O È ÎÔ ÙÔÓ Ï ÙÛÈÎ. γη το φως και τη ζεστασιά του.

Transcript

1 O È ÎÔ ÙÔÓ Ï ÙÛÈÎ ME BAΦTIΣANE HΛIA. Με φωνάζανε µως Λιάκο. Ηλίας-Λιάκος. Ήταν το υποκοριστικ µου. Με βαφτίσανε Ηλία γιατί γεννήθηκα στην Αίγυπτο. Στη χώρα του ήλιου. Στη χώρα που στην αρχαι τητα, την εποχή των Φαραώ, ο θε ς Ήλιος, ο θε ς Ρα µε το γερακίσιο κεφάλι, ήταν ο πιο σηµαντικ ς θε ς. Και ο προφήτης Ηλίας, µως, ο δικ ς µας άγιος, έχει κι αυτ ς σχέση µε τον ήλιο, γι αυτ τα ξωκλήσια του τα χτίζουνε ψηλά στις βουνοκορφές, για να είναι σο πιο κοντά στον ήλιο γίνεται. Πολλοί πιστε ουν, µάλιστα, πως ταν ο προφήτης πέθανε αναλήφθηκε στους ουρανο ς µέσα σ ένα π ρινο άρµα, έτσι πως έκανε κάθε πρωί ο θε ς Ήλιος χαρίζοντας στη γη το φως και τη ζεστασιά του. Ήµουν παιδί µεταναστών. Οι γονείς µου απ το Καστελ ριζο της ωδεκανήσου. ταν παντρε τηκαν και είδαν πως σ αυτ το µικρ νησάκι του Αιγαίου προκοπή δε θα είχαν, αποφάσισαν να ξενιτευτο ν. Απ τα ωδεκάνησα τ τε πολλοί µετανάστευαν στην Αίγυπτο. Άλλοι στο Κάιρο, άλλοι στην Αλεξάνδρεια, άλλοι στο Φαγιο µ. Οι δικοί µου διάλεξαν το Φαγιο µ. 27

2 Το Φαγιο µ ήταν µια µεγάλη αση* κοντά στο Κάιρο, δυτικά απ τον ιερ ποταµ Νείλο. Γ ρω γ ρω του απέραντη έρηµος, το ίδιο το Φαγιο µ µως ήτανε καταπράσινο. «Ο κήπος της Αιγ πτου», έτσι το αποκαλο σαν, γιατί ένας παραπ ταµος που έφευγε απ το Νείλο το διέσχιζε και το π τιζε. «Κήπο της Αιγ πτου» αποκαλο σαν το Φαγιο µ για τα πλο σια λαχανικά και τα φρο τα του. Το µεγάλο στολίδι του µως ήταν η λίµνη Καρο ν. Μια µεγάλη λίµνη αρµυρή καταµεσής στην έρηµο! Στη λίµνη Καρο ν κατέβαινα συχνά µε τους φίλους µου. Άλλοτε για να παίξουµε, άλλοτε για να κολυµπήσου- µε ή να ψαρέψουµε και συχν τερα για να πετροβολήσου- µε τις αγρι παπιες, που έρχονταν απ τα β ρεια για να ξεχειµωνιάσουν. Εκεί, στην αγαπηµένη µου λίµνη, και ακ µη πιο παράξενο στην πιο αγαπηµένη µου γωνιά της, είδα για πρώτη φορά την Ουάρντα. Ήµουνα πάνω στο ποδήλατ µου κι έκανα πετάλι σο πιο γρήγορα µπορο σα. Είχα αργήσει στο µάθηµα των αραβικών κι έτρεχα να προλάβω µην ξανακο σω κατσάδα απ το δάσκαλ µου. Το πορτοκαλί του φορέµατ ς της µως ήταν τ σο έντονο που ασυναίσθητα γ ρισα το κεφάλι µου προς το µέρος της λίµνης. Ήµουνα σίγουρος πως δεν την είχα ξαναδεί, γιατί στο Φαγιο µ λοι λίγο πολ γνωριζ µασταν µεταξ µας. Καθ τανε ανακο ρκουδα και ρέµβαζε στον ήλιο που έδυε. Η µακρ στενη µπροστέλα της µε τα ασηµένια νοµίσµατα άστραφτε κι αυτή στον ήλιο. Απ το ντ σιµ της κατάλα- * Περιοχή της ερήµου που αναβλ ζει νερ απ το έδαφος. 28

