K 0 γ I \ K 0) R Ο Y

Transcript

1 0 T T O tm ttn * S ekajagtm Me ΤΗΝ ΠΡΟΝΟΙλ TOY ceg. ΜΗΤΡΟΠΟΜΤΟΥ ΜYTI \H N HC K 0 γ I \ K 0) R Ο Y lapythc: 0 MYTI/VHNHC l\k(dkoc (t) 1333 ΛΙ6ΥΘΥΝΤΗΟ: λρχιμ. IXKCDROC C. ΠΡωΤ00ΥΓΚ6\\00 K\PXMOY HC 6TO C ΟΗ' ΟΚΤωΚΡΙΟΟ-Δ6Κ6ΜΒΡΙΟΟ 2013 ΑΡΙΘ ΚΡ\Κ6 Ι0 \K \A H M I\C \ θ Η Ν (Ο ν

2 m m «ο μ μ ν» Π Ε Ρ ΙΕ Χ Ο Μ Ε Ν Α Εγκύκλιος Οΐκ. Πατριάρχου κ.κ. ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ... Εγκύκλιος Σεβ. Μητροπολίτου Μυτιλήνης, Έρεσσοΰ καί Πλωμαρίου κ. ΙΑΚΩΒΟΥ... Τοΰ Αθανασίου Ι. Καλαμάτα Λόγιοι τής Τουρκοκρατίας Ίάνος Λάσκαρις... ΓΡΑΦΕΙΑ: ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΤΗΛ.: καί 40892, FAX: immit@otenet.gr, web: Ιδιοκτήτης: Ι. ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ Συναξαριστής Ό άγιος Σπυρίδων... «Εις μνημόσυνον αιώνιον»... Χρονικά και προσφορές... Εκδότης: Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ Διευθυντής Συντάξεως: ΑΡΧΙΜ. ΙΑΚΩΒΟΣ ΚΑΡΑΜΟΥΖΗΣ Μ ητροπόλεω ς 1, Μ υτιλήνη Τ.Κ Τηλ Συνεργάτης τοΰ περιοδικού: ΟΙΚΟΝΟΜΟΣ π. ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΒΟΥΛ ΜΕΣ Κω δικός Ε ντύπ ου: 2595 ISSN: ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ Ε τ ή σ ια Ε σ ω τερ ικο ύ 10 Ε τ ή σ ια Α μ ερ ική ς 15$ 'Ά λλω ν Χ ω ρ ώ ν Έ ξωτερ. ά νάλογος Γ ιά Ν ομικά πρόσω πα Δ η μοσίου Δ ικα ίου έτησία σ υνδρομή 2 5 Θ ερμώ ς παρακαλοομε νά μ ά ς γνω ρ ίζετε έγκα ίρ ω ς τή νέα σ α ς διεύθυνση, ά να φ έρ ο ντα ς κ α ί τή ν παλαιά, γιά νά μ ήν έταστρέφουν άνεπίδοτα τά τεύχη. Γ ραφικές Τέχνες «ΜΕΛΙΣΣΑ» Άσπροβάλτα, Θεσ/νίκη

3 & & & & & sl sl & &&&&& & & & SE*E *E «Ε *E 5E ^ ^ w ^ * E ^ E * E * E «E te ^E *E *E *E?E *E *E SE i 0 T F O f M t t H * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * ΠΑΤΡΙΑΡΧΙΚΗ ΑΠΟΑΘ1Ξ1Σ 6Π1 ΤΟΙΣ ΧΡΙΣΤΟΥΓΘΝΝΟΙΣ t ΒΑΡ Θ ΟΛΟΜ ΑΙΟΣ 6 Α θ φ ΘΘΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ, ΝΘΑΣ ΡΩΜΗΣ ΚΑΙ Ο1ΚΟΥΜΘΝ1ΚΟΣ ΠΑΤΡ1ΑΡΧΗΣ ΠΑΝΤ1 Τφ ΠΛΗΡΩΜΑΤ1 ΤΗΣ ΘΚΚΛΗΣ1ΑΣ ΧΑΡ1Ν, ΘΛΘΟΣ ΚΑ1 Θ1ΡΗΝΗΝ ΠΑΡΑ ΤΟΥ ΘΝ ΒΗΘΛΘΘΜ ΓΘΝΝΗΘΘΝΤΟΣ ΣΩΤΗΡΟΣ ΧΡ1ΣΤΟΥ Αδελφοί καί Τέκνα έν Κυρίω άγαπητά, «Π αιδίον εγεννήθη ή,μϊν, υιός και εδόθη ή,μϊν»! (Ήσ. θ 6) νθουσιωδώς καί χαρμοσύνως ο Προφήτης μάς γνωστοποιεί προορατικώς πρό αιώνων πολλών την εκ τής Άειπαρθένου Γέννησιν τοΰ Παιδίου Ίησοΰ. Βεβαίως, δεν ευρέθη καί τότε, περίοδον άπογραφής επί Καίσαρος Αύγούστου, τόπος εν τφ καταλύματι διά τήν στέγασιν τής κυοφορούσης εκ Πνεύματος Αγίου Παρθένου καί ούτως ήναγκάσθη ο μνήστωρ καί φύλαξ αύτής άγιος Ίωσήφ νά τήν όδηγήση εις σπήλαιον, εις τήν φάτνην τών άλόγων, «τοΰ τεκείν τό Παιδίον». Ό ούρανός καί ή γή υποδέχονται, προσφέροντες τήν εύχαριστίαν εις τόν Δημιουργόν: «οί άγγελοι τόν ύμνον' οί ούρανοί τόν άστέρα' οί Μάγοι τά δώρα' οί ποιμένες τό θαΰμα' ή γή τό σπή- Λ. C W \ f. λαιον ή έρημος τήν φάτνην ήμείς δε Μητέρα Παρθένον»' οί ποιμένες άγραυλοΰν επί «τήν ποίμνην αύτών» καί φυλάσσουν «φυλακάς νυκτός», καί άγγελοι θεωροΰντες εκστατικοί τό Μυστήριον υμνολογοΰν (Έσπέρια Εορτής Χριστουγέννων). Ή γλυκύτης τής Αγίας Νυκτός τών Χριστουγέννων περιβάλλει 193 O Π OI

4 καί πάλιν τόν κόσμον. Καί εν μέσφ τών άνθρωπίνων καμάτων καί πόνων, τής κρίσεως καί τών κρίσεων, τών παθών καί τών εχθροτήτων, τών άνησυχιών καί τών άπογοητεύσεων, προβάλλει πραγματικόν καί επίκαιρον οσον ποτε τό μυστήριον τής Ενανθρωπήσεως τοΰ Θεοΰ Λόγου, Ό στις κατήλθεν ώς υετός επί πόκον εις τήν κοιλίαν τής άειπαρθένου Μαρίας ϊνα άνατείλη δικαιοσύνην καί πλήθος ειρήνης (πρβλ. Ψαλμ. οα' 7). Τ πό τήν σιωπήν καί τήν ειρήνην τής ίεράς Νυκτός τών Χριστουγέννων, Ίησοΰς Χριστός, ό άναρχος, ό άόρατος, ό άκατάληπτος, ό άϋλος, ό άεί ων, ό ώσαύτως ων, εισέρχεται σαρκοφόρος, άσημος, άπλοΰς, πτωχός, άγνωστος, εις τό δράμα τής ίστορίας. Εισέρχεται συγχρόνως ώς «μεγάλης βουλής άγγελος, θα υ μαστός σύμβουλος, [...] εξουσιαστής, άρχων ειρήνης, πατήρ τοΰ μέλλοντος αίώνος» (Ήσ. θ' 6). Ναί, έρχεται ώς άνθρωπος υπό Μητρός Παρθένου καί λύει τήν περιπλοκήν τής άνομίας καί δίδει με τήν Χάριν καί τό Έλεός Του διέξοδον είς τάς άπορίας τής ζωής, προορισμόν καί άξίαν καί περιεχόμενον καί υποδειγματικόν ήθος καί πρότυπον είς τήν άνθρωπίνην περιπέτειαν. Ό Κύριος προσελάβετο απασαν τήν άνθρωπίνην φύσιν καί ήγίασεν αύτήν. Ό προαιώνιος Θεός κατεδέχθη νά γίνη δι ήμάς έμβρυον καί νά κυοφορηθή είς τήν γαστέρα τής Θεοτόκου. Ο ύτως ετίμησε καί τήν ά ν θρωπίνην ζωήν εκ τοΰ πρωταρχικοΰ σταδίου αύτής καί εδίδαξε τόν σεβασμόν είς τόν άνθρωπον άπό τής άρχής τής κυήσεως αύτοΰ. Ό τά πάντα Δημιουργήσας συγκατέβη νά γεννηθή ώς Βρέφος καί νά γαλακτοτροφηθή υπό τής Παρθένου. Ούτως ετίμησε τήν παρθενίαν καί τήν μητρότητα, τήν πνευματικήν καί τήν φυσικήν. Διά τοΰτο ό 'Άγιος Γρηγόριος ό Θεολόγος προτρέπει: «γυναίκες παρθενεύετε, ϊνα Χριστοΰ γένησθε μητέρες» (Λόγος ΛΗ', Είς τά Θεοφάνεια, PG 36, 313A). Καί ωρισεν ό Κύριος τήν συζυγίαν τοΰ άρρενος καί τοΰ θήλεος εν τή εύλογημένη οίκογενεία. Αύτός ό θεσμός τής χριστιανικής οίκογενείας άποτελεί τό κύτταρον τής ζωής καί τήν θερμοκοιτίδα τής υγιοΰς ψυχικώς καί σωματικώς άναπτύξεως τών τέκνων. Ώ ς εκ τούτου, άποτελεί οφειλήν τής Εκκλησίας άλλά καί καθήκον τής ήγεσίας έκάστου λαοΰ ή διά ποικίλων τρόπων ενίσχυσις τοΰ θεσμοΰ τής οίκογενείας. Διά νά άναπτυχθή εν παιδίον υγιώς καί όμαλώς άπαιτείται μία οίκογένεια οπου ό άνήρ καί ή γυνή ζοΰν αρμονικώς, ώς εν σώμα, μία σάρξ, μία ψυχή, υπο- O ΠΟΙΜΗΝ - 194

5 τασσόμενοι ο ένας πρός τόν άλλον. Εϊμεθα βέβαιοι οτι πάντες οί πνευματικοί καί έκκλησιαστικοί ήγέται, ώς άλλοι άγραυλοΰντες ποιμένες, άλλά καί οί ιθύνοντες τά τοΰ κόσμου, γνω ρίζουν καί άποδέχονται την θείαν άλήθειαν καί πραγματικότητα ταύτην, την οποίαν διακηρύττομεν άπό τοΰ Οίκουμενικοΰ Πατριαρχείου καί κατά τά έφετεινά Χριστούγεννα. Πάντες οφείλομεν νά ένθαρρύνωμεν την δημιουργίαν καί την λειτουργίαν τών φυσιολογικών οικογενειών διά νά άναπαράγουν ύγιεΐς ψυχικώς καί χαρούμενους πολίτας, πλήρεις αισθημάτων άσφαλείας, στηριζομένους είς τό αίσθημα τής προστασίας τοΰ ίσχυροΰ καί προστατεύοντος πατρός καί τής στοργικής καί άγαπώσης μητρός. Οίκογενείας, είς τάς οποίας θά άναπαύεται ο Θεός. Προσκαλοΰμεν καί προτρεπόμεθα άπαν τό πλήρωμα τής Αγίας Ορθοδόξου ήμών Εκκλησίας οπως πολιτευόμενον άξίως τής ής έκλήθη κλήσεως πράττη παν τό δυνατόν διά τήν στήριξιν τοΰ θεσμοΰ τής οίκογενείας. Αδελφοί, «ή νύξ προέκοψεν, ή δέ ήμέρα ήγγικεν» (Ρωμ. ιγ' 12). Ή δη οί ποιμένες πορεύονται πρός τήν Βηθλεέμ τό θαΰμα άνακηρύττοντες καί προσκαλοΰν ή μας νά τούς άκολουθήσω- μεν, ώς ά λ λ ο ι «αστεροσκόποι μ ά γ ο ι χ α ρ α ς πληρούμενοι» (τροπάριον δ' φδής Όρθρου Εορτής Χριστουγέννων), «δώρα τίμια» προσάγοντες Αύτφ «χρυσόν δόκιμον, ώς Βασιλεΐ τών αίώνων, καί λίβανον ώς Θεφ τών ολων, ώς τριημέρφ δέ νεκρφ σμύρναν τφ άθανάτφ» (Άνατολίου, Στιχηρόν ίδιόμελον Έσπερινοΰ Εορτής Χριστουγέννων). Δηλαδή τά δώρα τής άγάπης καί τής πίστεώς μας καί τής δοκιμής μας ώς χριστιανών καί μάλιστα ορθοδόξων είς τό ήθος καί τήν παράδοσιν, τήν οίκογενειακήν, τήν πατερικήν, τήν έκκλησιαστικήν, τήν ορθοπράττουσαν πάντοτε άνά τούς αίώνας καί συνέχουσαν μέχρι σήμερον τήν εύλογημένην κοινωνίαν μας, τής οποίας κύτταρον κατά Θεόν βιοτής καί αύξήσεως είναι, έπαναλαμβάνομεν, ή οίκογένεια. 195 φ- O Π OI

