Διαδικαςία Διδακτικού Μεταςχηματιςμού του Προγράμματοσ Σπουδών με την αξιοποίηςη των νέων Μέςων και των Τεχνολογιών

Transcript

1 Διαδικαςία Διδακτικού Μεταςχηματιςμού του Προγράμματοσ Σπουδών με την αξιοποίηςη των νέων Μέςων και των Τεχνολογιών Ηλεκτρονικέσ ςημειώςεισ για φοιτητέσ Δπηθ. Καζεγεηήο Αιηβίδνο νθφο Παηδαγσγηθφ Σκήκα Γεκνηηθήο Δθπαίδεπζεο Παλεπηζηήκην Αηγαίνπ Ρφδνο 2010 Έθδνζε Β

2 1 Περιεχόμενα Δηζαγσγηθή πξνζέγγηζε ηνπ δηδαθηηθνχ κεηαζρεκαηηζκνχ... 2 Οη θάζεηο ηνπ δηδαθηηθνχ κεηαζρεκαηηζκνχ... 6 Πξψηε Φάζε: Πξνζέγγηζε ηνπ πιαηζίνπ, πξνεηνηκαζία ηνπ πεξηβάιινληνο θαη κηληηαθήο δξάζεο θαη ραξηνγξάθεζε ηεο θηινζνθίαο... 7 Γεχηεξε θάζε: Αλάιπζε, παηδαγσγηθή ηεθκεξίσζε - καθξνζρεδηαζκφο ηεο παξέκβαζεο Σξίηε θάζε: Δξκελεπκέλν πξφγξακκα θαη δηδαθηηθφο κηθξνζρεδηαζκφο ηεο θαηλνηφκαο κληηαθήο δξάζεο Σέηαξηε θάζε: Δπηρεηξεζηαθή εθαξκνγή ηεο δξάζεο ζην πιαίζην ηεο κηληηαθήο ζηνρνζεζίαο Πέκπηε θάζε: Αμηνιφγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζρεδηαζκνχ πλνδεπηηθά πιηθά Α. πλνπηηθή Παξνπζίαζε Β. Αλαιπηηθή Παξνπζίαζε Κξηηήξηα αμηνιφγεζεο ησλ ζρεδίσλ δηδαζθαιίαο Βηβιηνγξαθία... 60

3 2 Διαδικαςία μεταςχηματιςμού του Προγράμματοσ Σπουδών με την αξιοποίηςη των νέων Μέςων και των Τεχνολογιών Ειςαγωγική προςέγγιςη του διδακτικού μεταςχηματιςμού Ζ δηαδηθαζία ηεο πξνζαξκνγήο ησλ γλψζεσλ απφ εηδηθά επηζηεκνληθά πεδία ζε πιαίζηα εθπαηδεπηηθήο εξγαζίαο κπνξεί λα πξνζδηνξηζηεί σο γλσζηηθή δηαδηθαζία δηάξζξσζεο πνπ πξαγκαηνπνηείηαη ζηε βάζε ηνπ δηδαθηηθνχ κεηαζρεκαηηζκνχ πνπ πεξηγξάθνληαη απφ ηνπο Kron θαη νθφ (2007). Με ηελ έλλνηα ηεο δηάξζξσζεο ελλνείηαη ε ζχλδεζε ησλ επί κέξνπο ζηνηρείσλ ηεο δηδαζθαιίαο ζε έλα εληαίν ζχλνιν, πνπ πξνζδηνξίδεηαη σο ζρέδην δηδαζθαιίαο. Πξφθεηηαη γηα κηα αλαιπηηθνζπλζεηηθή εξγαζία πνπ πξέπεη λα γίλεη απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ ηεο ηάμεο ή απφ κηα νκάδα εθπαηδεπηηθψλ. Απηή ε δηαδηθαζία κεηαζρεκαηηζκνχ πξνυπνζέηεη ηνλ εθπαηδεπηηθφ επαγγεικαηηζκφ ζηα Μέζα θαη ζηηο λέεο ηερλνινγίεο (Kron, νθφο 2007), δειαδή απαηηεί, νη εθπαηδεπηηθνί λα έρνπλ βαζηθέο γλψζεηο ζε δεηήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ην αλαιπηηθφ πξφγξακκα ζπνπδψλ, κε ηηο ηξέρνπζεο εμειίμεηο γχξσ απφ ηα λέα Μέζα θαη ηηο ηερλνινγίεο θαη κε ηε ρξήζε ηνπο, δειαδή κε ηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ηνπο, θαζψο επίζεο θαη κε ην αλαιπηηθφ πξφγξακκα ζπνπδψλ, κε ην κνξθσηηθφ θεθάιαην ησλ καζεηψλ, κε λεφηεξα κνληέια δηδαζθαιίαο θ.ά. Ο ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζηεξίδεηαη ζηε βάζε ηεο ζχλδεζεο ηεο ζεσξίαο κε ηελ δηδαθηηθή πξάμε θαη φρη ζηελ απιή κεηαθνξά δεδνκέλσλ θαη πιεξνθνξηψλ πνπ έρνπλ πξνεπηιεγεί. Ο εθπαηδεπηηθφο θαιείηαη λα «κεηαζρεκαηίζεη ηηο επηζηεκνληθέο γλψζεηο, ζεσξψληαο ηεο, φρη σο δεπηεξνγελείο γλψζεηο ηηο νπνίεο πξέπεη λα κεηαθέξεη ζηνπο καζεηέο ρσξίο θακία παηδαγσγηθή θαη δηδαθηηθή παξεκβνιή, αιιά σο ζεκείν αλαθνξάο γηα ηε δεκηνπξγία εθπαηδεπηηθψλ πεξηβαιιφλησλ εξγαζίαο απφ φπνπ ζα παξαρζνχλ γλψζεηο. Ο κεηαζρεκαηηζκφο απηφο κπνξεί λα επηηεπρζεί, φηαλ: 1. ε επηζηεκνληθή γλψζε ζεσξεζεί σο απνηέιεζκα αλζξψπηλεο εξγαζίαο ε νπνία ζε ζπγθεθξηκέλν θνηλσληθνεπηζηεκνληθφ θαη ηζηνξηθφ πιαίζην γίλεηαη απνδεθηή, θαη άξα απνηειεί θνηλσληθή ζχκβαζε, 2. ν εθπαηδεπηηθφο θαηέρεη ζην πιαίζην ηεο επαγγεικαηηθφηεηαο ηνπ ηφζν ην ζπγθεθξηκέλν γλσζηηθφ αληηθείκελν, φζν θαη ηελ ηθαλφηεηα λα εκπιαθεί ελεξγά πξνθεηκέλνπ λα κεηαζρεκαηίζεη θαη λα ζπλδηακνξθψζεη ηελ θνηλσληθά απνδεθηή γλψζε. Απηφ πξνυπνζέηεη ζε επίπεδν αληηιήςεσλ κηα αληίζηνηρε ζηάζε, δειαδή λα κε ζεσξεί φηη ν ξφινο ηνπ πεξηνξίδεηαη ζην λα απνδέρεηαη έηνηκεο γλψζεηο ζηε κνξθή κνξθσηηθψλ αγαζψλ (δεπηεξνγελή γλψζε), ηα νπνία πξέπεη λα «κεηαδίδεη». Αληηζέησο, είλαη ζεκαληηθφ λα αληηιακβάλεηαη ηελ εξγαζία ηνπο σο πεδίν φπνπ ν ίδηνο ζπλδηακνξθψλεη ηελ επηζηεκνληθή γλψζε. ε απηήλ ηελ πεξίπησζε ν εθπαηδεπηηθφο, ιακβάλνληαο ππφςε ηε ζεζκνζεηεκέλε ζρνιηθή/αθαδεκατθή γλψζε, ηελ θαηαλνεί θαη, ζην πιαίζην ηεο παηδαγσγηθήο ειεπζεξίαο θαη επαγγεικαηηθφηεηάο ηνπ, ηελ κεηαζρεκαηίδεη ζε πιαηζηνζεηεκέλεο (situate) επηθνηλσληαθέο θαηαζηάζεηο (Sofos 1996). Μέζα απφ απηήλ ηε δηαδηθαζία ν εθπαηδεπηηθφο δηακνξθψλεη πξσηνγελή πεξηβάιινληα εξγαζίαο, φπνπ νη καζεηέο έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα επεμεξγαζηνχλ απζεληηθά δεηήκαηα/θαηαζηάζεηο θαη λα επηθνηλσλήζνπλ πάλσ ζε απηά. Αθξηβψο απηή ε ελεξγή ζπκκεηνρή ησλ καζεηψλ πνπ ζα ζρεδηάζεη ν

4 3 εθπαηδεπηηθφο ζα απνηειέζεη ην κνριφ γηα ηε δηακφξθσζε ελφο ζεηηθνχ πιαηζίνπ κάζεζεο θαη ζρνιηθνχ θιίκαηνο, φπνπ κπνξεί λα ζηεξηρζεί ε πξσηνγελήο γλψζε. 3. ν εθπαηδεπηηθφο δηαζέηεη γλψζεηο γχξσ απφ παηδαγσγηθά θαη δηδαθηηθά κνληέια εξγαζίαο, έρεη ιεηηνπξγηθέο γλψζεηο ζηα λέα Μέζα θαη ηηο Σερλνινγίεο (ιεηηνπξγηθφο γξακκαηηζκφο), κπνξεί λα νξγαλψζεη θαη λα πινπνηήζεη εθπαηδεπηηθά ζελάξηα εξγαζίαο. 4. ν εθπαηδεπηηθφο είλαη ζε ζέζε λα παξαηεξεί, λα αμηνινγεί ηηο λνεηηθέο ζπιιήςεηο, ηηο δξάζεηο θαη ηηο ελέξγεηεο ζε ζρέζε κε ηηο δηαδξάζεηο ζηελ ηάμε θαη ηα καζεζηαθά απνηειέζκαηα, δειαδή εξεπλά ην εθπαηδεπηηθφ ηνπ έξγν, ην ζρεδηαζκφ θαη ηελ εθαξκνγή ηνπ. Με απηφ ηνλ ηξφπν εμαζθαιίδεηαη ε ζηνραζηηθή/κεηαγλσζηηθή δηάζηαζε ηεο δηδαζθαιίαο θαη κεηψλεηαη ε πηζαλφηεηαο ηεο εκπεηξηζηηθήο πξνζέγγηζήο ηεο. Ζ δηαδηθαζία ηνπ δηδαθηηθνχ κεηαζρεκαηηζκνχ νινθιεξψλεηαη ζε πέληε θάζεηο, θαζψο, ζε ζρέζε κε ην δεκνζηεπκέλν κνληέιν (Kron/Sofos 2003) πξνζηέζεθε κηα αθφκα θάζε. Απηφ ζεσξήζεθε ζεκαληηθφ, επεηδή αλαγλσξίδεηαη ην γεγνλφο φηη νη εθπαηδεπηηθνί αξρίδνπλ ζπλήζσο κε κηα εκπεηξηθή ζχιιεςε ηεο επηθείκελεο δξάζεο πνπ νλνκάζηεθε «εκπεηξηθή ζχιιεςε ελφο ζελαξίνπ». Απηή ε θάζε θξίλεηαη ζεκαληηθή γηαηί απνηειεί παξάιιεια έλα ζπλδεηηθφ θξίθν, ν νπνίνο «πνιψλεη» ην ελδηαθέξνλ ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, ηνπ δίλεη ηε δπλαηφηεηα λα επελδχζεη ζε πξφηεξεο πξαθηηθέο, ηηο νπνίεο ζην πιαίζην ηνπ ζρεδηαζκνχ θαη ηεο εθαξκνγήο ηεο δξάζεο κπνξεί λα δηαθνξνπνηήζεη θαη ηέινο ηνλ σζεί λα «αγθπξνβνιήζεη» ζε ζπγθεθξηκέλα ζέκαηα, δηαδηθαζίεο, ελέξγεηεο, ζηηο νπνίεο αλαγλσξίδεη κηα ππνθεηκεληθή ζεκαζία θαη άξα απνδίδεη λφεκα ζηηο εθπαηδεπηηθέο ηνπο επηινγέο θαη ελέξγεηεο. Λφγσ ησλ λέσλ δπλαηνηήησλ πνπ επηηξέπνπλ ηα λέα Μέζα θαη νη ηερλνινγίεο, νη εθπαηδεπηηθνί ζα ρξεηαζηεί λα εμεηάζνπλ ζην πιαίζην απηνχ ηνπ δηδαθηηθνχ κεηαζρεκαηηζκνχ λέεο πιεπξέο ηεο δηδαζθαιίαο θαη ηεο κάζεζεο. Σα παηδηά κπνξνχλ πιένλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ ηελ ηερλνινγία ζε δηάθνξνπο ρψξνπο θαη ζεκεία, πέξα απφ ην παξαδνζηαθφ γξαθείν ηνπ εξγαζηεξίνπ, φπσο θαη λα ρξεζηκνπνηήζνπλ εμεηδηθεπκέλα πξνγξάκκαηα γηα ζπιινγή θαη αλάιπζε δεδνκέλσλ είηε ζηνπο ρψξνπο ηνπ ζρνιείνπ είηε ζην ζπίηη ηνπο. Πψο φκσο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ νη θνξεηνί ππνινγηζηέο απφ ηνπο καζεηέο; Οη παξαθάησ ελδεηθηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ζπλδένληαη κε κηα ζεηξά απφ δεηήκαηα θαη εξσηήκαηα πνπ ζα πξέπεη λα απαηηεζνχλ ζηα επφκελα πέληε βήκαηα ηνπ δηδαθηηθνχ κεηαζρεκαηηζκνχ. Αλάπηπμε ςεθηαθψλ θχιισλ εξγαζίαο Υξήζε ηνπ internet γηα παξαγσγή καζεκάησλ ηα νπνία λα ηθαλνπνηνχλ ηηο πνηθίιεο αλάγθεο ησλ καζεηψλ Σήξεζε ζεκεηψζεσλ ζην Word Αλαδήηεζε ζην Γηαδίθηπν θαη νξγάλσζε πιεξνθνξίαο Γεκηνπξγία παξνπζηάζεσλ ζην power point Δηζήγεζε ησλ δαζθάισλ κε ινγηζκηθφ παξνπζίαζεο Γεκηνπξγία δηαγξακκάησλ ζηα καζεκαηηθά κε Excel Παξνπζίαζε θαη επίδεημε εθπαηδεπηηθψλ βίληεν θαη πεγψλ

5 4 Δξγαζία ζε πξνζνκνηψζεηο θπζηθψλ θαηλνκέλσλ Λνγηζκηθά ηα νπνία δηαζέηεη δσξεάλ ην Παηδαγσγηθφ Ηλζηηηνχην Δδψ ζεκεηψλεηαη φηη ε επηηπρήο έληαμε ή φρη ησλ λέσλ Μέζσλ ζηε δηδαζθαιία ζρεηίδεηαη κε πεξηζζφηεξα επίπεδα πνπ δελ εμαξηνχληαη κφλν απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ, φπσο: Μαθξνθνηλωληθό επίπεδν Δθπαηδεπηηθήο Πνιηηηθήο Τπεξεζληθέο εθπαηδεπηηθέο πνιηηηθέο γηα ηελ πξνψζεζε ηνπ κηληηαθνχ γξακκαηηζκνχ θαη ηεο αλνηθηήο θαη ειεθηξνληθήο κάζεζεο ζηελ Δπξψπε Δζληθέο πνιηηηθέο θαη ζεζκηθέο απνθάζεηο γηα ηελ αλάπηπμε ινγηζκηθψλ θαη εθαξκνγψλ Γηάδνζε θαη ελεκέξσζε, πξνκήζεηα θαη εμνπιηζκφο ζρνιηθψλ κνλάδσλ Θεζκηθή επηκφξθσζε γηα ηελ παηδαγσγηθή αμηνπνίεζε ηλ λέσλ Μέζσλ ζηε δηδαζθαιία Θεζκηθό επίπεδν Σρνιηθήο Μνλάδαο Δλδνζρνιηθή ελεκέξσζε θαη ελεξγνπνίεζε ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο κε ζηφρν ηε ζπλεηδεηή αλάπηπμε ηεο ει. κάζεζεο Οξγάλσζε ελεξγεηψλ θαη ηερληθή ππνδνκή Παηδαγσγηθή δηακφξθσζε ρψξσλ γηα Ζ/Τ θαη δηαδίθηπν Δλδνζρνιηθή παηδαγσγηθή θαη επηκνξθσηηθή ζπλεξγαζία Αλάπηπμε ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο θαη δηακφξθσζε κηληηαθήο θηινζνθίαο Μηθξνεπίπεδν ηαρείξηζεο ( ηδάζθνληα & Σρνιηθήο Τάμεο) Οξηνζέηεζε ζηφρσλ ζηα κέζα γηα ηνλ εηήζην κηληηαθφ πξνγξακκαηηζκφ Καζνξηζκφο δξαζηεξηνηήησλ, είδνο θαη ιεηηνπξγία κέζσλ Έληαμε ζε ζεκαηηθέο ελφηεηεο/αληηθείκελα θ.ά. Οξγάλσζε αλαγθαίσλ θαη ζπκπιεξσκαηηθψλ ελεξγεηψλ θαη κέζσλ Παηδαγσγηθή θαη δηδαθηηθή δηαρείξηζε Αμηνιφγεζε δηδαθηηθήο παξέκβαζεο Οη εθπαηδεπηηθνί θαινχληαη λα δξαζηεξηνπνηεζνχλ θπξίσο ζην κηθξνεπίπεδν, φπνπ κπνξνχλ λα πξνγξακκαηίζνπλ εθπαηδεπηηθέο δξάζεηο γηα ηελ ζηήξημε ηεο αγσγήο θαη ηεο εθπαίδεπζεο ησλ καζεηψλ ζηα λέα Μέζα. εκεηψλεηαη εδψ φηη ε εθπαίδεπζε θαη ε αγσγή ζηα Μέζα δελ έρεη εληαρζεί σο απηφλνκν γλσζηηθφ αληηθείκελν ζηελ πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε, αιιά πθίζηαηαη ζεζκηθά κε ηελ νιηζηηθή πξνζέγγηζε θαη δηαρέεηαη κέζα απφ φια ηα γλσζηηθά αληηθείκελα ηνπ ζρνιείνπ, ηεο Δπέιηθηεο Εψλεο, ελψ ππάξρεη σο δηαθξηηφ γλσζηηθφ αληηθείκελν ζην Οινήκεξν ζρνιείν. Ωο εθ ηνχηνπ, νη δξαζηεξηφηεηεο ηεο κηληηαθήο εθπαίδεπζεο ζα πξέπεη: λα πξνγξακκαηίδνληαη σο ζπλερήο δηαδηθαζία πνπ ζα πξαγκαηνπνηείηαη ζε πεξηζζφηεξα ζρνιηθά έηε θαη καζεζηαθά επίπεδα κε ηε ζπκκεηνρή δηαθφξσλ καζεκάησλ λα ζπκπεξηιακβάλνληαη νη δηαζηάζεηο ηνπ κηληηαθνχ γξακκαηηζκνχ θαη ηθαλφηεηαο (Media Literacy) κε αξζξσηφ απμάλνληα ηξφπν

6 5 λα ζπκπεξηιακβάλνπλ φιν ην θάζκα ησλ κέζσλ θαη δηαθνξεηηθέο ζεσξεηηθέο πξνζεγγίζεηο πνπ αλαθέξνληαη ζην ξαδηφθσλν, ηελ ηειεφξαζε, ηνλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή λα δηακνξθψλνπλ ηελ αγσγή θαη εθπαίδεπζε ησλ καζεηψλ ζηα Μέζα αλάινγα κε ηελ ειηθία ησλ παηδηψλ θαη ησλ λέσλ λα νδεγνχλ ζε γλψζεηο γεληθεπκέλνπ θαη θαηεγνξηθνχ ηχπνπ, πνπ ζα είλαη κεηαηξέςηκεο θαη ζε άιια πεδία λα πξαγκαηνπνηνχληαη ζην πιαίζην εθπαηδεπηηθψλ παξεκβάζεσλ πνπ είλαη ζεκαληηθέο γηα ην θνηλσληθννηθνζχζηεκα ηνπ καζεηή θαη λα ιακβάλνληαη ππφςε νη αλάγθεο, νη πξνεκπεηξίεο θαη ην ζηάδην αλάπηπμεο. Σν παξαθάησ ζρεδηάγξακκα παξνπζηάδεη ηηο βαζηθέο ελέξγεηεο θάζε εθπαηδεπηηθνχ πνπ ηεθκεξηψλεη παηδαγσγηθά παξεκβάζεηο κε ζηφρν ηελ εθπαίδεπζε ζηα Μέζα (Media Literacy). Οη ελέξγεηεο απηέο νηθνδνκνχλ κηα δηαδηθαζία ζρεδηαζκνχ πνπ, ζε αλαιπηηθφ επίπεδν, πεξηέρεη ηα εμήο: βαςικι ιδζα ανάλυςθ ςτοχοκεςία Θζμα Μεκοδολογία Επιλογι Μζςων αξιολόγθςθ ζργου Σν αθφινπζν ζρήκα δίλεη κηα εηθφλα ησλ δηαθφξσλ ζηαδίσλ πνπ είλαη απαξαίηεηα γηα ην ζρεδηαζκφ ηεο δηδαθηηθήο δξάζεο κε Μέζα.

7 6 Δηήζηνο πξνγξακκαηηζκόο ησλ εθπαηδεπηηθψλ ζηφρσλ κε Μέζα θαη ηεο πξνψζεζεο ηεο Δθπαίδεπζεο ζηα Μέζα (Media Education) επηινγή ηεο πξνζέγγηζεο γηα ηελ έληαμε ησλ Μέζσλ παξαηεξψληαο παξαγωγηθά, λνεκαηνδνηνύκελα ζέκαηα εληφο ηεο εθπαίδεπζεο δηαδηθαζίαο Αλαζεώξεζε ησλ ζηφρσλ πνπ αθνξνχλ ηε ρξήζε ησλ Μέζσλ θαη ηεο δηδαθηηθήο πξνζέγγηζεο ρξνλνπξνγξακκαηηζκφο ησλ εθπαηδεπηηθώλ κηληηαθώλ ζηόρωλ ζε κεγαιχηεξεο ελφηεηεο θαη ζε ζπγθεθξηκέλεο δξαζηεξηόηεηεο ηωλ καζεηώλ (αλάιπζε δηδαθηηθψλ σξψλ) εμαζθάιηζε ηερλνινγηθψλ δνκώλ θαη ζπκπιεξσκαηηθψλ κέζωλ επηινγή παηδαγωγηθήο θαη δηδαθηηθήο ζηξαηεγηθήο πξνζέγγηζεο ηεο δηδαζθαιίαο επηινγή ελεξγεηώλ ζε ζπλάξηεζε κε ηελ νξγάλωζε ηωλ δξαζηεξηνηήηωλ ζε θάζεηο δηδαζθαιίαο Οξγάλσζε ηεο θνηλωληθήο κνξθήο εξγαζίαο θαη νξηζκφο θξηηεξίσλ γηα ηε δηαθνξνπνίεζε ησλ καζεηψλ ζε νκάδεο Γηαπξαγκάηεπζε ηξφπνπ νξγάλσζεο ηεο εξγαζίαο, ησλ ζηφρσλ θαη ξφισλ ζπκβνπιεπηηθή θαη ζηήξημε ησλ καζεηψλ ζε αηνκηθέο ηθαλφηεηεο, δεμηφηεηεο, κεζνδνινγία Πξνγξακκαηηζκφο κεζόδωλ θαη ηερληθώλ δηδαζθαιίαο θαη κάζεζεο αλάιπζε θαη αμηνιόγεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνύ ζρεδηαζκνχ ηεο δηδαζθαιίαο θαη εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ Οι φάσεις του διδακτικού μετασχηματισμού Οη εκπεηξία δείρλεη φηη νη εθπαηδεπηηθνί δηαλχνπλ ζπλήζσο πέληε θάζεηο ελεξγνχ εκπινθήο κε ην πεξηερφκελν, ηνπο ζηφρνπο θαη ηα Μέζα, ην ζεζκηθφ πιαίζην, ηηο δηθέο ηνπο ηδέεο θαη ηα ελδηαθέξνληα ή ηηο αλάγθεο ησλ καζεηψλ ηνπο. Απηή ηε δηαδηθαζία ηεο δηακφξθσζεο ελφο curriculum απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ ηελ

8 7 νλνκάδνπκε, ζχκθσλα κε ηε Ben-Peretz (1990) θαη ηνπο Kron-Sofos (2003), «δηαδηθαζία δηδαθηηθνχ κεηαζρεκαηηζκνχ ή πξνζαξκνγήο ηνπ curriculum». Απηή ε δηαδηθαζία αθνινπζείηαη ηφζν θαηά ηελ πξνπαξαζθεπαζηηθή θάζε ηεο δηδαζθαιίαο, φζν θαη θαηά ηε δηδαζθαιία ηελ ίδηα, δειαδή ζηε θάζε ηεο εθαξκνγήο αιιά, ζίγνπξα, αθφκε θαη κεηά, θαηά ηε θάζε ηεο εθηίκεζεο θαη αμηνιφγεζεο. βαζηθή ηδέα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, ραξηνγξάθεζε ηεο πξφζεζεο αλάιπζε πξνυπνζέζεσλ, ηεθκεξίσζε ζηφρσλ θαη καθξνζρεδηαζκφο κηθξνζρεδηαζκφο ζε δηδαθηηθνχο ζηφρνπο νξγάλσζε ηεο δηδαζθαιίαο εθπφλεζε ηνπ πιάλνπ δξάζεο εθαξκνγή δηδαθηηθψλ ελεξγεηψλ θαη καζεζηαθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζε θάζεηο ηεο 1ε θάζε ραξηνγξάθεζε παξέκβαζεο 2ε θάζε επίζεκν Curriculum 3ε θάζε εξκελεπκέλν Curriculum 4ε θάζε επηρεηξεζηαθφ Curriculum Αμηνιφγεζε ηεο δηαδηθαζίαο ηνπ δηδαθηηθνχ κεηαζρεκαηηζκνχ θαη ηεο επίηεπμεο ζηφρσλ 5ε θάζε απνηίκεζε Μνληέιν θάζεσλ δηδαθηηθνύ κεηαζρεκαηηζκνύ θαη πξνζαξκνγήο ηνπ αλαιπηηθνύ πξνγξάκκαηνο (Σνθόο/Kron 2010) Πρώτη Φάςη: Προςέγγιςη του πλαιςίου, προετοιμαςία του περιβάλλοντοσ και μιντιακήσ δράςησ και χαρτογράφηςη τησ φιλοςοφίασ Ζ εκπεηξία δείρλεη φηη νη εθπαηδεπηηθνί πξηλ πξνβνχλ ζε βαζηθή ηδέα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, ραξηνγξάθεζε ηεο πξφζεζεο 1ε θάζε ραξηνγξάθεζε παξέκβαζεο κηα εζηηαζκέλε δηαδηθαζία κεηαζρεκαηηζκνχ βαζίδνληαη, ζε κηα πξψηε θάζε, ζηηο εκπεηξίεο πνπ έρνπλ απνθηήζεη, ζηα ελδηαθέξνληά ηνπο, θαζψο επίζεο θαη ζηνπο γεληθφηεξνπο ζηφρνπο πνπ ζέηνπλ δηακνξθψλνληαο κε απηφλ ηνλ ηξφπν κηα πξψηε, απζφξκεηε πξνζέγγηζε ησλ κειινληηθψλ εθπαηδεπηηθψλ δξάζεσλ πνπ πξνηίζεληαη λα νξγαλψζνπλ. Με βάζε ηα ελδηαθέξνληα θαη ηηο εκπεηξίεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, ζρεδηάδνπλ έλα, αθφκα αθαηέξγαζην, ζελάξην ην νπνίν πεξηιακβάλεη γεληθά δεδνκέλα, φπσο: ην γλσζηηθό αληηθείκελν ζην νπνίν αλαθέξεηαη ην ζελάξην, ηα πιενλεθηήκαηα ρξήζεο λέσλ κέζσλ, ηπρόλ εκπόδηα πνπ ζα αλαθχςνπλ, πψο ζα νινθιεξσζεί ε εθπαηδεπηηθή