3 βα πως ήταν Βεδουίνα.* Ίσως είχε έρθει απ την αση Μπαχαρίγια για να πουλήσει καλάθια στο αυριαν παζάρι. Έκανα αυτές τις σκέψεις ενώ συνέχιζα να την κοιτάζω και να τρέχω µε την ίδια ταχ τητα. Έτσι, ταν έφτασα µπροστά στον τεράστιο φοίνικα που υψων ταν στην άκρη του δρ µου, δεν µπορο σα να κάνω τίποτε άλλο παρά να πατήσω απ τοµα φρένο. Το αποτέλεσµα ήταν να χάσω την ισορροπία µου, να εκσφενδονιστώ πάνω απ το ποδήλατ µου και να βρεθώ ξαπλωµένος φαρδ ς πλατ ς στη ζεστή ακ µη άµµο της ερήµου. Ακο γοντας το θ ρυβο η Ουάρντα σηκώθηκε αµέσως ρθια, τυλίχτηκε στη µελάγια** της κι έτρεξε κοντά µου. Εγώ ίσα που πρ λαβα να δω δυο καταπράσινα µάτια τονισµένα µε µα ρη µπογιά, που λες και ήθελαν να κλείσουν στο βλέµ- µα τους λη τη δ ναµη της ψυχής τους. Αµέσως µετά λιποθ µησα. Την Ουάρντα την είδα για δε τερη φορά µετά τρεις ηµέρες, ταν οι ζαλάδες µ αφήσανε και µπ ρεσα να ξαναπάω σχολείο. Οι Έλληνες ήµασταν τ σοι πολλοί στο Φαγιο µ την εποχή εκείνη, που είχαµε δική µας κοιν τητα και δικ µας σχολείο, ελληνικ, µε δασκάλους σπουδαγµένους στην Ελλάδα. πως είπαµε, µως, εγώ έκανα και επιπλέον µαθήµατα αραβικών µε καθηγητή τον Άλη Νουρ. Ο καθηγητής Άλη Νουρ ήτανε θείος της Ουάρντα, * Oι Bεδουίνοι είναι Άραβες νοµάδες που το µεγαλ τερο διάστηµα του χρ νου ζουν στην έρηµο. ** Ένα µακρ κοµµάτι φασµα µε το οποίο τυλίγεται µια γυναίκα φορώντας το πάνω απ το σπιτικ της ένδυµα. 29

4 αδερφ ς του πατέρα της που ήταν σε χης στην αση Μπαχαρίγια. Η Μπαχαρίγια, πως και οι περισσ τερες οάσεις, κατοικο νται απ Βεδουίνους, απ αγρ τες και κτηνοτρ φους δηλαδή. Την περικυκλώνουν µα ροι βραχώδεις λ φοι και στις πηγές τους καταφε γουν πολλά άγρια πτηνά για να δροσιστο ν απ την κάψα της ερή- µου. Tην εποχή των Φαραώ ήταν φηµισµένη για το κρασί της, που το έφτιαχναν απ τους καρπο ς των χουρµαδιών. Απ τα φ λλα τους έφτιαχναν και φτιάχνουν ακ µη καλάθια και άλλα χειροτεχνήµατα. Η Ουάρντα ήταν κι αυτή Βεδουίνα και γι αυτήν τη ζωή προοριζ ταν. Ο θείος της, µως, ο καθηγητής Άλη Νουρ, κάθε φορά που τους επισκεπτ ταν διαπίστωνε πως η κλίση αυτο του κοριτσιο ήταν περισσ τερο προς τα γράµµατα παρά προς την αγροτική ζωή. υο τρεις φορές της έδειξε την αλφάβητο και σε λίγο η µικρή Ουάρντα ήξερε να διαβάζει µ νη της το Κοράνι, το ιερ τους βιβλίο. Το ίδιο έγινε µε τα µαθηµατικά και µε την αρχαία τους ιστορία. Έτσι πήρε τη µεγάλη απ φαση να µιλήσει στον αδερφ του. Στην αρχή αυτ ς τον κοίταξε σαν να έβλεπε τρελ. Τι ήταν αυτά που έλεγε; Η Ουάρντα ήταν ήδη λογοδοσµένη, ταν γιν ταν δεκατεσσάρων χρονών θα παντρευ ταν το Μοχάµεντ, θα έφτιαχναν δική τους οικογένεια κι έτσι, µ αυτ τον παραδοσιακ τρ πο, θα µεγάλωναν και τα δικά τους παιδιά. πως µεγάλωσαν κι αυτο ς οι γονείς τους. Τι έπαθε ο Άλη Νουρ; Μήπως χάλασε εκεί στο Φαγιο µ κάνοντας παρέα µε τους Ευρωπαίους και ξέχασε τις παραδ σεις της φυλής τους; Ο Άλη Νουρ µως δεν το έβαλε κάτω. Πήγε και βρήκε το µουφτή του χωριο τους, το θρησκευτικ αρχηγ δηλαδή, και πες 30

