<<ΛΑΙΚΗ ΘΕΛΗΗ >> ΕΓΑΣΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ : ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΡΟΔΙΣΤΙΑΚΟ ΡΑΝΕΡΙΣΤΘΜΙΟ ΑΘΘΝΩΝ ΣΧΟΛΘ Ν.Ο.Ρ.Ε ΤΜΘΜΑ ΝΟΜΙΚΘΣ ΜΑΘΘΜΑ : ΤΝΣΑΓΜΑΣΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΡΟΔΙΣΤΙΑΚΟ ΡΑΝΕΡΙΣΤΘΜΙΟ ΑΘΘΝΩΝ ΣΧΟΛΘ Ν.Ο.Ρ.Ε ΤΜΘΜΑ ΝΟΜΙΚΘΣ ΕΓΑΣΙΑ ΜΕ ΘΕΜΑ : <<ΛΑΙΚΗ ΘΕΛΗΗ >> ΜΑΘΘΜΑ : ΤΝΣΑΓΜΑΣΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΔΙΔΑΣΚΩΝ ΚΑΘΘΓΘΤΘΣ : ΔΗΜΗΣΡΟΠΟΤΛΟ ΑΝΣΡΕΑ ΕΡΙΜΕΛΕΙΑ : ΜΑΤΡΟΕΙΔΗ Β. ΒΑΙΛΙΚΗ ΑΜ : ΤΘΛΕΦΩΝΟ : Ά ΕΞΑΜΘΝΟ 1

2 ΠΙΝΑΚΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ σελίδες ΡΟΛΟΓΟΣ.3 Α. Θ ΑΧΘ ΤΘΣ ΑΝΟΘΕΥΤΘΣ ΕΚΔΘΛΩΣΘΣ ΤΘΣ ΛΑΙΚΘΣ ΘΕΛΘΣΘΣ (ΑΘΟ 52 Σ ).4 Α.1. ΤΟ ΑΘΟ 52 ΣΥΝΤ. 1975/86.4 Α.2. ΣΧΕΣΘ ΑΘΟΥ 52 ΣΥΝΤ. ΜΕ ΑΘΟ 1 ΣΥΝΤ.5 Α.3. ΜΘ ΑΝΑΘΕΩΘΣΘ ΑΘΟΥ 52 ΣΥΝΤ. 1975/ Β. ΕΝΕΓΟΡΟΙΘΣΘ ΤΟΥ ΕΚΛΟΓΙΚΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΑΘΟ 52 ΤΟΥ ΣΥΝΤ 6 Β.1. Ο ΣΧΘΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Θ ΕΚΔΘΛΩΣΘ ΤΘΣ ΛΑΙΚΘΣ ΘΕΛΘΣΘΣ.6 Β.2. Θ ΣΘΜΑΣΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΡΕΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΟΟΥ << ΕΛΕΥΘΕΘ ΚΑΙ ΑΝΟΘΕΥΤΘ >> 7 Γ. ΤΟ ΙΣΧΥΟΝ ΣΥΝΤΑΓΜΑ.9 Δ. Ο ΡΛΟΥΑΛΙΣΤΙΚΟΣ ΧΑΑΚΤΘΑΣ ΤΘΣ ΛΑΙΚΘΣ-ΚΑΤΙΚΘΣ ΘΕΛΘΣΘΣ..12 Ε. Θ ΤΑΥΤΟΤΘΤΑ ΤΘΣ ΘΕΛΘΣΘΣ ΤΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΘΣ ΛΑΙΚΘΣ ΚΑΤΙΚΘΣ ΘΕΛΘΣΘΣ 12 ΣΤ. ΛΑΙΚΕΣ ΘΕΛΘΣΕΙΣ ΚΑΙ ΚΑΤΙΚΘ ΑΡΟΦΑΣΘ 14 Η. ΟΙ ΚΑΤΙΚΕΣ ΘΕΛΘΣΕΙΣ 16 Θ. Θ ΘΕΛΘΣΘ ΑΡΟΚΤΘΣΘΣ ΛΑΙΚΟΥ ΕΕΙΣΜΑΤΟΣ ΚΑΙ Θ ΕΚΦΑΣΘ ΤΘΣ ΛΑΙΚΘΣ ΘΕΛΘΣΘΣ.17 Θ. Θ ΔΕΣΜΕΥΤΙΚΘ ΕΝΤΟΛΘ ΣΤΟ ΝΕΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ. ΑΡΟ ΤΘΝ ΕΛΕΥΘΕΘ ΕΝΤΟΛΘ ΣΤΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΔΙΑΦΩΝΙΑΣ ΤΩΝ ΒΟΥΛΕΥΤΩΝ 19 ΡΕΙΛΘΨΘ 23 SUMMARY 23 ΒΙΒΛΙΟΓΑΦΙΑ 24 2

3 ΠΡΟΛΟΓΟ Θ αρχι τθσ ελεφκερθσ και ανόκευτθσ εκδιλωςθσ τθσ λαικισ κζλθςθσ παρουςιάηεται εγγράφωσ για πρϊτθ φορά ςτθ ςυντακτικι πράξθ τθσ 7 θσ Αυγοφςτου Θ πρωτότυπθ και ευπρόςδεκτθ αυτι διάταξθ εμφανίηεται και ςτο Σφνταγμα του 1975 με ςωςτότερθ διατφπωςθ. Θ εν λόγω εργαςία πραγματεφεται ςυγκεκριμζνα τθ λαικι κζλθςθ όπωσ εκφράηεται ςτο άρκρο 52 του Συντάγματοσ ωσ ζκφραςθ τθσ λαικισ κυριαρχίασ θ οποία πρζπει να διαςφαλίηεται ςε κάκε περίπτωςθ κακ όςον ο Λαόσ ςτα πλαίςια τθσ Ρροεδρευόμενθσ Κοινοβουλευτικισ Δθμοκρατίασ αποτελεί το κυρίαρχο όργανο. Στισ επόμενεσ ςελίδεσ κα εξεταςτοφν διεξοδικά το άρκρο 52 του Συντάγματοσ, το ιςχφον Σφνταγμα,ο πλουραλιςτικόσ χαρακτιρασ τθσ λαικισ-κρατικισ κζλθςθσ,οι κρατικζσ κελιςεισ και θ κρατικι απόφαςθ κακϊσ και θ ταυτότθτά τουσ με τθ κζλθςθ των κομμάτων και τζλοσ θ κζλθςθ απόκτθςθσ λαικοφ ερείςματοσ και θ ζκφραςθ τθσ λαικθσ κζλθςθσ. 3

4 Α.Η ΑΡΧΗ ΣΗ ΑΝΟΘΕΤΣΗ ΕΚΔΗΛΩΗ ΣΗ ΛΑΙΚΗ ΘΕΛΗΗ (ΑΡΘΡΟ 52 ) Το Σφνταγμα κακιερϊνει τθν αρχι τθσ ανόκευτθσ εκδιλωςθσ τθσ λαικισ κζλθςθσ, βαςικι εκλογικι αρχι με ουςιαςτικό και διαδικαςτικό περιεχόμενο. Σφμφωνα με το άρκρο 52, << Θ ελεφκερθ και ανόκευτθ εκδιλωςθ τθσ λαικισ κζλθςθσ, ωσ ζκφραςθ τθσ λαικισ κυριαρχίασ,τελεί υπό τθν εγγφθςθ όλων των λειτουργϊν τθσ Ρολιτείασ,που ζχουν τθν υποχρζωςθ να τθ διαςφαλίηουν ςε κάκε περίπτωςθ.νόμοσ ορίηει τισ ποινικζσ κυρϊςεισ κατά των παραβατϊν τθσ διάταξθσ αυτισ >>. Με τθ διάταξθ αυτι κατοχυρϊνεται ςυνταγματικά θ αρχι τθσ ανόκευτθσ εκδιλωςθσ τθσ λαικισ κζλθςθσ,θ οποία αναλφεται ςτισ αρχζσ τθσ ελευκερίασ και τθσ γνθςιότθτασ τθσ ψθφοφορίασ. Το άρκρο 52 του Συντάγματοσ προςτατεφει τθν ελεφκερθ και ανόκευτθ εκδιλωςθ τθσ λαικισ κζλθςθσ,που αποτελεί τθν ζκφραςθ τθσ λαικισ κυριαρχίασ. Ελεφκερα εκδθλϊνεται θ λαικι κζλθςθ,όταν δεν αςκοφνται καταναγκαςμοί και ανόκευτα,όταν δεν αλλοιϊνεται το περιεχόμενό τθσ. Ππωσ προκφπτει από τα αναφερόμενα ςτθν επεξεργαςία του άρκρου πρακτικά, με τθ διάταξθ αυτι επιδιϊχτθκε κυρίωσ θ ςυνταγματικι προςταςία τθσ γνθςιότθτασ των εκλογϊν. Θ περιεχόμενθ όμωσ ςτο άρκρο αυτό αρχι, τόςο από τθ λεκτικι τθσ διατφπωςθ,όςο και από το ουςιαςτικό τθσ περιεχόμενο ( προςταςία λαικισ κζλθςθσ ) προχωρεί πολφ περιςςότερο από τα ςτενότερα όρια των ςκοπϊν, που οδιγθςαν ςτθν κακιζρωςι τθσ. Α.1 ΣΟ ΆΡΘΡΟ 52 ΤΝΣ. 1975/86 Ο ςυντακτικόσ νομοκζτθσ όριςε ςτο άρκρο 52, τθν ελεφκερθ και ανόκευτθ εκδιλωςθ τθσ λαικισ κζλθςθσ ωσ ζκφραςθ τθσ λαικισ κυριαρχίασ θ οποία τελεί υπό τθν εγγφθςθ όλων των λειτουργϊν τθσ Ρολιτείασ που ζχουν υποχρζωςθ να διαςφαλίηουν ςε κάκε περίπτωςθ. Σφμφωνα με το άρκρο αυτό, ο Νόμοσ ορίηει τισ ποινικζσ κυρϊςεισ κατά των παραβατϊν τθσ διάταξθσ αυτισ. 4