6 ν*. ν ^ Λ> 4 -**** V ' ^4όελ^οί καί τέκνα, 2013 χρόνια συνεπληρώθησαν από της κατά σάρκα Γεννήσεως τοΰ Χριστοΰ 2013 χρόνια καί ο Χριστός, οπως τότε, δεν παύει νά καταδιώκεται εν τφ προσώπφ τών άδυνάτων άπό τόν Ήρώδην καί τούς παντοειδείς συγχρόνους Ήρώδας 2013 χρόνια καί ο Ίησοΰς διώκεται είς τά πρόσωπα τών χριστιανών εν Συρία -καί οχι μόνον 2013 χρόνια καί ο Χριστός φεύγει, ώς πρόσφυξ μετ αύτών, οχι είς την Αίγυπτον, άλλά είς τόν Λίβανον, είς την Εύρώπην, είς την Αμερικήν καί άλλαχοΰ δι άσφάλειαν εν τή άνασφαλεία τοΰ κόσμου 2013 χρόνια καί τό Παιδίον Ίησοΰς είναι άκόμη φυλακισμένον με τούς δύο Ίεράρχας τής Συρίας Παΰλον καί Ίωάννην, με τάς Ορθοδόξους μοναχάς καί πολλούς άκόμη άνωνύμους καί επωνύμους χριστιανούς 2013 χρόνια καί ο Χριστός σταυρώνεται μαζί με αύτούς πού βασανίζονται καί φονεύονται διά νά μή προδώσουν τήν πίστιν των είς Αύτόν 2013 χρόνια καί ο Ίησοΰς φονεύεται καθ ήμέραν είς τό πρόσωπον τών χιλιάδων εμβρύων, τά οποία οί γονείς των δεν άφήνουν νά γεννηθοΰν 2013 χρόνια καί ο Χριστός εμπαίζεται καί ονειδίζεται είς τό πρόσωπον τών δυστυχισμένων παιδίων, τά οποία ζοΰν ύπό τήν κρίσιν τής οίκογενείας, τής άνεχείας, τής πτωχείας. Τόν πόνον, τήν θλίψιν καί τά παθήματα τών άνθρώπων ήλθε καί έρχεται καί κατά τά έφετεινά Χριστούγεννα νά άναλάβη ο Κύριος, ο είπών } 9 C/ > t Γ \ t «εφ οσον εποιήσατε ενί τούτων τών άδελφών μου τών ελαχίστων, εμοί εποιήσατε» (Ματθ. κε' 40-41). Δι αύτούς ήλθεν εκ Παρθένου, δι αύτούς εγένετο άνθρωπος, δι αύτούς έπαθεν, εσταυρώθη, άνέστη. Δι ήμάς ολους, δηλαδή. Α ς άρωμεν, λοιπόν, έκαστος ήμών τόν προσωπικόν αύτοΰ σταυρόν διά νά ευρωμεν χάριν καί έλεον είς εύκαιρον βοήθειαν διά νά είναι «μεθ ήμών ο Θεός», ο τεχθείς Εμμανουήλ, Σωτήρ καί Κύριος. Αμήν. Χριστούγεννα /βιγ' t Ό Κωνσταντινουπόλεως διάπυρος πρός Θεόν εύχέτης πάντων ύμών. O ΠΟΙΜΗΝ - 196

7 ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ βγκυκλιοσ έττί τη, εο0τίι τίυν Χ0ΐστουγέννων Ι Α Κ Ω Β Ο Σ έλέω καί χάριτι Θεοΰ 6πίσκ.οπος καί Μητροπολίτης της Μγιωτάτης Μητροπόλεως Μυτιλήνης, 'βρεσσοΰ καί Πλωμαρίου Πρός τόν Ίερόν Κληρον, τίς Μοναστικές Αδελφότητες καί τόν χριστώνυμο Λαό της Επαρχίας Του Αδελφοί καί τέκνα μου έν Κυρίω πνευματικά, Γιορτάζουμε τά Χριστούγεννα. Γιορτάζουμε, δηλαδή τή γιορτή της μεγάλης Αγάπης του Θεοϋ γιά τόν πεσμένο στήν αμαρτία άνθρωπο καί αρα ευρισκόμενο εξω από τήν ποθεινή καί αρχαία πατρίδα του, τόν Παράδεισο. Τόν τόπο, δηλαδή της κοινωνίας τοϋ πλάσματος μέ τόν Πλάστη. Ό πρωτόπλαστος μέ τήν επιλογή του, τή λεγόμενη «φαντασίωση της Ισοθεΐας», επαψε εξερχόμενος τοϋ Παραδείσου νά επικοινωνεί μέ τόν Αληθινό Θεό καί Πλάστη Του. Ζώντας μέσα στήν στέππα της αγνωσίας γιά χρόνια πολλά, πολλές φορές, σίγουρα θά θυμήθηκε τά κάλλη τοϋ Παραδείσου, αλλά καί τήν προοπτική πού είχε μέσα σ αυτόν. Θυμήθηκε πώς είχε πλασθεί «εν δυνάμει» αθάνατος, αλλά η ζωή τόν συνέτιζε μέ τόν σωματικό θάνατο καί όλες τίς παραμέ O ΠΟΙΜΗΝ

8 τρους της παρά φύσιν ζωης. Ό άνθρωπος έχοντας τό χάρισμα της ελεύθερης επιλογής, δέν τό χρησιμοποίησε δυστυχώς θετικά αλλά αρνητικά. Άντί, λοιπόν, νά λατρέψει τόν Κτίστη Του Θεό, θεοποίησε τά κτίσματα. Καί, όμως, αιώνες πρίν από τή δημιουργία του ό Τριαδικός Θεός είχε «υπογράψει» ενα μυστηριώδες συμβόλαιο. Ποιό ήταν τό περιεχόμενό του; Όταν θά ερχόταν ό καιρός, τό πλήρωμα του χρόνου, τό Δεύτερο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, ό Υιός καί Λόγος του Πατρός, θά έκλινε ουρανούς καί θά κατέβαινε γιά τή σωτηρία του ανθρώπου. Καί ό Ίησοϋς Χριστός ήλθε! Ναί γιορτάζουμε σήμερα τή Γέννησή Του από τήν Πανάσπιλη Κόρη της Ναζαρέτ, τήν Παρθένο Μαρία. Όλα είχαν προφητευθει. Καί όλα εκπληρώθηκαν! Ό Ίησοϋς Χριστός ήρθε καί θά έλθει καί πάλι ώς Δικαιοκρίτης Θεός. Τί έφερε στόν κόσμο ό Σωτήρας; Τή Χάρη καί τήν Αλήθεια. Αυτά δηλώνουν πώς ό Θεός μέ τή Γέννησή Του αποκαλύφθηκε πλήρως στόν άνθρωπο καί τοϋ φανέρωσε τά μυστικά της Βασιλείας τοϋ Θεοϋ. Άν κάποτε τό παρελθόν ήταν ενα λάθος, τό παρόν μιά μόνιμη θλίψη καί τό μέλλον μιά αβεβαιότητα, τώρα όλα αυτά μετά τήν Ενανθρώπηση τοϋ Κυρίου έχουν τοποθετηθεί στήν αποθήκη της πνευματικης Ιστορίας τοϋ Λαοϋ τοϋ Θεοϋ στή γη. Ό Ίησοϋς Χριστός ήλθε στή γη ώς Θεάνθρωπος, γεννημένος στό σπήλαιο της Βηθλεέμ. Οι Άγγελοι τοϋ πρόσφεραν τόν ύμνον. Οι Μάγοι τά δώρα, η γη τό σπήλαιο καί η ανθρωπότητα τήν αειπάρθενο Μαρία. Εμείς σήμερα τί έχουμε νά Τοϋ προσφέρουμε; Τήν ψυχή μας, τήν ύπαρξή μας όλόκληρη. Νά κατασκηνώσει μέσα εκεί καί από σπήλαιο ληστών, πάσης αμαρτίας δηλαδή, νά τήν καταστήσει θεοτόκο ψυχή, μέσα στήν όποία διαρκώς θά γεννιέται ό Ίδιος, θά μεγαλώνει, θά» O ΠΟΙΜΗΝ - 198

9 κηρύττει, θά Σταυρώνεται, θά Άνασταίνεται, θά Αναλαμβάνεται. Μέ αλλα λόγια μέ τή Γέννηση τοϋ Θεανθρώπου ό άνθρωπος βάζει τό πόδι του στήν κλίμακα πού ξεκινά από τή γη καί τελειώνει στόν Παράδεισο. Μακάρι φέτος νά κάνουμε Χριστούγεννα μέ Χριστό, αδιάφοροι μπρός στίς ποικίλες σειρηνες πού σκοπός τους είναι μοναδικός: Νά αποπροσανατολίζουν τόν άνθρωπο. Άδελφοί καί τέκνα μου πνευματικά εν Χριστώ Σαρκωθέντι. Ό Ίησοϋς Χριστός είναι η Όδός, η Αλήθεια καί η Ζωή μας. Είναι τό Φως τοϋ κόσμου. Μέ τόν θάνατό Του κατήργησε τόν θάνατο. Άρκεί ό άνθρωπος μέ τήν ελεύθερη έπιλογή της πράξης του στή γη νά «δεθεί» μέ τόν Τησοϋ Χριστό καί τήν Ανάστασή Του, γιά νά άποφύγει τόν πνευματικό καί στή συνέχεια τόν αιώνιο θάνατο. Δέν είναι αδικο εμείς νά παραμείνουμε στή σκοτία, στό ψέμα καί στίς ψεύτικες ατραπούς πού όδηγοϋν τελικά στίς οποιες μορφης κρίσεις; Είθε η εφετινή Γέννηση τοϋ Θεανθρώπου νά μάς αφυπνίσει από τόν πνευματικό λήθαργο καί μέ ελεύθερη τή συγκατάθεσή μας νά σπεύσουμε πρός τήν Φάτνη της Εκκλησίας. Νά συναντήσουμε εκεί τόν Νηπιάσαντα Θεό. Νά αποθέσουμε στά πόδια Του τίς αμαρτίες μας καί εξομολογούμενοι νά προσέλθουμε στό Ποτήριο της Ζωης. Έ τσι γιορτάζουμε Χριστούγεννα μέ Χριστό. Ελάτε, αδελφοί, απολαύσατε σεσαρκωμένον Λόγον. Γεύσασθε καί ιδετε οτι χρηστός ό Κύριος. Λάβετε Χριστόν, γιά νά γίνετε κατά χάρη θεοί. Διάπυρος πρός τόν Ένσαρκωθέντα Κύριον ευχέτης ολων Σας

