Η αναζήηηζη ηηρ ηαςηόηηηαρ ζηην Κάδμω ηηρ Μέλπωρ Αξιώηη. Νίθνο Φαιαγθάο

Transcript

1 Η αναζήηηζη ηηρ ηαςηόηηηαρ ζηην Κάδμω ηηρ Μέλπωρ Αξιώηη Νίθνο Φαιαγθάο Ζ Κάδκσ, ε εξσίδα πνπ δαλείδεη ην φλνκά ηεο ζην ηειεπηαίν αθεγεκαηηθφ θείκελν ηεο Μέιπσο Αμηψηε, θάλεη ηελ πξψηε ηεο εκθάληζε ζην πξνεγνχκελν θείκελν ηεο ζπγγξαθέσο κε ηίηιν Τν ζπίηη κνπ. 1 Αλ θαη έρνπλ δηαηππσζεί ζεκαληηθέο παξαηεξήζεηο πνπ ζπλδένπλ ην πξφζσπν ηεο Κάδκσο κε δεηήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ θπξίσο ζηελ νκψλπκε λνπβέια, ε πεξαηηέξσ δηεξεχλεζε ηνπ ξφινπ ηεο Κάδκσο κπνξεί λα θσηίζεη θεληξηθά δεηήκαηα θαη ησλ δχν θεηκέλσλ. Έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα, φπσο ειπίδσ λα θαλεί, είλαη ην δήηεκα ηεο ηαπηφηεηαο πνπ ηίζεηαη κέζσ ηεο παξνπζίαο ηεο Κάδκσο κε δηαθνξεηηθφ γηα ηα δχν θείκελα ηξφπν. Σν Σπίηη κνπ εθδίδεηαη ην 1965 θαη, φπσο έρεη ζπρλά επηζεκαλζεί, είλαη έλα πνιπθσληθφ θη εηεξνγελέο κπζηζηφξεκα πνπ πεξηιακβάλεη πιήζνο πιεξνθνξηψλ, πεξηγξαθψλ θαη αθεγήζεσλ κε κνλαδηθφ θνηλφ ζηνηρείν ην φηη φια αθνξνχλ ην λεζί ηεο Μπθφλνπ θαη ηνπο θαηνίθνπο ηνπ. Ζ Γεξαζηκία Μειηζζαξάηνπ θάλεη ιφγν γηα «πθνινγηθφ κσζατθφ» θαη γηα «ζπγθεηκελνπνίεζε ησλ δηαθνξεηηθψλ ιφγσλ». 2 Ζ Μαίξε Μηθέ αλαθέξεηαη ζηελ «ηερληθή ηνπ θνιάδ» θαη ζε «ζπγθφιιεζε επεηζνδίσλ, ηα νπνία ζπξξάπηνληαη κεηαμχ ηνπο κε ην λήκα ηεο ρσξηθήο ζπγγέλεηαο». 3 Σέινο, ν Guy Saunier θάλεη ιφγν γηα «χιε επξεία θαη πνιπζχλζεηε, θαη σο έλα ζεκείν εηεξνγελή, πνπ απνθηά, ράξε ζηελ ηέρλε ηεο Αμηψηε, εληππσζηαθή ελφηεηα». 4 ε ηη αθξηβψο ζπλίζηαηαη ε ηέρλε απηή ηεο Αμηψηε, ράξε ζηελ νπνία ε «επξεία θαη 1 Οη παξαπνκπέο ζηα έξγα ηεο Αμηψηε γίλνληαη σο εμήο: γηα ην κπζηζηφξεκα Τν ζπίηη κνπ θαη «Κ» γηα ηελ λνπβέια Η Κάδκσ θαη αθνινπζεί ν αξηζκφο ηεο ζειίδαο ή ησλ ζειίδσλ, π.ρ. Κ: 64. Οη ππφινηπεο παξαπνκπέο γίλνληαη κε ην επψλπκν ηνπ ζπγγξαθέα (ή ηεο ζπγγξαθέσο), ηε ρξνληά έθδνζεο (ή δεκνζίεπζεο) θαη ηνλ αξηζκφ ηεο ζειίδαο (ή ησλ ζειίδσλ), π.ρ Saunier 2005: Γηα ηα πιήξε ζηνηρεία φισλ ησλ έξγσλ βι. ηε βηβιηνγξαθία ζην ηέινο. ηα παξαζέκαηα ρξεζηκνπνηνχληαη ηα αθφινπζα ζεκάδηα: [ ] φηαλ παξαιείπεηαη ηκήκα ηνπ θείκελνπ θαη [/] γηα ηελ αιιαγή παξαγξάθνπ. 2 Μειηζζαξάηνπ 1993: 62. Βι. αθφκα ζην ίδην Μηθέ 1996: 43, 48. Βι. αθφκα ζην ίδην Saunier 2005: 80. Βι. αθφκα ζην ίδην Αμίδεη λα ζεκεησζεί πσο ν ππφηηηινο ηνπ ζρεηηθνχ θεθαιαίνπ είλαη «απφ ηελ πεξηγξαθή ζηελ ζπγθφιιεζε». 1

2 πνιπζχλζεηε» χιε απνθηά «εληππσζηαθή ελφηεηα»; Ζ αλαδήηεζε ηεο απάληεζεο ζην εξψηεκα απηφ απνηειεί ην πξψην βήκα γηα ηελ δηεξεχλεζε ηνπ ξφινπ ηεο Κάδκσο ζην κπζηζηφξεκα Τν ζπίηη κνπ. Απηφ πνπ πξσηίζησο ζπγθξνηεί, γηα παξάδεηγκα, ηα εθηεηακέλα παξαζέκαηα απφ έγγξαθα ηεο ηνπξθνθξαηίαο, έλαλ θαηάινγν ησλ ηξειψλ ηεο Μπθφλνπ (θαη ησλ ζπλεζεηψλ ηνπο), εηεξφθιεηεο γεσγξαθηθέο θαη ιανγξαθηθέο πιεξνθνξίεο ζε έλα εληαίν θείκελν είλαη ε θσλή πνπ εθθέξεη ηελ αθήγεζε, ε νπνία παξακέλεη δηαθξηηηθά παξνχζα ζην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ θεηκέλνπ. ε νξηζκέλα κάιηζηα ζεκεία ε θσλή απηή απεπζχλεηαη ζηνπο αλαγλψζηεο πξνθεηκέλνπ λα ηνπο εηδνπνηήζεη γηα ηελ αιιαγή ηνπ ζέκαηνο, 5 γηα ηελ νινθιήξσζε κηαο παξέθβαζεο ζηελ αθήγεζε, 6 γηα έλα άικα ζην ρξφλν, 7 πξνθεηκέλνπ λα ηνπο επηζεκάλεη κηα ζχλδεζε κε θάηη πνπ πξνεγήζεθε, 8 λα ζπκπιεξψζεη θάηη πνπ μέραζε ή λα απνινγεζεί γηα ηηο επαλαιήςεηο. 9 Πέξα φκσο απφ ηελ θχξηα αθήγεζε, ε νπνία ελζσκαηψλεη πιήζνο ζηνηρείσλ, ηζηνξηθά θείκελα θαη θαζεκεξηλέο ηζηνξίεο, ππάξρεη κηα δεχηεξε, κηα παξάιιειε αθήγεζε, πνπ πεξηνξίδεηαη ζε κεκνλσκέλεο παξαγξάθνπο ή ζχληνκα θεθάιαηα θαη δηαθξίλεηαη ηππνγξαθηθά απφ ηελ πξψηε θαζψο είλαη ηππσκέλε κε πιάγηα ζηνηρεία. 5 «Σψξα φκσο ιέσ λ αθήζνπκε θαηά κέξνο ηα φζα θάλνπλ νη γάηνη θαη λα πνχκε ηίπνη άιιν.» (: 165), «Αο αθήζνκε ηψξα ηα φζα γίλνπληαη εθεί, θη αο ξίμνκε κηα καηηά ζηε ζάιαζζα.» (: 178). Γηα ηα απνζπάζκαηα απηά βι. θαη Μηθέ 1996: «Μα ηψξα αο μαλαπηάζσ απφ θεη πνπ απφκεηλα ζ εθείλν πνπ ζαο έιεγα.» (: 17), «Αιιά αο μαλάξζνκε ηψξα εθεί πνπ απνκείλακε, σο ζαο έιεγα.» (: 19), «Μα ε θνπβέληα καο, εδψ, ήηαλε αθφκα γηα ην Κάζηξν, πξέπεη ινηπφλ λα μαλαπηάζνπκε απφ θεη.» (: 154). Γηα ηα πξψηα δχν απνζπάζκαηα βι. θαη Μειηζζαξάηνπ 1993: «Ο θφζκνο φκσο βξίζθεηαη αθφκα πνιχ πην πίζσ, θαη είλαη πξνηηκφηεξν λα ηα πηάζνκε πάιη κε ηε ζεηξά.» (: 56), «Μα ηψξα αθφκα ν θαηξφο είλαη πίζσ. Καη νη δπν παηέξεο είλαη δσληαλνί» (: 64), «Πνιχ φκσο επξνρσξήζακε θαη ηψξα λα ζηαζνχκε γηαηί απηνί νη άλζξσπνη είλαη αθφκα δσληαλνί, θη φηη ζα έξζεη ε ψξα λα κέλεη ν λεθξφο άζαθηνο, ν θφζκνο δελ ην μέξεη [ ]» (: 175). Γηα ην ηειεπηαίν απφζπαζκα βι. Μηθέ 1996: «[ ] - ε Γεκαξρία, ηε ζπκάζηε, [ ] θαη άιια πνιιά ηά ρνκε πεη» (: 177), «Ο πξψηνο αδεξθφο είλαη απηφο, εθείλνπ ηνπ Γεκνζζέλε κε ηε κπέξηα νπνχ πηζηεχσ λα ηνλέ ζπκάζηε, θαζψο ηνλ έρνκε αλαθεξκέλν» (: 173). 9 «Ξεράζακε φκσο λα πνχκε πσο καδί κ φ,ηη επεξηζζέςαλ απφ ηελ νηθνγέλεηα εθείλνπ ηνπ ζθάξηνπ εκπφξνπ είλαη δπν ζπίηηα ζην λεζί: ηνπ ρσξηνχ θαη ηεο ρψξαο» (: 73), «Πνπ λα ην βάιεη ν λνπο ηνπ, πσο κεο ζε ηνχηνλ ηνλ Άη-Ληα εγίλεθε ε κεγάιε ζχλαμε θαη αρξεζηεχνληαο ηελ μέλε θπβέξλεζε γηα λα έρεη ν ξαγηάο εμνπζία γηα λα θπβεξληέηαη ν ηφπνο κνλαρφο ηνπ Αιιά λα κε ζπκπαζάηε, νπνχ ηψξα ην ιεζκφλεζα, πσο ζαο ην έρσ μαλαπεί.» (: 51-52). Γηα ην ηειεπηαίν απφζπαζκα βι. θαη Μειηζζαξάηνπ 1993: 62. 2

