Οικογένεια και περιθωριακός ήρωας. Ιδεολογική λειηοσργία, ζσμβάζεις και αναηροπές ζηη ζύγτρονη ελληνική Εθηβική Λογοηετνία

Transcript

1 Οικογένεια και περιθωριακός ήρωας. Ιδεολογική λειηοσργία, ζσμβάζεις και αναηροπές ζηη ζύγτρονη ελληνική Εθηβική Λογοηετνία Σξηαληάθπιινο Ζ. Κσηφπνπινο Λέθηνξαο Παηδαγσγηθφ Σκήκα Νεπηαγσγψλ, Παλεπηζηήκην Γπηηθήο Μαθεδνλίαο ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η εξγαζία απηή επηρεηξεί λα αλαδείμεη ηηο αλαπαξαζηάζεηο ηεο νηθνγέλεηαο ηνπ πεξηζσξηαθνύ ήξσα / εξσίδαο ζηε ζύγρξνλε ειιεληθή Εθεβηθή Λνγνηερλία, κέζα από κία ζπγθξηηηθή ζπλεμέηαζε 38 κπζηζηνξεκάησλ. Πην ζπγθεθξηκέλα δηεξεπλνύκε πνηεο κνξθέο νηθνγέλεηαο επηθξαηνύλ κπζνπιαζηηθά, ηηο πηζαλέο ηνπο δηαθνξνπνηήζεηο κε βάζε ηηο παξαδνζηαθέο θνηλσληθέο αληηιήςεηο γηα ην ξόιν ηεο νηθνγέλεηαο, θαη ησλ ελδννηθνγελεηαθώλ ζπγθξνύζεσλ ζηε δεκηνπξγία ηνπ πξνθίι ησλ πεξηζσξηαθώλ εξώσλ. Η δηαιεθηηθή ζρέζε ηνπ νηθνγελεηαθνύ ζεζκνύ κε ηελ εθεβεία κέζα από ην πξίζκα ηνπ πεξηζσξηαθνύ ήξσα, κε ηελ όπνηα ππνλόκεπζε ή ελίζρπζε ηεο θνηλσληθνπνιηηηθήο λόξκαο απηόο πξνζθέξεη σο ινγνηερληθή «θαηαζθεπή», παξνπζηάδεη εμαηξεηηθό ελδηαθέξνλ, θαζώο απνθαιύπηεη ηε ζηάζε, ηελ ηδενινγία, θαη ηελ πξνζεηηθόηεηα ησλ δεκηνπξγώλ απέλαληη ζε ζπιινγηθέο παξαζηάζεηο θαη ζηεξεόηππα, ηα νπνία πηνζεηνύλ ή αλαηξέπνπλ Μία εξγαζία πνπ επηρεηξεί λα πξνζεγγίζεη αλαπαξαζηάζεηο ηεο νηθνγέλεηαο ηνπ πεξηζσξηαθνχ ήξσα / εξσίδαο i ζηε ζχγρξνλε ειιεληθή Εθεβηθή Λνγνηερλία ηίζεηαη εμαξρήο αληηκέησπε κε πξνζαλαηνιηζκνχο θνηλσληνινγηθήο θχζεο θαη είλαη αλαγθαζκέλε λα ζπκπεξηιάβεη ζηα κεζνδνινγηθά ηεο εξγαιεία πνξίζκαηα εξεπλψλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ θνηλσληνινγηθή δηάζηαζε ηεο νηθνγέλεηαο θαη ηηο ζπληζηψζεο ηεο. Ζ νηθνγέλεηα απνηειεί έλαλ απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο θνηλσληθνχο ζεζκνχο κε νηθνπκεληθφ ραξαθηήξα, πνπ εκθαλίδεηαη δηαρξνληθά ζε φιεο ηηο κνξθέο ηεο θνηλσληθήο νξγάλσζεο ησλ αλζξψπσλ κε ζεκαληηθέο σζηφζν δηαθνξνπνηήζεηο ζηε κνξθή, ην κέγεζνο, ην πεξηερφκελν θαη ηηο ιεηηνπξγίεο ηηο νπνίεο επηηειεί, αλάινγα κε ην ζηάδην ηεο νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο εμέιημεο ζην νπνίν βξίζθεηαη θαη νπζηαζηηθά εθθξάδεη. Σα κέιε ηεο ζπλδένληαη κε θπζηθνχο (ζπγγέλεηα) ή λνκηθνχο (γάκνο, πηνζεζία) δεζκνχο πάλσ ζηνλ θακβά ησλ νπνίσλ εμπθαίλνληαη νηθνλνκηθέο θαη θνηλσληθέο ζρέζεηο, δειαδή ζρέζεηο δχλακεο θαη εμνπζίαο (Σζανχζεο, 1987: ). ε θάζε πάλησο πεξίπησζε σο ζπγθξνηεκέλε νκάδα κε ζπγθεθξηκέλε δπλακηθή θαη ηζρπξή ζπλαηζζεκαηηθή αιιειεπίδξαζε ησλ κειψλ ηεο, δελ έπαςε πνηέ λα απνηειεί ηνλ πξσηνγελή θνξέα θνηλσληθνπνίεζεο πνπ ιεηηνπξγεί θαζνξηζηηθά, ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο, γηα ηελ ςπρνζπλαηζζεκαηηθή αλάπηπμε θαη αζθάιεηα ηνπ αηφκνπ, θάηη πνπ δελ πθίζηαηαη ζε άιιεο κνξθέο νξγάλσζεο ησλ θνηλσληθψλ ζρέζεσλ. 1

2 Ζ ειιεληθή θνηλσλία αλαπηχρζεθε κέζα απφ ηδηφξξπζκεο νηθνλνκηθέο θαη ηζηνξηθνπνιηηηθέο ζπλζήθεο πνπ επηθξάηεζαλ απφ ηε ζπγθξφηεζε ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο ην 1831 θαη επέδξαζαλ ζηηο νηθνγελεηαθέο δνκέο. Ζ Διιάδα ζε φιε ηε δηάξθεηα ηνπ 19 νπ θαη έλα κέξνο ηνπ 20 νχ ππήξμε κηα θνηλσλία θπξίσο αγξνηηθή, ελψ ηελ ίδηα πεξίνδν ε εθβηνκεράληζε κεηέβαιε ξαγδαία ηε θπζηνγλσκία ησλ δπηηθψλ ρσξψλ θαη ζπληέιεζε ζην κεηαζρεκαηηζκφ ησλ θνηλσληθψλ ζρέζεσλ ησλ δχν θχισλ. ηε ρψξα σο ζηηο αξρέο ηνπ 20 νχ αηψλα ε νηθνγέλεηα ραξαθηεξίδεηαη σο εθηεηακέλε, απνηειείηαη απφ ηνπο γνλείο θαη ηα παληξεκέλα παηδηά, ελψ νη ξφινη πξνζδηνξίδνληαη κε βάζε ην θχιν θαη ηελ ειηθία (Μαξάηνπ Αιηπξάληε, 1999: 39-42). ε ζχγθξηζε κε ηα δπηηθνεπξσπατθά θξάηε, νη αιιαγέο ζηνλ ηξφπν νξγάλσζεο θαη ιεηηνπξγίαο ηεο νηθνγελεηαθήο δσήο δελ ήηαλ ηφζν κεγάιεο έθηαζεο. Σν κνληέιν ηεο ζχγρξνλεο ειιεληθήο νηθνγέλεηαο, ελψ θαίλεηαη δνκηθά λα κνηάδεη κε ππξεληθή νηθνγέλεηα, εμαθνινπζεί ιεηηνπξγηθά λα δηαηεξεί βαζηθά ςπρνινγηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο εθηεηακέλεο κνξθήο θαζψο ξπζκίδεη ζε κεγάιν βαζκφ ηηο θνηλσληθέο θαη νηθνλνκηθέο ζρέζεηο ησλ κειψλ ηεο (Σζανχζεο, 1987: ). ην ζχγρξνλν εθεβηθφ λενειιεληθφ κπζηζηφξεκα επηρεηξείηαη ε αλαπαξάζηαζε ησλ ξαγδαίσλ πνιηηηθψλ θαη θνηλσληθψλ κεηαβνιψλ πνπ ζεκεηψζεθαλ ζηελ Διιάδα κεηά ηε κεηαπνιίηεπζε θαη ηδηαίηεξα θαηά ηηο δχν ηειεπηαίεο δεθαεηίεο, θαζψο θαη νη ζπλαθφινπζεο αλαθαηαηάμεηο θαη κεηαβνιέο, θπξίσο ζηα κεγάια αζηηθά θέληξα. Ωζηφζν νη πξσηνπφξεο θαη ξεμηθέιεπζεο πξνζεγγίζεηο μέλσλ δεκηνπξγψλ δε θαίλεηαη πσο επεξέαζαλ γφληκα αξθεηνχο απφ ηνπο ζχγρξνλνπο έιιελεο ζπγγξαθείο, νη νπνίνη ιηγνζηέο νη εμαηξέζεηο δε ζίγνπλ κε ξηδνζπαζηηθφ θαη αλαηξεπηηθφ ηξφπν ηα κεγάια θαη αθαλζψδε δεηήκαηα πνπ αθνξνχλ ηνπο έθεβνπο αλαγλψζηεο. Σα αξλεηηθά κνληέια ζπκπεξηθνξάο, γηα παξάδεηγκα, φπσο νη απηνθαηαζηξνθηθέο ηάζεηο, νη δπλακηθέο πνιηηηθέο αληηδξάζεηο ζηα φξηα ηεο ηξνκνθξαηηθήο ζπλείδεζεο, ε ππεξβνιηθή ρξήζε βίαο θαη ε απηνδηθία ζρεδφλ απνπζηάδνπλ, ελψ αληίζεηα ππεξπξνβάιιεηαη ην «ρξεζηφ» αμηαθφ ζχζηεκα ην νπνίν αζπάδνληαη. Σα έξγα ησλ πεξηζζφηεξσλ δεκηνπξγψλ δηαθξίλνληαη απφ κία εθνχζηα ή αθνχζηα (απην)ινγνθξηζία, πηζηνπνηψληαο φηη δελ έρνπλ αθφκα απνγαιαθηηζηεί απφ ηνλ ηδηφηππν ζπληεξεηηζκφ ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο. Οη ζπγγξαθείο κνηάδεη λα επηδηψθνπλ ηε ζπκκφξθσζε κε ην ηζρχνλ θνηλσληθά απνδεθηφ θαη λα απαζρνινχληαη πεξηζζφηεξν απφ φζν πξέπεη κε ηελ εκπνξηθή δήηεζε ησλ βηβιίσλ ηνπο θαη ηελ πξνζσπηθή ηνπο απνδνρή / θαηαμίσζε ζηε ζηελή νκήγπξε ησλ βξαβεπκέλσλ δεκηνπξγψλ. Σν γεγνλφο απηφ έρεη σο απνηέιεζκα ε πξαγκαηηθφηεηα πνπ αλαπαξηζηνχλ ζπρλά λα παξνπζηάδεηαη ιεηαζκέλε θαη ζηξνγγπινπνηεκέλε, αγγίδνληαο ηα φξηα κηαο εζηθνδηδαθηηθήο πξνζέγγηζεο άιισλ επνρψλ. Αλεξκήλεπηε ραξαθηεξίδεηαη θαη ε αδηαθνξία ηεο Πνιηηείαο γηα ηελ Εθεβηθή Λνγνηερλία θαη ηε ζπζηεκαηηθή ηεο δηδαζθαιία ζηελ Δθπαίδεπζε, ε νπνία απνηππψλεηαη κε ηνλ πην εχγισηην ηξφπν κέζα απφ ζεκαίλνπζεο απνπζίεο ζηα Αλαιπηηθά Πξνγξάκκαηα ηνπ Γπκλαζίνπ θαη ηνπ Λπθείνπ. Πξηλ πξνρσξήζνπκε ζηελ αλάιπζή καο θξίλνπκε απαξαίηεην λα αλαθεξζνχκε κε ζπληνκία ζηελ έλλνηα ηνπ «πεξηζσξηαθνχ» αηφκνπ, ε νπνία επηρεηξήζεθε λα δηεπθξηληζηεί γηα πξψηε θνξά απφ ακεξηθαλνχο θνηλσληνιφγνπο ζηηο αξρέο ηνπ πεξαζκέλνπ αηψλα κέζα 2

3 απφ ηε δηαθνξεηηθή θαη έληνλα αληαγσληζηηθή θνπιηνχξα θαη ζπκπεξηθνξά πνπ εδξάδεηαη ζε εζλνθπιεηηθέο δηαθνξέο (Δπαγγέινπ 2003:34). ηελ πνξεία ησλ ρξφλσλ απέθηεζε θνηλσληθή ρξνηά θαη ζπκπεξηέιαβε ζηαδηαθά θάζε είδνπο απφθιηζε απφ ηηο επηθξαηνχζεο θνηλσληθέο δνκέο, ελψ ζηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 60 νη γάιινη θνηλσληνιφγνη, επεξεαζκέλνη ζαθψο απφ ηηο δηεθδηθήζεηο ηεο θνηηεηηθήο λενιαίαο επαλαπξνζδηφξηζαλ ηελ ελλνηνινγηθή ηνπ δηάζηαζε. Ο πεξηζσξηαθόο απφ επίζεην γίλεηαη νπζηαζηηθφ θαη νξίδεηαη σο ν άλζξσπνο πνπ είηε αθνχζηα είηε πξσηνβνπιηαθά δξαζηεξηνπνηείηαη έμσ ή ζηα φξηα ησλ θνηλσληθψλ δνκψλ, βηψλνληαο σζηφζν ηαπηφρξνλα κε έληαζε πηέζεηο, πξνθαηαιήςεηο θαη απνθιεηζκνχο πνπ πξνθχπηνπλ απφ κηα αλάινγε ηνπνζέηεζε (Vincent 1994:11-17). ήκεξα ε πεξηζσξηνπνίεζε παξαπέκπεη φρη κφλν ζηελ παξαβαηηθή ζπκπεξηθνξά αιιά θαη ζηηο παξαγσγηθέο δνκέο ηνπ νηθνλνκηθνχ ζπζηήκαηνο, αλαδεηθλχνληαο ηελ αιινηξίσζε πνπ θπξηαξρεί ζηελ παγθνζκηνπνηεκέλε θαπηηαιηζηηθή θνηλσλία. Ο πεξηζσξηαθφο, νξηαθφο θαηαλαισηήο ελφο ζπζηήκαηνο πνπ αξλείηαη αιιά κέζα ζην νπνίν είλαη αλαγθαζκέλνο λα θηλείηαη γηα ιφγνπο επηβίσζεο, νδεγείηαη ζηαδηαθά ζηελ ππνβάζκηζε ηεο πξνζσπηθήο ηνπ αμίαο, ζε ζεκείν κάιηζηα πνπ αληηκεησπίδεηαη σο «πξνβιεκαηηθφ» άηνκν (Goldmann 1977: 56-57, 62-63). Δδψ αμίδεη λα αλαθέξνπκε πσο αξθεηνί ζπγγξαθείο ηεο λέαο καξμηζηηθήο θξηηηθήο ππνζηεξίδνπλ φηη είλαη ν ίδηνο ν δεκηνπξγφο πνπ ραξαθηεξίδεηαη πιένλ σο «πξνβιεκαηηθφ άηνκν» θαη φρη κφλν νη ήξσέο ηνπ, γηαηί ην πξνζσπηθφ ηνπ αμηαθφ ζχζηεκα απέρεη πνιχ απφ ηηο αληεζηξακκέλεο ζρέζεηο πνπ ππνρξεψλεηαη λα βηψλεη ζην θνηλσληθφ ηνπ πεξηβάιινλ (Δπαγγέινπ 2003: ). Ζ ινγνηερλία αλαγνξεχεηαη κέζσ ηεο ςπραλάιπζεο «ζε δηνξζσηηθό κεραληζκό σο πξνο ηελ ςεπδή ζπλείδεζε», ελψ ν ξφινο ηνπ ινγνηέρλε εκπεξηέρεη ηε ινμή καηηά πνπ «βιέπεη ζσζηά, γηαηί πξάγκαηη ν θόζκνο είλαη παξακνξθσκέλνο» (Lowenthal 1990:33-38). Δμεγείηαη, έηζη, θαη γηαηί νξηζκέλα απφ ηα ζχγρξνλα ειιεληθά κπζηζηνξηνγξαθηθά αξηζηνπξγήκαηα απνηεινχλ νπζηαζηηθά ην βήκα ηνπ ιφγνπ ζε πεξηζσξηαθέο θαη απνθιεηζκέλεο απφ ην ζχζηεκα, θνηλσληθέο νκάδεο, γεγνλφο ην νπνίν ζεκαηνδνηεί ην πέξαζκα απφ ηελ «αιεηνγξαθία» ηεο επνρήο ηνπ κεζνπνιέκνπ (Μνπιιάο 1993:48-49) ζηελ πνηνηηθφηεξε δπλακηθή ηεο κεηαπνιηηεπηηθήο πξαγκαηηθφηεηαο, πνπ ζηελ ελήιηθε ινγνηερλία καο πξνζθέξεη, ζηηο πιένλ αληηπξνζσπεπηηθέο πεξηπηψζεηο, κεζηνχο θαη νινθιεξσκέλνπο πεξηζσξηαθνχο ραξαθηήξεο. Αλ πάλησο ζηε ινγνηερλία γηα ελήιηθεο ε πεξηζσξηαθή παξνπζία ζπληζηά πξνζθηιή θαη ηδηαίηεξα γνεηεπηηθή ζπγγξαθηθή επηινγή (Γαβξηειίδνπ 2009:1), ζηε ινγνηερλία πνπ απεπζχλεηαη ζε εθήβνπο πξνζθξνχεη ζηνπο πεξηνξηζκνχο πνπ ππνβάιιεη ζην ζπγγξαθέα ε παηδαγσγηθή ινγηθή θαη ν δηδαθηηθφο ηεο ξφινο (Παπαλησλάθεο 2009: 41), αιιά θαη ε απηνινγνθξηζία ζηελ νπνία ππνβάιιεηαη ν δεκηνπξγφο θαη ζρεηίδεηαη άκεζα κε ηα πξνεγνχκελα. Εεηνχκελν παξακέλεη αλ ζηελ Εθεβηθή Λνγνηερλία ε παηδαγσγηθή ζθνπηά θαη ε θάζε είδνπο ινγνθξηζία επεξεάδεη θαη ζε πνην βαζκφ ηνλ ηξφπν αλαπαξάζηαζεο ηνπ πεξηζσξηαθνχ ήξσα. ηε δηθή καο εξγαζία ζα δηεξεπλήζνπκε ηε ζρέζε νηθνγέλεηαο θαη πεξηζσξηαθνχ ήξσα, θαζψο κηα ηέηνηα ζπλεμέηαζε ηεο νηθνγέλεηαο (ζεζκφο ελνπνηεηηθφο γηα ηελ θνηλσλία, νηθνπκεληθφο ραξαθηήξαο αλεμάξηεηα απφ ηηο δηαθνξνπνηήζεηο ζην κέγεζνο, ζηε 3

