ΦΙΛ0Λ0Γ1Κ0Σ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ. km. & ζ ο FJ% ΒΠΒΤΗΡΙΣ ΑΘΗΝΑΙΣ. Εκ ΤΟΥ ΓΡΑΦΕΊΟΥ ΤΟΥ ΣΥΛΛΌΓΟΥ ΙΤΑ Α ΤΕΙ Α. Α.Γ\ ΓΕΩΡΓΙΟΥ Α.Ι». 5

Transcript

1 ΦΙΛ0Λ0Γ1Κ0Σ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΑΡΝΑΣΣΟΣ km. & ζ ο FJ% ΒΠΒΤΗΡΙΣ ΕΤΟΣ Β' ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ Εκ ΤΟΥ ΓΡΑΦΕΊΟΥ ΤΟΥ ΣΥΛΛΌΓΟΥ ΙΤΑ Α ΤΕΙ Α. Α.Γ\ ΓΕΩΡΓΙΟΥ Α.Ι»

2 Έν 'Αθήναις ΤυπογραφεΙον * 'Εστία Κ. Μάϊανερ και λ'. Καργαοονρη 3βΖ0.

3 ΤΙΜΟΑΕΠΝ Α. ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΟΥ ΠΑΡΝΑΣΣΟΥ ΈττΙ τη ίοοτη της 2ô8^ S της καθηγεσίας τον.

4 ΤΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΝ ΕΡΓΟΝ ΤΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΟΥ Κ 0Υ ΤΙΜΟΛΕΟΝΤΟΣ ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΥ (Αιάλεξις γενομένη εν τφ Φιλολογικφ Σνλλόγω Παρνασσφ επί τη εορτή τής 25Qtàog τής κα&ηγεσίας τον κ. Τ. Αργυροπούλου, εντολή τον Συλλόγου). Έν ταΐς χώραις έν αίς ακμάζει ό αληθής πολιτισμός, έν αγς εξαίρεται τής επιστήμης ή ευεργετική δύναμις, είθισται δια σεμνών τελετών να διατρανώται ό φόρος τής τιμής, δν άποτίνει ό κόσμος τών γραμμάτων προς τους έργάτας του πνεύματος, τους δια μακράς και ευτυχούς εργασίας συντελέσαντας εις τήν προαγωγήν τής καθόλου επιστήμης ή εις τήν πνευματικήν έπίδοσιν τής εαυτών χώρας. Αι τοιαΰται τελεταί, έρμηνεύουσαι τάς ευγενεστέρας τάσεις τών προηγμένων λαών, άποτελοΰσιν άναμφηρίστως τάς συγκινητικωτέρας και ύψηλοτέρας εκδηλώσεις έν τί] κοινωνική ζωη, διότι έν αύταϊς γεραίρονται οι ακαταπόνητοι έρευνηταί τής αληθείας, τής άπεργαζομένης τήν ασφαλή τής άνθρωπότητος πρόοδον, δια τοΰτο δε πανταχού τής Έσπεριχς και δή έν τη σοφή Γερμανία τάς πνευματικας ταύτας πανηγύρεις διεξάγουσι μετ ' έπιβαλλούσης λαμπρότητος και άνάγουσιν εις έξαίρετον περιωπήν, θεωροΰντες κατ' εθος ώς το ευγενέστερο ν μέσον προς αμοιβήν τών διαπρεπώς εργασθέντων. Οντως δε δεν υπάρχει ήδυτέρα αμοιβή δια τους έν μακρ^ σειρά πνευματικών αγώνων διαγαγόντας, εκείνης, καθ' ην ή σπουδάζουσα ευελπις νεολαία έρχεται σύσσωμος να, στεφάνωση τους ειλικρινείς μόχθους τών διδασκάλων της, σημειοΰσα πανηγυρικώς έπίζηλον σταθμον έν τη ευδοκιμώ σταδιοδρομία εκείνων. Και ένώ άποτίνει ευγενώς φόρον ευγνωμοσύνης, παρέχει άμα εις τους νεωτέρους κέντρον ζωηροτέρας άμίλ

5 4 λης, ότρύνουσα τους έργάτας της αληθείας εις νέους και ένθερμους αγώνας, ους μέλλει να επίστεψη ή θαλερά δάφνη τοιούτων εορτών. Δια τοΰτο ευέλπιδες παρηκολουθήσαμεν την από τίνων ετών εισαγομένην εν τω παρ ' ήμΐν άκαδημαΐκώ κόσμω συνήθειαν τοΰ πανηγυρίζει υπέρ τών διαπρεπών διδασκάλων, μετά συγκινήσεως δε βαθείας παρέστημεν κατά την σεμνήν της σήμερον έορτήν, καθ ' ην ή Άκαοημαΐκή νεολαία και πολυάριθμοι μαθηταί παρέσχον ώραιοτάτην έκδήλωσιν τιμής προς σεβαστον και επιφανή καθηγητήν, τον κ. Τιμολέοντα Άργυρόπουλον, τιμώντες έν τώ προσώπω τούτω έ'να αληθή μύστην και έρμηνευτήν της θετικής επιστήμης έν τη ημετέρα πατρίδι. Όφείλομεν να όμολογήσωμεν δτι ή έκδήλωσις αυτή τιμόΐ έξαιρέτως την μεγάλην τών φιλόμουσων χορείαν, την άγαγοΰσαν τήν ώραίαν τής σήμερον έορτήν, εις ην ουδέν δύναται τις να πρόσθεση δπως έξάρη επί μάλλον τήν λαμπρότητα αυτής. Άλλ ' ή ευμενής σύμπτωσις, καθ' ην ό σεβαστός καθηγητής τοΰ Πανεπιστημίου τυγχάνει πρόεδρος του γεραροΰ τούτου καθιδρύματος, του έκπροσωπήσαντος έξαιρέτως επί μακράν σειράν ένιαυτών τήν παρ ' ήμΐν πνευματικήν κίνησιν, παρέχει τήν εύκαιρίαν να δώσωμεν από τής έδρας ταύτης εικόνα ασθενή τής έν τη επιστήμη δράσεως τοΰ σεβαστού ημών διδασκάλου, καθόσον το (Βήμα τοΰτο και τα τμήματα τοΰ Παρνασσού εγνώρισαν ούχήττον τον άγορητήν και τον επιστήμονα. Ό Σύλλογος Παρνασσός έθεώρησε πρέπον να τιμήση τον πρόεδρον αύτοΰ και οή έν τη αίθούση ταύτη, έν η τοσάκις ηκούσθησαν αί επαγωγοί εκείνου διδασκαλίαι, άνέθετο δε ήμϊν δπως φέρωμεν τον λόγον έπί τοΰ έργου τοΰ κ. Τιμ. 'Αργυροπούλου. Όμολογοΰμεν δ' δτι τήν έντολήν ταύτην άνελάβομεν μετά συγκινήσεως, καθόσον παρέχεται ήμΐν ή ευκαιρία ν' άποτίσωμεν, έστω και δι' ασθενών λόγων, τον φόρον τής ευγνωμοσύνης και ύπολήψεως προς άγαπητον διδάσκαλον, μετά ζήλου χειραγωγήσαντα ημάς εις το καλλιπρεπές τής επιστήμης τέμενος. Βεβαίως το έργον τοΰ επιστήμονος, έργον μακρών και πολυμερίμνων αγώνων δέν δύναται να κριθή προσηκόντως έν βραχεία διαλέξει. Άλλα φρονοΰμεν δτι σύντομος έπισκόπησις τών επιστημονικών εργασιών καΐ τής καθόλου δράσεως τοΰ καθηγητού εινε ου μόνον προσήκουσα, αλλά και επιβαλλομένη κατά τήν ήμέραν ταύτην και δή έν

6 5 τψ πνευ[/.ατΐ./.ώ τούτω κέντρω. Δια τούτο θέλομεν επιχειρήσει να χαράξωμεν τα κυριώτατα σημεία της οράσεως τοΰ κ. Τιμ. 'Αργυροπούλου, άναμιμνησκόμενοι οτι 6 κάλλιστος στέφανος των έπαινουμένων ανδρών εινε ή αναγνώρισες τοΰ έργου αυτών. «Ον γαρ λόγοισιν τον βίον οττονοάζομεν λαμπρον ποιεΐσ&αι μάλλον η τοις δρωμένοις» κατά την άθάνατον τοΰ Σοφοκλέους ρήσιν. Εινε άξιον ιδιαιτέρας μνείας, είνε ούχ ήττον τιμητικόν, δτι πασαι σχεδόν αϊ πρωτότυποι επιστημονικά! ανακοινώσεις τοΰ κ. Αργυροπούλου έγένοντο το πρώτον εν τω Φυσιογνωστικώ τμήματι τοΰ Παρνασσού, δπερ τόσω στενώς συνεδέθη προς την άνάπτυξιν της φυσιογνωσίας εν ττ, πατρίδι ημών κατά τους τελευταίους χρόνους. Καθόσον τοΰτο άναμφηρίστως άνεπλήρωσε παρ'ήμΐν την δυστυχώς μόνον κατ' όνομα και εν μαρμάροις ύφισταμένην έθνικήν Άκαδημίαν. Πράγματι άπο τοΰ έτους 1882, δτε το πρώτον συνέστησαν τα τμήματα τοΰ Συλλόγου Παρνασσού, εν τώ Φυσιογνωστικώ κατελέχθησαν πάντες οι εν ταις θετικαΐς έπιστήμαις διαπρέποντες, πάντες οι αετά ζήλου ασχολούμενοι είτε εις γενικωτέρας έρευνας είτε εις την έξέτασιν της ελληνικής φύσεως και έν εύγενεΐ άμίλλη συνειργάσθησαν δπως δώσωσι σπουδαίαν ώθησιν εις τήν άνάπτυξιν των θετικών επιστημών έν τί] πατρίδι ημών. Εις τήν συνεργασίαν πλείστων διαπρεπών επιστημόνων οφείλονται πολλαι λυσιτελείς ένέργειαι και έ'ργα τιμώντα πράγματι τήν δρασιν τοΰ σωματείου μεταξύ τών οποίων δυνάμεθα ν ' άναφέρωμεν ιδία τήν σύστασιν επιτροπής προς φυσικήν έξέτασιν τής 'Αττικής, ήτις έξέδοτο τήν μετεωρολογίαν τοΰ μακαρίτου 'Ιουλίου Σμίθ. τήν συμπλήρωσιν τών ερευνών τοΰ βοτανικού κ. Χελδράΐχ περί τής χλωρίδος τής 'Αττικής, τάς μελετάς τοΰ σεβαστού καθηγητού κ. Χρηστομάνου περί τών υδάτων τοΰ λεκανοπεδίου 'Αττικής καΐ τέλος τήν ί'δρυσιν τών πρώτων μετεωρολογικών σταθμών εν Ελλάδι, ώς και τήν προσεχώς άρχομένην εκδοσιν ιδίου περιοδικού τών φυσικών επιστημών. Άλλα πλην τούτων το Φυσιογνωστικον τμήμα τοΰ Παρνασσού έπι δεκαοκτώ συναπτά ετη έγένετο το αοναδικον κέντρον, έν ώ συνεζητήθησαν και έμελετήθησαν ποικίλα ζητήματα τών διαφόρων τής φυσιογνωσίας κλάδων, έν φ έγένοντο αϊ