5 Θ διάταξθ εντάςςεται ςτο κεφάλαιο για τθν ανάδειξθ και τθ ςυγκρότθςθ τθσ Βουλισ. Στο προθγοφμενο άρκρο προβλζπονται οι ςυνταγματικζσ αρχζσ και διζπουν τθν ψιφο και τθν ψθφοφορία : θ αρχι τθσ κακολικισ ψθφοφορίασ, θ αρχι τθσ ιςότθτασ τθσ ψιφου, θ αρχι τθσ άμεςθσ ψθφοφορίασ, κακϊσ επίςθσ οι αρχζσ τθσ μυςτικισ και τθσ υποχρεωτικισ ψθφοφορίασ. Οι αρχζσ αυτζσ απευκφνονται προσ όλα τα ςυντεταγμζνα όργανα τθσ Ρολιτείασ. Α.2 ΧΕΗ ΑΡΘΡΟΤ 52 ΤΝΣ. ΜΕ ΑΡΘΡΟ 1 ΤΝΣ. Κατά το άρκρο 52 Συντ. θ ελεφκερθ και ανόκευτθ εκδιλωςθ τθσ λαικισ βοφλθςθσ, αποτελεί ζκφραςθ τθσ λαικισ κυριαρχίασ θ οποία τελεί υπό τθν εγγφθςθ των λειτουργϊν τθσ Ρολιτείασ. Επομζνωσ γίνεται φανερι θ ςτενι ςχζςθ με το άρκρο 1 Συντ. 1975/86, το οποίο κακιερϊνει ρθτά τθν δθμοκρατικι αρχι υπό τθν μορφι τθσ λαικισ κυριαρχίασ. Ζτςι λοιπόν με το άρκρο 52 διαςφαλίηεται θ εκδιλωςθ τθσ κζλθςθσ του λαοφ, ωσ πολιτειακοφ οργάνου κατά τθ ςτιγμι τθσ άςκθςθσ των αρμοδιοτιτων του. Το εκλογικό Σϊμα αναγνωρίηεται ωσ αποκλειςτικι πθγι και πρωταρχικόσ φορζασ τθσ κρατικισ εξουςίασ. Στθ ςυνταγματικι κεωρία, ζχει τονιςκεί ιδιαίτερα θ ςθμαςία του άρκρου 52 Συντ. που ςε ςυνδυαςμό με το άρκρο 1 παρ. 8 Συντ. περιζχει ερείςματα για τθ ςυγκρότθςθ ενόσ ςυςτιματοσ προςταςίασ του δθμοκρατικοφ πολιτεφματοσ. Το ςφςτθμα αυτό ςυναντάται μόνο ςτθν Ελλάδα και όχι ςτα ςυντάγματα άλλων χωρϊν,κακϊσ είναι προιόν τθσ εμπειρίασ που γνϊριςε ο λαόσ μασ ςτισ γνωςτζσ πολιτικζσ ςυνκικεσ που επικράτθςαν ιδίωσ μετά τον Β Ραγκόςμιο Ρόλεμο. Α.3 ΜΗ ΑΝΑΘΕΩΡΗΗ ΑΡΘΡΟΤ 52 ΤΝΣ. 1975/1986 Το άρκρο 52 Συντ. όντασ άρρθκτα ςυνδεδεμζνο με τθν κορυφαία, κεμελιϊδθ αρχι του Ρολιτεφματοσ, ςυγκαταλζγεται ςτισ μθ ανακεωρθτικζσ διατάξεισ του ςυντάγματοσ. Ανικει ςτισ διατάξεισ που κακορίηουν τθ βάςθ και τθ μορφι του Ρολιτεφματοσ, γι αυτό άλλωςτε 5

6 κα μποροφςε να ανακεωρθκεί προσ τθν κατεφκυνςθ όχι μόνο τθσ κατάργθςθσ αλλά και τθσ άμβλυνςθσ. Β. ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΗ ΣΟΤ ΕΚΛΟΓΙΚΟΤ ΩΜΑΣΟ ΤΜΦΩΝΑ ΜΕ ΣΟ ΑΡΘΡΟ 52 ΣΟΤ ΤΝΣ. Θ μελζτθ του άρκρου 52 ςτθν ςυνταγματικι κεωρία ζχει αναδείξει τθν ςθμαςία του αφενόσ για τον ςχθματιςμό τθσ βοφλθςθσ του εκλογικοφ ςϊματοσ και αφετζρου για τθν οργάνωςθ και ανάμειξθ τθσ εκλογικισ διαδικαςίασ. Θ νομολογία του ΑΕΔ και του Συμβουλίου τθσ Επικρατείασ για τον ζλεγχο του κφρουσ των βουλευτικϊν και, αντίςτοιχα, των δθμοτικϊν και κοινοτικϊν εκλογϊν, το ζχει επικαλεςτεί για τθν επίλυςθ πολλϊν κρίςιμων ηθτθμάτων που ςυνδζονται με διαφορετικζσ ςτιγμζσ ενεργοποίθςθσ του εκλογικοφ ςϊματοσ. Β.1 Ο ΧΗΜΑΣΙΜΟ ΚΑΙ Η ΕΚΔΗΛΩΗ ΣΗ ΛΑΙΚΗ ΘΕΛΗΗ Αν και το άρκρο 52 Συντ. ςφμφωνα με τθ γραμματικι διατφπωςθ, καλφπτει μόνο τθν ζκφραςθ τθσ λαικισ βοφλθςθσ, ωςτόςο κατά τθν ορκότερθ άποψθ εκτείνεται και ςτθν εξαιρετικά κρίςιμθ ςτιγμι του ςχθματιςμοφ τθσ. Ραρακάτω παρουςιάηονται οι περιπτϊςεισ ενεργοποίθςθσ του εκλογικοφ Σϊματοσ, κακϊσ επίςθσ προςδιορίηεται το κανονιςτικό του πεδίο, ςτο οποίο περιλαμβάνονται οι προκαταρκτικοί όροι για τον ςχθματιςμό τθσ λαικισ κζλθςθσ. Α) Οι περιπτϊςεισ ενεργοποίθςθσ του εκλογικοφ Σϊματοσ : Τρείσ (3) είναι οι αρμοδιότθτεσ που απονζμει ςτο λαό το ιςχφον Σφνταγμα : Ι ) Θ εκλογι των μελϊν τθσ λαικισ αντιπροςωπείασ που ρυκμίηεται ςτα άρκρα Συντ. 6

7 ΙΙ ) Θ ανάδειξθ των Αρχϊν Τοπικισ Αυτοδιοίκθςθσ κατά το άρκρο 102 Συντ. ΙΙΙ ) Το δθμοψιφιςμα κατά το άρκρο 44 παρ. 2 Συντ. Εκτόσ βζβαια από τισ παραπάνω αρμοδιότθτεσ που κατοχυρϊνονται με ρθτοφσ ςυνταγματικοφσ οριςμοφσ, το εκλογικό Σϊμα μετά τθν ζνταξθ ςτθν Ευρωπαικι Κοινότθτα- εκλζγει τουσ Ζλλθνεσ αντιπροςϊπουσ ςτο Ευρωπαικό Κοινοβοφλιο. Θ νζα αυτι αρμοδιότθτα ςτθρίηεται ςυνταγματικά ςτο άρκρο 28 παρ. 2 Συντ. Στισ τρείσ (3) λοιπόν περιπτϊςεισ ο λαόσ εκδθλϊνει τθν βοφλθςι του για τθν εκλογι των αντιπροςϊπων του ςτθ Βουλι,ςτθν Τοπικι Αυτοδιοίκθςθ και ςτο Ευρωπαικό Κοινοβοφλιο, ενϊ μζςω του δθμοψθφίςματοσ καλείται κάκε πολίτθσ να αποφαςίηει ευκζωσ για κρίςιμα εκνικά κζματα ι για ςοβαρά κοινωνικά ηθτιματα. Β.2 Η ΗΜΑΙΑ ΚΑΙ ΣΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΣΟΤ ΟΡΟΤ << ΕΛΕΤΘΕΡΗ ΚΑΙ ΑΝΟΘΕΤΣΗ >> 1. Ο ςυντακτικόσ νομοκζτθσ χρθςιμοποιεί ςτο άρκρο 52 τουσ όρουσ << ανόκευτθ και ελεφκερθ εκδιλωςθ τθσ λαικισ κζλθςθσ >>. Με τον όρο ελεφκερθ υποδθλϊνεται ότι το εκλογικό Σϊμα πρζπει αφενόσ να διαμορφϊνει και αφετζρου να εκφράηει και να εκδθλϊνει τθ βοφλθςι του, διακζτοντασ τθν ευχζρεια να επιλζγει μεταξφ περιςςοτζρων ςυνδυαςμϊν και υποψθφίων υπό ςυνκικεσ που επιτρζπουν τθν ανεμπόδιςτθ αντιπαράκεςθ ιδεϊν και τθ ςυμμετοχι των πολιτϊν ςτθ δραςτθριότθτα των εκλογικϊν ςχθματιςμϊν. Εξάλλου ο όροσ << ανόκευτθ >> ςθμαίνει αποχι από μζτρα και πράξεισ, με τα οποία είναι δυνατό να αλλοιωκεί κακ οιονδιποτε τρόπο θ κζλθςθ κάκε εκλογζα είτε κατά τθ << ςτιγμι >> τθσ εκδιλωςισ τθσ αλλά ακόμθ κα κατά τθ ςτιγμι του ςχθματιςμοφ τθσ. Θ επιλογι των δφο παραπάνω όρων εξθγείται με βάςθ τα ιςτορικά βιϊματα του λαοφ μασ ςτο πεδίο των εκλογικϊν αναμετριςεων. Θ βία 7

