ΣΥΝ ΡΟΜΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗΣ ΣΤΙΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΕΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Transcript

1 ΣΥΝ ΡΟΜΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗΣ ΣΤΙΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΕΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΑ Ε ΟΜΕΝΑ Burn-Out Burn-In ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΘΩΜΑΣ ΥΦΑΝΤΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ Σαν να υπάκουα σε ένα είδος «επαγγελµατικού αυτοµατισµού» µετά από αρκετά χρόνια εργασίας ως ψυχοθεραπευτού, ξεκίνησα να σκέφτοµαι τα λόγια της σηµερινής µου εισήγησης µε τον συνήθη ψυχοθεραπευτικό τρόπο. Που θα πεί: µε τον ελεύθερο συνειρµό. ιαβάζω: Επαγγελµατική εξουθένωση. Burnout. «Κάψιµο». Ο νούς µου αρχίζει να ταξιδεύει: Καίγοµαι. «Καίγοµαι από αγάπη» «Καίγοµαι από πόθο» «Στα 32 καίγεσαι» «Μη µε κάψεις, µη µε χαραµίσεις» «Το πήγα φιρί-φιρί και έκαψα τη γούνα µου» Τα φτερά του Ίκαρου Παντού συναντούσα κάτι πολύ δυνατό, πολύ έντονο, ΠΡΙΝ το «κάψιµο». Τον πόθο, την αγάπη, την διεκδίκηση της νίκης, την προσµονή, το παιγνίδι µε τα όρια, την γοητεία της διεκδίκησης της κορυφής, την πρόκληση, το φλέρτ µε το «ψηλά», µε το «ψηλότερα», µε το «καλύτερα». Παντού, πρίν από ένα «Burn-Out, συναντούσα ένα, θα λέγαµε, «Burn-In». Οι περισσότεροι από εµάς που έχουµε επιλέξει να εργαζόµαστε δίπλα και µε τον ψυχικά νοσούντα, αγαπάµε πολύ τη δουλειά µας. Συχνά, πολλοί από όσους εργάζονται στις κοινοτικές και στις αποκαταστασιακές δοµές, ανεξαρτήτως ειδικότητας, έχουν εγκαταλείψει κάποια άλλη, περισσότερο «ήσυχη», «ασφαλή», αλλά και µε λιγότερες προκλήσεις εργασία, και επέλεξαν µια δουλειά δύσκολη, που απαιτεί µεγάλες επενδύσεις (για όποιον πραγµατικά την διαλέγει) και µε έντονες και συχνές µαταιώσεις. 1

2 Αυτήν την επένδυση, αυτό το «Burn-In», ίσως θάπρεπε να λαµβάνουµε περισσότερο σοβαρά υπ όψη µας, πρίν ακόµη αρχίσουµε να συζητούµε για το αντίθετό του, το «Burn-Out. Το Burn-In, την έντονη «καυτή» διάθεση της πρόκλησης, της επιδίωξης της νίκης (απέναντι στη νόσο και το ίδρυµα), του φλέρτ µε το «ψηλά», µε το «ψηλότερα», µε το «καλύτερα», αυτού του παιγνιδιού µε τα όρια απέναντι στο Απρόσωπο. Είναι αλήθεια πως οι περισσότερες διαθέσιµες µελέτες από τον διεθνή χώρο, παρά τους αναπόφευκτους µεθοδολογικούς περιορισµούς τους, δείχνουν πως οι εργαζόµενοι στην ψυχική υγεία φαίνεται πως είναι περισσότερο εκτεθειµένοι στον κίνδυνο της επαγγελµατικής εξουθένωσης. Η παράθεση µερικών ενδεικτικών δεδοµένων θα συµβάλλει, νοµίζω, σηµαντικά στην συζήτησή µας. SLIDE 1 Μια πολύ προσεκτικά σχεδιασµένη και σχετικά πρόσφατη µελέτη στη Μεγάλη Βρετανία έδειξε πως - οι εργαζόµενοι σε δοµές Κοινοτικής Ψυχιατρικής παρουσίασαν αρκετά χειρότερη Γενική Υγεία από τους αντίστοιχα εργαζόµενους σε Ψυχιατρικές οµές στο Γενικό Νοσοκοµείο - το Νοσηλευτικό Προσωπικό και οι Κοινωνικοί Λειτουργοί ήταν ιδιαίτερα στρεσσαρισµένοι και δυσαρεστηµένοι και πως - οι Ψυχίατροι των Κοινοτικών οµών, ως επαγγελµατική οµάδα έδειξαν την µεγαλύτερη Συναισθηµατική Εξουθένωση από όλες τις άλλες οµάδες εργαζοµένων. SLIDE 2 Στην Ισπανία, επίσης, µια µελέτη σε ένα τυχαίο δείγµα 500 περίπου ψυχιάτρων που παρακολουθούσαν ένα Εθνικό Ψυχιατρικό συνέδριο έδειξε αρκετά υψηλές βαθµολογίες σε όλες τις κλίµακες του κλασσικού ερωτηµατολογίου εκτίµησης της επαγγελµατικής εξουθένωσης. 2

