Άγγελος Σμάγας (φιλόλογος), Τρύφωνας Παπαγιάννης (θεολόγος) Το Βασίλι Καρπασίας τοπικά, παγκύπρια, παγκόσμια

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Άγγελος Σμάγας (φιλόλογος), Τρύφωνας Παπαγιάννης (θεολόγος) Το Βασίλι Καρπασίας τοπικά, παγκύπρια, παγκόσμια"

Ἀμήνὄφις Θεοτόκης
8 χρόνια πριν
Προβολές:

1 Άγγελος Σμάγας (φιλόλογος), Τρύφωνας Παπαγιάννης (θεολόγος) Το Βασίλι Καρπασίας τοπικά, παγκύπρια, παγκόσμια Η τοπική ιστορία έχει μια μεγάλη παγκόσμια ιστορία πίσω της. Ειδικά στην Ελλάδα, ήδη από την εποχή της επανάστασης του 1821 ο Παπαφλέσσας είχε αντιληφθεί τις δυνατότητες που προσέφερε στην εκπαιδευτική διαδικασία η τοπική ιστορία και ενθάρρυνε τη δημιουργία τοπικών μουσείων ώστε να επιτευχθεί η σύνδεση των εξαθλιωμένων πληθυσμών και ειδικά των παιδιών με το μεγαλείο του παρελθόντος. Στον 20ο αιώνα, οι θεωρητικές απόψεις που υποστήριζαν την αξία της τοπικής ιστορίας στην εκπαιδευτική διαδικασία αυξήθηκαν τόσο ώστε να αποτελέσουν συγκεκριμένο ρεύμα στη διδακτική της ιστορίας. Σύμφωνα με αυτές τις απόψεις τα οφέλη για τους μαθητές από την εμπλοκή τους στη διαδικασία αναζήτησης και εκμάθησης της τοπικής ιστορίας είναι πολλά. Καταρχάς, μέσα από την ενασχόληση του μαθητή με την τοπική ιστορία, αυτός όχι μόνο εντάσσεται ως πρωταγωνιστής σε ένα λειτουργικό πλαίσιο σύνθεσης της Ιστορίας, αλλά μπορεί να αντιληφθεί και τον τρόπο με τον οποίο η χρήση των πηγών ως αποδεικτικών στοιχείων διαμορφώνει την ιστορική ερμηνεία. Επιπλέον, οι μαθητές μπορούν να ενταχθούν στο χώρο και στο χρόνο και να καταφέρουν να επαναπροσδιορίσουν την πολιτιστική τους ταυτότητα. Ακόμα, η ερευνητική προσέγγιση της τοπικής ιστορίας μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της αυτενέργειας των μαθητών, οι οποίοι οικοδομούν τη γνώση ως ενεργά υποκείμενα σε καθεστώς αυτονομίας με μορφές έμμεσης διδασκαλίας και εποπτείας, καθώς και να αποσυμφορήσει από τις παραδοσιακές μεθόδους διδασκαλίας και τις οργανωτικές συμβάσεις της αίθουσας, καταργώντας το μονοπώλιο του σχολικού βιβλίου και μεταβάλλοντας την ίδια τη χωροταξία του μαθησιακού χώρου (Νικονάνου και Κασβίκης 2008). Αντιμετωπίζεται με αυτόν τον τρόπο η ανία και η παθητικότητα που προκαλούν στους μαθητές ο μονόλογος των εκπαιδευτικών και η εστίαση στην αφήγηση των σχολικών εγχειριδίων. Σε σχέση μάλιστα με αυτή την ενεργητική, ερευνητική και αποκαλυπτική μορφή μάθησης που επιτυγχάνεται μέσω της επαφής των μαθητών με την τοπική τους

τοπικών μουσείων ώστε να επιτευχθεί η σύνδεση των εξαθλιωμένων πληθυσμών και ειδικά των παιδιών με το μεγαλείο του παρελθόντος.