10 ΙΑΝΟΣ ΛΑΣΚΑΡΙΣ ( ) Έλλην λόγιος καί διπλωμάτης των χρόνων της Αναγέννησης Ύπο του ΑΘΑΝΑΣΙΟ Υ Ι. ΚΑΛΑΜΑΤΑ Δρ. Θεολογίας ΑΠΘ Τοΰ Πανεπιστημιακού Διδασκάλου μου Αθανασίου Ε. Καραθανάση οφειλή, γιά τά αξέχαστα χρόνια των μεταπτυχιακών καί διδακτορικών σπουδών μου κοντά του... ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΛΟΓΙΟΙ ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ Κατά τήν περίοδο πρίν καί μετά τήν Αλωση της Πόλης (1453) είναι γνωστή ή μετοίκηση πλειάδας 'Ελλήνων λογίων στήν Εσπερία. Γιά τή συμβολή τους στήν Αναγέννηση, στήν ιστορική ερευνα, παλαιότερα κυρίαρχη ήταν ή άποψη οτι αυτή υπήρξε ιδιαίτερα άποφασιστική. Αλλά καί τό άντίστροφο, καθόλου δέν ελλειψε καί ή άποψη οτι οί Έλληνες λόγιοι άν καί κατέκλυσαν πολλές πόλεις τής Δύσης, κυρίως τής Ιταλίας, δέν συνέβαλαν άποφασιστικά στήν Αναγέννηση. Καί οί δύο αυτές άπόψεις, νομίζω, οτι είναι γενικευμένες καί άπλουστευμένες. Ουτε τό ενα μπορούμε άκριτα νά υποστηρίξουμε, ουτε τό άλλο. Ειδικότερη ιστορική θέαση τών ιστορικών γεγονότων τής περιόδου άπό τόν 14ο αιώνα μέχρι καί τά μέσα τοΰ 17ου αιώνα, καταδεικνύει οτι οί Έλληνες λόγιοι τής διασπορας, θετικά συνέβαλλαν θετικά στήν άνθιση τών άρχαιοελληνικών γραμμάτων άφενός καί, στήν άνάπτυξη τών τεχνών άφε- 1 Καίρια είναι έδώ ή έπισήμανση τοΰ κορυφαίου ίστορικοΰ του 20ου αιώνα Α. Ε. Βακαλόπουλου: «τά γνω στά δμως ώς σήμερα στοιχεία μά ς έπιτρέπουν νά σχηματίσουμε τή θετική γνώμη, δτι μ έ τίς προσπάθειες των 'Ελλήνων λογίων, κυρίως τοΰ 15ου αιώνα, διασώζεται ή μεγάλη κληρονομιά τοΰ έλληνοβυζαντινοΰ πολιτισμοΰ κ α ί μ ετα φ υτεύετα ι στήν Δύση στήν κατάλληλη στιγμή, στήν έποχή δηλαδή πού είχε άρχίσει ή κίνηση ίδεων, πού» Ο ΠΟΙΜΗΝ - 200

11 τέρου1. Κύριο χαρακτηριστικό της συμβολής τους αύτής ήταν ή τόνωση τοϋ ενδιαφέροντος των εύρωπαίων λογίων γιά τήν αρχαιοελληνική φιλοσοφία, πλατωνική καί αριστοτελική2, χωρίς όμως αποκλειστικά αύτοί νά διαμορφώσουν ολάκερο τό πολιτισμικό περιβάλλον τής Αναγέννησης, μίας καί αύτή υπήρξε αύτόνομο φαινόμενο πού αναπτύχθηκε κυρίως στήν Ιταλία. Ούσιαστική, λοιπόν, καί οχι αποκλειστική υπήρξε ή συμβολή τους στή μεθοδική μελέτη, έκδοση καί αναλυτικό σχολιασμό των αρχαιοελληνικών κειμένων3, τά όποια σέ μεγάλο βαθμό κυκλοφοροϋσαν κατά τήν περίοδο τής Αναγέννησης στή Δύση. Ο ΣΟΦΩΤΑΤΟΣ ΙΑΝΟΣ ΛΑΣΚΑΡΙΣ Άπό τίς αξιολογότερες μορφές των Ελλήνων λογίων τοϋ δεύτερου μισοϋ τοϋ 15ου καί τοϋ πρώτου μισοϋ τοϋ 16ου αιώνα υπήρξε ό Ίάνος Λάσκαρις. Γεννήθηκε στήν Κωνσταντινούπολη τό 1445 από γονείς πού καταγόταν από τήν Προποντίδα. Μετά τήν 'Άλωση κατέφυγε στήν Κρήτη4, οπου μαζί μέ προμηνοΰσε τήν Αναγέννηση. Αύτήν άκριβώς τήν κίνηση ερχεται νά γονιμοποιήσει, νά καλλιεργήσει καί νά φέρει ως τήν τελείωση ή έλληνική σκέψη, ή σοφία τοΰ άρχαίου έλληνικοΰ κόσμου μ έ φορείς τούς 'Έλληνες λογίους. Αναμφίβολο λοιπόν πρέπει νά θεωρηθεί δτι ή Αναγέννηση ήταν μία πνευματική κίνηση, πού είχε τίς ρίζες τη ς στήν Ιτα λία καί στίς άλλες χώ ρες της Δυτικής Εύρώ πης, δτι άναπτύχθηκε καί εξελίχθηκε οργανικά στό εδαφός της καί δτι θά εκδηλωνόταν κ α ί χωρίς τήν 'Άλωση, άλλά δέν θά είχε τή μορφή ένός ολοκληρωμένου καί καθολικοΰ πνευματικοΰ κινήματος». Βλ. 'Ιστορία τοΰ Νέου Έλληνισμοΰ. Α ρχές καί διαμόρφωσή του, τ. Λ', Θεσσαλονίκη 1961, Κέντρο τοϋ Πλατωνισμού ήταν ή Φλωρεντία καί τοϋ Άριστοτελισμοϋ ή Πάδοβα. Λόγιοι οπως ό πλατωνιστής Γεώργιος Γεμιστός Πλήθων από τή μία, καί οί αριστοτελικοί Γεώργιος Τραπεζούντιος καί Γεώργιος - Γεννάδιος Β' Σχολάριος από τήν αλλη, πρωταγωνίστησαν σέ Άνατολή καί Δύση στή σημαντικότερη φιλοσοφική συζήτηση τοϋ 15ου αιώνα γιά τήν «περί ων Αριστοτέλης πρός Πλάτωνα διαφ έρεται» έριδα, πού στούς μετέπειτα αιώνες τής Τουρκοκρατίας έγειρε υπέρ τοϋ Άριστοτελισμοϋ, μέ κορυφαίο μεγάλο λόγιο έκπρόσωπο τόν Θεόφιλο Κορυδαλέα. Βλ. Α. ΑΓΓΕΛΟΥ, Π λάτωνος τύχαι. Ή λόγια παράδοση στήν Τουρκοκρατία, έκδ. 'Ερμής, Άθήνα 1985, Ν. ΨΗΜΜΕΝΟΣ, Ή έλληνική φιλοσοφία άπό τό 1453 ως τό Ή κυριαρχία τοΰ Άριστοτελισμοΰ. Προκορυδαλική κ α ί κορυδαλική π ε ρίοδος, τ. Α', έκδ. Γνώση, Άθήνα 1988, Πρβλ. Β. Ν. ΤΑΤΑΚΗΣ, Ή Βυζαντινή Φιλοσοφία, μτφρ. Ευα Καλπουρτζή, έκδ. Ε ταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού καί Γενικής Παιδείας, Άθήνα 1977, Γιά μεταλαμπάδευση τών ελληνικών σπουδών στή Δύση κάνει λόγο ό Άπόστολος Ε. Βακαλόπουλος, έπισημαίνοντας οτι στό έγχείρημα αύτό συνέβαλλαν κορυφαίοι Έλληνες λόγιοι, οπως ό Δημήτριος Κυδώνης, ό Μανουήλ Χρυσολωράς, ό Γεώργιος Γεμιστός Πλήθων, ό Καρδινάλιος Βησσαρίων, ό Ιωάννης Άργυρόπουλος, ό Δημήτριος Χαλκοκονδύλης, ό Ίάνος Λάσκαρις, κ. α. Βλ. Ιστορία τοΰ Νέου Έλληνισμοΰ, τ. Α', Γιά μία ειδικότερη ερμηνεία έπί τοϋ θέματος βλ. N. G. WILSON, Άπό τό Βυζάντιο στήν Αναγέννηση. Ελληνικές σπουδές στήν Ιταλική Αναγέννηση, μτφρ. Φωτεινή Πρεβεδούρου - Γεωργίνη, έκδ. Λιβάνη, Άθήνα 1994 καί, C. WELLS, Σ αλπάροντας ά π τό Βυζάντιο. Πώς μία χαμένη αυτοκρατορία διαμόρφω σε τόν κόσμο, μτφρ. Κ. Άντύπας, έκδ. Άλεξάνδρεια, Άθήνα 2006, Άξιοσημείωτο είναι τό γεγονός οτι ή Κρήτη κατά τήν έποχή τής Άναγέννησης υπήρξε ένδιάμεσος σταθμός μεταξύ Άνατολής καί Δύσης. Βλ. Κ. ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ, Βυζάντιο καί Δύση. Ή άλληλεπίδραση τών άμφιθαλών πολιτισμών στόν Μεσαίωνα καί στήν Ιταλική Αναγέννηση ( ), μτφρ. Έ φ η Βαρουξάκη, έκδ. Εστία, Άθήνα 1985, Ο ΠΟΙΜΗΝ