3 SLIDE 3 Σε µια άλλη ιδιαίτερα µεγάλη και επίσης προσεκτικά σχεδιασµένη πρόσφατη µελέτη σε δείγµα πάνω από γιατρών που εργαζόταν σε διάφορες ψυχιατρικές υπηρεσίες, οι Ψυχίατροι και Παιδοψυχίατροι της Κοινοτικής Ψυχιατρικής ανέφεραν ιδιαίτερα υψηλά ποσοστά επαγγελµατικής εξουθένωσης, κατάθλιψης και άλλων ψυχιατρικών διαταραχών. SLIDE 4 Ιδιαίτερο, όµως ενδιαφέρον παρουσιάζει η µελέτη των παραγόντων που βρέθηκε να σχετίζονται µε την επαγγελµατική εξουθένωση στην εργασία αυτή. Οι περισσότεροι από αυτούς, µιλάνε για κάποιου είδους «έλλειψη». Έλλειψη διάθεσης, στην περίπτωση της κατάθλιψης, έλλειψη συµβουλής και στήριξης, στην περίπτωση της συνεργασίας, έλλειψη εποπτείας, στην περίπτωση της εκπαίδευσης. Μιλάνε, δηλαδή, για κάποιου είδους δηλαδή «κλείσιµο» και «αποµόνωση», στον εαυτό, στην εργασία, στην εκπαίδευση. SLIDE 5 Μια άλλη πρόσφατη µελέτη που εξέτασε περίπου 150 Ψυχιάτρους που εργαζόταν σε Ψυχογηριατρικά τµήµατα στη Μεγάλη Βρεττανία, εκτίµησε πως όλη η οµάδα παρουσίαζε αρκετά υψηλά ποσοστά συναισθηµατικής εξάντλησης, η οποία ήταν ιδιαίτερα έντονη σε όσους αφιέρωναν λίγο ή καθόλου χρόνο για µελέτη και έρευνα. Ίσως, κι εδώ να µπορεί κανείς να µιλήσει για κάποιο είδος «κλεισίµατος», και έλλειψη συνοµιλίας και επικοινωνίας και µε άλλες πλευρές, πέραν της προσήλωσης στην κλινική εργασία. Αυτό το «κλείσιµο», διατρέχει ως παράγοντας κινδύνου τις περισσότερες εργασίες πάνω στο θέµα της επαγγελµατικής εξουθένωσης στις ψυχιατρι-κές υπηρεσίες, και αφορά είτε παράγοντες που έχουν σχέση µε τους εργαζόµενους ως προσωπικότητες ή ως ψυχοπαθολογία, είτε τον οργανισµό, την επαγγελµατική δοµή και το εργασιακό πλαίσιο µέσα στο οποίο εργάζονται. SLIDE 6 Έτσι, για παράδειγµα, µια επίσης µεγάλη µελέτη 1000 Ψυχιάτρων και Ψυχιατρικών Νοσηλευτριών στη Σουηδία κατέληξε πως η αποτελεσµατικότητα των υπηρεσιών, η δυνατότητες προσωπικής ανέλιξης και οι δυνατότητες που παρείχε ο οργανισµός για την επίτευξη των στόχων τους και την καλύτερη αποτελεσµατικότητα των υπηρεσιών τους, ήταν οι κρίσιµοι παράγοντες για την ανάπτυξη του συνδρόµου επαγγελµατικής εξουθένωσης. 3