4 δνκή θαη ηηο ιεηηνπξγίεο ηεο) vs πεξηζσξίνπ (δηάζπαζε ή έζησ ακθηζβήηεζε θαζηεξσκέλσλ θνηλσληθψλ δνκψλ) δελ αληαλαθιά απιψο ηα ραξαθηεξηζηηθά κηαο επνρήο ή ηηο ζπγγξαθηθέο πξνζέζεηο, αιιά δηεξεπλά θείκελα θνηλσληθά δηακνξθσκέλα, πνπ ιακβάλνπλ ππφςε ηνπο ηηο ίδηεο ηηο ηζηνξηθέο θαη θνηλσληθέο ζπλζήθεο πνπ ηα παξάγνπλ σο αηζζεηηθά πξντφληα θαη βξίζθνληαη ζε δηαιεθηηθή αιιειεπίδξαζε κε ηηο εμσθεηκεληθέο ζπληεηαγκέλεο ηνπο. Σν πιηθό ηεο έξεπλαο Σν πιηθφ ηεο έξεπλαο απνηέιεζαλ είθνζη πέληε (25) ζεκαληηθά έξγα - σο επί ην πιείζηνλ κπζηζηνξήκαηα (νξηζκέλα απφ απηά βξαβεπκέλα ζηελ Διιάδα θαη αλαγλσξηζκέλα δηεζλψο) απφ δέθα (10) Έιιελεο δεκηνπξγνχο (Αληψλεο Γειψλεο, Άιθε Εέε, Μάλνο Κνληνιέσλ, Βνχια Μάζηνξε, Βαζίιεο Παπαζενδψξνπ, Λφηε Πέηξνβηηο- Αλδξνπηζνπνχινπ, Διέλε αξαληίηε, Εσξδ αξή, Νίηζα Σδψξηδνγινπ, Λίηζα Ψαξαχηε). ii Δπηιέμακε λα εμεηάζνπκε θπξίσο κπζηζηνξήκαηα, αθελφο γηαηί ζπαλίδνπλ νη ζπιινγέο δηεγεκάησλ ζηελ ειιεληθή Δθεβηθή Λνγνηερλία θαη αθεηέξνπ γηαηί ην κπζηζηφξεκα ραξαθηεξίδεηαη γηα ηελ «πιεξφηεηά» ηνπ, θαζψο εκθαλίδεη έλα κεγάιν αξηζκφ ραξαθηήξσλ κε ηδηφηεηεο θαη γλσξίζκαηα πνπ δηαθνξνπνηνχληαη ζηελ πνξεία ησλ έξγσλ, αθνχ νη ήξσεο εμειίζζνληαη, ελψ ζεκαληηθφ ξφιν δηαδξακαηίδνπλ ην ζθεληθφ θαη ε πινθή. Ωο θξηηήξηα επηινγήο ησλ έξγσλ ζέζακε: 1. Σελ έληαμή ησλ κπζηζηνξεκάησλ ζηελ ειιεληθή Εθεβηθή Λνγνηερλία θαη ηε δηαρξνληθή θαηάηαμή ηνπο ζηα ζεκαληηθφηεξα έξγα ηεο. 2. Σελ θαηαιπηηθή παξνπζία ησλ νηθνγελεηαθψλ ζρέζεσλ ζηελ πινθή ησλ έξγσλ ή ηε ιεηηνπξγία ηνπο σο ζθεληθνχ ηνπο. 3. Σελ χπαξμε ελφο ή πεξηζζνηέξσλ πεξηζσξηαθψλ εξψσλ ζε πξσηαγσληζηηθνχο ή πεξηθεξεηαθνχο ξφινπο. 4. Ο δξακαηηθφο ρξφλνο ηεο κπζνπιαζίαο ή έζησ ελφο κέξνπο ηεο λα εληάζζεηαη ζηε κεηαπνιεκηθή πεξίνδν. Ζ κέζνδνο πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε γηα ηε δηεξεχλεζε ησλ ζηφρσλ καο είλαη έλαο ζπλδπαζκφο ηεο αλάιπζεο πεξηερνκέλνπ κε ζηνηρεία απφ ηε ζεσξία ηεο αθεγεκαηνινγίαο iii. ε θάζε πάλησο πεξίπησζε επηδηψμακε λα απνκαθξπλζνχκε απφ ηε ζπγθξφηεζε κίαο ζηείξαο ηππνινγίαο ραξαθηήξσλ θαη ξφισλ θαη λα επηθεληξσζνχκε ζηα ηδενινγηθά κελχκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηηο κεηαμχ ηνπο ζρέζεηο. 1. Πολιηική ιδεολογία και οικογένεια 1.1. Οι ζηπεβλώζειρ ηηρ μεηεμθςλιακήρ εποσήρ ην Θείν Πιάησλ ηεο Εέε νη ήξσεο γνλείο ππξεληθή κνξθή νηθνγέλεηαο, νη νπνίνη ζπκκεηείραλ ζηνλ εκθχιην κε ηελ πιεπξά ησλ «αληαξηψλ» θαη δνπλ σο πνιηηηθνί πξφζθπγεο ζηε Μφζρα, αλ θαη πιήξσο εληαγκέλνη ζην λέν ηνπο θνηλσληθφ πεξηβάιινλ, επηζπκνχλ θαη πξαγκαηνπνηνχλ ηειηθά ηελ επηζηξνθή ζηελ παηξίδα. Σα έληνλα θαη δηάρπηα 4

5 αηζζήκαηα πξνζσξηλφηεηαο θαη κεγάιεο λνζηαιγίαο πνπ ηνπο δηαθαηέρνπλ, παξά ην γεγνλφο φηη ην πεξηβάιινλ ππνδνρήο απνδείρζεθε θηιηθφ απέλαληί ηνπο, απνηππψλνπλ ηε δηπιή ηαπηφηεηα θαη ηελ πεξηζσξηαθφηεηα ησλ εξψσλ πνπ αλαπφθεπθηα ζπλεπάγεηαη. Εεηήκαηα θαη δπζθνιίεο επαλαπαηξηζκνχ δηαθσλνχλησλ απνηππψλνληαη θαη ζην έξγν Κάπνηε ν θπλεγόο ηεο αξαληίηε. Μηα νηθνγέλεηα πνιηηηθψλ πξνζθχγσλ εθηεηακέλε κνξθή νηθνγέλεηαο επηζηξέθνπλ απφ ηε νβηεηηθή Έλσζε ζηελ Διιάδα ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80. Ζ εγθαηάζηαζή ηνπο ζπλνδεχεηαη απφ άκεζε δηάςεπζε ησλ πξνζδνθηψλ ηνπο, θαζψο φρη κφλν ππνβαζκίδεηαη ε θνηλσληθή ηνπο ππφζηαζε, αιιά βηψλνπλ ηελ απνγνήηεπζε θαη ηελ απφξξηςε φηαλ ε έθεβε θφξε ηνπο Δπξπδίθε εξσηεχεηαη ην λεαξφ γην ηνπ εξγνδφηε ηνπο. Απηφο ν έξσηαο γίλεηαη ε αηηία κίαο αθφκε κεγάιεο αλαηξνπήο ζηε δσή ηεο νηθνγέλεηαο, ελφο λένπ μεζπηησκνχ πνπ ζπκίδεη ηνλ παιηφ δησγκφ ηεο γηαγηάο ηεο, Δπξπδίθεο, καδί κε ηνλ εμάρξνλν ηφηε γην ηεο, ε νπνία είρε θαηαιήμεη βηνκεραληθή εξγάηξηα ζηελ Σαζθέλδε. Να ζεκεησζεί πσο νη ήξσεο, δηαζέηνληαο πςειή θνπιηνχξα θαη πνηνηηθφ ζχζηεκα αμηψλ, δπζθνιεχνληαη λα απνδερζνχλ ηελ απφξξηςε πνπ βηψλνπλ απφ ηνπο ζπκπαηξηψηεο ηνπο (θνηλσληθφο πεξίγπξνο θαη ζρνιείν). ην κπζηζηφξεκα ν ξαηζηζκφο απνδεηθλχεηαη ηζρπξφηεξνο αθφκε θαη ηεο αξρέγνλεο δχλακεο ηνπ έξσηα. ην Αξβπιάθηα θαη Γόβεο θαη πην ζπγθεθξηκέλα ζην δηήγεκα «Έλα ζηακλί ζην παξάζπξν» ν θεληξηθφο ήξσαο Νίθνο αθήλεη γπλαίθα θαη παηδί ζηελ Αζήλα θαη εγθαζίζηαηαη σο πνιηηηθφο κεηαλάζηεο ζηε Ρσζία, φπνπ ζα θηηάμεη κηα δεχηεξε παξάιιειε δσή κε κία νπθξαλή πξφζθπγα. Ο Νίθνο, κεηά απφ ρξφληα, ζα επηιέμεη ηελ νηθνγέλεηα, ακήραλνο θαη αδξαλήο, κε έληνλα ζπλαηζζήκαηα λνζηαιγίαο. Ο έξσηαο ππνρσξεί κπξνζηά ζηελ «ηεξφηεηα» ηνπ νηθνγελεηαθνχ ζεζκνχ, θαζψο ε νηθνγέλεηά ηνπ έξρεηαη κεηά απφ ρξφληα λα εγθαηαζηαζεί ζηε Ρσζία θαη ε ζχληξνθφο ηνπ Ναηάζα θεχγεη. Μηα δηαθνξεηηθή εθδνρή ηνπ ίδηνπ πξνβιήκαηνο ζπλαληνχκε θαη ζην «Μαξνχζη». Ο θεληξηθφο ήξσαο Κψζηαο εγθαηαιείπεη ην 1960 ηελ Αζήλα, κε πξνηξνπή ηεο γπλαίθαο ηνπ, θαη κεηαβαίλεη σο πνιηηηθφο κεηαλάζηεο ζηε Μφζρα ζε αλαδήηεζε θαιχηεξεο ηχρεο. Πίζσ κέλεη ε ζχδπγφο ηνπ κε ηα δπν ηνπο παηδηά λα πεξηκέλνπλ έλα ζχληνκν επαλαπαηξηζκφ. Γεθαπέληε ρξφληα κεηά ν Κψζηαο, Κσλζηαληίλ Φηνληφξνβηηο πιένλ, εξγάδεηαη σο κεραληθφο θαη έρεη ζην κεηαμχ παληξεπηεί ηελ Σακάξα. Ζ λνζηαιγία είλαη έληνλε θαη ε πίθξα κεγάιε φηαλ πιεξνθνξείηαη ηε λέα δσή θαη ην γάκν ηεο γπλαίθαο ηνπ κε άηνκν ην νπνίν δε δηέζεηε κάιηζηα αληηζηαζηαθή δξάζε. Γηα ηνλ ήξσα παξακέλεη ηζρπξφ ην παξαδνζηαθφ αλδξνθξαηηθφ κνληέιν νηθνγέλεηαο, ζην νπνίν ε γπλαίθα έρεη ειάρηζηα δηθαηψκαηα θαη πνιιαπιέο ππνρξεψζεηο. Οθείινπκε πάλησο λα νκνινγήζνπκε φηη ε πξνβιεκαηηθή ηνπ έξγνπ ζε αλάινγεο θαηαζηάζεηο απνδεηθλχεηαη εμαηξεηηθά ηνικεξή θαη γη απηφ κνλαδηθά πξνθιεηηθή γηα έθεβνπο αλαγλψζηεο Γικηαηοπία και Πολςηεσνείο ηα Γελέζιηα ηεο αξή ε επηβνιή ηνπ δηθηαηνξηθνχ θαζεζηψηνο ζηηο 21 Απξηιίνπ 1967 αλαβάιιεη ην πξψην πάξηη γελεζιίσλ ηεο νθηάρξνλε εξσίδαο. Ζ Άλλα δε ζα γηνξηάζεη ηα 5