9 8 δξάζε, πψο ζα αμηνινγεζεί θαη ηηο δεμηόηεηεο/ηθαλόηεηεο πνπ ζα απνθηήζνπλ νη καζεηέο κέζα απφ ηηο δξάζεηο ή ηη πξντφλ ζα πξέπεη λα παξαρζεί. Πξφθεηηαη ινηπφλ γηα κηα εκπεηξηθή θαη βησκαηηθή ζχιιεςε ελφο γεληθνχ ζελαξίνπ πνπ απαληά ζε πνιχ βαζηθά εξσηήκαηα, ρσξίο λα εκβαζχλεη ζηε δηδαθηηθή αλάιπζε πνπ αθνινπζεί ζηε δεχηεξε θάζε. 1. σο ηελ θαηλνηόκα ρξήζε ησλ ΤΠΕ: ππάξρνπλ δηδαθηηθνί ζηφρνη, πνπ δπζθνιεχνκαη λα δηδάμσ θαη ηα λέα Μέζα κε βνεζνχλ λα θαηλνηνκήζσ; ηη είδνπο πιενλεθηήκαηνο/ππεξαμίαο παξέρεη ε ζπγθεθξηκέλε κηληηαθή δξάζε, πνπ δελ κνπ πξνζθέξνπλ θιαζηθά κέζα δηδαζθαιίαο; ππάξρνπλ νη θαηάιιειεο/απαξαίηεηεο ππνδνκέο (δίθηπα, ηαρχηεηεο, ρψξνη θιπ) ψζηε λα πξνθχςνπλ ηα πιενλεθηήκαηα ηεο ζπγθεθξηκέλεο δξάζεο κε ηα λέα κέζα? είλαη ηθαλνπνηεηηθή ε αηηηνιφγεζε θαη ε ηεθκεξίσζε, ψζηε λα «ζηέθεηαη» ε ππεξαμία/θαηλνηνκία; 2. σο πξνο ηα ζέκα ηεο δηδαζθαιίαο: ε πνηφ γλσζηηθφ αληηθείκελν αλαθέξνκαη θαη ηη ή πσο ζπλεηζθέξνπλ ηα Μέζα ζε απηφ; Δλδηαθέξνληαη νη καζεηέο γηα ην αληηθείκελν/κάζεκα; Ση πηζηεχνπλ γηα ην ζέκα ζπδήηεζεο; Πνηεο πξνυπάξρνπζεο πεπνηζήζεηο θνπβαινχλ; Τπάξρνπλ ηδηνξξπζκίεο ζηελ θνηλσληθή ζπκπεξηθνξά; Πψο ζπκπεξηθέξνληαη νη καζεηέο απέλαληί ζαο; 2. σο πξνο ην δηδαθηηθό κεηαζρεκαηηζκό: ε πνηα ειηθηαθή νκάδα αλαθέξεηαη ε δηδαζθαιία; Πψο εληάζζεηαη ε δηδαζθαιία ζην πιαίζην ηνπ εηήζηνπ καθξνζρεδηαζκνχ; Πνηέο ελφηεηεο έρνπλ πξνεγεζεί, πνηέο ζα αθνινπζήζνπλ; κέζα απφ πφζα βήκαηα θαη απφ πνηέο δξαζηεξηφηεηεο ζα νινθιεξσζεί ε εθπαηδεπηηθή δξάζε; ηη εκπφδηα πξνβιέπσ φηη ζα ζπλαληήζσ θαη πσο ζα κπνξνχζα λα ηα αληηκεησπίζσ; πψο ζθνπεχσ λα αμηνινγήζσ ηηο εξγαζίεο πνπ ζα πξαγκαηνπνηεζνχλ, ππάξρνπλ εξγαιεία αμηνιφγεζεο ή πξέπεη λα ηα αλαπηχμσ ζηε δηαδηθαζία; ηη δεμηφηεηεο θαη ηθαλφηεηεο ζα απνθηήζνπλ νη καζεηέο κέζα απφ ηηο δξάζεηο (αλακελφκελα καζεζηαθά απνηειέζκαηα) ή ηη πξντφλ ζα πξέπεη λα παξαρζεί; ε απηφ ην ζεκείν είλαη πνιχ ζεκαληηθφ λα γίλεη ζπλεηδεηή ηνπνζέηεζε αλαθνξηθά κε ηελ αλαγθαηφηεηα έληαμεο ησλ λέσλ Μέζσλ ζηε δηδαζθαιία, δειαδή ζην ηη δηδαθηηθή ή εθπαηδεπηηθή ππεξαμία πξνζθέξνπλ. Μέζα απφ ηελ βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε θαίλεηαη φηη νη εθπαηδεπηηθνί δηαηππψλνπλ ζπλήζσο ηνπο παξαθάησ ιφγνπο γηα ηελ αηηηνιφγεζε ηεο εθπαηδεπηηθήο θαηλνηνκίαο πνπ ζρεηίδεηαη άκεζα κε ηελ παηδαγσγηθή ππεξαμία πνπ πξνζθέξνπλ ηα λέα Μέζα: γηα ηελ παξνρή θηλήηξσλ θαη ελδηαθέξνληνο,

10 9 γηα λα δηδάμνπλ θάηη πνπ δελ ζα κπνξνχζαλ κε ηελ θιαζηθή δηδαζθαιία, γηα ηελ αληηζηάζκηζε κεηνλεμηψλ γηα καζεηέο κε εηδηθέο αλάγθεο γηα ηελ πξνψζεζε ηνπ κηληηαθνχ γξακκαηηζκνχ ησλ καζεηψλ ζηα Μέζα γηα ηε βειηίσζε ηθαλνηήησλ θαη θαηαλφεζε ελλνηψλ απφ ηε κεξηά ησλ καζεηψλ, γηα λα εμαζθαιηζηνχλ πιηθνηερληθέο ππνδνκέο κέζα απφ ηελ παξέκβαζε, π.ρ. Ζ/Τ, πξνβνιέαο γηα ηε ζηήξημε ζρνιηθήο θηινζνθίαο θαη ηελ αλάπηπμε ηεο ζρνιηθήο κνλάδαο Ζ πξψηε ζχιιεςε ελφο ζελαξίνπ εθπαηδεπηηθήο δξάζεο κπνξεί λα ραξαθηεξηζηεί σο ραξηνγξάθεζε ηεο θηινζνθίαο θαη ηεο πξφζεζεο ηεο δηδαζθαιίαο θαη ησλ πξνζσπηθψλ ζηφρσλ. Ο εθπαηδεπηηθφο μεθηλά απφ κηα ζπγθεθξηκέλε ππνθεηκεληθή εκπεηξία/ζεκαζία πνπ βαζίδεηαη ηφζν ζε πξνζσπηθά βηψκαηα, ελδηαθέξνληα θαη θιήζεηο φζν θαη ζε εθπαηδεπηηθέο θαη ζεσξεηηθέο αλεζπρίεο θαη κεηά ηελ γεληθεχεη, δίλνληάο ηεο πξψηε κνξθή (πξνζσπηθέο ζεσξίεο). Καηά ηηο επφκελεο θάζεηο ηνπ δηδαθηηθνχ κεηαζρεκαηηζκνχ, θαη κε ζεκείν αλαθνξάο ηελ επηθείκελε δξάζε, πξνζδηνξίδεη κε αθξίβεηα ηα ζπγθεθξηκέλα δνκηθά ζηνηρεία πνπ είλαη αλαγθαία λα ιεθζνχλ ππφςε. Ζ ραξηνγξάθεζε ηεο θηινζνθίαο ηεο εθπαηδεπηηθήο παξέκβαζεο επί ράξηνπ κπνξεί λα «μελίζεη» θάπσο ηνπο εθπαηδεπηηθνχο, εηδηθφηεξα φηαλ απηνί είλαη ρξφληα ζηελ εθπαίδεπζε θαη έρνπλ ζπλεζίζεη λα δξνπλ θαη λα ιακβάλνπλ απνθάζεηο κέζα απφ ηελ θεθηεκέλε εκπεηξία ηνπο. ε θάζε πεξίπησζε, ε δηαδηθαζία απηή ζα βνεζήζεη ηφζν ηνπο έκπεηξνπο φζν θαη ηνπο λεφηεξνπο εθπαηδεπηηθνχο λα «ζπλεηδεηνπνηήζνπλ» ην εγρείξεκα πνπ έρνπλ ζπιιάβεη εκπεηξηθά, γηαηί απφ ηε κηα κεξηά νη κάρηκνη θηλνχληαη ζε λέα γηα απηνχο πιαίζηα θαη ινγηθή, ελψ νη λενδηφξηζηνη εθπαηδεπηηθνί δελ έρνπλ εληξηθηεί αθφκα ζηε δηαηχπσζε ζρεδίσλ δηδαζθαιίαο θαη ζην δηδαθηηθφ κεηαζρεκαηηζκφ ησλ παηδαγσγηθψλ δξάζεσλ θαη ελεξγεηψλ ζηελ εθπαηδεπηηθή πξάμε. Παξάδεηγκα: Σηα πιαίζηα ηεο Γεσγξαθίαο, ζέινπκε λα κηιήζνπκε ζηα παηδηά γηα ην δειηίν θαηξνύ (ζέκα πνπ ππάξρεη ζην ζρνιηθό βηβιίν θαη ζην ΔΕΠΠΣ). Η αμηνπνίεζε ηνπ Η/Υ θαη ηνπ δηαδηθηύνπ παξέρεη ηε δπλαηόηεηα λα αλαγλσξίδνπλ θαη λα εξκελεύνπλ ζύκβνια γηα ηνλ θαηξό ζε απζεληηθό πιαίζην, λα αμηνπνηνύλ ηηο δηαδηθηπαθέο πεγέο σο βάζεηο δεδνκέλσλ γηα λα ζπιιέγνπλ θαη λα ζπγθξίλνπλ δεδνκέλα. Τν ηερλνινγηθό πιενλέθηεκα εδώ έγθεηηαη ζηε γξήγνξε θαη ειεύζεξε πξόζβαζε ζε δεδνκέλα. Από απηό απνξξέεη έλα παηδαγσγηθό όθεινο, αθνύ ην γεγνλόο απηό επηηξέπεη ζηνλ εθπαηδεπηηθό λα εζηηάζεη ζηελ νξγάλσζε δξαζηεξηνηήησλ ελεξγνύ εκπινθήο θαη εξγαζίαο όπνπ νη καζεηέο κπνξνύλ λα δηακνξθώζνπλ δηθέο ηνπο παξαγσγέο. Η απόθαζε γηα ηελ αμηνπνίεζε ηεο ηερλνινγίαο κπνξεί επίζεο λα απνξξέεη από ηνπο ζηόρνπο πνπ έρεη ζέζεη ε ζρνιηθή κνλάδα, π.ρ. ηελ πξνώζεζε ηνπ κηληηαθνύ γξακκαηηζκνύ ησλ καζεηώλ θαη ηε δεκηνπξγία ζπλζεθώλ γηα ηελ ζηήξημε ηεο ειεθηξνληθήο κάζεζεο. Η θνηλσληθή δηάζηαζε ηνπ ζέκαηνο γίλεηαη εκθαλήο ζε πεξίπησζε πνπ νη καζεηέο ζπιιέμνπλ πιεξνθνξίεο γηα ηηο θαηξηθέο ζπλζήθεο ζε άιιεο γεσγξαθηθέο ηνπνζεζίεο θαη ρώξεο, κέζα από ηηο νπνίεο ζα κπνξέζνπλ λα θαηαλνήζνπλ θαιύηεξα, πσο δηακνξθώλνληαη νη θαζεκεξηλέο ζπλήζεηεο (ελδπκαζία, δηαθνπέο, δηαηξνθή) ησλ θαηνίθσλ κηαο ρώξαο ιόγσ ησλ θιηκαηνινγηθώλ ζπλζεθώλ.

11 10 Δεύτερη φάςη: Ανάλυςη, παιδαγωγική τεκμηρίωςη - μακροςχεδιαςμόσ τησ παρέμβαςησ αλάιπζε πξνυπνζέζεσλ, ηεθκεξίσζε ζηφρσλ θαη καθξνζρεδηαζκφο 2ε θάζε επίζεκν Curriculum Ζ δεχηεξε θάζε εζηηάδεη ζηνλ εληνπηζκφ θαη ζηελ αλάιπζε ηνπ ησλ πξνυπνζέζεσλ εθείλσλ πνπ επεξεάδνπλ ηε δηδαζθαιία πνπ πξφθεηηαη λα ζρεδηαζηεί. Ζ δηδαζθαιία απνηειεί κηα πνιπδηάζηαηε δηαδηθαζία θαη σο εθ ηνχηνπ ππάξρνπλ πνιινί παξάγνληεο, νη νπνίνη είλαη δχζθνιν λα εληνπηζηνχλ ζηελ νιφηεηα ηνπο. Γηα απηφ είλαη αλαγθαίν, ε πξνζνρή ηνπ εθπαηδεπηηθνχ λα ζηξαθεί ζε βαζηθέο θαηεγνξίεο παξαγφλησλ πνπ ζα αλαθέξεηαη ζε φια ηα επίπεδα παξαηήξεζεο, αιιά θαηά θχξην ιφγν ζην κηθξνθνηλσληθφ. Βνεζεηηθφ εξγαιείν γηα ην ζρεδηαζκφ ησλ παηδαγσγηθψλ δξάζεσλ απνηειεί ην κνληέιν ηνπ παγφβνπλνπ πνπ κπνξεί λα αμηνπνηεζεί γηα ηελ παξαηήξεζε, θαηαγξαθή θαη ην ζρεδηαζκφ κηληηαθψλ δξάζεσλ Μνληέιν ηνπ παγόβνπλνπ αηνκηθώλ πξνδηαζέζεσλ Γξαζηεξηόηεηα 1 Αζθεζείηε ζηελ παξαηήξεζε: Παξαηεξήζηε ηνπο καζεηέο θαηά ηε δηδαζθαιία. Μελ εζηηάζεηε ζηνπο καζεηέο κφλν πνπ δεκηνπξγνχλ «θαζαξία ζηελ ηάμε», αιιά εληνπίζηε ηνπο «ήζπρνπο», ηνλ ηξφπν έθθξαζήο ηνπο, ηηο ηθαλφηεηεο εξγαζίαο πνπ έρνπλ απνθηήζεη. θεθηείηε, κε πνηεο δπλαηφηεηεο πξνζσπηθήο αλάπηπμεο (θνηλσληθή, κεζνδνινγηθή, γλσζηηθή) κπνξεί λα ζπλδεζεί ε δηδαζθαιία πνπ ζα εθπνλήζεηε. 1. ην ζεζκηθφ επίπεδν κπνξεί θαλείο λα εζηηάζεη ζην ζρνιηθφ πεξηβάιινλ. Σν ζρνιηθό πεξηβάιινλ πεξηιακβάλεη κηα ζεηξά απφ παξάγνληεο νη νπνίνη είλαη θαζνξηζηηθνί ηφζν γηα ηελ επηηπρία φζν θαη γηα ηελ πνηφηεηα θάζε εθπαηδεπηηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη άξα πξέπεη λα ιεθζνχλ ππφςε. 1. Οη εθπαηδεπηηθνί είλαη απαξαίηεην λα εθηηκήζνπλ ηελ πιηθνηερληθή ππνδνκή, δειαδή λα εθηηκήζνπλ ζε πνηνπο ρώξνπο (εξγαζηήξην πιεξνθνξηθήο, ζρνιηθή ηάμε, εξγαζηήξην δεκηνπξγηθήο εξγαζίαο, βηβιηνζήθε) θαη κε πνην κνληέιν είλαη θαιχηεξα λα δηεμαρζνχλ νη δξαζηεξηφηεηεο (Kron, νθφο 2007 ζει. 128-

12 11 132), αλ ππάξρνπλ θαη ιεηηνπξγνύλ νη Ζ/Τ θαη ηα αλαγθαία πεξηθεξεηαθά ηνπο πνπ ρξεηάδνληαη γηα ηελ θαηλνηφκα δηδαζθαιία, αλ έρνπλ είλαη δηαζέζηκα θαη έρνπλ εγθαηαζηαζεί ηα ινγηζκηθά πνπ ζα αμηνπνηεζνχλ, αλ ρξεηαζηεί λα πξνκεζεπηνχλ πεξηθεξεηαθά ή ινγηζκηθά, πσο κπνξνχλ λα ιχζνπλ ηερλνινγηθά πξνβιήκαηα ή απφ πνχ κπνξνχλ λα έρνπλ ηερληθή ζηήξημε. 2. ηελ αλάιπζε ηνπ ζρνιηθνχ πεξηβάιινληνο ζπκπεξηιακβάλεηαη επίζεο ην ζρνιηθό θιίκα, ε χπαξμε ή φρη κηαο κηληηαθήο θηινζνθίαο θαη ζηφρσλ θαζψο επίζεο θαη ηεο ζηάζεο ησλ εθπαηδεπηηθψλ απέλαληη ζηα λέα Μέζα θαη ζηηο πξαθηηθέο δηδαζθαιίαο πνπ απνξξένπλ απφ απηά, π.ρ. εηνηκφηεηα θαη δηάζεζε λα δεκηνπξγήζνπλ ειεθηξνληθά πιηθά, λα εθαξκφζνπλ λέεο κεζφδνπο δηδαζθαιίαο φπσο δνκεκέλε αλαθαιππηηθή κάζεζε κε ηζηνεμεξεχλεζε (νθφο/kron 2010). 3. εκαληηθφ παξάγνληα πνπ ζα πξέπεη λα ιακβάλεη θάζε εθπαηδεπηηθφο ππφςε ηνπ, φηαλ ζέιεη λα δηαθνξνπνηήζεη ηε δηδαζθαιία ηνπ κε ηε ρξήζε ησλ Μέζσλ είλαη ε εγεζία ζην ζρνιείν, δειαδή ε ζηάζε ηνπ δηεπζπληή απέλαληη ζηελ θαηλνηνκία θαζψο επίζεο θαη ησλ αλψηεξσλ ζηειερψλ, π.ρ. ζρνιηθνχ ζπκβνχινπ δηεπζπληψλ ησλ γξαθείσλ εθπαίδεπζεο θ.α. Ζ εκπεηξία δείρλεη φηη φηαλ νη δηεπζπληέο ζρνιείσλ θαη ηα αλψηεξα ζηειέρε ζηεξίδνπλ θαηλνηνκίεο, ηφηε απηέο πξνσζνχληαη θαη ην αληίζηξνθν. 4. Ζ αλάιπζε ηνπ ζρνιηθνχ πεξηβάιινληνο ζρεηίδεηαη επίζεο κε ηνλ ίδην ηνλ εθπαηδεπηηθό. Απηή εζηηάδεη ζηηο παγησκέλεο κεζφδνπο δηδαζθαιίαο, ην βαζκφ απνδνρήο ηεο θαηλνηνκίαο, ηε δηάζεζή ηνπ γηα απηνπαξαηήξεζε, ηηο πξνζδνθίεο, ηηο αμίεο ηνπο. 5. Σέινο ζα πξέπεη λα εμεηάζνπλ ηηο απαηηνχκελεο κηληηαθέο γλώζεηο, ηθαλόηεηεο θαη δεμηόηεηεο (Kron, νθφο 2007 ζει ) γηα λα νξγαλψζνπλ δηεπξπκέλα καζεζηαθά πεξηβάιινληα κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ λέσλ Μέζσλ ελψ λα ζα πξέπεη λα ελεξγήζνπλ πξνθεηκέλνπ λα ελεξγνπνηήζνπλ ήδε ππάξρνπζεο γλψζεηο θαη λα απνθηήζνπλ λέεο δεμηφηεηεο πνπ ζα ρξεηαζηνχλ. 2. ην κηθξηνθνηλσληθφ επίπεδν, ε παξαηήξεζε εζηηάδεη ζηελ ηάμε θαη ζηξέθεηαη γεληθφηεξα γχξσ απφ ην κνξθσηηθό θεθάιαην ησλ καζεηώλ, φπνπ νη εθπαηδεπηηθνί είλαη ζθφπηκν λα εμεηάζνπλ ζε ζρέζε κε ην θχιν, ηελ ειηθία, ην αλαπηπμηαθφ επίπεδν, ην γλσζηηθφ ππφβαζξν ησλ καζεηψλ, ηηο ζπγθεθξηκέλεο γλψζεηο ζε γλσζηηθά αληηθείκελα θαη ηηο ηθαλφηεηέο ηνπο σο πξνο ην κηληηαθό γξακκαηηζκό, π.ρ. ηηο δεμηφηεηεο ρεηξηζκνχ ελφο ινγηζκηθνχ, ηηο ζηξαηεγηθέο αλαδήηεζεο πνπ εθαξκφδνπλ γηα λα βξνπλ πιεξνθνξίεο ζην δηαδίθηπν, ην κεζνδνινγηθφ ππφβαζξν ζην νπνίν αμηνπνηνχληαη ηα Μέζα θαη νη Σερλνινγίεο, ηηο αηνκηθέο ηνπο ηθαλφηεηεο θαη ηηο εκπεηξίεο πνπ έρνπλ απνθηήζεη ζε κεζνδνινγίεο ζρεηηθέο κε ηε δηδαζθαιία θαη ηελ ελεκεξφηεηα πνπ έρνπλ νη ίδηνη, κέζα απφ ηηο δηθέο ηνπο πξνζπάζεηεο θαη βηψκαηα, π.ρ. κεζνδνινγηθέο δεμηφηεηεο πνπ ρξεηάδνληαη νη καζεηέο 1. ρξήζε ινγηζκηθνχ, 2. δηδαθηηθήο κεζνδνινγίαο (π.ρ. νκαδνζπλεξγαηηθή), 3. κεζνδνινγίαο (π.ρ. αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ ζην δηαδίθηπν);

13 12 ζε ζπλάξηεζε κε απηφ ζα πξέπεη λα δηαπηζηψζνπλ νη εθπαηδεπηηθνί ην επίπεδν ηεο ζρνιηθήο ηάμεο, δειαδή ηηο δηδαθηηθέο ελφηεηεο πνπ έρνπλ πξνεγεζεί, ην καζεηηθφ πιεζπζκφ, ηε ζχλζεζή ηνπ, ην θιίκα, ην επίπεδφ ηνπ, ηνλ ηξφπν εξγαζίαο πνπ ρξεζηκνπνηεί ζπρλφηεξα, ηελ επηθνηλσλία θαη ηηο δπζιεηηνπξγίεο ζηελ ηάμε. ηηο γλώζεηο, ηηο ειιείςεηο, ηηο παξαλνήζεηο πνπ έρνπλ νη καζεηέο ζε ζρέζε κε ην ζπγθεθξηκέλν γλσζηηθφ αληηθείκελν, δειαδή ην ζέκα πνπ πξφθεηηαη λα επεμεξγαζηνχλ, π.ρ. έλα θπζηθφ θαηλφκελν, θιάζκαηα, θσηνζχλζεζε θ.α. 3. ε επίπεδν γλσζηηθνύ αληηθεηκέλνπ ε αλάιπζε εζηηάδεη ζην πεξηερφκελν απφ ην εηδηθφ γλσζηηθφ αληηθείκελν, π.ρ. Δθπαίδεπζε ζηα Μέζα, Μαζεκαηηθά, Ηζηνξία, Γιψζζα θ.α. Εεηήκαηα πνπ ζα πξέπεη λα απαληεζνχλ είλαη κεηαμχ άιισλ: 1. ε εηδηθή επηζηεκνληθή πξννπηηθή ηνπ ζέκαηνο, π.ρ. ελδνεπηζηεκνληθή, δηεπηζηεκνληθή, δηαζεκαηηθή 2. ε δόκεζε ηνπ ζέκαηνο, αλάινγα αλ πξνζαλαηνιίδεηαη ζηηο βαζηθέο έλλνηεο ηεο επηζηήκεο, ζε θαλφλεο, ζε γεληθεχζεηο ή ζε δηαδηθαζίεο 3. ε επηινγή ησλ πηπρώλ ηνπ εηδηθνύ ζέκαηνο, κε δεδνκέλν φηη έλα ζέκα, π.ρ. «ην ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν» ή «ε ζηάζε ηνπ Νίθα» κπνξεί λα γίλεη αληηθείκελν δηδαζθαιία κε πνιχ δηαθνξεηηθφ ηξφπν. Δπίζεο κε ηελ νξηνζέηεζε ησλ ζπγθεθξηκέλσλ πηπρψλ ηνπ ζέκαηνο, πξέπεη λα δηαηππσζεί ηη αθξηβψο ζα έρνπλ επεμεξγαζηεί θαη ηη πηζαλψο ζα έρνπλ κάζεη νη καζεηέο κέζα απφ ηηο εθπαηδεπηηθέο δηαδηθαζίεο, δειαδή ζα πξέπεη λα αληηθεηκελνπνηήζνπλ ηνπο επηδησθφκελνπο ζηφρνπο κε κεηξήζηκα κεγέζε, γεγνλφο πνπ ζα δηεπθνιχλεη ηνλ εθπαηδεπηηθφ λα αμηνινγήζεη αξγφηεξα ην απνηέιεζκα ηεο κάζεζεο. Αλ δειαδή έλαο εθπαηδεπηηθφο έρεη ηελ πξφζεζε λα ζηεξίμεη ηελ πιεξνθνξηηηθή ηθαλφηεηα ησλ καζεηψλ σο πξνο ηελ αλεχξεζε πιεξνθνξηψλ ζην δηαδίθηπν (παξάδεηγκα εθπαηδεπηηθνχ ζηφρνπ), δελ αξθεί λα δψζεη ζηνπο καζεηέο ηελ εληνιή λα βξνπλ ζηνηρεία γηα έλα ζέκα, π.ρ. ην λέν κνπζείν ηεο Αθξφπνιεο, αιιά ζα πξέπεη λα πξνζδηνξίζεη, ηη αθξηβψο ζα έρνπλ δηδαρηεί κέζα απφ απηή ηε δηαδηθαζία. Δλδερνκέλσο ν εθπαηδεπηηθφο ζηφρνο απηήο ηεο δξάζεο λα πεξηέρεη ηα παξαθάησ (παξάδεηγκα ζηφρνπ εξγαζίαο θαη δξάζεο): (1) Γλσξηκία ηξηψλ κεραλψλ αλαδήηεζεο, (2) εζηηαζκέλε ρξήζε κηαο απφ απηέο (google), (3) Γλψζε θαη εθαξκνγή ηξηψλ ηερληθψλ αλαδήηεζεο, π.ρ. α) κε ιέμεηο θιεηδηά, β) κε ηε ρξήζε εηζαγσγηθψλ γηα ηνλ εληνπηζκφ ζπγθεθξηκέλσλ θξάζεσλ, γ) κε ηα ζχκβνια + θαη γηα ην θηιηξάξηζκα ζειίδσλ πνπ δε ζέινπκε λα εκθαληζηνχλ. 4. ε επίπεδν δηδαθηηθήο ηεθκεξίσζεο ην ελδηαθέξνλ εζηηάδεη ηφζν ζην πξφγξακκα ζπνπδψλ, πνπ απνηειεί ηε βάζε θάζε νξγαλσκέλεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο φζν θαη ζηελ νκάδα αλαθνξάο, γηα ηελ νπνία νξγαλψλεηαη ε δηδαζθαιία. Ζ ηεθκεξίσζε απηή πεξηιακβάλεη ηα εμήο: 1. ηελ αηηηνιφγεζε ηεο ζεκαζίαο ελόο ζέκαηνο, δειαδή ηελ επίθαηξε, ηελ παξνληηθή θαη ηελ κειινληηθή ζεκαζία ηνπ ζέκαηνο (γηαηί είλαη ζεκαληηθφ γηα ηνπο καζεηέο). Έλα ζέκα, π.ρ. ην δηαδίθηπν, ε ιεηηνπξγία ηνπ κπνξεί λα απνηειέζεη πεξηερφκελν εξγαζίαο ζε εθπαηδεπηηθφ πεξηβάιινλ, φηαλ νη