4 SLIDE 7 Σε ανάλογα συµπεράσµατα καταλήγει και µια άλλη ανάλογη µελέτη στην Αµερική σε δείγµα 600 περίπου Γενικών Γιατρών που είχαν κάποια µεγάλη ή µικρότερη σχέση µε τις Ψυχιατρικές υπηρεσίες του Τοµέα ευθύνης τους. Οι γιατροί αυτοί ανέφεραν υψηλά ποσοστά συναισθηµατικής εξάντλησης, µε σηµαντικότερους παράγοντες κινδύνου, παράγοντες που είχαν σχέση µε τους οργανισµούς και την δοµή των υπηρεσιών. SLIDE 8 Μελέτες στην Συµβουλευτική- ιασυνδετική Ψυχιατρική έδειξαν πως οι Ψυχίατροι είχαν σηµαντικά περισσότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν Συναισθηµατική Εξάντληση σχετιζόµενη µε την εργασία τους ή και Σοβαρή Κατάθλιψη από ό,τι οι παθολόγοι ή οι Χειρουργοί, παρότι δεν δήλωσαν πως βιώνουν περισσότερο εργασιακό στρές από αυτούς. Προς επίρρωση, δε, όσων ειπώθηκαν στην αρχή σχετικά µε την επιλογή της δουλειάς αυτής, η µελέτη αυτή τονίζει πως σηµείωσε αρκετές ενδείξεις διαφοροποίησης της προσωπικότητας των Ψυχιάτρων από τους υπολοίπους γιατρούς, µε όρους επένδυσης στην εργασία τους, που ίσως προδιέθεταν στην επιλογή της Ψυχιατρικής ως ειδικότητας. SLIDE 9 Στον ίδιο Τοµέα, της Συµβουλευτικής- ιασυνδετικής Ψυχιατρικής, µια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα εργασία δηµοσιευµένη στο Lancet αναφέρει πως σηµαντικοί παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο Επαγγελµατικής Εξουθένωσης ήταν ο υπερβολικός φόρτος εργασίας και η αντανάκλασή του στην οικογενειακή ζωή, η αίσθηση µιάς κακοδιοίκησης της υπηρεσίας και η εργασία µε ασθενείς που υποφέρουν πολύ, τόσο (και κυρίως) σωµατικά όσο και ψυχολογικά. SLIDE 10 Θα ήταν παράλειψη αν δεν σηµειώναµε σε αυτή την πολύ σύντοµη και αναγκαστικά εντελώς ενδεικτική διαδροµή µας πόσο σηµαντικό κίνδυνο «να καούν» διατρέχουν οι νέοι εκπαιδευόµενοι. Μια πρόσφατη µελέτη στην Ελβετία σε δείγµα 300 Ψυχιάτρων και ειδικευόµενων ψυχιάτρων έδειξε πως παρότι γενικά ο δείκτης «Burnout» ήταν σχετικά χαµηλός, οι Ειδικευόµενοι Ψυχίατροι έδωσαν πολύ υψηλές τιµές Εξουθένωσης, Υψηλές τιµές Νευρωτισµού και πολύ χαµηλή ανοχή στην µαταίωση. 4

