Πόλνο Σύγρξνλα κνληέια & κεραληζκνί πόλνπ

Transcript

1 Πόλνο Σύγρξνλα κνληέια & κεραληζκνί πόλνπ Κιηληθή Μπνζθειεηηθή Φπζηθνζεξαπεία ΙΙ Μπίιιε Δπδ. PhD, MSc, MCSP, MMACP Μνπηδνύξε Μ. MSc, MMACP, MCSP

2 Οξηζκόο Πόλνπ Σύκθσλα κε ηνλ IASP* ν πόλνο νξίδεηαη σο κηα δπζάξεζηε αηζζεηηθή ή ζπλαηζζεκαηηθή εκπεηξία, ε νπνία ζπλδέεηαη κε πξαγκαηηθή ή δπλεηηθή ηζηηθή βιάβε * International Association for the Study of Pain (IASP, 2003)

3 Πεγέο πόλνπ Γεπμαηικόρ πόνορ (cutaneous pain) νμύο, έληνλνο, θαπζηηθόο, κε αξγή ή γξήγνξε έλαξμε ζπκπησκάησλ Συμαηικόρ πόνορ (deep somatic pain) πξνέξρεηαη από ηέληνληεο, αξζξώζεηο/ πεξηαξζξηθά ζηνηρεία, κύεο, πεξηόζηεν θηι. Σπλασνικόρ πόνορ (visceral pain) proέξρεηαη από εζσηεξηθά όξγαλα (ζπιάρλα), είλαη αξρηθά δηάρπηνο αιιά αξγόηεξα γίλεηαη πην εληνπηζκέλνο Ψςσογενήρ πόνορ (psychogenic pain) αίζζεζε πόλνπ αιιά γηα ιόγνπο ζπλαηζζεκαηηθνύο θαη όρη ζσκαηηθνύο

4 Πόλνο: Ομύο vs Χξόληνο Οξύρ είλαη ν πόλνο πνπ πξνθαιείηαη από ηξαύκα ή ρεηξνπξγηθή επέκβαζε, λόζν ηνπ δέξκαηνο ή ησλ ελ ησ βάζεη ηζηώλ ή από παζνινγηθή ιεηηνπξγία ησλ ζπιάρλσλ. Οη αηηίεο πξνθαινύλ ηζηηθή βιάβε είλαη αλαζηξέςηκεο. Από βηνινγηθή άπνςε κπνξεί λα έρεη πξνεηδνπνηεηηθή, δηαγλσζηηθή ή ζεξαπεπηηθή αμία. Ο σπόνιορ πόλνο είλαη απηόο πνπ δηαξθεί πάλσ από 3 κήλεο ή αιιηώο είλαη εθείλνο πνπ επηκέλεη έλα κήλα πέξα από ηε ζπλεζηζκέλε πνξεία κίαο νμείαο λόζνπ ή ελόο ινγηθνύ ρξόλνπ πνπ απαηηείηαη γηα επνύισζε ηνπ ηξαύκαηνο. Εκθαλίδεηαη ζε ρξόληεο παζνινγηθέο θαηαζηάζεηο θαη ζπρλά ππνηξνπηάδεη.

5 Δηαζηάζεηο πόλνπ Αισθητική (περιοτή πόνοσ, ένταση, σσμπεριυορά πόνοσ) Γνωστική, Ερμηνευτική (Σκέυεις γύρφ από τον πόνο) Συναισθηματική, Συγκινησιακή (σσναισθηματική επιρροή, και αισθήματα ποσ γεννώνται λόγφ πόνοσ)

6 Καηεγνξηνπνίεζε Πόλνπ Πόνορ Αλγαιζθηηικόρ (nociceptive) Μη αλγαιζθηηικόρ Συμαηικόρ Σπλασνικόρ Νεςποπαθηηικόρ Σςμπαθηηικόρ