7 6 ανακοίνωσε'.: πλείστων πρωτοτύπων εργασιών και παρατηρήσεων, άποτελουσών πολύτιμον κεφάλαιον επιστημονικής μελέτης. Ή ποικίλη και πλούσια αυτή εργασία καταδεικνύει προδήλως την σπουδαιότητα τοϋ ιδρύματος τούτου, πρεπόντως δε ειπομεν δτι ο Σύλλογος έξεπροσώπησε παρ' ήμΐν την Φυσιογνωστικήν Άκαδημίαν. Προς ταύτην στενώς συνδέεται καΐ το όνομα του κ. 'Αργυροπούλου, άποτελέσαντος ενα των πολυτιμότερων αυτής παραγόντων, εργασθέντος ύπερ του σκοποΰ αυτής και τιμήσαντος τέλος ταύτην δια σοβαρών επιστημονικών ανακοινώσεων. 'Από τών ανακοινώσεων τούτων άρχόμεθα και ημείς της άνασκοπήσεως τών έργων του, διότι αύται προ παντός ένδεικνύουσι την συμβολήν, ην προσήνεγκεν εν τώ καθαρώς επιστημονικω πεδίω. Αλλ ' δπως κατανοηθώσιν αύται θέλομεν κατά το έφικτον απλουστεύσει τήν έπιστημονικήν διατύπωσιν και θέλομεν καταδείξει διά τίνων πειραμάτων τάς εφαρμογάς τών πρωτοτύπων συσκευών τοϋ καθηγητού ημών, έφ ' ω έπικαλούμεθα τήν ύμετέραν ευμενή προσοχήν. Ή προ>τη τών ανακοινώσεων έγένετο τφ 1882 έν τώ Φυσιογνωστικφ τμήματι τοΰ Παρνασσού. Κατ ' αυτήν επέδειξε πειραματικήν μέθοδον προς σύνθεσιν τών διαφόρων χρωμάτο)ν τοΰ φάσματος δεχόμενος το φάσμα επί αποκλίνοντος φακού, δι' ού αϊ κεχρωσμέναι φωτειναί δέσμαι άπαγόμεναι προσπίπτουσιν επί επιπέδων κατόπτρων και δι ' ανακλάσεως συμβάλλουσιν επί λευκού πετάσματος κατά ευρείς κύκλους. 'Αντί δε τών ακτίνων του φάσματος δύναται να γίνη χρήσις και φωτεινών δεσμίδων δια κεχρωσμένων ύαλων διερχομένων. Εις έτέραν άνακοίνωσιν ό κ. 'Αργυρόπουλος υπέδειξε νέαν μέθοδον προς σύγκρισιν τής εντάσεως δύο φώτων, γινομένην ούχι δια φωτομέτρου άλλα δια τής μετρήσεως τοΰ χημικού έργου, δπερ το φώς δύναται να παραγάγω, επιδρών επί διαφόρων φωτοπαθών ενώσεων. 'Εάν δηλονότι μετρήσωμεν το χημικον έργον το υπό φωτεινής τίνος πηγής παραγόμενον και συγκρίνωμεν τούτο προς το υπό ετέρας πηγής έν τφ αύτφ χρόνφ παραγόμενον δυνάμεθα να εύρωμεν τήν σχετικήν ενστασιν τών ούο φώτων. Ή αρχή τής μεθόδου είνε αναμφισβητήτως βάσιμος. 'Ατυχώς

8 7 ο κ. 'Αργυρόπουλο; δεν συνεπλήρωσεν Ικτοτε τάς επί τούτου έρευνας του δπως άχθη εις εύρεσιν της φωτομετρικής μονάδος και εις πρακτικήν έφαρμογήν της μεθόδου ταύτης. Έτερα έπινόησις τοΰ κ. /Αργυροπούλου άφορώσα την άκουστικήν παρέχει, ενδιαφέρον ιδία δια την διδακτικήν αυτής χρησιμότητα. Εινε γνωστόν δτι αι. χορδαί εκτελοΰσι παλμικάς κινήσεις ου μόνον εγκαρσίους άλλα και κατά μήκος, προς δε δτι εκάστη χορδή παλλόμενη υποδιαιρείται εις δύο ή πλειότερα τμήματα, εκαστον των οποίων πάλλεται ως ιδία χορδή, εξ ου και προέρχεται ή ιδιάζουσα χροιά τοΰ ήχου κατά την θεωρίαν του Hellïlholtz. Αλλ' ή κατάδειξις τούτου εις εύρυν κύκλον θεατών δεν εινε ευχερής, επέτυχε δε ταύτην 6 κ. 'Αργυρόπουλος δια τής εξής πρωτοτύπου συσκευής. Τείνει λεπτον σύρμα λευκοχρύσου ενός περίπου μέτρου μεταξύ δύο υποστηριγμάτων, διαβιβάζων δε ίσχυρον ήλεκτρικον ρεΰμα καθιστή το σύρμα διάπυρον. 'Εάν το ρεύμα διέρχηται συνεχώς, βλέπομεν μόνον μίαν φωτεινήν καμπύλην, αλλ' αν διαβιβάσωμεν διά του σύρματος διαδοχικά ρεύματα στιγμιαίας διαρκείας, δπερ επιτυγχάνεται δια τής παρεμβολής ενός διακοπτήρος τοΰ Foucault, τότε παρατηροΰμεν ότι το διάπυρον σύρμα άρχεται κραδαινόμενον έγκαρσίως ώς εν δλον, ή υποδιαιρείται εις δύο, τρία ή πλειότερα τμήματα, σχηματίζει δηλαδή δεσμούς και κοιλίας. Ό αριθμός τών δεσμών ρυθμίζεται μεταβαλλόμενης τής τάσεως τοΰ σύρματος και τοΰ αριθμού τών διακοπών τοΰ ρεύματος τη βοήθεια τοΰ ιδίου διακοπτήρος. Το φαινόμενον εινε ώραΐον και λίαν ενδεικτικόν, καθιστών οφθαλμοφανή τον τρόπον, καθ ' ον πάλλονται αί χορδαί, εξηγούν δε σύναμα τήν συνύπαρξιν τών λεγομένων αρμονικών ήχων, δια τοΰτο δε το πείραμα καθιερώθη εις τα; παραδόσεις τής ουσικής, ώς εν τών διδακτικωτέρων και δη δια τα πολυπληθή ακροατήρια. Περιγραφή τούτου εδημοσιεύθη εις τα Annalen τοΰ Widemann και εις το Jahrbuch der Naturwissenschaften τψ Ετέρα συσκευή έπινοηθεΐσα ύπο του κ. 'Αργυροπούλου αναφέρεται εις τήν οπτικήν, άφορώσα τήν εύρεσιν τοΰ δείκτου διαθλάσεως τών υγρών. Η συσκευή αύτη διαφέρει δλως τής μέχρι τοΰδε εν χρήσει δια τοΰ κοίλου πρίσματος τοΰ Biot, καθόσον ή μέθοδος τοΰ καθηγητού ημών ερείδεται επί τοΰ φαινομένου τής ολικής ανακλάσεως.

9 Αποτελείται εκ τίνος ύαλίνου πρίσματος, τοϋ οποίου ή κυρία τομή ΑΒΓ είνε τρίγωνον όρθογύνιον καΐ ισοσκελές. Το πρίσμα τούτο εινε στρεπτον περί τήν κόψιν Β δια τοΰ ύποδι^ιρημένου ok τόξου ΤΣ δυνάμεθα να μετρήσωμεν τήν γωνίαν της στροφής ΑΒΑ' = π. Παρά τήν ύποτείνουσαν εδραν ΒΓ τοΰ πρίσματος κείται δοχεϊον ΒΔΕ συγκεκολλημένον μετά τοϋ πρίσματος, έν φ τίθεται το υπό δοκιμασίαν ύγρόν. Ή έ'δρα τοΰ δοχείου ΔΕ εϊνε υαλίνη. Α Α',. ν ^ <ΙΓ^ / ^ ^ ^ \ Γ \ / Γ Όπως πειραθώμεν δια της συσκευής ^ίπτομεν επί τής έδρας AB καθέτως δέσμην μονόχρου φωτός, οπότε ό δείκτης ΒΤ ευρίσκεται εις το Ο τοΰ διττ,ρημένου τόξου. Παρατηροΰμεν τότε δτι ή φωτεινή δέσμη διερχόμενη δια τοΰ πρίσματος και τοΰ ύγροΰ ρίπτει επί πετάσματος φωτεινον είδωλον, αλλ' αν στρέψωμεν το πρίσμα περί τήν κόψιν Β, επέρχεται στιγμή, καθ' ην το είδωλον εκείνο εξαφανίζεται, διότι τότε ή δέσμη υφίσταται όλικήν άνάκλασιν επί τής έδρας ΒΓ' και λαμβάνει τήν διευθυνσιν HO. Ευκόλως τότε εύρίσκομεν τον δείκτην διαθλάσεως μεταξύ αέρος και ύγροΰ παρατηροΰντες κατά πόσας μοίρας εστράφη ό δείκτης τοΰ οργάνου. Προς τοΰτο δε χρησιμεύει ό εξής τύπος

10 9 έν ψ χ παριστοί τον ζητούμενον δείκτην διαθλάσεως και ν τον δείκτην διαθλάσεως της ύαλου, εξ ης συνίσταται το πρίσμα. Δυνάμεθα μάλιστα ν ' άποφύγωμεν καΐ τους δια τοΰ τύπου εκάστοτε υπολογισμούς άναγράφοντες επί τοΰ διηρημένου τόξου τους άντιστοιχοΰντας δείκτας διαθλάσεως. Ή αύτη συσκευή χρησιμεύει και δια την μέτρησιν της όρικής γωνίας μεταξύ δύο μέσων, εινε δε αξιόλογος ου μόνον ώς διευκολύνουσα μεγάλως την διδασκαλίαν άλλα καΐ ώς όργανον ακριβείας καΐ παρατηρήσεων λίαν χρήσιμος. Εις το αυτό κεφάλαιον της Φυσικής υπάγεται και έτερα συσκευή δι' ης ό κ. Αργυρόπουλος επιτυγχάνει λίαν ενδεικτικώς τήν άπόδειξιν τών έξης φαινομένων α' ) Ότι τα φυσικώς πυκνότερα υγρά δεν εινε πάντοτε και διαθλαστικώτερα β' ) Ότι το ύδωρ έχει τήν μεγίστην θλαστικότητα ουχί εις τήν θερμοκρασίαν 4, καθ' ην ώς γνωστόν έχει τήν μεγιστην πυκνότητα, αλλ ' εις θερμοκρασίαν 0 και γ' ) Ότι διάφορα διαφανή σώματα, έχοντα διάφορον διαθλαστικήν δύναμιν, δύνανται να εχωσιν ισην διασκεδαστικήν και τανάπαλιν. Ή χρησιμωτάτη αύτη συσκευή εινε έν τούτοις λίαν απλή. Συνίσταται Ικ τίνος κυβικού δοχείου ΑΒΓΔ, ούτινος αϊ δύο απέναντι έ'δραι εινε υάλινοι. Το δοχεϊον διαιρείται δι ' υαλίνης πλακός ΒΔ εις δύο χωρητικότητας ΒΑΔ και ΒΔΓ εις τήν βάσιν δ' αυτών ύπάρ/ουσι στρόφιγγες, δι' ών κατά βούλησιν έκκενούται το εντός τών χωρητικοτήτων υγρόν. 'Ιδού πώς πειρώμεθα δια τής συσκευής* εν σκοτεινή δωματίω δια σχισμής είσάγομεν στενήν δέσμην άκτίνων και σχηματίζομεν το ειδωλον αυτής δια φακού επί πετάσματος εις άπόστασιν πολλών μέτρων κειμένου, παρενθέτομεν δέ το πρισματικον δοχεϊον ούτως ώστε το άνώτεοον ήμισυ τής δέσμης να διέλθη υπεράνω τοΰ δοχείου, το δε κατώτερον