5 SLIDE 11 Σε ανάλογα συµπεράσµατα καταλήγει µια άλλη, αρκετά παλαιότερη, µελέτη, από τον χώρο της ψυχοθεραπείας. Η µελέτη αυτή δείχνει πως ο κύριος παράγοντας για την παρουσία εξάντλησης σε όλη τη διάρκεια της καριέρας ενός ψυχοθεραπευτή, ήταν η µη ικανοποιητική επεξεργασία του στρές και της ψυχικής κόπωσης που ο ψυχοθεραπευτής βίωνε καθόλη τη διάρκεια της εκπαίδευσής του. Στρές, εξάντληση, που πέρα από τούς πρακτικούς ή µαθησιακούς τρόπους που συνιστούνται για την αντιµετώπισή του, ο κύριος δρόµος Πρόληψης της επαγγελµατικής αυτής εξουθένωσης προτείνεται να είναι η ΑΝΟΙΧΤΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ των εργασιακών εντάσεων και αγωνιών του εκπαιδευόµενου. Ίσως, εδώ, αρµόζει να επισηµάνουµε την ευαλωττότητα στην εξουθένωση που δείχνουν οι νέοι και εκπαιδευόµενοι θεραπευτές. Οι οποίοι είναι, (ή αναµένεται κατά τεκµήριο να είναι) και εκείνοι που ξεκινούν µε µεγαλύτερο ενθουσιασµό και επενδυτική διάθεση µια τέτοια δουλειά. Και είναι η ΑΝΟΙΧΤΟΤΗΤΑ, η συνοµιλία µε τις δυσκολίες, ή καλύτερα, η αποδοχή των δυσκολιών, η αποδοχή της µαταίωσης, που συντελεί στο να αρθεί ο κίνδυνος συναισθηµατικής εξάντλησης. SLIDE 12 Ρίχνοντας µια µατιά στα αποτελέσµατα διαφόρων εργασιών που διερεύνησαν τον θετικό ή αρνητικό ρόλο που παίζουν µερικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, διαπιστώνει κανείς πως το τοπίο δεν φαίνεται να αλλάζει, από την οπτική του «κλεισίµατος» που µόλις αναφέρθηκε. Σε ένα δείγµα 440 ιατρών που τους χορηγήθηκαν µια σειρά ερωτηµατολόγια πολύ πρίν γίνουν γιατροί, πολύ πρίν περάσουν κάν στην Ιατρική, βρέθηκε πως αυξηµένες πιθανότητες να παρουσιάσουν αργότερα επαγγελµατική εξουθένωση είχαν όσοι µάλλον κάτω από την οπτική που είπαµε εµφανίζονται περισσότερο «κλειστοί» και «αποµονωµένοι», µε χαµηλή αυτοεκτίµηση, κοινωνικό άγχος, παθητικότητα, απόσυρση από τους άλλους, υπερβολική ανησυχία και κλίση προς της δυσφορία. 5

6 SLIDE 13 Αντίστοιχα, µελέτες τρόπων προσαρµογής και ανακούφισης από την επαγγελµατική συναισθηµατική εξάντληση, δείχνουν πως ευεργετικά αποτελέσµατα έχουν οι δραστηριότητες που ευνοούν κάποια «συνοµιλία», ένα «µέσα-έξω» δραστήριο και µε νόηµα. Είναι τρόποι που ευνοούν την κοινωνικότητα, χαρακτήρες που έχουν την αίσθηση του χιούµορ, που µπορούν να εγκαταστήσουν ώριµες σχέσεις, που οριοθετούν και ζούν τον επαγγελµατικό αλλά και τον προσωπικό τους χρόνο και που µπορούν να µοιράζονται τις δυσκολίες µε τους άλλους, χωρίς να «κολλάνε» στην µια ή στην άλλη κατάσταση, χωρίς να εγκλωβίζονται σε «λύσεις» πρόσκαιρης «ανακούφισης» αλλά και µε κίνδυνο βαθύτατης εξάρτησης, όπως η χρήση ουσιών. Προσπάθησα, τονίζοντας περισσότερο µερικές όψεις των ευρηµάτων των µελετών που ανασκοπήθηκαν, να δείξω πως η εννόηση ενός συνδρόµου όπως το Σύνδροµο Επαγγελµατικής Εξουθένωσης δεν µπορεί να είναι πλήρης εάν δεν λάβει κανείς υπ όψιν του και την άλλη όψη, την επένδυση, την ορµή, την φλόγα, αν θέλετε, που από οδηγός και κινητοποιός µπορεί καµιά φορά να γίνει καταστροφέας. Εκείνο που φαίνεται τελικά να έχει µεγάλη σηµασία, είναι ακριβώς η αναγνώριση αυτής της δυνατότητας, η συνοµιλία µεταξύ των δύο αντιθέτων, του πάθους και της εξάντλησης, που συνήθως το ένα είναι δύσκολο να υπάρξει χωρίς το άλλο. Μια τέτοια αναγνώριση, µπορεί τώρα να ανοίξει τις πόρτες της επικοινωνίας, µπορεί να καταργήσει την διχαστική λογική που κυττάζει µόνον στο «κάψιµο» και αγνοεί το «πάθος». Μπορεί, έτσι, να επιτρέψει την συζήτηση για όλα αυτά, την ανθρώπινη κατανόηση, την καλύτερη οριοθέτηση, την λιγότερο παντοδύναµη και ελέγχουσα στάση, την εγκατάσταση µιάς απαραίτητης «απόστασης» ανάµεσα σε µάς και το «Απρόσιτο και Ανοίκειο» της ψύχωσης, την αποδοχή, τέλος, του ενδεχοµένου «να καούµε». Πέρα από κατατάξεις σε χαρακτηριολογικές δυσκολίες και ψυχοπαθολογικά σύνδροµα, όλες οι µελέτες δείχνουν πως όσο πιό «κλειστοί» είµαστε, τόσο πιό εξουθενωτικό είναι να δουλεύουµε σ αυτές τις δοµές. Και όσο πιό «κλειστή» είναι η δοµή, τόσο περισσότερο κινδυνεύουµε να καούµε, να εξαντληθούµε συναισθηµατικά. 6