6 γελέζιηά ηεο φζν πθίζηαηαη ε ζηξαηνθξαηηθή ρνχληα, γηαηί ζηαδηαθά θαη κέζα απφ ηηο θπιαθίζεηο, ηηο εμνξίεο θαη ηα βαζαληζηήξηα θαη νηθείσλ ηεο πξνζψπσλ, ζπλεηδεηνπνηεί φηη ζε ηέηνηεο πεξηφδνπο αθφκε θαη ηα παηδηά δελ κπνξνχλ λα δηαζθεδάζνπλ. Ζ ειεπζεξία ηεο ζθέςεο θαη ηεο δξάζεο πεξηζσξηνπνηείηαη, γεγνλφο πνπ αλαπαξίζηαηαη ζηε κπζνπιαζία ηνπ έξγνπ. Οη γνλείο ηεο Άλλαο ππξεληθή νηθνγέλεηα «παξαλνκνχλ» θξχβνληαο αληηρνπληηθνχο ζην ζπίηη ηνπο. Οηθνγελεηαθνί θίινη θαηαδηψθνληαη, θπιαθίδνληαη θαη εμνξίδνληαη απφ ην θαζεζηψο. Ζ Μάζηνξε αλαθέξεηαη ζηα ίδηα δχζθνια ρξφληα ζην κπζηζηφξεκα Κάησ απ ηελ θαξδηά ηεο. Ζ εξσίδα είλαη παληξεκέλε κε ηνλ Πάλν, ρξφληα κεγαιχηεξφ ηεο θαη ρσξηζκέλν κε έλα παηδί, ην Γξεγφξε, γφλν αξηζηνθξαηηθήο θαη θηινρνπληηθήο νηθνγέλεηαο, ε νπνία αληηκεησπίδεη ηελ Άλλα σο «ηδηφξξπζκε». Ο Γξεγφξεο, κε ηελ είζνδφ ηνπ ζηελ εθεβεία, αιιάδεη ξηδηθά ζπκπεξηθνξά θαη αξρίδεη λα ζπκκεηέρεη θαη απηφο ζε ελέξγεηεο δηακαξηπξίαο ελαληίνλ ηεο ηξαηνθξαηίαο, θξπθά φκσο απφ ηνλ παηέξα ηνπ. Δμαηηίαο ηεο αληηρνπληηθήο ηνπ δξάζεο θαη ηεο ζπκκεηνρήο ηνπ ζηα γεγνλφηα ηνπ Πνιπηερλείνπ, ν Πάλνο ζπιιακβάλεηαη, βαζαλίδεηαη θαη εμνξίδεηαη ζηε Γπάξν. ην ηέινο ηνπ κπζηζηνξήκαηνο ε Άλλα ράλεη ηνλ παηέξα ηεο, αιιά θέξλεη ζηνλ θφζκν ην παηδί ηεο. Ζ ζπγγξαθέαο ρξεζηκνπνηεί επξεκαηηθά ην ζεζκφ ηεο νηθνγέλεηαο σο ζχκβνιν ηεο λέαο επνρήο. Οη ελδννηθνγελεηαθέο ζπγθξνχζεηο αλάκεζα ζηελ ππξεληθή θαη ηελ εθηεηακέλε νηθνγέλεηα ζε επίπεδν πνιηηηθήο ηδενινγίαο, θαζψο θαη ν εμαηξεηηθφο βαζκφο ζπζπείξσζεο ησλ κειψλ ηεο πξψηεο, πνπ είλαη νηθνγέλεηα δεύηεξνπ γάκνπ, απνηππψλνπλ ζπκβνιηθά πσο ηίπνηα πηα δε ζα είλαη ην ίδην ζηε κεηαπνιηηεπηηθή επνρή. Αθφκα θαη νη ζρέζεηο ηνπ Γξεγφξε κε ηε κεηξηά ηνπ είλαη πάξα πνιχ θαιέο. Μέζα απφ ηελ θνηλσληθή κεηεμέιημε απφ ηελ εθηεηακέλε ζηελ ππξεληθή νηθνγέλεηα, ηηο ζπγθξνχζεηο ηνπ παιαηνχ κε ην λέν, ην ζάλαην ηνπ παηέξα ηεο εξσίδαο αιιά θαη ηελ ηαπηφρξνλε γέλλεζε ηνπ παηδηνχ ηεο επξεκαηηθφο ν ρεηξηζκφο ηεο Μάζηνξεο λα απνδνζνχλ ηα γεγνλφηα ηεο επηαεηίαο απφ ηελ νπηηθή γσλία ελφο αθεγεηή-εκβξχνπ, πνπ ιεηηνπξγεί παληνγλσζηηθά θαη δειψλεη μεθάζαξα φηη αξλείηαη λα γελλεζεί κέρξη ηελ θαηάιπζε ηνπ δηθηαηνξηθνχ πνιηηεχκαηνο αλαδχεηαη ε ειπίδα γηα έλαλ θαιχηεξν θφζκν. 2. Οικογένεια και ναρκωηικά ην κπζηζηφξεκα Η Κσλζηαληίλα θαη νη αξάρλεο ηεο (2002) ηεο Εέε, ε έθεβε πξσηαγσλίζηξηα επηζηξέθεη ζηελ Διιάδα απφ ηε Γεξκαλία ηξαπκαηηζκέλε απφ ην ρσξηζκφ ησλ γνληψλ ηεο θαη αλαγθαζκέλε λα δήζεη κε ηε γηαγηά ηεο, κε ηελ νπνία δελ είρε πνηέ ηεο κηα ηξπθεξή ζρέζε. Οη κεηαμχ ηνπο ζπγθξνχζεηο είλαη πνιιέο. ηαδηαθά ε Κσλζηαληίλα ζα παξαζπξζεί ζηνλ θφζκν ησλ λαξθσηηθψλ. πγθινληζκέλε απφ ην ζάλαην ηνπ ζπλνκήιηθνπ πνπ ηε κχεζε ζην δνθεξφ ρψξν, ζα απνηαζεί γηα βνήζεηα ζηε γηαγηά θαη ζηε θίιε ηεο Μαξίλα (ε νπνία ππήξμε ρξήζηεο θαηά ην παξειζφλ) γηα λα νδεγεζεί ηειηθά ζηε κεηαζηξνθή θαη ζηε ζσηεξία. ην κπζηζηφξεκα απηφ ε εθηεηακέλε κνξθή νηθνγέλεηαο, ην νηθνγελεηαθφ απηφ κφξθσκα ηεο ζχγρξνλεο ειιεληθήο πξαγκαηηθφηεηαο, ππνθαζηζηά 6

7 ζπλαηζζεκαηηθά, έζησ θαη κε πξνβιήκαηα, ηε ρσξηζκέλε ππξεληθή νηθνγέλεηα πνπ έρεη κεηαλαζηεχζεη ζε αλαδήηεζε θαιχηεξε ηχρεο. Ναξθνκαλή έθεβε εξσίδα επηιέγεη θαη ε Ψαξαχηε ζηα Επηθίλδπλα παηρλίδηα (1999). Ζ Μαξία, καζήηξηα γπκλαζίνπ, θαιείηαη λα αληηκεησπίζεη ηε θπγή ηνπ παηέξα ηεο απφ ην ζπίηη θαη ηα ςπρνινγηθά πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδεη πιένλ ε κεηέξα ηεο. Μνλαδηθφ ηεο νηθνγελεηαθφ ζηήξηγκα ε γηαγηά ηεο. Ο Μάξθνο, καζεηήο Λπθείνπ, ζα ηε κπήζεη ζηαδηαθά ζηα λαξθσηηθά θαη ζα ηελ νδεγήζεη κέζα απφ ηελ νηθνλνκηθή εθκεηάιιεπζε ζηε εμαζιίσζε ηεο δεηηαληάο θαη ηεο θιεςηάο. Ζ ζπκπεξηθνξά ηεο κεηακνξθψλεηαη, νη επηδφζεηο ηεο ζην ζρνιείν ρεηξνηεξεχνπλ, ε εκθάληζή ηεο δηαθνξνπνηείηαη αξλεηηθά. Μνλάρα ε ζχιιεςή ηεο απφ ηηο αζηπλνκηθέο αξρέο ζα ηελ βνεζήζεη λα αιιάμεη ηξφπν ζθέςεο, ελψ απφ ζαχκα ζα ζσζεί ηειηθά απφ ηξνραίν αηχρεκα. Γε ζπκβαίλεη φκσο ην ίδην θαη κε ηελ πεξηθεξεηαθή εξσίδα Αιέθα, επίζεο ρξήζηε λαξθσηηθψλ θαη απφ πξνβιεκαηηθή νηθνγέλεηα (αδηαθνξία θαη απνπζία ειέγρνπ γνλέσλ), πνπ ζην ίδην αηχρεκα ζα αθξσηεξηαζηεί ζην έλα ηεο πφδη. «Σηκσξείηαη» νπζηαζηηθά γηα ηηο πξάμεηο ηεο, φπσο θαη ν Λνπκίλεο ζην Η Κσλζηαληίλα θαη νη αξάρλεο ηεο. Ζ είζνδνο ησλ εθήβσλ ζην ρψξν ησλ λαξθσηηθψλ ζπλδέεηαη άκεζα κε ηε δηάιπζε ηεο ππξεληθήο νηθνγέλεηαο ή ηελ αδηαθνξία ησλ κειψλ ηεο απέλαληη ζηα παηδηά. Ζ γηαγηά είλαη θαη πάιη απηή πνπ αλαιακβάλεη λα ππνθαηαζηήζεη ηελ αδπλακία ησλ γνληψλ λα θξνληίζνπλ ηελ ςπρνινγηθή σξίκαζε ηεο έθεβεο εξσίδαο. Πξσηαγσληζηή έθεβν ρξήζηε λαξθσηηθψλ ζπλαληνχκε θαη ζην έξγν ηνπ Γειψλε Η εμνκνιόγεζε (1995). Δίλαη ν δεθαεμάρξνλνο Παχινο, πνπ δεη ζε κηα θησρνγεηηνληά ηνπ Πεηξαηά. Ο πινχηνο πνπ δηαπηζηψλεη πσο δηαζέηεη ν θφζκνο ησλ λαξθσηηθψλ ζηελ πξψηε γλσξηκία καδί ηνπ ζε πάξηη, ζα ηνλ ζακπψζεη θαη ζα θαηαιήμεη, πέξα απφ ρξήζηεο, θαη δηαθηλεηήο νπζηψλ. ηαδηαθά απνκαθξχλεηαη απφ ηελ νηθνγέλεηα θαη ηνπο θίινπο ηνπ, ελψ ζηακαηάεη νπζηαζηηθά θαη ηε ζρνιηθή ηνπ θνίηεζε. Ζ βνήζεηα ηνπ θηινιφγνπ ηνπ (πξψελ ρξήζηε), ηεο Καίηεο θαη ηνπ Παπα- Μάμηκνπ, πνπ δε δηζηάδεη λα πεη ςέκαηα γηα λα ηνλ ζπλεθέξεη, ηνλ βνεζνχλ ηειηθά λα απνηνμηλσζεί θαη λα απνκαθξπλζεί απφ ην ρψξν. Δίλαη θαλεξή ε πξφζεζε ηνπ ζπγγξαθέα λα κπήζεη ηνπο έθεβνπο αλαγλψζηεο ζηε ινγηθή πσο γηα φπνηνλ εκπιαθεί ζην δνθεξφ απηφλ θφζκν ηα φξηα ρξήζηε θαη δηαθηλεηή είλαη εχθνια δηαπεξαηά. Γελ είλαη πάλησο ζίγνπξν φηη έλαο ηέηνηνο παηδαγσγηθφο ρεηξηζκφο είλαη θαη απνηειεζκαηηθφο. Ζ αλαπαξάζηαζε θαη ε ςπρνγξάθεζε ησλ πνιιψλ πεξηζσξηαθψλ εξψσλ (ζρεδφλ φινη απφ 17 σο 22 εηψλ) δελ είλαη πεηζηηθή, θαζψο παξνπζηάδνληαη δεθανρηάρξνλα παηδηά λα δνπλ καθξηά απφ ηνπο δηθνχο ηνπο ζε πνιπηειή ηδηφθηεηα ζπίηηα, λα έρνπλ αθξηβά απηνθίλεηα θαη λα νξγαλψλνπλ πάξηη κε ηα λαξθσηηθά λα κνηξάδνληαη απιφρεξα. Με ήξσεο ησλ νπνίσλ ηα νλφκαηα παξαπέκπνπλ δηαθεηκεληθά ζην γλσζηφ παξακχζη ηεο Κνθθηλνζθνπθίηζαο ε Πέηξνβηηο Αλδξνπηζνπνχινπ αλαδεηθλχεη ζπκβνιηθά ηνλ πεξηζσξηαθφ θφζκν ησλ λαξθσηηθψλ ζην Σζηκεληέλην δάζνο. Ζ πξσηαγσλίζηξηα Κφλλε θνπθίηζε, αληηκεησπίδεη ηνλ έκπνξν λαξθσηηθψλ Λπθίδε, ν νπνίνο εθκεηαιιεχεηαη ηηο θνβίεο θαη ηελ αδπλακία ηεο γηαγηάο ηεο γηα λα ηεο πξνκεζεχεη 7

8 λαξθσηηθέο νπζίεο. Ζ θαηαιπηηθή παξνπζία ηνπ σηήξε Κπλεγνχ ζα ζεκαηνδνηήζεη ηελ αίζηα έθβαζε, θαζψο ε πιεθηάλε απνθαιχπηεηαη, ε γηαγηά αλαξξψλεη θαη ε εξσίδα επηζηξέθεη ζηε Βνζηψλε σξηκφηεξε πλεπκαηηθά θαη ςπρηθά. ην έξγν ν πεξηζσξηαθφο ελήιηθνο ήξσαο, έκπνξνο θαη δηαθηλεηήο λαξθσηηθψλ, Λπθίδεο, ζθνηψλεηαη, ελψ «ηηκσξνχληαη» θαη νη ήζζνλνο ζεκαζίαο ήξσεο. Έλαο απφ ηνπο πην αδχλακνπο ραξαθηήξεο ηνπ έξγνπ, ε Νάλζε, κπξνζηά ζην ζάλαην ηεο κεηέξαο ηεο θαη κέζα απφ ηελ θαθή ζρέζε κε ηε κεηξηά ηεο ιπγίδεη απφ ηνλ πφλν θαη κπιέθεη ζηνλ θφζκν ησλ λαξθσηηθψλ, πξνζπαζψληαο λα βξεη δηέμνδν. Ζ ζπγγξαθέαο ρσξίο λα απνκαθξχλεηαη απφ ηελ θιαζηθή εθδνρή, ε νπνία ελνρνπνηεί ηε δηαιπκέλε ππξεληθή νηθνγέλεηα γηα ην παξαζηξάηεκα ηεο έθεβεο εξσίδαο (δεπηεξεχνπζαο εδψ), πξαγκαηνπνηεί έμππλα κηα αληηζηξνθή ξφισλ. Δθκεηαιιεπφκελε ην γλσζηφ κχζν ηνπνζεηεί ηελ εγγνλή λα πξνζηαηεχεη ηε γηαγηά, επηρεηξψληαο ηαπηφρξνλα λα απνδψζεη ηε δηαδηθαζία ηεο ςπρνινγηθήο ηεο σξίκαλζεο. Αξλεηηθή γηα κηα αθφκε θνξά ε κεηξηά. Έθεβνο δηαθηλεηήο λαξθσηηθψλ, ελ αγλνία ηνπ, είλαη ν θεληξηθφο ήξσαο Σαηνχλ, θνηηεηήο απφ ηελ Αίγππην ζηελ Αζήλα, ζην κπζηζηφξεκα Πεξηπέηεηα ζηελ Αζήλα (1990) ηεο Σδψξηδνγινπ. ηελ πξνζπάζεηά ηνπ λα θεξδίζεη ρξήκαηα γηα ηελ νηθνγέλεηα ηεο θαιχηεξήο ηνπ θίιεο, ηεο Λνπ, πέθηεη ζηα δίρηπα ελφο εκπφξνπ λαξθσηηθψλ, αγλνψληαο πσο ηα παθέηα πνπ δηαλέκεη δελ είλαη θάξκαθα αιιά «ζθιεξά» λαξθσηηθά. ηε δξακαηηθή πξνζπάζεηα λα μεθχγεη απφ ηα ρέξηα ηνπ εθκεηαιιεπηή ηνπ έρεη κνλαδηθφ βνεζφ ηνλ θαπεηάλ Λεσλίδα, παηέξα ελφο λένπ πνπ πέζαλε απφ λαξθσηηθά αληηπξνζσπεχνληαο νπζηαζηηθά ηελ εηεξνρξνληζκέλε αλάιεςε ησλ επζπλψλ ηεο ππξεληθήο νηθνγέλεηαο. Νεαξφο δηαθηλεηήο απαγνξεπκέλσλ νπζηψλ είλαη θαη ν εηθνζάρξνλνο Λάθεο, πνπ γηα λα βνεζήζεη νηθνλνκηθά ηελ αιθννιηθή κεηέξα ηνπ θαη ηελ αλήιηθε αδεξθή ηνπ, κπιέθεη ζηνλ θφζκν ησλ λαξθσηηθψλ ζην κπζηζηφξεκα.ο.. Κίλδπλνο ηεο Σδψξηδνγινπ. Δπαξθήο είλαη ε αηηηνιφγεζε ηεο απνθιίλνπζαο ζπκπεξηθνξάο ηνπ ήξσα: ν παηέξαο ηνπ, ν κεγάινο απψλ, πξνθαζηδφκελνο δνπιεηά ζηε νπεδία είλαη επί ρξφληα εμαθαληζκέλνο, ε κεηέξα ηνπ αδχλακε, έξκαην ηεο θαθήο ηεο ηχρεο θαη ηνπ αιθννιηζκνχ, ελψ ε κηθξή ηνπ αδεξθή είλαη αλήιηθε θαη αλήκπνξε λα αληαπεμέιζεη ζηηο δπζθνιίεο. Καη ζ απηφ ην έξγν ζπλαληνχκε ηε κειφ εθδνρή ηνπ ξφινπ ηεο ππξεληθήο θαη ηαπηφρξνλα δηαιπκέλεο νηθνγέλεηαο πνπ ρξήδεη πξνζηαζίαο. Ο ηέθαλνο, πξσηαγσληζηηθφο ραξαθηήξαο ζην Σαμίδη πνπ ζθνηώλεη ηνπ Μάλνπ Κνληνιέσλ αληηπξνζσπεχεη ηνλ ηππηθφ έθεβν. Κπθινζπκηθφο, αλαζθαιήο κε ηελ εκθάληζή ηνπ θαη ηηο ζσκαηηθέο αιιαγέο πνπ βηψλεη, δηαθξίλεηαη γηα ηελ επαηζζεηνπνίεζή ηνπ απέλαληη ζε θνηλσληθά δεηήκαηα θαη ζνβαξά παγθφζκηα πξνβιήκαηα. Αληηκεησπίδεη δπζθνιίεο ζηηο δηαπξνζσπηθέο ηνπ ζρέζεηο, αλεζπρεί γηα ην κέιινλ, βηψλεη έληνλεο εζσηεξηθέο ζπγθξνχζεηο θαη δηεθδηθεί ηελ αλεμαξηεζία ηνπ ηελ ίδηα ζηηγκή πνπ επηδεηά ηε ζηγνπξηά θαη ηε ζηήξημε πνπ ηνπ παξέρεη ε νηθνγέλεηά ηνπ. Ζ ακθηζβήηεζε ζην πξφζσπν ησλ γνλέσλ ζπλδπάδεηαη κε ηελ επηζπκία απνδνρήο απφ ηελ νκάδα ησλ ζπλνκειίθσλ ηνπ. Πξνθεηκέλνπ λα γίλεη απνδεθηφο απφ ηελ παξέα, πηνζεηεί ηνλ ηξφπν ζπκπεξηθνξάο ηεο, θαπλίδεη, αθνχεη ηελ ίδηα κνπζηθή θαη απνθηά έηζη κηα πξνζσξηλή ηαπηφηεηα. Οδεγείηαη 8

