Συσκευασία Φαρμακευτικών Προϊόντων. Σοφία Χατζηαντωνίου Εργαστήριο Φαρμακευτικής Τεχνολογίας Τμήμα Φαρμακευτικής Πανεπιστήμιο Πατρών

Transcript

1 Συσκευασία Φαρμακευτικών Προϊόντων Σοφία Χατζηαντωνίου Εργαστήριο Φαρμακευτικής Τεχνολογίας Τμήμα Φαρμακευτικής Πανεπιστήμιο Πατρών

2 Εισαγωγή Επιλογή της ενδεδειγμένης Συσκευασίας συσκευασία Κυψέλης (Blister) Περιέκτης / πώματα Γενική επισκόπηση φιάλες συσκευασίες Κυψέλης ενέσιμα Σωληνάρια Εισπνεόμενα / προϊόντα ενδορρινικής χορήγησης Κανονιστικές διατάξεις USP, EU Pharm Εκχυλιζόμενα / εκχυλίσιμα Ανάπτυξη συσκευασία

3 Περιέκτες Φαρμακευτικών Σκευασμάτων είναι το αντικείμενο που περιέχει ή που έχει κατασκευασθεί για να περιέχει ένα (φαρμακευτικό) προϊόν και που είναι ή πιθανόν να είναι σε απευθείας επαφή με αυτό. Το πώμα είναι τμήμα του περιέκτη. Ο περιέκτης έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε το περιεχόμενο να μπορεί να αφαιρεθεί με τρόπο κατάλληλο για την προβλεπόμενη χρήση του σκευάσματος. Ο περιέκτης πρέπει να προστατεύει το περιεχόμενο σκεύασμα από τους περιβαλλοντικούς παράγοντες (υγρασία, οξυγόνο, φως) και να διατηρεί την σταθερότητά του, σε όλη τη διάρκεια ζωής του προϊόντος. Διάρκεια ζωής του σκευάσματος: ο χρόνος από την ημέρα παρασκευής στον οποίο η περιεκτικότητα του σκευάσματος σε αρχική (δραστική) δομή του φαρμάκου πέφτει στο 90%

4 Περιέκτες Φαρμακευτικών Σκευασμάτων Ανάλογα με τη φύση του προϊόντος και τους κινδύνους του περιβάλλοντος παρέχει διαφορετικό βαθμό προστασίας, ελαχιστοποιώντας την απώλεια των συστατικών. Δεν αλληλεπιδρά φυσικά ή χημικά με το περιεχόμενο με τρόπο που μεταβάλλει την ποιότητά του πέρα από τα επιτρεπτά όρια που ορίζονται από τις επίσημες απαιτήσεις.»

5 Ρόλος του περιέκτη Ταυτοποίηση του προϊόντος Παρουσίαση των απαραίτητων πληροφοριών για το προϊόν Δυνατότητα διαπίστωσης τυχόν παραβίασης του ή πλαστού Προστασία παιδιών φυσικοχημικής Σταθερότητας μικροβιακής Διευκόλυνση ορθής χρήσης σκευάσματος ιδιαιτερότητες ασθενούς Ασθενούς συμμόρφωση του ασθενούς

6 Προστασία από υγρασία Παρουσία υγρασίας Υδρόλυση Συσκευασία σε περιέκτες αδιαπέραστους από την υγρασία και τον αέρα τύποι φαρμακομορίων εστέρες λακτόνες αμίδια Παραδείγματα ασπιρίνη, αλκαλοειδή, Δεξαμεθαζόνη, φωσφορικό νάτριο, νιτρογλυκερίνη Πιλοκαρπίνη, σπειρονολακτόνη χλωραμφαινικόλη λακτάμες Πενικιλίνες, κεφαλοσπορίνες -Ιμίδια γλουτεθιμίδιο Μηλονική ουρία Βαρβιτουρικά

7 Προστασία από οξυγόνο παρουσία οξυγόνου οξείδωση Στεροειδή, αντιβιοτικά, βιταμίνες, Πενικιλλίνη, επινεφρίνη, λινκομυκίνη, ισοπρεναλίνη, προκαΐνη τύποι φαρμακομορίων κατεχολαμίνες Παραδείγματα ντοπαμίνη Συσκευασία σε περιέκτη που δεν διαπερνάται από τον αέρα, αποφυγή κενού χώρου στον περιέκτη, πλήρωση του κενού χώρου με αδρανές αέριο (άζωτο, CO2) αιθέρες θειόλες θειαιθέρες διαιθυλαιθέρας Διμερκαπρόλη (BAL) χλωροπρομαζίνη καρβοξυλικά οξέα Λιπαρά οξέα