7 Ο µόνος δρόµος, όπως τονίστηκε, είναι η συζήτηση, η ανοιχτότητα, η συνοµιλία, η αποδοχή. Και τότε θα µιλάει κανείς πράγµατι, όπως ο τίτλος του σηµερινού τραπεζιού σηµαίνει, για νόσο, όχι όµως µε την έννοια της α-σθένειας ή της αρρώστειας, της έλλειψης δηλαδή κάποιου «σθένους» ή της στέρησης κάποιας «ρώµης», αλλά ως κάτι που ξεπερνά τον άνθρωπο, που του θυµίζει τα όριά του, όρια όµως που πλέον δεν τίθενται ως όρια του αδύναµου ανθρώπου απέναντι σε κάτι παντοδύναµο, αλλά ως σεβασµός απέναντι σε κάτι που τον ξεπερνά. Κλείνοντας, και πάλι µε τη γνωστή επαγγελµατική ψυχοθεραπευτική συνήθεια, στο µυαλό µου έρχονται κάποιο στίχοι από τον Φάουστ. Από τον Φάουστ, που, άς θυµηθούµε, επέλεξε να καίγεται αιώνια, για να ζήσει φλεγόµενος: «Και τώρα ο αέρας είναι τόσο γεµάτος από τέτοια στοιχειά Που κανείς δεν ξέρει τρόπο να τ αποφύγει.» Ευχαριστώ 7

8 ΣΥΝ ΡΟΜΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗΣ ΣΤΙΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΕΣ ΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΕΝ ΕΙΚΤΙΚΑ Ε ΟΜΕΝΑ Burn-Out Burn-In ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ ΘΩΜΑΣ ΥΦΑΝΤΗΣ ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ

9 ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΤΑΝΙΑ (Όλο το προσωπικό που εργαζόταν σε 3 διαφορετικές περιοχές του Λονδίνου, επί 3 έτη, Ταχυδροµικά, 1994: 121 (76%), 1995: 100 (60%), 1996: 94 (62%) GHQ- 12, Maslach Burnout Inv., General Job Satisfaction) GHQ-12 σε όσους εργάζονται σε Κοινοτικά Προγράµµατα σε σχέση µε τους εργαζόµενους στο Νοσοκοµείο Οι Νοσηλεύτριες και οι Κοινωνικοί Λειτουργοί ήταν περισσότερο στρεσσαρισµένοι και δυσαρεστηµένοι εν βρέθηκαν σηµαντικές διαφορές όσο περνούσαν τα χρόνια (Prosser et al, Soc Psychiatry Psychiatr Epidemiol 1999) Οι Ψυχίατροι έδειξαν την µεγαλύτερη «Συναισθηµατική Εξουθένωση» µεταξύ 57 επαγγελµατικών οµάδων εργαζοµένων στην κοινότητα (Onyett et al, J Ment Health, 1997)