9 ζηαδηαθά ζηα λαξθσηηθά. Όηαλ νη γνλείο ηνπ αλαθαιχπηνπλ φηη είλαη εμαξηεκέλνο πιένλ ρξήζηεο θαη ν θαιχηεξφο ηνπ θίινο πεζαίλεη απφ ππεξβνιηθή δφζε, παίξλεη ηελ απφθαζε λα ηα ζηακαηήζεη. Ο αξρηθά αδχλακνο, επηπφιαηνο θαη ζπλαηζζεκαηηθά κπεξδεκέλνο ηέθαλνο θαηαθέξλεη λα αληηκεησπίζεη κε ζζέλνο ην πξφβιεκά ηνπ, ρσξίο λα απεπζπλζεί ζε θάπνηα θνηλφηεηα απεμάξηεζεο, αιιά κφλν κε ηε βνήζεηα ηεο νηθνγέλεηαο θαη ηνπ μαδέξθνπ ηνπ. εκαληηθφ ξφιν δηαδξακαηίδεη ε πξννηθνλνκία κηαο εξσηηθήο ζρέζεο κε ηελ αδεξθή ηνπ λεθξνχ θίινπ, πνπ ηνπ πξνζδίδεη απνθαζηζηηθφηεηα πσο ηίπνηε δελ ζα αλαθφςεη ηελ επηζηξνθή θαη ηελ πνξεία ηνπ ζηε δσή. ε κηα άθξσο αιεζνθαλή απνηχπσζε ηνπ ρψξνπ ησλ λαξθσηηθψλ ε νηθνγέλεηα απνηειεί ηνλ ππιψλα ζηήξημεο ηνπ παξαζηξαηεκέλνπ εθήβνπ (ζπλαληνχκε θη εδψ ην κνηίβν ηνπ δεπηεξεχνληα ήξσα πνπ «ηηκσξείηαη», ελψ ν πξσηαγσληζηήο «δηθαηνχηαη» κηαο δεχηεξεο επθαηξίαο), φπσο ζπκβαίλεη ζπρλά ζηελ ειιεληθή πξαγκαηηθφηεηα. ην Ρνθ Ρεθξέλ ν έθεβνο πξσηαγσληζηήο Λίλνο κεγαιψλεη ρσξίο ηνλ παηέξα ηνπ, ην δηάζεκν ηξαγνπδηζηή ηεο ξνθ. Ο Μάξθειινο, παηέξαο ηνπ Λίλνπ, είρε επηιέμεη ηελ θαξηέξα απφ ηηο δεζκεχζεηο ηεο νηθνγέλεηαο. Σν ελδηαθέξνλ ζηελ πξαγκάηεπζε ηνπ ζέκαηνο απφ ηνλ Κνληνιέσλ είλαη πσο ε κεηέξα ηνπ Λίλνπ παξνπζηάδεηαη λα κεηέξρεηαη θάζε ηξφπνπ γηα λα ππελζπκίδεη ζην Λίλν ηελ παξνπζία ηνπ παηέξα γεκίδνληαο ην ζπίηη κε θσηνγξαθίεο ηνπ, κε εμψθπιια ησλ δίζθσλ ηνπ, κε απνθφκκαηα απφ εθεκεξίδεο θαη πεξηνδηθά απφ ζπλεληεχμεηο ηνπ. Σνλ δηαβεβαηψλεη φηη ν παηέξαο ηνπ ηνλ αγαπάεη θαη φηη ζα έξζεη λα δήζεη καδί ηνπο πξνζπαζψληαο λα κελ ηνπ δεκηνπξγήζεη ζπλαηζζεκαηηθά θελά. Ο Λίλνο κεγαιψλεη θαη ηα αηζζήκαηά ηνπ απέλαληη ζηνλ παηέξα ηνπ είλαη αληηθαηηθά. Ο Μάξθειινο πεζαίλεη απφ ππεξβνιηθή δφζε θαη ε κεηέξα ηνπ Λίλνπ κεηαθνκίδεη ζην παηξηθφ ηεο ζπίηη γηα λα κεγαιψζεη ν γηνο ηεο ζε αζθαιέο πεξηβάιινλ. Οη γνλείο ηεο είλαη πνιχ ζπληεξεηηθνί, απαγνξεχνπλ νηηδήπνηε ζπκίδεη ην Μάξθειιν θαη ν Λίλνο αηζζάλεηαη λα αζθπθηηά. «Μηζεί», φπσο ιέεη, ραξαθηεξηζηηθά «ηνπο δεζκνθχιαθέο ηνπ», ηνλ παππνχ θαη ηελ γηαγηά θαη επηιέγεη ηελ Αζήλα γηα ηφπν ζπνπδψλ ηνπ, πξνθεηκέλνπ λα απνθχγεη ην πληγεξφ νηθνγελεηαθφ ηνπ πεξηβάιινλ. ηελ Αζήλα παξαηάεη ην παλεπηζηήκην θαη αζρνιείηαη κε ηε κνπζηθή ζηελ νπνία δηαπηζηψλεη ηελ θιίζε ηνπ. Ξεθηλάεη ηελ θαξηέξα ηνπ ηξαγνπδψληαο ηα ηξαγνχδηα ηνπ Μάξθειινπ θαη «ηαπηίδεηαη» πιήξσο καδί ηνπ. ηαδηαθά θη ελψ δηαπηζηψλεη φηη έγηλε έλα ππνθαηάζηαην ηνπ παηέξα ηνπ, απνθαζίδεη λα ραξάμεη ην δηθφ ηνπ δξφκν θαη λα ζπγθξνηήζεη ηελ πξνζσπηθή ηνπ ηαπηφηεηα. Ζ σξίκαζε ηνπ Λίλνπ επηηπγράλεηαη κέζα απφ δνθηκαζίεο ηφζν ζε εζσηεξηθφ ςπρηθφ επίπεδν (ζρέζε κε ηε κεηέξα ηνπ, ζρέζε κε ηελ Δξαηψ, κε ηελ νπνία έρεη εξσηηθφ δεζκφ, ζρέζε κε ηνλ Κιεάλζε, πνπ έρεη αλαιάβεη ηελ θαξηέξα ηνπ, ζρέζε κε ηνλ εαπηφ ηνπ) φζν θαη ζε εμσηεξηθφ-θνηλσληθφ επίπεδν δξάζεο (κεηαθφκηζε, αιιαγή ζπλεζεηψλ, αιιαγή λννηξνπίαο, ζπγθξφηεζε ηνπ θχινπ ηνπ), φπσο ζπκβαίλεη ζην ηππηθφ αθήγεκα εθεβείαο. Ο Κνληνιέσλ απνηππψλεη εμαηξεηηθά γηα άιιε κία θνξά ηηο αληηθάζεηο ηεο ζχγρξνλεο «πξννδεπηηθήο» ππξεληθήο νηθνγέλεηαο, ηηο ζπγθξνχζεηο ησλ λεαξφηεξσλ κειψλ ηεο κε ηα κέιε ηεο εθηεηακέλεο, αιιά θαη ηελ ηειηθή ζηξνθή ηνπ ήξσα ζηνπο πην θνληηλνχο ηνπ ζπγγελείο πνπ ζα ηνλ ζηεξίμνπλ θαη ζα ηνλ βνεζήζνπλ. 9

10 3. Οι προβλημαηικές οικογενειακές ζτέζεις 3.1. Σςμμοπίερ και ακποδεξιέρ οπγανώζειρ ηα Σέξαηα ηνπ ιόθνπ ηεο Πέηξνβηηο Αλδξνπηζνπνχινπ κηα νκάδα λενλαδί ηξνκνθξαηεί ηνπο νηθνλνκηθνχο κεηαλάζηεο ζηελ πεξηνρή γχξσ απφ ην ιφθν ηνπ ηξέθε. Οη ελέξγεηέο ηνπο δελ πεξηνξίδνληαη ζε ιεθηηθέο απεηιέο, αιιά ζε μπινδαξκνχο, εκπξεζκνχο, καραηξψκαηα, αθφκα θαη βνκβηζηηθέο επηζέζεηο. Ζ νκάδα εθπξνζσπείηαη απνθιεηζηηθά απφ ην αλδξηθφ θχιν. Ζ πεξηγξαθή ηνπο γίλεηαη κε φξνπο εηεξφηεηαο πνπ εζηηάδνπλ ηφζν ζηελ αηεκέιεηε εμσηεξηθή ηνπο φςε θαη ζηηο ζπλζήθεο δηαβίσζήο ηνπο, φζν θαη ζηε δξάζε ηνπο. Μέζα απφ ηε δηθαηνιφγεζε ηεο παξαβαηηθήο ζπκπεξηθνξάο ηνπ Μίιηνπ, ν νπνίνο αληηκεηψπηδε νηθνγελεηαθά πξνβιήκαηα ηε ζηηγκή πνπ έγηλε ζθίλρελη, ππνλνείηαη φηη ζεκαληηθφ κεξίδην επζχλεο έρνπλ νη νηθνγέλεηεο ησλ κειψλ ησλ λενλαδί νκάδσλ. Ωο κέινο αλάινγεο νξγάλσζεο εκθαλίδεηαη θαη ν δεθαεθηάρξνλνο έθεβνο Θαλάζεο ζην κπζηζηφξεκα ηνπ Παπαζενδψξνπ ηε δηαπαζώλ. Εεη κε ηελ θαξδηνπαζή κεηέξα ηνπ, ηνλ παηξηφ ηνπ θαη ηα εηεξνζαιή ηνπ αδέξθηα. Δθδειψλεη έληνλε επηζεηηθφηεηα, κηζεί ηνπ μέλνπο ζπκκαζεηέο ηνπ, αιιά θαη ηνπο θαζεγεηέο ηνπ. Φαλαηηθφο νπαδφο ηνπ Οιπκπηαθνχ, επηδίδεηαη ζπρλά ζε βαλδαιηζκνχο ζην γήπεδν. Δίλαη, επίζεο, κέινο ηεο εζληθηζηηθήο νξγάλσζεο ησλ «Διεπζεξνιαθψλσλ», νη νπνίνη πηζηεχνπλ ζην δσδεθάζεν θαη πξνβαίλνπλ ζε άζρεκεο θαη βίαηεο πξάμεηο κε πξφθαζε ηε βειηίσζε ηεο θνηλσλίαο. Καη ζην έξγν απηφ ν ρσξηζκφο ησλ γνληψλ θαη ε ζπλχπαξμε κε ηνλ παηξηφ επεξεάδνπλ πνιχ αξλεηηθά ηνλ έθεβν ήξσα. Άηππε πεξηζσξηαθή νκάδα ζπγθξνηεί θαη ε παξέα ηνπ Αιέμε, παηδηνχ ρσξηζκέλσλ γνληψλ πνπ δεη κε ηε κεηξηά θαη ηα εηεξνζαιή ηνπ αδέξθηα, ζην Άιθα. Μαδί κε ηνπο θίινπο ηνπ αξέζθνληαη λα δνπλ επηθίλδπλα, ζπκκεηέρνπλ ζε βαλδαιηζκνχο ζην γήπεδν, ελψ πξνβαίλνπλ ζε θαηαζηξνθέο αθφκα θαη ζην ρψξν ηνπ Πνιπηερλείνπ. Ο Αιέμεο ζηαδηαθά ζα ζπλεηδεηνπνηήζεη ηε ιαλζαζκέλε ζπκπεξηθνξά ηνπο θαη ζα αιιάμεη δσή, επηζπκψληαο ηειηθά λα ζπνπδάζεη αξρηηέθηνλαο. Ο πξσηαγσληζηήο ηεο ηζηνξίαο πξνέξρεηαη απφ νηθνγέλεηα κε ρσξηζκέλνπο γνλείο θαη κάιηζηα ν παηέξαο ηνπ εθδήισλε βίαηε ζπκπεξηθνξά απέλαληη ζηε κεηέξα ηνπ θαη ζηνλ ίδην Σεξοςαλική παπενόσληζη, παιδεπαζηία ην Φηιί ηεο δσήο ηεο Ψαξαχηε ε θεληξηθή έθεβε εξσίδα παξελνριείηαη ζεμνπαιηθά απφ ηνλ παηξηφ ηεο Αληψλε, πφηε κε γιπθφινγα θαη πφηε κε βίαηε ζπκπεξηθνξά, γεγνλφο πνπ ηελ αλαγθάδεη λα θχγεη απφ ην ζπίηη. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ πσο ελψ ε εξσίδα κπνξεί λα πάξεη εθδίθεζε ζην ηέινο ηνπ κπζηζηνξήκαηνο, φηαλ βξίζθεηαη κφλε κε ηνλ παξάιπην πηα, απφ ηξνραίν, Αληψλε δε θηάλεη ζηελ απηνδηθία. Ζ ζπγγξαθέαο ηνικά λα «ζπδεηήζεη» κε ηνλ αλαγλψζηε έλα αθξαίν, ηνικεξφ, αιιά θαη ππαξθηφ ζπρλά θαηλφκελν. Ζ «ηηκσξία» σζηφζν πνπ επηθπιάζζεη γηα ηνλ εξσηχιν παηξηφ θαη ε άςνγε ζηάζε ηεο εξσίδαο, κνηάδνπλ πεξηζζφηεξν κε ππνδείμεηο ελάξεηεο ζπκπεξηθνξάο πνπ ζθνπεχνπλ ζηε 10