3 Σα ηκήκαηα απηά αθνξνχλ πάληα έλα θαη κφλν πξφζσπν, ην νπνίν νλνκάδεηαη Κάδκσ. 10 Σα ζχληνκα κέξε πνπ αλαθέξνληαη ζηελ Κάδκσ ηελ παξνπζηάδνπλ ζαλ κηα ζπγγξαθέα πνπ γξάθεη έλα κπζηζηφξεκα ηα βηνγξαθηθά ζηνηρεία ηεο Κάδκσο ηαπηίδνληαη κε απηά ηεο Μέιπσο Αμηψηε, ελψ ην θείκελν πνπ παξνπζηάδεηαη λα γξάθεη ε Κάδκσ έρεη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο θχξηαο αθήγεζεο, δειαδή ησλ κεξψλ απφ ην Σπίηη κνπ πνπ είλαη γξακκέλα κε φξζηα ζηνηρεία. Ζ νκαιή κεηάβαζε απφ ην δέθαην ηξίην ζην δέθαην ηέηαξην θεθάιαην επηβεβαηψλεη πσο ε αθεγήηξηα ηεο θχξηαο αθήγεζεο ηαπηίδεηαη κε ηελ Κάδκσ, ην πξφζσπν δειαδή πνπ απνηειεί ην αληηθείκελν ηεο δεχηεξεο αθήγεζεο κε ηα πιάγηα ζηνηρεία: 11 Γελ μέξσ. Γελ ην γξάθεη ε εθεκεξίδα. Γελ μέξσ αλ επήγε λα δεη πάλσ ζην θάληξν ηνπο ηα πξφζσπα πνπ ζ απηά ρξσζηά ηελ ηχρε ηε δηθή ηνπ, ν θχξηνο Χλάζεο, δελ ην μέξσ, δελ αθνχζηεθε. (: 158) Πώο λα ην μέξεη ε Κάδκσ. Αθνύ θαηνηθεί έμσ από ηα ειιεληθά πιαίζηα. (: 159) 12 Ζ Κάδκσ έρεη πξσηνεκθαληζηεί σο δξσλ πξφζσπν ζην ηέηαξην θεθάιαην, 13 ελψ φζν πξνρσξά ην έξγν νη ελφηεηεο θαη ηα ζχληνκα θεθάιαηα πνπ αλαθέξνληαη ζε απηήλ, πάληα ηππσκέλα κε πιάγηα ζηνηρεία, γίλνληαη νινέλα ζπρλφηεξα θαη πεξηζζφηεξν εθηελή. ηα ηκήκαηα απηά ηνπ έξγνπ πεξηγξάθνληαη θπξίσο ζηαζκνί απφ ηελ εμνξία ηεο 14 θαη νη ζπλζήθεο θάησ απφ ηηο νπνίεο γξάθεη ην κπζηζηφξεκά ηεο. 15 ηηο ζχληνκεο απηέο παξελζέζεηο ε ζπλέρηζε ηεο ζπγγξαθήο παξνπζηάδεηαη ζπρλά σο κηα αλάγθε γηα ηελ Κάδκσ: 10 Βι. Μειηζζαξάηνπ 1993: θαη Saunier 2005: 83, 87. Σελ Κάδκσ ζεσξεί ν Saunier (2005: 80) persona ηεο Αμηψηε. Πξβι. θαη ηελ άπνςε ηεο Μηθέ (1996: 36), ε νπνία ραξαθηεξίδεη ηελ Κάδκσ «λέν αθεγεκαηηθφ εγψ». 11 Παξά ην γεγνλφο φηη νη δχν αθεγήζεηο αλαθέξνληαη ζε δηαθνξεηηθέο πξαγκαηηθφηεηεο, θαζψο ε κηα έρεη σο αληηθείκελν ηελ Κάδκσ ελψ ε άιιε δεκηνπξγείηαη απφ απηήλ, ππάξρνπλ θη άιιεο ζπλδέζεηο αλάκεζα ζηηο δχν αθεγήζεηο. Γηα παξάδεηγκα, ην ελδέθαην θαη ην δσδέθαην θεθάιαην ζπλδένπλ κηα αλαθνξά ζην θπηφ «απήγαλνο» (: 140, 141) αιιά θαη ην θνηλφ ζέκα ηεο μεληηηάο (: ). Βι. θαη ηηο ζπλδέζεηο πνπ εληνπίδεη ε Μηθέ (1996: 38-40) αλάκεζα ζηηο δχν αθεγήζεηο, ή, αιιηψο, αλάκεζα ζην κπζνπιαζηηθφ θαη ην κεηακπζνπιαζηηθφ επίπεδν, φπσο ηα νλνκάδεη. 12 ηα παξαζέκαηα απφ ηελ δεχηεξε αθήγεζε δηαηεξνχληαη ηα πιάγηα ζηνηρεία. 13 Παξνπζηάδεη αλακθίβνια ελδηαθέξνλ πσο ε πξψηε αλαθνξά ζηελ Κάδκσ γίλεηαη κεηά ηελ θαηά ιέμε επαλάιεςε ησλ πξψησλ θξάζεσλ ηνπ πξψηνπ θεθαιαίνπ: «Όηαλ έλαο κεραληθόο απ ηελ πξσηεύνπζα ήξζε γηα πξώηε θνξά ζηε δσή ηνπ ζ εθείλν ην λεζί, θαη ηα ινηπά θαη ηα ινηπά, ε Κάδκσ δελ είρε ζπκπιεξώζεη αθόκα ην κπόη ηεο.» (: 53). 14 Βι. γηα παξάδεηγκα : Βι. γηα παξάδεηγκα :

4 Σηε καθξηλή πνιηηεία έξρνληαη θαη ηελ απαληνύλ ν γηαιόο κε ηα ςάξηα ηνπ θη νη άλζξσπνη κε ην λεζί θαη ηόηε είπε ε Κάδκσ πσο ζα ηε ζπλερίζεη απηή ηελ ηζηνξία. Θα ηελ πάεη πην πέξα. Χέξη αόξαην ηελ νδεγεί γηα λα ην πάεη πην πέξα απηό ην αζήκαλην πξάκα, ην ιίγν. Κη ίζσο λα ηελ νδεγνύλε νη λεθξνί. (: 82) 16 Σν απφζπαζκα απηφ, φπσο θαη ηα νκφινγά ηνπ φπνπ ζεκαηνπνηείηαη ε δηαδηθαζία ηεο ζπγγξαθήο, παξνπζηάδεη ηελ θχξηα αθήγεζε ιηγφηεξν σο πινπνίεζε ελφο γλσζηνχ απφ πξηλ ζρεδίνπ θαη πεξηζζφηεξν σο απνηέιεζκα κηα δηαδηθαζίαο ηκεκαηηθήο θαηαζθεπήο. 17 Σαπηφρξνλα φκσο ππνβάιιεη θαη ηελ αληίιεςε πσο ε θχξηα αθήγεζε ραξαθηεξίδεηαη απφ ελφηεηα θαη ζπλνρή εθφζνλ ππάξρεη έλα (έζησ θαη πιαζκαηηθφ) πξφζσπν, ε Κάδκσ, ε νπνία έρεη αλάγθε λα αθεγεζεί φια φζα πεξηέρνληαη ζε απηήλ. 18 Σίζεηαη έηζη θαη ην δήηεκα ησλ αηηίσλ ηεο ζπγγξαθηθήο πξάμεο, ηίζεηαη δειαδή ην εξψηεκα γηαηί ε Κάδκσ έρεη αλάγθε λα ηα αθεγεζεί φια απηά. Μηα αβέβαηε απάληεζε πξνηείλεηαη ήδε απφ ην παξαπάλσ απφζπαζκα: ππάξρεη θάηη πνπ ηελ νδεγεί θαηά ηελ ζπγγξαθή, έλα «ρέξη αφξαην» ή ίζσο νη λεθξνί. Μηα πην ζπγθεθξηκέλε απάληεζε πξνζθέξεηαη ίζσο ηελ επφκελε θνξά πνπ εκθαλίδεηαη σο πξφζσπν ε Κάδκσ ηξία θεθάιαηα αξγφηεξα. θελέο απφ ηηο αλαγθαζηηθέο ηεο κεηαθηλήζεηο γίλνληαη ε αθνξκή λα αλαθεξζεί κηα έιιεηςή ηεο, δελ έρεη εζληθφηεηα: Τν ζύλνιν απνηειείηαη από εζληθόηεηεο δηάθνξεο, θαη ηελ Κάδκσ, βαζηώληαο ην ζάθθν ηεο. Πνπ απηή δελ αλήθεη όκσο ζε εζληθόηεηα, ηελ έρνπλε ζβεζκέλε απ ηα ραξηηά. [/][ ] Γελ έρεη γηα ηελ Κάδκσ δξόκν ηνπ γπξηζκνύ. (: 106). 19 Έηζη ε Κάδκσ, ρσξίο εζληθφηεηα θαη ρσξίο δξφκν γπξηζκνχ, είλαη πηζαλφλ λα επηδεηά κέζσ ηεο αθήγεζεο αθξηβψο απηά, λα επαλαθηήζεη δειαδή ηελ εζληθφηεηά ηεο, λα βξεη έλαλ «δξφκν ηνπ γπξηζκνχ». Ο Guy Saunier πηζηεχεη πσο αθνξκή γηα ηε ζπγγξαθή ηνπ έξγνπ είλαη «ε ίδηα ε απνπζία θαη ε επηζπκία ηνπ λφζηνπ» θαη ζθνπφο 16 Αμίδεη λα ζεκεησζεί πσο ζην απφζπαζκα απηφ απφ ην πέκπην θεθάιαην φρη κφλν ηα πξφζσπα αιιά θαη ηα ζέκαηα ηεο αθήγεζεο παξνπζηάδνληαη λα επηζθέπηνληαη ηελ αθεγήηξηα Κάδκσ θαη νη λεθξνί λα ηελ «νδεγνχλ». Σα ζέκαηα απηά ζα αλαπηπρζνχλ πεξηζζφηεξν ζηελ Κάδκσ βι. παξαθάησ. 17 Πξβι. θαη Μηθέ 1996: Βι. θαη «[ ] - λα ζπλερίζεη, είπε, ή λα κελ ζπλερίζεη; [/] Η Κάδκσ θάζηζε ζηελ θαξέθια θαη κπξνζηά ηεο ην ηξαπέδη. Έρεη λα γξάςεη ζήκεξα θάηη πνιύ επίθαηξν.» (: 142), «Γηαηί πνιύ θαζπζηέξεζε κε όια ηα ηξνκεξά γεγνλόηα. Καη κήπσο δελ πξνιάβεη. Πξέπεη απόςε λ αξρίζεη λα γξάθεη γηα κηα γεηηνληά.» (: 160), «Τώξα ζέιεη λα ζπκεζεί θη έλα άιιν ζπίηη, όπνπ εθώλαδε κεο ζηα εξείπηα έλα βξαρλό πεξηζηέξη, κα ε Κάδκσ απόςε δελ έρεη θαηξό γηα ην πεξηζηέξη, βηάδεηαη. Άιιε θνξά απηό. Άιιε θνξά.» (: 185). 19 Βι. θαη «Τώξα κνηξάδνπλ ζην αεξνπιάλν ηα ραξηηά ηεο εμόδνπ: όλνκα ηνπ επηβάηε, θαηνηθία, παηξίδα. Απηό ην ηειεπηαίν ζπιινγίδεηαη ε Κάδκσ Βαζηιηθή ππνγξαθή ηεο ην είρε αθαηξέζεη. Έηζη ε Κάδκσ άθεζε εθείλν ην ρώξν, ηεο πιεξνθνξίαο, ιεπθό.» (: 199). 4