14 13 καζεηέο αλαγλσξίζνπλ ζε απηφ έλα πξνζσπηθφ λφεκα. Απηφ κπνξεί λα ζπκβεί, αλ ν εθπαηδεπηηθφο πξνβεί ζε ελαιιαθηηθέο θαη ελεξγεηηθέο κνξθέο εξγαζίαο. Οη εθπαηδεπηηθνί πξέπεη λα αληρλεχζνπλ ην γηαηί θαη πνηεο δηαζηάζεηο ηνπ ζέκαηνο έρνπλ ελδηαθέξνλ γηα ηνπο καζεηέο, π.ρ. ζε ζρέζε κε ην παξειζφλ, ην παξφλ θαη ην κέιινλ. Ζ γλψζε θαη ρξήζε ηνπ γηα παξάδεηγκα ζεσξείηαη ζεκαληηθή γηα καζεηέο, νη νπνίνη επηθνηλσλνχλ κε θίινπο θαη ζπλνιηθνχο, πέξα απφ ην νηθνγελεηαθφ πεξηβάιινλ (peer group). Δπίζεο ζέκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε δεηήκαηα πλεπκαηηθήο ηδηνθηεζίαο, π.ρ. ην αλέβαζκα βίληεν ζε θνηλσληθά δίθηπα, π.ρ. youtube, facebook είλαη ζεκαληηθά, γηαηί αλαθέξνληαη ζε ζέκαηα θνηλσληθνχ πξνζαλαηνιηζκνχ θαη θνηλσληθψλ αμηψλ. 2. ζηελ αηνκηθή αλάπηπμε ησλ καζεηώλ, δειαδή ηηο εκπεηξίεο, γλψζεηο ηθαλφηεηεο θαη δεμηφηεηεο ησλ καζεηψλ (ζπλδπάδεηαη κε ηελ πξαγκαηηθφηεηα ησλ καζεηψλ, ππνθεηκεληθή λνεκαηνδφηεζε) θαη ηελ ελαξκφληζε ηνπ πεξηερνκέλνπ ζην γλσζηηθφ, (Piaget 1972) θαη ην ζπλαηζζεκαηηθφ επίπεδν αλάπηπμεο (Kohlberg 1974; Kron/Sofos 2009). Απηφ ζεκαίλεη φηη θάζε παηδαγσγηθή δξάζε κε ηελ αμηνπνίεζε ησλ Μέζσλ θαη ηεο ηερλνινγίαο ζα πξέπεη λα πξνζθέξεη ηε δπλαηφηεηα, έηζη ψζηε νη καζεηέο λα απνθηνχλ, πέξα απφ δεμηφηεηεο ρξήζεο ινγηζκηθψλ παξάιιεια θαη δεμηφηεηεο ζηελ κεζνδνινγίαο αμηνπνίεζεο ηνπο κε ζηφρν ηελ επέθηαζε ησλ αηνκηθψλ ηνπο ηθαλνηήησλ, δεμηνηήησλ θαη ζηάζεσλ, δειαδή ζην πιαίζην ηεο επηθείκελεο δψλεο αλάπηπμεο (Vygotskij 1978; 2002; νθφο/kron 2010). Άξα φρη απιά λα ζηεξίδεηαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ησλ καζεηψλ, αιιά κε ζεκείν αλαθνξάο απηήλ, λα ηελ πξνάγεη ζε επφκελα γηα ηνλ θαζέλα ζηάδηα. Οη εθπαηδεπηηθνί ζα πξέπεη λα πξνγξακκαηίδνπλ αξθεηφ ρξφλν ζηηο παηδαγσγηθέο δξάζεηο ηνπο, ψζηε νη καζεηέο λα απνθηήζνπλ ηηο απαξαίηεηεο γηα ηελ εξγαζία δεμηφηεηεο, ζηάζεηο θαη ηθαλφηεηεο. 3. ηνπο ζηόρνπο ηεο Εθπαίδεπζεο ζηα Μέζα (Media Literacy Education), κε ζεκείν αλαθνξάο επηιεγκέλα πεδία κηληηαθήο αγσγήο (media Education). Δίλαη πξνθαλέο, φηη θάζε εθπαηδεπηηθή δξαζηεξηφηεηα πνπ εληάζζεηαη ζην επηζηεκνληθφ πεδίν ηεο κηληηαθήο εθπαίδεπζεο θαη αγσγήο (Media Education ή Medienerziehung) αθνινπζεί ζπγθεθξηκέλνπο ζηφρνπο. Απηφ απνηειεί θνηλή βάζε γηα θάζε είδνο εθπαίδεπζεο, π.ρ. καζεκαηηθή, θπζηθή, γισζζηθή θ.α. Τπφ απηήλ ηελ πξνζέγγηζε, κπνξεί λα ηζρπξηζηεί θαλείο φηη δελ ππάξρεη εθπαίδεπζε πνπ λα κελ πξνζαλαηνιίδεηαη ζε ζηφρνπο, ηνπο νπνίνπο ζα πξέπεη λα εθπιεξψζεη κέζα απφ εθπαηδεπηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Οη εθπαηδεπηηθνί, φηαλ επηιέγνπλ ζέκαηα γηα εθπαηδεπηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ζα πξέπεη λα επηιέγνπλ θαη λα ηεθκεξηψλνπλ ηνπο ζηφρνπο ζε ζρέζε κε ηα κέζα, πνπ ζα ζειήζνπλ λα αμηνπνηήζνπλ. Παξαθάησ πξνηείλνληαη έμη θαηεγνξίεο ζηφρσλ γηα ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ησλ εθπαηδεπηηθψλ παξεκβάζεσλ φπνπ ηα Μέζα πξνζεγγίδνληαη σο δπλαηφηεηεο θξηηηθήο δηάδξαζεο ζην βηφθνζκν ησλ καζεηψλ (Sofos 2010, νθφο 2010): 1. Γλωξίδω ηα Μέζα: Πξφθεηηαη γηα ηελ εμνηθείσζε κε ηα Μέζα θαη ηελ απφθηεζε ιεηηνπξγηθψλ ηθαλνηήησλ θαη δεμηνηήησλ (Skills). ε απηά πεξηιακβάλνληαη θαηαλφεζε θαη αμηνιφγεζε ησλ εθθξαζηηθώλ ηερληθώλ δηακόξθσζεο πεξηερνκέλσλ πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ επηθνηλσλία. Οη καζεηέο έρνπλ ηελ επθαηξία λα γλσξίζνπλ θαη λα ζπγθξίλνπλ παξαγσγέο κε

15 14 δηαθνξεηηθή θσδηθνπνίεζε (θείκελν, ήρν), ηερληθή δηακόξθσζεο (Webdesign, ζηξαηεγηθή πινήγεζεο), κνξθή ελεκέξσζεο (εηδήζεηο, δηαθήκηζε) κεηαμχ ηνπο θαη λα δηαπηζηψζνπλ ηηο ζπγθεθξηκέλεο δπλαηφηεηεο θαη ηα φξηα ηνπο. 2. Δθθξάδνκαη κε ηα Μέζα: Δδψ πξνβάιινληαη νη ηθαλφηεηεο θαη νη δεμηφηεηεο ησλ καζεηψλ λα πεηξακαηηζηνχλ θαη λα εθθξάζνπλ ηηο απφςεηο ηνπο κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν θαη λα επεμεξγαζηνχλ δεκηνπξγηθά ήδε ππάξρνπζεο πιεξνθνξίεο ζε έλα λέν πιαίζην ή πξντφλ. Μέζα απφ ζπγθεθξηκέλεο εθπαηδεπηηθέο δξάζεηο κπνξνχλ νη καζεηέο λα θαηαζθεπάζνπλ παξαγσγέο κε δηαθνξεηηθνχο ηχπνπο π.ρ. ληνθνπκέληα θσηνγξαθίαο, animation, αθνπζηηθή εθπνκπή/mp3, βίληενθηικ/youtube, ξαδηνθσληθέο εθπνκπέο, εθεκεξίδα, ειεθηξνληθέο πχιεο, ηζηνζειίδεο, ηζηνιφγηα, ειεθηξνληθά θνπίδ θι.π. 3. Δπηθνηλωλώ θαη ζπλεξγάδνκαη κε ηα Μέζα: ην επίθεληξν ηνπ ελδηαθέξνληνο εζηηάδεηαη ε εξγαζία, ε επηθνηλσλία θαη ε ζπλεξγαζία ζηελ νκάδα. Απηή ε δηάζηαζε ηνπ κηληηαθνχ γξακκαηηζκνχ είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθή, γηαηί ζπλδηακνξθψλεη ζηελ εθπαίδεπζε αλνηρηά, εμ απνζηάζεσο θαη ζπλεξγαηηθά πεξηβάιινληα εξγαζίαο θαη κάζεζεο κε πξνζαλαηνιηζκφ ηελ επνηθνδνκεηηθή πξνζέγγηζε ηεο δηδαζθαιίαο. ε ηέηνηα πεξηβάιινληα νη καζεηέο αλαπηχζζνπλ εζσηεξηθά θίλεηξα πνπ ζρεηίδνληαη κε αλάγθεο θνηλσληθνχ πξνζαλαηνιηζκνχ, έληαμεο ζε νκάδεο, θαη επίδεημε ηδηαίηεξσλ ηθαλνηήησλ. 4. Δξεπλώ θαη πιεξνθνξνύκαη κε ηα Μέζα: Οη καζεηέο ρξεζηκνπνηνχλ ςεθηαθέο ππεξεζίεο γηα λα απνθηήζνπλ πξφζβαζε ζε πεγέο πιεξνθφξεζεο, λα αλαπηχμνπλ ζηξαηεγηθέο αλαδήηεζεο, λα αζθεζνχλ ζηελ αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ θαη λα αλαπηχμνπλ πξαθηηθέο θξηηηθνχ γξακκαηηζκνχ θαη αμηνιφγεζεο ησλ πεγψλ. 5. Δξγάδνκαη θαη νηθνδνκώ γλώζε κε ηα Μέζα: Οη καζεηέο αμηνπνηνχλ ηα Μέζα σο εξγαιεία νηθνδφκεζεο γλψζεο (πξνζνκνίσζε, βάζε δεδνκέλσλ, tutoring, πνιπκεζηθέο εθαξκνγέο θ.α.) ζε πνηθίια πεξηβάιινληα (κειέηε πεξίπησζε, ζρέδην δξάζεο, δνκεκέλε ηζηνεμεξεχλεζε θ.α.) κε ζηφρν ηελ αμηνπνίεζε ησλ πιεξνθνξηψλ γηα ηνλ θξηηηθφ κεηαζρεκαηηζκφ ησλ γλσζηηθψλ δνκψλ ηνπο. 6. Σηνράδνκαη πάλω ζηα Μέζα: Πξφθεηηαη γηα δξαζηεξηφηεηεο κε ζηφρν ηελ πξνψζεζε ηεο ςεθηαθήο ηζαγέλεηαο ησλ καζεηψλ πνπ εζηηάδνπλ: 1) ζηελ αλαγλψξηζε ησλ δνκψλ (νηθνλνκηθψλ, λνκηθψλ) ησλ ςεθηαθψλ Μέζσλ θαη ππεξεζηψλ, 2) ζηελ αλάιπζε ησλ θνηλσληθψλ θαη πνιηηηθψλ αμηψλ πνπ πξνσζνχλ (π.ρ. θνηλσληθέο δηαθξίζεηο, εηθφλα ηεο γπλαίθαο, μελνθνβία, ξαηζηζκφο 3.) ζηελ αμηνπνίεζε ππεξεζηψλ θνηλσληθήο δηθηχσλ, π.ρ. youtube ιακβάλνληαο ππφςε ην λνκνζεηηθφ πιαίζην πεξί πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ θαη γεληθφηεξα ηηο θνηλσληθέο αμίεο θαη πξνζαλαηνιηζκνχο, 4.) ζηηο αηνκηθέο αλάγθεο πνπ θαιχπηεη ε θαηαλάισζε κηληηαθψλ παξερνκέλσλ θαη ζηηο επηδξάζεηο πνπ απηά αζθνχλ, θαζψο επίζεο θαη ζε ηξφπνπο επεμεξγαζίαο απηψλ ησλ επηδξάζεσλ. Σν παξαθάησ γξάθεκα παξνπζηάδεη έμη πεξηνρέο ζηφρσλ (Sofos 2010) πνπ ζπκβαδίδνπλ κε ην ΓΔΠΠ ηεο Πιεξνθνξηθήο γηα ην δεκνηηθφ ζρνιείν, ζηηο

16 15 νπνίεο κπνξνχλ λα πξνζαλαηνιηζηνχλ νη εθπαηδεπηηθνί γηα λα ηεθκεξηψζνπλ ηηο επηινγέο ηνπο. Γνωρίηω τα Μζςα Εκφράηομαι με τα Μζςα Επικοινωνώ και ςυνεργάηομαι με τα Μζςα Στόχοι τθσ Εκπαίδευςθσ ςτα Μζςα (Sofos 2010) Εργάηομαι και οικοδομώ γνώςθ με τα Μζςα Στοχάηομαι γφρω από τα Μζςα Ερευνώ και πλθροφοροφμαι με τα Μζςα ηε ζπλέρεηα πξέπεη λα πξνζηδηαζηεί ην επίπεδν πξνζέγγηζεο ησλ ζηόρσλ ηεο κηληηαθήο εθπαίδεπζεο. Απηφ κπνξεί λα δηαθνξνπνηείηαη αλάινγα κε ηνπο εηδηθνχο ζηφρνπο θαη ηηο αλάγθεο ησλ καζεηψλ. πγθεθξηκέλα νη ζηφρνη ηνπ κηληηαθνχ γξακκαηηζκνχ κπνξνχλ: κειέηε, αλάιπζε κέζωλ θαη πεξηερόκελωλ ζέκα δηδαζθαιίαο, π.ρ. ΜΜΕ αίζνπζα δηδαζθαιίαο προζηαηευηική προζέγγιζη ηερλνινγηθή εθκάζεζε θαη ρεηξηζκόο εξγαιείωλ γλωζηηθό αληηθείκελν πιεξνθνξηθή κε εξγαζηήξην αίζνπζα ππνινγηζηώλ ηεχνικό διαθέρον ελλνηνθεληξηθή πξνζέγγηζε δεμηόηεηεο ρξήζεο αλαπηπμηαθέο θνηλωληθέο δξαζηεξηόηεηεο επίιπζε δξαζηεξηνηήηωλ εξγαιεία γηα επηθνηλωλία, ζπλεξγαζία, θαηαζθεπή αληηπξνηάζεωλ αλαπηπμηαθέο δξάζεηο ζε θνηλωληθόπνιηηθό πιαίζην ζρνιηθό θαη εμωζρνιηθό πεξηβάιινλ χειραθεηηηικό διαθέρον θαηαλόεζε, εξκελεία, ιύζε δεηεκάηωλ αμηνπνίεζε κέζω γηα ηε δηεπζέηεζε δεηεκάηωλ θαη πξνβιεκάηωλ ζρνιηθό πεξηβάιινλ αίζνπζα ππνινγηζηώλ πρακηικό διαθέρον

17 16 1. λα ζρεηίδνληαη κε ζέκαηα πνπ αλαθέξνληαη ζηα Μέζα, π.ρ. δηαθήκηζε, δηαδίθηπν θαη γίλνληαη αληηθείκελν επεμεξγαζίαο κε ηελ ελλνην- θαη γλωζηνθεληξηθή πξνζέγγηζε, πνπ είλαη ζπλήζσο ζεσξεηηθή, φπσο δειαδή θαη άιια ζέκαηα, π.ρ. ν θχθινο ηνπ λεξνχ, ε επαλάζηαζε ηνπ 1821, κέζα ζηελ ηάμε. ε απηήλ ηελ πεξίπησζε ην ελδηαθέξνλ εζηηάδεη ζηελ αλάιπζε ελφο ζέκαηνο θαη ζηνρεχεη ζηελ «ελεκέξσζε» ησλ καζεηψλ, π.ρ. νη ηερληθέο επεξεαζκνχ ηεο δηαθήκηζεο, νη θίλδπλνη ζην δηαδίθηπν, ελψ πξνηάζζεηαη ην ζπκβνπιεπηηθό/πξνζηαηεπηηθό δηαθέξνλ, 2. λα ζρεηίδνληαη κε ηελ εθκάζεζε ιεηηνπξγηθώλ δεμηνηήηωλ ρξήζεο (skills) πνπ αλαθέξνληαη ζε γλψζεηο θαη δεμηφηεηεο βαζηθνχ επηπέδνπ, φπσο πιεθηξνιφγεζε θεηκέλνπ, δηακφξθσζε παξαγξάθσλ, κνξθνπνίεζε θεηκέλνπ, εηζαγσγή θειηψλ θαη ζηειψλ θ.α. ε απηήλ ηελ πεξίπησζε πξφθεηηαη γηα δξάζεηο πνπ πξνσζνχλ ιεηηνπξγηθέο θαη ηερλνινγηθέο ηθαλφηεηεο, πξφθεηηαη δειαδή γηα δξάζεηο κε πξνζαλαηνιηζκφ ην ηερληθό/εξγαιεηαθό δηαθέξνλ, ελψ ε δηδαζθαιία γίλεηαη ζπλήζσο ζε εξγαζηήξηα ππνινγηζηψλ, 3. λα εζηηάδνπλ ζε θαηαζηάζεηο θαη δεηήκαηα ηα νπνία δελ είλαη γλσζηά ζηνπο καζεηέο. Απηνί θαινχληαη λα αληηκεηωπίζνπλ θαηαζηάζεηο θαη λα δώζνπλ ιύζεηο (Problem Based Learning) εθαξκφδνληαο ηηο βαζηθέο ιεηηνπξγηθέο ηθαλφηεηεο πνπ θαηέρνπλ. Οη καζεηέο κπνξνχλ λα εκπιαθνχλ ζε δηαδηθαζίεο θαη λα εθαξκφζνπλ ζηξαηεγηθέο επίιπζεο, π.ρ. ηη θάλσ φηαλ ιακβάλσ ειεθηξνληθά κελχκαηα κε βία ή άιιν αθαηάιιειν πιηθφ; Πνπ κπνξψ λα βξσ πιεξνθνξίεο γηα ζέκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ην θπζηθφ πεξηβάιινλ ζην δηαδίθηπν ή ζε θάπνηα ζπγθεθξηκέλε ππεξεζία; Σν δηαθέξνλ νξηνζεηείηαη σο πξαθηηθό, γηαηί απψηεξνο ζηφρνο είλαη ε απηφ-νξγάλσζε ησλ καζεηψλ πξνθεηκέλνπ λα επηιχζνπλ ζπγθεθξηκέλα πξνβιήκαηα. Οη δξαζηεξηφηεηεο πξαγκαηνπνηνχληαη ηφζν ζηελ ηάμε φζν θαη ζην εξγαζηήξην ππνινγηζηψλ ή ζε εξγαζηήξηα γεληθφηεξα. 4. λα ζπλδένληαη άκεζα κε αλαπηπμηαθέο δνθηκαζίεο θαη δξαζηεξηόηεηεο θνηλωληθνύ πξνζαλαηνιηζκνύ θαη αλαδόκεζεο. Ωο ηέηνηεο λννχληαη θνηλσληθά θαη πνιηηηζκηθά θαζνξηζκέλεο πξνζδνθίεο θαη πξνθιήζεηο, νη νπνίεο απεπζχλνληαη ζε άηνκα κηαο ζπγθεθξηκέλεο ειηθίαο, κε ζηφρν ηελ πξνψζεζε ηνπ ρεηξαθεηεηηθνχ δηαθέξνληνο (Habermas 1973, Kron, νθφο 2007). Οη πξνθιήζεηο απηέο νξηνζεηνχλ γηα θάζε άηνκν ζε θαζνξηζκέλν ειηθηαθφ θαη θνηλσληθνπνιηηηζκηθφ πιαίζην αληηθεηκεληθά πξνθαζνξηζκέλεο δνθηκαζίεο θαη δξαζηεξηφηεηεο, ηηο νπνίεο ζα πξέπεη λα αληηκεησπίζεη. Οη αλαπηπμηαθέο δνθηκαζίεο ιεηηνπξγνχλ σο ζεκείν αλαθνξάο θαη δηαζχλδεζεο ζην πιαίζην ησλ νπνίσλ κπνξεί λα αλαπηπρζεί ε αηνκηθή θαη ε θνηλσληθή ηαπηφηεηα ηνπ αηφκνπ. Ζ ζχιιεςε απηήο ηεο πξνζέγγηζεο ζηεξίδεηαη επίζεο ζην Havighurst (1948), ν νπνίνο πξνζδηφξηζε ηε βηνγξαθηθή δηαδξνκή σο κηα αθνινπζία δνθηκαζηψλ θαη πξνβιεκάησλ ζηα νπνία εκπιέθεηαη θάζε άηνκν θαη θαιείηαη λα αληηκεησπίζεη. Σέηνηεο δνθηκαζίεο δνκνχληαη ζε έλα ζπλδπαζκφ θνηλσληθνπνιηηηθψλ, ςπρνινγηθψλ θαη ελδνβηνινγηθψλ επηδξάζεσλ. Γηα ηελ θνηλσλία ηεο πιεξνθνξίαο θαη ηεο γλψζεο (Kron, νθφο 2007) ζεκαληηθέο αλαπηπμηαθέο δνθηκαζίεο θαη δξαζηεξηφηεηεο ζε ζρέζε κε ηα Νέα Μέζα απνηεινχλ κεηαμχ άιισλ ε γλψζε ησλ δπλαηνηήησλ ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ θαη ε ρξήζε ηνπο, ε αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ, ε επηθνηλσλία, ε ζπλεξγαζία, ε παξνπζίαζε απνηειεζκάησλ, ε θξηηηθή αλάιπζε ησλ πεξηερνκέλσλ θαη ησλ πξνζέζεσλ ηνπο θαη πην ζπγθεθξηκέλα ζε ζρέζε κε ηα λέα Μέζα:

18 17 ε θαηάθηεζε ηνπ Ζ/Τ, ησλ δηάθνξσλ ινγηζκηθψλ θαη ηνπ δηαδηθηχνπ, ε θαηαλφεζε θαη εξκελεία δηαθνξεηηθψλ δνκψλ (γξακκηθψλ, ππεξκεζηθψλ), π.ρ. ειεθηξνληθέο εγθπθινπαίδεηεο, ηζηνζειίδεο, ινγηζκηθά ε ηθαλφηεηα ρξήζεο ηεο ειεθηξνληθήο, ζχγρξνλεο θαη αζχγρξνλεο επηθνηλσλίαο, κέζα απφ δηαδηθηπαθέο ππεξεζίεο γηα ηελ επηθνηλσλία θαη ηελ αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ, π.ρ. Chat, forum ε δηεξεχλεζε θαη ηθαλφηεηα αλαδήηεζεο πιεξνθνξηψλ γηα ηε κάζεζε θαη ηελ ελεκέξσζε ε αλαγλψξηζε δηαθνξεηηθψλ δνκψλ ηζηνζειίδσλ ε δεκηνπξγία ειεθηξνληθνχ πεξηερνκέλνπ γηα ηελ έθθξαζε απφςεσλ θ.ά. ε θαηαγξαθή δεδνκέλσλ ζε βάζεηο, θσδηθνπνίεζε, δεκηνπξγία ζπζρεηηζκψλ θαη απιή κνληεινπνίεζε ε αλαζηξνθή θαη ηξφπνο δηαρείξηζεο ησλ βησκάησλ ζε ειεθηξνληθά παηρλίδηα θαη δεκηνπξγία ηαπηφηεηαο ζε ειεθηξνληθέο αίζνπζεο θαη παηρλίδηα, ε αληηκεηψπηζε πεξηερνκέλσλ πνπ παξέρνληαη ρσξίο λα έρνπλ δεηεζεί, π.ρ. ηπρεξά παηρλίδηα, δηαθήκηζε, βία, πνξλνγξαθία χκθσλα κε κηα ζχγρξνλε πξνζέγγηζε ηεο ηθαλφηεηαο ζηα Μέζα, νη απιέο ιεηηνπξγηθέο δεμηφηεηεο ρξήζεο πνπ παξέρνληαη επίζεο θαη ζε επίπεδν ECDL απνηεινχλ βήκα εθθίλεζεο γηα κηα παηδαγσγηθή εξγαζία. Ζ εκκνλή ζε απηέο δηακνξθψλνπλ κηα κεραληζηηθή πξνζέγγηζε πνπ ζηεξίδεηαη ζε ζπκπεξηθνξηζηηθέο ζεσξήζεηο ηεο κάζεζεο. Τπφ απηφ ην πξίζκα, ε παηδαγσγηθή εξγαζία κε ηα Νέα Μέζα ζα πξέπεη λα βαζίδνληαη ζηα δχν ηειεπηαία επίπεδα. Ζ κηληηαθή ηθαλφηεηα (Media Literacy) πξέπεη λα ζεσξεζεί σο ζπλερήο δηαδηθαζία, ζην πιαίζην ηεο νπνίαο ζπγθξνηείηαη ε πξνζσπηθφηεηα ηνπ αηφκνπ, γηαηί κέζα απφ απηήλ καζαίλεη: λα ρξεζηκνπνηεί ηα Μέζα σο εξγαιείν γηα ηε δηθή ηνπ θνηλσληθή δξάζε, λα αλαγλσξίδεη ηα Μέζα σο εξγαιείν δξάζεο άιισλ αηφκσλ, λα ζπγθξίλεη ηα Μέζα σο εξγαιείν ηεο αηνκηθήο θαη θνηλσληθήο δξάζεο, λα παξαηεξεί θξηηηθά ηα Μέζα σο εξγαιείν ηεο δξάζεο, λα απνθαιχπηεη ηα Μέζα σο εξγαιείν ρεηξαγψγεζεο ην πιαίζην απηήο ηεο πξνζέγγηζεο, ε κηληηαθή ηθαλφηεηα θαη γξακκαηηζκφο (Media Literacy) λνείηαη σο εθπαηδεπηηθφο ζηφρνο πνπ πξνζαλαηνιίδεηαη ζηελ ρεηξαθέηεζε ηνπ αηφκνπ, ελψ ζε επίπεδν εθαξκνγήο κπνξεί λα πινπνηεζεί νξηδφληηα, κέζα απφ ηε δηδαζθαιία ησλ γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ θαη θάζεηα, ζε φιεο ηηο ηάμεηο θαη ηηο βαζκίδεο ηεο ζρνιηθήο εθπαίδεπζεο. ε απηήλ ηε θάζε ζρεδηάδνληαη νη καζεζηαθέο δηαδηθαζίεο, νη ζπγθεθξηκέλεο δξαζηεξηφηεηεο, ελψ ν ελ ιφγσ κεηαζρεκαηηζκφο εζηηάδεηαη ζηα επίπεδα κηληηαθψλ ηθαλνηήησλ θαη δεμηνηήησλ ησλ καζεηψλ, ζηηο ζπγθεθξηκέλεο

19 18 αλάγθεο θαη ηα ελδηαθέξνληά ηνπο θαη ζηηο ζπγθεθξηκέλεο ιεηηνπξγηθέο θαη κεζνδνινγηθέο ηνπο ηθαλφηεηεο, νη νπνίεο αλ απνπζηάδνπλ θαη δελ ιεθζνχλ ππφςε ζα απνηειέζνπλ θαζνξηζηηθφ παξάγνληα γηα ηελ απνηπρία ηεο εθπαηδεπηηθήο δξάζεο. Παξάιιεια ζην πιαίζην ηνπ ζρεδηαζκνχ ιακβάλνληαη απνθάζεηο ζρεηηθά κε ηελ παηδαγσγηθή ζηξαηεγηθή πνπ ζα εθαξκνζηεί, κε ηελ πξνζέγγηζε ηεο κάζεζεο πνπ, ξεηά ή άξξεηα, θαζνξίδεη ηελ νξγάλσζε ηεο εξγαζίαο, ηα κέζα πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ θαη ηηο δηδαθηηθέο ηνπο ιεηηνπξγίεο. 4. ηνπο καζεζηαθνύο θαη ηνπο εηδηθνύο ζηόρνπο από ηα ΔΕΠΠΣ παξαζέηνληαο ελδεηθηηθά παξαπνκπέο πνπ ζρεηίδνληαη κε ην επηιεγκέλν ζέκα. ην πιαίζην ηεο δηδαζθαιίαο εηδηθψλ καζεκάησλ ηα λέα Μέζα κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ πξνθεηκέλνπ νη εθπαηδεπηηθνί λα πξνβνχλ ζε θαηλνηφκεο κνξθέο εξγαζίαο κε ζηφρν νη καζεηέο λα εξγαζηνχλ ζε δηαδηθηπαθέο πεγέο, κε πιηθά ηεο εθπαηδεπηηθήο ξαδηνηειεφξαζεο ζε εθπαηδεπηηθά ινγηζκηθά, ή ζε πεξηβάιινληα πνπ δεκηνχξγεζαλ γηα ηε δηδαζθαιία ηνπο. Με απηφ ηνλ ηξφπν κπνξνχλ λα ζηεξίμνπλ ηε αιιειεπίδξαζε καζεηψλ θαη πξνεγκέλνπ εθπαηδεπηηθνχ πιηθνχ. Απφ ηελ παξαπάλσ αλάιπζε θαη ηεθκεξίσζε πξνθχπηεη ην γεληθφ ζέκα ηεο εθπαηδεπηηθήο παξέκβαζεο. Απηφ πξέπεη ζηε ζπλέρεηα λα ζπγθεθξηκελνπνηεζεί ζε ζρέζε κε: 1. ηηο ππνελφηεηεο πνπ ζπγθξνηνχλ ην ζεκαηηθφ πεδίν, 2. ηηο δηδαθηηθέο ψξεο (45 ιεπηα) πνπ πξνβιέπνληαη γηα ηελ θάζε ππνελφηεηα, 3. ηνπο ζθνπνχο ηεο θάζε ππνελφηεηαο, 4, ηηο εθπαηδεπηηθέο ηερληθέο θαη 5. εθπαηδεπηηθά κέζα. Απηή ε δηαδηθαζία ηνπ καθξνζρεδηακνύ είλαη απαξαίηεηε πξνθεηκέλνπ λα γίλεη ε ηεθκεξησκέλε δηαζχλδεζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο ππνελφηεηαο πνπ ζα ζρεδηαζηεί πην αλαιπηηθά ζηελ επφκελε θάζε κε απηά πνπ έρνπλ πξνεγεζεί θαη φζα ζα αθνινπζήζνπλ ζηε ζπλέρεηα. Με απηφλ ηνλ ηξφπν είλαη δπλαηφ λα ζρεδηαζηνχλ γεληθφηεξεο ελφηεηεο εθπαηδεπηηθήο παξέκβαζεο, π.ρ. Πλθροφορθτικόσ γραμματιςμόσ κοπόσ τθσ ενότθτασ είναι να κατανοιςουν οι μακθτζσ τα βαςικά ςτοιχεία που ςχετίηονται με τον πλθροφοριτικό γραμματιςμό, ωσ μζροσ τθσ γενικότερθσ ικανότθτασ ςτα Μζςα (Media Literacy). ε αυτά ςυγκαταλζγονται γνϊςεισ και ικανότθτεσ γφρω από δυνατότθτεσ αναηιτθςθσ ψθφιακϊν πθγϊν, ςτρατθγικζσ αναηιτθςθσ και κριτιρια επιλογισ των αποτελεςμάτων αναηιτθςθσ Διδακτικζσ τόχοσ Εκπαιδευτικι Εκπαιδευτικά Οριςμόσ πλθροφοριτικοφ γραμματιςμοφ Είδθ μθχανϊν αναηιτθςθσ ενότθτεσ τεχνικι 1 Καταιγιςμόσ ιδεϊν, ερωτιςεισ απαντιςεισ 2 γνϊςθ ειδϊν και χαρακτθριςτικϊν διάκριςθ μεταξφ κεαματικϊν καταλόγων, μθχανϊν αναηιτθςθσ και Επίδειξθ, πρακτικι εφαρμογι μζςα Πίνακασ, Η/Τ και προβολζασ, Πίνακασ, Η/Τ και προβολζασ, 2 φορθτοί υπολογιςτζσ