11 10 ήμισυ να διέλθη δια των υάλινων εδρών AB και ΓΔ* θα ιδωμεν τότε έπι τοΰ πετάσματος την φωτεινήν ταινίαν άμετάβλητον. Το αυτό θα συρ β 7) και αν εις αμφότερα τα διαμερίσματα θέσωμεν ύδωρ της αυτής θερμοκρασίας. Ψύχοντες ήδη το ύδωρ τοΰ διαμερίσματος ΒΔΓ, θα ιοωμεν οτι το κατωτερον ήμισυ του φωτεινού ειοωλου εκτρέπεται πλησιάζον διηνεκώς προς την κάθετον και την μεγίστην έκτροπήν θα εχη δ'ταν το ύδωρ λάβη την θερμοκρασίαν 0. Εάν ήδη αντί ύδατος θέσωμεν οινόπνευμα εις το διαμέρισμα ΒΔΓ, όπερ είναι άραιότερον τοΰ ύδατος, παρατηροΰμεν και πάλιν την έκτροπήν ώς προηγουμένως, εξ ου καταφαίνεται δτι το οινόπνευμα καίτοι άραιότερον εινε διαθλαστικώτερον τοΰ ύδατος. Τό αυτό παρατηροΰμεν και δια τό τερεβινθέλαιον, δια τον αιθέρα και δι' άλλα υγρά. Και το τρίτον των ανωτέρω φαινομένων δείκνυται συγχρόνως, διότι παρατηροΰμεν δ'τι ή δια τοΰ οινοπνεύματος έκτρεπομένη δέσμη μένει λευκή, δθεν συνάγομεν δτι ύδωρ και οινόπνευμα εχουσι την αυτήν διασκεδαστικήν άλλα διάφορον διαθλαστικήν δύναμιν, εν ω δια τοΰ τερεβινθελαίου επέρχεται εκτροπή άμα και διασκεδασμος τοΰ φωτός. Ή αυτή συσκευή χρησιμεύει και δια τα αέρια. Εινε δε προσφορωτάτη δια τήν διδασκαλίαν καταδεικνύουσα εύκαταλήπτως τα οπτικά ταΰτα φαινόμενα, ατινα μόνον δια πολυσυνθέτων συσκευών σπουδάζονται έν τοις φυσικοΐς έργαστηρίοις. Τα δι ' αυτής πειράματα έξετελέσθησαν το πρώτον έν τή 'Επιστημονική Εταιρεία, άνακοίνωσις δ' έγένετο και προς τήν έν Παρισίοις Société de Physique. Κέαν άνακοίνωσιν έποιήσατο προ διετίας 6 κ. 'Αργυρόπουλος εν συνεδριάσει τής Επιστημονικής Εταιρείας, προσαγαγών δλως πρωτότυπον συσκευήν, δι ' ης δύναται να καταδειχθη ή διάφορος θερμαγωγος δύναμις τών αερίων. Γνωστόν εινε δτι τα αέρια και τα υγρά έ'χουσιν έλαχίστην θερμαγωγον δύναμιν, μεταξύ δε τών αερίων έξαίρεσιν παρουσιάζει το ύδρογόνον, όπερ εινε θερμαγωγικώτερον. Το τοιούτον καταδεικνύεται δια τής συσκευής τοΰ Magnus, ήκιστα δμως επιτήδειας δι' έπίδειξιν τοΰ φαινομένου έν διδασκαλία" αλλ' ό κ. 'Αργυρόπουλος επέτυχε δι'ευτυχούς έπινοίας ν' απόδειξη τήν ιδιότητα ταύτην τών αερίων κατά τρόπον καταφανή.

12 11 Έαν διαπυοώσωμεν σύομ,α λευκογρύσου δια τού ήλεκτοικού ρεύματος τούτο διατηρείται διάπυρον εν τοις διαφόροις άερίοις δια την μικράν αυτών θερμαγωγον δύναμιν. αλλ' εν τω ύδρογόνω καταψύχεται και καθίσταται σκοτεινόν. Προς κατάδειξιν τούτου λαμβάνει ό κ. 'Αργυρόπουλος δύο σωλήνας υάλινους Α και Β και εισάγει εις αμφότερους σπείρας εκ σύρματος λευκοχρύσου θερμαινομένας δια του ηλεκτρικού ρεύματος μέχρι έρυθροπυρώσεως. Ό πρώτος σωλήν φέρει προς τα πλάγια δύο στρόφιγγας διπόρους, δι' ών συγκοινωνεί αφ'ενός μετά συσκευής παρεχούσης ύδρογόνον και αφ' έτερου μετ' άλλης παρεχούσης άνθρακικον όςύ ξηρόν. Έαν διοχετεύσωμεν δια του σωλήνος Α διοςείδιον τοΰ άνθρακος τότε το σύρμα παραμένει διάπυρον ώς καί έν τώ αέρι, αλλ ' αν διοχετεύσωμεν ύδρογόνον τότε το σύρμα βαθμηδόν ψύχεται καί γίνεται σκο'πεινόν, δπερ αποδεικνύει την θερμαγωγον δύναμιν τοΰ υδρογόνου. ΛΓ \ 'Ομοίως δυνάμεθα να πειραθώμεν καί δι' άλλων αερίων, θα ήδυνάμεθα δε δια τής συσκευής ταύτης να εύρωμεν καί τους συντελεστάς άγωγιμότητος τών διαφόρων αερίων, βολτειομέτρου (Volt mètre) καθόσον δια παρενθέσεως ενός συνδεομένου μετά τών περάτων τοΰ σύρματος τοΰ σωλήνος Α εϊνε δυνατόν να εύρεθώσιν αϊ εκάστοτε άντιστοιχοΰσαι διαφοραί ηλεκτροδυναμικού κατά την διοχέτευσιν διαφόρων αερίων. Άλλα προς έπίτευξιν τούτου δέον να ευρέθη κατάλληλος μονάς προς άναγωγήν, εις δ ασχολείται 6 κ. 'Αργυρόπουλος. Τούτου έπιτυγχανομένου ή μέθοδος αύτη θέλει εισθαι τελειότερα τής τοΰ Magnus. Δυνάμεθα ενταύθα ν ' άναφέρωμεν έτέραν παρατήρησιν άφορώσαν τας ακτίνας τοΰ Rontgen, γενομένην ολίγον χρόνον μετά την πολύκροτον άνακάλυψιν τοΰ Γερμανού Φυσικού. Πειρώμενος ό κ. 'Αργυρόπουλος εν τω σπουδαστηρίω δια διαφόρων ουσιών παρετήρησεν δτι έκτος τοΰ σώματος, δπερ μετεχειρίσθη 6 Rontgen ί'να κατάδειξη τήν ύπαρξιν τών άκτίνων Χ, ύπάρχουσι καί άλλα, άτινα υποβαλλόμενα

13 12 εις τήν ενέργειαν των ακτινών φθορίζουσιν ισχυρότερον. Προς τούτο έλαβε κρυστάλλους εκ των τριπλών αλάτων του Κυανιούχου Καλιον&τριολευκοχρύσου και του Κυανιούχου Καλιολιθιολευκοχρύσου 6 χημικός τύπος Ιχει PtCy 2 + KNaCy f 3Η 2 0 και PtCy 2 + KNiCy f 3Η 2 0), ους προσεκόλλησεν επί σανίδος πάχους ενός ύφεκατομέτρου, ρίπτων δ ' έπ ' αυτών τάς ακτίνας Χ, παρετήρησεν δ'τι ζωηρώς φθορίζουσι και εξ αποστάσεως 5 μέτρων. Ή ανακοίνωσες αυτή έδημοσιεύθη εις τα Comptes rendus des séances de l'académie des Sciences. Πρέπει ακόμη ν ' άναφέρωμεν το μέγα ενδιαφέρον, μεθ ' ού καθηγητής ημών παρηκολούθησε την εν 'Εσπερία βάσανον της μεγάλης ταύτης άνακαλύψεως του αιώνος, επιληφθείς αμέσως και ιδίων πειραμάτων φωτογραφήσεως εν τω σπουδαστηρίω του δια τών ατελών τότε συσκευών αύτοΰ, ών τ ' αποτελέσματα έσπευσε ν ' ανακοίνωση εις το Φυσιογνωστικον τμήμα τοΰ Συλλόγου Παρνασσού. Συμπληροΰντες τ ' ανωτέρω άναγράφομεν και έτέραν αύτοΰ άνακοίνωσιν περί τού περιέργου φαινομένου τής επιδράσεως τών ήχων επί τών φλογών τών λυχνιών (ων Αουερ. Δια πειραμάτων ό κ. 'Αργυρόπουλος έσπούδασε και ήρεύνησε το φαινόαενον τούτο, άνακοινώσας το πόρισμα τών παρατηρήσεων του εις το Φυσιογνωστικον τμήμα τού Συλλόγου. Ή σειρά αύτη τών επιστημονικών εργασιών τού σεβαστού καθηγητού αποτελεί άναμφηρίστως έ'να τών τιμητικωτέρων αυτού τίτλων και εξαίρει το δνομα τού έπιστήμονος, ούτινος αϊ πρωτότυποι έργασίαι επισπώνται τήν βαθεΐαν έκτίμησιν τών ειδημόνων και εύφήαως μνημονεύονται έν ξέναις συγγραφαις εκ τών σπουδαιότατων. Αύται προς τοις άλλοις καταδεικνύουσιν δ'τι και οι παρ ' ήαΐν επιστήμονες, καίτοι στερούμενοι τού πλούτου τών οργάνων, τών ποικίλων μέσων, άτινα δαψιλώς διαθέτουσιν οι έν Εσπερία διαπρεπείς έρευνηταί, καίτοι πιεζόμενοι πολλάκις εκ τών βιωτικών μερίμνων και περισπώμενοι ποικιλοτρόπως, δύνανται έν τούτοις, έμπνεόαενοι εξ αληθούς προς τήν ερευναν ζήλου, να προσφέρωσι σπουδαίαν συαβολήν εις τήν επιστημονικήν κίνησιν, τιμώσαν αρκούντως τήν σύγχρονον έλληνικήν έπιστήμην.

