Βιοϊατρική έρευνα και καινοτομία για τους ασθενείς: ερευνητική εμπειρία σε συνεργασία με ενώσεις ασθενών

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Βιοϊατρική έρευνα και καινοτομία για τους ασθενείς: ερευνητική εμπειρία σε συνεργασία με ενώσεις ασθενών"

Θεοδώρα Μοσχοβάκης
5 χρόνια πριν
Προβολές:

1 3ο Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρείας Φαρμακευτικής Ιατρικής Βιοϊατρική Έρευνα: Στοχεύοντας στην Καινοτομία Βιοϊατρική έρευνα και καινοτομία για τους ασθενείς: ερευνητική εμπειρία σε συνεργασία με ενώσεις ασθενών Κούλης Γιαννουκάκος Διευθυντής Ερευνών Εργαστήριο Μοριακής Διαγνωστικής IΠΡΕΤΕΑ Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών Δημόκριτος

2 Σήμερα λόγω της Μοριακής Γενετικής γνωρίζουμε ότι οι περισσότερες κοινές νόσοι αποτελούνται από περίπου χιλιάδες σπάνιες γενετικές νόσους Η συχνότητα της κάθε μίας είναι χαμηλή αλλά στο σύνολο αφορούν περίπου το 10% του πληθυσμού Αδυναμία λειτουργίας σε μικρές χώρες όπως η Ελλάδα συλλόγων ασθενών για όλες τις Σπάνιες Παθήσεις Σήμερα στην Ελλάδα (υπό-)λειτουργούν περίπου 30 σύλλογοι ασθενών για συγκεκριμένες γενετικές ασθένειες ή ομάδες αυτών Ανάγκη υποστήριξης αυτών των ασθενών όσον αφορά την αρχική διάγνωση, τις διαγνωστικές εξετάσεις αργότερα, τη φαρμακευτική αγωγή και πολλά άλλα θέματα που σχετίζονται με την ποιότητα ζωής Ιδιαιτερότητες κάθε ασθένειας, ανάγκη εξειδικευμένης υποστήριξης

3 Σε Ευρωπαϊκό επίπεδο έχουν αρχίσει να δημιουργούνται Κέντρα Εμπειρογνωμοσύνης Κέντρα Αναφοράς Μεγάλη υστέρηση της Ελληνικής Νομοθεσίας

4 Εργαστήριο Μοριακής Διαγνωστικής ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» 20 Χρόνια Γενετικής του Καρκίνου BRCA1, BRCA2, other genes after genetic counseling (TP53, STK11, MLH1, MSH2 etc) Sanger seq BROCA panel Mayo Clinic in-house panel NGS Έναρξη συνεργασίας με HeCOG

5 Hereditary Cancer Predisposition Syndromes Syndrome Gene Organs affected breast/ BRCA1 breast, ovaries ovarian HBOC BRCA2 breast, ovaries, prostate, pancreas CHEK2 CHEK2 breast, thyroid, colon, kidney, osteo-, chrondo-sarcomas?? FAP APC colon, polyps HNPCC MLH1, MSH2 colon, endometrium, ovaries, brain, PMS2, MSH6 urinary tract, biliary, other types of cancer Peutz Jeghers STK11/LKB1 Melanin pigmentation lips, hamartomatous intestinal polyps small bowel, colon, pancreatic, breast Multiple Endocrine ΜΕΝ1 parathyroid, pituitary gland, pancreas, many others Neoplasia RET adrenals, thyroid, parathyroid Li-Fraumeni p53, breast, sarcomas, leukemia, brain Von-Hippel-Lindau VHL retina, kidney, cerebellum, spinal cord, adrenals Cowden PTEN breast, thyroid, ovaries, skin HDGC CDH1 lobular breast ca, diffuse gastric ca Fostira et al, J BUON, Sep 2007 S13-22.

Δίκτυο αλληλεπιδράσεων πρωτεϊνών που εμπλέκονται στον κληρονομικό καρκίνο 6 7 5

διατήρηση σταθερότητας γονιδιώματος 1. ρύθμιση μεταγραφής 2.

6 Δίκτυο αλληλεπιδράσεων πρωτεϊνών που εμπλέκονται στον κληρονομικό καρκίνο επιδιόρθωση DNA 2. έλεγχος κυτταρικού κύκλου 3. διατήρηση σταθερότητας γονιδιώματος 1. ρύθμιση μεταγραφής 2. ουβικιτινίωση πρωτεϊνών 3. αποσιώπηση Χ-χρωμοσώματος 4. αναδιαμόρφωση χρωματίνης Narod SA, Foulkes WD. Nat Rev Cancer 2004

7 Weitzel et al. CA Cancer J Clin 2011 Cancer Susceptibility Loci and Genes

Πανελλήνιος Σύλλογος Γυναικών με Καρκίνο

8 Πανελλήνιος Σύλλογος Γυναικών με Καρκίνο Μαστού «Άλμα Ζωής» Οικογενειακή Συμμαχία Ελλάδος κατά της Νόσου VHL Ελλάδος Πανελλήνιος Σύλλογος Ασθενών και Φίλων Πασχόντων από Νευροϊνωμάτωση Ελληνική Εταιρεία Οζώδους Σκληρύνσεως Πανελλήνια Ένωση Σπανίων Παθήσεων