12 άλλους όνομαστούς λογίους, οπως ό Μιχαήλ Αποστόλης καί ό Γεώργιος Τραπεζούντιος, άπογυμνωμένοι άπό κάθε περιουσιακό στοιχείο, άναγκάζονταν νά ε'χουν ώς κύρια άσχολία τή διδασκαλία καί τήν άντιγραφή χειρογράφων5. Οί σπουδές του γόνιμες: μέ τήν οικονομική βοήθεια τοΰ καρδινάλιου Βησσαρίωνα στό Πανεπιστήμιο τής Πάδοβας, μέ διδάσκαλο καί προστάτη τόν Δημήτριο Χαλκοκονδύλη, κορυφαίο κι αυτόν ουμανιστή. Ή συνέχεια υπήρξε άκόμη πιό δυναμική. Στή Φλωρεντία, ξανά μέ τή βοήθεια τοΰ Χαλκοκονδύλη, γνώρισε τόν κορυφαίο Ιτα λό μαικήνα τών γραμμάτων καί τών τεχνών Lorenzo de Medici καί διορίστηκε βιβλιοθηκάριός του. Ύπό τήν έπίβλεψή του θά κάμει δύο ταξίδια του σέ πολλές ελληνικές πόλεις (Κέρκυρα, Άρτα, Μετέωρα, Θεσσαλονίκη, Κωνσταντινούπολη, Αδριανούπολη, Σωζόπολη, Σέρρες, Αγιον Όρος, Κρήτη) άναζητώντας ελληνικά χειρόγραφα6. Ή περιοδεία του αυτή υπήρξε ιδιαίτερα καρποφόρα. Διακόσια περίπου πολύτιμα χειρόγραφα άγοράστηκαν έκ μέρους τοΰ Lorenzo de Medici καί έμπλούτισαν τήν περίφημη Λαυρεντιανή Βιβλιοθήκη τής Φλωρεντίας. Παράλληλα τά κοπιαστικά αυτά ταξίδια του μεταξύ τών έτών , είχαν καί διπλωματικό θά λέγαμε χαρακτήρα. Στόχος τοΰ μέντορά του Lorenzo de Medici ήταν ή διερεύνηση τής υπάρχουσας πολιτικής κατάστασης στήν υπόδουλη άνατολική χριστιανοσύνη γιά τή δυνατότητα άνανέωσης παλαιών σχεδίων γιά σταυροφορία. Εκείνο ώστόσο πού μέ ε'μφαση όφείλω νά τονίσω, είναι τό γεγονός οτι στή Φλωρεντία ό Ίάνος Λάσκαρις δίδαξε φιλοσοφία καί λογοτεχνία, έχοντας ώς μαθητές πολλούς Έλληνες, μεταξύ τών όποίων κυρίαρχη ήταν ή μορφή τοΰ Μάρκου Μουσούρου ( ), Κρητικοΰ λογίου ουμανιστή, μέ άξιοζήλευτη φιλολογική καί διδακτική δράση στήν Πάδοβα, τή Βενετία καί τήν Ρώμη, όργανωτή τής Μαρκιανής Βιβλιοθήκης7 καί, βέβαια έκδότη στό τυπογραφείο τοΰ Άλδου Μανούτιου. Στήν τροχιά τής μεγάλης συνεισφοράς τοΰ Λάσκαρι γιά τήν άναζωογόνηση τών ελληνικών γραμμάτων στήν Ίταλία, έγγράφεται καί ή τεράστια βοήθειά του στήν ίδρυση τοΰ περίφημου Έλληνικοΰ Γυμνασίου τής Ρώμης. Σκοπός τοΰ νέου αυτοΰ έκπαιδευτηρίου, μέ πρώτο διδάσκαλο τόν Ζαχαρία Καλλιέργη, λαμπρό λόγιο καί τυπογράφο τής περιόδου αυτής8, ήταν ή καλλιέργεια τών ελληνικών γραμμάτων καί ή μόρφωση ελληνοπαίδων άπό τίς φραγκοκρατούμενες κυρίως περιοχές, έτσι ώστε οταν αυτοί έπέστρεφαν στίς πατρίδες τους νά άναλάμβαναν τό δύσκολο ε'ργο τής πνευματικής άφύπνισης τών συμπατριωτών τους. Έδώ, άξίζει νά τονισθεί, οτι οσοι νέοι Έλληνες -κι 5 Κ. ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ, Έ λληνες λόγιοι είς τήν Βενετίαν, μτφρ. Χ. Πατρινέλλης, έκδ. Φέξη, Αθήναι 1963, 53. Ο ΙΔΙΟΣ, Βυζαντινή Ανατολή καί Λατινική Δύση. Δύο κόσμοι της Χριστιανοσύνης σ τό Μ εσαίωνα κα ί στήν Αναγέννηση, μτφρ. Κ. Κυριαζής, έκδ. Έστία, Αθήνα 1966, Α. Ε. ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ, 'Ιστορία τοΰ Ν έου Ε λληνισμοΰ, τ. Α', Γιά τή μαθητεία τοΰ Μουσούρου κοντά στον Λάσκαρι βλ. Κ. ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ, Έ λλη νες λόγιοι είς τήν Βενετίαν, Στόν Μουσοΰρο θά είναι άφιερωμένο τό επόμενο άρθρο μου στόν ΠΟΙΜΕΝΑ. 8 Αυτόθι,

13 αύτοί υπήρξαν πάρα πολλοί- καλοϋνταν νά σπουδάσουν στό 'Ελληνικό Γυμνάσιο, δέν αναλάμβαναν καμία δέσμευση απέναντι στήν Αγία Έδρα οσον αφορά σέ ζητήματα πίστης, μίας καί ό χαρακτήρας τοϋ Γυμνασίου ήταν ανθρωπιστικός, μολονότι προγενέστερες καί μεταγενέστερες παρόμοιες έπιδιώξεις τής Λατινικής Εκκλησίας τοποθετοϋνταν στό πλαίσιο προσηλυτισμοϋ τής ορθόδοξων πληθυσμών τής Άνατολής9. Άντίστοιχες προσπάθειες τοϋ Λάσκαρι γιά Ιδρυση ελληνικών κολλεγίων στό Παρίσι, τό Μιλάνο καί τή Φλωρεντία, αλλά καί διπλωματικές του προσπάθειες πρός τούς ηγεμόνες γιά απελευθέρωση τής Ελλάδας από τόν τουρκικό ζυγό10, έντάσσονται στό έντονο κλίμα τών πνευματικών ζυμώσεων τοϋ 16ου αιώνα στήν Εσπερία καί στόν τιτάνιο αγώνα του νά μή χαθεί ή κλασική κληρονομιά τών Άρχαίων Ελλήνων11. Τά τελευταία χρόνια τοϋ βίου του ό Λάσκαρις τά πέρασε στό Παρίσι καί τή Ρώμη, οπου καί πέθανε στίς 7 Δεκεμβρίου Ενταφιάστηκε στό ναό τής Sant Agata di Goti, τιμώμενος ώς πατριάρχης τών ελληνικών γραμμάτων. Έ να μεγάλο μέρος τής πλούσιας βιβλιοθήκης του βρίσκεται σήμερα στήν Εθνική Βιβλιοθήκη τοϋ Παρισιοϋ. Ό τάφος τοϋ Ίανοϋ Λάσκαρι στό ναό τής Sant Agata di Goti, Ρώμη. ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ Τό συγγραφικό έργο τοϋ Λάσκαρι υπήρξε πλουσιότατο, σέ συνδυασμό βέβαια μέ τήν ένασχόλησή του καί μέ τήν τυπογραφία. Ώς έξέχων μέλος τής Άκαδημίας τοϋ Άλδου Μανούτιου πού ίδρύθηκε τό 15ο αιώνα στή Βενετία, ώς διευθυντής τοϋ τυπογραφείου πού ό ίδιος ίδρυσε στό Ελληνικό Γυμνάσιο τής Ρώμης καί ώς συνεργάτης τοϋ τυπογραφείου τοϋ Ίταλοϋ τυπογράφου Lorenzo di Lopa στή Φλωρεντία, συνεισέφερε τά μέγιστα στήν έκλογή καί έκδοση αρχαίων 'Ελλήνων συγγραφέων. 9 Ζ. Ν. ΤΣΙΡΠΑΝΛΗΣ, Τό Ελληνικό Γυμνάσιο τής Ρώμης καί οί μαθητές τοϋ , έκδ. ΠΙΠΜ, Θεσσαλονίκη 1980, 27. Γιά τούς πρώτους μαθητές του βλ. Μ. ΜΑΝΟΥΣΑΚΑΣ, «Ή παρουσίαση από τόν Ίάνο Λάσκαρι τών πρώτων μαθητών τοϋ Έλληνικοϋ Γ υμνασίου τής Ρώμης στόν Πάπα Λέοντα I' (15 Φεβρουαρίου 1514)», Ό Έρανιστής, 1(1963) , οπου καί ή σχετική βιβλιογραφία. 10 Μ. ΜΑΝΟΥΣΑΚΑΣ, Εκκλήσεις ( ) τών Έλλήνων λογίων της Α ναγεννήσεως πρός τούς ήγεμόνες τής Ευρώπης γιά τήν άπελευθέρωση τής Έλλάδας, Θεσσαλονίκη Α. Ε. ΚΑΡΑΘΑΝΑΣΗΣ, Ή Φλαγγίνειος Σχολή τής Βενετίας, έκδ. Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1975, # Ο ΠΟΙΜΗΝ

14 Ανθολογία διαφόρων έπιγραμμάτων. L. F. di Lopa. Τά περίφημα μικρά κεφ α λαία, εμπνευση τοϋ Ίανοΰ Λάσκαρι, Αθήνα Γεννάδειος Βιβλιοθήκη. Λόγω ότι ό Μανούτιος καί άλλοι Ίταλοί καί Έλληνες τυπογράφοι, ένδιαφερόταν πολύ γιά τήν αριστη έπιμέλεια καί έκδοτική ακρίβεια των κειμένων αυτών, ό Λάσκαρις διαδραμάτισε σημαίνοντα ρόλο στήν εκδοση βιβλίων πού στή γλώσσα της έλληνικης βιβλιογραφίας ονομάζονται αρχέτυπα12. Ειδικότερα στό τυπογραφείο τοϋ Έλληνικοϋ Γυμνασίου της Ρώμης τρία από τά βιβλία πού τύπωσε συμπεριλαμβάνουν εργα πού έπιμελήθηκε ό ίδιος ό Λάσκαρις, όπως τά Σχόλια...εις τήν Ίλιάδα τοϋ 'Ομήρου (1517), τά Όμηρικά Ζητήματα τοϋ Πορφυρίου (1518) καί τά Σχόλια... εις τάς σωζόμενας τοϋ Σοφοκλέους τραγωδιών (1518)13. Ωστόσο, πρίν τά ταξίδια καί τή δράση του στή Ρώμη καί τή Βενετία, ή πρώτη του έκδοτική προσπάθεια στή Φλωρεντία, τόν κατέστησε πρωτεργάτη της πνευματικής κίνησης στήν πόλη τών Μεδίκων. Τόν Αυγουστο τοϋ 1494 στό τυπογραφείο τοϋ Lorenzo di Lopa έπιμελήθηκε τήν Ανθολογία διαφόρων έπιγραμμάτων. Κύριο χαρακτηριστικό της εκδοσης αυτης ήταν ότι τά τυπογραφικά στοιχεία τά δημιούργησε ό ίδιος. Πρόκειται γιά τά περίφημα superb uncial majuscules, τά γνωστά «καπιταλάκια». Στό ίδιο ακριβώς έκδοτικό πρόγραμμα, λίγους μηνες αργότερα ακολούθησαν οι Ύμνοι τοϋ Καλλιμάχου, τά Άργοναυτικά τοϋ Απολλώνιου τοϋ Ρόδιου καί ή Ήρώ καί Λέανδρος τοϋ Μουσαίου14. ΜΙΚΡΟ ΕΠΙΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ Άπ όσα έλάχιστα παραπάνω παρέθεσα γιά τόν Ίάνο Λάσκαρι, γίνεται φανερό ότι οι 'Έλληνες λόγιοι, πού πρίν καί μετά τήν 'Άλωση της Πόλης μετοίκησαν στήν Έσπερία, μετέφεραν μαζί τους πολλά χειρόγραφά της κλασικης καί έλληνοβυζαντινης κληρονομιάς. Ή τεράστια συμβολή τους στήν παράλληλη ε'κδοσή τους, ή συνεργασία τους μέ λογίους τών ουμανιστικών κύκλων πρώτα της Ιταλίας καί μετέπειτα όλόκληρης της Ευρώπης, φαίνεται ότι έπηρέασε καθοριστικά τήν Αναγέννηση. 12 Ενδεικτικά βλ. Μ. ΜΑΝΟΥΣΑΚΑΣ - Κ. ΣΤΑΪΚΟΣ, Τά έλληνικά άρχέτυπα πού έκδόθηκαν στή Φλωρεντία (π ), έκδ. 'Υπουργείο Εξωτερικών Έλλάδας, Άθήνα ΑΙΚ. ΚΟΥΜΑΡΙΑΝΟΥ - Λ. ΔΡΟΥΛΙΑ - Ε. LAYTON, Τό έλληνικό βιβλίο , έκδ. Εθνική Τράπεζα της Έλλάδος, Άθήνα 1986, Αυτόθι, 54. Καταγραφή τους καί βιβλιοθηκες όπου αποκείνται αντίτυπα τών παραπάνω έκδόσεων βλ. ΘΩΜΑΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ, Ελληνική Βιβλιογραφία (1466ci-1800), Πραγματείαι της Ακαδημίας Άθηνών, ττ. Α' - Β', Άθηναι 1984, O ΠΟΙΜΗΝ