20 19 τρατθγικζσ αναηιτθςθ πλθροφοριϊν Κριτιρια επιλογι αποτελεςμάτων υπερμθχανϊν 2 Γνϊςθ και εφαρμογι τριϊν τεχνικϊν (λζξεισ, με ειςαγωγικά, με ςφμβολα +, - ) 1 Γνϊςθ και εφαρμογι 3 κριτθρίων (πατρότθτα, URL, περίλθψθ τθσ URL) Επίδειξθ, πρακτικι εφαρμογι Καταιγιςμόσ ιδεϊν, ερωτιςεισ απαντιςεισ, εννοιολογικι χαρτογράφθςθ Πίνακασ, Η/Τ και προβολζασ, 2 φορθτοί υπολογιςτζσ Η/Τ και προβολζασ, εκτυπωτισ, αφίςα Σπκπεξαζκαηηθά, ζε ζρέζε κε ηελ πξνψζεζε ησλ ηθαλνηήησλ θαη ησλ δεμηνηήησλ ησλ καζεηψλ ζηα Μέζα (θιαζηθά θαη λέα), πνπ απνηειεί θαη βαζηθφ δεηνχκελν ζηελ κηληηαθή εθπαίδεπζε θαη αγσγή (Media Literacy Education ή Medeinerziehung), είλαη αλαγθαίν λα αλαγλσξίζνπλ νη εθπαηδεπηηθνί ζεκεία επαθήο κεηαμχ ησλ επίζεκσλ ΓΔΠΠ θαη ησλ λεφηεξσλ εθπαηδεπηηθψλ θαηεπζπληεξίσλ θαη νδεγηψλ απφ ηελ ΔΔ γηα ηελ ελζσκάησζε ησλ κηληηαθψλ ζηφρσλ ζηε δηδαζθαιία ηνπο δηάζηαζε ηεο ζπλδεηηθόηεηαο (Μαθξάθεο 2002). Έηζη θξίλεηαη ζθφπηκε ε ζχγθξηζε ησλ ζηφρσλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ δξάζεσλ κε ην πιαίζην ησλ κηληηαθώλ ζηόρσλ (βιέπε παξαπάλσ ζρήκα) πξνθεηκέλνπ λα είλαη δπλαηή ε αλαγλψξηζε θαη ησλ επίζεκσλ αλαιπηηθψλ πξνγξακκάησλ. Δπίζεο είλαη ζθφπηκν, ζην πιαίζην ηεο ζπγθεθξηκέλεο δξάζεο λα πξνσζείηαη ν κηληηαθόο γξακκαηηζκόο θαη ε θαηλνηόκα αμηνπνίεζε ησλ Νέσλ Μέζσλ ζηελ εθπαίδεπζε πξνθεηκέλνπ λα απνθεπρζεί κηα εξγαιεηαθή εθαξκνγή θαη νη δξαζηεξηφηεηεο λα έρνπλ κεηαζρεκαηηζηηθφ θαη ρεηξαθεηηζηηθφ πξνζαλαηνιηζκφ - δηάζηαζε ηεο ζπγθεηκελνπνίεζεο (Μαθξάθεο 2002). ηε ζπλέρεηα αθνινπζεί ε δφκεζε ηεο εθπαηδεπηηθήο παξέκβαζεο ζε επί κέξνπο ελφηεηεο. ε αληηζηνηρεί κε ην πεξηερφκελν θαη ηνπο ζηφρνπο ζα πξέπεη λα δνκεζεί ην πεξηερφκελν θαη νη ζηφρνη ζε 1. ππνελφηεηεο, 2. δηδαθηηθέο ψξεο, 3. ζθνπνχο, 4. εθπαηδεπηηθέο ηερληθέο θαη 5. εθπαηδεπηηθά κέζα. Τρίτη φάςη: Ερμηνευμένο πρόγραμμα και διδακτικόσ μικροςχεδιαςμόσ τησ καινοτόμασ μντιακήσ δράςησ Μηθξνζρεδηαζκφο ζε δηδαθηηθνχο ζηφρνπο νξγάλσζε ηεο δηδαζθαιίαο εθπφλεζε ηνπ πιάλνπ δξάζεο 3ε θάζε εξκελεπκέλν Curriculum Καηά ηε ηξίηε θάζε, ν θαηλνηφκνο ζπλδπαζκφο, πνπ πξνέθπςε απφ ηε ζχγθξηζε ηνπ επίζεκνπ αλαιπηηθνχ πξνγξάκκαηνο θαη ηνπ πιαηζίνπ ζηφρσλ γηα ηελ πξνψζεζε ηεο κηληηαθήο εθπαίδεπζεο, εξκελεχεηαη απφ ηνπο δηδάζθνληεο ζε ζπλάξηεζε κε ηε ζπγθεθξηκέλε δξάζε. ην ζεκείν απηφ δεκηνπξγείηαη ην curriculum ηεο ηάμεο ή ηεο νκάδαο, ην νπνίν νη δάζθαινη δηακνξθψλνπλ επίζεο επί ηφπνπ γηα ηελ εξγαζία ηνπο θαηά ηε δηδαζθαιία, φπσο θαη ην αηνκηθφ Πξφγξακκα πνπδψλ, ην νπνίν πεξηέρεη πιηθά γηα ηελ αηνκηθή εξγαζία. ε απηήλ ηε θάζε, νη

21 20 εθπαηδεπηηθνί θαινχληαη λα ειέγμνπλ ηηο πξνυπνζέζεηο πνπ ζρεηίδνληαη κε δηάθνξα επίπεδα πξνεηνηκαζίαο. Σν Πξφγξακκα πνπδψλ ην νπνίν δεκηνπξγείηαη θαηά ηε θάζε απηή ραξαθηεξίδεηαη σο εξκελεπηηθφ Πξφγξακκα πνπδψλ θαη δηακνξθψλεη ην κηθξνζρεδηακό ηεο ζπγθεθξηκέλεο δηδαθηηθήο παξέκβαζεο. Απηφ επεξεάδεηαη απφ κία ζεηξά ζηνηρείσλ: π.ρ. απφ ηηο πξνεγεζείζεο ζρνιηθέο ψξεο θαη εξγαζίεο κε ηνπο καζεηέο ή απφ ηηο λέεο επηζηεκνληθέο, παηδαγσγηθέο, ζρνιηθέο θαη θνηλσληθέο εμειίμεηο. Βαζηθφ ζεκείν αλαθνξάο απνηειεί ινηπφλ ε αλάιπζε ηεο ζρνιηθήο πξαγκαηηθόηεηαο, ε νπνία πεξηιακβάλεη ηε δηδαζθαιία, πνπ ηψξα γίλνληαη εζηηαζκέλα θαη πην αλαιπηηθά γηα ηε ζπγθεθξηκέλε δηδαθηηθή ελφηεηαο. Κχξην αληηθείκελν θαηά ηελ ηξίηε θάζε είλαη ε δφκεζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο δηδαθηηθήο ελφηεηαο, φπσο απηή εξκελεχεηαη κέζα απφ ην δηδαθηηθφ κεηαζρεκαηηζκφ. Βάζε ηνπ δηδαθηηθνχ κεηαζρεκαηηζκνχ απνηειεί ν ηεθκεξησκέλνο πξνζδηνξηζκφο ηεο ρξήζεο ησλ Μέζσλ ζε ζπλάξηεζε κε ηε ζηνρνζεζία, ην καζεζηαθφ πεξηερφκελν, ηε παηδαγσγηθή ζηξαηεγηθή/κεζνδνινγία, θαη ηε θνηλσληθή νξγάλσζε ηεο δηδαζθαιίαο. Ο δηδαθηηθφο κεηαζρεκαηηζκφο πνπ απεηθνλίδεηαη παξαθάησ ζπλδέεηαη ιεηηνπξγηθά κε ηε δεχηεξε θάζε πνπ πξνεγήζεθε θαζψο επίζεο θαη κε ηελ ηέηαξηε πνπ ζα αθνινπζήζεη. ε ζρέζε κε ην ζρεδηαζκφ ηεο δηδαζθαιίαο, νη εθπαηδεπηηθνί πξέπεη λα πξνζδηνξίζνπλ: ηε ζηνρνζεζία ηεο ζπγθεθξηκέλεο δηδαθηηθήο ελφηεηαο, ην επίπεδν ησλ ζηφρσλ ηεο κηληηαθήο εθπαίδεπζεο, ην κνληέιν έληαμεο ησλ Μέζσλ, ηνλ ηξφπν νξγάλσζεο ηεο δηδαζθαιίαο, ηε ζηξαηεγηθή ηεο δηδαζθαιίαο, ην είδνο ηνπ δηδαθηηθνχ ζρεδηαζκνχ θαη ηεο παηδαγσγηθήο κεζφδνπ ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηερληθψλ, ην ζεκείν έλαξμεο θαη αλαθνξάο ηεο δηδαζθαιίαο, ηε δνκή θαη ηε αθνινπζία ηεο δηδαζθαιίαο, ηελ θνηλσληθή νξγάλσζε ηεο εξγαζίαο θαη ηε δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο, ηε δηδαθηηθή ιεηηνπξγία λέσλ Μέζσλ, ηηο

22 21 απαηηνχκελεο κηληηαθέο γλψζεηο, ηθαλφηεηεο θαη δεμηφηεηεο, ηα κέζα θαη ηα πιηθά, ην είδνο αμηνιφγεζεο πνπ ζα εθαξκφζνπλ. Πην ζπγθεθξηκέλα πξέπεη λα πξνζδηνξίζνπλ: 1 Ζ δηαηύπσζε ησλ ζθνπώλ αλά ππνελφηεηα θαη ε αληηθεηκελνπνίεζε ησλ ζθνπψλ ζε πξνζδηνξίζηκνπο ζηφρνπο απνηειεί αλαγθαίν βήκα, γηαηί πξνζθέξεη ζηήξημε ηφζν ζηνλ εθπαηδεπηηθφ, φζν θαη ζηνλ καζεηή. Ο κελ εθπαηδεπηηθφο κπνξεί νξγαλψζεη κε απηφλ ην ηξφπν θαιχηεξα ηηο ελέξγεηεο ηνπο, π.ρ. ηελ επηινγή θαηάιιεισλ εθπαηδεπηηθψλ ηερληθψλ θαη κπνξεί λα παξαθνινπζήζεη θαιχηεξα ηελ καζεζηαθή δηεξγαζία, ελψ ν καζεηήο κπνξεί λα απηνπξνζδηνξίζεη ην βαζκφ επίηεπμεο ηνπ καζεζηαθνχ ηνπ ζηφρνπ. Αληίζεηα ε κε χπαξμε πξνζδηνξίζηκσλ ζηφρσλ κπνξεί λα θαηαζηήζεη κηα εθπαηδεπηηθή δηεξγαζία ρανηηθή ή κε απνηειεζκαηηθή. ε απηφ ην ζεκείν πξέπεη λα γίλεη δηάθξηζε κεηαμχ ησλ φξσλ «ζθνπόο» θαη «ζηόρνο» (Sofos 1996). ηε βηβιηνγξαθία φ φξνο ζθνπφο εκθαλίδεηαη θαη σο δηδαθηηθφο ζθνπφο. ε θάζε πεξίπησζε νη δηδαθηηθνί ζθνπνί είλαη επξχηεξνη απφ ηνπο ζπγθεθξηκέλνπο ζηφρνπο, πνπ ζηε ζρεηηθή βηβιηνγξαθία νλνκάδνληαη επίζεο σο ζηφρνη επίδεζεο θαη πξνζδνθψκελα απνηειέζκαηα. Ζ έλλνηα ηνπ ζθνπνύ αλαθέξεηαη ζε κηα γεληθή δήισζε θαη πξφζζεζε, π.ρ. ζθνπφο ηεο δηδαθηηθήο ελφηεηαο είλαη ε γλψζε ησλ δηαδηθηπαθψλ κέζσλ επηθνηλσλίαο. Ζ έλλνηα ησλ ζηόρωλ επίδνζεο αλαθέξεηαη ζε απηφ πνπ ζα δεηεζεί λα θάλνπλ νη καζεηέο, πξνθεηκέλνπ λα ζπλαρζεί ηεθκεξησκέλα, αλ νη καζεηέο νινθιήξσζαλ κε επηηπρία απηφ πνπ κειέηεζαλ ή ην αληηθείκελν ζην νπνίν εξγάζηεθαλ. Οη ζηφρνη επίδνζεο αλαθέξνληαη δειαδή ζε ζπγθεθξηκέλεο πξνζέζεηο πνπ ζα πάξνπλ ηελ κνξθή πξνζδηνξίζηκσλ ελεξγεηψλ θαη ζηαδηαθά ζα εθπιεξψζνπλ ην δεδεισκέλν ζηφρν, π.ρ. ζηφρνο ηεο 1 ε ο δηδαθηηθήο ελφηεηαο είλαη ε γλψζε ησλ βαζηθψλ ιεηηνπξγηψλ ηνπ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ ή ε εθαξκνγή δπν εληνιψλ. Οη ζηφρνη επίδνζεο είλαη ζε θάζε πεξίπησζε ζεκαληηθά ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία, γηαηί (Κφθθνο 1998): 1. ν καζεηήο ιακβάλεη κηα απάληεζε ζην εξψηεκα, ηη πξέπεη λα κειεηήζεη, θαη κε πνηφλ ηξφπν κπνξεί λα κειεηήζεη ηε ζπγθεθξηκέλε χιε; 2. κπνξεί λα απνηηκήζεη κφλνο ηνπ ηελ πξφνδν πνπ έθαλε, αθνχ ζηε δηαηχπσζε ησλ δνθηκαζηψλ ζπκπεξηιακβάλνληαη θαη ηα θξηηήξηα αμηνιφγεζεο, 3. ελζαξξχλνπλ ην καζεηή λα ζπλερίζεη ηε κειέηε, αθνχ αληηθεηκελνπνηνχλ ηα βήκαηα θαη ηηο δηαδηθαζίεο ησλ ελεξγεηψλ πνπ πξέπεη λα θάλεη, 4. ιεηηνπξγνχλ σο ιεθηηθνί νξγαλσηέο ηνπ πεξηερνκέλνπ ηεο ελφηεηαο 5. απνηεινχλ πιαίζην αλαθνξά γηα ην πεξηερφκελν πνπ πξέπεη λα κειεηήζεη ν καζεηήο, αθνχ αληηθεηκελνπνηνχλ ηη κπνξεί λα γλσξίδεη θαη λα θάλεη ν καζεηήο φηαλ νινθιεξψζεη ηε κειέηε ηνπ, 6. νη ζπγγξαθείο ρξεζηκνπνηνχλ ηα πξνζδνθψκελα σο γλψκνλα γηα ηε ζπγγξαθή ηνπ πιηθνχ θαη ησλ αζθήζεσλ απηναμηνιφγεζεο θαη ησλ δξαζηεξηνηήησλ. Σα ζεκεία 4, 5 θαη 6 αλαθέξνληαη ζε κηα ηδηαίηεξε θαηεγνξία ζηφρσλ επίδνζεο πνπ νλνκάδνληαη «πξνζδνθψκελα απνηειέζκαηα» πνπ δηαηππψλεηαη ζε εγρεηξίδηα εηδηθά ζρεδηαζκέλα γηα ηελ εμ Απνζηάζεσο Δθπαίδεπζε. χκθσλα κε ηνπο Βξεηηφ θαη Καςάιε (1994, 16), θαη ηνλ Oosterhof (2010, 60-65) ηα θνπξίθνπια, σο αληηθεηκεληθνί ζηφρνη επίδνζεο, ελέρνπλ ηέζζεξα δνκηθά ραξαθηεξηζηηθά:

23 22 1. ηνπο ζηόρνπο πνπ είλαη ζπγθεθξηκέλνη θαη θαζνξίδνπλ αθξηβψο ην απνηέιεζκα πνπ επηδηψθνπλ λα επηηχρνπλ. Έλαο άιινο ζπγγελήο φξνο είλαη ε «δεμηόηεηα», πνπ ζρεηίδεηαη κε ζπκπεξηθνξέο πνπ είλαη άκεζα παξαηεξήζηκεο. Οη ζηφρνη επίδνζεο κπνξνχλ λα δηαηππσζνχλ βάζεη δηαθνξεηηθψλ ζεσξεηηθψλ θαηεγνξηψλ Παξαθάησ παξνπζηάδνληαη ηξεηο θαηεγνξίεο/πξνζεγγίζεηο. Κάζε εθπαηδεπηηθφο κπνξεί λα αμηνπνηήζεη φπνηνλ επηζπκεί, αξθεί ε αμηνπνίεζή ηνπ λα γίλεηαη ζπζηεκαηηθά. Πξώηε πξνζέγγηζε: Με απηήλ πξνζδηνξίδεηαη ην πεξηερφκελν εξγαζίαο θαη κάζεζεο πνπ κπνξεί λα αλαθέξεηαη: α) ζε δεισηηθή γλψζε/πιεξνθνξίεο, β) δηαδηθαζηηθή γλψζε (δηάθξηζε, έλλνηεο, θαλφλεο), γ) ζε επίιπζε πξνβιεκάησλ. Γεύηεξε πξνζέγγηζε: Οη δεμηφηεηεο κπνξνχλ επίζεο λα ζπγθεθξηκελνπνηεζνχλ βάζεη ηεο ηαμηλνκίαο ζηφρσλ ηνπ Bloom (1956) α) γλσζηηθφο ηνκέαο, β) ςπρνθηλεηηθφο θαη γ) ζπλαηζζεκαηηθφο ηνκέαο. Ο γλσζηηθφο ηνκέαο πνπ βξίζθεη επξεία παξαδνρή πεξηέρεη ηηο θαηεγνξίεο: 1. γλψζε, 2. θαηαλφεζε, 3. εθαξκνγή, 4. αλάιπζε, 5. ζχλζεζε, 6. αμηνιφγεζε. Ο ζπλαηζζεκαηηθφο πεξηιακβάλεη: 1. ηελ πξφζιεςε, 2. ηελ αληαπφθξηζε, 3. ηελ εθηίκεζε θαη απνηίκεζε, 4. ηελ νξγάλσζε αμηψλ, 5. ηνλ πξνζδηνξηζκφο δξάζεο κε αμηαθά θξηηήξηα. Τξίηε πξνζέγγηζε: ε απηφ ην ζεκείν ζεκεηψλεηαη φηη νη γλσζηηθέο δεμηφηεηεο θαη νη γλψζεηο γεληθφηεξα πνπ αλαθέξζεθαλ πην πάλσ κπνξνχλ λα πιαηζησζνχλ ζε ηέζζεξα επίπεδα κάζεζεο (Webb 2002, Μαηζαγγνχξαο 2007, Oosterhof 2010): 1. Σν επίπεδν αλάθιεζεο θαη αλαπαξαγσγήο ηεο πιεξνθνξίαο, 2. ην επίπεδν δεμηνηήησλ θαη ελλνηψλ, 3. ην επίπεδν ηεο γελίθεπζεο θαη ηεο ζηξαηεγηθήο ζθέςεο θαη 4. ην επίπεδν ηεο εθηεηακέλεο πξάμεο, ζθέςεο θαη έξεπλαο. 2. ηα πεξηερόκελα, ηα νπνία δε ζεσξνχληαη ad hoc σο «κνξθσηηθά αγαζά», αιιά ζην βαζκφ πνπ απηά είλαη θαηάιιεια, πξνθεηκέλνπ λα επηηεπρζνχλ νη ζηφρνη πνπ έρνπλ ηεζεί. Απηά πξέπεη λα νξηζηνχλ ζε παξαηεξήζηκεο ζπκπεξηθνξέο, γεγνλφο πνπ ζεκαίλεη φηη πξέπεη λα νξηζηνχλ ξεηά, γηα λα κε ρξεηάδνληαη ππνζέζεηο γηα λα δηαπηζησζεί αλ έρεη εθπιεξσζεί κε επηηπρία έλαο ζηφρνο 3. ηηο κεζνδνινγηθέο ππνδείμεηο, πνπ ζρεηίδνληαη κε ζπζηεκαηηθέο δηαδηθαζίεο, ηα Μέζα πνπ κπνξεί θαλείο λα επηιέμεη πξνθεηκέλνπ λα εθπιεξψζεη ηνπο ζηφρνπο πνπ έρνπλ ηεζεί. Έλαο άιινο ζπγγελήο φξνο είλαη ε «θαηάζηαζε». εκεηψλεηαη επίζεο, φηη νη ππνδείμεηο ζρεηηθά κε ηελ θαηάζηαζε θαη ηνπο εηδηθνχο φξνπο απηέο δελ είλαη πεξηνξηζηηθέο γηαηί νη εθπαηδεπηηθνί κπνξνχλ ηηο ζπκπιεξψζνπλ θαη λα ηηο πξνζαξκφζνπλ ζηηο ζπλζήθεο ηεο ηάμεο πνπ έρνπλ, 4. ηνλ έιεγρν επίηεπμεο ζηόρσλ, σο πξνο ην βαζκφ επίηεπμεο ησλ ζηφρσλ. Ο έιεγρνο επίηεπμεο ηλ ζηφρσλ ζρεηίδεηαη κε ηα θξηηήξηα αλαθνξάο, βάζεη ησλ νπνίσλ κπνξεί λα γίλεη ε αμηνιφγεζε, θαηά πφζν κηα δνθηκαζία, έλαο ζηφρνο επίδνζεο ραξαθηεξίδεηαη ηθαλνπνηεηηθφο. Παξαθάησ παξνπζηάδνληαη ζρεκαηηθά ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ θνπξίθνπια σο εμήο:

24 23 πνηνο είλαη ν ζηφρνο θαη ηη πξφθεηηαη λα κάζεη θαη λα θάλεη ν καζεηήο; "δεμηόηεηα" κε πνηά θξηηήξηα απνηηκάηαη ε φιε δηαδηθαζία θαη ε κάζεζε; "αμηνιόγεζε" κουρίκουλα ςτόχοι επόδοςθσ θάησ απφ πνηέο ζπλζήθεο ζα πξαγκαηνπνηήζεη ηηο ελέξγεηεο; "ζπλζήθεο" κε πνηέο παξαηεξήζεκεο ελέξγεηεο απνηππψλεηαη ε λέα κάζεζε; "ζπκπεξηθνξά" Τέζζεξα ραξαθηεξηζηηθά ησλ θνπξίθνπια (ζηόρσλ επίδνζεο) ζε κνξθή εξσηήζεσλ Παξαθάησ ζρνιηάδνληαη ζχληνκα ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά θάζε πξνζέγγηζεο. ην ηέινο παξνπζηάδεηαη έλα πιαίζην ζπλνιηθήο θαηαγξαθήο ησλ ζηφρσλ επίδνζεο, πνπ απνηειεί θαη νδεγφ γηα ηε δηαηχπσζε δνθηκαζηψλ απνηίκεζεο ηεο καζεζηαθήο πνξείαο. Πξώηε πξνζέγγηζε ζε ζπκθωλία κε ηα είδε γλώζεο ε απηφ ην ζεκείν ζεκεηψλεηαη φηη νη γλσζηηθέο δεμηφηεηεο θαη νη γλψζεηο γεληθφηεξα πνπ αλαθέξζεθαλ πην πάλσ κπνξνχλ λα πιαηζησζνχλ ζηα είδε γλψζεο (Oosterhof 2010): α) ζε δεισηηθή γλψζε/πιεξνθνξίεο, π.ρ. αλάθιεζε γεγνλφησλ ή ραξαθηεξηζηηθψλ πεξηγξαθή εμήγεζε αλάπηπμε δηαθνξψλ θαη νκνηνηήησλ β) δηαδηθαζηηθή γλψζε: δηάθξηζε, έλλνηεο, θαλφλεο, γ) ζε επίιπζε πξνβιεκάησλ, δειαδή φηαλ έρνπκε έλαλ ζηφρν θαη αθφκα δελ έρνπκε εληνπίζεη ηα κέζα γηα ηελ επίηεπμε ηνπ, Παξαδείγκαηα: 1. ε επηηπρήο νινθιήξσζε κηαο δηαδηθαζίαο πνπ ρξεηάδεηαη γηα ηελ αλάπηπμε ελφο ξεηνξηθνχ ιφγνπ 2. ε αλίρλεπζε ηνπ θαιχηεξν ηξφπνπ (κε ηελ έλλνηα ηεο νηθνλνκίαο) γηα λα θάλνπκε έλα ηαμίδη ζε έλαλ ηνπξηζηηθφ πξννξηζκφ

25 24 Γεύηεξε πξνζέγγηζε ζε ζπκθωλία κε ηελ ηαμηλνκία Bloom θαη Krathwohl Δπίζεο, νη ζηφρνη, ππφ ηε κνξθή πξνζδνθψκελσλ απνηειεζκάησλ κπνξνχλ δηαηππσζνχλ ζχκθσλα κε ηελ ηαμηλνκία ηνπ Bloom θ.α (1972, ), ζε ηξία επίπεδα. Παξαθάησ παξνπζηάδεηαη ην πξψην επίπεδν (γλσζηηθνί ζηφρνη) κε πην αλαιπηηθφ ηξφπν, ελψ ην ηξίην (ζπλαηζζεκαηηθφο ηνκέαο) ζπλνπηηθά. χκθσλα κε ηνπο Bloom θαη Krathwohl σο «ηαμηλνκία δηδαθηηθψλ ζηφρσλ» λνείηαη ε ζπζηεκαηνπνηεκέλε θαη ηεξαξρηθά δνκεκέλε παξνπζίαζε «ησλ ηξφπσλ ζπκπεξηθνξάο ηνπ ζπνπδαζηή, πνπ ζα παξνπζηάδεη ηα απνηειέζκαηα πνπ πεξηκέλνπκε απφ ηε δηδαθηηθή δηαδηθαζία» (Κνπηξνπκπά, 2003). Με ηηο ηαμηλνκίεο ζηφρσλ γίλεηαη ηαμηλφκεζε ησλ ζηφρσλ βάζεη ηεο πνιππινθφηεηάο ηνπο θαη κηαο ηεξαξρίαο. Ζ κεηάβαζε ζην επφκελν επίπεδν πξνυπνζέηεη ηελ θαηάθηεζε ησλ πξνεγνχκελσλ επηπέδσλ. 1. Γλώζε ηελ πξψηε θαηεγνξία πεξηιακβάλνληαη ςπρηθέο δηεξγαζίεο θαη ζπκπεξηθνξέο πνπ εκθαλίδνληαη σο αλάθιεζε πιεξνθνξηψλ, ηδεψλ, γεγνλφησλ θ.α. Πξφθεηηαη δειαδή γηα πεξηερφκελα πνπ επεμεξγάδεηαη θαη απνκλεκνλεχεη ν καζεηήο θαηά ηε δηδαζθαιία θαη παξνπζηάδνληαη σο πξνζδνθψκελεο ζπκπεξηθνξέο. Οη ζπκπεξηθνξέο απηέο εθθξάδνληαη ζπλήζσο κε ξήκαηα φπσο, αλαγλσξίδσ, δηαθξίλσ, εξκελεχσ, πεξηγξάθσ, νξίδσ, απαξηζκψ, επηιέγσ, θαηαηάζζσ, αλαιχσ ζπγθξίλσ, ζπζρεηίδσ. Ζ ηαμηλφκεζε ησλ καζεζηαθψλ ζηφρσλ δηαβαζκίδεηαη απφ εηδηθνχο θαη ζπγθεθξηκέλνπο ζε αθεξεκέλνπο θαη πνιχπινθνπο. Καη αλαινγία νη ζπγθεθξηκέλνη γλσζηηθνί ζηφρνη ζρεηίδνληαη κε πιεξνθνξίεο θαη δεδνκέλα πνπ κπνξνχλ λα απνθηεζνχλ σο απνκνλσκέλα ζηνηρεία, ελψ νη αθεξεκέλνη αλαθέξνληαη ζε γεληθεχζεηο θαη ζρεηίδνληαη κε ηηο ζρέζεηο, δνκέο θαη ηηο αξρέο ζηε βάζε ησλ νπνίσλ νξγψλνληαη νη πιεξνθνξίεο. Γλώζε νξνινγίαο πνπ πεξηιακβάλεη γλψζε ηεο ζεκαζίαο ζπγθεθξηκέλσλ ιεθηηθψλ θαη κε ιεθηηθψλ ζπκβφισλ. Ζ γλψζε απηνχ ηνπ ηχπνπ αλαθέξεηαη ζε θαηά θνηλή παξαδνρή απνδεθηά ζχκβνια πνπ ηζρχνπλ ζε εηδηθά πεδία. ε ζρέζε κε ηνλ γξακκαηηζκφ ζηα Μέζα, παξάδεηγκα γλψζεο νξνινγίαο είλαη: γλψζε ηερληθψλ φξσλ, γχξσ απφ ηνλ Ζ/Τ, γλψζε εθθξάζεσλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ εξγαζία ζε ζπγθεθξηκέλα ινγηζκηθά θ.α. Οη αζθήζεηο πνπ αλαθέξνληαη ζηηο γλψζεηο νξνινγίαο ειέγρνπλ ηελ ηθαλφηεηα ησλ καζεηψλ λα δηαηππψλνπλ ή λα επηιέγνπλ ηε ζσζηή ζεκαζία φξσλ θαη ζπκβφισλ. Παξάδεηγκα δηαηύπωζεο δηδαθηηθώλ ζηόρωλ θαη εξωηήζεωλ λα γλσξίδεη ηη είλαη ινγηζκηθφ θαη λα νλνκάδεη είδε απηψλ λα πξνζδηνξίδεη ηη είλαη ην ηζνζθειέο ηξίγσλν νλνκάδνληαο ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ (καζεκαηηθά) Εξώηεζε: Ση νλνκάδνπκε καγλεηηθφ πεδίν; (θπζηθή) Γλώζε κεκνλωκέλωλ πιεξνθνξηώλ πνπ πεξηιακβάλεη ζηνηρεία δεδνκέλσλ, γεγνλόησλ, πξόζσπσλ, ηόπνπ, πεγώλ, ρξόλνπ θ.ά. Ζ γλψζε απηνχ ηνπ ηχπνπ αλαθέξεηαη ζε ζπγθεθξηκέλεο ιεπηνκέξεηεο, νη νπνίεο απφ κφλεο ηνπο κπνξνχλ λα πξνζεγγηζηνχλ σο κεκνλσκέλεο πιεξνθνξίεο, ελψ ζε ζπλδπαζκφ κεηαμχ ηνπο πξνζθέξνπλ ζπγθεθξηκέλεο πιεξνθνξίεο ελφο θαηλνκέλνπ,