5 ηνπ έξγνπ ε «ινγνηερληθή αλαπαξάζηαζε ηνπ ρακέλνπ θφζκνπ». 20 Θα κπνξνχζε σζηφζν λα ππνζηεξηρζεί πσο ν λφζηνο πξαγκαηνπνηείηαη ζε έλα ζπκβνιηθφ επίπεδν, θαζψο ζην κπζηζηφξεκα δελ παξνπζηάδεηαη ηφζν έλαο ρακέλνο φζν έλαο μαλαθεξδηζκέλνο θφζκνο. Έηζη ην «αφξαην ρέξη» πνπ νδεγεί ζηελ ζπξξαθή φισλ απηψλ ησλ πιεξνθνξηψλ, ησλ παξαζεκάησλ θαη ησλ αθεγήζεσλ πνπ ζπγθξνηνχλ Τν ζπίηη κνπ ζα κπνξνχζε λα είλαη ε επηζπκία ηεο Κάδκσο λα νηθεησζεί κηα ηαπηφηεηα, φρη εθείλε ηεο Διιελίδαο πνπ ηεο ζηέξεζαλ, αιιά ηελ ιηγφηεξν επξεία ηαπηφηεηα ηεο Μπθνληάηηζζαο. Με απηφλ ηνλ ηξφπν κπνξεί λα ελλνεζεί θαη ε επηινγή ηνπ ηίηινπ Τν ζπίηη κνπ: 21 ε Κάδκσ επηρεηξεί λα παξνπζηάζεη ηηο εηθφλεο, ηηο κλήκεο θαη ηηο αθεγήζεηο πνπ ζπγθξνηνχλ ηελ ηαπηφηεηά ηεο, λα δειψζεη πνηα είλαη ζπγθεληξψλνληαο θαη παξαζέηνληαο φια φζα γλσξίδεη θαη φια φζα κπνξεί λα βξεη γηα ην ζπίηη ηεο, γηα ηελ ηδηαίηεξε παηξίδα ηεο, ηελ Μχθνλν. 22 Δπνκέλσο ε Κάδκσ ζην κπζηζηφξεκα Τν ζπίηη κνπ δελ είλαη κφλν ε αθεγήηξηα πνπ δηαθξηηηθά παξνχζα κέζα ζηελ αθήγεζε θαη ελίνηε απεπζπλφκελε ζηνπο αλαγλψζηεο ζπγθξνηεί κε ηελ κεζνιάβεζε ηεο εηεξφθιεηεο αθεγεκαηηθέο ςεθίδεο ζε κηα εληαία αθήγεζε, αιιά θπξίσο ην πξφζσπν εθείλν πνπ θαηαθεχγεη ζηελ γξαθή πξνθεηκέλνπ λα επαλανηθεησζεί ηελ ηδηαίηεξε ηαπηφηεηά ηεο. Ζ Κάδκσ αθεγήηξηα, αιιά ελίνηε θαη πξφζσπν, ηνπ κπζηζηνξήκαηνο Τν ζπίηη κνπ δίλεη ην φλνκά ηεο ζην ηειεπηαίν αθεγεκαηηθφ θείκελν ηεο Αμηψηε πνπ εθδίδεηαη επηά ρξφληα αξγφηεξα, ην Ζ δξαζηηθφηεξε ίζσο αιιαγή πνπ ζπκβαίλεη ζηε 20 Saunier 2005: Γηα ην ζεκαζηνινγηθφ εχξνο πνπ πξνζιακβάλεη ε έλλνηα ηνπ «ζπηηηνχ» ζην κπζηζηφξεκα απηφ βι. ην ζρφιην ηεο Κάδκσο γηα ηνπο θαηνίθνπο ηεο Βαξζνβίαο: «Κη έιεγε ν θόζκνο: πώο λα δήζεηο ρσξίο ζπίηη [ ] Κη είπε ν πιεζπζκόο πνπ καδεύηεθε πνιύο-πνιύο λα βιέπεη: ηη σξαία πνύ είλαη! θαη ηώξα ζα κπνξνύκε λα δήζνκε γηαηί πώο λα δεηο αλ δε γλσξίδεηο ηνπ ηόπνπ ζνπ ην ζπίηη θαη λα κε ζε γλσξίδεη Ήζειε απηόο ν θόζκνο, κόιν πνπ δεκηνύξγεζε ηόζα θαη ηόζα ζηελ ηξνρηά ησλ δηεζλώλ επαλαζηάζεσλ, λα θνπβαιεί ηελ ηζηνξία ηνπ ηόπνπ ηνπ ζηελ πιάηε.» (: 183). Βι θαη ηηο δηαθνξεηηθέο ζεκαζίεο πνπ απνδίδεη ζηνλ ηίηιν ν Saunier (2005: 80 πξβι. θαη 88-89). 22 Ο Saunier (2005: 92) θαηαιήγεη ζε έλα παξφκνην ζπκπέξαζκα, απνδίδνληαο φκσο αληί γηα ηελ Κάδκσ κάιινλ ζηελ ίδηα ηελ Μέιπσ Αμηψηε ηελ αλαδήηεζε ηεο ηαπηφηεηαο: «Ζ αιιαγή ησλ ηζηνξηθψλ ζπλζεθψλ, θαη ζπγθεθξηκέλα ηεο ζέζεο ηεο Αμηψηε, καδί κε εζσηεξηθέο ινγνηερληθέο αλάγθεο, έρνπλ πξνθαιέζεη εθπιεθηηθή αλάπηπμε ησλ ηερληθψλ αλαδεηήζεσλ ηεο ζπγγξαθέσο, αιιά ν χζηαηνο ζθνπφο ηεο, ε αλαπαξάζηαζε ελφο ρακέλνπ νηθείνπ θφζκνπ, θαη ε αλαδήηεζε κέζσ ηνχηνπ ηεο ηαπηφηεηάο ηεο, ζπγγελεχεη πνιχ κε ην ζθνπφ ηεο ζπγγξαθέσο ηνπ πξψηνπ βηβιίνπ, Γύζθνιεο λύρηεο: ηελ αλαθάιπςε απφ ηελ εξσίδα θαη ε παξνπζίαζε ζηνλ αλαγλψζηε ηνπ ίδηνπ κέξνπο ηεο Διιάδαο». Πξβι. θαη Saunier 2005: Γηα ηε ζρέζε ησλ δχν θεηκέλσλ βι. Saunier, ν.π., 93-94, Δλψ ζην κπζηζηφξεκα Τν ζπίηη κνπ ππήξραλ ηα κέξε πνπ ε Κάδκσ πξαγκαηνπνηνχζε ηελ αθήγεζε θαη κέξε φπνπ ηελ 5