15 w \ ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ TO ΝΕΟ ΣΤΝΑΞΑΡΙΣΤΗ ' Ο ά γ ι ο ς ο π γ τ ί Λ ω Ν Ό δσιος πατήρ ημών Σπυρίδων ζοϋσε στήν Κύπρο, στίς αρχές του 4ου αιώνος, καί άσκοϋσε ειρηνικά τό έπάγγελμα τοϋ βοσκοϋ. Απλός στούς τρόπους καί ολιγογράμματος, δέν είχε δμως δμοιό του στήν άγάπη γιά τόν πλησίον, στήν πραότητα, στήν άγαθοεργία, στήν έλεημοσύνη, στήν φιλοξενία καί στόν ένάρετο βίο. Όπως ο πατριάρχης Αβραάμ, έτσι καί ο Σπυρίδων έσπευδε νά υποδεχθεί στήν κατοικία του κάθε ξένο πού έμφανιζόταν, καί περιποιόταν τόν έπισκέπτη σάν νά έπρόκειτο γιά τόν ίδιο τόν Χριστό. Καί δέν υπήρχε άνθρωπος φτωχός η άπορος πού δέν βρήκε στόν Σπυρίδωνα κάποια βοήθεια. Ό άνθρωπος τοϋ Θεοϋ φύλαγε τά χρήματά του σ ενα σεντούκι πού δέν κλείδωνε ποτέ καί τό άφηνε στήν διάθεση δλων, χωρίς ποτέ νά νοιάζεται αν ήταν άδειο η γεμάτο, η αν έκείνοι πού έπαιρναν χρή ματα ησαν αξιοι η άνάξιοι έλεημοσύνης. Ζοϋσε μέ έγκράτεια καί εύλάβεια στόν έγγαμο βίο του καί ο Θεός τοϋ χάρισε μιά θυγατέρα, τήν Ε ιρήνη μετά άπό κάποια χρόνια, δμως, η σύζυγός του άπεβίωσε. Απαλλαγμένος πλέον άπό τίς βιοτικές μέριμνες, ο Σπυρίδων δέν είχε αλλη μέριμνα παρά μόνο νά προκόψει στήν άρετή καί νά πλουτίσει μέ τίς αιώνιες δωρεές τής θείας Χάριτος. Χωρίς νά τό θέλει, άπέκτησε έτσι μεγάλη φήμη στήν Μεγαλόνησο, καί δταν έκοιμήθη ο έπίσκοπος τής μικρής πόλης τής Τριμυθοϋντος, κοντά στήν Σαλαμίνα, ομόφωνα οί πιστοί έξέλεξαν τόν Σπυρίδωνα διάδοχό του καί ποιμενάρχη τοϋ πνευματικοϋ ποιμνίου τοϋ Χριστοϋ. Παρά τήν τιμή καί τό άξίωμα, ο ταπεινός βοσκός δέν αλλαξε καθόλου τήν βιοτή του: φοροϋσε πάντα τά ίδια πτωχά ένδύματα, τόν ίδιο 205 φ- Ο ΠΟΙΜΗΝ------

16 ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΝΕΟ ΣΤΝΑΞΑΡΙΣΤΗ ^ =ο> σκοϋφο άπό πλεγμένα φοινικόφυλλα παντοϋ πήγαινε μέ τά πόδια, βοηθοϋσε στίς γεωργικές έργασίες, καί δπως καί πρίν, φύλαγε τό κοπάδι του. Μιά νύχτα μπήκαν στό μαντρί του ληστές γιά νά κλέψουν πρόβατα δταν θέλησαν δμως νά φύγουν μέ τά κλοπιμαία, ένοιωσαν σάν νά τούς είχε δέσει καί άκινητοποιήσει μιά άόρατη δύναμη. Ό ταν τά χαράματα τούς βρήκε ο Σπυρίδων, καταισχυμένοι τοϋ ομολόγησαν τήν πράξη τους. Ό άγιος τούς συμπόνεσε, τούς άπάλλαξε άπό τά άόρατα δεσμά καί τούς νουθέτησε ώστε στό εξής νά ζοϋν τίμια. Δέν τούς αφησε δμως νά φύγουν χωρίς νά τούς δωρίσει δυό πρόβατα, λέγοντάς τους μέ χαμόγελο δτι ηταν η άποζημίωσή τους γιά τήν ολονύκτια άγρυπνία. Αύστηρός μέ τόν εαυτό του, ο Σπυρίδων ηταν γεμάτος αφατη συμπόνια γιά τούς συνανθρώπους του καί έπιείκεια γιά τίς άδυναμίες τους. Γιά νά άνακουφίσει κάποιον ταξιδιώτη, γιά παράδειγμα, δέν δίσταζε νά διακόψει τήν νηστεία. Ό πως ο Χριστός, ο Ποιμήν ο Καλός, ο Σπυρίδων ηταν πάντα ετοιμος νά δώσει καί τήν ίδια του τήν ζωή ώστε τό πνευματικό του ποίμνιο νά βοσκα στούς λειμώνες τής θείας Χάριτος. Μέ τήν πραότητα, τήν ταπείνωση καί τήν απλότητά του, άπέκτησε τόση παρρησία ένώπιον τοϋ Κυρίου, ώστε έπιτέλεσε άναρίθμητα θαύματα γιά τήν σωτηρία καί τήν οικοδομή τής Εκκλησίας του. Όταν έπληξε τήν Κύπρο φοβερή ξηρασία, πού άπειλοϋσε νά έξελιχθεί σέ λιμό, ο άγιος Σπυρίδων μέ τήν προσευχή του έκανε ν άνοίξουν οί κρουνοί τοϋ ούρανοϋ κι έβρεξε ο Θεός βροχή εύεργετική πού ξαναέκανε τό χώμα γόνιμο. Κάποιοι πλούσιοι είχαν άποθηκεύσει μεγάλες ποσότητες σταριοϋ γιά νά τίς πουλήσουν σέ πολλαπλάσια τιμή, έκμεταλλευόμενοι τήν άνέχεια οί προσευχές τοϋ αγίου γκρέμισαν τίς σιταποθήκες τους καί τό σιτάρι μοιράσθηκε δίκαια σέ δλους τούς κατοίκους άναχαιτίζοντας τήν προοπτική τοϋ λιμοϋ. Μιά ημέρα, ως αλλος Μωϋσής έν τρ έρήμω (βλ. Άριθμ. 21, 8) μεταμόρφωσε ενα φίδι σέ χρυσάφι γιά νά βοηθήσει κάποιον πτωχό κι δταν άντιμετωπίστηκε η άνάγκη, έπανέφερε τό ζωντανό στήν πρότερή του κατάσταση γιά νά μή δώσει λαβή στήν πλεονεξία καί τήν φιλαργυρία. Πάντα πρόθυμος νά συνδράμει τούς δεινοπαθοϋντες, ξεκίνησε μιά ημέρα γιά νά έλευθερώσει τόν ανδρα πού είχε καταδικασθε! σέ θάνατο βρέθηκε ξαφνικά μπροστά σ ενα ποτάμι πού μέ τά ορμητικά νερά του τοϋ έκοβε τόν δρόμο. Ό άγιος προσευχήθηκε καί διέσχισε τήν κοίτη τοϋ ποταμοϋ δίχως νά βρέξει τά πόδια του. Ζώντας βίο ένάρετο, ζοϋσε έν Χριστώ, καί ο Χριστός ένεργοϋσε μέσα του διά τοϋ Αγίου Πνεύματος, ώστε ο Σπυρίδων άπέκτησε έξουσία άκόμη καί έπί τοϋ θανάτου. Μετά άπό παράκληση μιας βαρβάρισσας γυναίκας, έφερε ξανά στήν ζωή τό παιδί της, τό πτώμα τοϋ οποίου είχε άποθέσει έκείνη στά πόδια του. Ό ταν έκοιμήθη η κόρη του Ειρήνη, πρίν προλάβει νά φανερώσει σέ κάποιον ποϋ είχε κρύψει τόν θησαυρό πού τής είχε έμπιστευθεί, ο άγιος ιεράρχης έσκυψε πάνω στόν τάφο καί ρώτησε τήν πεθαμένη, ΠΟΙΜΗΝ - 206

17 =0= = : c^ ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ TO ΝΕΟ ΣΤΝΑΞΑΡΙΣΤΗ η οποία άμέσως τοϋ είπε ποϋ βρισκόταν ο θησαυρός. Έχοντας έπιτελέσει έν Θεω τέτοιο θαϋμα, ο Σπυρίδων ούτε νοιάστηκε νά ζητήσει άνθρώπινη παρηγορία γιά τόν ίδιο καί δέν παρακάλεσε τόν Θεό νά άναστήσει τήν μονάκριβή του κόρη. Ή φωτεινή άρετή του διαπερνοϋσε τά κρύφια των ψυχών καί παρακινοϋσε τούς αμαρτωλούς νά έξομολογηθοϋν τίς αμαρτίες τους καί νά άρχίσουν μία νέα ζωή, δπως έκείνη η γυναίκα, η οποία κατά τό παράδειγμα της αμαρτωλής τοϋ Εύαγγελίου επεσε στά πόδια τοϋ άνθρώπου τοϋ Θεοϋ καί τά ελουσε μέ τά δάκρυά της ένώ έξομολογοϋνταν τίς αμαρτίες της. Ό άγιος Σπυρίδων τήν κοίταξε μέ συμπόνια, εσκυψε νά τήν σηκώσει καί της είπε: Άφέωνταί σου αί αμαρτίαι (Λουκ. 7, 48), σάν νά μιλοϋσε μέ τό στόμα του ο ίδιος ο Σωτήρας Χριστός. Τήν εστειλε νά πορευθεί έν ειρήνη καί έχάρη δπως χαίρεται ο καλός ποιμένας δταν βρίσκει τό πρόβατο τό άπολωλός καί καλεί φίλους καί γείτονες λέγοντας: Συγχάρητέ μοι δτι εύρον τό πρόβατόν μου τό άπολωλός (Λουκ. 15,6). Άμαθής άνθρώπινης σοφίας άλλά πλούσιος σέ διορατικό καί προορατικό χάρισμα, ο άγιος Σπυρίδων γνώριζε σέ βάθος τήν Αγία Γραφή, καί η γνώση του αύτή εφερε μιά ημέρα σέ άμηχανία εναν κενόδοξο έπίσκοπο, ο οποίος γιά νά έπιδείξει τήν ρητορική του δεινότητα αλλαξε κάποιες λέξεις τοϋ Εύαγγελίου πού τοϋ φαίνονταν πολύ κοινές. Ό ταν ο άγιος αύτοκράτορας Κωνσταντίνος ο Μέγας συγκάλεσε τήν Α ' Οικουμενική Σύνοδο (325) γιά νά καταδικάσει τήν δυσσεβη αίρεση τοϋ Άρείου, ο Σπυρίδων πηγε καί έκείνος στήν Νίκαια φορώντας τά ταπεινά ροϋχα τοϋ βοσκοϋ, γιά νά ομολογήσει καί έκείνος τήν Αλήθεια πλάι στούς αγίους έπισκόπους καί ομολογητές καί στίς πλέον έπιφανείς προσωπικότητες της έποχης του. Κατά τήν διάρκεια τών συζητήσεων, ενας ματαιόδοξος φιλόσοφος οπαδός τοϋ Άρείου προκάλεσε τούς Ορθοδόξους σέ μιά συζήτηση περί Αγίας Τριάδος. Ό ταπεινός βοσκός προχώρησε καί πηρε τόν λόγο, παρότι κάποιοι προσπάθησαν νά τόν έμποδίσουν φοβούμενοι τήν άπαιδευσία του στήν γλώσσα. Πρός μεγάλη εκπληξη δλων, κατατρόπωσε τά σοφίσματα τοϋ άντιπάλου του μέ τήν απλότητά του καί μέ τήν αύθεντία τών λεγομένων του πού έμπνέονταν άπό τό 'Άγιο Πνεϋμα. «Ή Αγία Τριάς, αν καί τρία Πρόσωπα καί τρείς Υποστάσεις, είναι εις Θεός καί μιά ούσία αρρητος καί άκατάληπτος, τήν οποία ο νοϋς τοϋ άνθρώπου δέν μπορεί νά χωρέσει καί νά καταλάβει», είπε. «Καί μολονότι δέν θά επρεπε νά παρομοιάσουμε τήν ακτιστο καί υπερούσιο Φύση μέ κτιστό καί φθαρτό δημιούργημα, έπειδή δέν πιστεύει κανείς εύκολα αν δέν δεί μέ τούς σωματικούς οφθαλμούς, θά σας άποδείξω τήν άλήθεια μέ τήν κεραμίδα αύτή πού είναι έπίσης τρισύνθετος καί μιας ούσίας καί φύσεως». Έκανε μέ τό δεξί τό σημείο τοϋ Σταυροϋ καί στό αριστερό χέρι κρατοϋσε μιά κεραμίδα. Είπε: «Εις τό ονομα τοϋ Πατρός», καί εύθύς τό πϋρ πού είχε ψήσει τήν κε 207 O ΠΟΙΜ