8 και θ νοκεία κυριαρχοφςε κατά τθν προεκλογικι περίοδο τθν θμζρα τθσ διεξαγωγισ τθσ αναμζτρθςθσ όςο και εν τζλει ςτα αποτελζςματα τθσ λαικισ ετυμθγορίασ, όπωσ φανερϊνει θ ςυνταγματικι ιςτορία του τόπου μασ. Θ εκάςτοτε αντιπολίτευςθ με τισ μεκόδουσ που αναφζρκθκαν ςτιγμάτιηε τθν αλλοίωςθ τθσ βοφλθςθσ του κυρίαρχου λαοφ ςε όλεσ- με εςωτερικζσ διαφοροποιιςεισ- τισ ςτιγμζσ τθσ ςχετικισ διαδικαςίασ. Θ προςφυγι ςτθ βία υποδιλωνε τθν άςκθςθ υλικοφ και ψυχολογικοφ καταναγκαςμοφ εκ μζρουσ των οργάνων τθσ κρατικισ εξουςίασ, ενϊ θ νοκεία ιςοδυναμοφςε με επζμβαςθ ςτθν διαμόρφωςθ του εκλογικοφ αποτελζςματοσ. Επομζνωσ θ ρθτι κατοχφρωςθ τθσ << ελεφκερθσ και ανόκευτθσ >> εκλογισ, διακζτει ςυγκεκριμζνθ φόρτιςθ και αποτελεί απάντθςθ του μεταπολιτευτικοφ ςυντάκτθ νομοκζτθ ςτισ απαράδεκτεσ πρακτικζσ τθσ μεταπολεμικισ εποχισ. 2.Από τθν αποκατάςταςθ του δθμοκρατικοφ πολιτεφματοσ, το 1974, ζωσ τισ θμζρεσ μασ διαπιςτϊνεται αιςκθτι βελτίωςθ ςτουσ όρουσ προςφυγισ ςτθ λαικι ετυμθγορία. Οι πρακτικζσ που ςκίαηαν τθν πολιτικι ηωι του τόπου ζχουν περάςει εν πολλοίσ ςτθν ιςτορία. Είναι κοινά αποδεκτό πάντωσ ότι οι εκάςτοτε κυβερνϊντεσ καταφεφγουν,και μετά το 1974, ςε << εκςυγχρονιςμζνεσ >> μεκοδεφςεισ ςτρζβλωςθσ τθσ βοφλθςθσ του εκλογικοφ ςϊματοσ που καταλαμβάνουν τθν διαμόρφωςι τθσ. Οι νζεσ αυτζσ μεκοδεφςεισ αποβλζπουν είτε ςτθν ψυχολογικι και υλικι επιρροι και πίεςθ του πολίτθ διαμζςου ακζμιτων παροχϊν είτε ςτθν εκλεπτυςμζνθ νόκευςθ των όρων του πολιτικοφ ανταγωνιςμοφ. Ζτςι θ αρχι του άρκρου 52 Συντ. για ελεφκερθ και ανόκευτθ προςφυγι ςτθ λαικι ετυμθγορία κακίςταται εξαιρετικά επίκαιρθ, διότι αποτελεί γνϊμονα για τθν αξιολόγθςθ διαδεδομζνων ςτθν πολιτικι πρακτικι << τεχνικϊν >> επθρεαςμοφ και αλλοίωςθ των εκλογϊν. 3.Ο ακζμιτοσ επθρεαςμόσ των ψθφοφόρων Το ΑΕΔ επικαλζςτθκε και αξιοποίθςε το άρκρο 52 Συντ. κατά τθν εκδίκαςθ ενςτάςεων, με τισ οποίεσ προβάλλονταν παραβάςεισ του εκλογικοφ νόμου ςχετικζσ με τον ακζμιτο επθρεαςμό των εκλογζων. Θ διάταξθ ερμθνεφτθκε ςε τρείσ αποφάςεισ του που ζκριναν τόςο τθν 8

9 περίπτωςθ επθρεαςμοφ των ψθφοφόρων από τρίτα πρόςωπα όςο και τθν περίπτωςθ επθρεαςμοφ από κρατικοφσ λειτουργοφσ. Οι αποφάςεισ αυτζσ παρουςιάηουν ιδιαίτερο ενδιαφζρον διότι αναδεικνφουν για πρϊτθ φορά ςτθ νομολογία του Δικαςτθρίου, τθν ςθμαςία και οριοκετοφν το περιεχόμενο του άρκρου 52 Συντ. ωσ προσ τθν εξαπάτθςθ και τον επθρεαςμό των εκλογζων, που αποτελοφν << κλαςςικζσ >> μεκόδουσ περιγραφισ και αλλοίωςθσ του εκλογικοφ αποτελζςματοσ. Γ. ΣΟ ΙΧΤΟΝ ΤΝΣΑΓΜΑ Το ιςχφον Σφνταγμα ςτο άρκρο 1 παρ. 3, επαναλαμβάνει τθ διάταξθ, κατά τθν οποία : << όλεσ οι εξουςίεσ πθγάηουν από το Λαό, υπάρχουν υπζρ αυτοφ και του ζκνουσ. >> και ςτθν παρ. 2 του ίδιου άρκρου, ανάγει τθν αρχι τθσ λαικισ κυριαρχίασ ςε κεμζλιο του πολιτεφματοσ,ςε ανϊτατθ, πρωτογενι, κακοριςτικι αρχι. Το νζο Σφνταγμα περιζλαβε επίςθσ ςτο άρκρο 52, μια γενικότερθσ και ουςιϊδουσ ςθμαςίασ διάταξθ. Το άρκρο αυτό ορίηει ότι : << θ ελεφκερθ και ανόκευτθ εκδιλωςθ τθσ λαικισ κζλθςθσ, ωσ ζκφραςθ τθσ λαικισ κυριαρχίασ,τελεί υπό τθν εγγφθςθ όλων των λειτουργϊν τθσ πολιτείασ, που ζχουν τθν υποχρζωςθ να τθ διαςφαλίηουν ςε κάκε περίπτωςθ >>. Το άρκρο 52 του Συντάγματοσ προςτατεφει τθν ελεφκερθ και ανόκευτθ εκδιλωςθ τθσ λαικισ κζλθςθσ,που αποτελεί ζκφραςθ τθσ λαικισ κυριαρχίασ. Ελεφκερα εκδθλϊνεται θ λαικι κζλθςθ,όταν δεν αςκοφνται καταναγκαςμοί και ανόκευτα,όταν δεν αλλοιϊνεται το περιεχόμενό τθσ. Θ προςταςία τθσ ελεφκερθσ και ανόκευτθσ εκδιλωςθσ τθσ λαικισ κζλθςθσ είναι, κατά το Σφνταγμα, απεριόριςτθ. Δεν περιορίηεται ςε μια ςυγκεκριμζνθ περίπτωςθ, αλλά επεκτείνεται ςε όλεσ τισ περιπτϊςεισ, ανεξάρτθτα δθλαδι από το χρόνο ι τον τρόπο εκδιλωςθσ τθσ λαικισ κζλθςθσ. Ππωσ προκφπτει από τα αναφερόμενα ςτθν επεξεργαςία του άρκρου πρακτικά με τθ διάταξθ αυτι επιδιϊχτθκε κυρίωσ θ ςυνταγματικι προςταςία τθσ γνθςιότθτασ των εκλογϊν. Θ περιεχόμενθ όμωσ ςτο 9

10 άρκρο αυτό αρχι, τόςο από τθ λεκτικι τθσ διατφπωςθ,όςο και από το ουςιαςτικό τθσ περιεχόμενο ( προςταςία τθσ λαικισ κζλθςθσ ) προχωρεί πολφ περιςςότερο από τα ςτενότερα όρια των ςκοπϊν, που οδιγθςαν ςτθν κακιζρωςι τθσ. Θ ςτενι ερμθνεία τθσ διάταξθσ, που κα υποςτιριηε τθν εφαρμογι τθσ μόνο κατά τθ διενζργεια των εκλογϊν,ζρχεται ςε αντίκεςθ και με το ουςιαςτικό περιεχόμενο τθσ λαικισ κυριαρχίασ και με το γράμμα τθσ διάταξθσ. Θ λζξθ << εκλογζσ >> δεν ανφζρεται ςτθ διάταξθ του άρκρου 52. Ρζραν τοφτου θ ςτενι ερμθνεία κα κατζλθγε ςε άτοπα αποτελζςματα. Το ότι θ διάταξθ του άρκρου 52 κακιερϊκθκε κυρίωσ για τθν προςταςία τθσ διενζργειασ γνιςιων εκλογϊν δε ςθμαίνει, ότι επιτρζπεται, κατά το Σφνταγμα, θ διενζργεια νόκων δθμοψθφιςμάτων, κατά το άρκρο 44 παρ. 2 του Συντάγματοσ. Άρα θ διάταξθ του άρκρου 52 ζχει γενικότερθ ςθμαςία και εφαρμογι και ρθτϊσ ορίηει, ότι θ ελεφκερθ και ανόκευτθ εκδιλωςθ τθσ λαικισ κζλθςθσ προςτατεφεται ςε κάκε περίπτωςθ που εκδθλϊνεται. Και θ λαικι κζλθςθ,ςτθ ςφγχρονθ Δθμοκρατία,δεν εκδθλϊνεται μόνο ςτα δθμοψθφίςματα,αλλά και ςτισ δθμοκρατικοφ χαρακτιρα εκλογζσ και ςτο κοινοβοφλιο. Θα κατζλθγε επίςθσ ςε άτοπο θ άποψθ, που κα υποςτιριηε το χρονικό περιοριςμό τθσ προςταςίασ τθσ λαικισ κζλθςθσ,ότι δθλαδι θ διαςφάλιςι τθσ αποτελεί υποχρζωςθ απορρζουςα από το Σφνταγμα,μόνο όμωσ κατά τθ διενζργεια των εκλογϊν και των δθμοψθφιςμάτων και ότι αμζςωσ μετά, θ λαικι κζλθςθ εγκαταλείπεται ςυνταγματικά απροςτάτευτθ. Θ προςταςία τθσ λαικισ κζλθςθσ δεν ζχει χρονικό περιοριςμό και ςυνυπάρχει με τθν υποχρζωςθ όλων των κρατικϊν λειτουργϊν να διαςφαλίηουν τθ λαικι κζλθςθ, όπωσ ορίηει το Σφνταγμα. Στθν υποχρζωςθ διαςφάλιςθσ τθσ ελφκερθσ και ανόκευτθσ εκδιλωςθσ τθσ λαικισ κζλθςθσ εμπεριζχεται θ υποχρζωςθ υπακοισ ςτθ λαικι κζλθςθ. Το άρκρο 52 του Συντάγματοσ περιζχει το βαςικότερο κανόνα τθσ ςφγχρονθσ Δθμοκρατίασ,τθ δζςμευςθ δθλαδι των αντιπροςϊπων ςτισ αποφάςεισ του λαοφ. Θ δζςμευςθ αυτι λεχει γενικότερο χαρακτιρα, υπάρχει δθλαδι ςε όλεσ τισ περιπτϊςεισ που εκδθλϊνεται θ λαικι κζλθςθ και ανφζρεται ςε όλουσ τουσ κρατικοφσ λειτουργοφσ,επομζνωσ και ςτα μζλθ τθσ Βουλισ και τθσ κυβζρνθςθσ. 10