14 13 Άλλα το στάδιον, έν ώ προ παντός έδρασε και εν φ εξόχως διέπρεψεν ο κ. Τιμ. 'Αργυρόπουλος εΐνε ή διδασκαλία, εινε ή ενδελεχής εργασία, ην έπί είκοσιπενταετίαν κατέβαλε προς συστηματικήν ανάπτυξαν των θετικών σπουδών, προς προαγώγήν της πειραματικής επιστήμης έν 'Ελλάδι. Διδάκτωρ τών Μαθηματικών του Έθνικοΰ Πανεπιστημίου και διπλωματούχος τών φυσικών επιστημών της Sorbonne έπανήλθεν εις τήν 'Ελλάδα μετά τήν πολιορκίαν τών ΙΙαρισίων καί εγένετο υφηγητής τοΰ Πανεπιστημίου τψ 'Από της εποχής ταύτης ήοξατο τής διδασκαλίας του έν τή Φυσική, ην ανέλαβε να διδάξη καί έν τή Στρατιωτική σχολή, βραδύτερον δε καί έν τή Ναυτική. 'Επί είκοσαετίαν όλόκληρον έμόρφωσε μετά τοϋ χαρακτηρίζοντος αυτόν ζήλου τήν φιλομαθή νεολαίαν τών πολεμικών σχολών, ου μόνον συστηματοποιήσας επιστημονικώς τήν διδασκαλίαν τής φυσικής, άλλα καί ίδιον έπί τούτω συγγράψας πολύτομον έγχειρίδιον, δπερ κατέστη σπουδαιότατον βοήθημα τών σπουδαζόντων άτε συνοψίζον καί τας έν τη πολεμική τ^χνη χρησίμους έφαρμογάς. 'Αποσυρθείς δε πρό τίνων ετών έκ τής έν ταϊς σχολαΐς διδασκαλίας δύναται σήμερον σεμνυνόμενος ν ' αριθμή ώς μαθητάς του περί τους εξακόσιους αξιωματικούς έκ τής σχολής τών Ευελπίδων, ών οι αρχαιότεροι έφθασαν εις τον βαθμον ταγματάρχου καί περί τους όγδοήκοντα αξιωματικούς τοΰ Ναυτικού. 'Αλλ ' ευρύτερα δράσις έπεφυλάσσετο αύτψ έν τη Πανεπιστημιακή καθηγεσία, ην ανέλαβε τψ 1883 καί δή από τού 1890 δτε διεδέχθη τον μακαρίτην Στρούμπον. Μέχρι τής εποχής ταύτης έδίδαξεν ό 'Αργυρόπουλος τήν άκαδημαϊκήν νεολαίαν καί διαπρεπή ειχεν εκπαλαι καταλάβει θέσιν μεταξύ τών συναδέλφων αυτού. 'Αλλ ' άφ ' ης ανέλαβε τήν εοραν τής Φυσικής γενναίαν έχάραξε πορείαν ου μόνον έν τη συστηματοποιήσει τής τόσψ λυσιτελούς διδασκαλίας του, άλλα καί έν τή οργανώσει τοϋ εργαστηρίου καί τού τμήματος τών πρακτικών ασκήσεων τών σπουδαστών, έγκαινίσας έποχήν αληθούς καί θετικής εργασίας. Δυνάμεθα να ειπωμεν άνευ υπερβολής δτι ούτος έδωκε ν έν τή οιοασκαλία τής Φυσικής αληθή έπιστημονικόν χαρακτήρα. 'Ανέπτυξεν αυτήν δπως σήμερον εννοείται καί εκτίθεται άπο τών επισήμων άκαοημαϊκών εδρών έν 'Εσπερία. 'Επέτυχε δε να ύψωση εις περιωπήν

15 14 την διοασκαλίαν τού ωραίου τούτου πειραματικού* κλάδου, Οστις εινε ή κρηπίς πασών συλλήβδην των φυσιογνωστικών επιστημών, και ν ' άσκηση ισχυράν έπιρροήν επί την καθόλου άνάπτυξιν τών πειραματικών σπουδών παρά τη νεολαία. Δια τής^σαφεστάτης αυτού γλώσσης, δια της εξαίρετου ακριβείας εν τε τώ όρισμώ και τη περιγραφή, δια της μεθοδικότατης διατάξεως τών θεμάτων παρέχει εις τα πολυπληθή τών σπουδαστών ακροατήρια τα επαγωγά αυτού διδάγματα, μεταδίδων μετά σπανίας δυνάμεως καί ενάργειας τάς δυσκολωτέρας τών θεωρητικών εξηγήσεων. Εΐνε κοινώς γνωστόν πόσον αϊ διαλέξεις του συγκρατοΰσιν άδιάπτωτον την προσοχήν τών ακροατών, ους ούχ ήττον συνέχει ή ευχέρεια καί το ήδύ τών λόγων αυτού. Εινε επί πλέον γνωστόν μετά ποίου ζήλου καί ένημερότητος παρακολουθεί πάσας τας καθημερινάς προόδους της Φυσικής, ας πάντοτε σπεύδει να μεταδώση εις τους ακροατάς του καί δια πειραμάτων σαφώς να έρμηνεύση. 'Αλλ' δ,τι προ παντός καταδεικνύει την δεινότητα, την βαθεΐαν εμπειρίαν τοΰ διδασκάλου εινε ή διάταξις καί διεξαγωγή τών πειραματικών εκτελέσεων. Ό κ. 'Αργυρόπουλος ανεδείχθη έκ τών δεξιωτάτων πειραματιστών, σπανίως άποτυγχάνων εν τη εκτελέσει τών δυσκολωτέρων πειραμάτων, μετ ' εξαίρετου δε τέχνης καί τάξεως συνδυάζων ταύτα εις τα μαθήματα του. Εμπειρος δσω καί ταχύς διεξάγει πάντοτε σωρείαν δλην έκ τών μάλλον ενδιαφερόντων πειραμάτων, ούτως ώστε αϊ διδασκαλίαι αυτού άποβαίνουσιν αληθής άπόλαυσις, άσκούσαι άμα βαθυτάτην έντύπωσιν επί τών άκροωμένων. Εις αυτόν οφείλεται ή εισαγωγή, ή γενίκευσις της δια προβολών διδασκαλίας, ήτις κατέστη σήμερον εν τών λαμπρότερων μέσων της επιδείξεως τών φαινομένων καί ήτις έν 'Εσπερία πανταχού ύπεισήλθεν εις τα δημόσια μαθήματα. Επόμενος δε τψ άξιώματι δτι ή σαφής κατανόησις τών νόμων της φύσεως επιτυγχάνεται ιδία δια της ζωηρας καί ενδεικτικής αποδείξεως καί έπιδιώκων παντί σθένει να καθιστή ψηλαφητά, ούτως ειπείν, τα φαινόμενα, εισήγαγε πολλάς πρωτοτύπους εκτελέσεις μεταξύ τών οποίων θ ' άναφέρωμεν το ώραΐον πείραμα τού βρασμού τού ύδατος, τής πήξεως τού υδραργύρου δια προβολής καί άλλα. Καθόλου ειπείν ή διδασκαλία τού κ.'αργυροπούλου χαρακτηρίζεται

16 15 δια τοΰ πειραματικού πλούτου και της λεπτομερούς βασάνου των φαινομένων. Τοϋτο άλλως δέον να η το κύριον προσόν τοΰ αληθούς φυσικού, τοΰ αληθούς ερευνητού τοΰ αντιληπτού κόσμου. Ή Φυσική ώς επιστήμη θεμελιοΰται επί της βασάνου, επί τοΰ πειράματος. Δι ' αύτοΰ κατανοείται, δι'αύτοΰ προάγεται και εξελίσσεται, ή οε απότοκος θεωρία και ό μαθηματικός λογισμός υπεισέρχονται ώς στοιχεία επικουρικά εις την εφεξής διαμόρφωσιν τοΰ συστήματος και τήν διατύπωσιν των νόμων. Εις τήν άκαταπόνητον εφεσιν αύτοΰ περί το πειραματίζεσθαι όφείλομεν προς τοις άλλοις και τον τέλειον πλουτισμον τοΰ φυσικού εργαστηρίου τοΰ Πανεπιστημίου ημών, δπερ έφωδίασε δια πληθύος τελείων και νεωτάτων συσκευών εν πασι τοΐς κεφαλαίοις της Φυσικής, ιδία δ' εν τη οπτική και τψ ήλεκτρισμψ, δστις εινε ο προσφιλής αύτψ κλάδος. Ό,τι δε κινεί τον θαυμασμον εν τ ψ σπουδαστηρίψ έκείνψ εινε ή μεγίστη τάξις, ή εύκοσμία και εξαίρετος διατήρησις των συσκευών, ή ελέγχουσα προδήλως επιμελή και άπαυστον ένασχόλησιν. Άλλ ' έκτος τής Πειραματικής Φυσικής, ην έμόρφωσε κατά τύπον λυσιτελή εις τους έκ διαφόρων σχολών άκροατάς του, πρώτος ανέλαβε τήν διδασκαλίαν 'Ανωτέρας Φυσικής χάριν τών σπουοαστών τοΰ Φυσικομαθηματικού τμήματος και χάριν τούτων εισήγαγε τάς πρακτικας ασκήσεις έν τψ έργαστηρίψ. Ούτω δε τα άλλοτε απρόσιτα το'ίς φοιτηταες όργανα τοΰ Πανεπιστημίου χρησιμοποιούνται υπό τήν σοφήν αύτοΰ έπίβλεψιν είς τήν πειραματικήν άσκησιν τών νέων επιστημόνων. Έκει, έν τψ εύρεΐ φροντιστηρίψ, μορφούνται ούτοι εις παρατηρητάς, εκεί ασκούνται εις τήν αύστηράν και επιμελή βάσανον τών φαινομένων. Το φροντιστήριον τοΰτο έγένετο προσιτον εις πάντας τους ζηλωτας τοΰ πειραματισμού, εις πάντα φιλομαθή, δστις προσερχόμενος έν τψ γραφείψ τοΰ συμπαθούς καθηγητού ευρίσκει πάντοτε αυτόν ποοθυμότατον έρμηνευτήν τών διαπορημάτων του, δεσμεύοντα άμα δια τής όμολογουμένης ευγενείας και εξαίρετου προσηνείας. Τοιούτον το διδακτικον αύτοΰ έργον. Συμπληρών τούτο εξέδοτο χάριν τών σπουδαστών το τρίτομον αύτοΰ σύγγραμμα «Πειραματικής Φυσικής», αποτελούν πολύτιμον βοήθηαα παντός μελετητού τών Φυσιογνωστικών κλάδων, αλλά οέν ήμέλησε να γράψη και χάριν τής νεολαίας τών Γυμνασίων δοκιμώτα