18 ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΝΕΟ ΣΤΝΑΞΑΡΙΣΤΗ ^ =ο> ραμίδα άνέβηκε πρός τά ανω «καί του Υίοϋ», καί ευθύς τό νερό πού επλασε τήν κεραμίδα χύθηκε κάτω «καί τοϋ Αγίου Πνεύματος» καί ανοιξε τήν παλάμη δπου είχε μείνει μόνο τό χώμα άπό τό όποιο ήταν φτιαγμένη η κεραμίδα. Όλοι εμειναν έκθαμβοι μπροστά στό θαϋμα ό άρειανόφρων φιλόσοφος άσπάσθηκε τήν ορθόδοξη πίστη καί παρότρυνε καί τούς αλλους οπαδούς τοϋ αίρεσιάρχη νά άφήσουν τήν πλάνη της άνθρώπινης σοφίας γιά νά βροϋν στήν Εκκλησία τά ζείδωρα νάματα τοϋ Αγίου Πνεύματος. Μετά τόν θάνατο τοϋ Κωνσταντίνου, ό γιός του Κωνστάντιος, πού κληρονόμησε τό άνατολικό τμημα της Αυτοκρατορίας, έδειχνε συμπάθεια πρός τόν άρειανισμό. Ένώ βρισκόταν στήν Αντιόχεια, άρρώστησε σοβαρά καί παρά τίς προσπάθειες τών γιατρών δέν φαινόταν νά υπάρχει σωτηρία. Μετά άπό δραμα τοϋ αυτοκράτορα, ό άγιος Σπυρίδων έκλήθη στό άνάκτορο μαζί μέ τόν μαθητή του 'Άγιο Τριφύλλιο (12 Ίουν.) Μόλις εφθασε στό προσκέφαλο τοϋ βασιλέα, τόν θεράπευσε άπό τήν σωματική νόσο καί τόν κάλεσε νά διαφυλάξει τήν υγεία της ψυχης, παραμένοντας πιστός στήν ορθόδοξη διδασκαλία καί φιλεύσπλαγχνος πρός τούς υπηκόους του. Ό αυτοκράτορας τόν γέμισε δώρα καί χρυσό, πού ό άγιος εσπευσε νά μοιράσει στούς κατοίκους της Κύπρου μόλις έπέστρεψε στό νησί. Αποκομμένος άπό τά έγκόσμια άγαθά, άφοσιωμένος πλήρως στήν προσδοκία τών άγαθών τών αιωνίων, ό άγιος Σπυρίδων τελοϋσε τήν θεία Λειτουργία καί τίς Ακολουθίες της Εκκλησίας ωσάν νά βρισκόταν ήδη ένώπιον τοϋ θρόνου τοϋ Ύψίστου, μαζί μέ τούς χορούς τών Αγγέλων καί τών Αγίων. Μιά ημέρα, τήν ωρα πού λειτουργοϋσε σέ κάποιο άπομονωμένο έξωκκλήσι, παραμελημένο άπό τούς πιστούς, στράφηκε πρός τούς άπόντες πιστούς λέγοντας: «ΕΙρήνη πασι!». Ό υποτακτικός του ακουσε τήν φωνή τοϋ χοροϋ τών Αγγέλων νά άπαντα: «Καί τω πνεύματί σου!» καί νά συνεχίζει τήν ουράνια ψαλμωδία του μέχρι τό τέλος της θείας Λειτουργίας. Μετά άπό βίο μακρύ, δπου άδιάκοπα τοϋ παραστάθηκε τό Άγιο Πνεϋμα, ό άγιος Σπυρίδων παρέδωσε ειρηνικά τήν ψυχή του στόν Κύριο, στίς 12 Δεκεμβρίου 348, σέ ηλικία εβδομήντα οκτώ έτών, άφοϋ προηγουμένως ένεθάρρυνε γιά μιά τελευταία φορά τούς παρευρισκόμενους νά άκολουθοϋν τόν Χριστό καί νά υποτάσσονται στόν έλαφρύ ζυγό του. Τό τίμιο σκήνωμά του κατέστη άνεξάντλητος πηγή θαυμάτων καί Ιάσεων γιά τούς πιστούς της Κύπρου μέχρι τόν 7ο αιώνα, όπότε άπό φόβο έπικείμενης άραβικης είσβολης μεταφέρθηκε στήν Βασιλεύουσα καί κατετέθη σέ ναό κοντά στήν Αγία Σοφία. Μετά τήν άλωση της Κωνσταντινουπόλεως, τό τίμιο λείψανο μεταφέρθηκε κρυφίως (1456) στήν Κέρκυρα, δπου φυλάσσεται εκτοτε καί θαυματουργικώς παραμένει αφθορο. Έπιτέλεσε καί έπιτελε! πολλά θαύματα καί σέ μενονωμένους πιστούς καί γιά τό σύνολο τοϋ πληθυσμοϋ: εσωσε τό νησί άπό έπιδημία χολέρας καί άπό έχθρική εισβολή. Τιμαται ως ό κατ έξοχήν προστάτης Άγιος της Κέρκυρας. ΠΟΙΜΗΝ - 208

19 6ίς μνημόσυνον αιώνιον Δ ύο κληρικοί μας έκοιμήθησαν τόν τελευταίο καιρό, οί πρεσβύτεροι Ευστράτιος Καλιμτζής καί 'Αντώνιος Μπάμιας. Καί οί δυό τους μέχρι τό τέλος τής ζωής τους στάθηκαν στό ΰψος τής ίερατικής τους διακονίας, πορευόμενοι μ έ ταπείνωση, άγάπη, έργατικότητα, έντιμότητα καί καλοσύνη. t άείμνηστος ίερεύς Ευστράτιος Καλιμτζής έκοιν ^ μήθη σέ ήλικία 89 έτών στίς 18 'Οκτωβρίου Γεννήθηκε στά Κεραμειά της Λέσβου τό 1925 καί μαζί μέ τήν καλή του σύζυγο Ελένη δημιούργησαν μιά θαυμάσια οικογένεια, άποκτώντας δύο κόρες, τήν πρεσβυτέρα κ. Λννα Άναστασέλλη καί τήν κ. Βασιλική Τριανταφύλλου, οί όποιες διακρίνονται γιά τό ηθος τους. Χειροτονήθηκε διάκονος τήν 3η Απριλίου 1970, πρεσβύτερος τήν 4η Απριλίου 1970 άπό τόν Μητροπολίτη Μυτιλήνης Ιάκωβο Κλεομβρότου καί χειροθετήθηκε πνευματικός καί Οικονόμος άπό τόν Μητροπολίτη μας. Διακόνησε δέ μέ φόβου Θεοΰ στούς Ιερούς Ναούς Αγίου Γεωργίου τοΰ Χιοπολίτου Ν. Κυδωνιών καί τών Ταξιαρχών Άσωμάτου άπό όπου καί συνταξιοδοτήθηκε. f/^ v πρεσβύτερος Αντώνιος Μπάμιας έκοιμήθη στίς ν ^ 9 Δεκεμβρίου 2013 σέ ήλικία 66 έτών. Γεννήθηκε στή Μόρια της Λέσβου καί μέ τήν σεμνή πρεσβυτέρα του άπέκτησαν δύο καλές κόρες. Χειροτονήθηκε διάκονος τήν 29η Αυγούστου 1986 καί πρεσβύτερος τήν 31η Αυγούστου τοΰ ΐδίου έτους άπό τόν Μητροπολίτη Μυτιλήνης Ιάκωβο Κλεομβρότου. Διακόνησε δέ όλα του τά χρόνια στή γενέτειρά του μέ άφοσίωση. Επίσης έκοιμήθη έν Κυρίω καί πλήρης ήμερών στά μέσα τοΰ περασμένου Οκτωβρίου καί ή Βασιλική Δαμδούμη, ή όποία διετέλεσε ληξίαρχος τοΰ πρώην Δήμου Μυτιλήνης καί ή όποία μέχρι τήν περίοδο πού ό Θεός παραχώρησε τήν δύσκολη άσθένειά της είχε πάρα πολύ έντονη δραστηριότητα καί παρουσία στά πολιτιστικά πράγματα τοΰ τόπου μας άλλά καί μέ όχι μικρή συμβολή καί στά έκκλησιαστικά. Λς άναπαύει, λοιπόν, ό Κύριός μας τίς ψυχές όλων τους Ο-ΠΟΙΜ

20 ΧΡΟΝΙΚΑ ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΑΕΩΣ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ-ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ-ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2013 Α ρ χιερ α τικές θείες Λ ειτουργίες καί παραστάσεις Σεπτεμβρίου Τήν έτελέσθη θεία Λειτουργία, είς τόν 'I. Ναόν Άγ. Γ εωργίου Φρουρίου Χίου, ΐερουργούντων των Σεβ. Μητροπολιτών Μ υτιλήνης καί Χίου.Ή κολούθησε Λιτανεία είς Φυλακήν Χίου, κατά τήν όποίαν ώμίλησε ό Σεβασμιώτατος Μυτιλήνης. Τήν 3ην ίδίου μηνός έτελέσθη Θεία Λειτουργία είς τήν Ίεράν Μονήν Παναγίας Βοηθείας Χίου, ίερουργοΰντος του Σεβ. Μητροπολίτου Χίου, κ. Μάρκου, του Σεβ. Μυτιλήνης παρακολουθοΰντος άπό τοΰ ίεροΰ Βήματος. Τήν 8ην ίδίου, ό Σεβ. Μητροπολίτης μας έτέλεσε τήν θείαν Λειτουργίαν είς τόν I. Ναόν Άγ. Άνδρέου Σκάλας Έρεσοΰ καί τό Μνημόσυνον της Δεσποίνης Παπάμαλη. Τήν 13ην ίδίου, έτέλεσε τόν Έσπερινόν είς τόν I. Ναόν Παναγίας Άγιάσου. Τήν 14ην ίδίου, τήν θείαν Λειτουργίαν είς τόν αύτόν I Ναόν καί τήν Λιτανείαν τοΰ Μεγάλου Σταυροΰ καί τοΰ Σταυροΰ μέ τό Τίμιο Ξύλο. Τήν 15ην τοΰ αύτοΰ μηνός, έτελέσθη ή θεία Λειτουργία είς τόν ί. Ναόν Άγίου Νικολάου Μυτιλήνης, τοΰ Μητροπολίτου μας συμπροσευχομένου άπό τοΰ I. Βήματος. Έν συνεχεία έτελέσθη Δοξολογία, καί άνεγνώσθη ή εύχή τών Κολλύβων είς τό Μνημεΐον της Μικρασιάτισσας Μάνας. Άκόμη ό Σεβ. Μητροπολίτης μας, είς τόν ί. Ναόν Παναγίας Άγιάσου, έτέλεσε τήν βάπτισιν τοΰ τέκνου τοΰ Διακόνου π. Νικολάου Φραντζη καί της Μαρίας, παρέστη δέ άνάδοχος ό Χρηστος Σαβέλος. Τήν 20ήν τοΰ ίδίου μηνός έτελέσθη Εσπερινός είς τόν I. Ναόν Παναγίας Άγιάσου, τοΰ Μητροπολίτου μας συμπροσευχομένου άπό τοΰ I. Βήματος. Τήν 22αν ίδίου έτέλεσεν τήν θείαν Λειτουργίαν είς τόν I. Ναόν Άγ. Γεωργίου Πληγωνίου καί έν συνεχεία τό μνημόσυνον της Εύαγγελίας Ξύδα. Τήν 25ην τοΰ αύτοΰ μηνός έτελέσθη Εσπερινός είς τήν Ίεράν Μονήν Ύψηλοΰ, χοροστατούντων τοΰ Θ εοφιλεστάτου Επισκόπου Άνδίδων Χριστοφόρου καί τοΰ Μητροπολίτου μας. Τήν 26ην τοΰ μηνός έτελέσθη θεία Λειτουργία, ίερουργούντων τών ίδίων Αρχιερέων. 210