5 πες τον έπεισε πως θα ήταν αµαρτία µεγάλη ν αφήσουν αυτ το κορίτσι να ασχολείται µε τις καµήλες και τις γκα- µο σες* και τα γεωργικά, και να µην της δώσουν την ευκαιρία να σπουδάσει στο πανεπιστήµιο δοξάζοντας το νοµα του Αλλάχ και του προφήτη του, του Μωάµεθ. Ο µουφτής πείστηκε γρήγορα και σε λίγο µε τη σειρά του κατάφερε να πείσει και το σε χη µαρ. Έτσι, στα δώδεκα χρ νια της η Βεδουίνα Ουάρντα εγκατέλειψε την οικογενειακή σκηνή της στη µικρή αση Μπαχαρίγια, διέσχισε µε τη συνοδεία του πατέρα της την έρηµο πάνω στην κα- µήλα τους και εγκαταστάθηκε στο σπίτι του θείου της, στη µεγάλη αση του Φαγιο µ. Το απ γευµα που την είδα στη λίµνη Καρο ν, ήταν η πρώτη µέρα της στο Φαγιο µ. Kι έτσι έγινε και, ταν επέστρεψα στο µάθηµα των αραβικών, αντίκρισα ξανά την Oυάρντα έµεινα εµβρ ντητος. Ήτανε πάλι τυλιγµένη στη µελάγια της και το µ νο µέρος του σώµατ ς της που επέτρεπε να αποκαλυφθεί, ήταν τα πράσινα µάτια της. Την αναγνώρισα αµέσως. Τέτοια µάτια και τέτοιο έντονο βλέµµα δεν ξεχνιο νται ε κολα. Κοιταχτήκαµε µε σηµασία και είµαι σίγουρος πως κάτω απ τη µαντίλα της χαµογέλασε κι αυτή. Στην αρχή ήταν επιφυλακτική µε λους µας. Έκανε παρέα µ νο µε Αιγυπτίους. Ήµουνα ο µ νος Έλληνας στην τάξη των αραβικών. Οι άλλοι ήταν Γάλλοι και λίγοι Εγγλέζοι. Αρχίσαµε να κάνουµε παρέα µε την προτροπή του θείου της, που µου είχε αδυναµία. Πάντα οι Αιγ πτιοι είχαν αδυνα- µία στους Έλληνες. Απ τον καιρ ακ µη του Μεγάλου * Aγελάδες. 31