7 Αιγαηζζεηηθόο πόλνο (nociceptive ή βιαπηηθόο) Ο Πόλνο πξνθύπηεη από εξεζηζκό ή επαηζζεηνπνίεζε αιγνϋπνδνρέσλ (κεραληθνί, ρεκηθνί, ζεξκηθνί)- π.ρ. νμύο ηξαπκαηηζκόο Δεκηνπξγία «θιεγκνλώδνπο ζνύπαο» (νπζία P, βξαδπθηλίλε, πξνζηαγιαλδίλεο θηι.) Εξεζηζκόο Aδ &/ή C ηλώλ Πξσηνγελήο ππεξαιγεζία

8 Σσκαηηθόο Πόλνο (somatic pain) Πξνέξρεηαη από εξεζίζκαηα άιγνπο από δέξκα, κύεο, ηέλνληεο, ζπλδέζκνπο, αξζξώζεηο, νζηά θηι. Μπνξεί λα είλαη ηνπηθόο ή/θαη αληαλαθιώκελνο πόλνο Ο αληαλαθιώκελνο πόλνο έρεη ραξαθηεξηζηηθά βαζύ, δηάρπηνπ, κνλόηνλνπ & ελνριεηηθνύ ηύπνπ πόλνπ Ο πην ζπλεζηζκέλνο κεραληζκόο αληαλάθιαζεο πόλνπ είλαη κέζσ ηνπ θαινομένος ζύγκλιζηρ (theory of convergence/summation), όπνπ κέζα ζην λσηηαίν κπειό (& ζάιακν), ηα αηζζεηηθά λεύξα από δηαθνξεηηθά ζεκεία ηεο πεξηθέξεηαο ζπγθεληξώλνληαη ζε θνηλνύο λεπξώλεο, ζηέιλνληαο εξεζίζκαηα ζε θέληξα ηνπ εγθεθάινπ. Φσξίο πξόζζεηεο πιεξνθνξίεο ν εγθέθαινο δελ είλαη πάληα ζε ζέζε λα πξνζδηνξίζεη από πνηα δξαζηεξηόηεηα ή λεύξν πξνέξρεηαη θάζε πιεξνθνξία, κε απνηέιεζκα ν πόλνο λα αληαλαθιάηαη θαη ζε πεξηνρέο καθξηά από ηελ αλαηνκηθή δνκή ηνπ θαζελόο Αξθεηέο θαηαλνκέο αληαλαθιώκελνπ ζσκαηηθνύ πόλνπ έρνπλ

9 Σπλασνικόρ πόνορ (visceral pain) Πξνέξρεηαη από ηα καιαθά όξγαλα (ζπιάρλα) ζώξαθνο, θνηιηάο & ππέινπ Άγεηαη θπξίσο κε ίλεο C θαη κε ιίγεο Αδ Καηαλέκεηαη ζηα αληίζηνηρα ζηνηρεία ηνπ απηόλνκνπ λεπξηθνύ ζπζηήκαηνο (ΑΝΣ) Σπλήζσο ραξαθηεξίδεηαη από πόλν ακβιύ, κε εληνπηδόκελν Απνηειεί ζνβαξό ζύκπησκα γηα πνιιέο θιηληθέο θαηαζηάζεηο (παζνινγηθέο ή κε) Απνηειεί κία από ηηο ζπρλόηεξεο αηηίεο γηα ηηο νπνίεο νη αζζελείο δεηνύλ ηαηξηθή βνήζεηα

10 Νεπξνγελήο Πόλνο (neurogenic pain) Μεραληθά πξνθαιείηαη από ζπκπίεζε ή δηάηαζε Βαζύο πόλνο, θάςηκν, παξαηζζεζία Γύζθνιν λα εληνπηζηεί, αθνινπζεί δεξκνηνκηθή θαηαλνκή Αληαιγηθή ζηάζε Γπζιεηηνπξγία ελεξγεηηθήο θίλεζεο & αλάινγεο παζεηηθήο θίλεζεο Πόλνο ζε ςειάθεζε ηνπ λεύξνπ, αηκσδίεο Πόλνο πνπ κε ηηο θηλήζεηο Νπρηεξηλόο πόλνο (ιόγσ δηάρπζεο Ο 2 ) Θεηηθά λεπξνδπλακηθά ηεζη π.ρ. SLR