8 Προστασία από φως Παρουσία φωτός (ιδιαίτερα UV ακτινοβολία ( nm) φωτόλυση Χλωροπρομαζίνη, υδροκορτιζόνη, πρεδνιζολόνη, Μεθυλοπρεδνιζολόνη Σταθερότητα διαλύματος Νιτροσιδηροκυανιδίου (Sodium nitroprusside) για IV χορήγηση: προστατευμένο από το φως: 1 έτος / μη προστατευμένο: 4 ώρες Συσκευασία σε περιέκτη που δεν διαπερνάται από το φως (π.χ. amber glass, blisters aluminum)

9 ΤΥΠΟΙ ΠΕΡΙΕΚΤΩΝ Περιέκτης μιας δόσης: περιέχει ποσότητα του σκευάσματος που προορίζεται για ολική ή μερική χρήση ως μία ενιαία χορήγηση. Περιέκτης πολλαπλών δόσεων: περιέχει ποσότητα του σκευάσματος κατάλληλη για δύο ή περισσότερες δόσεις. Καλά κλειστό δοχείο: προστατεύει το περιεχόμενο από τη μόλυνση με ξένα στερεά και υγρά και από την απώλεια των περιεχομένων υπό κανονικές συνθήκες χειρισμού, αποθήκευσης και μεταφοράς. Αεροστεγές δοχείο: είναι αδιαπέραστο από στερεά, υγρά και αέρια υπό κανονικές συνθήκες χειρισμού, αποθήκευσης και μεταφοράς. Εάν το δοχείο πρόκειται να ανοίξει περισσότερες από μία φορές, πρέπει να είναι σχεδιασμένο έτσι ώστε να παραμένει αεροστεγές μετά το κλείσιμο. Σφραγισμένο δοχείο: είναι ένα δοχείο κλειστό με σύντηξη του υλικού του δοχείου. Με απαραβίαστο δοχείο: είναι ένα κλειστό δοχείο εφοδιασμένο με μηχανισμό που αποκαλύπτει ανεπανόρθωτα αν το δοχείο έχει ανοιχθεί. Δοχείο με προστασία παιδιών: είναι εφοδιασμένο με ένα πώμα που αποτρέπει το άνοιγμα από τα παιδιά

10 ΥΛΙΚΑ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ Πρωτογενής συσκευασία: Ύαλος, πλαστικό, μέταλλο Δευτερογενής συσκευασία: χαρτί

11 ΥΑΛΟΣ Είναι άμορφο στερεό υλικό με βάση το οξείδιο του πυριτίου Κοινή ύαλος (soda lime glass) Βοριοπυριτική ύαλος (borosilicate glass) Για προστασία από το φως πρέπει ο περιέκτης να μην διαπερνάται από την UV ακτινοβολία (ΕΡ/USP: nm) και χρησιμοποιείται χρωματισμένη ύαλος (amber glass) Πλεονεκτήματα: Διαφάνεια, ανθεκτικότητα σε θερμοκρασία και πίεση, αδιαπέραστη από υγρασία και αέρια Μειονεκτήματα: Ευθραστότητα, βάρος (πυκνότητα g/cc), κόστος, διαρρέει αλκαλικά ιόντα σε υδατικά παρασκευάσματα Χρησιμοποιείται όταν είναι απαραίτητη η χημική αδράνεια και η πλήρης αδιαπερατότητα. Αντικατάσταση από πλαστικό

12 ποιότητα (Ανάλογα με την αντίσταση στην υδρόλυση) Type I glass containers: Ουδέτερο γυαλί, με μια υψηλή ανθεκτικότητα στην υδρόλυση λόγω της χημικής σύνθεσης του ίδιου του γυαλιού. Είναι κατάλληλο για τα περισσότερα σκευάσματα ακόμα και τα παρεντερικά. Type II glass containers: συνήθως από κοινή ύαλο-οξειδίου του πυριτίου με υψηλή ανθεκτικότητα στην υδρόλυση που προκύπτει από κατάλληλη επεξεργασία της επιφάνειας. Είναι κατάλληλα για τα περισσότερα όξινα και ουδέτερα, υδατικά σκευάσματα, ακόμα και τα παρεντερικά. Type III glass containers: από κοινή ύαλο-οξειδίου του πυριτίου με μέτρια ανθεκτικότητα στην υδρόλυση. Είναι γενικά κατάλληλη για μη-υδατικά σκευάσματα για παρεντερική χρήση, για κόνεις για παρεντερική χρήση (εκτός από λυοφιλα σκευάσματα) και για τα σκευάσματα για μη- παρεντερική χρήση.