11 ζπγθξφηεζε ελφο ηδεαηνχ αμηαθνχ ζπζηήκαηνο ζηνπο έθεβνπο αλαγλψζηεο θαη ιηγφηεξν ζπλάδνπλ κε ηε ζπκπεξηθνξά αηφκσλ εκπιεθφκελσλ ζε αλάινγεο θαηαζηάζεηο Οικογένεια και ομοθςλοθιλία Οκνθπιφθηινπο ήξσεο, πάληνηε δεπηεξεχνληεο, ζπλαληνχκε ζε ηέζζεξα κπζηζηνξήκαηα. ην Όλεηξα από κεηάμη ηεο Ψαξαχηε ν Θέκεο, καζεηήο ηεο Γ Λπθείνπ, αλαδεηά ηε ζεμνπαιηθή ηνπ ηαπηφηεηα, κε φπνηεο δπζθνιίεο απηφ ζπλεπάγεηαη ζην αηγηανπειαγίηηθν λεζί πνπ κεγαιψλεη. Όηαλ ε ζπκπεξηθνξά ηνπ παξεμεγείηαη θαη εθιακβάλεηαη σο ζεμνπαιηθή παξελφριεζε, απνπεηξάηαη λα απηνθηνλήζεη. Ο ξφινο ησλ γνληψλ ηνπ Θέκε απνηππψλεηαη κε ηα γλσζηά ζηεξεφηππα ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο ησλ αξρψλ ηεο θαηλνχξγηαο ρηιηεηίαο. Ο ήξσαο αδπλαηεί λα ηνπο εθκπζηεξεπηεί θαη λα κνηξαζηεί καδί ηνπο ηα άγρε θαη ηνπο πξνβιεκαηηζκνχο ηνπ. Μνλαδηθφ ηνπ ζηήξηγκα ε θίιε ηνπ Γαλάε. Ζ ιχηξσζε ηνπ Θέκε ζα έξζεη κέζα απφ ηελ απνθάιπςε ζην λέν κνξθσκέλν θη αλνηρηφκπαιν θηιφινγφ ηνπο, ν νπνίνο ζπδεηά καδί ηνπ, ηνλ βνεζάεη λα ζπλεηδεηνπνηήζεη πσο δελ πξέπεη λα απνδέρεηαη ηηο «ηακπέιεο» ζηνπο αλζξψπνπο θαη ηνλ θαζεζπράδεη φηη θαη νη γνλείο ηνπ, εηδηθά ν παηέξαο ηνπ, ζα απνδερηεί ηελ ηειηθή ηνπ επηινγή. Γεπηεξεχνληα ιεπθφ νκνθπιφθηιν ήξσα ζπλαληνχκε θαη ζην Γπκλάζην ηεο Μάζηνξε. Δίλαη θίινο ηεο εξσίδαο Άλλαο θαη δηαθξίλεηαη γηα ηελ ηδηαίηεξε επγέλεηα θαη θφζκηα ζπκπεξηθνξά ηνπ, θαζψο δελ πηνζεηεί ηηο θιαζηθέο ζπλήζεηεο ησλ αγνξηψλ (π.ρ. πνδφζθαηξν, βαξχ πεξπάηεκα, θινηζηέο, θηχζηκν, ζπξψμηκν θ.η.ι.), κε απνηέιεζκα λα ζεσξεζεί «αδεξθή» απφ ηνλ θνηλσληθφ ηνπ πεξίγπξν. ηελ εμέιημε ηνπ κπζηζηνξήκαηνο ε θαηλνκεληθά ζειππξεπήο ζπκπεξηθνξά ηνπ Μάξηνπ δηθαηνινγείηαη κέζα απφ ην θαιφ νηθνγελεηαθφ ηνπ πεξηβάιινλ θαη ηελ αζηηθή ηνπ αλαηξνθή, πνπ ηνπ πξνζδίδνπλ ςπρηθή θαιιηέξγεηα, αιιά θαη πνιηηηζκηθή αλσηεξφηεηα (είλαη δηαβαζκέλνο, έρεη αλαπηπγκέλν ιεμηιφγην θαη καζεκαηηθή ζθέςε) κε απνηέιεζκα λα κελ πηνζεηεί ηα "αλδξηιίθηα" θαη ηηο ρνληξέο θάξζεο ησλ ζπλνκειίθσλ ηνπ ζηελ επαξρία. Ζ εξσίδα δελ θνβάηαη λα πεγαίλεη ζην ζπίηη ηνπ, γηαηί αξρηθά ηνλ ραξαθηεξίδεη «γπλαηθσηφ», ελψ θαη ε κεηέξα ηεο Άλλαο ηνλ νλνκάδεη «αδεξθή» θαη δελ αλεζπρεί γηα ηηο ζπλαλαζηξνθέο ηεο θφξεο ηεο καδί ηνπ. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη ελψ απνπζηάδνπλ νη ελδειερείο αλαθνξέο ζηηο αληηδξάζεηο ηεο ππξεληθήο νηθνγέλεηαο ηνπ Μάξηνπ, ζέκα πνπ ζα παξνπζίαδε εμαηξεηηθφ ελδηαθέξνλ, απνηππψλνληαη νη ζηεξενηππηθέο αληηδξάζεηο ησλ κειψλ ηεο νηθνγέλεηαο ηεο Άλλαο, ε νπνία αληηκεησπίδεη ην «πξφβιεκα» αδηάθνξα, αλεθηηθά, αιιά θαη κε αξθεηή δφζε ππνηηκεηηθήο δηάζεζεο. ην Μάζθα ζην Φεγγάξη ηνπ Κνληνιέσλ ε κπζνπιαζία εζηηάδεηαη ζηε ζχγρξνλε Αζήλα θαη ζηελ έξεπλα δπν παηδηψλ (αγφξη θνξίηζη) ζρεηηθά κε ην "κπζηηθφ" ηνπ ηξαγηθά ρακέλνπ εζνπνηνχ, Λνπθά Αιεμίνπ. Ο θφζκνο ησλ εθήβσλ παξνπζηάδεηαη αξθεηά ξεαιηζηηθφο, δίρσο σξαηνπνηήζεηο θαη ζεηηθά πξφηππα ελειίθσλ. Αληίπαιφο ηνπο δελ είλαη κφλν ε εθεβεία θαη ηα εξσηεκαηηθά πνπ ηελ αθνινπζνχλ, αιιά θαη νη ίδηνη ηνπο νη γνλείο πνπ δελ αληηιακβάλνληαη εθαηέξσζελ ηηο πξαγκαηηθέο ηνπ αλάγθεο εηδηθά ν Νίθνο Αξκέλεο θηάλεη αθφκα θαη λα θισηζήζεη ηελ θφξε ηνπ. Ζ λενειιεληθή νηθνγέλεηα, 11

12 ηδσκέλε απφ ηελ θξηηηθή καηηά ηνπ ζπγγξαθέα, δείρλεη λα επαλαβεβαηψλεη ηελ κηθξναζηηθή ζεκεηνινγία, πνπ κέζσ ηεο νκνθνβίαο θαηαγγέιιεη ηελ ίδηα ηελ επαηζζεζία. Έηζη, φηαλ ν παηέξαο ηνπ Νηθήηα δηαπηζηψλεη ηελ αγάπε ηνπ γηνπ ηνπ γηα ην ζέαηξν ηνλ απνθαιεί «θνπληζηφ», ελψ ν παηέξαο ηεο Κιεηψο αληίζηνηρα, ζρνιηάδεη πνιχ ππνηηκεηηθά θαη εηξσληθά ηηο επηινγέο ηεο θφξεο ηνπ. Σειηθά, κε ηε ζπκβνιή ησλ δχν παηδηψλ απνθαιχπηεηαη πσο ε κεγαιναζηή κεηέξα ηνπ εζνπνηνχ, Θάιεηα Αιεμίνπ, «επλνχρηζε» κε ηνλ ηξφπν αλαηξνθήο ην γην ηεο θαη δελ ηνπ επέηξεςε λα εθθξάζεη, φπσο ν ίδηνο ήζειε, ηε ζεμνπαιηθή ηνπ ηαπηφηεηα. Ο νκνθπιφθηινο Λνπθάο Αιεμίνπ, ηειηθά απηνθηνλεί. Με ηηο φπνηεο ζηεξενηππηθέο πξνζεγγίζεηο ηνπ ην κπζηζηφξεκα θσηίδεη ηελ θξπθή θαη άβαηε πιεπξά γηα ηελ Δθεβηθή Λνγνηερλία κηαο νηθνγελεηνθεληξηθήο (familycentric) θνηλσλίαο, απηήλ ηεο (θαιπκκέλεο πίζσ απφ άπιεην ελνρηθφ ζπλαηζζεκαηηζκφ) "αλζξσπνθαγίαο". Μηα ηδηαίηεξε πεξίπησζε νκνθπιφθηινπ ήξσα ζπλαληνχκε ζην κπζηζηφξεκα ηνπ Γειψλε Η Αγγέιηθα ηεο αγάπεο. Ο νκνθπιφθηινο Μάλνο πέθηεη ζχκα εθβηαζκνχ απφ θχθισκα πνπ ζηνρνπνηεί νκνθπιφθηινπο θαη θαθνπνηείηαη άγξηα απφ ηνπο εθβηαζηέο ηνπ. Ο παηέξαο ηνπ Μάλνπ, παλεπηζηεκηαθφο θαη ππνςήθηνο πξχηαλεο, αξλείηαη λα θαηαγγειζεί ν μπινδαξκφο ηνπ γηνπ ηνπ ζηελ αζηπλνκία, γηα λα απνθχγεη ην ζθάλδαιν, παξά ην γεγνλφο φηη θαηαξξέεη ςπρηθά. Δπηιέγεη λα ηνλ ζηείιεη ζε ρσξηφ ηεο Κεληξηθήο Διιάδαο, ψζηε λα δήζεη αλάκεζα ζε κηα νηθνγέλεηα κε θνξίηζηα γηα λα «μππλήζνπλ νη αλδξνγόλνη αδέλεο ηνπ» (!). Ο πξσηαγσληζηήο, εηεξνζαιήο αδεξθφο ηνπ Μάλνπ, Νφηεο, παξά ηηο αληηξαηζηζηηθέο απφςεηο ηνπ γηα ην δηθαίσκα ζηε δηαθνξεηηθφηεηα, παξαδέρεηαη ηελ «έμππλε», απφ πιεπξάο ηαθηηθήο, θίλεζε ηνπ παηέξα, θαη πηζηεχεη πσο ζπληζηά κηα επθαηξία γηα λα βξεη ν αδεξθφο ηνπ ην πξαγκαηηθφ ηνπ θχιν. Κη ελψ ε ζηάζε ηεο ειιεληθήο θνηλσλίαο πεξηγξάθεηαη ζε γεληθέο γξακκέο ξεαιηζηηθά, ε νκνθπινθηιία παξνπζηάδεηαη σο αξξψζηηα, «θνπζνχξη», «ζπλήζεηα» πνπ ρξήδεη «απνηνμίλσζεο» θαη «ηαίλεηαη» κε ηελ επηζηξνθή ζην θπζηθφ πεξηβάιινλ θαη ηελ απνκάθξπλζε απφ νκνθπιφθηιεο παξέεο, αλαπαξάγεηαη δειαδή κε έληαζε ν αθεγεκαηηθφο ηχπνο ηεο ελνρήο/ληξνπήο/ηηκσξίαο-γηαηξεηάο (Καξαζαββίδνπ Κσηφπνπινο 2011: 287). Ο ήξσαο πξαγκαηηθά «αιιάδεη» θαηά ηε δηάξθεηα ηεο παξακνλήο ηνπ ζηε θχζε δίπια ζε θνξίηζηα ηεο ειιεληθήο επαξρίαο (!). Δίλαη θαλεξή ε πξνζπάζεηα ηνπ ζπγγξαθέα λα αηηηνινγήζεη ηελ νκνθπινθηιία σο απνθιίλνπζα ζπκπεξηθνξά θαη σο απνηέιεζκα ςπρνθνηλσληθψλ αηηηψλ πνπ δεκηνπξγνχληαη ζε δηαδεπγκέλεο νηθνγέλεηεο απφ έιιεηςε αγάπεο θαη ελδηαθέξνληνο γηα ηα παηδηά ηνπο, ζηάζε φκσο πνπ αγγίδεη ηα φξηα κηαο αθεινχο επηθηλδπλφηεηαο Η οικογένεια ηος οποθεηικού ήπωα Ζ Ψαξαχηε ζην Απγό ηεο Έρηδλαο παξνπζηάδεη ηνλ 18ρξνλν ηέθαλν γεκάην φλεηξα γηα ην κέιινλ θαη ελζνπζηαζκφ γηα ηε δσή. Ο δηθεγφξνο παηέξαο ηνπ ηνλ πξννξίδεη γηα επηζηήκνλα, παξά ηελ αγάπε ηνπ ηέθαλνπ γηα ην ζέαηξν. Οη κεηαμχ ηνπο ζρέζεηο δελ είλαη νη θαιχηεξεο, ιφγσ ησλ ζπρλψλ απνπζηψλ ηνπ παηέξα. Παξφκνηα είλαη ε ζρέζε ηνπ ήξσα κε ηε κεηέξα, ηελ νπνία δείρλεη λα απαζρνινχλ πεξηζζφηεξν ε αλαθαίληζε ηνπ 12

