در حاضر پژوهش کار ماهیت به توجه با آن ترجمه به مربوط اقدامات و شد تهیه پرسشنامه اول مرحله در نسخه ترجمه 1 گرفت: صورت مراحل این ترجمه برای شد. انجام 7. Sensation avoidance 8. Sensation sensitivity 9. Low registration 197 مدرسه«فرم دان حسی نیمرخ روانسنجی ویژگیهای بررسی همکاران. و موللی»گیتا

5 3 شماره. 18 دوره پاییز ترجمهشده نسخههای از واحد نسخه تهیه 2 فارسی به انگلیسی مقایسه 4 انگلیسی به فارسی نسخه ترجمه 3 فارسی به مرحله همین در اصلی. نسخه با بهدستآمده انگلیسی نسخه نظر و بررسی را صوری روایی روانشناس دو و کاردرمانگر سه اصطالحات و فرهنگی لحاظ از پرسشنامه تا کردند اعالم را خود در پرسشنامه پژوهش اجرای از قبل شود. بررسی تخصصی شد. اجرا هدف نمونه مشابه نمونهای روی بر مقدماتی آزمونی ارتقای به کمک و پاسخدهی زمان تعیین موجب موضوع این شد. پرسشنامه اجرا مدنظر نمونه روی تهیهشده پرسشنامه دوم مرحله در تحصیلی سال از ماه پنج گذشت از بعد که صورت این به شد. دست به کافی شناخت دانشآموزانشان از معلمان هنگامیکه و ات شد داده آنها به دان حسی نیمرخ پرسشنامه بودند آورده دادههای پرسشنامهها جمعآوری از پس کنند. تکمیل را آن روایی بررسی برای شد. استخراج آماری عملیات انجام برای خام استفاده تأییدی عامل تحلیل از حسی پردازش پرسشنامه سازه آلفای روش از استفاده با پرسشنامه پایایی بررسی همچنین شد. SPSS نرمافزارهای از آماری تحلیل انجام برای شد. انجام کرونباخ شد. گرفته کمک 22 ورژن AMOS و یافتهها که داشتند حضور ساله ۱۱ تا ۴ کودک ۳۸۴ حاضر پژوهش در بودند. دختر درصد( )۵۵/۵ نفر ۲۱۳ و پسر ) ۴۴/۵ درصد( نفر ۱۷۱ منظور به شد. استفاده سازه روایی از پرسشنامه روایی بررسی برای استفاده تأییدی عامل تحلیل آماری روش از سازه روایی بررسی از برخی که شد مشخص اولیه تأییدی عامل تحلیل از پس شد. دارند. عاملها با ۰/۵ از کمتر عاملی بار اصلی پرسشنامه سؤاالت عامل تحلیل باقیمانده سؤاالت با مجددا سؤاالت این حذف با شدند. تأیید 2 شماره جدول سؤاالت با ابعاد و شد انجام تأییدی بهجز پرسشنامه کل نمره ابعاد همه در 3 شماره جدول به توجه با میدهند نشان را قابلقبولی برازش شاخصها سایر خیدو شاخص این )ب عد( عامل چهار دارد. سازه روایی حسی پردازش پرسشنامه بنابراین پرسشنامه ابعاد با آنها عاملی بار و سؤاالت 2. جدول عامل سؤال عاملی بار سؤال عاملی بار ۰/۶۸ ۲۳ ۰/۷۸۷ ۱ ۰/۵۵۸ ۲۴ ۰/۷۲۱ ۲ ۰/۶۶۱ ۲۵ ۰/۷۹۵ ۳ ۰/۶ ۳۶ ۰/۸۶۱ ۱۱ حسی ثبت ۰/۷۹۳ ۴۸ ۰/۷۵۳ ۱۲ ۰/۷۳۶ ۴۹ ۰/۷۵۴ ۱۳ ۰/۵۳۱ ۵۰ ۰/۶۷۷ ۲۲ ۰/۵۰۸ ۳۰ ۰/۶۰۴ ۴ ۰/۷۱۳ ۰/۶۹۶ ۳۹ ۴۰ ۰/۷۸۱ ۰/۸۰۱ ۲۶ ۲۷ حسجویی ۰/۷۰۵ ۴۱ ۰/۷۸ ۲۸ ۰/۴۹۱ ۹ ۰/۸۰۱ ۵ ۰/۵۵۱ ۰/۵۰۷ ۱۹ ۴۲ ۰/۴۹۴ ۰/۵۹۵ ۶ ۷ حسی حساسیت ۰/۴۷۶ ۸ ۰/۵۰۱ ۵۸ ۰/۶۱۹ ۳۱ ۰/۵۳۶ ۵۹ ۰/۸۲۶ ۳۲ ۰/۶۲۷ ۰/۷۶۳ ۶۰ ۶۱ ۰/۷۸۷ ۰/۶۹۲ ۳۳ ۳۴ حسی اجتناب ۰/۶۲۶ ۶۲ ۰/۶۶۶ ۳۵ ۰/۴۵۴ ۵۷ مدرسه«فرم دان حسی نیمرخ روانسنجی ویژگیهای بررسی همکاران. و موللی»گیتا 198