6 λνπβέια Η Κάδκσ είλαη πσο ν ιφγνο εθθέξεηαη θπξίσο ζε δεχηεξν εληθφ πξφζσπν. 24 Ζ αζπλήζηζηε απηή γξακκαηηθή επηινγή γίλεηαη αθφκα πην αλνίθεηα κφιηο γίλεη αληηιεπηφ πσο ε θσλή ηεο αθήγεζεο ζε δεχηεξν εληθφ πξφζσπν δελ δεκηνπξγεί θαζφινπ ηελ αίζζεζε ελφο δηαιφγνπ θαζψο ζηελ νπζία δελ ππάξρεη παξά κφλν έλα πξφζσπν, θαη κάιηζηα φρη απηφ πνπ εθθέξεη ηελ αθήγεζε αιιά απηφ ζην νπνίν ε αθήγεζε απεπζχλεηαη. 25 Γηα παξάδεηγκα, ζηελ πξψηε ζειίδα δηαβάδνπκε: Μφιηο ηψξα άλνημεο ηα κάηηα ζνπ, είλαη πξσί. Φζηλφπσξν θπζηθά, αθνχ ηφηε γίλνληαη πάληα νη κεηαθνκίζεηο. Γηα πξψηε θνξά άλνημεο ηα κάηηα ζνπ κέζα ζε ζπίηη φπνπ ζα θαηνηθήζεηο κφλε ζνπ. Δζχ πάλησο ην ζέιεζεο. (Κ: 7) πσο θαίλεηαη ήδε απφ ην απφζπαζκα απηφ, ε αθήγεζε παξέρεη ζηνπο αλαγλψζηεο πιεξνθνξίεο, εηθφλεο θαη ζθέςεηο φρη ηνπ αθεγεηή (ή ηεο αθεγήηξηαο), αιιά ηνπ δέθηε ηεο αθήγεζεο, ηνπ πιαζκαηηθνχ δειαδή πξνζψπνπ, ην νπνίν ε ίδηα ε εθηχιημε ηεο αθήγεζεο δεκηνπξγεί. 26 πσο επηζεκαίλεη ν Gérard Genette, φηαλ ππάξρεη αθήγεζε ζε δεχηεξν πξφζσπν ν ήξσαο, ην δξσλ πξφζσπν ηνπ έξγνπ, ηαπηίδεηαη κε ηνλ δέθηε ηεο αθήγεζεο. 27 Ο Philippe Lejeune εμεηάδνληαο ην ίδην δήηεκα, δειαδή ηελ αθήγεζε ζε δεχηεξν πξφζσπν, αιιά γηα ηελ πεξίπησζε ηνπ απηνβηνγξαθηθνύ ιόγνπ (discours autobiographique) ππνζηεξίδεη πσο ε δεπηεξνπξφζσπε αθήγεζε ζπληζηά κηα ζεαηξηθή απφδνζε ελφο εζσηεξηθνχ δηαιφγνπ. 28 Με αθνξκή ηελ άπνςε απηή ηνπ Lejeune, ν Genette ζεκεηψλεη πσο γηα ηα απηνβηνγξαθηθά θείκελα ζε παξαθνινπζνχζακε ζε ηξηηνπξφζσπε αθήγεζε λα κεηαθηλείηαη αλάκεζα ζε ηφπνπο εμνξίαο θαη λα εηνηκάδεηαη λα γξάςεη, εδψ ηα δχν απηά επίπεδα κνηάδνπλ λα ππάξρνπλ αμερψξηζηα. 24 Πεξηνξηζκέλε ρξήζε δεχηεξνπ εληθνχ πξνζψπνπ ππάξρεη θαη ζην Σπίηη κνπ. Π.ρ. «Πνιιά ηέηνηα δεηήκαηα ήηαλε γηα λα πεηο, φκσο δε ζα ηα πεηο, δελ είλαη ψξα ηψξα γηα ηέηνηνπ είδνπο φλεηξα» (: 95). Βι. θαη Saunier 2005: 114, ζεκ Δλδεηθηηθφ ηεο πεξηνξηζκέλεο ρξήζεο ηνπ δεχηεξνπ πξνζψπνπ ζηελ αθήγεζε είλαη ην γεγνλφο πσο δελ εμεηάδεηαη ε ρξήζε ηνπ ζε ζεκαληηθέο αθεγεκαηνινγηθέο κειέηεο. Βι. ελδεηθηηθά Cohn 1983 (ηα δχν κέξε ηνπ βηβιίνπ εμεηάδνπλ ην ηξίην θαη ην πξψην πξφζσπν αληίζηνηρα) θαη Booth 1983: Γηα κηα επηζθφπεζε ησλ δεηεκάησλ πνπ ζέηεη ε δεπηεξνπξφζσπε αθήγεζε βι. Fludernik 1994: θαη DelConte Πξβι. Cornis-Pope Ο «δέθηεο ηεο αθήγεζεο» («narrataire» ζηα γαιιηθά, «narratee» ζηα αγγιηθά) δηαθνξνπνηείηαη απφ ηνλ «αθεξεκέλν αλαγλψζηε» θαζψο ζηνλ πξψην απεπζχλεηαη ε αθήγεζε ελψ ν δεχηεξνο είλαη ν πιαζκαηηθφο απνδέθηεο ηνπ ζπλφινπ ηνπ ινγνηερληθνχ έξγνπ. Καη νη δχν (δέθηεο ηεο αθήγεζεο, αθεξεκέλνο αλαγλψζηεο) δηαθέξνπλ βέβαηα απφ ηνλ θάζε ζπγθεθξηκέλν αλαγλψζηε, ν νπνίνο δελ αλήθεη ζηελ θεηκεληθή αιιά ζηελ ηζηνξηθή πξαγκαηηθφηεηα ηεο θάζε επνρήο. Βι. Lintvelt 1989: (Lintvelt 1991: ). Πξβι. Todorov 1968: 67 (Σνληφξνθ 1989: 81). Ο φξνο έρεη απνδνζεί ζηα ειιεληθά θαη σο «απνδέθηεο ηεο αθήγεζεο». Βι. π.ρ. Abrams 2009: 59 (ιήκκα: «αθήγεζε θαη αθεγεκαηνινγία»). 27 Genette 1983: 92. Παξφιν πνπ ε ηαχηηζε δέθηε ηεο αθήγεζεο θαη δξψληνο πξνζψπνπ κνηάδεη λα είλαη ε ζπλεζέζηεξε πεξίπησζε γηα ηηο δεπηεξνπξφζσπεο αθεγήζεηο (ή ηνπιάρηζηνλ γηα ηηο γλσζηφηεξεο απφ απηέο) βι. θαη ην πιήξεο δηάγξακκα ζρέζεσλ κεηαμχ αθεγεηή, δέθηε ηεο αθήγεζεο θαη πξσηαγσληζηή (δειαδή δξψληνο πξνζψπνπ) πνπ εμεηάδεη ν DelConte (2003). 28 Lejeune 1980:

7 δεχηεξν πξφζσπν αθξηβψο επεηδή ην δξσλ πξφζσπν ηνπ έξγνπ είλαη φρη ν αθεγεηήο αιιά ν δέθηεο ηεο αθήγεζεο, δελ κπνξνχκε λα θαηαιάβνπκε κε πνηα πιεπξά ηαπηίδεηαη ν ζπγγξαθέαο, θαη βέβαηα μέξνπκε, ή ππνζέηνπκε, φηη ν ζπγγξαθέαο βξίζθεηαη παληνχ. 29 Απηφ κνηάδεη λα είλαη έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα δεηήκαηα πνπ ηίζεληαη ζηελ Κάδκσ: αθξηβψο εμαηηίαο ηεο ρξήζεο ηνπ δεχηεξνπ πξνζψπνπ ε ζρέζε αλάκεζα ζηνλ αθεγεηή (ή ηελ αθεγήηξηα) θαη ηνλ δέθηε ηεο αθήγεζεο παξακέλεη κάιινλ λεθειψδεο, ελψ αθφκα πην αηληγκαηηθή είλαη ίζσο ε ζρέζε ησλ δχν κε ην ηζηνξηθφ πξφζσπν ηεο ζπγγξαθέσο ηνπ έξγνπ. 30 Αθφκα θαη ην φλνκα Κάδκσ πνπ δίλεη θαη ηνλ ηίηιν ηνπ έξγνπ δελ είλαη απφ ηελ αξρή ζαθέο πσο αλήθεη ζηνλ δέθηε ηεο αθήγεζεο θαζψο ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο ην φλνκα απηφ εκθαλίδεηαη ζε πξνηάζεηο δηαηππσκέλεο ζε ηξίην αληί γηα ην ζχλεζεο δεχηεξν εληθφ πξφζσπν. Παξνπζηάδεη, σζηφζν, ελδηαθέξνλ ην φηη απνδίδεηαη κε κεγάιε ζαθήλεηα ην φλνκα Κάδκσ ζηνλ δέθηε ηεο αθήγεζεο ζην ηέινο ζρεδφλ ηεο λνπβέιαο: Ακέζσο εθείλε ηελ πξψηε λχρηα πνπ γχξηζεο ζηελ παηξίδα ζνπ, ήξζαλ θάπνηεο θσλέο λα ζε ραηξεηήζνπλ εζέλα, ηελ Κάδκσ, ηελ ψξα πνπ θνηκφζνπλ. Ή κήπσο είζαη μππλεηή; [/] ρη, φρη! Δίλαη πξαγκαηηθά ηα επεηζφδηα πνπ νλεηξεχεζαη. (Κ: 108) Ο δέθηεο ηεο αθήγεζεο, ην δξσλ πξφζσπν ηνπ έξγνπ νλνκάδεηαη ινηπφλ Κάδκσ θαη, ζχκθσλα κε ην απφζπαζκα απηφ, νλεηξεχεηαη ηελ πξαγκαηηθφηεηα. 31 πσο έγηλε θαη γηα ην Σπίηη κνπ, ζα εμεηαζηνχλ νη ηξφπνη κε ηνπο νπνίνπο παξνπζηάδεηαη ε Κάδκσ ζηελ νκψλπκε πηα λνπβέια κε ζηφρν λα θσηηζηεί ε ιεηηνπξγία πνπ επηηειεί ζηελ νηθνλνκία απηήο ηεο αθήγεζεο. Ζ Κάδκσ είλαη ζπγγξαθέαο 32 θαη ην παξειζφλ ηεο ηαπηίδεηαη κε απηφ ηεο Μέιπσο Αμηψηε, φπσο αθξηβψο ζπλέβαηλε δειαδή θαη κε ηελ Κάδκσ ηνπ κπζηζηνξήκαηνο Τν ζπίηη κνπ. Γηα παξάδεηγκα, ζην θεθάιαην «Πνιηηείεο», ε αθεγήηξηα πξνηξέπεη ηελ Κάδκσ λα θιείζεη ηα κάηηα θαη λα δεη ηα κέξε απ φπνπ 29 Genette 1983: 92, ζεκ Ο Saunier (2005: 93) ππνζηεξίδεη πσο «νιφθιεξε Η Κάδκσ απνηειείηαη απφ ζθέςεηο ηεο εξσίδαο, ε νπνία απεπζχλεηαη θαη αξρήλ ζηνλ εαπηφ ηεο, ζε δεχηεξν πξφζσπν». Ζ Μηθέ (1996: 78, 80) θάλεη ιφγν γηα «κπζνπιαζηηθή απηνβηνγξαθία» θαη γηα νξγάλσζε ηνπ αθεγεκαηηθνχ πιηθνχ «γχξσ απφ ηελ εζσηεξηθή εζηίαζε ελφο πξνζψπνπ». Ζ Σαηηάλα Γθξίηζε-Μηιιηέμ (1993: 78) πηζηεχεη πσο ην δεχηεξν πξφζσπν «ππνδειψλεη κηα μέλσζε, κηα δηάζηαζε απφ ην εγψ, κηαλ απφζηαζε αζθαιείαο απφ ην αληηθεηκεληθνπνηεκέλν ζψκα». Πξβι. αθφκα Καθαβνχιηα 2003: 102 θαη Αλαγλσζηνπνχινπ 1992: Οη θσλέο πνπ έξρνληαη λα ηελ ραηξεηήζνπλ, φπσο καο δείρλνπλ άιια ζεκεία ηνπ θεηκέλνπ, είλαη νη θσλέο ησλ πξνζψπσλ ησλ πξνεγνχκελσλ έξγσλ ηεο Αμηψηε. Γηα ην ζέκα απηφ βι. παξαθάησ. 32 Βι. π. ρ. «Γηαηί ν άιινο, ν πιεζίνλ, ν αλαγλψζηεο ζνπ, αο πνχκε, πψο λα ζε θαηαιάβεη.» (Κ: 67). 7