9 Εργαστήριο Μοριακής Διαγνωστικής Συνεργασία με την πλειονότητα των Ογκολογικών Κλινικών στην Ελληνική Επικράτεια Ελληνική συνεργαζόμενη Ογκολογική Ομάδα Μονάδα Αιματολογίας Ογκολογίας της Α Παιδιατρικής Κλινικής του ΕΚΠΑ, Νοσοκομείο Παίδων «Αγία Σοφία»

10 Εργαστήριο Μοριακής Διαγνωστικής Eργαστηριακή υποστήριξη των ογκολογικών κλινικών Υστέρηση ακόμα και σήμερα στον τομέα της Γενετικής του Ανθρώπου / Ιατρικής Γενετικής / Κλινικής Γενετικής σε σχέση με άλλες Ευρωπαϊκές χώρες

12 WT/MT WT/MT BRCA1: p.gly1738arg WT/MT

13 Οικογένεια VHL

14 Νευροϊνωμάτωση

15 BRCA1 5586G>A exon 23 skipping I:1 I:2 I:3 leukemia 73y I:4 II:1 II:2 II:3 Georgios Katopodis II:4 BrCa 43, 45, 51 WT/MT II:5 born 1953 II:6 II:7 born 1955 II:8 born 1957 III:1 III:2 III:3 III:4 III:5 III:6 BrCa 27y WT/MT BrCa 32y WT/MT born 1979 BrCa 27 WT/MT Molecular Diagnostics Lab, NCSR Demokritos, GREECE

16 BRCA1 exon 20 deletion

17 BRCA1 exon 24 deletion Armaou et al. Eur J Canc 2007

18 BRCA1 C61G I:1 I:2 I:3 I:4 II:1 II:2 CRC 70y II:3 II:4 II:5 M died@80y died@75y II:6 larynx ca 84y died@85y II:7 X lung ca died@88y II:8 A II:9 K lung ca CRC 87y died@90y died@88y II:10 R BrCa 44y uterine ca died@47y II:11 A died@78y II:12 II:13 II:14 II:15 II:16 II:17 II:18 G M E died@40-50y unknown cause BrCa 35y (r.) BrCa 40y (l.) died@81y brain ca 50y lung ca 50y died@50y III:1 died@5y III:2 prostate ca 70y polyps died@75y III:3 BrCa 40y OvCa 47y died@54y III:4 G lupus born 1943 III:5 III:6 M born 1948 III:7 III:8 III:9 III:10 III:11 K intestinal ca 35y died@50y born 1943 IV:1 IV:2 IV:3 IV:4 IV:5 IV:6 IV:7 IV:8 BrCa 37y & 42y C61G carrier born 1966 PCOs born 1970 born 1973 BrCa 40y PCOs benign Ov tumor 37y C61G carrier born 1967 born 1974 V:1 V:2 V:3 V:4 born 2000 born 2006 born 2006 Molecular Diagnostics Lab, NCSR Demokritos, GREECE

19 P53, p.c275x, Li-Fraumeni πορογενές διηθητικό grade II, 0/7 nodes+ ER: + (20%) PR: ++ (60%) HER2: 3+

20 Συνεργασία Εργαστηρίου Μοριακής Διαγνωστικής & Πανελλήνιου Συλλόγου Γυναικών με Καρκίνο Μαστού «Άλμα Ζωής» Γονιδιακός έλεγχος σε Γονιδιακός έλεγχος σε 183 γυναίκες με καρκίνο του μαστού

Στοχευμένος έλεγχος σε συγγενείς 2010-2017 Ελέχθηκαν στοχευμένα 77 συγγενείς από 32 οικογένειες των γυναικών που είχαν

21 Στοχευμένος έλεγχος σε συγγενείς Ελέχθηκαν στοχευμένα 77 συγγενείς από 32 οικογένειες των γυναικών που είχαν κληρονομικότητα 64 υγιή άτομα 11 άτομα που είχαν διαγνωσθεί με καρκίνο του μαστού 2 άτομα που είχαν διαγνωσθεί με καρκίνο των ωοθηκών

23 Ελληνικές οικογένειες που φέρουν μεταλλάξεις Σε σύνολο ελληνικών οικογενειών με ιστορικό καρκίνου σε γονίδια επιδιόρθωσης του DNA έχουν χαρακτηριστεί παθογόνοι μεταλλάξεις σε 700 PALB2 20 ATM 20 CHEK2 72 BRCA2 150 BRCA1 190 BRCA1 founders 350 BRCA1 founders BRCA1 BRCA2 CHEK2 ATM PALB2 NBN PTEN RAD51D BRIP1 PIK3CA TP53 RAD51C FAM175A

24 Number of families per founder mutation BLUE: haplotype analysis performed c.5266dupc likely entered the AJ gene pool in Poland approximately years ago Hamel et al, EJHG 2011

g1738r BRCA1, 5382insC BRCA1, del exon20 BRCA1, p.