6 Αλεξάνδρου του Μακεδ να που, ενώ εισέβαλε στη χώρα τους ως κατακτητής, έγινε δεκτ ς απ τους ιερείς ως γιος του θεο Άµµωνα και ανακηρ χτηκε Φαραώ. Αυτ δεν το επανέλαβαν µε κανέναν άλλο εισβολέα. Ο τε µε τους Πέρσες ο τε µε τους Ρωµαίους ο τε µε τους Άραβες ο τε µε τους Το ρκους. ε βλεπ µασταν και πολ συχνά. Εκείνη είχε πολ διάβασµα. Έπρεπε µέχρι τα δεκάξι της χρ νια να καλ ψει λη την λη του δηµοτικο και του γυµνασίου για να µπορέσει να συνεχίσει στο πανεπιστήµιο στο αλ-άζχαρ, στο Κάιρο, το πιο παλι πανεπιστήµιο στον κ σµο. Είχε χτιστεί το 972 µ.χ. κι εκεί διδάσκονταν απ τ τε ακ µη η Αραβική Λογοτεχνία, ο Ισλαµικ ς Ν µος και η Μουσουλ- µανική Θεολογία. Την παραµονή της 17ης Ιουλίου λη η τάξη πήγαµε εκδροµή στο Νείλο. Εγώ βέβαια κατάλαβα πως αυτ γιν τανε για χάρη της Ουάρντα. Ο θείος της ήθελε να της διδάξει στην πράξη την ιστορία του τ που τους. Απ τα αρχαία χρ νια η µέρα αυτή, ή µάλλον η ν χτα αυτή, είναι µεγάλη γιορτή για τους Αιγυπτίους. Τη ν χτα αυτή πιστε ουν πως εκεί ψηλά στον ουραν ένα δάκρυ κυλάει απ τα µάτια της θεάς Ίσιδας και πέφτει στο ιερ τους ποτάµι. Κι είναι αυτ το θαυµατουργ δάκρυ της θεάς, λένε, που κάνει το Νείλο τους να πληµµυρίζει µες στο κατακαλ καιρο, να ξεχειλίζει και ν απλώνεται παντο στη διψασµένη έρηµο που απειλεί τα πάντα µε αφανισµ. Κι είναι τ σο καλ ς ο Νείλος τους που, ακ µα κι ταν αποσ ρεται για να ξαναγυρίσει στην κοίτη του, αφήνει πίσω του µια κιτρινωπή λάσπη που κάνει τα χωράφια 32

7 της Αιγ πτου τα πιο γ νιµα στον κ σµο. Αλλά κι ταν ξαναµαζευτεί στην κοίτη του, συνεχίζει να κυλά κρυφά κάτω απ το έδαφος, σε πολλά µέτρα βάθος, και να γεµίζει τα πηγάδια µε το νερ του. Τη ν χτα αυτή οι Αιγ πτιοι δεν κοιµο νται. Μένουνε ξάγρυπνοι µε τα µάτια ψηλά στον ουραν, µήπως µπορέσουν να δουν αυτ το παντοδ ναµο δάκρυ της Ίσιδας. Μεγάλη τ χη περιµένει ποιον το δει! Γράφουν επίσης ευχές πάνω σε φ λλα απ πάπυρο και τα πετάνε στο ποτά- µι. Λένε πως οι ευχές αυτές πάντα πραγµατοποιο νται. Το ίδιο κάναµε βέβαια κι εµείς. Εγώ έγραψα µιαν ευχή για την Ουάρντα. Αν και δε νοµίζω πως ήµουν εξαίρεση. Λίγο πολ λα τα αγ ρια την ίδια ευχή θα πρέπει να γράψαµε. «Σ ευχαριστώ, Θεέ µου, που µας έφερες την Ουάρντα στο Φαγιο µ. Είθε να µείνει στην π λη µας για πάντα!» Με το που χάραξε η καινο ρια µέρα οδηγήσαµε την Ουάρντα σε µια ξ λινη βάρκα που ο θείος της είχε κανονίσει να µας περιµένει στις χθες του Νείλου. Ήταν ντυµένη σαν αρχαία Αιγ πτια. Φορο σε ένα ολοκέντητο µεταξωτ κατάλευκο φ ρεµα και µα ρη περο κα µε τετράγωνο κ ψιµο. Τα π δια της και τα χέρια της ήταν βαµµένα µε κ κκινη χένα, µια σκ νη που βγαίνει απ ένα λουλο δι. Τη χρησιµοποιο ν για βαφή και είναι σηµάδι χαράς. Τα αυτιά της στολισµένα µε σκουλαρίκια και τα χέρια και τα π δια της µε πολ τιµα βραχι λια. Το πρ σωπ της ξεσκέπαστο, υπέροχα µακιγιαρισµένο γ ρω γ ρω στα µάτια και στα φρ δια. Παρίστανε ιέρεια του θεο Xαπί, ζωντανε οντας µια τελετή που έκαναν οι Αιγ πτιοι ιερείς απ τα αρ- 33