21 Τήν 28ην, έτελέσθη Εσπερινός εις τόν 'Ιερόν Ναόν Παναγίας Αγιάσου, του Μητροπολίτου μας συμπροσευχομένου άπό του Ι. Βήματος. Τήν 29ην του μηνός έτελέσθη θεία Λειτουργία εις τόν Μητροπολιτικόν Ιερόν Ναόν, του Μητροπολίτου μας συμπροσευχομένου άπό του Ι. Βήματος. Έν συνεχεία έτελέσθη καί Τρισάγιον εις Τσαμάκια διά τούς έκτελεσθέντας ύπό των Γ ερμανων. Ό κτω βρίου Τήν 1ην ό Σεβ. Μητροπολίτης μας έτέλεσε τήν θείαν Λειτουργίαν εις τήν Ιεράν Μονήν Αγίας Σκέπης Vatra Arini Ρουμανίας, μέ τόν Σεβ. Αρχιεπίσκοπον Τόμιδος κ. Θεοδόσιον. Τήν 2αν του μηνός έγένετο ύποδοχή του ΐεροΰ Λειψάνου τοΰ Αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτου, εις τόν Καθεδρικόν Ι. Ναόν Κωνστάντζας Ρουμανίας. Τήν 5ην του αύτου μηνός ό Σεβ. Μ ητροπολίτης μας έτέλεσε Αγιασμόν εις τό Έλληνικόν Σχολεΐον του Έλληνικου χωριου Πηγές Ρουμανίας. Τήν 6ην του μηνός ό Σεβ. έτέλεσε θείαν Λειτουργίαν εις τόν Ι. Ναόν Αγίων Πέτρου καί Παύλου εις Κωνστάντζαν Ρουμανίας. Ακολούθως έτελέσθη ή χειροτονία εις Διάκονον του Ρεντούκ καί ή χειροθεσία εις Σταυροφόρον του Διακόνου π. Βαρθολομαίου. Τήν 8ην του αύτου μηνός, έτέλεσε τήν θείαν Λειτουργίαν εις τόν Καθεδρικόν Ι. Ναόν Πέτρου καί Παύλου Κωνστάντζας Ρουμανίας καί τήν χειροτονίαν εις Διάκονον του Ραντούκ. Τήν 13ην του αύτου μηνός έτελέσθη θεία Λειτουργία εις τόν Ι. Ναόν Άγ. Σκέπης Brond. Ό Σεβ. Μητροπολίτης μας παρηκολούθησεν άπό του Ιερου Βήματος. Τήν αύτήν ήμέραν ελαβε μέρος καί εις τήν Βάπτισιν της Μαρίας καί του Πέτρου, τέκνων της Boreas έκ Brond. Τήν 14ην ιδίου έτελέσθη θεία Λειτουργία εις τόν Ι. Ναόν Άγίας Σκέπης Brond Βοσνίας, συνιερουργούντων του Μητροπολίτου μας καί του Έπισκόπου Τούζλας κ. Χριστοφόρου. Έν συνεχεία έτέλεσαν Λιτανείαν, Αρτοκλασίαν καί Κόλλυβα. Τήν 19ην του αύτου μηνός, ό Σεβασμιώτατος έτέλεσε τήν κηδείαν του Οικονόμου π. Εύστρατίου Καλιμτζη, εις τόν Μητροπολιτικόν Ναόν Μυτιλήνης, καί τήν ταφήν εις τό Κοιμητήριον. Τήν 20ήν ιδίου μηνός, έτελέσθη θεία Λειτουργία εις τόν ί. Ναόν Άγίου Αρτεμίου της Έλληνικης Αστυνομίας, τήν όποίαν ό Σεβ. παρηκολούθησεν άπό του ί. Βήματος. Έν συνεχεία έτέλεσε τήν Δοξολογίαν έπί τή εορτή του Άγίου Αρτεμίου, προστάτου της Έλληνικης Αστυνομίας. Τήν 23ην του αύτου μηνός, έτε- 211 Ο ΠΟΙΜΗΝ

22 i Μ # I λέσθη θεία Λειτουργία είς τόν I. Ναόν Άγίου Λουκά Κάμπου Έρεσοΰ, τήν όποίαν ό Σεβ. παρηκολούθησεν άπό τοΰ ί. Βήματος. Τήν 26ην ίδίου, ό Σεβ. Μητροπολίτης μας έτέλεσε τήν θείαν Λειτουργίαν είς τόν I. Ναόν Άγ. Δημητρίου Άγρας, καί τήν είς Πρεσβύτερον χειροτονίαν τοΰ Δ ιακόνου π. Κοσμά Τσακαρέλλου, καθώς καί τήν χειροθεσίαν του είς Σύγκελλον. Τήν 27ην ίδίου, είς τόν I Ναόν Παναγίας Άγιάσου, ό Σεβ. Μητροπολίτης μας έτέλεσε τήν Βάπτισιν της Εύαγγελίας, τέκνου Προκοπίου καί Αθανασίας Δουλαδέλλη. Τήν 28ην ίδίου, ήμέρα της Έθνικης μας Έορτης, έτελέσθη θεία Λειτουργία, τήν όποίαν ό Σεβ. παρηκολούθησεν άπό τοΰ ίεροΰ Βήματος, Τρισάγιον είς τό Ήρώον Πεσόντων καί ή καθιερωμένη Παρέλασις. Τήν 29ην τοΰ μηνός ό Σεβ. Μητροπολίτης μας έτέλεσε τόν Άγιασμόν είς τά Δικαστήρια Μυτιλήνης. Τήν 30ήν τοΰ αύτοΰ μηνός ό Σεβ. Μητροπολίτης μας έτέλεσε Άγιασμόν είς τήν Σχολήν Μουσικής της Μητροπόλεως Μυτιλήνης είς τό Χριστ. Κέντρον Νεότητος. Ν οεμβρίου Τήν 3ην Νοεμβρίου, έτελέ- σθη Θ. Λειτουργία είς τόν I. Ναόν Άγίου Θεράποντος Μυτιλήνης, τήν όποίαν ό Σεβ. Μητροπολίτης μας παρηκολούθησεν άπό τοΰ Ίεροΰ Βήματος. Έν συνεχεία έψάλη Αρτοκλασία τοΰ Συνδέσμου Πολυτέκνων Λέσβου. Τήν 6ην τοΰ αύτοΰ μηνός ό Σεβασμιώτατος έτέλεσε τόν Άγιασμό τών Έγκαινίων τών ΝΠΔΔ «Κοινωνική Προστασία καί Αλληλεγγύη» τοΰ Δήμου Λέσβου. Τήν 7ην ίδίου, είς τόν I. Ναόν Άγ. Παρασκευης Πλωμαρίου, έτέλεσε τήν Έ ξόδιον Α κολουθίαν τοΰ κοιμηθέντος Παναγιώτου Τυροπώλη καί τήν ταφή είς τό Κοιμητήριον της Ένορίας. Τήν 8ην Νοεμβρίου ό Σεβασμιώτατος έτέλεσε τήν Δοξολογίαν, είς τόν Μητροπολιτικόν Ναόν Μυτιλήνης, καί Τρισάγιον είς τό Ήρώον, στό Κιόσκι. Τήν 9ην τοΰ μηνός ό Σεβασμιώτατος έτέλεσε τόν Άγιασμόν Έ γκαινίων τοΰ Παραρτήματος Β' Αίγαίου της Α.Σ.Π.Λ.Ι.ΤΕ, είς τό 1ο ΕΠΑΛ Μυτιλήνης. Τήν 16ην τοΰ μηνός, τήν Δοξολογίαν, είς τόν Μητροπολιτικόν Ναόν Μυτιλήνης, της έορτης τών Τελω νειακώ ν Υπαλλήλων καί τήν Αρτοκλασίαν. Τήν ίδίαν ήμέραν, είς τόν I. Ναόν Άγ. Θεράποντος Μυτιλήνης, έτέλεσε καί τήν κηδεία IMHN

23 του κοιμηθέντος Εύαγγέλου Βολτηράκη. Τήν 17ην του αύτου μηνός, έτελέσθη ή θεία Λειτουργία εις τήν Ιεράν Μονήν Ύψηλου, τήν όποίαν ό Σεβασμιώτατος παρηκολούθησεν άπό του Ι. Βήματος. Τήν 19ην ιδίου, έτέλεσε τήν κηδείαν του Εύαγγέλου Ίντερτζη, εις τόν Ι. Ναόν Άγ. Δημητρίου Άγρας. Τήν 21ην ιδίου, ό Σεβασμιώτατος έτέλεσε τήν Δοξολογίαν εις τόν Ι. Ναόν Άγ. Θεοδώρου του Βυζαντίου της 98 ΑΔΤΕ καί τό τρισάγιον εις Ήρωον όμοίως της 98 ΑΔΤΕ. Τήν 23ην του μηνός, ό Σεβασμιώτατος έτέλεσε τόν Άγιασμό των Εγκαινίων του Παραδοσιακου Έλαιοτριβείου εις Άγίους Αναργύρους Άσωμάτων. Τήν 24ην ίδίου, ό Σεβασμιώτατος έτέλεσε τήν Δοξολογία της Έ θνικης Αντιστάσεως εις Ι Ναόν Άγ. Θεράποντος Μυτιλήνης καί τό Τρισάγιον εις Μ νημείο στόν Μακρύ Γ ιαλό. Τήν 27ην του μηνός, ό Σεβασμιώτατος έτέλεσε τήν κηδείαν του Νικολάου Κουρουβακάλη, εις τόν Ι. Ναόν Άγ. Θεράποντος Μυτιλήνης. ΔΙΑΦΟΡΑ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ Ό Μητροπολίτης μας εις Χίον Άπό 31 ης Αύγούστου εως 3ης Σεπτεμβρίου 2013, ό Μητροπολίτης μας έπεσκέφθη τήν Ι. Μητρόπολιν Χίου, προσκεκλημένος του Σεβ. Μητροπολίτου Χίου κ. Μάρκου, διά νά συμμετάσχη εις τάς εορτάς των Άγίων της Χίου. Ουτω τήν 31ην Αύγούστου οί δύο Μητροπολΐται παρέστησαν εις τόν πανηγυρικόν Έσπερινόν πού έτελέσθη εις τόν Ιερόν Ναόν Άγ. Γεωργίου Φρουρίου. Τήν επομένην, 1ην Σεπτεμβρίου, εις τόν ίδιον Ναόν οί δύο Μητροπολΐται έτέλεσαν τήν θείαν Λειτουργίαν καί έν συνεχεία προέστησαν της θείας Λιτανείας μέχρι της Φυλακης, οπου ό Μητροπολίτης μας ώμίλησεν έπικαίρως. Εις τόν Ι. Ναόν του Άγ. Γεωργίου Φρουρίου ύπηρετεΐ έπί μακράν σειράν έτων ό Πρωτοσύγκελλος της Ι. Μητροπόλεως Χίου, Πανοσ. Άρχιμ. π. Γ εώργιος Λιαδης, όμογάλακτος Άδελφός του Μητροπολίτου μας εις τήν Ιεράν Θεολογικήν Σχολήν της Χάλκης. Τήν 2αν Σεπτεμβρίου ό Μητροπολίτης μας μέ τούς όμογαλάκτους άδελφούς του, Πανοσ. Άρχ. π. Γεώργιον Λιαδη καί τόν κ. Ίωάννην Κολλιάρου, τ. Λυκειάρχην, έπεσκέφθησαν τά Μαστιχοχώρια καί παρεκάθησαν σέ γευμα. Τό εσπέρας της ιδίας ήμέρας ό Μητροπολίτης μας μετά του Σεβ. Μητροπολίτου Χίου έπεσκέφθησαν τόν "Αγιο Μάρκο καί τήν μητέρα του Άγίου Χίου, καί 213 Ο ΠΟΙΜΗΝ