26 25 γεγνλφηνο. Δλδεηθηηθά παξαδείγκαηα ηέηνησλ γλψζεσλ θαη ζηφρσλ είλαη κεηαμχ άιισλ ε αλάθιεζε ησλ ζπζηαηηθψλ ζηνηρείσλ/ζπζθεπψλ ηνπ Ζ/Τ, γεγνλφησλ θαη πιεξνθνξηψλ ζρεηηθά κε ηελ εξγνλνκία θαηά ηελ εξγαζία κε ηνλ Ζ/Τ, ησλ ζηνηρεηψλ πνπ δηέπνπλ ηελ αμηνπηζηία ησλ δηαδηθηπαθψλ πιεξνθνξηψλ, απφθηεζε πιεξνθνξηψλ γηα ηελ ζπγθεθξηκέλα ραξαθηεξηζηηθά επνρψλ ζε ζρέζε κε ηηο ηερλνινγίεο. Οη αζθήζεηο πνπ αλαθέξνληαη ζηηο γλψζεηο κεκνλσκέλσλ πιεξνθνξηψλ ειέγρνπλ ηελ ηθαλφηεηα ησλ καζεηψλ λα αλαθαιέζνπλ ηα ζπγθεθνκκέλα ραξαθηεξηζηηθά ελφο θαηλνκέλνπ, λα νλνκάζνπλ ηφπν, ρξνλνινγίεο θ.ά. Παξάδεηγκα δηαηύπωζεο δηδαθηηθώλ ζηόρωλ θαη εξωηήζεωλ λα νλνκάδεη ηα ζηνηρεία ηνπ θπιινκεηξεηή λα πξνζδηνξίδεη πφηε γξάθηεθε ε Οδχζζεηα λα νλνκάδεη ηηο πφιεηο πνπ θαηέθηεζε, πνιεκηθέο ζηξαηεθηθέο πνπ εθάξκνζε ν Μέγαο Αιέμαλδξνο Εξώηεζε: Πνηα ζηνηρεία πξέπεη λα ειέγμνπκε φηαλ δελ ππάξρεη ζχλδεζε ζην δηαδίθηπν; Γλώζε ζπκβάζεωλ πνπ πεξηιακβάλεη ηξφπνπο θαη ηερληθέο εξγαζίαο ζε ζπγθεθξηκέλα πεδία, φπσο ν ηξφπνο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη θαη αμηνπνηνχληαη εξγαιεία, ινγηζκηθά ή ππεξεζίεο, π.ρ. ειεθηξνληθή εγθπθινπαίδεηα, νη θαλφλεο θνηλσληθήο ζπκπεξηθνξάο, π.ρ. ηη επηηξέπεηαη λα γξάθεη θαλείο ζε κηα ζπλεξγαηηθή εγθπθινπαίδεηα ή έλα θείκελν. Δλδεηθηηθά παξαδείγκαηα απνηεινχλ κεηαμχ άιισλ ε γλψζε θνηλσληθψλ θαλφλσλ γηα ηε ρξήζε ησλ Ζ/Τ ζηελ ηάμε ή ηε ρξήζε ηνπ δηαδηθηχνπ, γλψζε πξνηχπσλ θαη βαζηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ γηα ηε δεκηνπξγία κηαο ηζηνζειίδαο θ.ά. Παξάδεηγκα δηαηύπωζεο δηδαθηηθώλ ζηόρωλ θαη εξωηήζεωλ λα γλσξίδεη πψο ππνινγίδεηαη ην Δ.Κ.Π. ηξηψλ αξηζκψλ λα γλσξίδνπλ πψο λα κεηαηξέπεηαη κηα πιάγηα πξφηαζε απφ επζχ ζε πιάγην ιφγν λα πεξηγξάθεη ηε δηαδηθαζία κνξθνπνίεζε ελφο θεηκέλνπ ζε 2 ζηήιεο Εξώηεζε: Πψο γίλεηαη ε δηαίξεζε δεθαδηθψλ αξηζκψλ; Γλώζε ηάζεωλ θαη ρξνληθήο αθνινπζηώλ πνπ αλαθέξεηαη ζε δηαδηθαζίεο, εμειηθηηθέο πνξείεο κε ζηφρν λα αλαδερζεί ε ζρέζε κεηαμχ ζηνηρείσλ θαη δεδνκέλσλ πνπ δηέπεη έλα θαηλφκελν ή έλα γεγνλφο. Δλδεηθηηθά παξαδείγκαηα απνηεινχλ ε γλψζε ζηνηρείσλ ζρεηηθά κε ηελ εμέιημε ησλ γελεψλ ησλ Ζ/Τ θαη ηνπ δηαδηθηχνπ, κε ην ξφιν πνπ δηαδξακάηηζε ην δηαδίθηπν γηα ηελ αδειθνπνίεζε ησλ ηάμεσλ ζρνιείσλ δηαθνξεηηθψλ θξαηψλ, κε ηε ζεκαζία ηνπ θηλεηνχ ηειεθψλνπ γηα ηελ ειεθηξνληθή παξελφριεζε θ.ά. Παξάδεηγκα δηαηύπωζεο δηδαθηηθώλ ζηόρωλ θαη εξωηήζεωλ λα αλαθέξεη ηα γεγνλφηα πνπ πξνθάιεζαλ ηνλ Α Παγθφζκην Πφιεκν λα αλαθέξεη απφ πνηεο πφιεηο πέξαζε ν Απφζηνινο Παχινο θαηά ηε δεχηεξε πεξηνδεία ηνπ λα νλνκάδεη ηα αλαιπηηθά πξνγξάκκαηα πνπ ζεζκνζέηεζαλ απφ ην Τπνπξγείν Παηδείαο θαη ζπλέβαιιαλ ζηελ έληαμε ησλ ςεθηαθψλ Μέζσλ ζηε δηδαζθαιία

27 26 Εξώηεζε: Πσο επεξέαζε ε εμέιημε ηεο ηερλνινγίαο ηελ δεκηνπξγία ηνπ ςεθηαθνχ ζρνιείνπ; Γλώζε ηαμηλνκήζεωλ θαη θαηεγνξηώλ πνπ αλαθέξεηαη ζε δηαθνξεηηθά εηδηθά ζέκαηα, πεδία, πιαίζηα επηρεηξεκαηνινγίαο θ.ά. Δλδεηθηηθά παξαδείγκαηα απνηεινχλ γλψζεηο ζρεηηθά κε δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο δφκεζεο θαη πινήγεζεο κηαο ηζηνζειίδαο, δηαθνξεηηθψλ θαηεγνξηψλ πιεξνθφξεζεο θαη αλαδήηεζεο πιεξνθνξηψλ. Παξάδεηγκα δηαηύπωζεο δηδαθηηθώλ ζηόρωλ θαη εξωηήζεωλ λα κπνξεί λα θαηεγνξηνπνηήζεη ζπγθεθξηκέλεο ιέμεηο ζε νπζηαζηηθά, επίζεηα, επηξξήκαηα, θ.ά. λα θαηαηάζζεη ζε θαηεγνξίεο ηηο πξνηάζεηο ελφο θεηκέλνπ (π.ρ. θχξηα ή δεπηεξεχνπζα) λα θαηαηάζζεη θίλδπλνπο πνπ πξνέξρνληαη απφ ην δηαδίθηπν π.ρ. ζε ηχπνο ηεο ςεθηαθήο παξελφριεζεο Εξώηεζε: ε πνηά θαηεγνξία πινήγεζεο κπνξεί λα ηνπνζεηεζεί ε ζπγθεθξηκέλε ηζηνζειίδα; Γλώζε θξηηεξίωλ πνπ κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ γηα λα εμεηαζηνχλ θαη λα αμηνινγεζνχλ γεγνλφηα, αξρέο, ηνπνζεηήζεηο θ.α. Οη καζεηέο απνθηνχλ θαηά ηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία γλψζεηο θξηηεξίωλ θαη ηα εθαξκφδνπλ θαηά ηελ επεμεξγαζία, π.ρ. γηα λα απνηηκήζνπλ πεξηερφκελα (ειεθηξνληθή παξελφριεζε, μελνθνβία, θνηλσληθφο απνθιεηζκφο, βία), γηα λα εμεηάζνπλ ηελ εγθπξφηεηα δηαδηθηπαθψλ πεγψλ θ.α. Παξάδεηγκα δηαηύπωζεο δηδαθηηθώλ ζηόρωλ θαη εξωηήζεωλ λα αλαθέξεη ηα θξηηήξηα κε βάζε ηα νπνία έλα πνίεκα ραξαθηεξίδεηαη σο ιπξηθφ λα αλαθέξεη ηα θξηηήξηα δηαηξεηφηεηαο αξηζκψλ λα πξνζδηνξίδεη ηα ραξαθηεξηζηηθά κηαο Web2.0 εθαξκνγήο λα γλσξίδεη θξηηήξηα αμηνιφγεζεο κηαο ηζηνζειίδαο Εξώηεζε: Πνηα είλαη ηα θξηηήξηα πάλσ ζηα νπνία βαζίδεηαη ε ζπγγξαθή κηαο βηνγξαθίαο ή ελφο ειεθηξνληθνχ κελχκαηνο; Γλώζε κεζνδνινγίαο πνπ αλαθέξεηαη ζε κεζφδνπο θαη ηερληθέο εξγαζίαο ζε ζπγθεθξηκέλα πεδία, φπσο π.ρ. εθαξκνγή δηαθνξεηηθψλ κεζφδσλ εληνπηζκνχ πιεξνθνξηψλ ζε κεραλέο αλαδήηεζεο, κεζνδεπκέλε παξαγσγή Animation, γλψζε κεζφδνπο αμηνιφγεζεο κηαο ειεθηξνληθήο παξνπζίαζεο θ.ά. Παξάδεηγκα δηαηύπωζεο δηδαθηηθώλ ζηόρωλ θαη εξωηήζεωλ λα πεξηγξάθεη ηα βήκαηα γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο πνηφηεηα κηαο δηαδηθηπαθήο αλαδήηεζεο λα αλαθέξεη ηε κεζνδνινγία γηα επίιπζε εμηζψζεσλ κηγαδηθψλ αξηζκψλ λα αλαθέξεη ηνπο βαζηθνχο ηξφπνπο εξγαζίαο ζηηο αζθήζεηο δηαιπκάησλ ηεο Υεκείαο ηεο Α Λπθείνπ Εξώηεζε: Μέζα απφ πνηα βήκαηα κπνξνχκε λα αλαγλσξίδνπκε ηελ πνηφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ βξήθακε ζην δηαδίθηπν;

28 27 Γλώζε αξρώλ θαη γεληθεύζεωλ πνπ ζρεηίδεηαη κε ηελ απφθηεζε γεληθφηεξσλ πξνηχπσλ, ηδεψλ θαη ζρεκάησλ γχξσ απφ εηδηθά ζέκαηα θαη πεδία, φπσο ηα επηκέξνπο βήκαηα πνπ ζπλζέηνπλ κηα νινθιεξσκέλε έξεπλα πιεξνθνξηψλ/πιεξνθνξηηηθφο γξακκαηηζκφο (νθφο/γεκεηξαθάθεο 2009), ην πξφηππν πνπ ζπλζέηεη κηα ειεθηξνληθή παξνπζίαζε, ηηο αξρέο ηεο απνηειεζκαηηθήο ειεθηξνληθήο παξνπζίαζεο βάζεη επηζηεκνληθψλ ζεσξηψλ, ηηο αξρέο ηεο επεμεξγαζίαο κηαο θσηνγξαθίαο θ.ά. Παξάδεηγκα δηαηύπωζεο δηδαθηηθώλ ζηόρωλ θαη εξωηήζεωλ λα αλαθέξεη ηα αίηηα θαη ηηο αθνξκέο ησλ Βαιθαληθψλ πνιέκσλ λα αλαθέξεη ηηο βαζηθέο αξρέο ηνπ ηξφπνπ δσήο ησλ παξηηαηψλ θαηά ηελ Αξραηφηεηα λα πξνζδηνξίδεη ηα επηά βήκαηα νξγάλσζεο κηαο δηαδηθηπαθήο αλαδήηεζεο Εξώηεζε: Πνηέο είλαη νη πέληε αξρέο εθπαίδεπζεο ελειίθσλ; Γλώζε ζεωξηώλ θαη δνκώλ πνπ αλαθέξεηαη ζε αξρέο θαη γεληθεχζεηο, νη νπνίεο κπνξνχλ λα ζπζρεηηζηνχλ θαη λα δεκηνπξγήζνπλ έλα ζεσξεηηθφ ζρήκα θαη δνκέο αλάιπζεο ζε αθαηξεηηθφ επίπεδν, π.ρ. ε γλψζε ζεσξηψλ γχξσ απφ ηηο αλάγθεο ησλ αλζξψπσλ θαη πψο απηέο θαιχπηνληαη κέζα απφ ηε ρξήζε ησλ Μέζσλ, ηε δνκή νξγάλσζεο ελφο ηειενπηηθνχ θαλαιηνχ θ.ά. Παξάδεηγκα δηαηύπωζεο δηδαθηηθώλ ζηόρωλ θαη εξωηήζεωλ λα αλαθέξεη ηε δνκή δηαθεκηζηηθψλ εθπνκπψλ λα πεξηγξάθεη ηηο βαζηθέο ζέζεηο ηνπ ζεσξεηηθνχ κνληέινπ (Κάζαξζεο) ζρεηηθά κε ηνλ επεξεαζκφ ησλ παηδηψλ απφ κηληηαθά πεξηερφκελα Εξώηεζε: Πνηα είλαη ε ρξεζηκφηεηα ηεο εθπαίδεπζεο γηα ηελ εμέιημε ηνπ αλζξψπνπ; Γεληθέο εξσηήζεηο πνπ αλήθνπλ ζηελ θαηεγνξία Γλώζε Πνηεο είλαη νη ηδηφηεηεο ηεο δηαίξεζεο; Πνην είλαη ην θιίκα πνπ επηθξαηεί ζηηο θαλδηλαβηθέο ρψξεο; πκπιεξψζηε ζην ράξηε ηελ πξσηεχνπζα ηεο θάζε επξσπατθήο ρψξαο Πνηνη είλαη νη πξσηαγσληζηέο ζηηο πέληε πξψηεο ξαςσδίεο ηεο Ηιηάδαο; Τπνγξακκίζηε ηηο θξάζεηο πνπ δείρλνπλ παξνκνίσζε. 2. Καηαλόεζε Ζ «θαηαλφεζε» σο έλλνηα έρεη ζπζρεηηζηεί κε ηελ ηθαλφηεηα αλάγλσζεο, δειαδή κε ηελ θαηαλφεζε ηνπ. Δδψ ε θαηαλφεζε πξνζεγγίδεηαη κε πην δηεπξπκέλν ηξφπν θαη ζρεηίδεηαη κε κεγαιχηεξε πνηθηιία πιεξνθνξηψλ, ελψ δελ πεξηνξίδεηαη κφλν ζε γξαπηά θείκελα. Με ηελ «θαηαλφεζε» ελλννχληαη ζηφρνη, ζπκπεξηθνξέο θαη αληηδξάζεηο ελφο καζεηέο πνπ αλαθέξνληαη θαη παξνπζηάδνπλ ηε ζεκαζία ηνπ πεξηερνκέλνπ ζε δηάθνξεο ζπκβνιηθέο κνξθέο. Ζ «θαηαλφεζε» αθνξά ζηνπο παξαθάησ ηχπνπο λνεκαηηθήο ζπκπεξηθνξάο: Μεηάθξαζε πνπ αλαθέξεηαη ζηελ ηθαλφηεηα ηνπ καζεηή λα κεηαθέξεη πιεξνθνξίεο απφ έλα ζπκβνιηθφ θψδηθα ζε έλαλ άιιν. πλήζσο, φηαλ κηιάκε γηα «κεηάθξαζε» αλαθεξφκαζηε ζηε κεηαθνξά πιεξνθνξηψλ απφ κηα γιψζζα ζε κία άιιε. Ζ κεηάθξαζε εδψ ζρεηίδεηαη κε ηελ ηθαλφηεηα αλάγλσζεο ζπκβφισλ θαη ηελ έθθξαζε ηεο ζεκαζίαο ηνπο ζε άιινλ ζπκβνιηθφ θψδηθα. Δλδεηθηηθά παξαδείγκαηα είλαη ε δηαηχπσζε κε ηα ιφγηα ηνπ καζεηή ελφο ηερληθνχ πξνβιήκαηνο, ε ηθαλφηεηά ηνπ λα κεηαθξάδεη ην λφεκα κηαο εθηεηακέλεο πιεξνθνξίαο κε ζπλεθηηθά αθεξεκέλα ζχκβνια, λα εθθξάδεη

29 28 αθεξεκέλεο έλλνηεο ή αξρέο ρξεζηκνπνηψληαο αλαινγίεο, λα κεηαθξάδεη κε ιεθηηθά ζχκβνια ζε ιεθηηθά. Παξάδεηγκα δηαηύπωζεο δηδαθηηθώλ ζηόρωλ θαη εξωηήζεωλ λα κεηαθξάζεηε ηνλ παξαθάησ δηάινγν απφ ηα Αγγιηθά ζηα Διιεληθά λα δείμεηε δσγξαθίδνληαο ζρήκαηα φηη 2/4=4/8 λα πεξηγξάςεηε ηηο πιεξνθνξίεο πνπ παξνπζηάδνληαη ζε κηα γξαθηθή παξάζηαζε Εξώηεζε: Πνηεο δηαθνξέο παξνπζηάδνληαη ζηε γξαθηθή παξάζηαζε ζρεηηθά κε ηελ αλεξγία θαη ην θχιν; (κπνξνχλ λα δηαηππσζνχλ απφ ην καζεηή ή λα γίλεη επηινγή απφ απαληήζεηο πνπ έρνπλ δνζεί). Δξκελεία πνπ αλαθέξεηαη ζηελ ηθαλφηεηα ελφο καζεηή λα θαηαιαβαίλεη ηα κεκνλσκέλα κέξε ελφο κελχκαηνο θαη πέξα απφ απηφ λα κπνξεί λα αληηιακβάλεηαη ην κήλπκα ζην ζχλνιφ ηνπ ζπζρεηίδνληαο ηα κέξε ηνπ κελχκαηνο. Δλδεηθηηθά παξαδείγκαηα απνηεινχλ ε ηθαλφηεηα λα εξκελεχεη θαλείο ζσζηά δηαθνξεηηθά είδε πιεξνθνξηψλ, δηαθεκίζεσλ, πξνπαγάλδαο, λα δηαθξίλεη θαλείο κεηαμχ ηεθκεξησκέλσλ, απζαίξεησλ θαη αληηθαηηθψλ ζπκπεξαζκάησλ, λα αληηιακβάλεηαη ηηο βαζηθέο ηνπνζεηήζεηο ζε έλα έξγν. Παξάδεηγκα δηαηύπωζεο δηδαθηηθώλ ζηόρωλ θαη εξωηήζεωλ λα αλαγλσξίδεη αληηζέζεηο αλάκεζα ζε ηεθκεξησκέλεο θαη κε ηεθκεξησκέλεο ζέζεηο λα αλαιχεη ηελ έλλνηα ηνπ θηλδχλνπ ζην δηαδίθηπν αμηνπνηψληαο ζηαηηζηηθά ζηνηρεία γχξσ απφ παξαβαηηθέο ζπκπεξηθνξέο Εξώηεζε: Γίλεηαη κηα γξαθηθή παξάζηαζε πνπ πεξηέρεη ζεκαληηθά ζηάδηα ηεο πνιηηηθήο εμέιημεο ηεο Ρσκατθήο Απηνθξαηνξία θαη δηαηππψλεηαη ε εξψηεζε: Πνηα ε επηξξνή ηεο Ρσκατθήο απηνθξαηνξίαο ζηε κεηέπεηηα Βπδαληηλή απηνθξαηνξία; Πξνέθηαζε πνπ δελ πεξηνξίδεηαη κφλν ζηελ αληίιεςε θαη ζηελ εξκελεία ηνπ πεξηερνκέλνπ, αιιά επεθηείλεηαη θαη ζηε δηαηχπσζε ζπκπεξαζκάησλ, ππνζέζεσλ ζρεηηθά κε απηφ. Ζ πξνέθηαζε αλαθέξεηαη ζηελ ελεξγή ζπκκεηνρή ηνπ καζεηή θαη ζρεηίδεηαη κε ηελ ζχλδεζε ησλ δηθψλ ηνπ ηδεψλ, ζθέςεσλ κε ην πεξηερφκελν, ην νπνίν επεμεξγάδεηαη. Δλδεηθηηθά παξαδείγκαηα είλαη ε ηθαλφηεηα πξφβιεςεο ηάζεσλ θαη ελεξγεηψλ, ε ηθαλφηεηα δηαηχπσζεο ζπκπεξαζκάησλ, ηπρφλ ζπλεπεηψλ πνπ κπνξεί λα έρνπλ ζπγθεθξηκέλεο ελέξγεηεο. Παξάδεηγκα δηαηύπωζεο δηδαθηηθώλ ζηόρωλ θαη εξωηήζεωλ λα δηαηππψζεη δηαπηζηψζεηο ή ηάζεηο κέζα απφ ηελ εξκελεία ζηνηρείσλ θαη δεδνκέλσλ δηάθνξσλ πεγψλ ζε έλα ζέκα λα εθθξάζεη ηηο ζπλέπεηεο ζηηο εκπνξηθέο ζρέζεηο ηεο αξραηφηεηαο ησλ απνθάζεσλ ηνπ Κιεηζζέλε ην 508 π.υ. λα κπνξεί λα δψζεη ηε ζπλέρεηα ζε κηα αθεγεκαηηθή ηζηνξία Εξώηεζε: Ση πηζηεχεηε φηη ζα είρε ζπκβεί εάλ ν Οηδίπνδαο δελ είρε εγθαηαιεηθζεί σο βξέθνο ζηνλ Κηζαηξψλα; Δίλεηαη κηα γξαθηθή παξάζηαζε πνπ απεηθνλίδνληαη δεδνκέλα γύξσ από ηα πνζνζηά πώιεζεο έληππσλ θαη ειεθηξνληθώλ βηβιίσλ θαη δηαηππώλνληαη πέληε εξσηήζεηο από ηηο νπνίεο κπνξεί δύν είλαη ζσζηέο θαη νη καζεηέο πξέπεη λα ηηο επηιένπλ.

30 29 Γεληθέο εξσηήζεηο πνπ αλήθνπλ ζηελ θαηεγνξία «θαηαλφεζε» Ση ζπκβνιίδεη ε Ηζάθε ζην αληίζηνηρν πνίεκα ηνπ Διχηε; Δμεγήζηε κε δηθά ζαο ιφγηα ην λφεκα ηνπ ηίηινπ ελφο άξζξνπ κηαο εθεκεξίδαο Δπεμεγήζηε ηελ αληηκεηαζεηηθή ηδηφηεηα ηεο πξφζζεζεο ιχλνληαο κηα άζθεζε πνπ ζθεθηήθαηε κφλνη ζαο Γείμηε κε δηάθνξα γεσκεηξηθά ζρήκαηα φηη 2/3>1/3 ρεκαηίζηε έλα ηζνζθειέο ηξίγσλν φπνπ ε βάζε ηνπ λα έρεη ην κηζφ κήθνο απφ ην χςνο ηνπ 3. Δθαξκνγή Ζ «Δθαξκνγή» αλαθέξεηαη ζηελ ηθαλφηεηα ηνπ καζεηή λα κεηαθέξεη ηηο γλψζεηο ηνπ ζε ζπγθεθξηκέλεο πεξηζηάζεηο εξγαζίαο. Ζ ηθαλφηεηα ηεο εθαξκνγήο ελλνεί φηη ν καζεηήο θαηαλνεί θαη εξκελεχεη ηα ζηνηρεία ελφο πξνβιήκαηνο ή κηαο θαηάζηαζεο θαη βάζεη γεληθεχζεσλ θαη νξγαλσηηθψλ αξρψλ πνπ κεζνδεχεη, είλαη ηθαλφο λα ηελ επηιχζεη. Αληίζηνηρα, ηππηθέο πεξηπηψζεηο ιάζνπο επίιπζεο απνηεινχλ: α) κε ζσζηή θαηαλφεζε ηνπ πξνβιήκαηνο ή επηκέξνπο δεδνκέλσλ, β) ιάζνο επηινγήο γεληθεχζεσλ/αξρψλ/ηχπσλ, γ) κε ζσζηή εθαξκνγή γεληθεχζεσλ ζηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε θαη δ) ιάζνο εξκελεία ηνπ απνηειέζκαηνο. Δλδεηθηηθά παξάδεηγκα, αλάινγα κε ην εηδηθφ ζηφρν πνπ αθνινπζνχλ νη ζηφρνη εθαξκνγήο είλαη: ε επηηπρήο κνξθνπνίεζε ελφο ειεθηξνληθνχ θεηκέλνπ βάζεη ηνπ είδνπο ηνπ, ε αμηνπνίεζε ζπκβφισλ θαη εξγαιείσλ ηνπ Google Earth γηα λα ππνινγίδνπλ απνζηάζεηο θαη λα αλαζχξνπλ πιεξνθνξίεο γηα ζπγθεθξηκέλεο γεσγξαθηθέο πεξηνρέο, ε εθαξκνγή ησλ επηκέξνπο δηαδηθαζηψλ γηα ηελ παξαγσγή ελφο βίληεν ή κηαο θσηντζηνξίαο θ.ά. Γεληθέο εξωηήζεηο πνπ αλήθνπλ ζηελ θαηεγνξία Δθαξκνγή -πκπιεξψζηε ηηο παξαθάησ αξηζκεηηθέο αληζψζεηο -Σνπνζεηήζηε ηα άξζξα πνπ ιείπνπλ ζηε ζσζηή ζέζε ζην παξαθάησ θείκελν -Με ηελ θαηάιιειε αληίδξαζε, λα ζρεκαηίζεηε δηνμείδην ηνπ ζείνπ ρξεζηκνπνηψληαο ζείν θαη νμπγφλν -Να κεηαηξέςεηε ηηο παξαθάησ πξνηάζεηο ζε θπξηνιεθηηθέο -Υξεζηκνπνηψληαο θαηάιιεια κέζα, λα βξείηε πξνο ηα πνχ είλαη ν βνξξάο 4. Αλάιπζε Ζ «αλάιπζε» ζρεηίδεηαη κε ηελ ηθαλφηεηα ηνπ καζεηή λα απνκνλψλεη θαη λα απνδνκεί ηα ζηνηρεία, ελφο θαηλνκέλνπ, ελφο πιηθνχ ή κηαο πιεξνθνξίαο ζηα βαζηθά ηνπ δνκηθά ζηνηρεία. Ζ αλάιπζε αλαθέξεηαη ζε ηθαλφηεηεο αλψηεξνπ επηπέδνπ θαη πξνυπνζέηεη κεηαμχ άιισλ ηελ θαηαλφεζε, ηελ εξκελεία θαη ηελ εθαξκνγή. Δκθαλίδεηαη δειαδή σο ηθαλφηεηα δηάθξηζεο ελφο ζπλφινπ ζηα ζπζηαηηθά ηνπ κέξε, πνπ πεξηιακβάλεη ηελ αλάιπζε ησλ ζηνηρείσλ ελφο ζπλφινπ, ηελ αλάιπζε ησλ ζρέζεσλ ησλ ζηνηρείσλ, ηελ αλαγλψξηζε (π.ρ. νκνηφηεηεο θαη δηαθνξέο αλάκεζα ζε ζηνηρεία νπνηαζδήπνηε κνξθήο, ζρέζεηο κεηαμχ αηηίαο θαη απνηειεζκάησλ ζε κηα ελέξγεηα), ησλ νξγαλσηηθψλ αξρψλ ελνπνηνχλ ηα ζηνηρεία ελφο ζπλφινπ.