13 ζπηηηνχ θαη ε πξνζσπηθή ηεο δηαζθέδαζε. ε έλα ηαμίδη ηνπ κε ζπκκαζεηέο ζηε Ρφδν γλσξίδεη ηελ Κέξζηηλ, κηα μαλζηά θαιινλή, κε ηελ νπνία δεη ηνλ απφιπην έξσηα, κέρξη ηελ επηζηξνθή ηεο ζηελ παηξίδα ηεο. Αξγφηεξα δηαπηζηψλεη πσο είλαη νξνζεηηθφο ζην AIDS. Απφ δσ θαη πέξα παιεχεη λα «θξαηεζεί» ζηε δσή, έρνληαο σο ζηήξηγκά ηνπ ηε θίιε ηνπ Όιγα ζηελ νπνία κφλν αλαθνηλψλεη ηελ αζζέλεηά ηνπ. Ο θφβνο ηνπ ηέθαλνπ απέλαληη ζηελ ελδερφκελε πξνθαηάιεςε θαη ην ξαηζηζκφ κε ηα νπνία ζα έξζεη αληηκέησπνο, αλ καζεπηεί ην πξφβιεκά ηνπ ζηελ νηθνγέλεηά ηνπ θαη ζηνλ θνηλσληθφ ηνπ πεξίγπξν, ηνπ πξνθαινχλ ηάζεηο θπγήο. Απφ θνηλνχ κε ηελ Όιγα απνθαζίδνπλ λα δήζνπλ ζην εμσηεξηθφ. Με δηαθνξεηηθφ ηξφπν πξαγκαηεχεηαη ην ίδην ζέκα ν Κνληνιέσλ ζην έξγν Γεύζε Πηθξακύγδαινπ. Ζ Φαίδξα θαη ν Οδπζζέαο ζπνπδάδνπλ ζην παλεπηζηήκην, γλσξίδνληαη, εξσηεχνληαη θαη αξρίδνπλ λα νλεηξεχνληαη καδί ην κέιινλ ηνπο. Κνηλφ ηνπο ραξαθηεξηζηηθφ πσο έρνπλ αλαηξαθεί ζε πγηέο νηθνγελεηαθφ πεξηβάιινλ (ε κεηέξα ηνπ Οδπζζέα έρεη πεζάλεη, αιιά ν παηέξαο ηνπ δελ μαλαπαληξεχηεθε). Σν φλεηξν πνπ δνπλ κεηαηξέπεηαη ζε εθηάιηε, φηαλ ν Οδπζζέαο αλαθαιχπηεη φηη είλαη θνξέαο ηνπ ΑΗDS, πνπ ηνπ ην κεηέδσζε ε θνπέια ηεο πξνεγνχκελεο ζρέζεο ηνπ. Ζ Φαίδξα, αξρηθά αληηδξά πνιχ έληνλα, ηνπ θαηαινγίδεη επζχλεο φηη δελ ηελ πξνζηάηεςε, απνκαθξχλεηαη απφ θνληά ηνπ θαη πεξηραξαθψλεηαη ζην εγψ ηεο. Ο Οδπζζέαο πξνζπαζεί λα ηελ εξεκήζεη θαη δεηά ηε ζηήξημή ηεο. ην δηάζηεκα ζην νπνίν πεξηκέλεη καδί κε ηελ νηθνγέλεηά ηεο ηα απνηειέζκαηα ηεο εμέηαζεο γηα ηνλ αλ έρεη πξνζβιεζεί θαη απηή, μεθαζαξίδεη ηα πξάγκαηα κέζα ηεο θαη κε ηε βνήζεηα ησλ γνληψλ ηεο θαη ηνπ ρξφλνπ βιέπεη ηα γεγνλφηα θαη ηηο αληηδξάζεηο ηεο ζηηο ζσζηέο ηνπο δηαζηάζεηο, απνθηψληαο κηα πην ζπιινγηθή θαη πην αλζξψπηλε, ρσξίο εγσθεληξηζκνχο, ζηάζε δσήο. Ο Οδπζζέαο κε ηε ζηήξημε ηνπ παηέξα θαη ηνπ θίινπ ηνπ απνθαζίδεη λα αληηκεησπίζεη κε γελλαηφηεηα ηελ αζζέλεηα, θαη κε αηζηνδνμία θαη ζεηηθή δηάζεζε ηε δσή ηνπ. Οη δχν λένη απνθαζίδνπλ ηειηθά λα ζπλερίζνπλ καδί επαλαπξνζδηνξίδνληαο ηε ζρέζε ηνπο ζε έλα άιιν πιαίζην πνπ εκπεξηέρεη κηα νπζηαζηηθή αγάπε. Ο ζπγγξαθέαο ςπρνγξαθεί ξεαιηζηηθά φιεο ηηο θάζεηο πνπ δηέξρνληαη νη δχν νηθνγέλεηεο, ππξεληθή θαη κνλνγνλετθή, θαη εμαίξεη ην ςπρηθφ ζζέλνο πνπ θαιιηεξγείηαη κέζα ζηελ ειιεληθή νηθνγέλεηα Μοισεία και ελληνική οικογένεια ην Όλεηξα από κεηάμη ηεο Ψαξαχηε ε κεηέξα ηεο έθεβεο εξσίδαο, Γαλάεο, ζα εξσηεπηεί ηνλ Ηηαιφ ζπληεξεηή έξγσλ ηέρλεο, θηινμελνχκελν ηεο νηθνγέλεηαο, θαη ζα θχγεη ηειηθά καδί ηνπ. Ζ κεηέξα, Γαλή ζηελ θαηαγσγή, ζεσξνχληαλ πάληνηε δηαθνξεηηθή έσο θαη αλεπηζχκεηε απφ ηε κηθξή θνηλσλία ηνπ λεζηνχ. Ζ Γαλάε ζπλεηδεηνπνηεί ηη ζπκβαίλεη, ελψ ε αιιαγή ηεο ζπκπεξηθνξάο ηεο κακάο γίλεηαη αληηιεπηή θαη απφ ην Μάλζν, ην άιιν ηεο παηδί, θαη επεξεάδεη ηε δηάζεζε θαη ηνλ ςπρηζκφ ηνπ. Ο παηέξαο είλαη ν κφλνο πνπ κνηάδεη λα κελ αληηιακβάλεηαη ηίπνηα, αθφκα θαη φηαλ φινη θνπηζνκπνιεχνπλ ην «παξάλνκν» δεπγάξη, θαζψο ηα ηειεπηαία ρξφληα έρεη απνκαθξπλζεί ςπρηθά απφ ηε γπλαίθα θαη ηελ νηθνγέλεηά ηνπ. Όηαλ ηειηθά ε κεηέξα ζα εγθαηαιείςεη ην ζπίηη, ε απνπζία ηεο απνδεηθλχεηαη δπζβάζηαρηε θαη επψδπλε. Ο ζχδπγφο ηεο πίλεη θαη θαπλίδεη δηαξθψο, 13

14 αλαπάληεηα εξσηήκαηα βαζαλίδνπλ φινπο, ελψ ν Μάλζνο επηδεηθλχεη πηα αθξαία ζπκπεξηθνξά ζην ζρνιείν θαη δεηείηαη ε βνήζεηα ςπρνιφγνπ. Όηαλ αξγφηεξα ε κεηέξα ζα γξάςεη ζηελ θφξε ηεο, ε Γαλάε αλαζηαηψλεηαη θαη απνθαζίδεη λα κε ην κάζεη θαλείο γηα λα κε δηαηαξαρζεί ε εξεκία πνπ κε ηφζν θφπν θαηάθεξε λα μαλαβξεη ε νηθνγέλεηα, θαζψο ζηαδηαθά ζπζπεηξψζεθε γηα λα μεπεξάζεη ηνλ ηξαπκαηηθφ ρσξηζκφ. Ζ Ψαξαχηε επηηπγράλεη εδψ λα απνδψζεη κνλαδηθά ηελ θαηαιπηηθή επίδξαζε ηνπ «παξάλνκνπ» έξσηα πάλσ ζηελ νηθνγέλεηα. σμπεραζμαηικές Παραηηρήζεις 1. ηα κπζηζηνξήκαηα πνπ εμεηάζακε γίλεηαη θαλεξφ πσο νη δεκηνπξγνί ειθχνληαη ζπγγξαθηθά απφ ηηο ζρέζεηο, ζεηηθέο ή αξλεηηθέο, πνπ αλαπηχζζνληαη ζηα πιαίζηα ηεο νηθνγέλεηαο θαη ηηο ρξεζηκνπνηνχλ αθεγεκαηηθά γηα λα αλαδείμνπλ, λα ζρνιηάζνπλ θαη λα «ζπδεηήζνπλ» κε ηνπο έθεβνπο αλαγλψζηεο ηνπο ζέκαηα πνπ πξνβιεκαηίδνπλ ηηο ζχγρξνλεο θνηλσλίεο, φπσο ηα λαξθσηηθά, ην AIDS, ν ξαηζηζκφο, ε κεηαλάζηεπζε, ε νκνθπινθηιία, ν αιθννιηζκφο, ην δηαδχγην θ.ά. θαη ε κπζνπιαζία ηνπο θαζνξίδεηαη, ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο, απφ ην πεξηβάιινλ ησλ κεγαινππφιεσλ. Ζ νηθνγέλεηα εθιακβάλεηαη σο κία ζπγθξνηεκέλε νκάδα πνπ εθνδηάδεη ην άηνκν ζην μεθίλεκα ηνπ πξνζσπηθνχ ηνπ ηαμηδηνχ, αιιά ζπληζηά παξάιιεια θαη ην θαηαθχγην ζην νπνίν ζπρλά επηζηξέθεη γηα λα αλαδεηήζεη ηε βνήζεηα, ηελ παξεγνξηά ή ηελ επηβξάβεπζε. Ωζηφζν ζηα πεξηζζφηεξα απφ ηα έξγα δηαθξίλνληαη κε επθνιία ε παηδαγσγηθή πξφζεζε θαη ε ζθνπηκφηεηα πνπ ηα ραξαθηεξίδεη, δηαπίζησζε πνπ είλαη επξχηεξα απνδεθηή απφ ηνπο κειεηεηέο ηεο ειιεληθήο Εθεβηθήο Λνγνηερλίαο. Σε ζηάζε απηή δηθαηνινγεί, σο έλα βαζκφ, ην γεγνλφο πσο ε ειιεληθή θνηλσλία παξακέλεη ζπληεξεηηθή, δεκηνπξγψληαο έλα αλάινγα δεζκεπηηθφ θιίκα γηα ηνπο ζπγγξαθείο εθεβηθψλ βηβιίσλ. Ζ θνηλσληθή δηζηαθηηθφηεηα πνπ απνηππψλεηαη ζηε κπζνπιαζηηθή σξαηνπνίεζε ηεο θαζεκεξηλφηεηαο, ην ηέινο είλαη ζρεδφλ πάληνηε αίζην θαη επηπρηζκέλν, είλαη ακθίβνιν αλ βνεζά νπζηαζηηθά ηνπο έθεβνπο αλαγλψζηεο λα δηεπξχλνπλ ηνπο νξίδνληέο ηνπο θαη λα αληηιεθζνχλ ηελ πνιπδηάζηαηε θαη αληηθαηηθή πξαγκαηηθφηεηα. Οξηζκέλνη απφ ηνπο ζπγγξαθείο έρνπλ δψζεη πςειά δείγκαηα γξαθήο θαη ηα κπζηζηνξήκαηά ηνπο ηνπνζεηνχληαη ζ εθείλα πνπ δε δέρνληαη κφλν επηδξάζεηο, αιιά επηδξνχλ θαη θαηαηάζζνληαη απηφκαηα ζε κηα ινγνηερλία κε δηεζλή ζεκαζία θαη κε δπλαηφηεηεο λα δηεηζδχζνπλ, λα πεξηγξάςνπλ θαη λα εξκελεχζνπλ ηηο αληηδξάζεηο εμαηνκηθεπκέλσλ ππνθεηκέλσλ. ε φζα πάλησο έξγα δηαπηζηψλεηαη ε άξλεζε ηεο ππαθνήο ζηνπο παηδαγσγηθνχο πεξηνξηζκνχο πνπ ππαγνξεχεη ε κέρξη ζήκεξα ινγηθή φζσλ ππεξεηνχλ ηελ Παηδηθή Λνγνηερλία, παξαηεξνχκε πσο νη αθεγεκαηηθέο ζπγγξαθηθέο επηινγέο πξνθξίλνπλ ηελ θπκαηλφκελε νπηηθή γσλία, ε νπνία απνηππψλεη ηηο δηαθνξεηηθέο πξαγκαηηθφηεηεο πνπ ζπκπεξηιακβάλνληαη ζην κηθξφθνζκν ηνπ ζεζκνχ ηεο νηθνγέλεηαο, ηνλ αθεγεκαηηθφ κνλφινγν, ηηο εγθηβσηηζκέλεο δηεγήζεηο θαη ηελ πνηθηιία αθεγεκαηηθψλ θσλψλ, ζπγθξνηψληαο πνιπθσληθά θαη πνιπγισζζηθά θείκελα. 14

15 Αθφκε φκσο θαη ζηηο πην πνιιέο απφ απηέο ηηο πεξηπηψζεηο νη πεξηζσξηαθνί ήξσεο «θαηαζθεπάδνληαη» πεξηζζφηεξν γηα λα εμάξνπλ ηελ αμία ηνπ νηθνγελεηαθνχ ζεζκνχ κε πξνζηαηεπηηθή δηάζεζε απέλαληη ζηνπο εθήβνπο αλαγλψζηεο θαη ιηγφηεξν γηα λα αλαδείμνπλ θαη λα δηεξεπλήζνπλ ξηδνζπαζηηθά ηε ιεηηνπξγία ηνπ ζηε ζχγρξνλε ειιεληθή πξαγκαηηθφηεηα. Σν ζθνπφ απηφ ππεξεηνχλ νη ζρεκαηνπνηεκέλεο θαη ζπρλά απινπζηεπηηθέο ζπλδέζεηο ηνπ πεξηζσξηαθνχ ήξσα κε έλα πξνβιεκαηηθφ, δηαιπκέλν ή κε, νηθνγελεηαθφ πεξηβάιινλ, ελψ νη ζρνιηαζηηθέο παξεκβάζεηο ηνπ εθάζηνηε αθεγεηή, ελίνηε θαη αλάκεζα ζηα δηαινγηθά κέξε, απνζθνπνχλ ζην λα θαηαζηήζνπλ ζαθή ηνλ ελδεδεηγκέλν ηξφπν ζπκπεξηθνξάο θαη δξάζεο. Οη αλαπαξαζηάζεηο άιισζηε πνπ επηιέγνληαη έρνπλ δνκεκέλν κηθξνθνηλσληνινγηθφ πεδίν θαη αλαπαξάγνπλ ηελ κνξθή εηεξφηεηαο πνπ βξίζθεηαη θνληχηεξα ζην πνιηηηζηηθφ πξφηππν πνπ επηθξαηεί ζηελ επνρή ζπγγξαθήο ηνπ έξγνπ. 2. ε έξγα ησλ ηειεπηαίσλ ρξφλσλ, θπξίσο, ηίζεληαη δεηήκαηα πνπ απαζρνινχλ ηηο λέεο, επέιηθηεο ζε κεηαζρεκαηηζκνχο θαη απαιιαγκέλεο απφ ζηεξενηππηθνχο ξφινπο θαη ζπκπεξηθνξέο κνξθέο νηθνγελεηαθέο ζπκβίσζεο, φπσο ε νηθνγέλεηα δηπιήο ζηαδηνδξνκίαο, ε ειεύζεξε έλσζε ή ζπκβίσζε, ε νηθνγέλεηα δεύηεξνπ γάκνπ θαη ε κνλνγνλετθή νηθνγέλεηα. Σα θείκελα απηά ζπκβάιινπλ ζηελ αλαζεψξεζε ηνπ αληξηθνχ θαη ηνπ γπλαηθείνπ πξνηχπνπ θαη ζηελ ππνρψξεζε ηεο εηθφλαο ηεο ππξεληθήο νηθνγέλεηαο, θαη επλννχλ ηελ αλαπαξάζηαζε λέσλ νηθνγελεηαθψλ ηχπσλ, νη νπνίνη αληηπξνζσπεχνπλ νπζηαζηηθφηεξα ηηο κεηαβνιέο ηεο ζχγρξνλεο δσήο, ηηο κεηαθέξνπλ κε πεξηζζφηεξε πιεξφηεηα ζην λεαξφ αλαγλψζηε, εμνηθεηψλνληάο ηνλ ηαπηφρξνλα κε ηα πνιιαπιά ελδερφκελα πνπ κπνξεί λα απνθαιχςνπλ νη αλζξψπηλεο ζπκπεξηθνξέο θαη ζρέζεηο, βνεζψληαο ηνλ λα ηα αληηκεησπίζεη κε ιηγφηεξν άγρνο. Ωζηφζν αμίδεη λα ζεκεηψζνπκε θαη ηηο ζηξεβιψζεηο ή αδπλακίεο πνπ παξαηεξνχληαη ζ απηέο ηηο λέεο κνξθέο, φπσο γηα παξάδεηγκα ην γεγνλφο φηη ε νηθνγέλεηα δηπιήο ζηαδηνδξνκίαο, αλήκπνξε λα θξνληίζεη απνηειεζκαηηθά ηα λεφηεξα κέιε ηεο, ηα παξαδίδεη ζπρλά ζε παππνχδεο θαη γηαγηάδεο, νη νπνίνη ππνθαζηζηνχλ νπζηαζηηθά ην ξφιν ηεο νηθνγέλεηαο θαη ηεο νξγαλσκέλεο πνιηηείαο. 3. Σα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπλ νη λέεο κνξθέο νηθνγέλεηαο (δηαδχγην, έιιεηςε ζπλελλφεζεο κεηαμχ ηνπ δεπγαξηνχ, αδηαθνξία γνληψλ γηα παηδηά) ηεξαξρνχληαη κπζνπιαζηηθά σο νη ζεκαληηθφηεξεο αηηίεο πνπ νη έθεβνη ήξσεο εκπιέθνληαη ζην δνθεξφ ρψξν ησλ λαξθσηηθψλ. Αληηζηάζκηζκα ηεο θαθήο απηήο θαηάζηαζεο απνηειεί ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο ε ππνζηεξηθηή παξνπζία ελφο κέινπο (πξψηηζηα γηαγηάο) ηεο εθηεηακέλεο νηθνγέλεηαο ή ηνπ ζηελνχ θηιηθνχ πεξηβάιινληνο. Ζ εκπινθή ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ζπγγεληθνχ πξνζψπνπ, αθφκα θαη φηαλ αξρηθά ζεσξείηαη παξαβίαζε ηεο ηδησηηθήο δσήο, δηαδξακαηίδεη ηειηθά ζεηηθφ ξφιν ζηηο ζπλαηζζεκαηηθέο ζρέζεηο ησλ κειψλ ηεο νηθνγέλεηαο θαη ηαπηφρξνλα δπλακψλεη ηνπο δεζκνχο εμάξηεζεο πνπ ηελ ελψλνπλ. ε κία κφλν πεξίπησζε (ην ηζηκεληέλην δάζνο Πέηξνβηηο- Αλδξνπηζνπνχινπ) είλαη ε εγγνλή απηή πνπ πξνθπιάζζεη ηε γηαγηά απφ ηα λαξθσηηθά, δηαδηθαζία πνπ ζεκαηνδνηεί ηελ σξίκαζε ηεο εξσίδαο θαη ηελ εμέιημε ηνπ ραξαθηήξα ηεο. ε φια ηα κπζηζηνξήκαηα πνπ εμεηάζακε, κε κία θαη κνλαδηθή εμαίξεζε, είλαη ε νηθνγέλεηα πνπ ζηεξίδεη ην 15