2 ιστορία, η γνωστική ψυχολογία θεωρεί ότι αυτή η διαδικασία μάθησης αποδίδει νόημα στη γνώση και μάλιστα ότι η μαθησιακή πρόοδος επαυξάνεται εφόσον οι μαθητές έχουν την ευκαιρία να χρησιμοποιούν περισσότερες αισθήσεις. Κατά τη διάρκεια διερεύνησης από τους μαθητές της τοπικής τους ιστορίας, ενισχύεται η ενσυναίσθηση και επιπλέον αυξάνεται η αίσθηση της αμεσότητας και του ρεαλισμού κατά την εξέταση του ιστορικού παρελθόντος. Συν τοις άλλοις, γίνεται εφικτή η σύζευξη της θεωρίας με τα γεγονότα στην κατανόηση και την κριτική ανάλυση των διάφορων τρόπων τεκμηρίωσης και ερμηνείας της ιστορίας. Επιπλέον, εμπεδώνονται πληρέστερα βασικές ιστορικές έννοιες όπως π.χ. του ιστορικού χώρου και χρόνου, της αιτιακής εξήγησης και της ιστορικής αναλογίας. Ταυτόχρονα μπορεί ευκολότερα να αποκαλυφθεί στους μαθητές η διαλεκτική σχέση των ποικίλων ιστορικών αναπαραστάσεων και των χρήσεών τους με την ιστορική σκέψη, καθώς επίσης μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικότερα οι αντικρουόμενες πρωτογενείς πηγές και οι ιστοριογραφικές ερμηνείες οδηγώντας έτσι και στην κατάρριψη προκαταλήψεων και στερεοτύπων μέσα από μια αδογμάτιστη προσέγγιση των ιστορικών θεμάτων. Τέλος, με την αξιοποίηση της τοπικής ιστορίας μπορεί να ελπίζει κανείς στην πληρέστερη καλλιέργεια του ιστορικού γραμματισμού και των δεξιοτήτων των μαθητών. Μέσα δηλαδή από την επαφή των μαθητών με την τοπική ιστορία μπορουν να επιτευχθούν σημαντικοί εκπαιδευτικοί στόχοι όπως γνωστικοί, επιστημονικοί, συμμετοχικοί, ψυχοκινητικοί, αισθητικοί και αυτομορφωτικοί. Εκτός όμως από τα θετικά αποτελέσματα που έχει η ενασχόλησή με την τοπική ιστορία για τους μαθητές, προκύπτουν σημαντικά οφέλη και για τον ίδιο το διδάσκοντα. Συγκεκριμένα, δίνεται η ευκαιρία για υλοποίηση και δοκιμή μιας άλλης, νέας αντίληψης στον τρόπο που προσεγγίζονται, αναλύονται και παρουσιάζονται, τα εκπαιδευτικά γνωστικά αντικείμενα, όπου η διδασκόμενη ύλη δεν αντιμετωπίζεται μόνο ως πληροφορία. Επιπλέον δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για πειραματισμό σε σχέση με τις σύγχρονες εκπαιδευτικές τάσεις που αποζητούν την ευχαρίστηση μέσα από τη γνώση, αξιοποιούν τη φυσική περιέργεια του μαθητή και προβάλουν τη δημιουργικότητά του (Χρυσαφίδης 1994). Από τα παραπάνω αποδεικνύεται ότι η επαφή με την τοπική ιστορία αν δεν

Κατά τη διάρκεια διερεύνησης από τους μαθητές της τοπικής τους ιστορίας, ενισχύεται η ενσυναίσθηση και επιπλέον αυξάνεται η αίσθηση της αμεσότητας και του ρεαλισμού κατά την εξέταση του ιστορικού