17 16 τον έγχειρίοιον Φυσικής, πανταχού εισαχθέν ήδη, τέλος δε Στοιχειώδη φυσικήν δια τους μαθητάς της Σχολής των υπαξιωματικών. Έκτος τών ειδικών συγγραφών πλείσται δημοσιεύσεις αύτοΰ φέρονται κατά καιρούς εις τα 'Ελληνικά περιοδικά ώς εις τον Παρνασσόν, τον Προμηθέα, την Φύσιν, τήν Εστί αν, την Άθηνάν της 'Επιστημονικής 'Εταιρείας και μεταξύ τών ξένων ει; τα Comptes rendus des Séances και τα Annalen τοΰ Wiedemann και τήν Φυσικήν του Wiedemann, εκδοθέν εν Γερμανία. Όφείλομεν προσέτι το μέγιστον σύγγραμμα Φυσικής το ν ' αναφέρωμεν τάς σπουδαίας και πολυμόχθους ενεργείας, ας κατέβαλε κατά τήν Πρυτανείαν αύτοϋ προς ϊδρυσιν Φυσιογνωστικών μουσείων και 'Εργαστηρίων, έπιθυμών να συγκέντρωση ταΰτα εν ένί εύρυτάτω και έπιβάλλοντι μεγάρω, όπως δοθη ούτω γενναιότερα ώθησις εις τήν προαγωγήν τών θετικών επιστημών εν 'Ελλάδι. Μνημονεύομεν δε τέλος προς τιμήν δ'τι ανεδείχθη εις το πρυτανικον αξίωμα δια παμψηφίας, δπερ αποτελεί φαινόμενον σπάνιον εις τα 'Ακαδημαϊκά ημών χρονικά. Μακρά και ευτυχής σειρά τοιούτων αγώνων έδει βεβαίως να τύχη τής πρεπούσης ηθικής αμοιβής, πολλαχώς πράγματι έκδηλωθείσης. Ούτως ό κ. 'Αργυρόπουλος έτιμήθη ιδιαζόντως άντιπροσωπεύσας τήν 'Ελλάδα εις διεθνή επιστημονικά συνέδρια εν Παρισίοις και Βιέννη και δή έν τφ μεγάλφ Συνεδρίψ τών Ήλεκτριστών, τώ συγκροτηθέντι προς καθορισμον τών ηλεκτρικών μονάδων και λύσιν σπουδαίων ζητημάτων. 'Απετέλεσε δέ πολλάκις μέλος επιστημονικών επιτροπών έν 'Ελλάδι. 'Εξελέγη μέλος τής Société Française de Physique, μέλος Fondateur τής διεθνούς Εταιρείας τών ήλεκτριστών και τέλος ώρίσθη ώς άντιπροσωπευτικον μέλος τής 'Εταιρείας ταύτης δια τήν 'Ελλάδα άπο τοΰ Δια τας εργασίας αύτοΰ έτιμήθη δια τοΰ παρασήμου τοΰ Χρυσοΰ Σταυρού τοΰ Σωτήρος, υπό τής Γαλλικής δέ Κυβερνήσεως ήξιώθη τοΰ τίτλου Chevalier de la légion d'honneur, προαχθείς είτα εις Officier τοΰ αύτοΰ παρασήμου. Ετυχε τέλος τιμητικού μεταλλείου τής πρώτης έν Παρισίοις 'Ηλεκτρικής 'Εκθέσεως. 'Ιδιαζόντως προς τούτοις έτιμήθη ανατεθείσης εις αυτόν τής έν ταϊς πειραματικαΐς έπιστήμαις προπαιδεύσεως τών Βασιλικών πριγκίπων τοΰ

18 17 Ελληνικού θρόνου. Ούτω δε ηύτύχησεν 6 καθηγητής ημών ν * αριθμη ώς ιδίους μαθητάς την τε Α. Τ. τον Διάδοχον, τον "Υπατον Άρμοστήν έν Κρήτη και πάντας τους Βασιλικούς πρίγκιπας ώς και τάς Α.Α.Τ. Υ. τάς Πριγκίπισσας. Θα ήτο ατελής ή είκών αΰτη αν παρελείπομεν μίαν έ'τι σελίδα της δράσεως τοΰ καθηγητού, λέγω δε τους ευγενείς αυτού αγώνας προς έκλαι'κευσιν της επιστήμης δια των ωραίων καΐ επαγωγών διαλέξεων, ας από ετών διεξήγαγε και διεξάγει από του βήματος τούτου. Καί δντως. ΈπΙ σειράν ετών όλόκληρον παρέσχε τας γλαφυράς αύτοϋ διδασκαλίας επί των ποικίλων προόδων της 'Επιστήμης καί δια γλώσσης επαγωγού έσπευσε πάντοτε να μεταδώση εις τα πολυπληθή ακροατήρια πάσας τάς μεγάλας ανακαλύψεις τοΰ φθίνοντος αιώνος. Προχθές ακόμη παρέστημεν εις δύο εκ τών τερπνότερων αυτού ακροαμάτων, ών το μεν περί τών άκρων θερμομετρικών ορίων, το δε περί τοϋ τηλεγράφου άνευ σύρματος, έν ώ άνεσκόπησεν ιστορικώς καί πάσας τάς θαυμάσιας προόδους τοΰ δυναμικού ηλεκτρισμού, εναυλον δ ' ετι έ'χομεν τών λόγων αυτού τήν άπήχησιν. Τίς εκ τών φίλων τών γραμμάτων αγνοεί σήμερον τάς σοφάς διδασκαλίας τού Προέδρου τού ΙΙαρνασσοΰ, καί τίς δεν έγνώρισε τον ήδυν άγορητήν, τον μετά τοσαύτης θέρμης καί ενθουσιασμού άγωνιζόμενον από τού βήματος τούτου να εκλαΐκευση τας μεγάλας κατακτήσεις τών θετικών επιστημών ; Τίς δεν έχειροκρότησεν εις τας ωραίας αυτού πειραματικά: διεξαγωγάς, τάς τόσον σοφώς καί δεξιώς παρασκευαζομένας καί δια τούτο έντυπούσας βαθύτατα εις το πνεύμα τών άκροωμένων τήν ψηλα'^ητήν τών φαινομένων ερευναν ; Όσοι ηύτύχησαν να μαθητεύσωσι παρ' αύτψ επί μακρόν εγνώρισαν κάλλιστα τήν αληθή δύναμιν της διδαχής αυτού καί ησθάνθησαν ζωογονούμενον έν ταΐς ψυχαΐς τον έρωτα προς τήν θετικήν μελέτην τού φυσικού κόσμου, εις ην τόσω δεςιώς εχειραγώγησεν αυτούς. Άλλα δυνάμεθα να βεβαιώσωμεν δ'τι παρομοίαν έπίδρασιν ήσκησεν ό διαπρεπής καθηγητής καί δια τών έν τφ Παρνασσφ διαλέξεων αυτού, τών διαμορφωθεισών κατά τύπον άκρους έπαγωγον καί προσιδιάζοντα εις το σύαμικτον καί πυκνον άκοοατήοιον αυτού. 2

19 18 Tò έργον τούτο της έκλαϊκεύσεως εινε καθ ημάς ουχ ήττον σπουδαϊον της υψηλής ακαδημαϊκής διδασκαλίας και δια τοΰτο ιδιαζόντως έξαίρομεν αυτό ένταϋθα. Διότι φρονούμεν δτι εν τη πατρίδι ημών, εν η μόλις άπό τίνος μεταφυτεύεται εκ τής Εσπερίας ή επιστήμη,δεν αρκεί μόνη ή από τής ακαδημαϊκής έδρας διδασκαλία, δπως διασπείρε παρά τοις πολλοίς τάς θετικάς και ωφελίμους γνώσεις, δπως χειραγώγηση το κοινον τών φιλομαθών εις κατανόησιν τών καταπληκτικών προόδων τής νεωτέρας επιστήμης. Τα πανεπιστήμια παρέχουσι μεθοδικήν και περίτεχνον διδασκαλίαν μόνον εν τη στενή χορεία τών μεμυημένων, άλλα δεν εκλαϊκεύουσι, δεν μετοχετεύουσιν αυτά τον απεφθον τής επιστήμης χρυσον εις την λαϊκήν φιλομάθειαν. Πέραν τών ακαδημαϊκών αιθουσών δεν εξικνείται ή φωνή τών ίεροφαντών τής αληθείας και αί μεγάλαι κοινωνικά! ομάδες διατελούσιν εισέτι απω τής γνώσεως, άμοιροΰσαι τών μέσων να παρακολουθήσωσι την ραγδαίαν πρόοδον τής επιστήμης, τάς καθημέραν θαυμάσιας και αναρίθμητους έφαρμογάς αυτής εις τους ποικίλους κλάδους τής ανθρωπινής εργασίας. Και όμως ή εκλαίκευσις τής επιστήμης έν Εσπερία κατέστη ό κυριώτερος μοχλός τής εκπολιτιστικής κινήσεως κατά τον λήγοντα ιδίως αιώνα. Έκεΐ τήν διάδοσιν ταύτην διεζάγουσι ποικιλώνυμοι σχολαί και σύλλογοι, πολυάριθμα πνευματικά κέντρα μετοχετεύοντα άπαύστως εις τα διάφορα κοινωνικά στρώματα τήν άπλουστευομένην έπιστήμην. Άλλα μήπως και οί μέγιστοι, οι κορυφαίοι τών φυσιογνωστών πολλάκις δεν κατέρχονται από τής 'Ακαδημαϊκής έδρας, μετ ' ενθουσιασμού έπιλαμβανόμενοι τής διαπαιδαγωγήσεως τών πολλών, έπιτελούντες δντως μέγα και δτρηρον έργον, τήν έξάπλωσιν, τήν έπικράτησιν τής αληθείας ; Πόσους ευγενείς αγώνας, πόσας ένθερμους προσπάθειας δεν κατέβαλλον εκείνοι υπέρ τού υψηλού τούτου σκοπού, άσμενίζοντες μετά ζέσεως, μετ' ενθουσιασμού εις τάς δημώδεις διαλέξεις, καθ' δ άναγνωρίζοντες τήν άλήθειαν τού αξιώματος τούτου «.la vulgarisation est le suprême de l'art didactique» ως ορθώς διετύπωσεν 6 Chnaiter. Άρκοΰσι τα περιφανή ονόματα τού Babinet, τού Humboldt, τού Arago, τού Flammarion, τού Helmholtz και τής άλλης χορείας τών έξοχων ανδρών τής επιστήμης. 'Αρκεί ή επιφανής πλειάς

20 19 των Αγγλων φυσιοδιφών, των κατ' εξοχήν εργατών της έκλαϊκεύσεως, έν ole 6 Tyndall, ό Thomson και ό πολύς Faraday, ούτινος μάλιστα μία διάλεξις υπό τον τίτλον «'Ιστορία ενός κηρίου» παραμένει εισέτι τέλειον υπόδειγμα τοιούτων λυσιτελών διδαγμάτων. Τούτο προ παντός έδει γενέσθαι παρ' ήμΐν, διότι ομολογουμένως εχομεν ανάγκην φωτός, φωτός άπλετου. Ή διάδοσις τών επιστημονικών γνώσεων εινε εν τών μεγίστων αγαθών, εν τών κοινωνικών ευεργετημάτων δσα ήδύναντο να παράσχωσιν οι παρ ' ήμΐν μύσται τών επιστημών, οι έξαιρέτως διακρινόμενοι έν τή* καλλιέργεια τών ειοικών κλάδων, επόμενοι τοις παραγγέλμασι τοΰ περικλεούς φυσιολόγου τού αιώνος Du Bois Reymond. "Αν το περίπυστον τού Βάκωνος ρητον Scientì'd est potentia. εΐνε αληθές, τούτο καταδείκνυται προ παντός εκεί ένθα έξαπλούται ή επιστήμη, καθισταμένη κοινον κτήμα, έκεΐ ένθα εύρύτερον κατανοείται ή ευεργετική επιρροή αυτής εν τε τώ θεωρητικώ και πρακτικώ βίω και μελετάται ή μεγάλη σημασία αυτής προς αύξησιν τών υλικών δυνάμεων, προς πολλαπλασιασμον τής παραγωγής και τού αληθούς πλούτου μιας χώρας. Ό πρόεδρος τού Παρνασσού δια τών κοινωφελών αυτού διαλέξεων άναμφηρίστως έπετέλεσεν έργον έξαιρέτως έπαινετόν, γενόμενος υπόδειγμα τοις νεωτέροις, δικαιώσας δε συνάμα τους έπιγράψαντας υπεράνω τού πυλώνος τής αιθούσης ταύτης το άρχαΐον ρήμα : «Τας μεν πόλεις άνα&ήμασι, τάς δε ψνχάς μαυημααι κοσμεΐν δει». Έχαράξαμεν δι ' ασθενών λόγων τήν εικόνα τού διδασκάλου ημών. 'Απομένει ήδη θερμήν να διατρανώσωμεν εύχήν δπως ό διαπρεπής τού Πανεπιστημίου καθηγητής επί μακρόν εξακολούθηση χειραγωγών τήν νεολαίαν και παρέχων τήν πολύτιμον αυτού δράσιν προς προαγωγήν τών θετικών επιστημών έν τή" ημετέρα πατρίδι. Έπιτραπήτω δε να τηρήσωμεν τήν παρήγορον πεποίθησιν δτι οι ευγενείς αγώνες καί ή πεφωτισμένη δράσις τών διδασκάλων ημών θέλουσιν ασφαλώς άπεργασθή τήν άναβίωσιν τής Ελληνικής παιδείας καί θέλουσι λαξεύσει το πεοικαλλες βάθρον, εφ Όύ θ ' άναστηλωθτ, ποτέ έν ττ, χώρα ημών ή θετική επιστήμη, αίρομένη εις το ύψος, εις δ περιφανώς άνήγαγον ταύτην οι τής 'Εσπερίας λαοί. Γ. 'Αθανασιάδης.