11 Θ διάταξθ του άρκρου 52 περιζχει ανγνϊριςθ τθσ δεςμευτικισ εντολισ και υπεριςχφει των διατάξεων των άρκρων 51 παρ. 2 και 60 παρ. 1,που το παραδοςιακό τουσ περιεχόμενο ζρχεται ςε αντίκεςθ με τθν αρχι τθσ λαικισ κυριαρχίασ και με τθ ςυνταγματικοπολιτικι πραγματικότθτα. Στθ βαςικι διάταξθ του άρκρου 52 του Συντάγματοσ,κακιερϊνεται θ αρχι τθσ ταυτότθτασ και θ δεςμευτικι εντολι. Θ διάταξθ αυτι ςυνδζεται άμεςα με τισ διατάξεισ του άρκρου 1 παρ. 2 και 3 εδ. α. Στο άρκρο 1 περιζχεται θ γενικι διακιρυξθ, ςτο άρκρο 2 θ υλοποίθςθ τθσ διακιρυξθσ. Θ λαικι κυριαρχία ανάγεται ςε κεμζλιο του πολιτεφματοσ, ςε ανϊτατθ πρωτογενι κακοριςτικι αρχι ( άρκρο 1 παρρ. 3 εδ. α ) αλλά και ςε δικαιοφχο τθσ άςκθςθσ τθσ εξουςίασ,κακόςον όλοι οι κρατικοί λειτουργοί υποχρεϊνονται να εκτελοφν τθ κζλθςι τουσ ςε κάκε περίπτωςθ εκδιλωςισ τθσ. Θ ευρεία ερμθνεία του άρκρου 52 ανταποκρίνεται πλιρωσ ςτθ δθμοκρατικι αρχι του Συντάγματοσ και τθ δθμοκρατικι κεωρία, όπωσ αναπτφχκθκε ςτθ χϊρα μασ, που αναγνωρίηει πλιρωσ τθν ανϊτατθ κζςθ του λαοφ ςτθν κρατικι οργάνωςθ. Θ ςυνταγματικι κζςθ του λαοφ,ωσ ανϊτατου οργάνου του κράτουσ,που ιδιαίτερα επιςθμαίνει ςχεδόν ομόφωνα θ ελλθνικι νομικι επιςτιμθ ωσ αναγκαία ςυνζπεια του δθμοκρατικοφ πολιτεφματοσ και τθσ λαικισ κυριαρχίασ,ςυνεπάγεται τθν αναγνϊριςθ τθσ νομικισ δφναμθσ των αποφάςεων του λαοφ. Θ απόφαςθ του λαοφ,του ανϊτατου οργάνου του κράτουσ,υπερζχει νομικά από τισ αποφάςεισ των άλλων κρατικϊν οργάνων, που πρζπει να είναι ςφμφωνεσ προσ τισ αποφάςεισ του λαοφ. Θ νομικι υπεροχι του λαοφ ζχει ωσ αναγκαίο αποτζλεςμα,τθν υποχρζωςθ των << αντιπροςϊπων >> να ευκυγραμμίηονται προσ τισ αποφάςεισ του. Θ δεςμευτικι εντολι και κατά ςυνζπεια θ αρχι τθσ ταυτότθτασ,που κακιερϊνεται ςτο άρκρο 52, αναγνωρίηει τθν άμεςθ από το λαό άςκθςθ τθσ κρατικισ εξουςίασ. Θ ςυνταγματικι αυτι ρφκμιςθ δεν αποτελεί παρά τθν αναγνϊριςθ τθσ ςυνταγματικοπολιτικισ πραγματικότθτασ τθσ ςφγχρονθσ Δθμοκρατίασ, τθσ πολιτικισ δθλαδι δζςμευςθσ των μελϊν του κοινοβουλίου και τθσ κυβζρνθςθσ ςτισ αποφάςεισ του εκλογικοφ ςϊματοσ. 11

12 Ρζραν από τισ παραπάνω διατάξεισ expressisverbisαναφζρεται ςτθ λαικι εντολι θ διάταξθ του άρκρου 41 παρ. 2. Με τθ διάταξθ αυτι ρυκμίηεται θ δθμοψθφιςματικι διάλυςθ τθσ Βουλισ όμωσ θ ρυκμιςτικι τθσ εμβζλεια και ςθμαςία είναι πολφ ευρφτερθ. Θ διάταξθ αναγνωρίηει τον δθμοψθφιςματικό χαρακτιρα των εκλογϊν και τθν φπαρξθ λαικισ κζλθςθσ, που εκδθλϊνεται κατά τθν εκλογικι διαδικαςία κατά τθν οποία ςφμφωνα κατά τθν οποία ςφμφωνα με τθ ςυνταγματικι ρφκμιςθ ο λαόσ αποφαςίηει για εκνικά κζματα εξαιρετικισ ςθμαςίασ. Δ. Ο ΠΛΟΤΡΑΛΙΣΙΚΟ ΧΑΡΑΚΣΗΡΑ ΣΗ ΛΑΙΚΗ-ΚΡΑΣΙΚΗ ΘΕΛΗΗ Το ότι ο Λαόσ δεν αποτελεί πολιτικι ενότθτα, αλλά διαιρείται ςε τμιματα, ζχει ωσ αποτζλεςμα ότι θ φπαρξθ ενιαίασ,γενικισ λαικισ κζλθςθσ (volontegenerale) είναι αδφνατθ. Κάκε ομάδα του Λαοφ ζχει ι δυνατόν να ζχει δικι τθσ βοφλθςθ,δικι τθσ αντίλθψθ για τα ςυγκεκριμζνα κζματα. Δεν υπάρχει λοιπόν μια ενιαία λαικι κζλθςθ, αλλά τόςεσ κελιςεισ,όςα και τα κεωροφμενα τμιματα του Λαοφ. Θ πλουραλιςτικι λαικι κζλθςθ αποτελεί ςφνολο,το άκροιςμα δθλαδι των κελιςεων των τμθμάτων του Λαοφ. Στο δθμοκρατικό πολίτευμα, θ κζλθςθ του Λαοφ ταυτίηεται με τθν κρατικι κζλθςθ. Θ ταυτότθτα τθσ λαικισ κζλθςθσ με τθν κρατικι κζλθςθ, που προκφπτει από τθν αρχι τθσ λαικισ κυριαρχίασ ( αρκρ. 1 παρ. 2 και 3 Σ ), είναι αναγκαία ςυνζπεια τθσ αρχισ τθσ ταυτότθτασ κυβερνϊντων και κυβερνωμζνων. Αντίκετα, ςτο αντιπροςωπευτικό ςφςτθμα,κρατικι κζλθςθ είναι θ κζλθςθ των αντιπροςϊπων του Λαοφ. Και εφόςον θ λαικι κζλθςθ δεν είναι ενιαία, κατ ανάγκθ και θ κρατικι κζλθςθ ζχει πλουραλιςτικό χαρακτιρα. Δεν υπάρχει επομζνωσ μία κρατικι κζλθςθ,αλλά, τόςεσ,όςα και τα κεωροφμενα τμιματα του Λαοφ. Ε. Η ΣΑΤΣΟΣΗΣΑ ΣΗ ΘΕΛΗΗ ΣΩΝ ΚΟΜΜΑΣΩΝ ΚΑΙ ΣΗ ΛΑΙΚΗ ΚΡΑΣΙΚΗ ΘΕΛΗΗ 12