6 پاییز دوره. 18 شماره 3 جدول 3. بررسی شاخصهای برازش تحلیل عامل تأییدی پرسشنامه پردازش حسی )ابعاد و نمره کل( ابعاد شاخص آماره مقدار احتمال دامنه قابلقبول نتیجه ۲۶۰/۱۱ ۰/۹۱ ۰/۹۱ ثبت حسی ۰/۰۷۱ ۱۵۸ حساسیت حسی ۰/۰۶۶ ۶۶/۵ ۰/۹۱ ۰/۹ حسجویی ۰/۰۷۵ ۱۵۸ اجتناب حسی ۰/۰۶۶ ۳۶۵/۲۲ ۰/۹۲ نمره کل ۰/۰۶۵ پرسشنامه نیز تأیید شد. شایان ذکر است شاخص خیدو زمانی که حجم نمونه باالتر از ۲۰۰ نفر است و تعداد متغیرهای مشاهدهپذیر مدل زیاد است تقریبا همیشه از لحاظ آماری معنادار است ]15 13[. برای بررسی پایایی پرسشنامه تأییدشده از همسانی درونی )آلفای کرونباخ( استفاده شد. نتایج آن در جدول شماره 4 ارائه شده است. با توجه به جدول شماره 4 کل پرسشنامه همچنین مؤلفه آن همسانی درونی باالیی دارند. جدول 4. بررسی پایایی پرسشنامه با استفاده از روش همسانی درونی )آلفای کرونباخ( کل پرسشنامه عامل ۱ )ثبت حسی( عامل ۲ )حسجویی( عامل ۳ )حساسیت حسی( عامل ۴ )اجتناب حسی( تعداد گویه ۴۰ ۱۴ ۸ ۷ ۱۱ میزان آلفا ۰/۸۷۹ ۰/۸۱۸ ۰/۸۸۵ ۰/۸۲۵ ۰/۸۱۲ 199»گیتا موللی و همکاران. بررسی ویژگیهای روانسنجی نیمرخ حسی دان فرم مدرسه«

7 پاییز دوره. 18 شماره 3 بحث در دهههای اخیر برای تهیه ابزارهای معتبر در زمینه اندازهگیری پردازش حسی در کودکان کوششهای فراوانی شده است. یکی از این ابزارها نیمرخ حسی فرم مدرسه )دان 2006( است ]14[. هدف مطالعه حاضر بررسی ویژگیهای روانسنجی نیمرخ حسی دان فرم مدرسه در کودکان 3 تا 11 سال شهر تهران بود. دادههای جداول شماره 2 تا 4 نشان میدهند که نیمرخ حسی دان فرم مدرسه روایی و پایایی قابل قبولی در بین کودکان ایرانی دارد. برای سنجش روایی هم برای ابعاد پرسشنامه و هم برای کل پرسشنامه از تحلیل عاملی تأییدی استفاده شد. برای سنجش پایایی از آلفای کرنباخ استفاده شد که نتایج نشان داد کل پرسشنامه و مؤلفههای آن همسانی درونی خوبی دارند. یافتههای پژوهش حاضر با نتایج پژوهش دان )2006( همسو است. بنابراین نیمرخ حسی دان فرم مدرسه روایی و پایایی مطلوبی برای سنجش الگوهای پردازش حسی کودکان در محیط مدرسه دارد. بر اساس یافتههای حاصل از این مطالعه میتوان گفت که نیمرخ حسی فرم مدرسه با در نظر گرفتن یافتههای مربوط به روایی و پایایی زمان الزم برای تکمیل فرم و سهولت نمرهگذاری و تفسیر ابزاری برای سنجش الگوهای پردازش حسی در کودکان 4 تا 11 سال کامال مناسب است. یکپارچگی حسی عبارت است از توانایی مغز در دریافت تشخیص تعبیر و بهکارگیری حجم زیادی از اطالعات حسی که از طریق محرکهای بیرونی و درونی به بدن و دستگاه عصبی وارد میشود. از دیدگاه نظریه ایرز یکپارچگی حسیحرکتی از دوران نوزادی شروع میشود و اساس شناخت حسها و یادگیری حرکات است ]17[. بنابراین مهم است تالش کنیم تا مشکالت حسی کودکان را درک کنیم چراکه این درک ما را قادر میسازد تا درک بهتری از نیازها و رفتار آنها داشته باشیم ]16[. از سوی دیگر با توجه به اینکه امروزه تمرکز اصلی درمان در رفع موانع یادگیری بر تغییرات ارگونومیک و حسی به منظور موفقیت تحصیلی تأکید دارد ]18[ نیمرخ حسی دان فرم مدرسه که ابزار استانداردشدهای برای ارزیابی تواناییهای پردازش حسی دانشآموزان است میتواند در این زمینه کمککننده باشد. نیمرخ حسی فرم مدرسه بدون تردید بخشی از ارزیابی جامع دانشآموزان 3 سال تا 11 سال و 11 ماه به شمار میآید به ویژه زمانی که با سایر ارزیابیها مشاهدهها و گزارشها ترکیب شود. همچنین میتواند برای طراحی درمانها و مداخالت مبتنی بر حس استفاده شود. برای مثال اطالعات حاصل از آن میتواند برای تحریک حسی که شامل به کارگیری تحریکات حسی مناسب )لمس فشاری