31 30 Αλάιπζε ζηνηρείωλ πνπ αλαθέξεηαη ζηελ ηθαλφηεηα εληνπηζκνχ ησλ ζηνηρείσλ πνπ ζπλζέηνπλ έλα ζχλνιν θαζψο επίζεο θαη ηεο δηάθξηζεο φκνησλ, δηαθνξεηηθψλ ζηνηρείσλ. Δλδεηθηηθά παξαδείγκαηα είλαη: ε δηάθξηζε κεηαμχ δηαπηζηψζεσλ θαη ππνζέζεσλ, ε αλαγλψξηζε θηλήηξσλ γηα ηε ρξήζε ηνπ δηαδηθηχνπ, ηεο ηειεφξαζεο, ν εληνπηζκφο θνηλψλ ραξαθηεξηζηηθψλ θαη δνκψλ ζε ηζηνζειίδεο θ.ά. Παξάδεηγκα δηαηύπωζεο δηδαθηηθώλ ζηόρωλ θαη εξωηήζεωλ λα εληνπίδεη δηαθνξέο κεηαμχ δεδνκέλσλ θαη ππνζέζεσλ λα αλαγλσξίδεη ηα θίλεηξα πνπ νδήγεζαλ ζηελ επαλάζηαζε ηνπ 1821 λα κπνξεί λα εμεγεί ηε δηαθνξά ησλ αθέξαησλ απφ ηνπο πξαγκαηηθνχο αξηζκνχο Δξψηεζε: Πνηεο νη δηαθνξέο ζηα αίηηα πνπ πξνθάιεζαλ ηνλ Α θαη ηνλ Β Παγθφζκην Πφιεκν; Δίλνληαη ζηνπο καζεηέο πηζαλέο απαληήζεηο ζε έλα ζέκα/δήηεκα ή θαηλόκελα θαη εθείλνη πξέπεη λα αλαγλσξίδνπλ ηα ζηνηρεία πνπ είλαη ζσζηά. Αλάιπζε Σρέζεωλ πνπ αλαθέξεηαη ζηελ ηθαλφηεηα αλάγλσζεο ζρέζεσλ κεηαμχ ζηνηρείσλ, π.ρ. ε ζπζρέηηζε κηαο ππφζεζεο κε ηα απνηειέζκαηα ή θαη αληίζηξνθα, ν εληνπηζκφο ινγηθψλ ιαζψλ ζε κηα ζθέςε, ν εληνπηζκφο ςεπδψλ επηρεηξεκάησλ ζρεηηθψλ κε θαηλφκελα πξνπαγάλδαο ζε ζπζρεηηζκφ κε άιιεο αλαγλσξηζκέλεο πεγέο, ε ιεηηνπξγία ηνπ ζρνιηαζκνχ ζε θνηλσληθά δίθηπα ζε ζρέζε κε ην ζρνιηαζκφ ζηε δηα δψζεο επηθνηλσλία θ.ά. Παξάδεηγκα δηαηύπωζεο δηδαθηηθώλ ζηόρωλ θαη εξωηήζεωλ λα δηαηππψλεη ηηο ζρέζεηο πνπ ζπλδένπλ ηδέεο θαη λα αλαγλσξίδεη ηελ θνηλή βάζε ηα αίηηα ηνπ Πεινπνλλεζηαθνχ Πνιέκνπ, ζε αληηδηαζηνιή κε ηελ αθνξκή ηνπ λα αλαιχεη ηηο δηαθνξέο πνπ έρνπλ νη πνιίηεο ηεο ζεκεξηλήο Διιάδαο κε απηέο πνπ ίζρπαλ θαηά ηελ αξραηφηεηα, π.ρ. ζηελ αξραία Αζήλα Εξώηεζε: Πψο επεξεάζηεθε ν Μπθελατθφο πνιηηηζκφο απφ ηνλ Μηλσηθφ; Δίλεηαη ζηνπο καζεηέο έλα θείκελν πνπ παξνπζηάδεη ζέζεηο θαη αληηζέζεηο πάλσ ζε έλα δήηεκα θαη δεηείηαη από ηνπο καζεηέο λα παξνπζηάζνπλ ηε ζρέζε απηώλ ησλ ηνπνζεηήζεσλ ζε έλα ζέκα/δήηεκα ή θαηλόκελα θαη εθείλνη πξέπεη λα αλαγλσξίδνπλ ηα ζηνηρεία πνπ είλαη ζσζηά. Αλάιπζε νξγαλωηηθώλ αξρώλ πνπ ζηνρεχεη ζηελ αλαγλψξηζε ηεο δνκήο πνπ δηέπεη έλα νξγαλσκέλν ζχλνιν πεξηερνκέλνπ. Αλαθέξεηαη ζε παξαδείγκαηα, φπσο ε αξρέο πνπ δηέπνπλ ηε δφκεζε κηαο πιεξνθνξίαο, ηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο κηαο εηδεζενγξαθηθήο ππεξεζίαο, ηε δνκή ζρεδηαζκνχ δηαθνξεηηθψλ ηχπσλ ηζηνζειίδσλ θ.ά. Παξάδεηγκα δηαηύπωζεο δηδαθηηθώλ ζηόρωλ θαη εξωηήζεωλ λα εληνπίδεη ηηο δηαθνξέο πνπ ππάξρνπλ αλάκεζα ζηα έξγα ηνπ Αηζρχινπ θαη ηνπ Δπξηπίδε λα αλαιχνπλ ηε δνκή κηαο εηδεζενγξαθηθήο ηζηνζειίδαο φπσο ην in.gr Εξώηεζε: Πνηα είλαη ε ηεξαξρηθή δνκή ησλ κεγάισλ πνιηηηθψλ θνκκάησλ ηεο Διιάδαο ή κεγάισλ επηρεηξήζεσλ ζην δηαδίθηπν, π.ρ. ε Google;

32 31 Γεληθέο εξσηήζεηο πνπ αλήθνπλ ζηελ θαηεγνξία Αλάιπζε Πνηεο νη νκνηφηεηεο ζην ραξαθηήξα ησλ δχν πξσηαγσληζηψλ ζην θείκελν πνπ δηαβάζακε; Πνηα ζπλαηζζήκαηα ληψζεη ν κηθξφο Νίθνο Καδαληδάθεο (απφ ην θείκελν «Ζ Νέα Παηδαγσγηθή») πξηλ θηάζεη ζην ζρνιείν θαη γηαηί; Γίλεηαη έλα αιγνξηζκηθφ πξφβιεκα θαη δεηνχληαη ηα δεδνκέλα ηνπ πξνβιήκαηνο. Πνηα είλαη ε θεληξηθή ηδέα ζην θείκελν «Ζ Εσή ζηε χκε» ηεο Δπγελίαο Φαθίλνπ θαη απφ πνηα ζηνηρεία ζπληίζεηαη; Βάζεη ηεο επηθνηλσλίαο κε ην θαη ηα θνηλσληθά δίθηπα, π.ρ. facebook εληνπίζηε ζπλήζεηεο θαη πξαθηηθέο ηνπ παξειζφληνο πνπ έρνπλ εθιείςεη ζηηο κέξεο καο 5. Σύλζεζε Ζ «ζχλζεζε» ζρεηίδεηαη κε ηελ ηθαλφηεηα επαλαζχλδεζεο ησλ κεξψλ ελφο ζπλφινπ πνπ πεξηιακβάλεη ηελ παξαγσγή κηαο πξσηφηππεο εξγαζίαο ή παξαγσγήο, ηελ θαηάζηξσζε ελφο ζρεδίνπ δξάζεο, ηε δηαηχπσζε ζρέζεσλ αλάκεζα ζε ζηνηρεία, θαηλφκελα ή θαηαζηάζεηο (π.ρ. ζρέζε αλάκεζα ζηελ ζην δηαδίθηπν θαη ζηνλ εζηζκφ). ρεηίδεηαη κε ηθαλφηεηεο θαη δεμηφηεηεο γχξσ απφ ηελ δεκηνπξγηθή εθθξαζηηθή, ελψ πξνυπνζέηεη ηε γλψζε ζηνηρείσλ νξνινγίαο θαζψο επίζεο κεζφδεπζεο θαη γεληθεχζεσλ. Σύλζεζε πιεξνθνξηώλ/εηδήζεωλ γηα ηελ έθθξαζε πξνζσπηθψλ ηδεψλ ή γεγνλφησλ βάζεη ζπγθεθξηκέλεο δνκήο (ε επηδεηνχκελε επίδξαζε ηεο πιεξνθνξίαο, ε ζχλζεζε ηεο νκάδαο αλαθνξάο, ε επηινγή ηνπ κέζνπ, ε πξνυπάξρνπζεο γλψζεηο θαη εκπεηξίεο). Δλδεηθηηθά παξαδείγκαηα είλαη: απνηειεζκαηηθή πιεξνθφξεζε ζε έλα ηζηνινγία, ζε κηα ειεθηξνληθή παξνπζίαζε, κηα θσηντζηνξία, έλα βίληεν Παξάδεηγκα δηαηύπωζεο δηδαθηηθώλ ζηόρωλ θαη εξωηήζεωλ λα δηαηππψλεη ηξφπνπο απνθπγήο πεξηβαιινληηθψλ θαηαζηξνθψλ λα θαηαζέηεη ηελ άπνςή ηνπ γηα ην πφζν αζθαιήο είλαη ε δσή ζηηο πφιεηο κε βάζε ηηο εηδήζεηο πνπ ππάξρνπλ ζηα αζηπλνκηθά δειηία ησλ εθεκεξίδσλ Εξώηεζε: Πνηα είλαη ηα θνηλά ζηνηρεία ησλ επξσπατθψλ εθπαηδεπηηθψλ ζπζηεκάησλ; Δθπόλεζε ελόο ζρεδίνπ δξάζεο γηα ην ζρεδηαζκφ, ηελ νξγάλσζε θαη ηελ πινπνίεζε δξαζηεξηνηήησλ θαη θνηλψλ δξάζεσλ. Γηα ηελ νξγάλσζε κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ ηερληθέο έθθξαζεο νξγάλσζεο ηδεψλ θαη δηαδηθαζηψλ, φπσο Mind Mapping, λα νξηνζεηεζνχλ ζηξαηεγηθέο θαη κεζνδεχεηο βεκάησλ, λα εθαξκνζηνχλ απνηειέζκαηα εξεπλψλ γηα ηελ επίιπζε ζπγθεθξηκέλσλ πξνβιεκάησλ, λα νξγαλσζεί έξεπλα δξάζεο θ.ά. Παξάδεηγκα δηαηύπωζεο δηδαθηηθώλ ζηόρωλ θαη εξωηήζεωλ λα εηνηκάζεη πξφγξακκα ενξηαζκνχ ηεο γηνξηήο ηνπ Πνιπηερλείνπ λα θαηαζθεπάζεη ηε δνκή ηεο εθεκεξίδαο ηνπ ζρνιείνπ λα αλαδηεγεζεί έλα δήηεκα/θαηλφκελν βάζεη ησλ ζηνηρείσλ πνπ έρεηο ηε δηάζεζή ηνπ

33 32 Εξώηεζε: Με πνηνχο ελαιιαθηηθνχο ηξφπνπο νξγάλσζεο ηνπ λενζχζηαηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο κεηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ 1821; Δπαγωγή ζεωξεηηθώλ ζρεκάηωλ πξνθεηκέλνπ λα αζθεζεί ν καζεηήο λα επάγεη κηα ζεηξά αθεξεκέλσλ ζρέζεσλ ζε κνξθή γεληθεχζεσλ. Δλδεηθηηθά παξαδείγκαηα απνηεινχλ: δεκηνπξγία γεληθεχζεσλ ζε κνξθή ππνζέζεσλ πνπ βαζίδνληαη ζηελ αλάιπζε κεκνλσκέλσλ πεξηπηψζεσλ, π.ρ. ε παξνπζίαζε ηεο γπλαίθα κέζα απφ ηελ αλάιπζε δηαθεκηζηηθψλ ζπνη, ε ζπγγξαθή ελφο δνθηκίνπ πνπ ζα αλαθέξεηαη ζηνλ ηξφπν αμηνιφγεζεο ησλ δηαδηθηπαθψλ πεγψλ, κεηά απφ ηελ αλάιπζε ζπγθεθξηκέλσλ πεγψλ. Παξάδεηγκα δηαηύπωζεο δηδαθηηθώλ ζηόρωλ θαη εξωηήζεωλ λα ζρεδηάζεη έλα πξφηππν εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα έρνληαο σο ζεκείν αλαθνξάο ηα επξσπατθά εθπαηδεπηηθά ζπζηήκαηα λα αλαπηχμεη ην ξφιν ηνπ νιπκπηαθνχ ηδεψδνπο ζηε ζχκπλνηα ησλ Διιήλσλ γηα ηε δηνξγάλσζε ησλ αγψλσλ ηνπ 2004 λα δεκηνπξγήζεη εθπαηδεπηηθφ πιηθνχ πνπ ζα αλαθέξεηαη ζε έλα ζπγθεθξηκέλν ζέκα ζηε βάζε ησλ αξρψλ εθπαίδεπζεο ελειίθσλ Εξώηεζε: Πνηα ε αιιειεπίδξαζε ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο θαη ησλ νηθνλνκηθψλ ζηφρσλ ηεο Διιάδαο; Γεληθέο εξσηήζεηο πνπ αλήθνπλ ζηελ θαηεγνξία «ζχλζεζε» Να θάλεηε κηα παξνπζίαζε ηεο ρισξίδαο θαη παλίδαο ησλ δαζψλ ηνπ Ακαδνλίνπ Πψο ζα κπνξνχζαλ λα πξνζηαηεπηνχλ ηα αδέζπνηα ηεο πεξηνρήο ζαο; Να ζπγθξίλεηε θάπνην πνίεκα ηνπ Παιακά κε έλα πνίεκα ηεο δηθήο ζαο επηινγήο ηεο ζχγρξνλεο ινγνηερλίαο Να γξάςεηε έλα άξζξν ζηε ζρνιηθή εθεκεξίδα, πεξηγξάθνληαο ηελ επφκελε κέξα απφ ηνλ θαηαζηξνθηθφ ζεηζκφ ζηελ Ατηή ην 2010 Να εηνηκάζεηε έλα θείκελν πνπ λα αλαθέξεηαη ζηελ αζθαιή πινήγεζε ζην δηαδίθηπν Ζ Αμηνιόγεζε είλαη ε ηθαλφηεηα θξίζεο ηεο αμίαο ή ηεο πνηφηεηαο ελφο πξάγκαηνο ή κηαο θαηάζηαζεο πνπ ζηεξίδεηαη ζε δεδεισκέλα θξηηήξηα, εζσηεξηθά (π.ρ. ζπλνρή, αμηνπηζηία) θαη εμσηεξηθά (π.ρ. αξρέο, λφκνη, θαηεπζπληήξηεο) ηα νπνία ζα αιιεινζρεηίδνληαη θαη ζα ηεθκεξηψλνληαη. Γεληθέο εξσηήζεηο πνπ αλήθνπλ ζηελ θαηεγνξία Αμηνιόγεζε Πνηα ηα πιενλεθηήκαηα θαη ηα κεηνλεθηήκαηα ηεο δσήο ζε κηα κεγάιε πφιε ζε ζχγθξηζε κε ηε δσή ζε έλα κηθξφ ρσξηφ Πψο ραξαθηεξίδεηε ηηο κεηαθνξέο ηνπ θεηκέλνπ; Θα πξνηηκνχζαηε λα δνχζαηε ζηελ αξραία Αζήλα ή ηελ αξραία πάξηε θαη γηαηί; Να αμηνινγήζεηε ηνλ Πεξηθιή σο πξνζσπηθφηεηα ηεο αξραηφηεηαο Να αμηνινγήζεηε ηελ απφθαζε κεηαθνξάο ηεο πξσηεχνπζαο ηεο Ρσκατθήο Απηνθξαηνξίαο απφ ηε Ρψκε ζηελ Κσλζηαληηλνχπνιε. Γηαηππψζηε ζέζεη, γαηί νη δελ πξέπεη λα «παίδνπλ» νη λένη απαγνξεπκέλν ειεθηξνληθά παηρλίδηα

34 33 Δπηζθόπεζε εξωηήζεωλ ζύκθωλα κε ηελ ηαμηλνκία ηωλ Bloom θ.α. Γλσζηηθό αληηθείκελν: Γεσγξαθία 1 ε ποια γεωγραφικά διαμερίςματα χωρίηεται θ Ελλάδα; 1 Ποιεσ είναι οι κυριότερεσ οροςειρζσ των γεωγραφικϊν διαμεριςμάτων τθσ Ελλάδασ; 2 ασ δίνεται ο χάρτθσ κερμοκραςιϊν χάρτθσ τθσ Ελλάδασ και ςασ ηθτείται να αναφζρετε όςεσ περιςςότερεσ πλθροφορίεσ μπορείτε. 3 Από ποια γεωγραφικά διαμερίςματα περνάει ζνα αεροπλάνο που πετά ευκεία από τθν Αλεξανδροφπολθ ςτθν Καλαμάτα; 4 Η Ρόδοσ και θ Σιλοσ είναι νθςιά του νομοφ Δωδεκανιςου. ε ποιο νθςί κα ιταν ςκόπιμο να ζνα Σμιμα του Πανεπιςτθμίου Αιγαίου που πρόκειται να ιδρυκεί; 5 Μελετϊντασ δεδομζνα από τθν τουριςτικι κίνθςθ των νθςιϊν τθσ Ελλάδασ ςε ςυνδυαςμό με το ακτοπλοϊκό δίκτυο των νθςιϊν αυτϊν, να προτείνετε τρόπουσ βελτίωςθσ τθσ ακτοπλοϊκισ ςυγκοινωνίασ 5 Να φτιάξετε ζκκεςθ θ οποία να περιλαμβάνει γραφιματα και να περιζχει το ειςόδθμα τθσ Ελλάδασ από τον τουριςμό τα τελευταία 20 χρόνια 6 Να ςυγκρίνετε τθ ηωι του νθςιωτικοφ πλθκυςμοφ και του πλθκυςμοφ που μζνει ςτθν ενδοχϊρα Γλσζηηθό αληηθείκελν: Ηζηνξία, Θεκαηηθή ελόηεηα: επαλάζηαζε ηνπ Ποιοι ίδρυςαν τθ Φιλικι Εταιρία; 2 Σι εννοοφςαν οι Ζλλθνεσ με τθ φράςθ «Ελευκερία ι Θάνατοσ»; 3 Με ποιο τρόπο οι ενζργειεσ του Αλι Παςά βοικθςαν ςτθν εξζγερςθ των Ελλινων κατά του Οκωμανικοφ ηυγοφ; 4 Ποιεσ οι διαφορζσ μεταξφ τθσ επίςθμθσ κιρυξθσ τθσ Επανάςταςθσ και των Προεπαναςτατικϊν Κινθμάτων; 5 Πϊσ πιςτεφετε ότι κα περιζγραφε ο Παλαιϊν Πατρϊν Γερμανόσ τα γεγονότα ςτθν Αγία Λαφρα τθν 25 θ Μαρτίου 1821 ςτθν αυτοβιογραφία του; 6 Πϊσ επθρζαςε θ Ελλθνικι επανάςταςθ τθ μετζπειτα πορεία τθσ χϊρασ; Γλσζηηθό αληηθείκελν: Γηεπηζηεκνληθή δηδαζθαιία (Φπζηθή, Φηινινγηθά, Μαζεκαηηθά, Αγγιηθά, Πιεξνθνξηθή) Θεκαηηθή ελόηεηα: Οη πιαλήηεο ηνπ ειηαθνχ ζπζηήκαηνο 1 Πόςουσ πλανιτεσ ζχει το θλιακό ςφςτθμα και ςε ποια ςειρά αρχίηοντασ από τον κοντινότερο προσ τον ιλιο 2 Παρατιρθςε το χάρτθ του θλιακοφ ςυςτιματοσ και βάςει τν πλθροφοριϊν τθσ Λεηάντασ διλωςε τουσ δφο κερμότερουσ και του δφο ψυχρότερουσ πλανιτεσ 3 Βάςει των πλθροφοριϊν ςχετικά με τθν ταχφτατα του Άρθ, υπολόγιςε ςε πόςεσ γιινεσ θμζρεσ περιςτρζφεται γφρω από τθν ιλιο 4 Σοποκετιςου ςτο αν κα μποροφςε ζνασ άνκρωποσ να κατοικιςει ςτον Άρθ και κατά ςυνζπεια να δθμιουργθκεί μια πλανθτικι αποικία 5 Βαςιςμζνοι ςτθν υπόκεςθ ότι πρόκειται να δθμιουργθκεί μια «πλζουςα αποικία» που κα εξερευνεί για τα επόμενα 200 χρόνια το γαλαξία μασ, εκπόνθςε ζνα τεκμθριωμζνο ςχζδιο, που κα ζπρεπε να οργανωκεί και τι κα

35 34 ζπρεπε να περιζχει 6 Για ποιουσ οργανιςμοφσ κα ιταν δυνατι θ ηωι ςτον Άρθ; Κιείδα θαηαγξαθήο εξσηήζεσλ ζχκθσλα κε ηελ ηαμηλνκία ησλ Bloom θ.α. Θεματικζσ και επιςτθμονικζσ περιοχζσ γνώςθ κατανόθςθ εφαρμογι ανάλυςθ ςφνκεςθ ςφνολο Ιθαλνηήηωλ: ε απηφ δηαηππψλνληαη δεμηφηεηεο, ηηο νπνίεο νη καζεηέο ζα κπνξνχλ λα θέξνπλ θάλνπλ απηφλνκα ή κε ζηήξημε θαηά ηελ νινθιήξσζε ηεο εθπαηδεπηηθήο δξαζηεξηφηεηαο. πλήζεηο ξήκαηα πνπ αληηθεηκελνπνηνχλ δεμηφηεηεο είλαη: ζρεδηάδσ, εθαξκφδσ, ρξεζηκνπνηψ, κεηαηξέπσ, επηδεηθλχσ, θαηαζθεπάδσ. Σηάζεωλ: Δδψ γίλεηαη αλαθνξά ζηηο ζηάζεηο, αμίεο θαη ζηηο πξνδηαζέζεηο πνπ ζα πξέπεη λα απνθηήζνπλ νη εθπαηδεπφκελνη ζε ζρέζε κε ην καζεζηαθνχο ζηφρνπο. πλήζεηο ξήκαηα πνπ αληηθεηκελνπνηνχλ δεμηφηεηεο είλαη: δηεξσηψκαη, απνξξίπησ, πξνηηκψ, ακθηζβεηψ, ελζαξξχλσ θαη αλαθέξεηαη ζε: a. πξόζιεςε σο ηθαλφηεηα α) ζπλεηδεηνπνίεζεο θαη επίγλσζεο ελφο ζέκαηνο (φρη θαη αλάγθε γλψζεο), π.ρ. επηθνηλσλνχκε κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν ζην

36 35 ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν ζε ζρέζε κε άιιεο κνξθέο επηθνηλσλίαο, β) ζέιεζεο γηα πξόζιεςε, δειαδή λα κελ απνζηξέθεη ηελ πξνζνρή ηνπο θαη λα ζπκκεηέρεη, γ) επηιεθηηθήο πξνζνρήο, δειαδή εζηηάδεη ηελ αληίιεςε ηνπ ζε ζπγθεθξηκέλα ζέκαηα θαη λα εξγάδεηαη ζε απηά. b. Αληαπόθξηζε σο ηθαλφηεηα εζηίαζεο ηνπ ελδηαθέξνληνο θαη αληαπφθξηζεο εκπινθήο ζε έλα ζέκα ή θαηάζηαζε βάζεη ηνπ ελδηαθέξνληνο, ησλ θηλήηξσλ θαη ησλ εξεζηζκάησλ πνπ πξνέξρνληαη απφ ην καζεζηαθφ πεξηβάιινλ. Ζ αληαπφθξηζε εκθαλίδεηαη: α) σο ζπγθαηάζεζε, π.ρ. ν καζεηήο ζπκκνξθψλεηαη ζηνπ θαλφλεο ρξήζεο ηνπ εξγαζηεξίνπ πιεξνθνξηθήο, ηεο πινήγεζεο ζην δηαδίθηπν, θ.α., β) σο ελεξγή θαη πξόζπκε αληαπόθξηζε, ηελ νπνία ν καζεηήο επηδεηά λα απφδεημε, π.ρ. ιακβάλνληαο πξσηνβνπιία γηα ηε δεκηνπξγία κηαο ζρνιηθήο εθεκεξίδαο, κηαο ηζηνζειίδαο θ.α, γ) σο πξνζσπηθή ηθαλνπνίεζε πνπ εκθαλίδεηαη κε ηε ζπγθηλεζηαθέο ζπκπεξηθνξέο, π.ρ. απφιαπζε, επραξίζηεζε θαη δειψλεη ηελ εζσηεξίθεπζε γλψζεσλ θαη δεμηνηήησλ ζε επίπεδν ζηάζεσλ θαη ςπρηζκνχ. c. Εθηίκεζε θαη απνηίκεζε σο ηθαλφηεηα α) αλαγλώξηζεο αμίαο θαη αμηνιφγεζεο ελεξγεηψλ βάζεη θξηηεξίσλ, π.ρ. αλαγλψξηζε ηεο αμίαο ησλ πλεπκαηηθψλ δηθαησκάησλ ψζηε λα κελ αληηγξάθνληαη κνπζηθά θνκκάηηα ζην δηαδίθηπν ή ινγηζκηθά, αλαγλψξηζε ηεο αμίαο ησλ πξνζσπηθψλ θαη αηνκηθψλ δηθαησκάησλ ψζηε λα κελ πξνζβάιιεηαη θαη παξελνριείηαη ςεθηαθά έλαο καζεηήο, β) πξνηίκεζε αμίαο, π.ρ. κέζα απφ ηελ επηινγή πξνηχπσλ πνπ αληηζηνηρνχλ ζε δηαθνξεηηθέο αιιεινζπγθξνπφκελεο αμίεο, γ) πξνζσπηθή δέζκεπζε ζε ζπγθεθξηκέλεο αμίεο, π.ρ. κέζα απφ ηελ ελεξγή δηαθχιαμε ησλ αμηψλ (Project άγγεινη ηνπ δηαδηθηχνπ). d. Οξγάλσζε αμηώλ σο ηθαλφηεηα εζσηεξηθήο νξγάλσζεο κε ζπλνρή αμηψλ θαη ηεξάξρεζε απηψλ κε ζηφρν ηελ επίιπζε δεηεκάησλ θαη ηελ δηαηχπσζε ζέζεσλ, π.ρ. ηεξάξρεζε αμηψλ γχξσ απφ ηελ πξνζσπηθή έθθξαζε ηδεψλ ζε ζρέζε κε επξχηεξεο θνηλσληθέο αμίεο, π.ρ. πξνζσπηθέο απφςεηο γηα αιινδαπνχο, νκνθπιφθηινπο θ.α. ζε ζρέζε κε αμίεο γχξσ απφ ηνλ θνηλσληθφ απνθιεηζκφ. Άιιν παξάδεηγκα αμηαθψλ ζηφρσλ είλαη ε ηεξάξρεζε ησλ πξνζσπηθψλ αμηψλ βάζεη ησλ αλαγθψλ ηνπ αηφκνπ ζε ζρέζε κε ηνπο θαλφλεο πνπ έρνπλ ζπκθσλεζεί νκαδηθφ ή θνηλσληθφ πιαίζην, π.ρ. ε ελαζρφιεζε κε απαγνξεπκέλα θαη βίαηα παηρλίδηα, ε ινγνθνπή θεηκέλσλ γηα ηελ θάιπςε πξνζσπηθψλ αλαγθψλ (δεκηνπξγία κηαο εξγαζίαο γηα ην ζρνιείν). e. Πξνζδηνξηζκόο δξάζεο κε αμηαθά θξηηήξηα σο ηθαλφηεηα δξάζεο θαη δηακφξθσζε θνζκνζεσξίαο βάζεη ελφο δηακνξθσκέλνπ ζπζηήκαηνο αμηψλ, πνπ ππεξβαίλεη θνηλσληθέο ζπκβάζεηο. Τξίηε πξνζέγγηζε ζε ζπκθωλία κε ην βάζνο ηεο γλώζεο ε απηφ ην ζεκείν ζεκεηψλεηαη φηη νη γλσζηηθέο δεμηφηεηεο θαη νη γλψζεηο γεληθφηεξα πνπ αλαθέξζεθαλ πην πάλσ κπνξνχλ λα πιαηζησζνχλ ζε ηέζζεξα επίπεδα κάζεζεο (Webb 2002, Μαηζαγγνχξαο 2007, Oosterhof 2010):