8 χαία χρ νια, δείχνοντας έτσι την ευγνωµοσ νη τους στο Νείλο για τα αγαθά που τους χάριζε. Η Ουάρντα προχωρο σε µπροστά µ ένα µεγαλ πρεπο, αρχοντικ βάδισµα. Έδειχνε απ λυτα δοσµένη στο ρ λο της. Εµείς τη βοηθήσαµε να µπει µέσα στη βάρκα και, µετά, έτσι ντυµένοι πως ήµασταν µε τα ρο χα µας, σπρώξαµε τη βάρκα µες στο νερ ως το νειλ µετρο. «µορφε Νείλε, καλέ Νείλε» τραγουδο σαµε. Έτσι έκαναν τον αρχαίο καιρ, ταν η θεϊκιά σταγ να έπεφτε στο Νείλο κι εκείνος άρχιζε να ξεχειλίζει. Οι Φαραώ τ τε πετο σαν πολ τιµες πέτρες στο ποτάµι, ενώ σαράντα ιερείς έβγαιναν και προχωρο σαν µε µουσική και τραγο δια σαν σε λιτανεία, κρατώντας ψηλά πάνω απ τα κεφάλια τους µια ξ λινη βάρκα που µέσα είχε ένα οµοίωµα του θεο Xαπί. «µορφε Νείλε, καλέ Νείλε» τραγουδο σανε. Απ τ τε ο νους µου ήταν συνεχώς στην Ουάρντα. Περί- µενα τι και πώς την πρ σκλησή της για να βρεθο µε κάπου οι δυο µας. Εµένα µου άρεσε να περπατάµε πλάι στη λίµνη Καρο ν και να κουβεντιάζουµε. Της άρεσε να µου µιλάει για τους Βεδουίνους και τους φελάχους* και τη ζωή τους στην έρηµο. Εγώ έκανα πως παρακολουθο σα αλλά πιο πολ πρ σεχα τη µουσικ τητα της φωνής της που έµοιαζε µε τραγο δι και το περπάτηµά της που µου θ µιζε τη µεθυστική κίνηση φελο κας** µε ανοιγµένα πανιά, να πλέει στα ήρεµα νερά του Νείλου. Εκείνης πιο πολ της άρεσε να βγαίνουµε έξω απ το * Aγρ τες της κοιλάδας του Nείλου. ** Mικρ ξ λινο σκάφος ποταµο το οποίο κινείται µε πανί. 34