16 παξαζηξαηεκέλν κέινο ηεο θαη ην βνεζά λα επαλέιζεη, ρσξίο λα απεπζπλζεί ζε θάπνηα ζεξαπεπηηθή θνηλφηεηα πνπ ζα αλαιάβεη κε ηαηξνθαξκαθεπηηθή θαη ςπρνινγηθή ζηήξημε ηελ απνζεξαπεία ηνπ. Ζ ςπρνγξάθεζε ησλ λαξθνκαλψλ εθήβσλ είλαη ζπλήζσο πεηζηηθή, δηεηζδχεη εχζηνρα ζε κχρηεο ζθέςεηο ηνπο θαη απνηππψλεη κε απνδεθηέο ζπκπεξηθνξέο ηνπο ζηελ ειιεληθή θνηλσλία, π.ρ. «κίζνο» ηνπ λεαξνχ πξσηαγσληζηή γηα ηνπο «δεζκνθχιαθεο» παππνχ θαη γηαγηά ηνπ (Ρνθ Ρεθξέλ). Γε ιείπνπλ φκσο θαη νη κε ξεαιηζηηθέο πξνζεγγίζεηο (Η εμνκνιόγεζε), αιιά θαη νη «κειφ» εθδνρέο ηνπ ήξσα πνπ γίλεηαη δηαθηλεηήο νπζηψλ γηα λα ζπληεξήζεη νηθνλνκηθά ηελ νηθνγέλεηά ηνπ (Πεξηπέηεηα ζηελ Αζήλα θαη.ο.. Κίλδπλνο). 4. Οη έθεβνη πξσηαγσληζηέο πνπ ππνπίπηνπλ ζε παξαβαηηθέο πξάμεηο (πεξηζσξηαθνί ήξσεο) πξνέξρνληαη απφ πξνβιεκαηηθέο νηθνγέλεηεο, ζηηο νπνίεο θαηαινγίδεηαη ζεκαληηθφ κεξίδην επζχλεο γηα ηελ αλαηξνθή ησλ παηδηψλ ηνπο. Οη έθεβνη ήξσεο αλαπηχζζνπλ ζπρλά βίαηε θαη επηζεηηθή ζπκπεξηθνξά, ελψ κεηαζηξέθνληαη θαη επαλέξρνληαη ζηελ εζηθά θαη θνηλσληθά απνδεθηή ζηάζε ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο κε ηε βνήζεηα ηεο νηθνγέλεηαο, ρσξίο λα «ηηκσξεζνχλ» ζε βαζκφ πνπ ζα θνζηίζεη αλεπαλφξζσηα ζηε ζσκαηηθή, πλεπκαηηθή θαη ςπρηθή ηνπο πγεία. Ζ πξνζπάζεηα δηθαηνιφγεζεο ησλ πξάμεψλ ηνπο κέζσ ηεο αξλεηηθήο νηθνγελεηαθήο θαηάζηαζεο πνπ βηψλνπλ, απνηειεί ζηνηρείν επηβεβαησηηθφ ηεο παηδαγσγηθήο δηάζηαζεο ηεο ειιεληθήο Δθεβηθήο Λνγνηερλίαο, αθνχ ε αμία ηνπ ζεζκνχ ηεο νηθνγέλεηαο ιεηηνπξγεί θαλνληζηηθά γηα ηε ιεηηνπξγία ηνπ ζπιινγηθνχ θαη αηνκηθνχ βίνπ. Γελ ζπκβαίλεη ην ίδην φκσο κε ηνπο δεπηεξεχνληεο ήξσεο, νη νπνίνη «ηηκσξνχληαη» πνηθηινηξφπσο. Οη ζπγγξαθείο επηδηψθνπλ αθελφο λα «ηξνκάμνπλ», λα παξαδεηγκαηίζνπλ θαη λα λνπζεηήζνπλ ηνλ λεαληθφ θνηλφ, αιιά ηαπηφρξνλα λα κελ ην παληθνβάιινπλ, θαζψο νη θεληξηθνί ήξσεο, κε ηνπο νπνίνπο ζπλήζσο ηαπηίδεηαη, απνιακβάλνπλ κέζσ ηεο ζπγγξαθηθήο απηήο εχλνηαο κηαο δεχηεξεο επθαηξίαο, ε νπνία δε δίδεηαη πάληνηε ζηελ πξαγκαηηθή δσή. Μφλν κία θνξά ζπλαληνχκε ζέκα ζεμνπαιηθήο παξελφριεζεο ζε έθεβε απφ ηνλ παηξηφ ηεο (Σν θηιί ηεο δσήο), φπνπ ε εξσίδα δελ απηνδηθεί ελψ έρεη ηε δπλαηφηεηα, θάηη πνπ δελ ζπλάδεη αλαγθαζηηθά κε πξάμεηο αηφκσλ πνπ έρνπλ αληηκεησπίζεη αλάινγεο θαηαζηάζεηο. 5. ε πξνβιήκαηα πνπ απαζρνινχλ ηελ νηθνγέλεηα θαη αλαθχπηνπλ κέζα απφ ζεμνπαιηθέο / εξσηηθέο επηινγέο ησλ κειψλ ηεο θπξηαξρεί ην ζέκα ηεο νκνθπινθηιίαο. Ο νκνθπιφθηινο ήξσαο είλαη πάληνηε δεπηεξεχσλ, ιεπθφο θαη Έιιελαο. Γε ζπλαληνχκε έθεβε, αιιά νχηε θαη ελήιηθε, νκνθπιφθηιε εξσίδα (Καξαζζαβίδνπ Κσηφπνπινο 2011). Γελ κπνξεί λα απνθαιχςεη ηελ επηινγή ησλ ζεμνπαιηθψλ ηνπ πξνηηκήζεσλ ζηελ νηθνγέλεηά ηνπ, θνβνχκελνο ηε ζηεξενηππηθή ηνπο αληίδξαζε, πνπ είηε πεξηγξάθεηαη είηε ππνλνείηαη ζηε κπζνπιαζία ησλ έξγσλ. πρλά κάιηζηα πξνέξρεηαη απφ δηαδεπγκέλνπο γνλείο. Δίλαη ελδεηθηηθφ πσο απνπζηάδνπλ νη ελδειερείο αλαθνξέο ζηηο αληηδξάζεηο ηεο ππξεληθήο νηθνγέλεηαο ηνπ Μάξηνπ, ζηελ απνθάιπςε ηεο πηζαλήο νκνθπινθηιίαο ηνπ, ελψ απνηππψλνληαη νη αληηδξάζεηο ηεο νηθνγέλεηαο ηεο Άλλαο (αδηαθνξία, εθφζνλ δελ απνηειεί δηθφ ηνπο «πξφβιεκα», αιιά θαη ππνηίκεζε) ζην βηβιίν ην Γπκλάζην. Ζ εξκελεία ζε κηα ηέηνηα ζπγγξαθηθή επηινγή είλαη δηηηή. Πξφθεηηαη γηα ινγνηερληθφ εχξεκα πνπ αλαδεηθλχεη 16

17 ηνλ εηεξνθαζνξηζκφ ηεο ηαπηφηεηαο ή απιψο απνηειεί έλαλ εχζρεκν ηξφπν λα απνθχγεη ε ζπγγξαθέαο ηε δχζθνιε, αιιά εμαηξεηηθά ελδηαθέξνπζα, ςπρνγξαθία ησλ αληηδξάζεσλ ηεο ππξεληθήο νηθνγέλεηαο ζε κηα αλάινγε θαηάζηαζε. Ρφιν ζπκπαξαζηάηε ζηνλ ήξσα αλαιακβάλνπλ ζπλνκήιηθα άηνκα ηνπ άιινπ θχινπ ή κεγαιχηεξα θαη πην κνξθσκέλα πνπ ζπλαληά ζην ζρνιηθφ ηνπ πεξηβάιινλ. Γε ιείπνπλ θαη νη «αηπρείο» πξνζεγγίζεηο ηνπ ζέκαηνο, φπσο ζπκβαίλεη ζηελ Αγγέιηθα ηεο αγάπεο, φπνπ ε νκνθπινθηιία αληηκεησπίδεηαη σο «θνπζνχξη» θαη «αξξψζηηα» πνπ «ηαίλεηαη» κε ην «μχπλεκα ησλ αλδξνγφλσλ αδέλσλ» ζε έλα βνπθνιηθφ πεξηβάιινλ (sic). ε φια πάλησο ηα κπζηζηνξήκαηα ε νηθνγέλεηα σο ζεζκφο θαλεξψλεηαη αλέηνηκε λα δηαρεηξηζηεί επηινγέο ζεμνπαιηθήο ζπκπεξηθνξάο ή ηαπηφηεηαο πνπ αληηβαίλνπλ ζηνπο παξαδνζηαθνχο ξφινπο. Με ηειείσο δηαθνξεηηθφ ηξφπν αληηκεησπίδεηαη απφ ηελ νηθνγέλεηα ν έθεβνο νξνζεηηθφο ήξσαο ζηα κπζηζηνξήκαηα ηεο Ψαξαχηε θαη ηνπ Κνληνιέσλ. Καη ζηηο δχν πάλησο πεξηπηψζεηο ε επίθηεηε αλνζνινγηθή αλεπάξθεηα (AIDS) ιεηηνπξγεί σο απεηιή δηάζπαζεο γηα ηελ ελφηεηα ησλ ζχγρξνλσλ κνξθψλ νηθνγέλεηαο (ππξεληθή θαη κνλνγνλετθή). ην Γεύζε Πηθξακύγδαινπ φκσο νη κεραληζκνί ζπζπείξσζεο ησλ κειψλ ηεο, απνηέιεζκα ηφζν ησλ παξαδνζηαθά ηζρπξψλ δεζκψλ ηεο φζν θαη ησλ ζρέζεσλ εηιηθξηλείαο θαη αγάπεο πνπ θαιιηεξγνχληαη απφ ηνπο γνλείο ζηα παηδηά, είλαη απηνί πνπ ζα νπιίζνπλ κε αηζηνδνμία θαη γελλαηφηεηα ηνλ ήξσα θαη ζα ηνλ ζηεξίμνπλ ζ έλα λέν μεθίλεκα. ην έξγν ππνδεηθλχεηαη πσο ε απψιεηα ηνπ ελφο γνληνχ, ηξαπκαηηθή εκπεηξία, αληηκεησπίδεηαη κνλάρα κε ηηο ζρέζεηο εκπηζηνζχλεο θαη αγάπεο πνπ δεκηνπξγεί ν άιινο κε ην παηδί ηνπ. ε έλα κφλν κπζηζηφξεκα (Όλεηξα από κεηάμη) ζπλαληνχκε ην ηνικεξφ ζέκα ηεο κνηρείαο πνπ νδεγεί ζηε δηάιπζε ηεο ππξεληθήο νηθνγέλεηαο. Ζ απνκάθξπλζε ηεο κνηραιίδαο κάλαο απφ ηελ νηθνγελεηαθή εζηία ηαξάδεη αλεπαλφξζσηα ηηο ζρέζεηο ησλ ππνινίπσλ κειψλ, πνπ ζπζπεηξψλνληαη γηα λα μεπεξάζνπλ ην ηξαπκαηηθφ γεγνλφο. 6. Σν πνιηηηθφ πεξηζψξην, ζην νπνίν ηέζεθαλ νη εηηεκέλνη ηνπ εκθπιίνπ πνιέκνπ, ν εθπαηξηζκφο πνιιψλ εμ απηψλ θαη ηα δπζεπίιπηα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεηψπηζαλ νη νηθνγέλεηεο φζσλ επέιεμαλ λα επαλαπαηξηζηνχλ αλαπαξίζηαληαη αξηζηνηερληθά απφ ηηο Εέε, αξή θαη αξαληίηε, κάιηζηα ρσξίο πξνζπάζεηεο εμσξατζκνχ ηνπ δνθεξνχ ηζηνξηθνθνηλσληθνχ πιαηζίνπ ηεο ζπγθεθξηκέλεο επνρήο. Οη ελδννηθνγελεηαθέο ζρέζεηο, ζπγθξνχζεηο θαη ζπζπεηξψζεηο, ζπγθξνηνχλ ην ζθεληθφ ησλ έξγσλ, ελψ ν νηθνγελεηαθφο ζεζκφο ζπληζηά «ρψξν» πνιηηηθήο δηαπαηδαγψγεζεο θαη θνηλσληθήο σξίκαζεο ησλ εθήβσλ εξψσλ, θαζψο ηα αμηαθά ηνπο πξφηππα θαη ε ζπγθξφηεζε ηεο πξνζσπηθήο ηνπο ηδενινγίαο δηακνξθψλεηαη ζε άκεζε ζπλάξηεζε κε ηελ πνιηηηθή θαηάζηαζε. Ζ έλλνηα ηεο παηξίδαο, κεησλπκηθά ε κνξθή ηεο εθηεηακέλεο νηθνγέλεηαο, ππεξηζρχεη σο αμία απηή ηεο ππξεληθήο, ηνπ ζχγρξνλνπ δειαδή αηνκηθνχ ηξφπνπ δσήο έσο ηα ρξφληα ηεο δηθηαηνξίαο. Ζ «κεγάιε» νηθνγέλεηα αλαδεηθλχεηαη ζε κηα ζπιινγηθή δηαθνξεηηθφηεηα, κε ηηο φπνηεο ξαηζηζηηθέο ινγηθέο ηελ αληηκάρνληαη, αξθεηά ρξφληα πξηλ αξρίδνπλ νη πνιππιεζείο ινγνηερληθέο αλαπαξαζηάζεηο ηνπ «άιινπ». ηα κεηαπνιηηεπηηθά ρξφληα, θαη ζ έλα ζπκβνιηθφ επίπεδν, ηφζν ε «λέα» κνξθή ηεο νηθνγέλεηαο (νηθνγέλεηα δεύηεξνπ γάκνπ) αληηπξνζσπεχεη ηελ ειπίδα γηα ην κέιινλ απέλαληη ζην ζπληεξεηηζκφ θαη ηηο αλαρξνληζηηθέο απφςεηο ηεο 17