8 πέξαζε ζηα «ηαμίδηα [ηεο] ηα αλαγθαζηηθά», θαη ηα κέξε απηά ηαπηίδνληαη κε ηα κέξε ηνπ αλαγθαζηηθνχ μεληηεκνχ ηεο ζπγγξαθέσο απφ ην 1947 σο ην ηελ Κάδκσ επίζεο απνδίδεηαη θαη ην ζπγγξαθηθφ παξειζφλ ηεο Αμηψηε: ε Κάδκσ έρεη γξάςεη ην πνίεκα Κνληξακπάλην, 34 θαη έρεη δεκηνπξγήζεη ηελ Ηζκήλε θαη ηνλ Αιέμαλδξν απφ ηηο Γύζθνιεο λύρηεο, ηελ Άλλα θαη ηελ Μαξία απφ ην Θέιεηε λα ρνξέςνκε Μαξία;, αθφκα θαη ηελ ζπλνλφκαηή ηεο Κάδκσ απφ ην Σπίηη κνπ. 35 Παξφια απηά, δελ πξέπεη λα ζεσξείηαη ε Κάδκσ ηνπ νκψλπκνπ αθεγήκαηνο πξφζσπν πνπ ηαπηίδεηαη κε ηελ ζπγγξαθέα Μέιπσ Αμηψηε. 36 Γηα ην φλνκα Κάδκσ ε Μαίξε Μηθέ επηζεκαίλεη πσο είλαη «θαη αλαινγία ζρεκαηηζκέλν» απφ ηνλ κπζηθφ Κάδκν θαη «θαη αληηζηνηρία κε ην φλνκα Μέιπσ». 37 Ζ ζρέζε αλάκεζα ζηελ Κάδκσ θαη ηελ ζπγγξαθέα ηνπ νκψλπκνπ έξγνπ, ζα κπνξνχζε λα εηπσζεί φηη είλαη ίδηα κε ηε ζρέζε πνπ έρνπλ ηα νλφκαηά ηνπο, Κάδκσ θαη Μέιπσ (δηζχιιαβα παξνμχηνλα θαη ηα δχν, κε ίδηα θαηάιεμε θαη θιίζε), κηα ζρέζε φρη ηαχηηζεο αιιά αλαινγίαο ή ίζσο αληαλάθιαζεο. Κη απηφ γηαηί θαη ε ίδηα ε ππφζηαζε ηεο Κάδκσο δελ είλαη απφιπηα αλζξψπηλε θαζψο είλαη κνηξαζκέλε, φπσο έρεη ζπρλά επηζεκαλζεί, αλάκεζα ζηε δσή θαη ηνλ ζάλαην, 38 αλάκεζα ζηελ εκπεηξία ηνπ παξφληνο θαη ην παξειζφλ ηεο γξαθήο, 39 αιιά αθφκε θαη αλάκεζα ζην φλεηξν θαη ηελ πξαγκαηηθφηεηα, φπσο ζην 33 «Σψξα θιείζε ηα κάηηα ζνπ θαη θνίηαδε ην ζθνηάδη. Πάλσ ζην καμηιάξη ε ξάρε ζνπ, θαη νη βνιβνί ησλ καηηψλ ζνπ λα πεξηζηξέθνληαη αζηακάηεηα. Γηα λα κπνξείο λα βιέπεηο. Αιιά ηη λα δεηο ηψξα κέζα ζην ράνο ηεο κνλαμηάο. ια ηα ηαμίδηα ζνπ ηα αλαγθαζηηθά: αλ Μαξίλν, Γέλνβα, Αικπηζφια, Μπειάξηα, Ρψκε, Ρίκηλη, Παξίζη, Νεάπνιε, Παπζίιηπν, Βαξζνβία, Βνπιγαξία, Νηάλζηγθ, Εαθνπάλε, Γξέζδε Βεξνιίλν» (Κ: 73-74). Πξβι. Διεγκίηνπ 1993: «Έλα ηξαγνχδη δηθφ ζνπ. Καζψο ην ιέλε, έλα πνίεκα. «Κνληξακπάλην». Ήηαλ ν ηίηινο ηνπ. ηίρνη πνπ κεηαπνηήζεθαλ εδψ θη εθεί. Διάρηζηα άιισζηε.» (Κ: 66-67). 35 Βι. γηα παξάδεηγκα απφ ην θεθάιαην κε ηίηιν «πλάληεζε»: «ήκεξα φκσο ήξζε ην παξειζφλ ζνπ, γηα λα ζε ζπλαληήζεη. Ζ Άλλα, ε Μαξία, ε Ηζκήλε, ε Κάδκσ, φια ηα νλφκαηα πνπ έπιαζεο, νη θαηαζηάζεηο πνπ θαληάζηεθεο, νη Μηρειίλεο πνπ ζπληξφθηαζεο. Δθεί, κέζα ζ απηέο ηηο ζειίδεο έδεζεο θαη κεγάισζεο Δθεί είλαη ην παξειζφλ ζνπ.» (Κ: 28-29). Βι. αθφκα ελδεηθηηθά Κ: 11, 55-56, 68. Γηα ην δήηεκα απηφ βι. θαη Μηθέ 1996: 78-79, θαη Saunier 2005: Ο Saunier (2005: 98) ππνζηεξίδεη πσο «ηα έξγα ηεο Αμηψηε πεξηέρνπλ απηνβηνγξαθηθά ζηνηρεία, δελ είλαη φκσο απηνβηνγξαθηθά». 37 Μηθέ 1996: 51. Ο Saunier (2005: ) εθθηλψληαο αθξηβψο απφ απηήλ ηελ νκνηφηεηα ηεο δνκήο ησλ δχν νλνκάησλ εληνπίδεη ηελ αληαλάθιαζε κπζηθψλ πξνζψπσλ ηνπ ζεβατθνχ θχθινπ ζηελ «Κάδκσ» ηεο Αμηψηε θαη εξκελεχεη ππνδεηγκαηηθά κηα επαλαιακβαλφκελε ζθελή ηνπ έξγνπ. 38 «Δζχ φκσο δελ είζαη ηψξα νχηε λεθξή, νχηε δσληαλή» (Κ: 20). Γηα ην δήηεκα απηφ βι. ελδεηθηηθά Saunier 2005: 107, «Έζπ έρεηο πάλησο λα γξάςεηο ζήκεξα ηε ζπλέρεηα γηα θείλν ην Ηζκελάθη [/] ήκεξα! Γειαδή πξηλ ηξηάληα ρξφληα» (Κ: 11). Γηα ην δήηεκα απηφ βι. ελδεηθηηθά Saunier 2005: θαη Μηθέ 1996: 81,