11 Πόνορ κενηπικήρ αιηιολογίαρ (centrally maintained pain) Πξνθύπηεη από αιιαγέο νη νπνίεο ζπκβαίλνπλ ζε θπηηαξηθό επίπεδν, λεπξνπιαζηηθόηεηα ζε επίπεδν λσηηαίνπ κπεινύ θαη ζε ππεξλσηηαία θέληξα Ό πόλνο παξακέλεη παξά ηελ επνύισζε ησλ ηζηώλ Απμάλεη ζε έθηαζε από ηελ αξρηθή πεξηνρή εκθάληζεο- Ο πόλνο δελ έρεη «ηππηθή» ζπκπεξηθνξά Επεξεάδεηαη από ζπλαηζζεκαηηθέο αιιαγέο Πησρή αληαπόθξηζε ζε θαξκαθεπηηθή αγσγή

12 Νεςποπαθηηικόρ πόνορ (neuropathic pain) Δεκηνπξγείηαη από βιάβε, λόζν ή δπζιεηηνπξγία ηνπ λεπξηθνύ ζπζηήκαηνο (θεληξηθνύ ή πεξηθεξηθνύ) ρσξίο λα ππάξρεη αλαγλσξίζηκν άκεζν βιαπηηθό εξέζηζκα Ο πόλνο πεξηγξάθεηαη σο θαπζηηθόο, ζαλ ειεθηξηθό ξεύκα, θλεζκό, θαηά ξηπέο, ζπλερή ή παξνμπζκηθό

13 Πόνορ ζςμπαθηηικήρ αιηιολογίαρ (sympathetically maintained pain) Πξνθύπηεη ζηηο πεξηπηώζεηο όπνπ ηα ζπκπηώκαηα δείρλνπλ ππεξδξαζηεξηόηεηα ηνπ ζπκπαζεηηθνύ λεπξηθνύ ζπζηήκαηνο (ΣΝΣ) Σπλήζσο κέζσ ηεο λνξεπηλεθξίλεο πνπ παξάγεη ην ΣΝΣ θαη εξεζίδεη ηνπο αιγνϋπνδνρείο ηύπνπ c-polymodal Απνηειεί κία ρξόληα θαηάζηαζε πόλνπ

14 Σεκαληηθέο έλλνηεο γηα ηνλ πόλν Υπεπαλγηζία : Απμεκέλε εληάζεσο απάληεζε ζε επώδπλν εξέζηζκα ζηελ πεξηνρή πνπ ππάξρεη βιάβε. Είλαη ε ππεξβνιηθή απάληεζε ησλ ππνδνρέσλ ζε βιαπηηθά εξεζίζκαηα. Γεςηεπογενήρ Υπεπαλγηζία: Απμεκέλε εληάζεσο απάληεζε ζε επώδπλν εξέζηζκα ζε πεξηνρή όπνπ δελ ππάξρεη έλδεημε βιάβεο Αλλοδςνία: Επώδπλε απάληεζε ζε εξέζηζκα ην νπνίν ππό θπζηνινγηθέο ζπλζήθεο δελ πξνθαιεί πόλν.