3 είναι μονόδρομος για την εκπαίδευση αποτελεί πάντως έναν από τους πιο σημαντικούς παιδαγωγικούς δρόμους. Είναι λοιπόν αυτονόητη η οποιαδήποτε μορφή ενασχόλησης με την τοπική ιστορία. Το ζήτημα όμως είναι ότι η κυπριακή πραγματικότητα επιβάλλει κάποιους προβληματισμούς σε σχέση με την τοπική ιστορία. Όταν το 40% του κυπριακού πληθυσμού μετά την τουρκική εισβολή εκτοπίστηκε από τις πατρογονικές εστίες, αμέσως δημιουργήθηκαν νέα δεδομένα σχετικά με τον τόπο καταγωγής των ελληνοκυπρίων πολιτών που κατοικούν στο νότιο ήμισυ της νήσου. Τα παιδιά όλων αυτών που εκτοπίστηκαν το 74 μπορεί να μεγαλώνουν σε νέες περιοχές, προέρχονται όμως από άλλους τόπους. Έτσι όταν τίθεται το θέμα μελέτης της τοπικής τους ιστορίας, τίθεται αμέσως και το ερώτημα ποιου τόπου την ιστορία. Η απάντηση δεν είναι εύκολη και σίγουρα δεν είναι μία. Σίγουρα μεγάλη σημασία έχει ο τόπος που μεγαλώνει ένα παιδί. Εξίσου όμως μεγάλη σημασία, αν όχι και μεγαλύτερη, έχει ο τόπος όπου θα μπορούσε να μεγαλώνει αν τα δεδομένα των τελευταίων δεκαετιών ήταν διαφορετικά, ή αν τα δεδομένα της παρούσας κατάστασης διαφοροποιηθούν μετά από την πολυπόθητη λύση του Κυπριακού. Αυτές οι σκέψεις μας οδήγησαν στην απόφαση να ασχοληθούμε με κάτι που δεν έχει επιχειρηθεί ξανά, με την μελέτη της τοπικής ιστορίας μιας κατεχόμενης κοινότητας. Βέβαια, αν οι δυσκολίες προσέγγισης των διαφόρων πτυχών της τοπικής ιστορίας σε μια κοινότητα των ελεύθερων περιοχών είναι πολλές, σε μια κοινότητα της κατεχόμενης Κύπρου είναι πολλαπλάσιες. Μια βασική δυσκολία είναι η απόσταση στην οποία μπορεί να βρίσκεται η ερευνώμενη κοινότητα καθώς και τα άλλα εμπόδια που μεσολαβούν για την μετάβαση μιας ομάδας μελέτης από τον τόπο διαμονής της στις κατεχόμενες περιοχές. Η σημαντικότερη δυσκολία όμως είναι η διασπορά των κατοίκων των κατεχόμενων κοινοτήτων σε όλη την έκταση της νότιας Κύπρου και στο εξωτερικό, που συντελέστηκε μετά το 74. Για την υλοποίηση λοιπόν ενός προγράμματος μελέτης της τοπικής ιστορίας μιας κατεχόμενης κοινότητας θα πρέπει κανείς να αποταθεί σε μαθητές πολλών διαφορετικών σχολείων, τόσο της Κύπρου, όσο και του υπόλοιπου κόσμου όπου μπορεί να βρέθηκαν οι εκτοπισμένοι. Σε μια τέτοια περίπτωση βέβαια, αποτελεσματικότερο μέσο επικοινωνίας και συνεννόησης για την ομαλή εξέλιξη του μελετητικού προγράμματος και την επίτευξη των στόχων που τίθενται, είναι το διαδίκτυο, ένα μέσο τόσο φιλικό στις νεανικές ηλικίες.

Όταν το 40% του κυπριακού πληθυσμού μετά την τουρκική εισβολή εκτοπίστηκε από τις πατρογονικές εστίες, αμέσως δημιουργήθηκαν νέα δεδομένα σχετικά με τον τόπο καταγωγής των ελληνοκυπρίων πολιτών που