24 i έν συνεχεία παρεκάθησαν σέ τσάϊ εις τήν Ίεράν Μητρόπολιν. Τήν 3ην του αύτοΰ μηνός, έτελέσθη ή θεία Λειτουργία εις τήν Ίεράν Μονήν Παναγίας Βοηθείας, του Μητροπολίτου μας συμπροσευχομένου άπό του Ί. Βήματος. Μετά τόν καφέν πού παρετέθη εις τήν Ίεράν Μονήν, οΐ δύο Μητροπολΐται έπεσκέφθησαν τόν Ταξίαρχον Διοικητήν Στρατου Χίου καί παρεκάθησαν σέ γευμα στήν Στρατιωτικήν Λέσχην. Τό βράδυ ό Μητροπολίτης μας άνεχώρησεν δι' Αθήνας. Τήν 5ην Σεπτεμβρίου, ό Μητροπολίτης μας εύρισκόμενος εις Αθήνας προήδρευσε του Διοικητικού Συμβουλίου του Σωματείου «Οΐ Φίλοι της Μητροπόλεως Μυτιλήνης» εις τό Γραφεΐον του συμμαθητου του κ. Βασιλείου Μαριου, Ταμεία του Σωματείου. Τήν 8ην Σεπτεμβρίου ό Μητροπολίτης μας, εις τόν Ίερόν Ναόν του Αγίου Άνδρέου Κρήτης Σκάλας Έρεσοΰ καί Πολιούχου Έρεσοΰ, έτέλεσε τήν θείαν Λειτουργίαν και τό Μνημόσυνον της άειμνήστου Δεσποίνης Παπάμαλη, μητρός του μέλους του Μητροπολιτικου Συμβουλίου μας, κ. Τάκη Παπάμαλη, ώμιλήσας έπικαίρως διά τήν άείμνηστον. Μετά τόν καφέν, ή οικογένεια του κ. Τάκη Παπάμαλη παρέθεσ ε γευμα εις Σκάλαν Έρεσοΰ. Τήν 12ην τρέχ. μηνός, ό Μητροπολίτης μας έδέχθη εις τήν Μητρόπολίν μας τήν έπίσκεψιν του κ. Γεωργίου Μολυβιάτου, Προέδρου του Συλλόγου Μ υτιληνιων Καναδά. Τήν 13ην καί 14ην Σεπτεμβρίου έ. ε. ό Μητροπολίτης μας έχοροστάτησεν κατά τήν Ακολουθίαν του ΈσπερινοΟ εις τόν Ίερόν Ναόν Παναγίας Αγιάσου καί έτέλεσε τήν θείαν Λειτουργίαν. Έν συνεχεία προέστη της θείας Λιτανείας του Τιμίου Ξύλου καί του Μεγάλου Σταυρου, τόν όποΐον μετέφερε άπό τά 'Ιεροσόλυμα ό άείμνηστος Μητροπολίτης μας Ιάκωβος ό Α'. Τόν θεΐον Λόγον εις τόν Έσπερινόν καί τήν θείαν Λειτουργίαν έκήρυξεν ό Πανοσ. Άρχιμ. π. Παυλος. Τήν 15ην του αύτου μηνός, ό Μητροπολίτης μας εις τόν Ίερόν Ναόν Αγίου Νικολάου Μυτιλήνης, μετά τήν θείαν λειτουργίαν προέστη της Δοξολογίας διά τά Μικρασιατικά καί ώμίλησεν έπικαίρως ό Καθηγητής κ. Αθανάσιος Καλαμάτας, Θεολόγος. Έν συνεχεία καί εις τό άγαλμα της Μικρασιάτισσας Μάνας εις τήν Έπάνω Σκάλαν, ό Μητροπολίτης διάβασε τήν Εύχήν των Κολλύβων διά τούς Έθνοϊερομάρτυρας Αγίους, Σμύρνης Χρυσόστομον, Κυδω νιώ ν Γ ρηγόριον, Μοσχο- IMHN 214

25 νησίω ν Ά μβρόσιον, Ίκονίου Άμφιλόχιον, Ζήλων Εύθύμιον καί λοιπούς κληρικούς καί λαϊκούς. Ή κολούθησε καφές. Τήν 15ην ιδίου μηνός ό Μητροπολίτης μας, εις τόν Ιερόν Ναόν Παναγίας Άγιάσου, έβάπτισεν τήν Εύθυμίαν-Μαρίαν, τέκνον του Διακόνου του Ναου Νικολάου Φραντζη καί της Διακονίσσης Μαρίας. Άνάδοχος παρέστη ό κ. Χρηστος Σαβέλος. Τήν 21ην του μηνός ό Μητροπολίτης μας έπεσκέφθη τήν οικογένεια ν Εύστρατίας καί Χρήστου Δεληγιάννη εις τήν έξοχικήν κατοικίαν των καί παρεκάθησεν εις γευμα. Τήν 22αν του μηνός ό Μητροπολίτης μας, εις τόν ιερόν Ναόν Άγίου Γεωργίου Πληγωνίου, μετά τήν θείαν Λειτουργίαν έτέλεσε τό Μνημόσυνον της άειμνήστου Εύαγγελίας Ξύδα, συζύγου του πρέσβεως κ. Φωτίου Ξύδα. Άκολούθησε καφές. Τήν 25ην & 26ην του μηνός ό Μητροπολίτης μας μαζί μέ τόν Θεοφιλέστατο Έπίσκοπο Άνδίδων Χριστοφόρο έτέλεσαν τήν εορτήν της Ι. Μονης Ύψηλου. Τήν 26ην ιδίου μηνός, χοροστατουντος του Θεοφιλ. Έπισκόπου Άνδίδων Χριστοφόρου καί συγχοροστατουντος του Μητροπολίτου μας έτελέσθη ό πανηγυρικός Έσπερινός εις τό Καθολικόν της ίεράς Μονης Ύψηλου, καθ' ον ώμίλησεν ό Μητροπολίτης μας καί ό χοροστατων Έπίσκοπος. Τήν 26ην του μηνός έτελέσθη ή θεία Λειτουργία, Ιερουργούντων των ιδίων Άρχιερέων. Ώμίλησε ό Θεοφιλ. Έπίσκοπος. Μετά τόν καφέν προσεφέρθη γευμα. Τήν 27ην Σεπτεμβρίου τόν Μητροπολίτην μας έπεσκέφθησαν εις τήν Ι. Μητρόπολιν ό Μητροπολίτης Θηβων κ. Γεώργιος καί ό νέος Στρατιωτικός ίερεύς της 98 ΑΔΤΕ Αιδεσ. Πρωτοπρεσβύτερος π. Άθανάσιος. Τήν 29ην του αύτου μηνός ό Μητροπολίτης μας μετά τήν θείαν Λειτουργίαν προέστη εις τόν Μητροπολιτικόν Ναόν μας της Δοξολογίας διά τούς Πεσόντας κατά τήν Γ ερμανικήν Κατοχήν καί έν συνεχεία εις τό Ήρωον, στά Τσαμάκια, του Τρισαγίου διά τούς Πεσόντας ύπό των Γ ερμανικων Άρχων Κατοχης. Έν συνεχεία εις τήν διπλανήν Δημοτικήν Πλάζ προσεφέρθη καφές ύπό του Δημάρχου Λέσβου. Ό Μητροπολίτης μας είς Ρουμανίαν Άπό της 30ης Αύγούστου μέχρι 8ης Σεπτεμβρίου ό Μητροπολίτης μας έπεσκέφθη τήν Ρουμανίαν. Τήν 30ήν Σεπτεμβρίου, άμα τή άφίξει του εις Βουκουρέστι έπεσκέφθη τόν Πρέσβυν μας εις τήν Ρουμανίαν κ. Γ ρηγόριον Βασιλοκωνσταντάκην καί έν συνεχεία μετά του Σεβ. Άρχιεπισκόπου Τόμιδος μετέβησαν εις τήν Ιε ρ ά ν Μ ονήν του Άγίου 215 Ο ΠΟΙΜΗΝ

26 Άνδρέου. Τήν 1ην Οκτωβρίου ό Μητροπολίτης μας μετά τοΰ Σεβ. Αρχιεπισκόπου Τόμιδος κ. Θεοδοσίου, έτέλεσαν τήν θείαν Λειτουργίαν είς τήν!εράν Μονήν της Άγ. Σκέπης Vatra Arini, τήν όποίαν παρηκολούθησε πληθος πιστών. Μετά τόν καφέν καί τό έπίσημον γεΰμα, ό Μητροπολίτης μας μετά τοΰ Σεβ. Αρχιεπισκόπου Τόμιδος έπεσκέφθησαν τήν!εράν Μονήν Εύαγγελισμοΰ Μολδοβίτσης. Τήν 2αν Ο κτω βρίου ό Μητροπολίτης μας, είς τόν πρό τοΰ Καθεδρικοΰ Ναοΰ Κωνστάντζας χώρον μετέφερε τά ίερά Λείψανα τοΰ Άγίου Διονυσίου τοΰ Αρεοπαγίτου καί πρώτου έπισκόπου Άθηνών, οπου γενομένης πομπης μετεφέρθησαν ύπό τοΰ Άγίου Τόμιδος είς τόν Καθεδρικόν Ναόν οπου έγένοντο προσφωνήσεις. Είς τόν Καθεδρικόν Ναόν έτελοΰντο ολες οί Ακολουθίες μέ βραδινή θεία Λειτουργία, τήν όποίαν έτέλη ό Σεβασμιώτατος Τόμιδος. Τήν 5ην τοΰ αύτοΰ μηνός ό Μητροπολίτης μας μετέβη είς τό έλληνικό χωριό Πηγές, είς τό έλληνικόν Σχολεΐον τοΰ όποίου έτέλεσε Άγιασμόν, έπί τή ένάρξει τών Ε λληνικώ ν Μαθημάτων, τά όποΐα διδάσκει ό έξ Άγιάσου κ. Εύστράτιος Κουτσκουδης, παρουσία πολλών παιδιών. Τήν 6ην τοΰ μηνός, ήμέραν Κυριακήν, ό Μητροπολίτης μας μετά τοΰ Άγίου Τόμιδος, έλειτούργησεν είς τόν Καθεδρικόν Ναόν άγίων Πέτρου καί Παύλου Κωνστάντζας καί έχειροτόνησεν τόν κ. Ρεντούκ. Έν συνεχεία καί είς τό τέλος της θείας Λειτουργίας έχειροθέτησεν είς Σταυροφόρον Αρχιδιάκονον τόν Διάκονον Βαρθολομαίον, βαρύτονον της χορω δίας της Άρχιεπισκοπης. Τήν 7ην Ο κτω βρίου ό Μητροπολίτης μας παρεκάθησε μετά τοΰ Άγίου Τόμιδος σέ γεΰμα πού παρέθεσε ό Δήμαρχος Μουρφατλη κ. Βαλεντίν Σαγκίου, είς τό Έλληνικόν Έστιατόριον τοΰ κ. Νικολάου Τσαμπούκα, είς μίαν καταπληκτικήν έξοχήν. ΔΙΑΦΟΡΑ ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ Τήν 8ην Ο κτω βρίου ό Μητροπολίτης μας έτέλεσε τήν θείαν Λειτουργίαν είς τόν Καθεδρικόν I. Ναόν Άγίων Πέτρου καί Παύλου Κωνστάντζας, μετά τοΰ Άγίου Τόμιδος, κ. Θεοδοσίου, καί τήν είς πρεσβύτερον χειροτονία τοΰ νέου διακόνου Ραντούκ. Άφοΰ προσεφέρθη ό καφές καί τό γεΰμα, ό Μητροπολίτης μας εύχαρίστησε τόν Άρχιεπίσκοπον Τόμιδος κ. Θεοδόσιον διά τάς πολλάς περιποι - 216