25 Γεωγραφική κατανομή των ελληνικών ιδρυτικών μεταλλάξεων BRCA1, p.c61g BRCA1, p.p1125fsx6 BRCA1, p.g1738r BRCA1, 5382insC BRCA1, del exon20 BRCA1, p.1803_1822del20 BRCA1, del exon23-24 BRCA1, del exon24 BRCA2, del exon12-13 CHEK2, del exon6 RAD51C, c A>G

26 Greek founder mutations are found in places where Greeks have migrated the last two centuries

27 Γενετική συμβουλευτική Έχει κληρονομηθεί η μετάλλαξη ή είναι de novo; Από ποιά πλευρά της οικογένειας (νοσεί ο γονέας;) Η φαινοτυπική εμφάνιση είναι η ίδια στα παιδιά και στο γονέα Διατρέχουν κίνδυνο τα άλλα μέλη της οικογένειας; Προγεννητικός, προεμφυτευτικός έλεγχος και επιλογές Φαρμακευτική αντιμετώπιση Ορφανά φάρμακα Χειρουργικές επεμβάσεις

28 Funding ARISTEIA: "Extreme Phenotypes in Breast-Ovarian Cancer: Whole exome analysis in very early onset (17-35yrs) cases". Duration THALIS: "Molecular Typing of Triple Negative Breast Cancer". Duration SYNERGASIA: Detection of new breast cancer predisposing alleles through whole genome sequencing. Duration Hellenic Cooperative Oncology Group Panhellenic Association of Women with Breast Cancer Alma Zois Provision of Services Participation in international consortia Consortium of Investigators of Modifiers of BRCA1 and BRCA2 (CIMBA). Coordinated by Dr Georgia Chenevix- Trench, Queensland Institute of Medical Research, Brisbane, Australia. Breast Cancer Association Consortium. Coordinated by Prof. Doug Easton, Cambridge University, UK. Evidence-based Network for the Interpretation of Germline Mutant Alleles ENIGMA. Coordinated by Prof. A. Monteiro, Univ. S. Florida, Tampa, USA. Ovarian Cancer Association Consortium OCAC. Coordinated by Prof. Paul Pharoah, Cambridge University Collaborative Oncological Gene-environment Study COGS. Coordinated by Prof. Per Hall, Karolinska Institute, Sweden Collaborative genomics for human health and cooperation in the Mediterranean region. Coordinated by Prof. Mary- Claire King, University of Washington, Seattle.

Βίκυ Μολλάκη Αγγελική Δελιμήτσου Δέσποινα Καλφακάκου Ειρήνη Κουδουνά Ευγενία

29 Εργαστήριο Μοριακής Διαγνωστικής ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος Ρήνα Κωνσταντοπούλου Φλωρεντία Φωστήρα Βιβή Αποστόλου Ειρήνη Κωνσταντά Ανδρομάχη Βαγενά Μυρτώ Παπαμεντζέλοπούλου Γιάννης Βλάχος Βίκυ Μολλάκη Αγγελική Δελιμήτσου Δέσποινα Καλφακάκου Ειρήνη Κουδουνά Ευγενία Γιαννακοπούλου Φλωρεντία Φωστήρα "ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ 2014 L'OREAL-UNESCO ΓΙΑ ΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ"

30 Ελληνική Συνεργαζόμενη Ογκολογική Ομάδα (HECOG) Γ. Φούντζηλας Δ. Σκάρλος, Χρ. Χριστοδούλου Β. Μπαρμπούνης Ι. Μπουκοβίνας Χρ. Πανόπουλος Ε. Γκόγκα Ε. Ραζή Χρ. Παπαδημητρίου Αρ. Μπάμιας Α. Ψυρρή Επ. Σαμαντάς Π. Κοσμίδης Ε. Γαλάνη Μ. Δεμίρη Χρ. Καρανικιώτης Συνεργάτες Mary-Claire King, University of Washington School of Medicine Seattle F. Couch, Mayo Clinic W. Foulkes, Department of Human Genetics, McGill University, Canada D. Goldgar, Department of Medical Informatics, University of Utah, Salt Lake City J. Benitez, CNIO, Madrid D. Easton, Cambridge University D. Stoppa-Lyonnet, Chef du Service de Genetique Oncologique de l institut Curie, Paris J Lubinski, Pomeranian Academy of Medicine, Szczecin, Poland P. Devilee, Univ. of Leiden NL, Breast Cancer Linkage Consortium A. Monteiro, Rockefeller University, New York

Σχετικά έγγραφα

Γελεηηθή ηνπ θαξθίλνπ καζηνύ - ωνζεθώλ

Λεωθ. Αλεξάνδρας 105 Ιλζηηηνύην Πιεξνθνξηθήο & Σειεπηθνηλωληώλ 8/2/2017 Γελεηηθή ηνπ θαξθίλνπ καζηνύ - ωνζεθώλ Κοφλησ Γιαννουκάκοσ Διευθυντήσ Ερευνών Εργαςτήριο Μοριακήσ Διαγνωςτικήσ IΠΡΕΣΕΑ Εθνικό Κζντρο