13 Το Σφνταγμα,αναγνωρίηοντασ ςτο άρκρο 29 παρ. 1 τθν ταυτότθτα του Λαοφ προσ τα πολιτικά κόμματα, αναγνωρίηει τθν ταυτότθτα τθσ κρατικισ προσ τθν κομματικι κζλθςθ. Το ςφνολο των κομματικϊν κελιςεων ταυτίηεται με το ςφνολο των κομματικϊν κελιςεων. Εφόςον ο Λαόσ ταυτίηεται με τα πολιτικά κόμματα,θ κζλθςθ των κομμάτων ταυτίηεται με τθ λαικι κζλθςθ. Τα πολιτικά κόμματα είναι δθλαδι οι φορείσ τθσ λαικισ κζλθςθσ.ο κανόνασ αυτόσ, που προκφπτει από το άρκρο 29 παρ. 1, ανταποκρίνεται πλιρωσ ςτθν ςτθ ςυνταγματικοπολιτικι πραγματικότθτα, κακόςον προζκυψε από αυτι. Δθμιουργικθκε με τθν εξζλιξθ των κομματικϊν οργανιςμϊν και προυποκζτει κόμματα ςφγχρονθσ μορφισ. Στισ ςφγχρονεσ κομματικζσ Δθμοκρατίεσ, θ λαικι κζλθςθ ενςαρκϊνεται ςτθ κζλθςθ των πολιτικϊν κομμάτων.θ αρχι αυτι ζχει μεγάλθ νομικι ςθμαςία και προςδίδει νζο περιεχόμενο ςε βαςικζσ ζννοιεσ και αρχζσ του ςυνταγματικοφ δικαίου. Τα πολιτικά κόμματα είναι θ οργανωτικι εκείνθ μορφι του Λαοφ, που χωρίσ αυτι δεν ζχει τθν ικανότθτα να εκφράςει τθ κζλθςι του. Αυτό δεν ζχει τθν ζννοια ότι τα πολιτικά κόμματα βρίςκουν διαμορφωμζνθ ιδθ λαικι κζλθςθ και ότι θ αποςτολι τουσ περιορίηεται απλά ςτθν παραπζρα μεταβίβαςι τθσ. Τα πολιτικά κόμματα διαμορφϊνουν τθ κζλθςθ κάκε πολίτθ και θ διαμόρφωςθ αυτι αποτελεί βαςικι ςυνταγματικι λειτουργία τουσ. Θ κζλθςθ του πολίτθ επθρεάηεται από τθν κομματικι κζλθςθ και θ κομματικι κζλθςθ από τθ κζλθςθ του πολίτθ. Θ λαικι κζλθςθ ςχθματίηεται με τθ ςφμπραξθ των πολιτικϊν κομμάτων,που είναι απαραίτθτεσ οργανϊςεισ αυτισ τθσ διαδικαςίασ. Θ διαμόρφωςθ τθσ πολιτικισ κζλθςθσ των πολιτϊν ζχει τθν προσ τα << ζςω >>και τθν προσ τα << ζξω >> μορφι τθσ. Τα μζλθ πολιτικϊν κομμάτων διαμορφϊνουν τθν πολιτικι τουσ κζλθςθ μζςα ςτα κόμματα και ζξω από αυτά. Οι πολίτεσ, που δεν είναι μζλθ πολιτικϊν κομμάτων, διαμορφϊνουν τθν πολιτικι τουσ κζλθςθ ζξω από τα κόμματα, επθρεαηόμενοι από τισ πολιτικζσ διακθρφξεισ και κζςεισ τουσ. Θ κακιεροφμενθ, ςτθ διάταξθ του άρκρου 29 παρ. 1 αρχι τθσ ταυτότθτασ τθσ λαικισ κζλθςθσ με τθ κζλθςθ των πολιτικϊν κομμάτων, ζρχεται ςε αντίκεςθ προσ τθ διάταξθ του άρκρου 51 παρ. 2, ςφμφωνα με τθν οποία ο κάκε βουλευτισ αντιπροςωπεφει τθν ενιαία κζλθςθ ολόκλθρου του Λαοφ. Θ ςφγκρουςθ αυτι αίρεται μόνον αν ο βουλευτισ 13

14 κεωρθκεί ωσ << αντιπρόςωποσ του κόμματοσ>>, ςτο οποίο ανικει. Από το άρκρο 29 παρ. 1 προκφπτει επίςθσ ότι εφόςον τα κόμματα είναι οι φορείσ τθσ λαικισ κζλθςθσ, για να μπορεί ο βουλευτισ να αντιπροςωπεφει ζνα τμιμα του Λαοφ,ζνα τμιμα τθσ λαικισ κζλθςθσ, πρζπει να ζχει κομματικι ιδιότθτα, να είναι ενταγμζνοσ ςε πολιτικό κόμμα. Από τον ςυνυπολογιςμό ςτθ λαικι κζλθςθ αποκλείονται οι καλοφμενεσ ανεξάρτθτεσ γνϊμεσ. Ραρά το ότι όμωσ το Σφνταγμα δζχεται τθν αρχι τθσ ταυτότθτασ, ωσ γενικό κανόνα, δζχεται, ωσ εξαίρεςθ και τθ δυνατότθτα ανεξαρτθτοποίθςθσ, ςυνυπολογίηει δθλαδι ςτθ λαικι κζλθςθ και κελιςεισ που είναι ταυτόχρονα κελιςεισ των τμθμάτων του Λαοφ. Θ αντιφατικι αυτι ρφκμιςθ οφείλεται ςτθν ανάμειξθ ςτο νζο Σφνταγμα ςτοιχείων τθσ κομματικισ Δθμοκρατίασ και του φιλελεφκερου αντιπροςωπευτικοφ κοινοβουλευτιςμοφ. Εφόςον θ λαικι κζλθςθ ςτο δθμοκρατικό πολίτευμα είναι θ κζλθςθ του κράτουσ, θ ταυτότθτα τθσ κζλθςθσ των πολιτικϊν κομμάτων με τθ λαικι κζλθςθ είναι ςυγχρόνωσ και ταυτότθτα τθσ κομματικισ με τθν κρατικι κζλθςθ. Στθν κομματικι Δθμοκρατία, τα κόμματα εκφράηουν τθν κρατικι κζλθςθ. Ο βαςικόσ αυτόσ κανόνασ προκφπτει από τον ςυνδυαςμό των διατάξεων του άρκρου 1 παρ. 2 και 3 και του άρκρου 29 παρ. 1 του ιςχφοντοσ Συντάγματοσ. Σ. ΛΑΙΚΕ ΘΕΛΗΕΙ ΚΑΙ ΚΡΑΣΙΚΗ ΑΠΟΦΑΗ Θ αναγνϊριςθ τθσ φπαρξθσ περιςςότερων τθσ μιασ κρατικϊν κελιςεων, αλλά και ταυτόχρονα και τθσ αναγκαιότθτασ τθσ υπεροχισ μιασ από τισ περιςςότερεσ κρατικζσ κελιςεισ,αναγκαιότθτα που προκφπτει από τθ φφςθ του Λαοφ ωσ πολιτικοφ ςυνόλου,κακιςτά απαραίτθτθ τθ διάκριςθ ανάμεςα ςτισ κρατικζσ κελιςεισ και τθν κρατικι απόφαςθ. Από τθν πλειάδα των κρατικϊν κελιςεων,μία από αυτζσ, θ κζλθςθ τθσ πλειοψθφίασ, μεταςχθματίηεται με τθ ςφμπραξθ και των άλλων κελιςεων,δθλαδι με τθν αρνθτικι ι και κετικι ψιφο τουσ, ςε κρατικι απόφαςθ. Ο βαςικόσ για τθ λειτουργία τθσ Δθμοκρατίασ κανόνασ τθσ υπεροχισ τθσ πλειοψθφίασ είναι ο κανόνασ,που παρζχει το κριτιριο τθσ επιλογισ τθσ μιασ από τισ περιςςότερεσ 14

15 κρατικζσ κελιςεισ και τθσ κατά ςυνζπεια αναγωγισ τθσ ςε περιεχόμενο τθσ κρατικισ κοινισ απόφαςθσ. Ο όροσ κρατικι κζλθςθ χρθςιμοποιείται ςυνικωσ με τθν ζννοια του όρου κρατικι απόφαςθ και αντίςτροφα. Στισ ςυνκικεσ του παλαιάσ μορφισ φιλελεφκερου αντιπροςωπευτικοφ κοινοβουλευτιςμοφ, θ διάκριςθ ανάμεςαςτισ κρατικζσ κελιςεισ και ςτθν κρατικι απόφαςθ αφενόσ δεν είναι επιτρεπτι και αφετζρου δεν είναι απαραίτθτθ. Κρατικι κζλθςθ και κρατικι απόφαςθ ςχθματίηονται ταυτόχρονα μζςα ςτα κρατικά όργανα, ςτο Κοινοβοφλιο και τθν Κυβζρνθςθ. Θ ταφτιςθ κρατικισ κζλθςθσ και κρατικισ απόφαςθσ εκφράηεται ςτισ ςυνταγματικζσ αρχζσ τθσ κλαςικισ Δθμοκρατίασ, ςτθν αντιπροςωπευτικι αρχι και τον κοινοβουλευτιςμό. Ο βουλευτισ δεν πρζπει μόνο να είναι ελεφκεροσ ςτον ςχθματιςμό τθσ κζλθςισ του, αλλά ο ςχθματιςμόσ αυτόσ πρζπει να ςυντελείται μζςα ςτο Κοινοβοφλιο, ωσ αποτζλεςμα τθσ ελεφκερθσ ςυηιτθςθσ. Αλλά θ κρίςθ τθσ κλαςικισ Δθμοκρατίασ,κρίςθ του αντιπροςωπευτικοφ ςυςτιματοσ και του κοινοβουλευτιςμοφ, οφείλεται ακριβϊσ ςτο ότι ςτθ ςφγχρονθ Δθμοκρατία θ κρατικι κζλθςθ δεν ταυτίηεται με τθν κρατικι απόφαςθ. Ανάμεςά τουσ παρεμβάλλεται χρονικό διάςτθμα και δεν ςχθματίηονται ταυτόχρονα, αλλά και οφτε από τα ίδια όργανα. Ρροθγείται ο ςχθματιςμόσ των κρατικϊν κελιςεων μζςα ςτα πολιτικά κόμματα και ακολουκεί ο ςχθματιςμόσ των κρατικϊναποφάςεων μζςα ςτα κρατικά όργανα. Θ διάκριςθ κρατικϊν κελιςεων κρατικισ απόφαςθσ εκφράηει τθν κρίςθ αντιπροςωπευτικοφ κοινοβουλευτιςμοφ. Μεταφζροντασ τθν κομματικι κζλθςθ ο βουλευτισ δεν ειςζρχεται ςτο Κοινοβοφλιο για να ςχθματίςει τθ κζλθςι του, που ιδθ ζχει ςχθματίςει, αλλά για να υποςτθρίξει τθν κομματικι πολιτικι. Συνεπϊσ, δεν υπάρχει αμφιβολία του αποτελζςματοσ τθσ ψθφοφορίασςτο Κοινοβοφλιο. Θ δθμιουργία του χϊρου του ςχθματιςμοφ των κρατικϊν κελιςεων πριν από τθ λιψθ των κρατικϊν αποφάςεων αποτελεί καινοτομία τθσ κομματικισ Δθμοκρατίασ και οφείλεται ςτθ ςφγχρονθ διεφρυνςθ τθσ κρατικισ περιοχισ,αποτζλεςμα του γενικότερου φαινομζνου τθσ κοινωνικοποίθςθσ του κράτουσ και τθσ κρατικοποίθςθσ τθσ κοινωνίασ. Θ δθμιουργία αυτοφ του χϊρου κακιςτά, ςτθ ςφγχρονθ Δθμοκρατία, αναγκαία τθ διάκριςθ μεταξφ των κρατικϊν κελιςεων και τθσ κρατικισ 15