21 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ TON ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΚΩΔΙΚΩΝ ΤΗΣ ΕΝ ΜΗΛΕΑΙΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΠΡΟΛΟΓΟΣ Αί Μηλεαι ή Μηλιές είναι, μία των μεγαλειτέρων κωμών των επί του Πηλίου δρους της Θεσσαλίας και δια τούτο σήμερον έδρα ομωνύμου δήμου της ελευθέρας 'Ελλάδος, δστις εξαρτάται από τοΰ νομού Μαγνησίας' μέχρι δε του 1881 ου έτους άπετε'λει μέρος του Τουρκικού Κράτους 1. Την κώμην ταύτην ευάερον τοποθεσίαν κατέχουσαν έπεσκέφθην συν τφ φιλοπάτριδι καί γνωστφ εξ 'Αγίου Λαυρεντίου δημοσιογραφώ κ. Γεωργίω Σακελλαρίδη μηνί Άπριλίω τοΰ 1896 ου έτους' ένθα καί έξενίσθημεν αμφότεροι υπό του αξιοσέβαστου δημάρχου κ. Κωνσταντίνου Γαρέφη, ανδρός φιλοπάτριδος καί γνωστού έν τη νεωτάτη της Θεσσαλίας ιστορία ως οπλαρχηγού γενναιότατου. Ή ξενία αυτού άφήκεν έμοί αναμνήσεις ευγνώμονας" δ,τι δέ ιδία επέσυρε τότε καί νυν ετι πλέον επισύρει τον προς αυτόν καί τους τότε δημοτικούς εν Μηλέαις συμβούλους επαινόν μου 2, είναι ή χρήσις της εκεί ' Περί της καταστάσεως των Μηλεών έν τω 18^'' α'ιώνι ό'ρα Δανιήλ ιερομόναχου (Φιλιππίδου) και Γρηγορίου ιεροδιακόνου (Κωνσταντα) Γεωγραακ'αν Νεωτερικήν, έν Βιέννη 1791, τ. 1, σ Κατ'έκτασιν περιγραφήν των Μηλεών συνέταξεν ό καθηγητής 'Ρ. Ν. Καμιλάρις' ό'οα και Ήμεοολόγιον ή Φήμη του έτους 1887 υπό Ζωσιμά Έσίοιγμενίτου έν Βώλω 1887, σ Δημοτικοί σύμβουλοι των Μηλεών ήσαν τότε οι αξιοσέβαστοι κύριοι : Ά. Οικονόμου πρόεδρος, Γ. Ν. Παπα, Ί. Δηλιγιάννης, Γ. Βαβανέλλος, Γ. Καρακΐτσος, Ά. Ίωαννίδης, Ε. Κώστίος, Ν. Γραμμενόπουλος, Π. Πανταζής πρωτοκολλητής.

22 21 βραχυτάτης διαμονής μου εις έπιδιόρθωσιν και ταξινόμησιν της εν τή σχολή των Μηλεών αρκούντως παλαιάς βιβλιοθήκης, ήτις από τοϋ θανάτου τοΰ αειμνήστου διακόνου Γρηγορίου του Κωνσταντα ( { 1844) ήτον ως μη ώφειλε παντελώς άνεπιμέλητος, παθοΰσα δια τοΰτο ως εικός και φθοραν ουκ όλίγην. Διήλθον λοιπόν εν Μηλέαις ημέρας τινας εύαρέστους άμα και διδακτικας εν μέσω βιβλίων και φίλων μετά προθυμίας αξιοθαύμαστου παρασχόντων μοι την εαυτών βοήθειαν εν τη διατάξει και τη αριθμήσει της μικρας μεν αλλ ' αληθώς πολυτίμου εκείνης βιβλιοθήκης. Της βιβλιοθήκης των Μηλεών ή ιστορία είναι συνδεδεμένη μετά της ιστορίας της σχολής αυτών J. Τα πλείω τών βιβλίων προέρχονται έξ αγορών και δωρεών τοΰ Γρηγορίου Κωνσταντά, τοΰ 'Ανθίμου Γαζή και τοΰ Δανιήλ Φιλιππίδου ούχ ήττον δμως τινά προέρχονται και έκ της βιβλιοθήκης τών διδασκάλων Ζαχαρίου ιερομόναχου και 'Ανθίμου ιερομόναχου. Ή ιστορία τής βιβλιοθήκης έν λεπτομέρεια δύναται να καταρτισθή έκ τών σημειωμάτων, ατινα έν πολλοίς ευρίσκονται τών εντύπων βιβλίων δτε δε ταΰτα διηυθέτουν, ευρισκον άναμίξ και χειρόγραφα βιβλία, δι' ών ήδύνατο νάποτελεσθή εν ίδιαίτερον τής βιβλιοθήκης τμήμα. Και ταΰτα λοιπόν και δ'σα τότε έκομίσθησαν έκ τοΰ ναοΰ τοΰ αγίου Κωνσταντίνου (αριθ ) διατάξας ιδία και άριθμήσας περιέγραψα κατά το δυνατόν έν συντομία λαβών προς τοΰτο έξ ενός εκάστου βραχείας τινάς σημειώσεις 2, ας και δημοσιεύω σήμερον με την ελπίδα δτι θα χρησιμεύσωσιν εις τους έν Θεσσαλία λογίους, εις αυτούς τους φιλομαθείς Μηλιώτας καί, εις τους ασχολούμενους ειδικώς περί τήν ίστορίαν τής νέας ελληνικής γραμματείας. Κονόκκαλα. της Φιλλανδίας, 30 Ιουλίου Α. Ιίαππαδόΐτονλος Κεραμενς. ' Περί τής ιστορίας τής στολής δ'ρα έν τω χρησίμω βιβλίω, ου ή επιγραφή' «Γρηγορίου Κωνσταντα βιογραφία, λόγοι, έπιστολαί, μετά περιγοαφής τών Μηλεών και τής σ/ολής αυτών εκδιδόμενα ύπο 'Ρήγα Ν. Καμιλάρι Μηλιώτου. Έν 'Αθήναις 1897». ΙΙρβλ. Μ. Παρανίκα Σ/εδίασμα, σ Τα έντυπα βιβλία άνεδέν θη νά καταλογοποιήση ό καθηγητής κ. 'Ρ. Ν. Καμιλάρις, όστις οϋκ ολίγον έβοήθησέ μοι έν τη ταξινομήσει τής όλης βιβλιοθήκης' αγνοώ δε αν έπερατώθη ό τών έντυπων κατάλογος.

23 η 1. Τρία χάρτινα κατάστιχα, εν ογς περιέχεται ό παλαιός κατάλογος της èv τ9) κωμοπόλει Μηλεών εθνικής βιβλιοθήκης. Το πρώτον κατάστιχον αριθμεί φύλλα 16 και φέρει τήν έπιγραφήν ταύτην" «Λατίνο Γάλλο Ίταλο Γερμανικά. Τη 26 Φεβρουαρίου 1835 εν τη Μηλιωτικη Σχολή». Το δεύτερον κατάστιχον επιγράφεται απλώς «Χειρόγραφα». Το δε τρίτον δεν είναι έπιγεγραμμένον, άλλα περιέχει εν έαυτώ σημειώματα περί τών εις διαφόρους δανεισθέντων από του 1835 ου έτους βιβλίων. 2. Κώδιξ χάρτινος μεγάλου σχήματος εκ δύο φύλλων προλόγου και σελίδων ήριθμημένων 199, εν αίς περιέχεται (σ. 1 κέ) ανώνυμος ερμηνεία «Είςτάς ε' φωνάς τοΰ Πορφυρίου» και (σ ) πάλιν ανώνυμος ερμηνεία εις το "Όργανον τοΰ 'Αριστοτέλους. Ό πρόλογος άρχεται από τών λέξεων τούτων «Διπλαΐς ταΐς καταδίκαις κατεδίκασε Χριστός τον το τάλαντον κατορύξαντα». Έν τη 199Τ1 σελίοΐ' «Τέλος οία χειρός (όνομα δυσανάγνωστον ) κατά το αψος ν [ = 1776]: σωτήριον έτος». 3. Κώδιξ χάρτινος εις μέγα σχήμα εκ σελίδων ήριθμημένων 462* δν εγραψεν ιδία χειρί Γρηγόριος ό Κωνσταντάς. 'Επιγραφή' «Α ον Ιτος. Κατάστιγον γενικον καθημερινον τών εξόδων τοΰ 'Ορφανοτροφείου» Αίγίνης από της ΙΟ 7^ Μαρτίου 1829 μέχρι της 13*1^ Μαίου Έτερος όμοιος κώδιξ Γρηγορίου τοΰ Κωνσταντά, ου ή επιγραφή* «Το ταμεΐον τοΰ 'Ορφανοτροφείου» Αίγίνης, ήτοι γενικοί τοΰ 'Ορφανοτροφείου τούτου λογαριασμοί μέχρι Μαίου τοΰ 1833 ου έτους. 5. Έτερος όμοιος κώδιξ Γρηγορίου τοΰ Κωνσταντά, ου ή επιγραφή «Κατάλογος τών στελλομένων και διδομένων βιβλίων έκ της αποθήκης τοΰ 'Ορφανοτροφείου Αίγίνης εις διαφόρους βιβλιοθήκας, σχολάς, λογίους» κτλ. 6. Χάρτ. 0,295X0,205. Φύλλα 114. 'Εγράφησαν περί το τέλος τοΰ 18 ου αιώνος. «Σύνοψις τών κωνικών τομών» έξ αύτογρά