37 36 1. Σν επίπεδν αλάθιεζεο θαη αλαπαξαγσγήο ηεο πιεξνθνξίαο, φπνπ πεξηέρνληαη δεισηηθνχ ηχπνπ γλψζεηο πνπ αληηζηνηρνχλ κε γλψζεηο νξνινγίαο, ζπγθεθξηκέλσλ ζηνηρείσλ, γεγνλφησλ θ.α. Οη δεμηφηεηεο πνπ κπνξνχλ λα παξαηεξεζνχλ είλαη α) ε παξαηήξεζε, β) ε αλαγλψξηζε, ε νλνκαζία, γ) ε αλάθιεζε πιεξνθνξηψλ. 2. Σν επίπεδν δεμηνηήησλ θαη ελλνηώλ, φπνπ πεξηέρνληαη νη δηαθξίζεηο, νη έλλνηεο θαη νη θαλφλεο, δειαδή ε δηαδηθαζηηθή γλψζε. Οη δηαθξίζεηο ζηεξίδνληαη ζηε γεληθφηεξε αληίδξαζε ζε εξεζίζκαηα απφ ην πεξηβάιινλ θαη ζηελ ηθαλφηεηα λα θάλνπλ δηαπηζηψζεηο σο πξνο δηαθνξέο θαη νκνηφηεηεο. Οη έλλνηεο πεξηιακβάλνπλ ραξαθηεξηζηηθά πνπ κπνξνχλ λα αμηνπνηεζνχλ γηα λα ηαμηλνκεζνχλ πιηθά, θαηλφκελα, θαηαζηάζεηο θ.α. Οη θαλόλεο αλαθέξνληαη ζε αξρέο πνπ δηέπνπλ ηε ζρέζε αλάκεζα ζε αληηεθέηκελα, θαηλφκελα, δηαδηθαζίαο θ.α. Σν δεχηεξν απηφ επίπεδν αλαθέξεηαη ζηελ νξγαλσηηθή κάζεζε θαη ζρεηίδεηαη κε ηε δεμηφηεηα ησλ καζεηψλ α) λα ζπγθξίλεη θάλνληαο επηηπρψο δηαθξίζεηο, β) λα θαηεγνξηνπνηεί θαη γ) λα ηεξαξρεί θάλνληαο ρξήζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ κηαο έλλνηαο θαη λα εθαξκφδεη θαλφλεο. 3. Σν επίπεδν ηεο γελίθεπζεο θαη ηεο ζηξαηεγηθήο ζθέςεο, φπνπ πεξηιακβάλνληαη δξαζηεξηφηεηεο κε πνιιαπιά ελεξγήκαηα, φπσο ε αλαπαξάζηαζε ηνπ πξνβιήκαηνο, ε ηαμηλφκεζε ηνπο θαηεγνξίεο πξνβιεκάησλ, ε επηινγή ηεο ζηξαηεγηθήο επίιπζεο, δηακφξθσζε κεζφδνπ επίιπζεο, δηεμαγσγή ζπκπεξαζκάησλ, ζχληαμε ινγηθψλ επηρεηξεκάησλ ζε αθαηξεηηθφ επίπεδν. Σν επίπεδν απηφ αλαθέξεηαη ζηελ αλαιπηηθή κάζεζε, είλαη πξντφλ πςειφηεξεο κάζεζεο θαη ζρεηίδεηαη κε ηελ ηθαλφηεηα ησλ καζεηψλ: α) λα αλαιχεη δνκηθά ζηνηρεία, β) λα δηαθξίλεη ηηο ζρέζεηο κεηαμχ ησλ δεδνκέλσλ, γ) λα δηαθξίλεη κνηίβα, δ) λα εθηηκά ηί απνηειεί γεγνλφο θαη ηί άπνςε, ε) λα πξνβαίλεη ζε δηεπθξηλήζεηο. 4. ην επίπεδν ηεο εθηεηακέλεο πξάμεο, ζθέςεο θαη έξεπλαο, πνπ αλαθέξεηαη ζηελ ππέξβαζε δεδνκέλσλ. Σν επίπεδν απηφ ζρεηίδεηαη άκεζα κε ηελ πνιχπιεπξε επηζηεκνληθή πξνζέγγηζε απφ δηαθνξεηηθέο πξννπηηθέο, κε ηε δηαηχπσζε ππνζέζεσλ ή κε ηελ κεζνδεπκέλε εμέηαζε (επαιήζεπζε ή φρη), κε ηε δηαηχπσζε εμεγήζεσλ θαη απνθάζεσλ. Οη καζεηέο πνπ εκπιέθνληαη ζε ζε καζεζηαθέο δηαδηθαζίεο απηνχ ηνπ επηπέδνπ είλαη ζε ζέζε α) λα επεμεγνχλ κεκνλσκέλσλ ή θαη επξχηεξσλ θαηλφκελσλ θαη γεγνλφησλ, β) λα θάλνπλ πξνβιέςεηο βάζεη κνηίβσλ θαη γεληθεπκέλσλ ζρεκάησλ πνπ αλαθέξνληαη ζε ζρέζεηο γ) λα δηαηππψλνπλ βαζηζκέλεο ππνζέζεηο, πνπ απνηεινχλ πξνυπφζεζε γηα ηε δηεξεπλεηηθή δηδαζθαιία δ) λα δηαηππψλνπλ ζπκπεξάζκαηα βάζεη πξνθαζνξηζκέλσλ θξηηεξίσλ

38 37 ε) λα είλαη ζε ζέζε λα επαιεζεχνπλ θαη λα πξνβαίλνπλ ζε εληνπηζκφ ιαζψλ. δ) λα νξγαλψλνπλ ηε γλψζε κε δηάθνξνπο ηξφπνπο Πιαίζην ζπζηεκαηνπνίεζεο ηωλ ζηόρωλ επίδνζεο Όπνηα θαηεγνξία θαη λα επηιέμεη ν εθπαηδεπηηθφο λα αμηνπνηήζεη, ζε θάζε πεξίπησζε είλαη ζεκαληηθφ λα ζπζηεκαηνπνηεζνχλ ζπλνιηθά νη ζηφρνη επίδνζεο. Απηφ κπνξεί λα γίλεη αμηνπνηψληαο έλα δπζδηάζηαην πιαίζην θαηαγξαθήο. ηελ θάζεηε δηάζηαζε ηνπνζεηνχληαη νη βαζηθέο πεξηνρέο ηεο χιεο, ελψ ζηελ νξηδφληηα νη ζηφρνη επίδνζεο κε ηε κνξθή παξαηεξήζηκσλ δεμηνηήησλ. Ο πην θάησ πίλαθαο παξαζέησ έλα παξάδεηγκα, πνπ ζρεηίδεηαη κε ην γεληθφ ζέκα «ην ειηαθφ ζχζηεκα» (Oosterhof 2010): Θεματικζσ περιοχζσ πλθροφορίεσ ζννοιεσ κανόνεσ ςφνολο Τλικά χαρακτθριςτικά των πλανθτϊν (ςυμπεριλαμβανομζνων δορυφόρων και κομθτϊν) Θζςθ των πλανθτϊν και των δορυφόρων Περιγραφι των τροχιϊν των πλανθτϊν (ςυμπεριλαμβανομζνων 4 4 των ειδικϊν όρων) Γενικό ςφνολο 24 Με ηελ ίδηα ινγηθή κπνξεί λα αμηνπνηεζεί ε αθφινπζε θιείδα, βάζεη ηεο νπνίαο κπνξεί λα γίλεη θαηαγξαθή ηνπ αξηζκνχ κηα ηνπ είδνπο ησλ εξσηήζεσλ πνπ έρεη εηνηκάζεη ν εθπαηδεπηηθφο γηα θάζε δηδαθηηθή ελφηεηα. Θεματικζσ Περιοχζσ γνώςθ κατανόθςθ εφαρμογι ανάλυςθ ςφνκεςθ ςφνολο 2 ην κνληέιν έληαμεο ησλ λέσλ Μέζσλ πνπ ζα νξγαλψζνπλ νη εθπαηδεπηηθνί, δειαδή αλ ε δηδαζθαιία πξνζεγγίδεηαη: 1. σο αληηθείκελν δηδαζθαιίαο ζε ελλνην- θαη γλσζηνθεληξηθφ επίπεδν ζην πιαίζην άιισλ γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ ή σο κέζν δηεπθφιπλζεο θαη ζηήξημεο ηεο δηδαζθαιίαο δειαδή ζχκθσλα κε ην νιηζηηθό κνληέιν (δηάρπζε), π.ρ. δηδαζθαιία κε ηελ αμηνπνίεζε ηνπ δηαδξαζηηθνχ πίλαθα ή ε επηθνηλσλία πξηλ θαη ζήκεξα (απφ ηνλ ηειέγξαθν, ην ηειέθσλν, ην ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν ζηα θνηλσληθά δίθηπα), 2. σο αληηθείκελν άκεζεο δηδαζθαιίαο ζην πιαίζην άιισλ γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ, π.ρ. εθκάζεζε ηνπ excel ζηα καζεκαηηθά, δειαδή ζχκθσλα κε ην κνληέιν ηεο έληαμεο ή σο απηόλνκν γλσζηηθό αληηθείκελν (πξαγκαηηζηηθό κνληέιν) γηα ηελ αμηνπνίεζε ησλ γλψζεσλ ζε κία γλσζηηθή πεξηνρή,

39 38 3. σο αληηθείκελν απηφλνκεο δηδαζθαιίαο (ηερλνινγηθφο, ιεηηνπξγηθφο γξακκαηηζκφο) π.ρ. εηζαγσγή ζε γιψζζεο πξνγξακκαηηζκνχ, δειαδή ζχκθσλα κε ην ηερλνθξαηηθό κνληέιν, 3 ην κνληέιν νξγάλωζεο ηεο δηδαζθαιίαο. Ζ δηδαζθαιία κπνξεί λα νξγαλσζεί κε πνηθίινπο ηξφπνπο. Απηνί ζρεηίδνληαη κε δηάθνξνπο παξάγνληεο, φπσο ην ζρνιηθφ θιίκα ζπλεξγαζίαο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, νη πξνζσπηθέο ζεσξίεο δηδαζθαιίαο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ, ε βαζηά γλψζε ελφο εκπινπηηζκέλνπ ξεπεξηνξίνπ δηδαθηηθήο κεζνδνινγίαο, νξγαλσηηθέο θαη πιηθνηερληθέο ππνδνκέο θ.α. Παξαθάησ παξνπζηάδνληαη βαζηθέο κνξθέο νξγάλσζεο: 1 ελδνεπηζηεκνληθή δηδαζθαιία: Πξφθεηηαη γηα ζπλήζε πξνζέγγηζε πνπ εζηηάδεη ζε έλλνηεο, δεηήκαηα, ζέκαηα ζην πιαίζην κηαο γλσζηηθήο πεξηνρήο, π.ρ. θπζηθήο, ηεο ινγνηερλίαο, ησλ καζεκαηηθψλ, ηεο ηζηνξίαο. 2 δηαζεκαηηθό κνληέιν: Γηδαζθαιία ππφ ηελ πξνζέγγηζεο δηαθφξσλ πηπρψλ ελφο ζέκαηνο, κε έκκεζε θαη επηιεθηηθή ζπκκεηνρή βαζηθψλ ελλνηψλ απφ γλσζηηθά αληηθείκελα, π.ρ. αζθαιήο πινήγεζε ζην δηαδίθηπν θαη πεξηνξηζκέλε ή πξνσζεκέλε δηαζεκαηηθφηεηα 3 δηεπηζηεκνληθέο εμαθηηλώζεηο θαη πξνεθηάζεηο: Ζ δηδαζθαιία αλαθέξεηαη ζε έλα γλσζηηθφ αληηθείκελν, π.ρ. ε εθκάζεζε βαζηθψλ ιεηηνπξγηψλ ηνπ e- mail, κε εμαθηίλσζε ζε θείκελα, ζπλήζεηεο γχξσ απφ ηελ επηθνηλσλία 4 δηεπηζηεκνληθή ζύλδεζε: Πξφθεηηαη γηα «δηαζπλδεδεκέλε» δηδαζθαιία δχν ή πεξηζζφηεξσλ γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ γχξν απφ έλα ζέκα ή δήηεκα, π.ρ. Αλάιπζε ηεο «γιψζζαο θηλεκαηνγξαθηθψλ έξγσλ» (Δθπαίδεπζε ζηα Μέζα/Media Education) ζε ζπλεξγαζία κε ζέκαηα απφ ηελ Ηζηνξία, π.ρ. ην νινθαχησκα ησλ Δβξαίσλ, 5 ζπκπιεξωκαηηθή δηεπηζηεκνληθή δηδαζθαιία: Πξφθεηηαη γηα εθπαηδεπηηθέο παξεκβάζεηο πνπ έρνπλ ζεκείν αλαθνξάο ζπγθεθξηκέλα γλσζηηθά αληηθείκελα θαη νξγαλψλνληαη γηα πεξηνξηζκέλν ρξνληθά δηαζηήκαηα, ζπκπιεξσκαηηθά ζην πξφγξακκα ζπνπδψλ (είηε ζην Οινήκεξν ρνιείν είηε ζε Εψλεο ελαιιαθηηθήο εξγαζίαο), π.ρ. ηκήκα δεκηνπξγία δηαθεκηζηηθψλ ζπνη. 6 επέιηθηεο θαη ελαιιαθηηθέο δηαζεκαηηθέο εληαηνπνηήζεο ηεο ζρνιηθήο γλώζεο: κέζα απφ ζρέδηα δξάζεο κηαο εβδνκάδαο, εθπαηδεπηηθέο εθδξνκέο, εξγαζίεο ζε εξγαζηήξηα, επηζθέςεηο ζε εηδηθνχο, π.ρ. εθεκεξίδα, ξαδηνθσληθφ ζηαζκφ, δηαθεκηζηηθέο εηαηξίεο, ζηελ νπνία θαηαξγείηαη ε απηνλνµία ησλ µαζεµάησλ θαη ηε ζέζε ηνπο παίξλνπλ ζέµαηα, δεηήµαηα ή πξνβιήµαηα 7 δηεπηζηεκνληθή ζπλεξγαζία: Κνηλή νξγάλσζε ελφο επξχηεξνπ ζέκαηνο ή καθξν-έλλνηαο, π.ρ. αζθάιεηα απφ πεξηζζφηεξα γλσζηηθά αληηθείκελα (ζπλήζσο πέληε γλσζηηθέο πεξηνρέο, π.ρ. Δθπαίδεπζε ζηα Μέζα, Γιψζζα, Βηνινγία, Αηζζεηηθή Αγσγή, Λνγνηερλία, Ηζηνξία). Ζ νξγάλσζε απηνχ ηνπ κνληέινπ πεξηιακβάλεη 4 θάζεηο: ηελ πξώηε νη εθπαηδεπηηθνί ησλ εηδηθνηήησλ ζπλεδξηάδνπλ θαη επηιέγνπλ έλα γεληθφ ζεκαηηθφ πεδίν, π.ρ. θηιία, ειηαθφ ζχζηεκα. ε απηήλ ηε ζπλάληεζε θάζε έλαο πξνηείλεη δηαζηάζεηο ππφ ηελ πξννπηηθή ηνπ δηθνχ γλσζηηθνχ αληηθεηκέλνπ. Οη δηαζηάζεηο απηέο πεξηέρνπλ ζπλήζσο πξνηάζεηο ησλ καζεηψλ ηεο ηάμεηο, κε ηνπο νπνίνπο έρεη ζπδεηεζεί ην ζέκα. ην ηέινο

40 39 ηεο ζπλάληεζεο δηακνξθψλνληαη εηδηθέο πξνζεγγίζεηο, πνπ παίξλνπλ ηε κνξθή «εηδηθψλ ζεκαηηθψλ θαθέισλ». ηε δεύηεξε θάζε νη καζεηέο εξγάδνληαη ζηα εηδηθά ζέκαηα κεηαμχ 6-8 θαη δηδαθηηθέο ψξεο. ηελ ηξίηε θάζε νη καζεηέο εξγάδνληαη ζε ζεκαηηθά πεδία πνπ νη ίδηνη επηιέγνπλ. Σππηθή κνξθή δηδαζθαιίαο απνηειεί ην ζρέδην δξάζεο, πνπ πεξηιακβάλεη επίζεο ηελ παξνπζίαζε ησλ απνηειεζκάησλ εξγαζίαο. Καηά ηελ ηέηαξηε θάζε νινθιεξψλνληαη νη εξγαζίεο κε ηελ αμηνιφγεζεο ζηα επίπεδα πνπ έρνπλ νξίζεη νη εθπαηδεπηηθνί, π.ρ. γλψζεσλ, πνηφηεηα απνηειέζκαηνο, κεηαγλψζε θ.α. 4 ηε ζηξαηεγηθή/πξνζέγγηζε ηεο δηδαζθαιίαο πνπ ζηεξίδεηαη ζε κηα ζπζηεκαηηθή αιιεινπρία θαη αιιειεμάξηεζε δηδαθηηθψλ θαη καζεζηαθψλ ελεξγεηψλ θαη νξγαλψλεηαη ζηε βάζε ζπγθεθξηκέλσλ παξαδνρψλ θαη πξνζεγγίζεσλ ηεο δηδαζθαιίαο, φπσο ε δαζθαινθεληξηθή, ε αλνηθηή θαη ε θαηαζηαζηαθή δηδαζθαιία, φπσο ε κεησπηθή (δαζθαινθεληξηθή), ε αλνηθηή (αληηθεηκελνθεληξηθή), ε θαηαζηαζηαθή/εγθαζηδξπκέλε (καζεηνθεληξηθή) (νθφο/kron 2010). Ζ κεησπηθή αλαθέξεηαη ζην δάζθαιφ σο κεηαδφηε γλψζεσλ, γη απηφ παίξλεη θαη ην ραξαθηεξηζηηθφ (δαζθαινθεληξηθή) θαη νξγαλψλεηαη σο α) παξαδνζηαθή/ζπκβαηηθή ή σο β) ζύγρξνλε άκεζε δηδαζθαιία. Ζ αλνηθηή πνπ βαζίδεηαη ζε κεηαξξπζκηζηηθέο πξνζεγγίζεηο θαη ζην ηδεψδεο ηεο εθπαίδεπζεο γηα φινπο, αλαθέξεηαη ζηελ απηφλνκε, απηνξπζκηδφκελε εξγαζία ζεκάησλ θαη δεηεκάησλ θαη σο εθ ηνχηνπ ιακβάλεη ην πξνζδηνξηζηηθφ (αληηθεηκελνθεληξηθή). Ζ αλνηθηή δηδαζθαιία κπνξεί λα νξγαλσζεί σο α) πιάλν/ρξνλνδηάγξακκα εξγαζίαο θαη κειέηεο (δνκεκέλν, εκηδνκεκέλν θαη αλνηθηφ), β) ειεύζεξε εξγαζία, γ) κάζεζε ζε θέληξα, δ) ζρέδην εξγαζίαο. Σέινο ε θαηαζηαζηαθή δηδαζθαιία αλαθέξεηαη ζηελ θαηάζηαζε, πνπ λνεκαηνδνηείηαη θαη δηαπξαγκαηεχεηαη απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ θαη ηνπο καζεηέο θαη παίξλεη ην πξνζδηνξηζηηθφ (καζεηνθεληξηθή). Ήπηεο πξνζεγγίζεηο ηεο θαηαζηαζηαθήο δηδαζθαιίαο πνπ βαζίδεηαη ζε θνληνπθηηβηζηηθά ζεσξεηηθά ζρήκαηα είλαη α) ε γλσζηηθή καζεηεία, β) ε γλσζηηθή επειημία, γ) ε αγθπξνβνιεκέλε κάζεζε θαη δ) ε αλαθαιππηηθή κάζεζε, ε) ην ζρέδην εξγαζίαο 5 ην είδνο ηνπ δηδαθηηθνύ ζρεδηαζκνύ πνπ ζα πηνζεηεζεί πξσηίζησο ζρεηίδεηαη κε ηελ πξνζέγγηζε ηεο δηδαζθαιίαο πνπ επηιέρζεθε παξαπάλσ., π.ρ. αλ ζα είλαη θαζνδεγεηηθέο, εξγαζηνθεληξηθέο, αλαθαιππηηθέο, κε πξνζαλαηνιηζκφ ηελ πξνγξακκαηηζκέλε κάζεζε κέζσ Ζ/Τ, ηε δξάζε θ.ά. (Kron, νθφο 2007 ζει ). Αλάινγα κε ην ζρεδηαζκφ ηεο δηδαζθαιίαο πξέπεη λα επηιερηνχλ θαη νη κέζνδνη, π.ρ. ζε κηα θαηαζηαζηαθή δηδαζθαιία ελαξκνλίδεηαη θαιχηεξα ε εξγαζία κε ηε κέζνδν project ή ε αγθπξνβνιεκέλε κάζεζε, ελψ ζηελ αλνηθηή δηδαζθαιία ε αηνκηθή/πξαθηηθή άζθεζε, αιιά θαη ε εξγαζία ζε δπάδεο ή ε ζηνρνθεληξηθή/αληαγσληζηή ζπλεξγαζία ζε νκάδεο. 6 ηηο κνξθέο δηδαζθαιίαο θαη ην ξόιν ηνπ εθπαηδεπηηθνύ. Ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ παξνπζηάδνπλ νη κνξθέο δηδαζθαιίαο, νη νπνίεο κπνξνχλ λα νκαδνπνηεζνχλ ζε «νηθνγέλεηεο»: α) ηύπνπ εηζήγεζεο, π.ρ. εηζήγεζε, παξνπζίαζε, επίδεημε θ.α., β) ηύπνπ ζπδήηεζεο, π.ρ. θαηεπζπλφκελε ζπδήηεζε, ζπλέληεπμε, δηαγλσζηηθή/εμεηαζηηθή ζπδήηεζε, γ) ηύπνπ ζθελνζεζίαο, π.ρ. παηρλίδη ξφισλ, πξνζνκνίσζε απνθάζεσλ, αλάιπζε πεξίπησζεο θ.α., δ) ηύπνπ παξαγσγήο, π.ρ. δεκηνπξγία αθίζαο, ηζηνζειίδαο, θσηντζηνξίαο, θφκηθο θ.α., ε) ηύπνπ αηνκηθήο εξγαζίαο, π.ρ. πξαθηηθή άζθεζε, αηνκηθή κάζεζε ζε Ζ/Τ, εμάζθεζε θ.α., δ) ηύπνπ

41 40 αλαηξνθνδόηεζεο, π.ρ. αηνκηθή ζηήξημε, ζπκβνπιεπηηθή, θξνληηζηεξηαθή θ.ά, ε) ηύπνπ επεμεξγαζίαο/ζηνηρεηνζέηεζεο, π.ρ. αλαδήηεζε ζε ιεμηθφ, βηβιηνζήθε θαηαγξαθή ζηνηρείσλ, ζ) ηύπνπ ειέγρνπ, π.ρ. ηεζη, νξζνγξαθία, δηαγψληζκα, πξνθνξηθή εμέηαζε θ.ά.. Δπίζεο, νη «νηθνγέλεηεο» απηέο κπνξνχλ λα ζπζηεκαηνπνηεζνχλ ζε ηξείο θαηεγνξίεο, δειαδή ζε ζρέζε κε ην επίπεδν γλσζηηθήο ζπλζεηφηεηαο, ην νπνίν ζηε βηβιηνγξαθία αλαθέξεηαη θαη σο ην «βάζνο ηεο γλψζεο». Ζ πξώηε θαηεγνξία ζρεηίδνληαη κε ηελ πξνζθνξά πιεξνθνξηώλ (δεισηηθή γλψζε: γλψζε γεγνλφησλ θαη δεδνκέλσλ, αλάθιεζε, πεξηγξαθή, αηηηνιφγεζε) θαη ηνλ έιεγρφ ηνπο δηακνξθψλνπλ κηα θαηεγνξία ζηελ νπνία αλήθνπλ νη: α) ηύπνπ εηζήγεζεο, παξνπζίαζεο, επίδεημεο, β) ηύπνπ ζπδήηεζεο, ζ) ηύπνπ ειέγρνπ. Μηα δεύηεξε θαηεγνξία ζρεκαηίδνπλ νη κνξθέο δηδαζθαιίαο πνπ πξνζαλαηνιίδνληαη ζηελ επεμεξγαζία (δηαδηθαζηηθή γλψζε: δηάθξηζε, θαηεγνξηνπνίεζε/ηαμηλφκεζε ελλνηψλ, εθαξκνγή θαλφλσλ): ε) ηύπνπ επεμεξγαζίαο/ζηνηρεηνζέηεζεο, δ) ηύπνπ αλαηξνθνδόηεζεο. Σελ ηξίηε θαηεγνξία πνπ πξνζαλαηνιίδεηαη ζηνλ πξνβιεκαηηζκφ θαη ζηε δηεξεχλεζε ζρεκαηίδνπλ νη κνξθέο δηδαζθαιίαο: δ) ηύπνπ παξαγσγήο, γ) ηύπνπ ζθελνζεζίαο, π.ρ. παηρλίδη ξφισλ, πξνζνκνίσζε απνθάζεσλ, αλάιπζε πεξίπησζεο θ.α., ε) ηύπνπ επεμεξγαζίαο/ζηνηρεηνζέηεζεο, δ) ηύπνπ αλαηξνθνδόηεζεο. 7 Καη επέθηαζε πξέπεη λα πξνζδηνξηζηνχλ θαη νη εθπαηδεπηηθέο ηερληθέο πνπ ζα αμηνπνηεζνχλ ζηηο δηάθνξέο θάζεηο δηδαζθαιίαο, π.ρ. ε ελλνηνινγηθή ραξηνγξάθεζε σο δηαγλσζηηθφ εξγαιείν ησλ γλψζεσλ ή ν θαηαηγηζκφο ηδεψλ γηα ηελ θαηαγξαθή πξνηάζεσλ ζε έλα ζέκα., αιιά θαη νη πην ζπγθεθξακέλεο ηερληθέο, π.ρ. πξφθιεζε, δξακαηνπνηεκέλε παξνπζίαζε, παξάζεζε αλαινγηψλ, απνζηαζεξνπνίεζε, επίδεημε, εξψηεζε, απνθάιπςε ζθέςεσλ θ.α. 8 ην ζεκείν έλαξμεο θαη αλαθνξάο ηεο δηδαζθαιίαο. ε απηήλ ηελ ελέξγεηα είλαη ζθφπηκν λα πξνζδηνξίζεη ηνλ ηξφπν έλαξμεο ηεο δηδαζθαιίαο. Μεξηθνί ηξφπνη έλαξμεο είλαη νη αθφινπζνη: α) παξνπζίαζε πνπ πξνζαλαηνιίδεηαη ζε πξνβιήκαηα θαη πξνβιεκαηηθέο θαηαζηάζεηο, β) παξνπζίαζε σο πιεξνθφξεζε θαη ελεκέξσζε, γ) αθεγεκαηηθή παξνπζίαζε φπνπ ν εθπαηδεπηηθφο αθεγείηαη π.ρ. κηα ζπλαξπαζηηθή ηζηνξία θαη δ) παξνπζίαζε κε ηε κνξθή επίδεημεο (νθφο/kron 2010). ε ζρέζε κε ην ζεκείν α) ν εθπαηδεπηηθφο κπνξεί αλαδεηήζεη έλα «πξόβιεκα» δειαδή κηα θαηάζηαζε ή έλα δήηεκα απφ ηελ θαζεκεξηλή δηδαθηηθή πξάμε, ην νπνίν κπνξεί λα επηιπζεί ή λα δηαθνξνπνηεζεί κε κηα ελαιιαθηηθή δηδαζθαιία πνπ ζα αμηνπνηεί ηα λέα Μέζα. Πην ζπγθεθξηκέλα νη εθπαηδεπηηθνί κπνξνχλ λα αθνινπζήζνπλ ηνπο εμήο άμνλεο εληαηνπνίεζεο ηεο γλψζεο θαη ηεο εξγαζίαο (Μαηζαγγνχξαο 2003): ζέκαηα θαζνιηθνύ ελδηαθέξνληνο (π.ρ. Μέζα Μαδηθήο Δλεκέξσζεο, δηαθήκηζε, επηθνηλσλία κε Νέα Μέζα, Γηαδίθηπν), ζέκαηα παηδηθνύ ελδηαθέξνληνο (π.ρ. ππεξεζίεο θνηλσληθήο δηθηχσζεο, hi5, msn, youtube ), δεηήκαηα πξνβιεκαηηζκνύ θαη αληηπαξάζεζεο (π.ρ. ινγνθξηζία ζηα ΜΜΔ, δηαθήκηζε θαη αιθνφι, ειεθηξνληθά παηρλίδηα κε βία, παξελφριεζε ζε αίζνπζεο επηθνηλσλίαο), πξνβιεκαηηθέο θαηαζηάζεηο (π.ρ. ξαηζηζκφο θαη πνξλνγξαθία ζην δηαδίθηπν).