9 απφζπαζκα πνπ παξαηέζεθε πην πάλσ («Δίλαη πξαγκαηηθά ηα επεηζφδηα πνπ νλεηξεχεζαη.»). 40 Καηά ηελ εθηχιημε ηεο απνζπαζκαηηθήο, επαλαιεπηηθήο θαη απηναλαθνξηθήο αθήγεζεο γίλνληαη απφπεηξεο λα πξνζδηνξηζηεί ε ηαπηφηεηα ηεο Κάδκσο, φρη ηφζν κέζσ θάπνηαο πεξηγξαθήο, αιιά θπξίσο κέζσ πξνηάζεσλ γηα ηελ ηαχηηζή ηεο κε πιηθέο θαη θπζηθέο νληφηεηεο. Ζ δηάθξηζε αλάκεζα ζε απηνχο ηνπο δχν ηξφπνπο πξνζδηνξηζκνχ ηεο ηαπηφηεηαο απνηειεί, ζε κηα πνιχ επξχηεξε ζηφρεπζε απφ απηήλ πνπ αμηνπνηείηαη εδψ, έλα απφ ηα θχξηα αληηθείκελα ηνπ βηβιίνπ ηνπ Paul Ricœur Ο ίδηνο ν εαπηόο σο άιινο (Soi-même comme un autre). Ο Γάιινο θηιφζνθνο επηζεκαίλεη πσο ην δήηεκα ηεο πξνζσπηθήο ηαπηφηεηαο απνηειεί ηνλ πξνλνκηαθφ ηφπν αληηπαξάζεζεο αλάκεζα ζε δχν ρξήζεηο ηεο έλλνηαο ηεο ηαπηφηεηαο. Απηέο είλαη: ε ηαπηφηεηα σο ην ηαπηόλ (ζηα γαιιηθά mêmete, ζηα αγγιηθά sameness, αληηζηνηρεί κε ην ιαηηληθφ idem) θαη ε ηαπηφηεηα σο εαπηόηεηα (ζηα αγγιηθά selfhood, ζηα γαιιηθά ipseité απφ ηελ ιαηηληθή αλησλπκία ipse). 41 Οη δχν φξνη ηεο αληηπαξάζεζεο, δειαδή ε ηαπηφηεηα σο ην ηαπηόλ θαη ε ηαπηφηεηα σο εαπηόηεηα, θαη ε δηαιεθηηθή ηνπο ζρέζε δηεξεπλψληαη δηεμνδηθά ζην βηβιίν ηνπ Ricœur, ελψ ζηελ παξαγλψξηζε απηήο ηεο νπζηψδνπο δηάθξηζεο απνδίδεη πνιχ πεηζηηθά ν ζπγγξαθέαο ηηο αδπλακίεο πξνεγνχκελσλ πξνζεγγίζεσλ ζην δήηεκα ηεο πξνζσπηθήο ηαπηφηεηαο. 42 ηελ Κάδκσ ηίζεηαη ην δήηεκα ηεο ηαπηφηεηαο σο mêmete, δειαδή σο ην ηαπηόλ ζην πξνγξακκαηηθήο πθήο πξψην θεθάιαην κε ηνλ εχγισηην γηα ην ζέκα πνπ εμεηάδεηαη εδψ ηίηιν «Σα πξάγκαηα». ηελ ππνρξεσηηθή ηεο μεληηηά ζηα «πιάηε ηνπ βνξξά» ε Κάδκσ δελ κπνξνχζε λα πάξεη καδί ηεο ηα βηβιία πνπ είρε ε ίδηα 40 «Σν βέβαην είλαη φηη ε Κάδκσ δελ κπνξεί πηα λα ζπκεζεί κ επθνιία φηαλ είλαη μππλεηή.,ηη επηζπκεί πεξηζζφηεξν, ην βιέπεη ηψξα κφλν ζη φλεηξφ ηεο.» (Κ: 60), «Καη ηφηε είπε ε Κάδκσ: Πφζνο θαηξφο είλαη άξαγε πνπ είκαη δσληαλή ; Άλνημε ηα κάηηα ηεο, θαζψο ήηαλ πιαγηαζκέλε ζην θξεβάηη, ην είπε, θαη μαλαγχξηζε ζηε δσή. [/] [ ] [/] Καη ηφηε ε Κάδκσ θαηεβάδεη ην ζεθσκέλν καμηιάξη φπνπ αθνπκπνχλ ηα μππλεηά φλεηξά ηεο, θιείλεη ηα κάηηα ηεο, θαη απνθνηκηέηαη.» (Κ: 92-93). Παξνπζηάδεη αζθαιψο ελδηαθέξνλ πσο επηζηξαηεχεηαη ην «αληηθεηκεληθφηεξν» ηξίην εληθφ ζηα παξαπάλσ απνζπάζκαηα πξνθεηκέλνπ λα ηνπνζεηεζεί ε Κάδκσ ζην κεηαίρκην νλείξνπ θαη πξαγκαηηθφηεηαο. 41 Βι. Ricœur 1990: (Ricœur 2008: ). Πξβι. θαη Atkins 2009: ηηο κειέηεο (φπσο νλνκάδεη ηα θεθάιαηα ηνπ βηβιίνπ ηνπ ν Ricœur) πέληε θαη έμη εμεηάδεηαη ην πψο ζπκπιέθνληαη ην ηαπηόλ θαη ε εαπηόηεηα ζε δεηήκαηα φπσο ε κνληκφηεηα κέζα ζηνλ ρξφλν, ε αδηάιεηπηε ζπλέρεηα απφ ην πξψην σο ην ηειεπηαίν ζηάδην ηεο εμέιημεο θάζε αηφκνπ, ν «ραξαθηήξαο» ηνπ αηφκνπ, φπσο θαη ε ηήξεζε ηνπ ιφγνπ ηνπ. ηε ζπλέρεηα ν Ricœur ππνζηεξίδεη πσο ε δηαιεθηηθή ηνπ ηαπηνύ θαη ηεο εαπηόηεηαο πεξηθιείεη ηελ έλλνηα ηεο αθεγεκαηηθήο ηαπηφηεηαο θαη πσο δηαθνξεηηθέο αθεγεκαηηθέο ζεσξίεο (ηνπ Propp, ηνπ Bremond, ηνπ Greimas) ζέηνπλ ην δήηεκα ζχλδεζεο κεηαμχ πινθήο θαη ήξσα αλνίγνληαο ην δξφκν γηα ηελ ζχιιεςε κηαο αθεγεκαηηθήο ζπγθξφηεζεο ηεο ηαπηφηεηαο (Ricœur 1990: ). 9

10 γξάςεη θη έηζη ηα ιεζκφλεζε, φπσο ιεζκφλεζε θαη ηηο ιέμεηο πνπ ήμεξε γηαηί έπεζαλ ζε αρξεζία. Ζ ιήζε ησλ δηθψλ ηεο βηβιίσλ (ην ζπγγξαθηθφ ηεο δειαδή παξειζφλ) θαη ε ιήζε ησλ δηθψλ ηεο ιέμεσλ (ηα φξηα ίζσο ηνπ ζπγγξαθηθνχ ηεο παξφληνο), θάλνπλ ηελ αθεγήηξηα λα αλαξσηηέηαη γηα ην πνηα είλαη ε Κάδκσ, ή κάιινλ γηα ην ηη είλαη, ζε έλα ζρεδφλ κπεθεηηθήο αηκφζθαηξαο απφζπαζκα: Έραζεο ιέμεηο, ιεζκφλεζεο φια ζνπ ηα βηβιία πνπ εζχ ε ίδηα θαηαζθεχαζεο, θαη ηη είζαη ηψξα; Είζαι ένα απσαίο πιθάπι. Αιιά λα δνχκε ζε ηη ζα κπνξνχζε λα ρξεζηκεχζεη, αθνχ ζα ηνπ έρεη ιείςεη ε αμία ρξήζεο ηνπ. [/] Καη ηφηε αξρίδεη κηα επνρή ζηξηκέλε [sic], ηα πάληα πεξηκέλνπλ έλαλ αθαζφξηζην ρξφλν, πεξλά θάπνην δηάζηεκα, πφηε ζνπ θαίλνληαη ηα πξάγκαηα εληειψο θνληηλά, ή πνιχ καθξηλά ζνπ, θπιά ν θαηξφο θαη ράλεηο ηελ αίζζεζε ηνπ ρψξνπ, ηηο αλαινγίεο ηνπ ρξφλνπ. Είζαι ένα θςηό. Πεηά θχιια θάζε ηφζν. Πέθηνπλ ηα θχιια πάλσ ζηε γε, ψζπνπ λα μαλαβγνχλ. Γελ μέξεηο γηα πφζνλ θαηξφ ζα κπνξείο λα βγάδεηο θχιια. Είζαι ένα πηγάδι. Αλνηρηφ ζην ζηφκηφ ηνπ, ζνπ ξίρλνπλ απφ θεί ηελ ηξνθή, ίζα - ίζα πνπ αλνίγεηο ην ζηφκα ζνπ γηα λα ηελ θαηαπίλεηο, απφ ην ίδην εθείλν ζηφκην θαηεβαίλεη επίζεο ν αέξαο, ηνλ αλαπλέεηο θαη δεηο. [/] Είζαι ένα ηθαίζηειο. «Μελ παο θνληά, κελ ην γγίμεηο! Σα ζηνηρεηά ην θαηνηθνχλε, νη ςπρέο ησλ πεζακέλσλ»! ιέεη πάληα ν θφζκνο. Οη ςπρέο ησλ πεζακέλσλ απηέο ζε θαηνηθνχλε. Κη έηζη είλαη πνπ ππάξρεηο. Σν κφλν, φηη ηα εθαίζηεηα ζα δήζνπλ απφ ζέλα θάπσο πεξηζζφηεξν: φζν πνπ ζα δεη θαη ε γε. (Κ: ηα έληνλα ζηνηρεία είλαη δηθά κνπ) Σφζν ε εξψηεζε πνπ απεπζχλεηαη ζηελ Κάδκσ («ηη είζαη ηψξα;») φζν θαη νη ηέζζεξηο απαληήζεηο πνπ πξνηείλνληαη («έλα αξραίν πηζάξη», «έλα θπηφ», «έλα πεγάδη», «έλα εθαίζηεην»), ζέηνπλ ην δήηεκα ηεο ηαπηφηεηαο κε ηελ έλλνηα ηνπ ηαπηνύ, ηεο ηαχηηζεο. 43 Οη νληφηεηεο κε ηηο νπνίεο απνπεηξάηαη λα γίλεη ε ηαχηηζε ηεο Κάδκσο έρνπλ φιεο ζπλδειψζεηο ζηάζεο, αθηλεζίαο θαη φιεο εθηφο απφ ην θπηφ (δειαδή ην πηζάξη, ην πεγάδη, θαη ην εθαίζηεην) έρνπλ σο θνηλφ ραξαθηεξηζηηθφ ην θελφ. Σν θελφ σο ράζκα ζηε κλήκε, σο απνπζία ησλ αλζξψπσλ, θαη σο εξήκσζε ηνπ ηνπίνπ απνηειεί έλαλ απφ ηνπο θεληξηθνχο ζεκαηηθνχο άμνλεο ηεο αθήγεζεο ηεο Κάδκσο. 44 Δπηπιένλ, ε ηειεπηαία απφ ηηο ηαπηφηεηεο πνπ απνδίδνληαη ζηελ Κάδκσ είλαη εθείλε ηνπ εθαηζηείνπ, κέζσ ηεο νπνίαο νη ςπρέο ησλ πεζακέλσλ πεξηγξάθνληαη λα ηελ θαηνηθνχλ. 45 Έηζη, κεηά ην απφζπαζκα πνπ παξαηίζεηαη ε Κάδκσ παξνπζηάδεηαη λα 43 Ο Saunier (2005: , ) αλαθέξεηαη ζε απηέο ηηο απφπεηξεο ηαχηηζεο εληάζζνληάο ηηο ζηελ πνιχ ελδηαθέξνπζα ζπδήηεζε πνπ θάλεη γηα ηελ αληηθεηκελνπνίεζε (réification, chosification) αιιά θαη γηα ηελ κεηακφξθσζε ζηελ Κάδκσ. 44 Βι. γηα παξάδεηγκα. ην δσδέθαην θεθάιαην κε ηίηιν «ηηο μεληηηέο» (Κ: ). 45 Πξβι. θαη «Κη έξρνληαη ηψξα λα ζε μππλήζνπλ κέζα ζηε λχρηα. πσο ζα μππλνχζεο θάζε δέθα ηέξκελα: ζαλ ηα εθαίζηεηα, ζαλ ηνπ πνηακνχο» (Κ: 19) θαη «Μα είλαη θαη ηα εθαίζηεηα. Άιια θνηκνχληαη αηψληα πηα, ή βξάδνπλ κεο ζηα ζπιάρλα ηνπο, άιια μππλνχλ θάζε εθαηφ, θάζε πελήληα 10