24 23 ου αεταφοάσεως Σπυρίδωνος Άσάνη του Κεφαλλήνος. Ο κωοιζ ούτος έχει ευρέα περιθώρια καΐ τήν αρχήν αύτοΰ κοσμοΰσι δύο επιγράμματα ήρωελεγεϊα 'Ανδρόνικου Γεωργίου Θεσσαλονικέως εις τον ίατρον Άσάνην μεθ ' α υπάρχει εν έτερον επίγραμμα προς τους άναγνώστας' είτα έτερα τρία Κωνσταντίνου Μιχαήλ του εκ Λαρίσσης εις τάς τρεις τοϋ κώνου τομας καΐ εις τον μεταφράστην Άσάνην. Βοήθεια τοϋ κωδικός τούτου έξέδωκεν "Ανθιμος ο Γαζης βιβλίον, ου ή επιγραφή «Σύνοψις των κωνικών τομών Γουίδωνος τοϋ Γρανδή μετά πλουσιωτάτων υποσημειώσεων και προσθηκών Όκταυιανού τοϋ Καμετίου, μεταφρασθεΐσα εκ της Λατινίδος εις τήν καθ ' ημάς άπλουστέραν διάλεκτον υπό Σ. Α. Σ. Κεφαλ. τοϋ Ι. Φ. Σ. εξ ης μετήνεκται εις τήν έλληνικήν παρά Ίωνά ίερομ. Σπαρμιώτου, νύν πρώτον τύποις εκδοθείσα, επιστασία μεν και διορθώσει 'Ανθίμου Γαζή άρχιμδ. τοϋ Μηλιώτου, δαπάνη δε φιλότιμων και φιλοκάλων Ελλήνων, ών τα ονόματα εν τοις έμπροσθεν καταγράφεται. Έν Βιέννη, τύποις Φραγκίσκου'Αντωνίου Σχραίμβλ. (αωβ'», 8 ν, σελίδες XXII και 12 πίνακες. 7. Χάρτ. 0,268X0,185. Σελίδες 568. Κείμενον μονόστηλον εκ γραμμών 25 ( 0,175χθ, 12). [Ευγενίου Βουλγάρεως Θεολογικόν, διηρημένον εις 4 βιβλία] Κ Επιγραφή «1795. Εις τήν Θεολογίαν προλεγόμενα. Φευρουαρίου 24 : 'Ράψ :». Το κείμενον λήγει εις τήν 562 αν σελίδα ένθα άναγινώσκεται το «Τέλος μεν φδε, τω Θεψ δ' έστω χάρις, επί έτους άπριλλίου 21 έν 'Ραψιάνη. Άντεγράφη παρ' έμοϋ τοϋ 'Αθανασίου Γεωργίου Κώνστα Περγιατνοϋ, έχοντος άντίτυπον τοϋ Δημητρίου 'Ιωάννου παπα 'Αθανασίου». Μετά το κείμενον αναγραφή τών κεφαλαίων αυτού. 'Εν τη κάτω ώα της 1ΐ«σελίδος το «'Ανθίμου άρχιμανδρίτου Γαζή». 1 Πεοί της ΰπο του άρχιμ.. Άγαθαγγέλου ΑεοντοπούΧου εκδόσεως του Θεολογικού τούτου (έν Βενετία 1872) οοο^σπ. Κ. Παπαγεώργιον έν τω Άθηναίω, τ. 2, σ , , και Ε. Καοτόρχην αυτόθι σ /Όρα και Α. Π. Κεραμέως περί τίνος αντιγράφου της υπό 'Αθανασίου του Παρίου εκδοθείσης έν χειοογράφω «Θεολογίας» Εΰγ. του Βουλγάρεως (έν τωόμήρω, τ. δ, σ ).

25 η 8. Χάρτ. 0,25X0,195. Φύλλα 8 και σελίδες 302. 'Επί τής ράχεως τού δεσίματος το «Τόμος Α'». Δανιήλ Δημητρίου Φιλιππίδου αυτόγραφος «πραγματεία στοιχειώδης φυσικής» μετά προλόγου και πίνακος ιδίου των κεφαλαίων αυτής. Πρό τού προλόγου ύπήρχεν ή γενική της πραγματείας ταύτης επιγραφή και ό αναλυτικός αυτής πίναξ" άλλα ταΰτα είναι αφηρημένα εκ παλαιού. Το κείμενον άρχεται ούτως* «Ή φυσική είναι από δλας τας έπιστήμας ή πλέον εκτεταμένη» κτλ Χάρτ. 0,25X0,195. Σελίδες 371. «Τόμος Β'». 'Επιγραφή «Πραγματεία στοιχειώδης, ή άρχαί φυσικής θεμελιωμέναι επάνω εις τας βεβαιωτέρας γνώσεις, τόσον παλαιάς, δσον και νεωτερικάς, και έπικυρωμένας υπό τής πείρας, παρά Ματουρίνου 'Ιακώβου Μπρισσόν,... μεταφρασθεΐσαι από τα φρανσέζικα εις τήν ώμιλημενην έλληνικήν διάλεκτον υπό Δανιήλ Δημητρίου τοΰ Φιλιππίδου, τοΰ εκ κώμης Μηλιών τού Πηλίου δρους». Αύτόγραφον τού Φιλιππίδου. 10. Χάρτ. 0,255X0,205. Σελίδες ΟΓ'+311 και 7 άσελίδωτα φύλλα. «Τόμος Δ'». 'Επιγραφή «Στοιχεία ή άρχαί φυσικοχυμικαί, διωρισμέναι να είναι ακολουθία εις τας αρχάς τής φυσικής, εις χρήσιν των κεντρικών σχολείων, παρά Ματουρίνου 'Ιακώβου Μπρισσόν, μέλους τού εθνικού διατάγματος τών επιστημών και τών τεχνών, διδασκάλου τής φυσικής και τής χυμικής εις τα κεντρικά σχολεία τού Παρισιού, μεταφρασθεΐσαι άπο τα φρανσέζικα εις τήν ώμιλημενην έλληνικήν διάλεκτον παρά Δανιήλ Δημητρίου τού Φιλιππίδου, τού εκ κώμης Μηλιών τού Πηλίου δρους». Αύτόγραφον τού Φιλιππίδου Πέντε χάρτινοι τόμοι φιλοσοφικής ύλης, άνεπίγραφοι και ακέφαλοι, γραφέντες περί τήν αρχήν τού 19 0u αιώνος. 1 Περί τοΰ Δανιήλ Φιλιππίδου ορα Α. Π. Βρετόν έν ττ, Νεοελλ. φιλολογία, τ. 2, σ Περί τοΰ αύτοΰ ώς γεωγράφου έγραψε κατ' εκτασιν ό Α. Μηλιας,άκης έν τη Εστία, τ. 19, σ , , , Ποβλ. Π. Ζερλέντην έν ττ) Έβδομάδι, αριθ. 58.

26 Χάρτ. 0,24X0,18. Φύλλα 24 και σελίδες 896. Έγράφη πιθανώς μεταξύ των ετών Αυτόγραφος μετάφρασις Παναγιωτάκη Κλουτζάρη 1 έκ της γαλλικής τών Πολιτικών «τοΰ μουσιοΰ 'Ρεάλ», γενομένη έξ εντολής τοΰ ήγεμόνος Μιχαήλ Σούτζου. Προηγείται 6 πίναξ τών κεφαλαίων (φ. 1 8) είτα επιστολή του Παναγιωτάκη Κλουτζάρη αφιερωτική προς τον Ούγγρο Βλαχίας ηγεμόνα Σοΰτζον (φ ) και πρόλογος τοΰ Παναγιωτάκη (φ ) αξιόλογος δι' δσα εν αύτφ λέγονται περί τής νέας ελληνικής γλώσσης ομολογεί δε ό Παναγιωτάκης, δτι μετέφρασε τα Πολιτικά εις το έλληνικόν ιδίωμα τών Κωνσταντινουπολιτών. 17. Χάρτ. 0,242X0,172. Φύλλα 139. Έγράφη τω Ι8^αίώνι. «Συνεσίου έπιστολαί» μετά σχολίων και ψυχαγωγικής ερμηνείας. Μετά το πέρας τοΰ κειμένου 6 τοΰτο γράψας έδήλωσε το έαυτοΰ όνομα ούτω' «Δανιήλ ιερομόναχου και τών φίλων και τής τύχης». 18. Χάρτ. Φύλλα 134. Έγράφη περί το μέσον τοΰ 18 ου αιώνος. 1 (φ. 1 α ) «Επιτάφιοι στίχοι εις τον Μονεμβασίας θείον Γρηγόριον, νΰν εν άγίοις» 2. Άρχ. «Κεϊτο βαρυστενάχουσα φίλης σοφίης προ πυλάων» κτλ. 2 (φ. 3 α ) 'Ανωνύμου τινός άρχιερέως εγκύκλιον γράμμα προς συλλογήν ελεών και βοηθημάτων δια την εν τώ Αθω μονήν τοΰ Διονυσίου. 3 (φ. 4 α ) Επιστολή τών Ξηροποταμηνών άχρονολόγητος προς τίνα οίκουμενικόν πατριάρχην, συνιστώσα τον προηγούμενον Μακάριον, σκοπον έχοντα να παραλαβή εν Κωνσταντινουπόλει τον Τίμιον Σταυρόν και περιόδευση προς συλλογήν ελεών. 4 (φ ) «Χριστός πάσχων. Γρηγορίου τοΰ Ναζιανζηνού τοΰ Θεολόγου τραγωδία» μετά ψυχαγωγικής ερμηνείας. 1 Ούτος είναι ό έξ 'Αθηνών Κοδρικας, περί ου ορα Κ. Σάΰαν έν τη Νεοελλ. Φιλολογία, σ Πρβλ. Γ. Ζαβίραν έν τη Νέα Ά. Π. Βρετον έν τη Νεοελλ. Φιλολογία, σ Πρβλ. κώδ. 73, 2. Ελλάδι, σ. 511, και

27 26 5 (φ ). Γρηγορίου Ναζιανζηνοΰ τα καθ' εαυτόν επη μετά ψυχαγωγικής ερμηνείας. 19. Χάρτ. 0,245X0,18. Φύλλα 126. Έγράφη περί το μέσον του 18 ου αιώνος. Μαθηματήριον. 1 (φ. 108) Παραφράσεις λόγων τινών τοΰ αγίου Βασιλείου του Μεγάλου, ών πρώτος 6 εις το Πρόσεχε σεαυτψ. Άρχ. (( Ό Θεός τών απάντων όπου έ'κτισεν, έδημιούργησεν, επλασεν ημάς» κτλ. 2 (φ ) «Εις τον τοΰ Γρηγορίου του Θεολόγου έπιτάφιον λόγον εις Καισάριον σημειώματα τίνα έκτων σχολίων». 20. Χάρτ. 0,25X0,182. Φύλλα 152. Έγράφη ΰπερμεσοΰντος τοΰ 18 ου αγώνος. Μαθηματάριον, εν φ περιέχονται α' ) Συνεσίου ό περί βασιλείας λόγος, β' ) Βασιλείου τοΰ Μεγάλου λόγος, δτι ουκ εστίν αίτιος τών κακών ό Θεός* γ' ) τοΰ αύτοΰ περί τοΰ πώς αν ώφελοΐντο έκ τών ελληνικών λόγων δ' ) Φωτίου πατριάρχου επιστολή προς τον Βουλγαρίας άρχοντα Μιχαήλ επιστολή μετά ψυχαγωγικής ερμηνείας και σχολίων ε' ) Ισοκράτους προς Δημόνικον, προς Νικοκλέα, προς Εύαγόραν. Ενδον τής 2 α? πινακίδος ύπάρχουσιν 6 φύλλα έτερου τινός μαθηματαοίου, έν οίς περιέχεται κεκολοβωμένος ό προς Δημόνικον λόγος τοΰ 'Ισοκράτους μεθ ' ερμηνείας ψυχαγωγικής. 21. Χάρτ. 0,23X0,193. Έγράφη περί τήν αρχήν τοΰ 19 ου αιώνος. «Δαμιανού φιλοσόφου τοΰ Ηλιοδώρου Λαρισσαίου περί οπτικών υποθέσεων» έν κεφαλαίοις ιδ', ών ό πίναξ είναι γεγραμμένος έν τοις δυσί πρώτοις φύλλοις το κείμενον υπάρχει μεταξύ τών φύλλων 3 30' έν τώ 31Ψ και 32ψ φύλλω «σημειώσεις» και είτα (φ. 33 κέ.) «παρατηρήσεις» εις τάς έπιγραφας τών αντιγράφων τοΰ περί οπτικών πονήματος τοΰ Δαμιανού. Ό κώδιξ ούτος λέγεται δτι έγράφη δια τής χειρός Γρηγορί ου Κωνσταντά, ει μή τής τοΰ 'Ανθίμου Γαζή. 22. Χάρτ. 0,218X172. Έτους Τετράδια β', ο, ε',