15 Νεπξνγελήο

16 Παζνθπζηνινγία Δελ ππάξρεη έλαο θπξίαξρνο παζνθπζηνινγηθόο κεραληζκόο πξόθιεζεο πόλνπ Ο φυσιολογικός πόλνο πξνθαιείηαη από ελεξγνπνίεζε ππνδνρέσλ πςεινύ νπδνύ εξεζίζκαηνο πνπ βξίζθνληαη ζηελ πεξηθέξεηα (nociceptors: mechanoreceptors, polymodal nociceptors) θαη από ηνπο νπνίνπο ην εξέζηζκα κέζσ ηνπ λσηηαίνπ κπεινύ κεηαθέξεηαη ζηνλ εγθέθαιν Ο παθολογικός πόλνο θαίλεηαη όηη πξνθαιείηαη από δηαηαξαρέο ηνπ ζσκαηναηζζεηηθνύ ζπζηήκαηνο, νη νπνίεο κπνξεί λα πξνθιεζνύλ από δηάθνξεο θαηαζηάζεηο Τν λεπξηθό ζύζηεκα έρεη δπλαηόηεηα είηε πξνζαξκoγήο πξνο ηηο λέεο θαηαζηάζεηο/κεηαβνιέο (adaptive plasticity), είηε δηαθνπήο ηεο θπζηνινγηθήο ιεηηνπξγίαο ηνπ & δεκηνπξγίαο παζνινγηθήο θαηάζηαζεο ηνπ πόλνπ (maladaptive plasticity) Δηαθξίλνπκε 4 θαηεγνξίεο κεηαβνιώλ ηνπ λεπξηθνύ ζπζηήκαηνο νη νπνίεο κπνξεί λα πξνθαιέζνπλ πόλν: 1. επαηζζεηνπνίεζε πεξηθεξηθή ησλ πξσηαξρηθώλ πξνζαγσγώλ νδώλ (primary afferents), εξεζηζκόο αηζζεηηθώλ νδώλ Aδ, C 2. επαηζζεηνπνίεζε θεληξηθή ησλ λεπξώλσλ ησλ νπηζζίσλ θεξάησλ ηνπ λσηηαίνπ κπεινύ 3. παζνινγηθέο ηδηόηεηεο θεληξηθώλ θπθισκάησλ 4. κόληκεο κεηαβνιέο ζην θεληξηθό λεπξηθό ζύζηεκα

17 Αηζζεηηθέο Οδνί (Aδ & C ίλεο) Τα εξεζίζκαηα κεηαθέξνληαη από ηελ πεξηθέξεηα ζην θέληξν, θπξίσο κε ηηο Αδ (εκκύειεο) & C (ακύειεο) αηζζεηηθέο & ζπκπαζεηηθέο ίλεο Οη Αδ κεηαθέξνπλ ηνλ νμύ πόλν & δηεγείξνληαη από κεραληθά θπξίσο εξεζίζκαηα, ελώ νη C ηνλ βύζην θαη ακβιύ πόλν θαη δηεγείξνληαη από νπζίεο πνπ παξάγνληαη θαηά ηελ θαηαζηξνθή ησλ ηζηώλ Οι μεγάληρ διαμέηπος, εμμύελερ, Αδ ίνερ: δηεγείξνληαη κε εξέζηζκα κηθξήο έληαζεο κεηαθέξνπλ εξεζίζκαηα κε κεγάιε ηαρύηεηα (5-25 m/sec) Οι μικπήρ διαμέηπος, αμύελερ, C ίνερ: δηεγείξνληαη κε εξέζηζκα κεγάιεο έληαζεο κεηαθέξνπλ εξεζίζκαηα κε κηθξή ηαρύηεηα (<2 m/sec) δηεγείξνληαη/κεηαθέξνπλ κεραληθά, ζεξκηθά & ρεκηθά εξεζίζκαηα (πνιππαξαγνληηθέο, polymodal), έρνπλ κεγάιν δεθηηθό πεδίν, ελώ επαηζζεηνπνηνύληαη από επαλαιακβαλόκελα εξεζίζκαηα Μεηά ηελ παύζε ηνπ εξεζίζκαηνο ζπλερίδεηαη ε εκθόπηιζη Υπάξρεη νκάδα ζιυπηλών C ινών, νη νπνίεο ελεξγνπνηνύληαη ζε θαηαζηάζεηο θιεγκνλήο θαη εληζρύνπλ ηνλ πόλν

18 Μεραληζκνί ειέγρνπ ηνπ πόλνπ Τνπηθνί κεραληζκνί Πύιε Ειέγρνπ Πόλνπ Καηηόληα ζπζηήκαηα αλαιγεζίαο

19 Τνπηθνί κεραληζκνί ειέγρνπ ηνπ πόλνπ Κσρίφς αμηαμακλαζηικοί μηταμιζμοί ζε επίπεδο ηοπικό/μφηιαίοσ μσελού (π.τ. αμαζηολή μσχκού ζπαζμού μέζφ εμεργοποίηζης ηφμ προζαγφγώμ (περιθερικώμ) αιζθηηικώμ οδώμ