11 πεξηκέλεη κε αλππνκνλεζία ηελ επίζθεςε ησλ δηθψλ ηεο λεθξψλ, ησλ ραξαθηήξσλ πνπ δεκηνχξγεζε ζηα έξγα ηεο. Οινθιεξψλεηαη κε ηνλ ηξφπν απηφ έλαο θχθινο: ε απνπζία ησλ βηβιίσλ ππξνδφηεζε ηηο απφπεηξεο ηαχηηζεο, ην θελφ πνπ απηέο πεξηέγξαςαλ πεξηκέλεη ηνπο ραξαθηήξεο απφ ηα βηβιία ηεο. 46 Οη απφπεηξεο ηαχηηζεο επαλαιακβάλνληαη ζε άιια ζεκεία ηνπ έξγνπ θαη ηδηαίηεξα ζην έβδνκν θεθάιαην επηβεβαηψλνληαο ηφζν ηελ εμάξηεζε ηνπο απφ ην ζέκα ηεο απψιεηαο ησλ βηβιίσλ, φζν θαη ηελ θεληξηθή ζεκαζία πνπ έρεη γηα ηηο απφπεηξεο ηαχηηζεο ε έλλνηα ηνπ θελνχ: «Έραζεο ηα βηβιία ζνπ, ηα ιεζκφλεζεο θη απηά. Έγηλεο έλα αξραίν πηζάξη. Αιιά ζε ηη ζα κπνξεί λα ζνπ ρξεζηκεχζεη, αθνχ ηνπ έιεηςε ηψξα ν θαξπφο: ην εζσηεξηθφ ηνπ.» (Κ: 63). Με ηελ ζπγθεθξηκέλε επηινγή ρξφλνπ αιιά θαη ξήκαηνο, «έγηλεο» αληί γηα «είζαη» ηνπ πξνεγνχκελνπ απνζπάζκαηνο, ε απφπεηξα ηεο ηαχηηζεο πξνζιακβάλεη εδψ πην έληνλα κεηαθνξηθή ρξνηά θαη είλαη ίζσο γη απηφ ιηγφηεξν δξαζηηθή. ε παξειζνληηθφ ρξφλν επαλαιακβάλεηαη ζην ίδην θεθάιαην θαη ε απφπεηξα ηαχηηζεο κε ην θπηφ θαη κε ην εθαίζηεην: Καη πφηε ζνπ θαίλνληαη ηα πξάγκαηα, ηα γεγνλφηα θνληηλά, ή πνιχ καθξηλά, ή φηαλ πεξλνχλ βηαζηηθά ηα ρξφληα, θαη ηφηε ράλεηο ηελ αίζζεζε ηνπ ρξφλνπ, ηελ αίζζεζε ηνπ ρψξνπ. Ήζοςν ένα θςηό, πεηνχζεο θχιια θάζε ηφζν, ψζπνπ λα μαλαβγνχλ. Ήζοςν κι ένα ηθαίζηειο, φπνπ έκπαηλε ν ειάρηζηνο, απαξαίηεηνο αέξαο, γηα λα κπνξείο λα δεηο. (Κ: 62 ηα έληνλα ζηνηρεία είλαη δηθά κνπ) Δδψ απνδίδνληαη ζην εθαίζηεην νη ηδηφηεηεο πνπ αλήθαλ ζην πεγάδη ηνπ πξψηνπ απνζπάζκαηνο. Τπνγξακκίδεηαη έηζη, κέζσ ηεο παξαιιαγήο απηήο, πσο ζεκαζία έρνπλ βέβαηα νη ηδηφηεηεο (π.ρ. ε απψιεηα αίζζεζεο ρψξνπ θαη ρξφλνπ ή ην θελφ), θαη φρη ηφζν ηα ίδηα ηα αληηθείκελα ηεο ηαχηηζεο (π.ρ. θπηφ ή εθαίζηεην). Χο παξαιιαγέο πάλσ ζην θελφ κπνξνχλ λα εξκελεπηνχλ θαη άιιεο δχν ηαπηίζεηο πνπ πξνηείλνληαη, ρξφληα, ή θάζε δέθα αηψλεο [/] Καη δίπια ηνπο θαηνηθεί ν άλζξσπνο. Κνληά ζην Βεδνχβην ή ζηελ Αίηλα. ζν πεξηζζφηεξν θνηκνχληαη, ηφζν πεξηζζφηεξν ζπκψλνπλ, γηαηί ηα θαηνηθνχλ νη ςπρέο ησλ πεζακέλσλ.». (Κ: 59-60). 46 Πξβι. θαη «ια ηα πξφζσπα ησλ βηβιίσλ κνπ δσληαλεχνπλ ηψξα θαη κε ηξηγπξίδνπλ. ηαλ ζα είκαη λεθξή ζα κηινχλ ίζσο γηα κέλα. Άιια ηη λα ην θάκεηο, φηαλ ζα είζαη κεο ζηε γε, ηπθιή, θνπθή, αλαίζζεηε, ρσξίο αλαπλνή.» (Κ: 101). χκθσλα κε ηνλ Saunier (2005: 93, 114), γηα ηελ «εηζβνιή» ηνπ πξψηνπ πξνζψπνπ ζε απνζπάζκαηα ηεο Κάδκσο επζχλεηαη ε «θζνξά ηεο δεκηνπξγηθήο δχλακεο» ηεο ζπγγξαθέσο. Πξβι. θαη ηελ αληίζεηε άπνςε ηεο Αλαγλσζηνπνχινπ (1992: 61). 11