10 ΙΣΠΑΝΙΑ είγµα Ψυχιάτρων που παρακολουθούσε ένα Εθνικό Συνέδριο (Maslach Burnout Inventory) Σχετικά υψηλές βαθµολογίες σε όλες τις κλίµακες του ερωτηµατολογίου (Livianos Aldana et al, Actas Esp Psiquiatr 1999)

11 ΦΙΝΛΑΝ ΙΑ 3133 Γιατροί εργαζόµενοι στις Ψυχιατρικές Υπηρεσίες (Εθνικό είγµα, Ταχυδροµικό Ερωτηµατολόγιο, ρυθµός απόκρισης: 74%) Οι Ψυχίατροι και οι Παιδοψυχίατροι της Κοινοτικής Ψυχιατρικής σε σύγκριση µε τους άλλους γιατρούς, ανέφεραν: Βurnout, Κατάθλιψη και άλλων Ψυχιατρικών ιαταραχών (Korkeila et al, Scand J Public Health, 2003)

12 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΟ ΣΥΝΟΛΙΚΟ BURNOUT ΚΑΙ ΤΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΕΞΑΝΤΛΗΣΗ Έλλειψη δυνατότητας να συµβουλευτεί κάποιος έναν συνεργάτη Burnout Κατάθλιψη Έλλειψη Εποπτείας (Korkeila et al, Scand J Public Health, 2003)

13 ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΤΑΝΙΑ (145 Ψυχίατροι εργαζόµενοι στην Ψυχογηριατρική) Burnout: Όλη η οµάδα στην Συναισθηµατική Εξάντληση Χρόνος για Μελέτη και Έρευνα (Benbow and Jolley, Int J Geriatr Psychiatry, 2002)

14 ΣΟΥΗ ΙΑ 1051 Ψυχίατροι και Ψυχιατρικές Νοσηλεύτριες (Στοκχόλµη, Ταχυδροµικό Ερωτηµατολόγιο) Τα χαρακτηριστικά των οργανισµών στους οποίους εργαζόταν (π.χ. αποτελεσµατικότητα, αποδοτικότητα, δυνατότητες προσωπικής ανέλιξης, επίτευξη των στόχων) είχαν πολύ µεγαλύτερη σηµασία για το ενδεχόµενο ανάπτυξης συνδρόµου επαγγελµατικής εξουθένωσης από ό,τι τα ατοµικά χαρακτηριστικά. (Thomsen et al, Psychother Psychosom, 1999)

15 Η.Π.Α. (590 Γενικοί Γιατροί σε επαφή µε τις ψυχιατρικές υπηρεσίες) 58% ανέφεραν Συναισθηµατική Εξάντληση "Συναισθηµατική Εξάντληση" 58% Από τους Παράγοντες Κινδύνου που µελετήθηκαν, σηµαντικότεροι αποδείχθηκαν όσοι είχαν σχέση µε τους οργανισµούς στους οποίους εργαζόταν. (Deckard et al, Med Care, 1994)

16 ΣΚΩΤΙΑ (Στην Συµβουλευτική- ιασυνδετική Ψυχιατρική) Οι Ψυχίατροι (Ν=39), σε σχέση µε τους Παθολόγους και τους Χειρουργούς (Ν=149), ανέφεραν: Συναισθηµατική εξάντληση σχετιζόµενη µε την εργασία Σοβαρή κατάθλιψη = Σχετιζόµενο µε την εργασία stress Σηµ. Υπήρχαν όµως ενδείξεις πως υπήρχαν κάποια χαρακτηριστικά της προσωπικότητας που ίσως προδιέθεταν στην επιλογή της Ψυχιατρικής. (Deary et al, Int J Soc Psychiatry, 1996)