دهلیزی بینایی و غیره( میشود و هدف آن افزایش پاسخ رفتاری عمومی مانند بهبود توجه یا برانگیختگی آرامش و کاهش ضربان قلب است بسیار کمککننده باشد. تحریک حسی یکی از رویکردهای مبتنی بر نظریه یکپارچگی حسی است ]19[. نتایج نیمرخ حسی فرم مدرسه میتواند با یافتههای بهدستآمده از نیمرخ حسی فرم مراقبان ترکیب شود تا دیدگاه جامعی از عملکرد دانشآموز در محیطهای مختلف به دست آید. معلمان و مراقبان هرکدام دیدگاه منحصربهفردی از عملکرد دانشآموز دارند. این عمل مشارکت بین معلم و مراقب را تسهیل میکند تا راهبردهایی برای حمایت از مشارکت دانشآموز در همه محیطها شامل خانه مدرسه و جامعه کسب شود. عالوه بر این کاردرمانگران با استفاده از این پرسشنامه میتوانند مشکالت حسی گروههای مختلف کودکان را شناسایی کنند و در راستای طراحی درمان برای رفع آن در محیطهای بالینی برنامهریزی و اقدام کنند. نتیجهگیری از مقیاس مذکور میتوان برای این موارد استفاده کرد: 1( سنجش مشکالت حسی دانشآموزان در محیط مدرسه 2( سنجش الگوهای پردازش حسی 3( بررسی شیوع مشکالت حسی در مدارس و 4( شناسایی و تشخیص مشکالت حسی در کودکان. یکی از محدودیتهای این پژوهش همکارینکردن برخی از مدیران مهدکودکها و مدارس و مربیان و معلمان در تکمیل پرسشنامهها بود به گونهای که برای جمعآوری نمونه مدنظر 500 پرسشنامه توزیع شد. یکی دیگر از محدودیتهای پژوهش حاضر این است که در نمونه حاضر دسترسی به کودکان 3 ساله میسر نشد. پیشنهاد میشود عالوه بر تکرار این پژوهش در جمعیت عادی با نمونه بزرگتر پژوهشهای زیرگروههای کودکان استثنایی را که احتماال مشکالت حسی بیشتری دارند با استفاده از این پرسشنامه بررسی کنند. تشکر و قدردانی از تمامی معلمان و مربیانی که ما را در تکمیل پرسشنامهها یاری کردند سپاسگزاریم. از مرکز اعصاب و اطفال دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی نیز که این طرح با حمایت مالی آنها اجرا شده است کمال تشکر را داریم. این مقاله مستخرج از طرح پژوهشی تصویبشده در مرکز تحقیقات اعصاب و اطفال دانشگاه علوم بهزیستی است.»گیتا موللی و همکاران. بررسی ویژگیهای روانسنجی نیمرخ حسی دان فرم مدرسه«200

8 Autumn Vol 18. Num 3 REHABILITATION References [1] Myles BS. Asperger syndrome and sensory issues: Practical solutions for making sense of the world. Lenexa: Autism Asperger Publishing Company; [2] Miller LJ. Sensational kids: Hope and help for children with Sensory Processing Disorders (SPD). Canada: Perigee Book; [3] Schaaf RC, Miller LJ. Occupational therapy using a sensory integrative approach for children with developmental disabilities. Mental Retardation and Developmental Disabilities Research Reviews. 2005; 11(2): doi: /mrdd [4] Brown NB, Dunn W. Relationship between context and sensory processing in children with autism. American Journal of Occupational Therapy. 2010; 64(3): doi: /ajot [5] Dunn W. Supporting children to participate successfully in everyday life by using sensory processing knowledge. Infants & Young Children. 