20 Θευπία ηηρ Πύληρ Δλέγσος ηος πόνος (1) GATE CONTROL THEORY (by Meltzack & Wall, 1965) ν κεραληζκόο ηεο πύιεο ειέγρνπ επεξεάδεηαη από ηε ζπλνιηθή δξάζε κεηαμύ εκκύεισλ (Αδ) & ακύεισλ (C) λεπξηθώλ ηλώλ (πνπ δηακνξθώλνληαη ζην νπίζζην θέξαο ηνπ λσηηαίνπ κπεινύ), θαζώο θαη από θαηηόληεο εγθεθαιηθέο λεπξηθέο δηεγέξζεηο Πύιε βξίζθεηαη ζην νπίζζην θέξαο ηνπ λσηηαίνπ κπεινύ Μηθξόηεξεο, αξγέο λεπξηθέο ίλεο κεηαθέξνπλ εξεζίζκαηα πόλνπ (π.ρ. C) Μεγαιύηεξεο δηακέηξνπ, γξήγνξεο λεπξηθέο ίλεο (π.ρ. Αα, Αβ) κεηαθέξνπλ άιια εξεζίζκαηα Εξεζίζκαηα από πην γξήγνξεο ίλεο θηάλνπλ γξεγνξόηεξα ζηελ πύιε θαη αλαζηέιινπλ ηα εξεζίζκαηα ηνπ πόλνπ (π.ρ. εξεζίζκαηα πίεζεο, βειόλαο/βεινληζκνύ, θξύνπ, ζεξκνύ, δεξκαηηθνύ εξεζηζκνύ θηι.)

21 Θευπία ηηρ Πύληρ Δλέγσος (2) by Meltzack & Wall (1965) Η ζεσξία ζηεξίδεηαη ζε λεπξναλαηνκηθά δεδνκέλα, δειαδή ζηηο δηαθνξεηηθέο ηδηόηεηεο ησλ Αδ & C ηλώλ Φπζηνινγηθά, ε πύιε ε νπνία βξίζθεηαη ζηε θαηά νπζία (πεθησκαηώδε νπζία, Ι, ΙΙ θαη V) ησλ νπηζζίσλ θεξάησλ ηνπ ΝΜ, είλαη κηζαλνηθηή εμ αηηίαο ζπλερνύο αιιά κηθξήο δξαζηεξηόηεηαο ησλ ηλώλ C. Αλ απμεζεί ε θίλεζε ζηηο ίλεο C ε πύιε ζα αλνίμεη εληειώο, ελώ ην αληίζεην ζπκβαίλεη κε ηηο ίλεο Αδ Όηαλ έξζεη ην επώδπλν εξέζηζκα απμάλεηαη ε δηέγεξζε ηόζν ζηηο ίλεο C όζν θαη ζηηο Αδ, αιιά, (1) εμ αηηίαο ηνπ όηη ην εξέζηζκα κεηαδίδεηαη ηαρύηεξα ζηηο ίλεο Αβ ε πύιε θιείλεη θαη ην εξέζηζκα δελ κεηαδίδεηαη. Έηζη εξκελεύεηαη ε αλαθνύθηζε ηνπ κεηαηξαπκαηηθνύ πόλνπ ελόο κέινπο κε ηελ ζσπία ηνπ κέινπο, ή ηνπ πόλνπ ηνπ εγθαύκαηνο κε ηελ ηνπνζέηεζε ηνπ κέινπο ζην θξύν λεξό (2) επεηδή όκσο νη ίλεο Αβ/Αα εζίδνληαη ζύληνκα, ε δξάζε ηνπο ειαηηώλεηαη θαη ππεξηζρύεη ε δξάζε ησλ κηθξώλ ηλώλ C, κε ζπλέπεηα λα αλνίμεη ε πύιε θαη λα κεηαδίδεηαη ην επώδπλν εξέζηζκα. Χαξαθηεξηζηηθό παξάδεηγκα απνηειεί ην καξηύξην ηεο ζηαγόλαο: ζηελ αξρή νη ζηαγόλεο πνπ πέθηνπλ π.ρ. ζην αληηβξάρην, δηεγείξνπλ ηηο ίλεο Αβ κε ζπλέπεηα λα θιείζεη ε πύιε θαη ην εξέζηζκα λα κελ γίλεηαη αληηιεπηό. Σηε ζπλέρεηα όηαλ νη Αβ εζηζηνύλ, ειαηηώλεηαη ε δξάζε ηνπο, ελώ απμάλεηαη ησλ C, κε απνηέιεζκα λα αλνίμεη ε πύιε & ην εξέζηζκα λα γίλεη αληηιεπηό, ελνριεηηθό, επώδπλν, καξηύξην (3) ην Κεληξηθό Νεπξηθό Σύζηεκα πιεξνθνξνύκελν άκεζα από ηηο ίλεο Αβ ηηο κεηαβνιέο ζηελ πύιε αζθεί επηπξόζζεην έιεγρν, έηζη ώζηε ειαηηώλεηαη ε δξαζηεξηόηεηα ησλ ηλώλ C θαη θιείλεη ε πύιε. Με ηε ζεσξία ηεο πύιεο εηζόδνπ ηνπ πόλνπ εμεγείηαη ε αλαιγεηηθή δξάζε ηνπ δηαδεξκηθνύ λεπξνεξεζηζκνύ (TENS) & ηνπ βεινληζκνύ γηα ηελ αληηκεηώπηζε ηνπ νμύ & ρξόληνπ πόλνπ Τειεπηαία όκσο έρεη ακθηζβεηεζεί ε αμηνπηζηία ηεο ζεσξίαο