13 ΔΟΚΙΜΑΣΙΕΣ ΥΑΛΙΝΩΝ ΠΕΡΙΕΚΤΩΝ Δοκιμασίες διεξάγονται για να προσδιοριστεί ο τύπος του γυαλιού (I, II ή III) και να ελέγχει η ανθεκτικότητα στην υδρόλυση. Δοχεία για υδατικά παρεντερικά σκευάσματα ελέγχονται για πιθανή απελευθέρωση αρσενικού. Στα χρωματιστά γυάλινα δοχεία ελέγχεται το φάσμα εκπομπής.

14 Πλεονεκτήματα ΠΛΑΣΤΙΚΟ μικρό ειδικό βάρος (πυκνότητα πλαστικού 1-1.5, υάλου 2-2.5, αλουμίνιο 2.7, κασσίτερος 8,5), συνεπώς πιο εύχρηστο μικρό κόστος παραγωγής δυνατότητα παραγωγής περιεκτών με πολύπλοκη διαμόρφωση Αντοχή στη θραύση Το πλαστικό είναι το πιο χρησιμοποιούμενο υλικό συσκευασίας στα φάρμακα δυνατότητα παραγωγής διαφανών και αδιαφανών περιεκτών σφράγισμα του περιέκτη με θέρμανση Πιο φτηνή μέθοδος παραγωγής ερμητικά κλειστών περιεκτών Μόνες εφαρμογές που δεν κυριαρχεί το πλαστικό είναι Οι περιέκτες των αερολυμάτων (μεταλλικοί) τα φιαλίδια των παρεντερικών φαρμάκων (υάλινα) Το αλουμίνιο είναι το μόνο ανταγωνιστικό στο πλαστικό υλικό που μπορεί να δώσει υμένια (φιλμ) Μειονεκτήματα κανένα υλικό δεν συγκρίνεται με τον τύπο Ι γιαλιού όσον αφορά την χημική αδράνεια και οι γυάλινοι περιέκτες είναι πιο αδιαπέραστοι από αέρια από τους πλαστικούς Κανένα πλαστικό υλικό δεν συγκρίνεται με το γυαλί όσον αφορά την αντίσταση στην θερμότητα, το ηλιακό φως και το οξυγόνο. Εκτός από τα πρόσθετα και μόρια του πολυμερούς με μικρό μοριακό βάρος μπορεί να περάσουν στο σκεύασμα Σε ορισμένα πλαστικά υλικά δημιουργούνται ρωγμές κάτω από μηχανικές φορτίσεις παρουσία αλκοολών, οργανικών οξέων και ελαίων

15 ΠΟΛΥΑΙΘΥΛΕΝΙΟ (ΡΕ) Είναι το συχνότερα χρησιμοποιούμενο πλαστικό LDPE HDPE LLDPE χαμηλή πυκνότητα ( g/cc), διαφανές, μαλακό, εύκαμπτο υψηλή πυκνότητα ( g/cc), Υψηλότερο κόστος, Πιο ανθεκτικό («σκληρό»), Λιγότερο διαπερατό, ανθεκτικότερο στα χημικά, αποστειρώσιμο στο αυτόκλειστο Συνδυάζει την διαύγεια του LDPE με την μηχ. αντοχή του HDPE

16 Μειονεκτήματα PE Υψηλή διαπερατότητα σε αλογόνα, έλαια, αιθέρια έλαια, οξυγόνο και οσμές προσροφητικότητα: βακτηριοκτόνα, στεροειδή, αλκαλοειδή Χαμηλή αντίσταση σε οξειδωτικά οξέα