2007; 20(2): doi: /01. iyc d [16] Kern JK, Trivedi MH, Garver CR, Grannemann BD, Andrews AA, Savla JS, et al. The pattern of sensory processing abnormalities in autism. Autism. 2006; 10(5): doi: / [17] GhasemPour L, Hosseini FS, MohammadZadeh H. [Does sensory motor integration exercises effect on static and dynamic balance in children with trainable mental retardation (Persian)]. Archives of Rehabilitation. 2015; 16(1):2635. [18] Matin Sadr N, Haghgoo HA, Samadi SA, Rassafiani M, Bakhshi E. [Research paper: Impact of air seat cushions and ball chairs on classroom behavior of students with autism spectrum disorder (Persian)]. Archives of Rehabilitation. 2016; 17(2): doi: /jrehab [19] Gharebaghi S, Mohhamad Jani Z, Sortchi H, Biglariyan A. [Effectiveness of sensory stimulation by weighted vest on motor skills and attention of 610 years old children with learning disorders (Persian)]. Archives of Rehabiliation. 2011; 12(2):2731. [6] Dunn W. The impact of sensory processing abilities on the daily lives of young children and their families: A conceptual model. Infants & Young Children. 1997; 9(4): doi: / [7] Dunn W, Myles BS, Orr S. Sensory processing issues associated with asperger syndrome: A preliminary investigation. American Journal of Occupational Therapy. 2002; 56(1): doi: /ajot [8] Dehghan F, Mirzakhani N, Alizade Zare M, Razjoyan K. [The relationship between sensory processing and behavior in children with attention deficit disorder and hyperactivity 7 to 10 years old (Persian)]. Journal of Modern Rehabiliation. 2015; 9(3):918. [9] Jamshidian E, Jalili N, Haghgoo H. [The effect of sensory processing abilities on participation of children with autism (Persian)]. Medical Daneshvar. 2016; 23(120):3344. [10] Nesayan A, Kazemi F, Pishyare E, Hashemi Azar J, Farokhi NA. [Sensory processing patterns of Autistic children from teachers point of view (Persian)]. Journal of North Khorasan University of Medical Sciences. 2013; 5(3): [11] Asadi Gandomani R, Kazemi F, Pishyare E, Hashemi Azar J, Nesayan A. [Relationship between executive functions with sensory processing patterns in autistic student (Persian)]. Psychology of Exceptional Individuals. 2016; 6(23):2748. doi: / jpe [12] Hochhauser M, EngelYeger B. Sensory processing abilities and their relation to participation in leisure activities among children with HighFunctioning Autism Spectrum Disorder (HFASD). Research in Autism Spectrum Disorders. 2010; 4(4): doi: /j.rasd [13] Hooman H. [Structural equation modeling using LISREL software (Persian)]. Tehran: SAMT Publication; [14] Dunn W. Sensory Profile School Companion (SPSC). London: Pearson; [15] Abareshi A, Hosseini Y. [Structural equation modeling (Persian)]. Tehran: Jame'e Shenasan; »گیتا موللی و همکاران. بررسی ویژگیهای روانسنجی نیمرخ حسی دان فرم مدرسه«