9 Φαγιο µ. Ανεβαίναµε τ τε στην καµήλα της κι αφήνοντας πίσω µας τις χουρµαδιές και τα πλίθινα σπίτια, κατευθυν - µασταν αργά προς τη Χαουάρα, ένα λ φο έξω απ την π λη µας. Λέγανε πως εκεί ήτανε η παλιά νεκρ πολη, τον καιρ που πρωτε ουσα του Φαγιο µ ήτανε η Κροκοδειλ πολη, εκεί που λατρευ τανε ο Σεµπέκ, ο θε ς Κροκ δειλος. Νεκρ πολη λέγεται το µέρος που οι Αιγ πτιοι έθαβαν τους νεκρο ς τους. Περίπου σαν τα δικά µας τα νεκροταφεία αλλά πιο µεγάλα και πιο επιβλητικά. Οι αρχαίοι Αιγ πτιοι πίστευαν στην αιώνια ζωή. Πίστευαν πως ταν ο άνθρωπος πεθάνει, η ψυχή που βγαίνει απ το σώµα του, αφο περιπλανηθεί στον κ σµο, θα επιστρέψει σ αυτ το ίδιο σώµα και θα το κατοικήσει ξανά. Γι αυτ φρ ντιζαν το σώµα του νεκρο να µην αλλοιωθεί αλλά να παραµείνει πως ήταν σο ζο σε. Έτσι καθιερώθηκε η µουµιοποίηση του νεκρο. Αυτ το αναλάµβαναν οι ταριχευτές. Οι ταριχευτές µετέφεραν το νεκρ µε καρ τσια στα εργαστήριά τους κι εκεί τον καθάριζαν, τον άλειφαν µε λάδια και µυρωδικά, και τέλος τον τοποθετο σαν µέσα σε νίτρο για την ταρίχευση. Στη συνέχεια τον έπλεναν και τον τ λιγαν µε στενές υφασµάτινες ταινίες, ποτισµένες µε κ λλα. Η λη διαδικασία διαρκο σε εβδοµήντα ηµέρες. Τ τε οι ιερείς έκαναν µια ειδική τελετή, «το άνοιγµα του στ µατος», για να διευκολ νουν το «Κα», την ψυχή δηλαδή του νεκρο ανθρώπου, να ξαναµπεί κάποτε στο άψυχο σώµα του. Πηγαίνοντας για τη Χαουάρα, µ λις ανοιγ µασταν προς την έρηµο, πέφταµε συχνά πάνω σε χαµσίνι, ανέµους άλλοτε δυνατο ς και άλλοτε πιο ήπιους. Tο χαµσίνι είναι ένας ξηρ ς άνεµος που µπορεί να κρατήσει και πενήντα ηµέρες, κι αν πέσεις σε πολ δυνατ, µπορεί και να θαφτείς 35

10 ζωνταν ς µες στην αµµοθ ελλα. Σε µια τέτοια θ ελλα το θερι της Μεγάλης Αµµοθάλασσας κατάπιε τους στρατιώτες του Πέρση βασιλιά Καµβ ση, που πήγαιναν να καταστρέψουν το µαντείο του µεγάλου θεο Άµµωνα. Βέβαια αυτοί κατευθ νονταν προς την αση Σίβα, καταµεσής στην έρηµο, στο πιο δυτικ της σηµείο, κοντά στα σ νορα µε τη Λιβ η. µως η αµµοθ ελλα που και να σε βρει, πεθάνεις δεν πεθάνεις, είναι µια αξέχαστη εµπειρία. Ένα αποµεσήµερο που ο ήλιος ζέσταινε γλυκά, η Ουάρντα µε προσκάλεσε να πάµε ξανά στη Χαουάρα. Είχαµε µ λις αποµακρυνθεί απ τα τελευταία σπιτάκια του Φαγιο µ, ταν η Ουάρντα στρέφοντας το κεφάλι της προς το ν το, καταλαβαίνει πως έρχεται χαµσίνι. «Έρχεται χαµσίνι και µάλιστα δυνατ» γ ρισε και µου φώναξε. «Πρέπει να γυρίσουµε πίσω». Tο χαµσίνι µως πλησίαζε πολ γρηγορ τερα απ,τι υπολ γιζε η Ουάρντα. «Πρέπει να κατεβο µε απ την κα- µήλα και να προστατευτο µε» ξαναφώναξε «αλλιώς κινδυνε ουµε». λα γίνονταν τ σο γρήγορα που δεν είχα προλάβει να συνειδητοποιήσω τίποτα. ταν φτάσαµε στο πλησιέστερο φοινικ δεντρο, ξεπεζέψαµε. Μου έδωσε να κρατάω τα χαλινάρια της καµήλας, αφο πρώτα τη διέταξε να γονατίσει. Μετά άρχισε να γδ νεται. Με σίγουρες και σταθερές κινήσεις έβγαζε µπροστά µου τα ρο χα της ένα ένα και έδενε το ένα κοµµάτι µε το άλλο µε γερο ς κ µπους. Είχα µείνει µε το στ µα ορθάνοιχτο και σαν παραλυµένος, χι βέβαια απ το φ βο µου για το χαµσίνι που πλησίαζε αλλά γιατί ταν είδα την Ουάρντα να µένει µε το τελευ- 36