18 εθηεηακέλεο κνξθήο. Αθφκα θαη ε θηγνχξα ηεο κεηξηάο ιεηηνπξγεί ζεηηθά θαη βνεζεηηθά γηα ηνλ έθεβν ήξσα (Κάησ από ηελ θαξδηά ηεο). Ζ θνηλσληθή ζέζε ησλ νηθνγελεηψλ ζηα θείκελα πνηθίιεη, θπξηαξρεί φκσο ε κεζναζηηθή, ζηελ νπνία ηα νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα δελ ζέηνπλ επηηαθηηθά δεηήκαηα επηβίσζεο. Παξνπζηάδεη ελδηαθέξνλ λα δηεξεπλεζεί πεξαηηέξσ ε ηδενινγηθή ιεηηνπξγία πνπ ζπλεηδεηά ή αζπλείδεηα επηηειείηαη κέζα απφ ηηο ζπγγξαθηθέο επηινγέο ηεο ζχλδεζεο ησλ πεξηζσξηαθψλ εξψσλ κε ην θνηλσληθφ status ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο. Δπηζεκαίλνπκε φηη ε θνηλσληθή ηάμε ηεο νηθνγέλεηαο πξνζδηνξίδεη ην βαζκφ «πεξηζσξηνπνίεζεο» ησλ κειψλ ηεο θαζνξίδνληαο ηηο επηινγέο επαγγεικαηηθήο ζηαδηνδξνκίαο ηνπο θαη ππαγνξεχνληαο αλάινγνπο ηξφπνπο θνηλσληθήο ζπκπεξηθνξάο. Αμίδεη λα ζεκεηψζνπκε πσο είλαη ε κεγαιναζηηθή θηινρνπληηθή νηθνγέλεηα πνπ ζα αλαζξέςεη ηνλ αληηδηθηαηνξηθφ αγσληζηή ζην Κάησ από ηελ θαξδηά ηεο, ελψ ζην Γπκλάζην ε αληίζηνηρε θαηαγσγή ηνπ έθεβνπ ήξσα «επζχλεηαη» γηα ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ πνπ εθιακβάλεηαη σο νκνθπινθηιηθή. Καη ζην Μάζθα ζην θεγγάξη ε κεγαιναζηή κεηέξα είλαη απηή πνπ «επλνπρίδεη» ηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ νκνθπιφθηινπ γηνπ ηεο. Να παξαηεξήζνπκε εκθαηηθά πσο δε ζπλαληνχκε πεξηζσξηαθνχο ήξσεο πνπ ηδενινγηθνπνηνχλ αληίζηνηρεο κνξθέο θνηλσληθήο παξέκβαζεο θαη «αζηηθήο πάιεο». Σν «δεκνθξαηηθφ» θαζεζηψο ηεο λνκηκφηεηαο δελ ακθηζβεηείηαη πνπζελά θαη δε καο δίλεηαη έηζη ε επθαηξία λα έρνπκε έλα δείγκα γξαθήο γηα ην πψο αληηκεησπίδεη, έζησ ζε επίπεδν κπζνπιαζίαο, ε ειιεληθή νηθνγέλεηα κέιε ηεο πνπ ζα ιεηηνπξγνχζαλ ζε επίπεδν ηξνκνθξαηηθψλ νξγαλψζεσλ. 7. Ζ κεηέξα, ε νπνία εκθαλίδεηαη κε πνηθηιία θνηλσληθψλ ξφισλ (εξγαδφκελε, λνηθνθπξά, ζχληξνθνο), παξνπζηάδεηαη κνλαδηθή θαη αλαληηθαηάζηαηε, φπσο ήηαλ αλακελφκελν, αθφκε θαη φηαλ δε δεη, έρεη εγθαηαιείςεη ηελ νηθνγελεηαθή εζηία ή βαζαλίδεηαη απφ πξνβιήκαηα αιθννιηζκνχ. ηελ ηειεπηαία απηή πεξίπησζε φκσο θαηαγξάθεηαη κνλάρα σο δεπηεξεχνπζα εξσίδα. ην ξφιν ηεο κεηξηάο ζπλήζσο ζπλαληνχκε ζηεξενηππηθέο αξλεηηθέο εγγξαθέο, κε ειάρηζηεο, αιιά γεκάηεο ζεκαζία εμαηξέζεηο. Καζαξά πεξηζσξηαθφο ξφινο είλαη απηφο ηνπ παηξηνχ, ν νπνίνο, φηαλ επηιέγεηαη κπζνπιαζηηθά, ελζαξθψλεη ηε βία (κέζπζνο, εξσηχινο) θαη ηελ παηδηθή εθκεηάιιεπζε. ηνπο έθεβνπο πεξηζσξηαθνχο ήξσεο ε νηθνγέλεηα, ε θηιία θαη ν έξσηαο δεκηνπξγνχλ ηηο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ «επηζηξνθή» ζε απνδεθηέο ζπκπεξηθνξέο, ελψ νη ζπγθξνχζεηο πνπ βηψλνπλ ζε πξνζσπηθφ θαη θνηλσληθφ επίπεδν ζεκαηνδνηνχλ ηελ πνξεία ηνπο πξνο ηελ σξίκαζε θαη ηε δηακφξθσζε ηεο αηνκηθήο ηνπο ηαπηφηεηαο, θνξπθψλνληαο ηαπηφρξνλα ην ελδηαθέξνλ ηνπ αλαγλψζηε γηα ηελ εμέιημε ηεο ηζηνξίαο. Αμίδεη εδψ λα ζεκεηψζνπκε πσο ε ζπλάληεζε κε ην άιιν θχιν, εκβιεκαηηθφ ζεκάδη εηζφδνπ ζηελ εθεβεία, θαη ν έξσηαο ζπληζηνχλ έλα κείγκα πιαησληθήο εμηδαλίθεπζεο θαη ζεμνπαιηθήο έιμεο (Κνκλελνχ, 2006: ). χκθσλα πάλησο κε ηε γεληθή ακθηζπκία πνπ παξαηεξείηαη ζηελ εθεβεία, ην άιιν θχιν πξνθαιεί ην άγρνο ηεο εγγχηεηαο θαη ηεο απνθάιπςεο ηεο πξνζσπηθφηεηαο πνπ αλαγθαζηηθά ζπλεπηθέξεη (Παζραιίδνπ 2011: 49-50). ηα έξγα ηνπ Κνληνιέσλ ζπλαληήζακε εχζηνρεο ςπρνγξαθήζεηο 18

19 «ζεμνπαιηθνπνίεζεο» ησλ ζρέζεσλ, ηνπ πξνζθνξφηεξνπ δειαδή ηξφπνπ λα απνθεπρζεί ε ςπρηθή εγγχηεηα. ηηο πεξηπηψζεηο απηέο, φπνπ ην «κέγηζην ηνπ έξσηα» αληηδηαζηέιιεηαη κε ην «ειάρηζην ηνπ ζεμ», ε ειεπζεξηφηεηα δελ ζπληζηά έθιπζε εζψλ αιιά ςπρηθή άκπλα. Ζ ζπλάληεζε κε ην άιιν θχιν δελ απνηειεί πάληνηε γλήζηα ςπρηθή αλάγθε, γηαηί πνιχ ζπρλά εληάζζεηαη θαη απηή ζηελ αγσληψδε πξνζπάζεηα ζρεκαηηζκνχ ηαπηφηεηαο. ε φια πάλησο ηα έξγα πνπ κειεηήζακε ε ζεμνπαιηθή δσή ησλ εξψσλ πεξηζζφηεξν ππνλνείηαη θαη δελ πεξηγξάθεηαη ιεπηνκεξεηαθά. 8. Σέινο, ζε φια ζρεδφλ ηα έξγα απνηππψλεηαη εκθαηηθά ε πίζηε ηεο ειιεληθήο νηθνγέλεηαο ζηελ αμία ηεο εθπαίδεπζεο ησλ λεφηεξσλ κειψλ ηεο θαη ε πξνζπάζεηα πνπ θαηαβάιιεη γηα ηελ επίηεπμή ηεο. Ζ κφξθσζε ησλ παηδηψλ ηνπο απνθηά γηα ηνπο γνλείο, πέξα απφ ηελ πξαθηηθή ηεο δηάζηαζε, ζπκβνιηθφ ραξαθηήξα, ιφγνο πνπ ηνπο σζεί λα δηαζέζνπλ κεγάιν κέξνο ηνπ εηζνδήκαηφο ηνπο γη απηήλ. Ζ ζρνιηθή επίδνζε, πνπ πξνεμνθιεί ζηα πεξηζζφηεξα κπζηζηνξήκαηα ηελ επαγγεικαηηθή απνθαηάζηαζε αιιά θαη ηε δεκηνπξγία ζεηηθνχ θνηλσληθνχ πξνθίι, δηαδξακαηίδεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηηο ελδννηθνγελεηαθέο ζρέζεηο θαη ζπγθξνχζεηο. Οη πεξηζσξηαθνί λεαξνί ήξσεο έρνπλ εθηφο απφ ηελ νηθνγέλεηα απνκαθξπλζεί ςπρηθά θαη απφ ηε ζρνιηθή θνηλφηεηα θαη εκθαλίδνπλ άκεζα ή βαζκηαία κεησκέλε απφδνζε ή θαη καζεζηαθά πξνβιήκαηα. Βιβλιογραθία Α. Πηγέρ Γειψλεο, Αληψλεο: Η εμνκνιόγεζε (1997), Αζήλα, Άγθπξα Γειψλεο, Αληψλεο: Η Αγγέιηθα ηεο αγάπεο (2004), Αζήλα, Άγθπξα Εέε, Άιθε: Ο κεγάινο πεξίπαηνο ηνπ Πέηξνπ (1971), Αζήλα, Κέδξνο Εέε, Άιθε: Ο ζείνο Πιάησλ (1975), Αζήλα, Κέδξνο Εέε, Άιθε: Αξβπιάθηα θαη γόβεο (1975), Αζελα, Κέδξνο Εέε, Άιθε: Η Κσλζηαληίλα θαη νη αξάρλεο ηεο (2002), Αζήλα, Κέδξνο Κνληνιέσλ, Μάλνο: Σν ηαμίδη πνπ ζθνηώλεη (1989), Αζήλα, Καζηαληψηεο Κνληνιέσλ, Μάλνο: Γεύζε πηθξακύγδαινπ (1996), Αζήλα, Παηάθεο Κνληνιέσλ, Μάλνο: Μάζθα ζην θεγγάξη (1997), Αζήλα, Παηάθεο Κνληνιέσλ, Μάλνο: Ρνθ Ρεθξέλ (1999), Αζήλα, Παηάθεο Μάζηνξε, Βνχια: ην γπκλάζην (1991), Αζήλα, Παηάθεο Μάζηνξε, Βνχια: Έλα έλα ηέζζεξα (1993), Αζήλα, Παηάθεο Μάζηνξε, Βνχια: Κάησ από ηελ θαξδηά ηεο (1995), Αζήλα, Παηάθεο Παπαζενδψξνπ, Βαζίιεο: Άιθα (2001), Αζήλα, Φπηξάθεο Παπαζενδψξνπ, Βαζίιεο: ηε δηαπαζώλ (2009), Αζήλα, Καζηαληψηεο Πέηξνβηηο Αλδξνπηζνπνχινπ, Λφηε: ην ηζηκεληέλην δάζνο (1981), Αζήλα, Οη Δθδφζεηο ησλ Φίισλ Πέηξνβηηο Αλδξνπηζνπνχινπ, Λφηε: Σα ηέξαηα ηνπ ιόθνπ (2002), Αζήλα, Παηάθεο αξαληίηε, Διέλε: Κάπνηε ν θπλεγόο (1980), Αζήλα, Καζηαληψηεο 19

20 αξή, Εσξδ: Σα γελέζιηα (1977), Αζήλα, Κέδξνο Σδψξηδνγινπ, Νίηζα:.Ο.. Κίλδπλνο (1985), Αζήλα, Καζηαληψηεο. Σδψξηδνγινπ, Νίηζα: Πεξηπέηεηα ζηελ Αζήλα (1990), Αζήλα, Μφθαο Δ. Μνξθσηηθή Ψαξαχηε, Λίηζα: Σν απγό ηεο Έρηδλαο (1990), Αζήλα, Παηάθεο Ψαξαχηε, Λίηζα: Επηθίλδπλα παηρλίδηα (1999), Αζήλα, Παηάθεο Ψαξαχηε, Λίηζα: Όλεηξα από κεηάμη (2002), Αζήλα, Παηάθεο Ψαξαχηε, Λίηζα: Σν θηιί ηεο δσήο (2005), Αζήλα, Παηάθεο Β. Μελέηερ Ειιεληθέο Γαβξηειίδνπ νθία. (2011). «Πεξηζσξηαθνί ραξαθηήξεο ζηε ζχγρξνλε ειιεληθή εθεβηθή ινγνηερλία» ζην ύγρξνλε Εθεβηθή Λνγνηερλία. Από ηελ πνηεηηθή ηεο εθεβείαο ζηελ αλαδήηεζε ηεο εξκελείαο ηεο (επηκ. Καλαηζνχιε & Πνιίηεο), Αζήλα, Παηάθεο, ζζ Δπαγγέινπ, Κσλζηαληίλα (2003). Σν θνηλσληθό πεξηζώξην ζην ειιεληθό θαη ηηαιηθό κεηαπνιεκηθό κπζηζηόξεκα, Θεζζαινλίθε, Παξαηεξεηήο. Καξαζζαβίδνπ, Διέλε & Κσηφπνπινο, Σξηαληάθπιινο (2011). «Οκνθπινθηιηθή ηαπηφηεηα θαη Δθεβηθή Λνγνηερλία» ζην ύγρξνλε Εθεβηθή Λνγνηερλία. Από ηελ πνηεηηθή ζηελ αλαδήηεζε ηεο εξκελείαο ηεο, (επηκ. Καλαηζνχιε & Πνιίηεο), Αζήλα, Παηάθεο, ζζ Kνκλελνχ, Ν. (2006). Σν βξαβεπκέλν ειιεληθό εθεβηθό κπζηζηόξεκα ( ). (Γηδαθηνξηθή Γηαηξηβή, Σκήκα Νενειιεληθψλ πνπδψλ, Παλεπηζηήκην ηνπ ίδλευ). Μαξάηνπ Αιηπξάληε, Λ. (1999). Η νηθνγέλεηα ζηελ Αζήλα: Οηθνγελεηαθά πξόηππα θαη ζπδπγηθέο πξαθηηθέο, Αζήλα, ΔΚΚΔ. Μνπιιάο, Παλαγηψηεο (1993). «Δηζαγσγή», Η Μεηαπνιεκηθή Πεδνγξαθία. η. Α., Αζήλα, νθφιε. Παπαλησλάθεο, Γεψξγηνο (2009). Θεσξίεο ινγνηερλίαο θαη εξκελεπηηθέο πξνζεγγίζεηο θεηκέλσλ γηα παηδηά θαη γηα λένπο, Αζήλα, Παηάθεο. Παζραιίδνπ, Μαξία (2011). Οη νηθνγελεηαθέο ζρέζεηο θαη ν αθεγεκαηηθόο ξόινο ηνπο ζην κπζηζηνξεκαηηθό έξγν γηα εθήβνπο ηνπ Μάλνπ Κνληνιέσλ ( ), Γηπισκαηηθή εξγαζία, Ρφδνο, Παλεπηζηήκην Αηγαίνπ. Σζανχζεο, Γ. Γ. (1987). Η θνηλσλία ηνπ αλζξώπνπ. Εηζαγσγή ζηελ Κνηλσληνινγία. Αζήλα, Gutenberg. Ξέλεο Berelson, B. (1971). Content Analysis in Communication Research, New York, Hather Publishing Company. Genette, Gérard, (2007). ρήκαηα III. Ο ιόγνο ηεο αθήγεζεο: Δνθίκην κεζνδνινγίαο θαη άιια θείκελα (κηθξ. Μπ. Λπθνχδεο), Αζήλα, Παπαδήζεο. Goldmann, Lucien (1977). Γηα κηα θνηλσληνινγία ηνπ Μπζηζηνξήκαηνο (κηθξ. Δι. Βέιηζνπ Π. Ρνπικφλ), Αζήλα, Πιέζξνλ. 20