12 κε «κηα θιεςχδξα πνπ αδεηάδεη» αιιά αθφκα θαη κε ην δίρσο πιηθή θιεξνλνκηά «άγαικα καξκάξηλν πάλσ ζ έλα κηθξφ ζηαπξνδξφκη». 47 Αμίδεη λα ζεκεησζεί πσο ηελ ίδηα ζρεδφλ θαηάιεμε, δειαδή ην θελφ, έρεη θαη ην νκφινγν ζέκα ηεο κεηακφξθσζεο ηεο Κάδκσο, ην νπνίν παξαθνινπζεί ν Guy Saunier λα μεθηλά απφ ην ζθνπιήθη, λα πεξλά απφ ηνπο ινγνηερληθνχο ραξαθηήξεο ησλ πξνεγνχκελσλ έξγσλ ηεο Κάδκσο (θαη ηεο Αμηψηε) γηα λα θαηαιήμεη ζην ζαιαζζηλφ κακνπλάην, ην άδεην θέιπθνο ηνπ κηθξνχ ζαιάζζηνπ δψνπ. 48 ην έβδνκν θεθάιαην άιισζηε, φπνπ επαλαιακβάλνληαη νη πεξηζζφηεξεο ηαπηίζεηο, ε αθεγήηξηα πεξλψληαο απφ άιινπο δξφκνπο ζα θαηαιήμεη λα πεη γηα ηελ Κάδκσ ζπγθεθαιαηψλνληαο ην δήηεκα απηφ: «Σν ρψξν ζνπ ηνλ είρε πλίμεη ηψξα ν ρψξνο ν αδεηαλφο» (Κ: 65). Ζ ρξήζε ηνπ δπζπξνζδηφξηζηνπ σο πξνο ηελ αλαθνξά δεχηεξνπ εληθνχ πξνζψπνπ γηα ηελ Κάδκσ δέθηε ηεο αθήγεζεο, θαηέζηεζε δπλαηή, κεηαμχ άιισλ, ηελ αλαδήηεζε ηεο ηαπηφηεηαο ηεο Κάδκσο. Οη δηαδνρηθέο απφπεηξεο ηαχηηζήο ηεο κε πιηθέο θαη θπζηθέο νληφηεηεο ζπληζηνχλ κηα αλαδήηεζε ηεο ηαπηφηεηαο κε ηελ έλλνηα ηνπ ηαπηνύ, θαη απνιήγνπλ ζηελ ηαχηηζε ηεο Κάδκσο κε ην θελφ. Σφζν ην γεγνλφο φηη ε Κάδκσ παξνπζηάδεηαη κνηξαζκέλε (κεηαμχ δσήο θαη ζαλάηνπ, παξφληνο θαη παξειζφληνο, εκπεηξίαο θαη γξαθήο, πξαγκαηηθφηεηαο θαη νλείξνπ), φζν θαη νη απφπεηξεο ηαχηηζήο ηεο πνπ θαηαιήγνπλ ζην θελφ δείρλνπλ πσο απνηειεί βαζηθφ ζέκα ηνπ έξγνπ ε δηαπξαγκάηεπζε, ν θαζνξηζκφο, ε αλαδήηεζε ηεο ηαπηφηεηαο ηεο Κάδκσο. Ζ αλαδήηεζε απηή δηαπιέθεηαη, φπσο θάλεθε, κε άιια βαζηθά δεηήκαηα ηνπ έξγνπ: κε ηνλ απηναλαθνξηθφ θαη δηαθεηκεληθφ ραξαθηήξα ηνπ, κε ηελ 47 «Δίζαη κηα θιεςχδξα πνπ αδεηάδεη. Μα δελ κπνξείο λα ηελ γπξίζεηο αλάπνδα. ρη. Γελ ην κπνξείο.» (Κ: 19), «Κη εγψ ηψξα ζε πνηφλ ζ αθήζσ ηελ θιεξνλνκηά κνπ; ρη ηελ πιηθή θιεξνλνκηά δελ έρσ εγψ παξφκνηα, θη έηζη δελ είκαη ηψξα πηα παξά έλα άγαικα καξκάξηλν πάλσ ζ έλα κηθξφ ζηαπξνδξφκη» (Κ: 57). 48 Βι. Saunier 2005: πξβι. θαη ζην ίδην Βι. ελδεηθηηθά ηα απνζπάζκαηα: «Δζχ, ηξέρα γχξεπε ηψξα λα γξάςεηο ρσξίο πξνεγνχκελν. Οιφγπκλε. αλ ην ζθνπιήθη.» (Κ: 9), «Ίζσο απηφ είλαη πνπ ζνπ άξεζε, θαη κεηακνξθσλφζνπλ. Ζ κεηακφξθσζε ηεο ρξπζαιίδαο. Καη ηφηε γηλφζνπλ ε Άλλα, ε Κάδκσ, ε Ηζκήλε, ε Αλψλπκε Γηα λα ππάξρεηο κέζα ζηνλ θφζκν. Γηα λα ζ αθνχλ λα κηιάο νη άλζξσπνη. [/] Ήζνπλ ινηπφλ ε Ηζκήλε, ήζνπλ ε Άλλα, ήζνπλ ε Κάδκσ πνπ γίλεηαη ζην ηέινο έλα ζαιαζζηλφ κακνπλάην Αρ, λα κπνξνχζεο λα γηλφζνπλ έλα αληηθείκελν ζαιαζζηλφ. Να ζε παίξλεη ην θχκα, λα βξίζθεζαη ζε δηάθνξα κέξε, λα είζαη έλα πξφζσπν αλχπαξθην, θαη φκσο αιεζηλφ.» (Κ: 58). Αμίδεη λα ζεκεησζεί πσο έλα απφ ηα θεληξηθά ζέκαηα ηνπ βηβιίνπ, απηφ ησλ γεξαηεηψλ θαη ηεο θζνξάο (βι. Saunier 2005: ), ζπζρεηίδεηαη ζην ηέηαξην θεθάιαην ηεο Κάδκσο κε ην θελφ: «Μαδά ην θεθάιη ηνπ [αλζξψπνπ] φπσο ζηηο θνχθιεο, θεχγνπλ ηα δφληηα ηνπ, ηα ρέξηα ηνπ αρξεζηεχνληαη, ν ρψξνο ηνπ αδεηάδεη. Γεξλά.» (Κ: 40 πξβι. Κ: 41). 12

13 κεηακφξθσζε θαη ην θάζκα ηεο θζνξάο θ.ά. 49 Έηζη ην ηειεπηαίν έξγν ηεο Αμηψηε κπνξεί λα εηδσζεί, κεηαμχ άιισλ, σο κηα αλαδήηεζε ηεο ηαπηφηεηαο ηεο Κάδκσο, σο κηα αθεγεκαηηθή απφπεηξα πξνζδηνξηζκνχ ηνπ ηειεπηαίνπ απηνχ πξνζψπνπ, ην νπνίν απνηπγράλεη αξηζηνηερληθά λα παγηψζεη ε Μέιπσ Αμηψηε. πκπεξαζκαηηθά, ζην κπζηζηφξεκα Τν ζπίηη κνπ ε Κάδκσ, αθεγήηξηα θαη πξφζσπν ηνπ έξγνπ, ζηεξεκέλε εζληθφηεηαο αθεγείηαη νδεγνχκελε απφ ηελ αλάγθε λα νηθεησζεί ηελ ηαπηφηεηα ηεο Μπθνληάηηζζαο, ελψ ζηελ λνπβέια Η Κάδκσ ε αθήγεζε κνηάδεη λα επηρεηξεί, κεηαμχ άιισλ, λα πξνζδηνξίζεη ηελ ηαπηφηεηα ηεο νκψλπκεο εξσίδαο, πεξηγξάθνληαο φκσο ηειηθά ην θελφ θαη αθήλνληαο έηζη γηα πάληα αλνηρηφ ην δήηεκα ηεο ηαπηφηεηαο ηεο Κάδκσο. 49 Πξβι. «Γηαβάδεηο ην βηβιίν θνκκαηηαζηά, θξάζεηο εδψ θη εθεί αλεμάξηεηεο, απηνηειείο, απζχπαξθηεο. Σν ίδην θαη ε νληφηεηά ζνπ, πξνζθέξεηαη θνκκαηηαζηά. ιε ε ζπγθξφηεζε, ην θαηαζθεχαζκα πνπ ιέγεηαη άηνκν. Αλεμάξηεην ηάρα θάζε ηκήκα απφ η άιια. Καη άζρεην.» (Κ: 64). 13

14 Βηβιηνγξαθία: Αμηψηε, Μέιπσ, Η Κάδκσ, Αζήλα, Κέδξνο, Αμηψηε, Μέιπσ, Τν ζπίηη κνπ, Αζήλα, Κέδξνο, 2001( ). Αλαγλσζηνπνχινπ, Γηακάληε, «Ζ επψδπλε δηαδηθαζία ηεο επηζηξνθήο ζηελ Κάδκσ ηεο Μέιπσο Αμηψηε», Σύγρξνλε εθπαίδεπζε, 64 (Μάηνο - Ηνχλ. 1992) Γθξίηζε-Μηιιίεμ, Σαηηάλα, Μέιπσ Αμηψηε: Κάδκσ ή ν ηξφκνο ηνπ άδεηνπ βιέκκαηνο, Γηαβάδσ, 311 ( ), Διεγκίηνπ, Διέλε, «Υξνλνιφγην Μέιπσο Αμηψηε», Γηαβάδσ, 311 ( ), Μειηζζαξάηνπ, Γεξαζηκία, «Παξάζπξα κε ή δίρσο πιαίζην: ε θαηαζθεπή ηεο αθήγεζεο θαη Τν ζπίηη κνπ», Γηαβάδσ, 311( ), Καθαβνχιηα, Μαξία, «Μέιπσ Αμηψηε: ππνζέζεηο θαη πξνυπνζέζεηο ηνπ έξγνπ ηεο», Μειέηεο γηα ηνλ αθεγεκαηηθό ιόγν, Αζήλα, Φπρνγηφο, 2003, Μηθέ, Μαίξε, Μέιπσ Αμηώηε. Κξηηηθέο πεξηπιαλήζεηο, Κέδξνο, Αζήλα, Abrams, Μ. Ζ., Λεμηθό ινγνηερληθώλ όξσλ. Θεσξία, ηζηνξία, θξηηηθή, ινγνηερλία., κηθξ: Γηάλλα Γειεβνξηά θαη νθία Υαηδεησαλλίδνπ, Αζήλα, Παηάθεο, ( ). Atkins, Kim, «Commentary on Ricœur» ζην Kim Atkins (επηκ.), Self and subjectivity, Malden MA θ.α., Blackwell 2009 ( ), Booth, Wayne C., The rhetoric of fiction, ηθάγν θαη Λνλδίλν, The University of Chicago Press ( ). Cohn, Dorrit, Transparent minds. Narrative modes for presenting consciousness in fiction, Πξίλζηνλ, Princeton University Press, Cornis-Pope, Marcel, «From cultural provocation to narrative cooperation: innovative uses of the second person in Raymond Federman s Fiction», Style, 28.3 (1994), DelConte, Matt, «Why you can t speak: second-person narration, voice, and a new model for understaning narrative», Style, 37.2 (2003) Fludernik, Monica, «Introduction: second-person narrative and related issues», Style, 28.3 (1994), Genette, Gérard, Nouveau discours du récit, Παξίζη, Seuil, Lejeune, Philippe, Je est un autre. L autobiographie, de la littérature aux médias, Παξίζη, Seuil, Lintvelt, Jaap, «Les instances du texte narratif littéraire», Essai de typologie narrative. Le point de vue. Théorie et analyse, Παξίζη, José Corti, , ειιεληθή κεηάθξαζε: Jaap Lintvelt, «Οη βαζκίδεο ηνπ ινγνηερληθνχ αθεγεκαηηθνχ θεηκέλνπ», κηθξ: Αγγέια Καζηξηλάθε, ζην Wallace Martin θ.ά., Θεσξία ηεο αθήγεζεο, Αζήλα, Δμάληαο, 1991, Ricœur, Paul, Soi-même comme un autre, Παξίζη, Seuil, ειιεληθή κεηάθξαζε: Paul Ricœur, Ο ίδηνο ν εαπηόο σο άιινο, κηθξ. Βίθπ Ηαθψβνπ, επίκεηξν: Γηψξγνο Ξεξνπαΐδεο, Αζήλα, Πφιηο, Saunier, Guy (Michel), Οη κεηακνξθώζεηο ηεο Κάδκσο. Έξεπλα ζην έξγν ηεο Μέιπσο Αμηώηε, Αζήλα, Άγξα, Todorov, Tzvetan, «L analyse du texte littéraire», Qu est-ce que le structuralisme? 2. Poétique, Παξίζη, Seuil. Point Essais, 1968, ειιεληθή κεηάθξαζε Σζβεηάλ Σνληφξνθ, «Ζ αλάιπζε ηνπ ινγνηερληθνχ θεηκέλνπ», Πνηεηηθή, κηθξ: Αγγέια Καζηξηλάθε, Αζήλα, Γλψζε, 1989,