16 απόφαςθσ. Στθν κομματικι Δθμοκρατία,κρατικζσ κελιςεισ και κρατικζσ αποφάςεισ, όχι μόνο δε ςχθματίηονται ταυτόχρονα, αλλά οφτε ςτα ίδια όργανα. Στα πολιτικά κόμματα ςχθματίηονται οι κρατικζσ κελιςεισ και ςτα πολιτικά κρατικά όργανα λαμβάνονται οι πολιτικζσ κρατικζσ αποφάςεισ. Ζ. ΟΙ ΚΡΑΣΙΚΕ ΘΕΛΗΕΙ Στο δθμοκρατικό πολίτευμα κρατικι κζλθςθ είναι θ κζλθςθ του λαοφ ωσ ανϊτατου οργάνου του κράτουσ. Κρατικι κζλθςθ και λαικι κζλθςθ ταυτίηονται. Λόγω τθσ διαίρεςθσ του λαοφ ςε περιςςότερα τμιματα δεν υπάρχει μια μόνθ, ενιαία << λαικι κζλθςθ >> αλλά περιςςότερεσ λαικζσ κελιςεισ, όςεσ και τα υφιςτάμενα πολίτικά κόμματα. Δεν πρζπει επομζνωσ να γίνεται λόγοσ για μια λαικι κζλθςθ αλλά, διότι παραγνωρίηεται θ ηωτικι για το δθμοκρατικό πολίτευμα φπαρξθ περιςςότερων λαικϊν κελιςεων. Κατά ςυνζπεια και θ κρατικι κζλθςθ ταυτιηόμενθ με τθ λαικι κζλθςθ δεν είναι ενιαία αλλά, αλλά ζχει πλουραλιςτικό χαρακτιρα. Στθ ςφγχρονθ Δθμοκρατία θ λαικι κζλθςθ ταυτίηεται με τθ κζλθςθ των πολιτικϊν κομμάτων. Σχθματικά υπάρχουν τόςεσ μερικότερεσ κρατικζσ κελιςεισ, όςα και τα πολιτικά κόμματα. Θ αναγνϊριςθ τθσ φπαρξθσ περιςςότερων τθσ μιασ κρατικϊν κελιςεων, αλλά και ταυτόχρονα και τθσ αναγκαιότθτασ τθσ υπεροχισ μιασ από τισ περιςςότερεσ κρατικζσ κελιςεισ, αναγκαιότθτα, που προκφπτει από τθ φφςθ του λαοφ ωσ πολιτικοφ ςυνόλου, κακιςτά απαραίτθτθ τθ διάκριςθ ανάμεςα ςτισ κρατικζσ κελιςεισ και τθν κρατικι απόφαςθ. Από τθν πλειάδα των κρατικϊν κελιςεων μια από αυτζσ, θ κζλθςθ τθσ πλειοψθφίασ, μεταςχθματίηεται με τθ ςφμπραξθ και των άλλων κελιςεων, δθλαδι με τθν αρνθτικι ι και κετικι ψιφο τουσ, ςε κρατικι απόφαςθ. Ο βαςικόσ για τθ λειτουργία τθσ Δθμοκρατίασ κανόνασ τθσ υπεροχισ τθσ πλειοψθφίασ, είναι ο κανόνασ, που παρζχει το κριτιριο τθσ επιλογισ τθσ μιασ από τισ περιςςότερεσ κρατικζσ κελιςεισ και τθσ κατά ςυνζπεια αναγωγισ τθσ ςε περιεχόμενο τθσ κοινισ κρατικισ απόφαςθσ. 16

17 . Η. Η ΘΕΛΗΗ ΑΠΟΚΣΗΗ ΛΑΙΚΟΤ ΕΡΕΙΜΑΣΟ ΚΑΙ Η ΕΚΦΡΑΗ ΣΗ ΛΑΙΚΗ ΘΕΛΗΗ Κατά τθν πολιτικι επιςτιμθ, τα πολιτικά κόμματα διακρίνονται από τισ απλζσ πολιτικζσ ενϊςεισ,κυρίωσ από τισ ομάδεσ πίεςθσ, κακόςον ζχουν τθ κζλθςθ << να καταλάβουν >> και να αςκιςουν τθν εξουςία και επιδιϊκουν προσ τον ςκοπό αυτό τθν απόκτθςθ λαικοφ ερείςματοσ. Από ςυνταγματικι άποψθ,αυτά τα δφο κριτιρια βρίςκονται ςε ςτενότατθ μεταξφ τουσ ςχζςθ,που οφείλεται ςτθν, κατά το δθμοκρατικό πολίτευμα, προςζγγιςθ των εννοιϊνλαόσ και εξουςία. Κατά τθ δθμοκρατικι αρχι, όλεσ οι εξουςίεσ πθγάηουν από το Λαό και υπάρχουν υπζρ του Λαοφ. Ο Λαόσ δεν είναι απλϊσ αντικείμενο τθσ εξουςίασ, αλλά και υποκείμενό τθσ. Επίςθσ, δεν είναι μόνον << πθγι των εξουςιϊν >>, αλλά και ιδίωσ ςτθν κομματικι Δθμοκρατία- αςκεί εξουςία. Ζτςι,τα πολιτικά κόμματα ςτρεφόμενα προσ τον Λαό ςτρζφονται και προσ τθν εξουςία, ςτρεφόμενα δε προσ τθν εξουςία,ςτρζφονται και προσ το Λάο. Με τθ ςυμμετοχι τουσ ςτισ εκλογζσ,τα πολιτικά κόμματα δεν αποςκοποφν μόνο ςτθν απόκτθςθ βουλευτικϊν εδρϊν και τον ςχθματιςμό Κυβζρνθςθσ,αλλά και ςτθν απόκτθςθ ευρφτερθσ λαικισ βάςθσ. Ανεξάρτθτα από τθν παραπάνω ςφνδεςθ των εννοιϊν << Λαόσ >> και << εξουςία >>, από άποψθ δικαίου,θ κζλθςθ των πολιτικϊν κομμάτων ν αποκτιςουν λαικό ζρειςμα προθγείται τθσ κζλθςθσ τουσ ν αςκιςουν τθν εξουςία και αποτελεί ςκοπό και όχι μζςο. Θ ςυνταγματοποίθςθ των πολιτικϊν κομμάτων ενζχει τθν ευκυγράμμιςθ τουσ προσ το δθμοκρατικό πολίτευμα και θ ςυμμετοχι τουσ ςτθν άςκθςθ τθσ κρατικισ εξουςίασ,παρουςιάηεται ωσ τθσ λαικισ ζγκριςθσ. Θ επιδίωξθ των πολιτικϊν κομμάτων ν αποκτιςουν λαικό ζρειςμα χρθςιμοποιείται για τθ διάκριςι τουσ από πολλζσ άλλεσ πολιτικζσ ενϊςεισ π.χ. οι πολιτικζσ λζςχεσ (clubspolitiques ) οι οποίεσ δεν αποβλζπουν ςε ευρεία λαικι βάςθ. Θ κατεφκυνςθ των πολιτικϊν κομμάτων προσ τον Λαό, ςε αντίκεςθ προσ άλλεσ πολιτικζσ ενϊςεισ 17