22 Καηηόληα ζπζηήκαηα αλαιγεζίαο (1) d-pag (νπίζζηα πεξηπδξαγώγηκε θαηά νπζία) Γηέγεξζε Σπκπαζεηηθνύ ΝΑ (& επηζεηηθόηεηα νξγαληζκνύ) Με-νπηνεηδήο αλαιγεζία Νεπξνδηαβηβαζηήο Ννξαδξελαιίλε v-pag (πξόζζηα πεξηπδξαγώγηκε θαηά νπζία) Καηαζηνιή Σπκπαζεηηθνύ ΝΑ (& άκπλα νξγαληζκνύ) Με-νπηνεηδήο αλαιγεζία Νεπξνδηαβηβαζηήο Σεξνηνλίλε

23 Καηηόληα ζπζηήκαηα αλαιγεζίαο (2) Απειεπζέξσζε νπνηνεηδώλ (π.ρ. ελδνξθηλώλ) από ίλεο Αδ & C Επίδραζη ζσμαιζθημάηφμ, προηγούμεμφμ εμπειριώμ, προζδοκιώμ, άγτοσς, επηρεάζοσμ ηημ αμηίληυη & διαμόρθφζη ηοσ πόμοσ (από ηα αμώηερα εγκεθαλικά κέμηρα)

24 Σύγρξνλεο Απόςεηο Απνκάθξπλζε από βην-ηαηξηθό κνληέιν θαη αληηκεηώπηζε πόλνπ κε κηα πεξηζζόηεξν νιηζηηθή πξνζέγγηζε, ιακβάλνληαο ππ όςηλ ηνπο κεραληζκνύο ηνπ πόλνπ, θαζώο θαη πξνεγνύκελεο εκπεηξίεο πόλνπ, ζπλαηζζήκαηα & αληηιήςεηο Mature organism model απνηειεί ην λέν κνληέιν πξνζέγγηζεο πόλνπ πνπ ιακβάλεη ππ όςηλ ην πεξηβάιινλ, ζθέςεηο, ζπλαηζζήκαηα, αληηιήςεηο, ζπκπεξηθνξέο, ηελ ςπρνινγία ηνπ αζζελή (πέξα ησλ θιηληθώλ εθδειώζεσλ, ζεκείσλ & ζπκπησκάησλ)