17 ΠΟΛΥΒΙΝΥΛΟΧΛΩΡΙΔΙΟ (ΡVC) Το δεύτερο (μετά το HDPE) πιό χρησιμοποιούμενο σήμερα πλαστικό για συσκευασία φαρμάκων. Πλεονεκτήματα διαφάνεια χαμηλό κόστος ευελιξία παρασκευής ποικιλίας προϊόντων παράδοση Μειονεκτήματα πολλά πρόσθετα Πλαστικοποιητές (DEHP <40%, dioctyl pthalate, dioctyl adipate) Σταθεροποιητές Χρωστικές Μη-πλαστικοποιημένο PVC πολύ διαφανές, άκαμπτο, με χαμηλή διαπερατότητα από υδρατμούς, Μπορεί να διαμορφωθεί με θέρμανση, υψηλή αντοχή κάμψης, καλή αντίσταση στα χημικά, χαμηλή διαπερατότητα από έλαια, λίπη και αρωματικές ουσίες, ευκολία χρωματισμού και χαμηλό κόστος είναι το υλικό εκλογής για τις συσκευασίες blister όπου συνδυάζεται με πλαστικά υλικά υψηλής αδιαπερατότητας (PVDC, ACLAR). Πλαστικοποιημένο PVC χρησιμοποιείται για την παρασκευή εύκαμπτων σάκων για διαλύματα για ενδοφλέβια έγχυση. όμως η μεγάλη περιεκτικότητα σε πλαστικοποιητές αυξάνει την διαπερατότητα σε υδρατμούς και δημιουργεί πιθανά προβλήματα τοξικότητας σε περίπτωση διαρροής αυτών στο περιεχόμενο του σάκου. Η παρουσία στο PVC ιχνών μονομερούς είναι επίσης πρόβλημα, καθώς είναι καρκινογόνο (όριο 50 ppb).

18 ΠΟΛΥΒΙΝΥΛΙΔΕΝΟΧΛΩΡΙΔΙΟ (PVDC) χρησιμοποιείται στην παρασκευή blisters ως επικάλυψη επάνω σε PVC ή LDPE για αύξηση αδιαπερατότητας στην υγρασία και στα αέρια

19 ΠΟΛΥΠΡΟΠΥΛΕΝΙΟ (ΡΡ) Χρήσεις ΡΡ: φιαλίδια για δισκία, φιάλες και σάκους για IV διαλύματα, «αρθρωτά» πώματα Σύγκριση με το HDPE: Το ΡΡ είναι πιο διαφανές, πιο ανθεκτικό στη θερμότητα. Έχει παρόμοια αδιαπερατότητα στα αέρια Σύγκριση με το PE Το ΡΡ έχει μεγαλύτερη αδιαπερατότητα στα αέρια Έχει μικρότερη τάση να απορροφά βακτηριοκτόνα. Έχει μεγαλύτερη αντίσταση σε λίπη και έλαια και παρόμοια αντίσταση σε διαλύτες Όταν χρησιμοποιείται ως υμένιο υφίσταται προσανατολισμό (ΟΡΡ) για να αυξηθεί η μηχ. αντοχή. Το ΟΡΡ αναμένεται να αντικαταστήσει το εύκαμπτο PVC στην συσκευασία φαρμάκων (π.χ. για IV σάκους)

20 Συμπολυμερές αιθυλενογλυκόλης με τερεφθαλικό διμεθυλ-εστέρα (ΡΕΤ) Για την παραγωγή περιεκτών με καλές μηχ. ιδιότητες πρέπει οι αλυσίδες του πολυμερούς να προσανατολιστούν κατά την παραγωγή έτσι ανεβαίνει το κόστος (και συνήθως προτιμώνται το PVC, PP, HDPE ή LDPE αν κατάλληλα) Προτιμάται από το PVC όταν είναι απαραίτητη μεγάλη διαφάνεια. Γενικά χρησιμοποιείται περισσότερο στα τρόφιμα παρά στα φάρμακα (μπαίνει και στον ηλεκτρικό και στον φούρνο μικροκυμάτων!)

21 Πολυ(τετραφθοροαιθυλένιο) (Teflon) χρησιμοποιείται σαν επικάλυψη πωμάτων παρεμποδίζοντας την εκχύλιση συστατικών του πώματος στο περιεχόμενο φάρμακο.

22 Πολυτριφθοροχλωροαιθυλένιο (ACLAR) Είναι ανθεκτικό (αδρανές) στα περισσότερα χημικά είναι εξαιρετικά αδιάβροχο και χρησιμοποιείται στη θέση του PVDC στην παραγωγή blisters (σχηματίζει στοιβάδα πάνω στη στοιβάδα του PVC) όταν χρειάζεται περιέκτης αδιαπέραστος από την υγρασία.

23 ΣΥΜΠΟΛΥΜΕΡΗ ΑΙΘΥΛΕΝΙΟΥ- ΟΞΙΚΟΥ ΒΙΝΥΛΙΟΥ (EVA) Προσεγγίζει την ευκαμψία των ελαστομερών όμως μπορεί να κατεργαστεί όπως τα άλλα θερμοπλαστικά υλικά Χρησιμοποιείται για την παρασκευή σάκων έγχυσης για φάρμακα και διαλύματα παρεντερικής διατροφής

24