18 ,λόγω κυρίωσ τθσ επιδίωξθσ του γενικοφ ςυμφζροντοσ,με τθν παραπάνω αναπτυχκείςα ζννοια και τθσ πολιτικισ τουσ τοποκζτθςθσ,είναι γενικι και ςτρζφεται προσ όλα τα τμιματα του Λαοφ. Ράντωσ, θ δθμιουργία ευρείασ λαικισ βάςθσ επιδιϊκεται μερικζσ φορζσ και από άλλεσ πολιτικζσ ενϊςεισ,άλλοτε με τθν ευρεία και άλλοτε με τθ ςτενι ζννοια. Το διακριτικό γνϊριςμα των πολιτικϊν κομμάτων,ςτο ςθμείο αυτό, είναι ότι θ ανεφρεςθ λαικοφ ερείςματοσ αποτελεί πρωταρχικό ςκοπό,ακόμθ δε ςυνταγματικι υποχρζωςι τουσ,όταν θ φπαρξθ και λειτουργία τουσ αντιμετωπίηεται με διατάξεισ του Συντάγματοσ. Θ αναηιτθςθ λαικισ βάςθσ,λειτουργία που ανικει ςτο χϊρο του ελεφκερου πολιτικοφ ανταγωνιςμοφ πραγματοποιείται κυρίωσ με τθ ςφμπραξθ ςτθ διαμόρφωςθ τθσ πολιτικισ λαικισ κζλθςθσ. Θ διαμόρφωςθ αυτι δεν ζχει μονοπωλιακό χαρακτιρα υπζρ των κομμάτων,κακόςον ς αυτι δεν ςυμμετζχουν μόνον τα πολιτικά κόμματα,αλλά με διαφορετικι οπωςδιποτε ζννοια- και πολλοί άλλοι παράγοντεσ. Τα πολιτικά κόμματα διακρίνονται καταρχιν από τουσ υπόλοιπουσ παράγοντεσ,κακόςον θ διαμόρφωςθ τθσ λαικισ πολιτικισ κζλθςθσ αποτελεί γι αυτά πρωταρχικό ςκοπό και λειτουργία,που προςδιορίηεται από το Σφνταγμα. Τα πολιτικά κόμματα διαμορφϊνουν τθ λαικι κζλθςθ, αυτό δε δεν αποτελεί απλϊσ δικαίωμα, αλλά ταυτόχρονα και ςυνταγματικι τουσ υποχρζωςθ. Τα πολιτικά κόμματα ζχουν υποχρζωςθ και όχι απλϊσ δικαίωμα να παίρνουν κζςθ ςτα πολιτικά προβλιματα του κράτουσ. Επί πλζον, τα πολιτικά κόμματα διακρίνονται από τουσ υπόλοιπουσ παράγοντεσ,κακόςον δεν περιορίηονται ςτθ διαμόρφωςθ τθσ λαικισ κζλθςθσ αλλ επικυμοφν και να τθν εκφράςουν. Τα κόμματα εμφανίηονται ωσ φορείσ τθσ λαικισ κζλθςθσ και αυτό αναγνωρίηεται από το Σφνταγμα και αποτελεί ςτοιχείο τθσ νομικισ τουσ ζννοιασ. Το ότι τα πολιτικά κόμματα είναι οι φορείσ τθσ λαικισ κζλθςθσ ςθμαίνει ότι θ λαικι κζλθςθ κάκε κόμματοσ,από άποψθ ςυνταγματικοφ δικαίου, είναι τμιμα τθσ λαικισ κζλθςθσ ι με άλλθ διατφπωςθ,θ λαικι κζλθςθ αποτελείται από το άκροιςμα των κομματικϊν κελιςεων. Ζτςι γίνεται ςαφισ θ διάκριςθ των πολιτικϊν κομμάτων από τισ υπόλοιπεσ ενϊςεισ προςϊπων. Οι κελιςεισ των 18

19 επαγγελματικϊν ενϊςεων,των ςωματείων κ.λ.π δεν είναι τμιματα τθσ λαικισ κζλθςθσ,δεν είναι κελιςεισ πολιτικϊν κομμάτων. Σε αντίκεςθ με οποιεςδιποτε άλλεσ ενϊςεισ προςϊπων, μόνον τα πολιτικά κόμματα εκφράηουν τθ λαικι κζλθςθ. Κάκε πολιτικό κόμμα εκφράηει αςφαλϊσ τθ κζλθςθ ενόσ μόνο τμιματοσ του Λαοφ και δεν μπορεί να είναι φορζασ τθσ λαικισ κζλθςθσ ωσ ςυνόλου, ενϊ αντίκετα περιςςότερα πολιτικά κόμματα είναι ικανά γι αυτό. Κάκε πολιτικό κόμμα ωσ τμιμα δεν είναι αποκλειςτικόσ φορζασ τθσ λαικισ κζλθςθσ,δεν ταυτίηεται προσ το όλο. Θ ςυνταγματικι αναγνϊριςθ των πολιτικϊν κομμάτων,ωσ φορζων τθσ πολιτικισ κζλθςθσ,δεν ςυνεπάγεται μόνο δικαιϊματα,αλλά και υποχρεϊςεισ και ζχει άμεςεσ ςυνζπειεσ ςτθ μορφι τθσ οργάνωςθσ τουσ. Θ. Η ΔΕΜΕΤΣΙΚΗ ΕΝΣΟΛΗ ΣΟ ΝΕΟ ΤΝΣΑΓΜΑ.ΑΠΟ ΣΗΝ ΕΛΕΤΘΕΡΗ ΕΝΣΟΛΗ ΣΟ ΔΙΚΑΙΩΜΑ ΔΙΑΦΩΝΙΑ ΣΩΝ ΒΟΤΛΕΤΣΩΝ Στο νζο Σφνταγμα δεν κακιερϊνεται θ αντιπροςωπευτικι,αλλά θ κομματικι Δθμοκρατία. Από τθ διάταξθ του άρκρου 52, που βρίςκεται ςε απόλυτθ ςυμφωνία με τθν αρχι τθσ λαικισ κυριαρχίασ,προκφπτει και θ ςυνταγματικι δζςμευςθ των βουλευτϊν ςτισ αποφάςεισ του εκλογικοφ ςϊματοσ. Οι βουλευτζσ ανικουν ςτουσ κρατικοφσ λειτουργοφσ,που ορίηει το Σφνταγμα,ϊςτε θ υποχρζωςθ διαςφάλιςθσ τθσ λαικισ κζλθςθσ να αφορά και αυτοφσ. Αμζςωσ μετά τθν εκδιλωςθ τθσ λαικισ κζλθςθσ ςτισ εκλογζσ,όλοι οι κρατικοί λειτουργοί, μεταξφ των οποίων και οι βουλευτζσ,οφείλουν υπακοι ςτθ λαικι κζλθςθ, ϊςτε να είναι δυνατό θ κζλθςθ αυτι να εκδθλϊνεται ελφκερα και ανόκευτα μετά τισ εκλογζσ,ςε κάκε περίπτωςθ. Στθ ςφγχρονθ Δθμοκρατία, θ λαικι κζλθςθ δεν εκδθλϊνεται μόνο ςτισ εκλογζσ. Τα πολιτικά κόμματα ωσ φορείσ τθσ λαικισ κζλθςθσ,εξαςφαλίηουν τθ διαρκι παρουςία τθσ. Θ ςχθματιηόμενθ ςτισ εκλογζσ λαικι κζλθςθ ςυγκεκριμενοποιείται από το λαό, μζςα ςτα πολιτικά κόμματα και εκδθλϊνεται και πάλι ςτο κοινοβοφλιο. Τθν κοινοβουλευτικι εκδιλωςθ τθσ λαικισ κζλθςθσ προςτατεφει επίςθσ το Σφνταγμα ςτο άρκρο 52,το 19

20 οποίο δεν περιορίηει τθν προςταςία τθσ λαικισ κζλθςθσ ςε μία μόνο περίπτωςθ, λ. χ. ςτισ εκλογζσ,αλλά αφορά ςε κάκε περίπτωςθ,δθλαδι και ςτο κοινοβοφλιο. Θ ελεφκερθ και ανόκευτθ εκδιλωςθ τθσ λαικισ κζλθςθσ ςτο κοινοβοφλιο είναι τότε μόνο δυνατι,εφόςον ο βουλευτισ τθ μεταφζρει,όπωσ ζχει διαμορφωκεί ςτισ εκλογζσ και ςτο πολιτικό κόμμα. Αντίκετα εφόςον ο βουλευτισ υποςτθρίηει ςτθ Βουλι τισ δικζσ του απόψεισ και όχι εκείνεσ του κομματικοφ προγράμματοσ, τότε είτε εμποδίηει τθν εκδιλωςθ τθσ λαικισ κζλθςθσ και τθν αντικακιςτά με τθ δικι του κζλθςθ ι τθ μεταφζρει,αλλά όχι ανόκευτθ όπωσ απαιτεί το Σφνταγμα. Κατά ςυνζπεια θ ςυνταγματικι υποχρζωςθ των βουλευτϊν να διαςφαλίηουν ωσ κρατικοί λειτουργοί τθν ελεφκερθ και ανόκευτθ εκδιλωςθ τθσ λαικισ κζλθςθσ,αποτελεί ταυτόχρονα ςυνταγματικι υποχρζωςθ να υπακοφουν ςτθ λαικι κζλθςθ,θ οποία ωσ ζκφραςθ τθσ λαικισ κυριαρχίασ αποτελεί κεμζλιο του πολιτεφματοσ. Στθν υποχρζωςθ διαςφάλιςθσ,ςε κάκε περίπτωςθ, τθσ ελεφκερθσ και ανόκευτθσ εκδιλωςθσ τθσ λαικισ κζλθςθσ,που κακιερϊνεται ςτο άρκρο 52 του Συντάγματοσ, περιζχεται θ ςυνταγματικι αναγνϊριςθ τθσ δζςμευςθσ των βουλευτϊν ςτισ αποφάςεισ του λαοφ- του εκλογικοφ ςϊματοσ και των πολιτικϊν κομμάτων- θ ςυνταγματικι δθλαδι αναγνϊριςθ τθσ δεςμευτικισ εντολισ. Θ ςυνταγματικι υποχρζωςθ των βουλευτϊν να διαςφαλίηουν,ςε κάκε περίπτωςθ,τθν ελεφκερθ και ανόκευτθ εκδιλωςθ τθσ λαικισ κζλθςθσ ζρχεται ςε αντίκεςθ με τθ διάταξθ του άρκρου 60 παρ. 1 του Συντάγματοσ, κατά τθν οποία οι βουλευτζσ ζχουν απεριόριςτο το δικαίωμα τθσ κατά ςυνείδθςθσ γνϊμθσ και ψιφου,εφόςον θ διάταξθ αυτι κεωρείται,ότι ςυνταγματοποιεί τθν ελεφκερθ εντολι. Θ παραδοςιακι ερμθνεία του άρκρου 60 παρ. 1, φζρνει επίςθσ τθ διάταξθ αυτι ςε αντίκεςθ με το άρκρο 29 παρ. 1 και με άλλεσ ςυνταγματικζσ διατάξεισ. Θ ςφγκρουςθ αυτι μεταξφ ελεφκερθσ και δεςμευτικισ εντολισ είναι θ ίδια θ ςφγκρουςθ κομματικισ και αντιπροςωπευτικισ Δθμοκρατίασ,λαικισ κυριαρχίασ και αντιπροςωπευτικισ αρχισ. Από τθ ςφγκρουςθ αυτι υπερτερεί θ δεςμευτικι εντολι. Θ ςφγκρουςθ των διατάξεων των άρκρων 52 και 60 παρ. 1 αίρεται, εφόςον το δεφτερο άρκρο δεν κεωρθκεί,ότι ςυνταγματοποιεί τθν ελεφκερθ εντολι,αλλά ότι επιτρζπει ςτο βουλευτι να διαφωνιςει με το κόμμα, ςτουσ 20