25 Μέθοδοι μέηπηζηρ ηος πόνος

26 Πξνηείλεηαη ν έιεγρνο όισλ ησλ παξακέηξσλ πνπ ζπκβάιινπλ /επεξεάδνπλ ζηελ αίζζεζε ηνπ πόλνπ Αιζθηηικών έληαζε, δηάξθεηα, πεξηνρή θηι. Νεςποθςζιολογικών εγθεθαιηθή δξαζηεξηόηεηα, θαξδηαθόο παικόο θηι. Σςναιζθημαηικών & τςσικών άγρνο, ζπκόο, θαηάζιηςε, απνζηξνθή θηι. Σςμπεπιθοπικών απνθπγή άζθεζεο /δξαζηεξηόηεηαο θηι. Δπίδπαζη ζηο lifestyle νηθνγελεηαθή θαηάζηαζε, ζεμνπαιηθή ζπκπεξηθνξά θηι. Πεποιηθήζειρ, πιζηεύυ & ανηιμεηώπιζη ζηξαηεγηθέο ειέγρνπ & αληηκεηώπηζεο πξνβιεκάησλ (problem solving skills & coping styles)

27 Μέζνδνη κέηξεζεο πόλνπ Σςνένηεςξη (πεξηνρή πόλνπ, είδνο, ζπρλόηεηα, επηδείλσζε/αλαθνύθηζε, αληθαλόηεηα, δηάξθεηα, αληαπόθξηζε ζεξαπείαο) Παπαηηπήζειρ ζςμπεπιθοπάρ (εθθξάζεηο πξνζώπνπ, ζηάζε/βάδηζε, αξλεηηθόηεηα, απνθπγή άζθεζεο θηι.) Ψςσομεηπικέρ μεηπήζειρ Ιαηπικέρ ζημειώζειρ (εκεξνιόγηα πόλνπ, απηόαλαθεξόκελα εξσηεκαηνιόγηα θ.α.) Φςζιολογικέρ μεηπήζειρ (EMG, EEG, κεηξήζεηο ΑΝΣ θ.α.)

28 Οπηηθν-αλαινγηθέο θιίκαθεο πόλνπ Visual Analogue scales (VAS)

29

30

31 McGill Pain Questionnaire (MPQ) Απηόαλαθεξόκελν εξσηεκαηνιόγην πόλνπ Οινθιεξσκέλν, έγθπξν & αμηόπηζην Διέγρεη θαη ηηο 3 δηαζηάζεηο ηνπ πόλνπ (αηζζεηηθή, ζπλαηζζεκαηηθή, γλσζηαθή)

32 Μπνζθειεηηθόο πόλνο Σηόρνη γηα ηελ αληηκεηώπηζε ηνπ Ύθεζη ηεο λόζνπ/πξβνιήκαηνο (κείσζε ή εμάιεηςε θιεγκνλήο) Ανακούθιζη από ηνλ πόλν (έιεγρν ηνπ νμύ πόλνπ) Πεπιοπιζμόρ ηεο θαηαζηξνθήο ησλ αξζξώζεσλ /καιαθώλ κνξίσλ Βεληίυζη ηεο ιεηηνπξγηθόηεηαο θαη πνηόηεηαο δσήο ησλ αζζελώλ Διδικόηεπα σπειάζεηαι: Ελεκέξσζε ησλ αζζελώλ Υπνζηήξημε ζσκαηηθή & ςπρνινγηθή Ελζάξξπλζε γηα λα δνπλ όζν ην δπλαηόλ κηα δσή κε πιήξεηο δξαζηεξηόηεηεο Ιζνξξνπία κεηαμύ αλάπαπζεο & άζθεζεο Ελαιιαθηηθέο κνξθέο αλαιγεηηθήο ζεξαπείαο (π.ρ. θαξκαθεπηηθή αγσγή, παξεκβαηηθέο & κε ζεξαπείεο ζε ηαηξεία πόλνπ /αλαηζζεζηνινγηθά)

33 Παπ όλο πος ο πόνορ αποηελεί μία ςποκειμενική αίζθηζη, μποπεί να μεηπηθεί και να εκηιμηθεί αξιόπιζηα, και ζε μεγάλο ποζοζηό ηυν πεπιπηώζευν να ανηιμεηυπιζηεί ανάλογα