17 Η.Π.Α. Παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο Επαγγελµατικής Εξουθένωσης στην Ψυχιατρική Συµβουλευτική Ο υπερβολικός φόρτος εργασίας και η Αντανάκλασή του στην οικογενειακή ζωή Το να νοιώθουν ότι δεν διοικούνται σωστά Το να δουλεύουν µε ασθενείς που υποφέρουν πολύ (Ramirez et al, Lancet, 1996)

18 ΕΛΒΕΤΙΑ Ειδικευόµενοι Ψυχίατροι, Ψυχίατροι Κλινικών Γενικού Νοσοκοµείου & Ιδιώτες Ψυχίατροι (Ν=307) Burnout = 18% (σχετικά( χαµηλά) "Burnout" 18% Ειδικευόµενοι: Burnout, Νευρωτισµό Ανοχή στην Ματαίωση Non- "Burnout" 82% (Amstutz et al, Psychiatr Prax, 2001)

19 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝ ΥΝΟΥ για ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ των ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΩΝ (Ανασκόπηση) Ο κύριος παράγοντας για συνεχιζόµενο στρες και για διαστρεβλώσεις του ψυχοθεραπευτικού ρόλου καθ όλη τη διάρκεια της καριέρας φαίνεται πως ήταν µια δυσκολία ή αδυναµία να αντεπεξέλθει κανείς ικανοποιητικά στο στρες που αναπόφευκτα βιώνει κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσής του στην ψυχοθεραπεία. Εργαζόµαστε σε µια δουλειά που και είναι προβληµατική και δηµιουργεί προβλήµατα. Πρόληψη Ενηµέρωση/Συµβουλευτική Εκπαιδευόµενων για τα στρες της δουλειάς Πρακτικές Προτάσεις µείωσης της έντασης Εντατική Επεξεργασία/ ιδασκαλία/εποπτεία σε Σοβαρές Περιπτώσεις ΑΝΟΙΧΤΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ για τα στρες και της εντάσεις της εργασίας (Greenfeld, J Clin Psychiatry, 1985)

20 ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ ΠΟΥ ΒΡΕΘΗΚΕ ΝΑ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΑΥΞΗΜΕΝΗ ΠΙΘΑΝΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗ ( είγµα 440 Γιατρών που τους είχαν δοθεί ερωτηµατολόγια προσωπικότητας πρίν ακόµη περάσουν στην Ιατρική) Εµπιστοσύνη στον εαυτό τους Αυτοεκτίµηση Κλίση προς την υσφορία Ανησυχία σχεδόν στα όρια του Ψυχαναγκασµού Κοινωνικό Άγχος Παθητικότητα Απόσυρση από τους άλλους (McCranie and Brandsma, Behav Med, 1988)

21 ΤΡΟΠΟΙ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ Αποφεύγουν ή ανακουφίζονται από το Burnout όσοι: Αποφεύγουν την κατάχρηση ουσιών (Καπνού, Αλκοόλ, Καφείνης) Παίρνουν Κανονικές ιακοπές ιατηρούν Φιλίες Έχουν την Αίσθηση του Χιούµορ (Scheiber, 1987) Μειώνουν την Ένταση µετηνάσκηση Μιλούν µε Άλλους Εργαζόµενους και Εκπαιδευόµενους, ή Φίλους (Cushway, Brit J Psychol, 1992) Εµπλέκονται σε ραστηριότητες Χαλάρωσης Παρακολουθούν Πολιτιστικές Εκδηλώσεις ιατηρούν Σαφή Όρια Μεταξύ Εργασίας και Σπιτιού Εργάζονται Οµαδικά (Street and Rivett, J Fam Ther, 1996)

22 Όσο πιό «κλειστοί» είµαστε, τόσο πιό εξουθενωτικό είναι να δουλεύουµε σ αυτές τις δοµές. Όσο πιό «κλειστή» είναι η δοµή, τόσο περισσότερο κινδυνεύουµε να καούµε, να εξαντληθούµε συναισθηµατικά.