21 ςυνδυαςμοφσ του οποίου εκλζχτθκε και να εκφράςει ςτθ Βουλι και τθ δικι του γνϊμθ,παρζχοντάσ του ταυτόχρονα το δικαίωμα να ψθφίςει ενάντια ςτο κόμμα του. Στθν περίπτωςθ που ο βουλευτισ διαφωνιςει με το κόμμα ςτο οποίο ανικει, το Σφνταγμα δεν του αφαιρεί τθ βουλευτικι ιδιότθτα,αλλά αφινει ςτθν κρίςθ του ίδιου αν πρζπει να διατθριςει τθ βουλευτικι ιδιότθτα, οπότε πρζπει να ανεξαρτθτοποιθκεί ( ι κα διαγραφεί από το κόμμα ), ι να τθν χάςει,δθλαδι να παραιτθκεί. Το άρκρο δθλαδι 60 παρ. 1 δεν κακιερϊνει τθν ελεφκερθ εντολι,αλλά το δικαίωμα διαφωνίασ του βουλευτι με το κόμμα του. Το ίδιο άρκρο κατοχυρϊνει επίςθσ τθ δυνατότθτα ανεξαρτθτοποίθςθσ του βουλευτι. Θ άποψθ αυτι ενιςχφεται και από τθν όλθ ςυνταγματικι ρφκμιςθ και από το ότι θ δεφτερθ παράγραφοσ του ίδιου άρκρου αναφζρεται ςτθν παραίτθςθ του βουλευτι. Υπζρ τθσ ερμθνείασ αυτισ ςυνθγοροφν επίςθσ οι ςυηθτιςεισ,που ζγιναν για το άρκρο 60, κακϊσ και το όλο νομικοπραγματικό πλζγμα, το οποίο βαςίηεται ςτθ ρφκμιςθ αυτι. Μεταξφ του άρκρου 52 και του άρκρου 60 παρ. 1 αίρεται,κατά ςυνζπεια, θ ςφγκρουςθ, γίνεται δυνατόσ ο ςυμβιβαςμόσ τθσ δεςμευτικισ εντολισ και του δικαιϊματοσ διαφωνίασ του βουλευτι. Ο ςυμβιβαςμόσ αυτόσ,οφείλεται ςτθν κακιζρωςθ τθσ δεςμευτικισ εντολισ με τθ μορφι τθσ leximperfecta.σφμφωνα με τθ ςυνταγματικι ρφκμιςθ,ο βουλευτισ είναι εκπρόςωποσ του κόμματοσ και φορζασ τθσ δεςμευτικισ εντολισ. Δικαιοφται όμωσ να διαφωνιςει με το κόμμα του και να διατθριςει ταυτόχρονα τθ βουλευτικι ιδιότθτα. Θ παραδοςιακι ελεφκερθ εντολι ςυρρικνϊκθκε ςτο νζο Σφνταγμα ςτο δικαίωμα διαφωνίασ των βουλευτϊν. Θ ρφκμιςθ του άρκρου 60 παρ. 1,εναρμονιςμζνθ με το << μικτό >> χαρακτιρα τθσ ςφγχρονθσ Δθμοκρατίασ,δεν είναι απόλυτα ςυνεπισ με τθν κομματικι Δθμοκρατία,διότι ταυτόχρονα με το δικαίωμα διαφωνίασ κατοχυρϊνει και το δικαίωμα διατιρθςθσ τθσ βουλευτικισ ιδιότθτασ. Και ναι μεν ανικει ςτα δικαιϊματα του βουλευτι, όπωσ και κάκε πολίτθ, θ διαφωνία με το κόμμα του. Πμωσ θ διατιρθςθ τθσ βουλευτικισ ιδιότθτασ δεν ανικει ςτα δικαιϊματά του. Θ βουλευτικι ιδιότθτα, ωσ ιδιότθτα εκπροςωπευτικι και όχι αντιπροςωπευτικι,βαςίηεται ςτο κεςμό τθσ εκπροςϊπθςθσ. Εφόςον ο βουλευτισ διαφωνιςει πολιτικά με το κόμμα 21

22 με τθ ςθμαία του οποίου εκλζχτθκε,δθλαδι με αποφάςεισ λαμβανόμενεσ ςφμφωνα με τισ αρχζσ τθσ εςωκομματικισ Δθμοκρατίασ,παφει να υπάρχει ο λόγοσ για τον οποίο απζκτθςε τθ βουλευτικι ιδιότθτα. Θ ρφκμιςθ αυτι δεν ςθμαίνει ότι το Σφνταγμα κατοχυρϊνει τθν ελεφκερθ εντολι. Ο ςυνδυαςμόσ τθσ δεςμευτικισ εντολισ ωσ leximperfectaκαι του δικαιϊματοσ διαφωνίασ του βουλευτι, οπωςδιποτε δεν ςυνιςτά παραδοςιακι ρφκμιςθ αντιπροςωπευτικισ μορφισ. Θ ρφκμιςθ αυτι είναι μεν << αςυνεπισ κομματικι ρφκμιςθ >> αναφορικά προσ ζνα ολοκλθρωμζνο ςχιμα κομματικισ Δθμοκρατίασ, απόλυτα όμωσ ςυνεπισ ςτο πλαίςιο τθσ μικτισ κομματικισ Δθμοκρατίασ.Στο ςθμείο αυτό ακριβϊσ γίνεται εμφανισ θ << ανάςτροφθ >> ρφκμιςθ του νζου Συντάγματοσ,θ αναγωγι δθλαδι των κομματικϊν ρυκμίςεων ςε κανόνεσ και των αντιπροςωπευτικϊν ρυκμίςεων ςε εξαιρζςεισ των κανόνων. 22

23 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Θ ελεφκερθ και ανόκευτθ εκδιλωςθ τθσ λαικισ κζλθςθσ όπωσ εκφράηεται ςτο άρκρο 52 του Συντάγματοσ κακϊσ και από το άρκρο 41 παρ.2 του Συντάγματοσ οδθγεί ςτο ςυμπζραςμα ότι θ μορφι του πολιτεφματοσ,τθν οποία κακιερϊνει το ιςχφον Σφνταγμα,δεν είναι αμιγζσ αντιπροςωπευτικό ςφςτθμα αλλά μικτι δθμοκρατία. Τα πολιτικά κόμματα προςπακοφν να αςκιςουν εξουςία αποκτϊντασ το λαικό ζρειςμα ϊςτε να ελζγχουν τθ λαικι κζλθςθ.τζλοσ, ςτο δθμοκρατικό πολίτευμα θ κρατικι κζλθςθ είναι θ κζλθςθ του λαοφ ωσ ανϊτατου οργάνου του κράτουσ χωρίσ όμωσ να ςθμαίνει αυτό ότι θ λαικι κζλθςθ είναι μόνο μία αλλά αντικζτωσ ζχει πλουραλιςτικό χαρακτιρα. SUMMARY The free and pure manifestation of the public will,as indicated in Articles 52 and 41par.2 of the Constitution leads to the conclusion that the form of the system of the government,which is established by the current Constitution,is not an unmixed representative system but mixed democracy. The political parties try to perform power obtaining the public foothold so as to control the public will. Lastly, in the system of the government, the public will is the will of the people as the upper tool of the state, without this meaning that the public will is only one, but on the contrary has pluralistic character. 23

24 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΑΝ ΕΑΣ Γ. ΘΜΘΤΟΡΟΥΛΟΣ. Γενικι Συνταγµατικι Θεωρία Σφςτθµα Συνταγµατικοφ ικαίου. Τόµοσ Αϋ. Εκδόςεισ Αντ. Ν. Σάκκουλα Ακινα-Κοµοτθνι 2004 ΑΝ ΕΑΣ Γ. ΘΜΘΤΟΡΟΥΛΟΣ. Οργάνωςθ και Λειτουργία του Κράτουσ Σφςτθµα Συνταγµατικοφ ικαίου. Τόµοσ Βϋ. Εκδόςεισ Σάκκουλα Ακινα-Θεςςαλονίκθ 2009 ΘΜ. ΤΣΑΤΣΟΣ. Συνταγµατικό ίκαιο Τόµοσ Βϋ. Οργάνωςθ και Λειτουργία τθσ Ρολιτείασ. Βϋ Ζκδοςθ. Εκδόςεισ Αντ. Σάκκουλα 1993 ΚΩΣΤΑΣ Γ. ΜΑΥΙΑΣ. Συνταγµατικό ίκαιο Τρίτθ Ζκδοςθ. Εκδόςεισ Αντ. Ν. Σάκκουλα Ακινα-Κοµοτθνι 2004 ΑΘΑΝ. ΑΙΚΟΥ. Συνταγµατικό ίκαιο Τόµοσ Αϋ. Ειςαγωγι- Οργανωτικό µζροσ Βϋ, Ζκδοςθ Αϋ ΑΝΤ. ΡΑΝΤΕΛΘΣ. Εγχειρίδιο Συνταγµατικοφ ικαίου. Εκδόςεισ Λιβάνθ Φ. Κ. ΣΡΥΟΡΟΥΛΟΣ. Ειςαγωγι ςτο Συνταγµατικό ίκαιο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Λ. ΓΕΩΓΟΡΟΥΛΟΣ. Επίτοµο Συνταγµατικό ίκαιο. ζκατθ Ζκδοςθ Ε. Β. ΒΕΝΙΗΕΛΟΣ. Μακιµατα Συνταγµατικοφ ικαίου Αϋ. Εκδόςεισ Ραρατθρθτισ 24

25 25