4 Τα παραπάνω αποτέλεσαν τον άξονα αναφοράς μας κατά τη διαδικασία οργάνωσης του δικού μας προγράμματος μελέτης της τοπικής ιστορίας. Έτσι αφού επιλέγηκε η κατεχόμενη κοινότητα του Βασιλιού Καρπασίας ως τόπος ιστορικής προσέγγισης λόγω της μακροχρόνιας προηγηθείσας μελέτης μας, αλλά και επειδή κατάγεται ο ένας εκ των δύο εκπαιδευτικών από εκείνον το χώρο, αναζητήσαμε μέσω προσωπικών επαφών τους μαθητές οι οποίοι θα εμπλέκονταν στην υλοποίηση του προγράμματός μας. Αυτοί προέρχονταν από διάφορες περιοχές της Κύπρου, αλλά και όλου του κόσμου. Συγκεκριμένα συνεργαστήκαμε με μαθητές από το Λύκειο Παραλιμνίου, όπου κι εμείς εργαζόμαστε (Παναγίδης Μιχάλης, Γ7), από το Λύκειο Κοκκινοχωρίων (Παπαγιάννη Μαρία, Β5), από το Λύκειο Λειβαδιών (Παπαγιάννης Μάριος, Γ5), από το Λύκειο Βεργίνας (Ζαχαρίου Αδαμαντία, Β4), από το Γυμνάσιο- Λύκειο Λευκάρων (Σταυρινού Α. Μαρία, Στ1), από το Λύκειο Παλιομετόχου (Μιχαήλ Ανδρέας, Α3, Χατζηκωστή Ελένη, Γ3), από το Λανίτειο Λύκειο Α (Κάνιας Ανδρέας, Α4), από το Λύκειο Κύκκου Πάφου (Πέτρου Α. Θεόφιλος, Γ5), από την Αθήνα της Ελλάδας (Παναγή Κώστας), από το Ηράκλειο Κρήτης (Παπαμιχαλόπουλος Νίκος), από το Λονδίνο της Αγγλίας (Φελλάς Αντώνης, Μόδεστος Κώστας), από τη Νέα Υόρκη Αμερικής (Μπαρμπαγιάννης Αλέξανδρος), από το Χάμπτον στη Βιρτζίνια της Αμερικής (Χριστοφόρου Χρίστος), από τη Μελβούρνη της Αυστραλίας (Σωζόμενου Κυριάκος). Για την συνεννόηση μας αλλά και για προώθηση των στόχων μας χρησιμοποιούσαμε το διαδίκτυο και ειδικά το facebook. Δημιουργήσαμε μια σελίδα στο διαδίκτυο με το όνομα vasili karpasias καθώς και ακόμα μια με το όνομα vasili karpasias foto, αφού σκοπός μας ήταν η συγκέντρωση όσο το δυνατόν περισσότερου φωτογραφικού υλικού από το Βασίλι πριν το 74. Σε αυτές τις διευθύνσεις του facebook οι εμπλεκόμενοι μαθητές έστελναν το φωτογραφικό υλικό που συγκέντρωναν από το συγγενικό τους περιβάλλον συμπεριλαμβάνοντας και επεξηγήσεις για τα εικονιζόμενα πρόσωπα, τα γεγονότα και τους χώρους. Όλο αυτό το υλικό το ταξινομούσαμε σε γενικές κατηγορίες ανάλογα με το παρουσιαζόμενο θέμα. Συγκεκριμένα κατηγοριοποιήσαμε το φωτογραφικό υλικό στις εξής ομάδες: πρόσωπα-προσωπικότητες, κοινωνικές εκδηλώσεις, ασχολίες και εργαλεία, αρχαιότητες και μνημεία-ιστορικά γεγονότα, τοπία-τοποθεσίες Ενδεικτικά θα σας δείξουμε στη συνέχεια και θα σχολιάσουμε κάποιες από αυτές τις φωτογραφίες μιας δουλειάς που συνεχίζεται και που ελπίζουμε να παρουσιαστεί πληρέστερη στην τρίτη συνάντηση για την τοπική ιστορία.

εκπαιδευτικών από εκείνον το χώρο, αναζητήσαμε μέσω προσωπικών επαφών τους μαθητές οι οποίοι θα εμπλέκονταν στην υλοποίηση του προγράμματός μας.

5 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Braudel, F. (1987). Μελέτες για την Ιστορία, Σειρά: Θεωρία και Μελέτες Ιστορίας 7, Ε.Μ.Ν.Ε. Μνήμων, Αθήνα. Μαυροσκούφης, Δ.Κ. (2005). Η Ιστορία μέσα και έξω από το σχολείο, Υλικό από τη σειρά των έξι ημερίδων (Δημοτική βιβλιοθήκη Θεσσαλονίκης,Ιανουάριος Φεβρουάριος 2005). Nικονάνου, Ν. και Κασβίκης, Κ. (2008). Εκπαιδευτικά ταξίδια στο χρόνο, Aθήνα. Xρυσαφίδης, K. (1994). Bιωματική Eπικοινωνιακή Διδασκαλία: H εισαγωγή της μεθόδου Project στο σχολείο, Aθήνα.

Η Ιστορία μέσα και έξω από το σχολείο, Υλικό από τη σειρά των έξι ημερίδων (Δημοτική βιβλιοθήκη

Σχετικά έγγραφα

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΟΡΩΝ

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΟΡΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Γενικά Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θεμελιώδης αρχή της επιστήμης είναι η πίστη στην ύπαρξη ενός αντικειμενικού κόσμου ανεξάρτητου από το υποκείμενο (τον άνθρωπο) που επιδιώκει κάθε φορά την ερμηνεία