28 27 ς', ζ', η', θ'. Ανωνύμου περί τής αλληλοδιδακτικής μεθόδου συγγραφή ακέφαλος και κολοβή επί τίνος των τετραδίων ή χρονολογία: 12 σεπτ Συλλογή διαφόρων χαρτίνων φύλλων τής Ιδ 7!? καΐ της 19^ έκατονταετηρίδος* εν δε τούτων εμπεριέχει τύπον επιστολής προς πατριάρχην και έτερον πάλιν εμπεριέχει μέρος εκθέσεως Τούρκου τινός αρχιστρατήγου περί μάχης γενομένης έν τψ Χισαρτζικίψ, έν η έφονεύθησαν τέσσαρες γενεράλιδες και 6 αρχιστράτηγος Βάλις. Περιέχεται προσέτι ένταϋθα άντίγραφον επιστολής Γρηγορίου Κωνσταντα προς τον ίατρον Βερνάρδον, ζητοΰντα την άκύρωσιν τής έκ βιβλίων δωρεάς του εις το έν Αίγίνη Όρφανοτροφεΐον (12 Ιουλίου 1830)" και μία αυτόγραφος επιστολή του Luders εξ Αίγίνης 5 Αύγ Έν τη αύτη συλλογή περιέχεται και εν τριάδιον ( = 6 φύλλα ), εν ψ περιλαμβάνονται μέρη (^σματικής τίνος ακολουθίας και «Μεγαλυνάρια τα μεν έρανισθέντα, τα δε συντελεσθέντα παρά του πανιεροελλογιμωτάτου αγίου Δημητριάδος κυρίου Νεοφύτου, ψαλλόμενα έν πάσαις ταΐς παρακλήσεσι μετά το "Ιλεως έμοί τψ ταπεινψ». 24. Χάρτ. 0,223 Χ0,165. Έγράφη τψ Ι8ψ αίώνι, ητο δε του «Ά. Γαζή». Φύλλ. 1 Άφιέρωσις εις ΙΙαίσιον Χωραφάν είτα σελίδες 1 54, έν αίς περιέχεται [Βικέντιου Δαμψδού] «πράξις κατά συντομίαν εις τα ^ητορικά»' κατόπιν 7 φύλλα άσελίδωτα, έν ογς περιέχεται ο πίναξ των κεφαλαίων τής ρητορικής του Δαμωδού* μετά τούτον τον πίνακα σελίδες 1 367, έμπεριέχουσαι το κείμενον τής ρητορικής του Δαμωδού. Έν τη εσχάτη των σελίδων τούτων είναι γεγραμμένον το έπόμενον σημείωμα «Deletis ex altiori jussu delendis et mutatis mutandi admittitur. Viennae 4 a Nov Engel. Omissis deletis et mutatis mutandi imprimatur. Escherich». 25. Χάρτ. 0,22X0,11. Φύλλα 135. «1738 ίουνίου ζη. Τού σοφωτάτου και λογιωτάτου Θεοφίλου τού Κορυδαλλέως ύπο

29 28 μνήματα εν τώ περί ψυχής πρώτω βιβλίω». ΙΙεριέχονται ώδε υπομνήματα τοΰ αύτοΰ Κορυδαλλέως και εις τα λοιπά βιβλία τοΰ περί ψυχής συγγράμματος τοΰ 'Αριστοτέλους. 26. Χάρτ. Συλλογή αυτογράφων επιστολών διαφόρων έλλογίμων 'Ελλήνων τοΰ 18 ου αιώνος ( )" είναι δε άπασαι 104. α' ) Δημητρίου έπιστολαί 45 προς τον παπά Ζαχαρίαν, διδάσκαλον Μακρινίτζης 1, ών ή παλαιοτέρα εΐναι τοΰ μηνός σεπτεμβρίου 1743, ή δε νεωτέρα τής 24 μαρτίου Έν τη επιστολή τής 28 φεβρ μνημονεύεται 'Ραφαήλ τις διδάσκαλος, διαμένων έν ώ τόπω και 6 τής επιστολής ταύτης συντάκτης Δημήτριος γράφει δε έν αύτη προς τον έν τη Μακρινίτζη Ζαχαρίαν και τάδε 1 e τον μουσικώτατον άγιον διδάσκαλον κυρ Διονύσιον άσπασαι ώς παρ' έμοΰ». Έν ετέρα επιστολή (26 μαί'ου 1745) μνημονεύεται έκτος τοΰ Ζαχαρίου και έτερος έν Μακρινίτζη διδάσκαλος ονομαζόμενος Δημήτριος Κρής' και πάλιν έν ετέρα (11 δεκ. 1743) προς τον αυτόν Ζαχαρίαν μνημονεύεται «ό μουσικοδιδάσκαλος πρωτοσύγκελλος Διονύσιος»' έν άλλη δέ τινι επιστολή προς τον αυτόν Ζαχαρίαν ( 20 μαί'ου 1743) ό Δημήτριος λέγει ταΰτα* «"Ισθι δτι χθες άμφι Βοιλοτον έκομισάμην Άθήνηθεν δύο γράμματα, το μεν Οκτωβρίου η', το δέ μαρτίου κη' γεγραμμένον, προσκαλοΰντά με οια τήν έκεϊσε σχολή ν, έκβληθέντος, ώς εοικε, τοΰ θαυμάσιου ανδρός επί τε δογμάτων όρθότητι και λοιποΐς αύχήμασι κυρ Βησσαρίωνος». Και πάλιν έν ετέρα επιστολή (27 αύγ. 1748) ρ,νημονεύει ό Δημήτριος διδασκάλου τινός ονομαζόμενου 'Αθανασίου 2. β' ) Δύο έπιστολαί τοΰ αύτοΰ Δημητρίου προς τον «εις Κισσον» εΰρισκόμενον Ζαχαρίαν ή πρώτη έγράφη τη 23 οεκ. 1752, ή 1 Δημήτριος ένταΰθα νοείται ό Βόδας, ο χρηματισας διευθυντής cou έν 'Αθήναις φροντιστηρίου" περί ου άνάγνωθι Θεμ. Ν. Φιλαδελφέως διατριβήν περί των έν 'Αθήναις σ/ολών του 18 ου αιώνος. Χρυσαλλίς, τ. 4, σ Περί δε του διδασκάλου Ζα/αοίου ορα Ν. Ι. Μάγνψος Περιήγησιν ή τοττογραφίαν τής Θεσσαλίας κτλ., σ. 65 κέ. 2 Ούτος είναι ό 'Αθανάσιος Μπουσόπουλος, περί ου ό'ρα Θ. Φιλαδελφέα έν ΓΛ, Χρυσαλλίδι, τ. 4, σ. 314.

30 29 έτερα τη 16 ίουλίου 1753' εν ταύτη δε μνημονεύει ό Δημήτριος τοΰ οιοασκάλου 'Αθανασίου, «δστις μήτε Λάρισσαν, μήτε Τύρναβον θέλει, αλλ' άπελεύσεται.... 'Εγώ με πεντέξη ημέρας αποδημώ εντεύθεν και δπου κατασταθώ, θέλω σας γοάψει». Έν τη πρότερα επιστολή λέγεται, δτι ό διδάσκαλος 'Αθανάσιος άπήλθεν εις Βασιλεύουσχν. γ' ) Τρεις έπιστολαί τοΰ αυτού Δημητρίου προς τον έν τη Μακρινίτζη διδάσκαλον Ζαχαρίαν, ών ή πρώτη έγράφη τη 28 άπριλίου 1751, ή δευτέρα τη 17 σεπτεμβρίου έτους άδηλου' έν ταύτη δε 6 Δημήτριος λέγει περί τοΰ 'Αθανασίου, δτι «έγραψαν οί Ζαγοριανοί και τον προσκαλούν δια να έ'λθη» ' ή τρίτη επιστολή έγράφη τη 15 μαρτίου άδηλου έ'τους και περιέχεται συν άλλοις έν αύτη και τούτο' «ιερομόναχος τις άπο 'Αγίου "Ορους μας είπε πώς μετά πεντεδέκα ημέρας είναι έτοιμος να ε'λθη καί ό κύρ 'Αθανάσιος... Ό διδάσκαλος κύο ΊΡαωαήλ άδελοικώς ασπάζεται» κτλ. δ') 'Επιστολή άχρονολόγητος τού αυτού Δημητρίου προς Κωνσταντίνο ν αύθέντην Μολδοβλαχίας, δν ό Δημήτριος ονομάζει «έμον ποονοητήν». ε') Ένδεκα έπιστολαί τού Δημητρίου προς τον έν τη Μακρινίτζη Ζαχαρίαν (1744, 1745, 1748). ç ) Δύο τού Δημητρίου έπιστολαί προς Ζαχαρίαν «εις "Αγιον Γεώργιον»' ή πρώτη έγράφη τη 4 άπριλίου άδηλου έ'τους' έν ταύτη ό Δημήτριος γράφει' «προχθές κατέλυσε παρ' έμοί διδάσκαλος τις γνώοιμος, δστις συνεκρότησε σχολεΐον εις Σίφνον την νήσον, μίαν ούσαν τών Κυκλάδων έκοινώσατό μοι τα κατ' αυτόν το αίτιον της αποδημίας του θεοφιλέστατον, καί αν ήτο δυνατόν να το ανεοώσω, ήθελε την εύφράνη κατά πολλά πλην έλυπεΐτο πολλά πώς έχει να ερήμωση τό σχολεΐον, αν δεν ύπάγη κανένας σπουδαίος έπαοακίνησεν έμενα, καί βέβαια «πήγαινα, αν δεν είχα κωλύματα πάμπολλα, διατί ό τόπος εύκραέστατος, χριστιανικός, ελεύθερος πάσης ένοχλήσεως, μαθηταί συνηθροισμένοι ικανοί, αν καλά καί αρχάριοι το σχολεΐον έξω άπο την χώραν έως εν στάδιον, με κελλία ικανά καί έκκλησίαν ό τόπος άοοβος πάντη' ποοθυμία τών χριστιανών μεγάλη, δι ' ην καί συνέστη»' μετά τοιαύτας συστάσεις ό Δημήτριος προτρέπει τον Ζαχαρίαν να δεχθη την θέσιν διδασκάλου έν Σίφνο). Η δευτέρα