42 41 Δλαιιαθηηθέο πνπ πξνσζνχλ ηελ ελεξγή κάζεζε (Βνζληάδνπ 2006) θαη ελδείθλπληαη γηα ηε κηληηαθή εξγαζία ζην ζρνιείν θαη γηα ηε δεκηνπξγία ηειηθψλ πξντφλησλ απνηεινχλ ζχκθσλα κε ηνπο Haller (2002), Tulodziecki (1997), Kron, νθφο (2007) επίζεο: πεξηπηώζεηο θξίζεο (π.ρ. νη καζεηέο εξεπλνχλ έλα ζέκα ππφ δηαθνξεηηθέο πξννπηηθέο θαη εθθέξνπλ θξίζε), πεξηπηώζεηο πιεξνθόξεζεο (π.ρ. αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ γηα ην Μνπζείν Μπελάθε γηα ηελ πξνεηνηκαζία ηεο ζρνιηθήο εθδξνκήο), πεξηπηώζεηο απόθαλζεο θαη δηαηύπσζεο νξηζκνύ (π.ρ. κέζα απφ ηε ζχγθξηζε ζηνηρείσλ ζην δηαδίθηπν ή ηε ζπιινγή απζεληηθψλ δεδνκέλσλ), πεξηπηώζεηο επηρεηξεκαηνινγίαο, πξόβιεςεο θαη ππνζέζεσλ (αλάιπζε ησλ επηρεηξεκάησλ ζε ξαηζηζηηθέο ηζηνζειίδεο), πεξηπηώζεηο ηεθκεξίσζεο ζέζεσλ θαη πξνηάζεσλ (π.ρ. κέζα απφ ζπλεληεχμεηο δεκηνπξγία αθνπζηηθνχ ξεπνξηάδ mp3), επίιπζε πξνβιεκαηηθώλ θαηαζηάζεσλ (ζρεδηαζκφο ειεθηξνληθήο ζρνιηθήο εθεκεξίδαο, ζρεδηαζκφο ηζηνζειίδαο), πεξηπηώζεηο ηζηνξηθώλ κειεηώλ (π.ρ. κέζα απφ ηε θσηνγξάθηζε κλεκείσλ θαη βίληεν απφ ην youtube), πεξηπηώζεηο έξεπλαο πεδίνπ (π.ρ. ζπιινγή ζηνηρείσλ ζε βάζε δεδνκέλσλ γηα ηε ζεξκνθξαζία ελφο ηφπνπ), πεξηγξαθηθέο έξεπλεο (π.ρ. θαηαγξαθή εζίκσλ, γηνξηψλ ζε ειεθηξνληθφ δηαπνιηηηζκηθφ εκεξνιφγην ή άιιε ζπλεξγαηηθή ππεξεζία), πεξηπηώζεηο πεηξακαηηθέο έξεπλεο (π.ρ. εξγαζία ζε πξνζνκνηψζεηο θαη κηθξφθνζκνπο), Καηαζθεπέο (δεκηνπξγία ειεθηξνληθνχ Quiz, αθίζαο, ξεπνξηάδ, ηζηνζειίδαο, βίληεν, πξνζνκνίσζεο, ιεμηθνχ). 9 ηε δνκή θαη ηε αθνινπζία ηεο δηδαζθαιίαο. Ζ δνκή αλαθέξεηαη ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν αλαπηχζζεηαη ε δηδαζθαιία, π.ρ. αλαπηχζζεηαη ζηαδηαθά απφ ζπγθεθξηκέλα παξαδείγκαηα ζε γεληθά ζπκπεξάζκαηα, έρεη ζεκείν εθθίλεζεο κηα απζεληηθή θαη πεξηπινθή πεξίζηαζε θαη αλαιχεη ζπγθεθξηκέλεο πηπρέο. Ζ αθνινπζία αλαθέξεηαη ζηηο θάζεηο πνπ ζρεδηάδεη λα πεξηέρεη ε δηδαζθαιία θαη ζηηο ζπγθεθξηκέλεο δξαζηεξηφηεηεο πνπ έρεη πξνεηνηκάζεη ν εθπαηδεπηηθφο θαη ζηηο νπνίεο ζα πξέπεη λα εξγαζηνχλ νη καζεηέο, 10 ηελ θνηλσληθή νξγάλσζε ηεο εξγαζίαο, π.ρ. κνξθή θνηλσληθήο εξγαζίαο πνπ ζα ιάβεη ρψξα, (αηνκηθή, δεπγάξηα, νκαδηθή, νινκέιεηα), αηνκηθή δηαθνξνπνίεζε (βαζκφο επίδνζεο, αλάγθε ελίζρπζεο, πξνζσπηθά ελδηαθέξνληα θαη θιίζε, θνηλσληθή ζπκπεξηθνξά, θχιν θαη πνιηηηζκηθφ ππφβαζξν), δηδαθηηθή δηαθνξνπνίεζε (ζέκα, επίπεδα ζηφρσλ, κέζα, κεζνδνινγία), πξαγκαηηζηηθή (ηπραία, θαηά βνχιεζε, θπθιηθή) 11 ηε δηδαθηηθή ιεηηνπξγία λέσλ Μέζσλ ζηε δηδαζθαιίαο, π.ρ. 1. παξνρή θηλήηξσλ, 2. άκβιπλζε κεηνλεμηψλ ζηε δηδαζθαιία θαη κάζεζε, 3. βειηίσζε ηθαλνηήησλ, 4. ζηαζεξνπνίεζε θαη απφθηεζε επρέξεηαο, 5. απφθηεζε ιεηηνπξγηθνχ γξακκαηηζκνχ, 6. ζηήξημε απηνδηδαζθαιίαο ζε ειεθηξνληθά πεξηβάιινληα, 7. ζηήξημε ηεο ζπλεξγαζίαο, θνηλσληθήο κάζεζεο θαη δηακνηξαζκνχ ηεο γλψζεο, 8. θαιιηέξγεηα δεκηνπξγηθφηεηαο, 9. θαιιηέξγεηα θαη ζηήξημε κεηαγλψζεο, 10. επίιπζε

43 42 πξνβιεκάησλ, 11. σο εξγαιείν γηα απνδνηηθή εξγαζία, 12. θάιπςε ζρνιηθψλ αλαγθψλ, 13. ηε ζηήξημε ζρνιηθήο θηινζνθίαο. 12 ηηο απαηηνύκελεο κηληηαθέο γλώζεηο, ηθαλόηεηεο θαη δεμηόηεηεο πνπ ζα πξέπεη λα γλσξίδνπλ ή λα θαηέρνπλ πιήξσο νη καζεηέο, θαζψο επίζεο θαη νη αληίζηνηρεο ζηάζεηο ηνπο, πξνθεηκέλνπ λα εξγαζηνχλ κε επηηπρία. ε πεξίπησζε πνπ δελ έρνπλ νη καζεηέο επαξθείο γλψζεηο, ζα πξέπεη λα δηδάμνπλ ζε απηνχο φηη απνηειεί πξνυπφζεζε. 13 ηηο πξνβιεπόκελεο δξαζηεξηόηεηεο ησλ καζεηώλ, π.ρ. ζπγγξαθή θεηκέλσλ, εθκάζεζε ινγηζκηθνχ, δεκηνπξγία αθίζαο, παξαγσγή θσηντζηνξίαο θ.α. 14 ηη κέζα θαη πιηθά (βηβιία, εγρεηξίδηα, Ζ/Τ, βηληενθάκεξα, ινγηζκηθά, δηαδηθηπαθέο πεγέο θ.α.) ζα ρξεζηκνπνηήζνπλ, αλ απηά είλαη δηαζέζηκα ή αλ ζα πξέπεη λα ηα δεκηνπξγήζνπλ νη ίδηνη. 15 ην είδνο ησλ ινγηζκηθώλ πνπ ζα αμηνπνηεζνχλ, π.ρ. Λνγηζκηθφ γξαθείνπ, Δθαξκνγέο δηαδηθηχνπ, Αλνηθηά ινγηζκηθά, Δκπνξηθά εθπαηδεπηηθά ινγηζκηθά, π.ρ. Ξεθηέξεο ζηε ρψξα ησλ γξακκάησλ θ.α., 16 ην είδνο αμηνιόγεζεο πνπ ζα εθαξκφζνπλ, π.ρ. πνζνηηθή ή πνηνηηθή, δηακνξθσηηθή ή ηειηθή, ηα εξγαιεία πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ, π.ρ. γξαπηά ηεζη, αζθήζεηο πνιιαπιψλ απαληήζεσλ, θιίκαθεο δηαβαζκηζκέλσλ θξηηεξίσλ (rubrics) (νθφο, Ληάππε 2007). Οη εθπαηδεπηηθνί κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ δηάθνξα εξγαιεία γηα λα εξεπλήζνπλ ην έξγν ηνπο, φπσο εκεξνιφγην θαηαγξαθήο, παξαηήξεζε, εξσηεκαηνιφγηα θ.ά. Κάζε εθπαηδεπηηθφο θαηαγξάθεη, αλάινγα κε ην εξγαιείν πνπ έρεη επηιέμεη λα ρξεζηκνπνηήζεη, ζηνηρεία, θαηαγξάθεη πξνβιήκαηα πνπ παξνπζηάδνληαη ζηηο εθπαηδεπηηθέο δηεξγαζίεο. ην πιαίζην ηεο πξαθηηθήο άζθεζεο ΔΠΑ νη θνηηεηέο, ζα πξέπεη λα θαηαγξάςνπλ ηηο παξαηεξήζεηο θαη ηα ζρφιηα ζρεηηθά κε ηελ πξνεηνηκαζία, ην ζρεδηαζκφ θαη ηελ πινπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο ηνπο ζε παηδαγσγηθά εκεξνιφγηα. Γηα ην ζρεδηαζκφ ησλ παξαπάλσ, δειαδή γηα ηελ ζπγθεθξηκελνπνίεζε ησλ ζηφρσλ θαη ελεξγεηψλ ησλ εθπαηδεπηηθψλ θαζψο επίζεο θαη ηελ ινγηθή νξγάλσζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ ησλ καζεηψλ, πνπ απνηεινχλ «ηνπο κεηαζρεκαηηζκέλνπο εθπαηδεπηηθνχο ζηφρνπο» ζε κνξθή ελεξγήο ζπκκεηνρήο θαη εξγαζίαο κπνξεί λα αμηνπνηεζεί ε παξαθάησ θφξκα ζχκθσλα κε ην πην θάησ παξάδεηγκα:

44 43

45 44 Τέταρτη φάςη: Επιχειρηςιακή εφαρμογή τησ δράςησ ςτο πλαίςιο τησ μιντιακήσ ςτοχοθεςίασ Καηά ηελ ηέηαξηε θάζε ε εξκελεπκέλε κηληηαθή δξάζε εθαξκφδεηαη ζε ζπγθεθξηκέλεο ζπιιήςεηο θαη ζρεδηαζκνχο σο πξνο ηε ζπγθεθξηκέλε πινπνίεζε ηεο δξάζεο. Καηά ηε θάζε απηή δηακνξθψλεηαη έλα ζρέδην δξάζεο. Καηά ζπλέπεηα κπνξεί λα γίλεη ιφγνο γηα έλα ηελ εγρεηξεκαηνπνίεζε ησλ ελεξγεηψλ, πνπ έρνπλ εξκελεπηεί κε βάζε ηα παξαπάλσ. Οη ελέξγεηεο απηέο πεξηγξάθνληαη ζε θάζεηο ή ζε βήκαηα πνπ αθνινπζεί ν εθπαηδεπηηθφο ζην πιαίζην ηεο δηδαζθαιίαο. Κάζε έλα βήκα ή θάζε πεξηέρεη πιεξνθνξίεο σο πξνο 1. ηηο πξνθαηαξθηηθέο ελέξγεηεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη ησλ καζεηψλ, 2. ην πψο ζπλδέεηαη ε ζπγθεθξηκέλε θάζε κε ην πξφηεξεο θαη επφκελεο, 3. ην ρξφλν πνπ ζα δηαξθέζεη θαη ν ηφπνο πνπ ζα πινπνηεζεί ε θάζε θάζε, 4. ηηο ελέξγεηεο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ θαη ηη ηπρφλ έρεη πξνεηνηκάζεη, 5. ηηο ελέξγεηεο ησλ καζεηψλ θαη ηη πξέπεη λα θέξνπλ ζε πέξαο ζε ζρέζε κε ηνπο ζηφρνπο πνπ δηέπνπλ ηηο ελέξγεηέο ηνπο, 6. ζε ζπλδπαζκφ κε ην καζεζηαθφ πιηθφ, θαη 6. ηνπο ζπγθεθξηκέλεο ζηφρνπο (θνίηα ηαμηλνκία γλσζηηθψλ θαη ζπλαηζζεκαηηθψλ ζηφρσλ), 7. ηνλ ηξφπν θνηλσληθήο εξγαζίαο θαη αλ ππάξρεη, ηε κνξθή δηαθνξνπνίεζεο, 8. ηε ζηξαηεγηθή, ηε κέζνδνο θαη ηελ ηερληθή δηδαζθαιίαο, 9. ηα κέζα πνπ αμηνπνηνχληαη θαη ηε ιεηηνπξγία ηνπο (είδνο ινγηζκηθψλ), 10. ηα θξηηήξηα (παξαηεξήζηκα δεδνκέλα) πνπ δείρλνπλ φηη πξαγκαηνπνηήζεθε ν ζπγθεθξηκέλνο ζηφρνο. Δδψ πξέπεη λα ζεκεησζνχλ ηξία δεηήκαηα: 1. Ο ελ ιφγσ ζρεδηαζκφο δελ πξνζθέξεηαη πξνο άκεζε εθαξκνγή, κε ηελ έλλνηα ηεο άθακπηεο δηαδηθαζίαο, αιιά κηαο δηαδηθαζίαο πξνο δηαθνξνπνίεζε θαηά πεξίζηαζε. Ο εθπαηδεπηηθφο αλαιακβάλεη επνκέλσο ηε δηαηήξεζε ηεο κεηαβιεηφηεηαο, φζνλ αθνξά ζηελ ηθαλφηεηα δξάζεο ηελ νπνία δηαζέηνπλ νη εθπαηδεπηηθνί, αλάινγα πξνο ηελ εθάζηνηε θαηάζηαζε. Δδψ έξρνληαη ζε πξψην πιάλν ηφζν νη πξνζσπηθέο εξκελεπηηθέο επηδφζεηο, φζν θαη νη ηνπνζεηήζεηο ησλ καζεηψλ θαη ησλ καζεηξηψλ. Οη ηειεπηαίεο απνθηνχλ θαζνξηζηηθή ζεκαζία γηα ηε θάζε ηεο αμηνιφγεζεο πνπ πεξηγξάθεηαη παξαθάησ. 2. ε πεξίπησζε πνπ ε δηδαζθαιία πξνζαλαηνιίδεηαη ζε κηα ζχγρξνλε πξνζέγγηζε ηεο δαζθαινθεληξηθήο δηδαζθαιίαο (άκεζε δηδαζθιία), ν εθπαηδεπηηθφο ζα πξέπεη λα δνκήζεη ηηο ελέξγεηέο ζην πιαίζην ησλ θάζεσλ ηεο δηδαζθαιίαο σο εμήο:

46 45 Πξνεηνηκαζία Μεηαγλζηηθή αμηνιόγεζε Παξνπζίαζε ηνπ ζέκαηνο Έιεγρνο θαη αλαηξνθνδόηε ζε Δπεμεξγαζία Δθαξκνγή Καηά ηελ πξνεηνηκαζία ν εθπαηδεπηηθφο ζα πξέπεη λα πξνζρεδηάζεη κηα ζεηξά απφ ελέξγεηεο πνπ έρνπλ ζηφρν ηελ νξγάλσζε ελφο ειθπζηηθνχ πεξηβάιινληνο ζπκκεηνρήο θαη εξγαζίαο. Απηφ ζεκαίλεη φηη ζην επίθεληξν ηνπνζεηνχληαη νη παξάγνληεο, πνπ ελψ είλαη «δεπηεξεχνληεο» δηαδξακαηίδνπλ θαζνξηζηηθφ ξφιν γηα ηελ επηηπρή έθβαζε ηεο δηδαζθαιίαο. ε απηφ αλήθνπλ κεηαμχ άιισλ: α) ε αλαζθφπεζε θαη ε ελεξγνπνίεζε ηεο πξφηεξεο γλψζεο ησλ καζεηψλ, β) ε πξνεηνηκαζία ελφο ζεηηθνχ θιίκαηνο/πεξηβάιινληνο εξγαζία, ε απνδφκεζε αξλεηηθψλ ζηάζεσλ θαη θφβσλ, ε ζηήξημε ηεο απηνεθηίκεζεο ησλ καζεηψλ, γ) ε θηλεηνπνίεζε ηνπ ελδηαθέξνληνο ησλ καζεηψλ κέζα απφ δηάθνξεο ηερληθέο, π.ρ. δξακαηνπνίεζε, απνζηαζεξνπνίεζε, ππεξβνιή αληηπαξάζεζε, ε πξφθιεζε ηνπ ελδηαθέξνληνο κέζα απφ ηε δεκηνπξγία δσλψλ ειεχζεξεο εξγαζίαο θαη ηε δεκηνπξγία θηλήηξσλ θαη παξσζήζεσλ κέζα απφ ηε δηαθνξνπνίεζε ηεο δηδαζθαιίαο θαη ηε δπλαηφηεηα πξνζαξκνγήο ηεο ζε δηαθνξεηηθά επίπεδα, δ) ηελ επδηάθξηηε παξνπζίαζε ησλ ζηφρσλ, ε) ηξφπνπ εξγαζίαο θαη ηεο κεζφδνπο πνπ ζα αθνινπζεζεί. Ζ παξνπζίαζε ηνπ ζέκαηνο κπνξεί λα γίλεη κε δηάθνξνπο ηξφπνπο, φπσο κε παξνπζίαζε πιεξνθνξηψλ, κε αθήγεζε, δηαινγηθή ζπδήηεζε, κε πξνβιεκαηηζκφ κηαο θαηάζηαζεο. ε απηφ ην ζεκείν ν εθπαηδεπηηθφο ζα πξέπεη λα έρεη απνθαζίζεη, αλ ζέιεη λα αλαπηχμεη γλσζηηθά ζρήκαηα θαηψηεξνπ ή αλψηεξνπ επηπέδνπ. Σα πξψηα αλαθέξνληαη ζε ηέηνηα πνπ αλαθέξνληαη ζε ζπγθεθξηκέλα δεδνκέλα θαη ιεηηνπξγνχλ σο νξγαλσηέο, ελψ ηα δεχηεξα ζρεηίδνληαη κε πην αθεξεκέλα πιαίζην πνπ κπνξνχλ λα εθαξκνζηνχλ ζε δηάθνξεο πεξηπηψζεηο θαη γλσζηηθέο πεξηνρέο. Καηά ηελ επεμεξγαζία νη καζεηέο κπνξνχλ λα εξγαζηνχλ ζε δξαζηεξηφηεηεο δηαθνξεηηθνχ είδνπο, π.ρ. λα επεμεξγαζηνχλ νκνηφηεηεο, δηαθνξέο αληηθεηκέλσλ, ελλνηψλ θαη λα πξνβνχλ ζε ηαμηλνκίεο θαη θαηεγνξίεο

47 46 (νξγαλσηηθφ επίπεδν), λα αλαιχζνπλ ζηα δνκηθά ζηνηρεία έλλνηα ή θαηλφκελα (αλαιπηηθφ επίπεδν), λα πξνβνχλ ζε ζχλζεζε λέσλ νινηήησλ θαη γλψζεσλ (ζπλζεηηθφ επίπεδν), λα δηαηππψζνπλ ζπκπεξάζκαηα ζε δηαθνξεηηθά επίπεδα γελίθεπζεο θαη αθαίξεζεο. Ζ εθαξκνγή ησλ λέσλ γλψζεσλ πνπ απνθηήζεθαλ θαη έγηλαλ αληηθείκελν επεμεξγαζίαο κπνξεί λα γίλεη ζε παξφκνηεο θαηαζηάζεηο, κηα δηαδηθαζία πνπ απνηειεί ζρεδφλ ηνλ θαλφλα ζηε δαζθαινθεληξηθή δηδαζθαιία. Ζ εθαξκνγή ζε δηεπξπκέλα πεξηβάιινληα θαζψο επίζεο θαη ε αμηνπνίεζε ηεο απνθηεζείζαο γλψζεο γηα ηελ εξκελεία θαηλνκέλσλ απφ άιιεο γλσζηηθέο πεξηνρέο, ζε κεγαιχηεξν βαζκφ αθαίξεζεο απνηεινχλ δηαβαζκίζεηο ηεο εθαξκνγήο ηεο γλψζεο πξνο ηελ θαηεχζπλζε ελφο δηεξεπλεηηθνχ ζρεδηαζκνχ ηεο δαζθαινθεληξηθήο δηδαζθαιίαο. Ο έιεγρνο θαη ε αλαηξνθνδόηεζε αλαθέξνληαη ζηελ απνηίκεζε ηεο πνηφηεηαο ηεο εξγαζίαο ησλ καζεηψλ. Ο έιεγρνο, πνπ κπνξεί λα είλαη δηαγλσζηηθφο, δηακνξθσηηθφο ή θαη ηειηθφο, αλάινγν κε ηε ρξνληθή ζηηγκή πνπ εθαξκφδεηαη θαη ηε δηδαθηηθή ιεηηνπξγία πνπ έρεη είλαη δπλαηφ λα αλαθέξεηαη α) ζην επίπεδν θαηαλφεζεο ηλ καζεηψλ θαη β) ζηελ πνηφηεηα ησλ εξγαζηψλ ηνπο. Ζ αλαηξνθνδφηεζε ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζρεηίδεηαη κε ηε γεληθφηεξε εηθφλα ηνπ καζεηήο, ηνπ ηξφπνπ εξγαζίαο ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ θαη ηεο ζηάζεο ηνπ. ε απηήλ ηελ θάζε κπνξεί λα γίλεη επίζεο απνηίκεζε ηνπ δηδαθηηθνχ πεξηερφκελνπ θαη ηνπ καζεζηαθνχ απνηειέζκαηνο. Σν πξψην ζρεηίδεηαη κε ηε ζχλνςε (ιεθηηθή ή γξαθηθή) ηνπ πεξηερνκέλνπ δηδαζθαιίαο απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ. Σν καζεζηαθφ απνηέιεζκα αλαθέξεηαη ζηελ αλαηξνθνδφηεζε ηνπ καζεηή ζρεηηθά κε ην α) ηη έκαζε, β) ηη άιιαμε ή δηαθνξνπνηήζεθε ζε ζρέζε κε ηελ πξνεγνχκελε γλψζε, γ) ηη ζπγθξάηεζε ηδηαηηέξσο θαη δ) ηη ρξίδεη πεξαηηέξσ επεμήγεζεο, γηαηί δελ ην έρεη θαηαλνήζεη πιήξσο. Ζ κεηαγλσζηηθή αμηνιόγεζε αλαθέξεηαη ζηνλ αλαζηνραζκφ ζρεηηθά κε ηνλ ηξφπν εζσηεξηθήο δξάζεο, ηελ νξγάλσζε ηεο εξγαζίαο, ηε δηαδηθαζίαο επίιπζεο, ηελ απνδνηηθφηεηα ηνπ ηξφπνπ επίιπζεο θ.α. 3. ηε δηδαζθαιία πνπ πξνζαλαηνιίδεηαη ζηελ ελεξγνπνίεζε ηνπ καζεηή θαη πξνζαλαηνιίδεηαη ζηελ θαηαζηαζηαθή (καζεηνθεληξηθή) κάζεζε ηα βήκαηα δνκνχληαη κε ηέηνην ηξφπν ψζηε νη καζεηέο λα ζηεξίδνληαη ζηελ πνξεία ηεο επξεηηθήο κάζεζεο. Απηφ κπνξεί λα επηηεπρζεί θαιχηεξα, φηαλ ε πνξεία ηεο δηδαζθαιίαο πξνζαλαηνιίδεηαη ζηελ θαηαζθεπή ηεο γλψζεο βάζεη ηνπ νιηζηηθνχ κνληέινπ θαη έρεη κηα θπθιηθή θαη αλαηξνθνδνηνχκελε δηαδξνκή (Sofos 2010).

48 47 Μηα ηππηθή δφκεζε κηαο εθπαηδεπηηθήο δξάζεο πεξηιακβάλεη ηηο εμήο θάζεηο: Γηαηύπωζε δεηεκάηωλ πξνζαλαηνιηζκόο θαη πιεξνθόξεζε: Πξφθεηηαη γηα ηελ πιεξνθφξεζε ζρεηηθά κε ηελ αθνξκή πνπ κπνξεί λα είλαη έλα πξφβιεκα, κηα δνθηκαζία, κηα δξαζηεξηφηεηα θ.α.. ε απηφ ην ζηάδην ν εθπαηδεπηηθφο εζηηάδεη: a. ζε έλα δήηεκα/πξφβιεκα πνπ ζεσξείηαη ζεκαληηθφ ή θξίζηκν γηα ηελ θαζεκεξηλή θαηάζηαζε, b. ζηνλ ηξφπν εηζαγσγήο ησλ καζεηψλ ζην ζέκα, πνπ ζα πξέπεη λα είλαη ζρεηίδεηαη κε έλα δίιεκκα ή κηα θαηάζηαζε πξνο επίιπζε, c. ζηελ αλάδεημε/δηακφξθσζε ηνπ πεξηβάιινληνο εξγαζίαο θαη d. ζηελ νξγάλσζε ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ εξγαζίαο, πέξα απφ ηηο θαζηεξσκέλεο εξγαζίεο. Γηαηππψλνληαη εξσηήζεηο φπσο γηα παξάδεηγκα: Ση πξέπεη λα γίλεη; Πξέπεη λα θαηαζθεπαζηεί/λα εθπνλεζεί/λα θαηαζηξαθεί/λα αλαιπζεί θάηη; Πνηεο είλαη νη ζπγθεθξηκέλεο ζπλζήθεο; Πνηνο ζα ζπκκεηέρεη; Πνπ ζα πξαγκαηνπνηεζεί; ε θάζε πεξίπησζε δελ πξφθεηηαη γηα κηα παζεηηθή ελεκέξσζε, αιιά νη καζεηέο, νη νπνίνη ζπκκεηέρνπλ θαη ζηε θάζε ηεο δηαηχπσζεο ησλ εξσηεκάησλ, ζα πξέπεη λα έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα αλαζχξνπλ ηηο πιεξνθνξίεο πνπ ρξεηάδνληαη απηφλνκα, θαζψο επίζεο λα ζπγθεθξηκελνπνηήζνπλ ηα ζέκαηα πξνο επίιπζε θαη λα δηακνξθψζνπλ ελεξγά ηηο ζπλζήθεο εξγαζίαο. Απφ ηελ άιιε κεξηά νη εθπαηδεπηηθνί νξγαλψλνπλ έλα θαηάιιειν πεξηβάιινλ εξγαζίαο, ζπιιέγνπλ ηα αλαγθαία κέζα, πιηθά θαη δεδνκέλα θαη πξνηείλνπλ πεγέο πνπ ζα ρξεηαζηνχλ νη καζεηέο πξνθεηκέλνπ λα εξγαζηνχλ απηφλνκα. Γηα λα νξγαλψζνπλ ελεξγά πεξηβάιινληα εξγαζίαο πξέπεη λα ιάβνπλ ππφςε 1. ηνπο παξάγνληεο πνπ αλάιπζαλ πξσηχηεξα, π.ρ. ηελ πξνυπάξρνπζα γλψζε πνπ έρνπλ νη καζεηέο ζην ζέκα, 2. ηηο ππνζηεξηθηηθέο παξεκβάζεηο σο πξνο ηηο γλψζεηο, δεμηφηεηεο, κεζνδνινγία, ζηάζεηο θ.α. πξνθεηκέλνπ νη καζεηέο λα είλαη ζε ζέζε λα