Κ Λ Ι Ν Ι Κ Η Δ Ι Α Σ Ρ Ο Φ Η I Β Α Ι Κ Ε Ε Ν Ν Ο Ι Ε

Transcript

1 Κ Λ Ι Ν Ι Κ Η Δ Ι Α Σ Ρ Ο Φ Η I Β Α Ι Κ Ε Ε Ν Ν Ο Ι Ε Dr ΘΩΜΑΗ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΟΓΛΟΤ- ΛΑΜΠΟΤΔΗ ΠΑΙΔΟΓΑΣΡΕΝΣΕΡΟΛΟΓΟ ΤΜΗΜΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ ΔΙΑΙΤΟΛΟΓΙΑΣ Α-ΤΕΙ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. Αιιειεπίδξαζε Γηαηξνθήο θαη αζζέλεηαο 5 2. Καθή Θξέςε Δπηπηψζεηο.6 3. Μεραληζκνί ππνζξεςίαο ζηελ αζζέλεηα...9 α. Τπνιεηπφκελε πξφζιεςε.. 9 Αλνξεμία.10 πκπησκαηνινγία.10 Αδπλακία πξφζιεςεο-κάζεζεο.11 Ηαηξνγελείο παξάγνληεο..11 β. Γπζαπνξξφθεζε γ. Απψιεηεο.12 δ. Τπεξκεηαβνιηζκφο Μεηαβνιηθφ κνληέιν αζηηίαο Μεηαβνιηθφ κνληέιν ζπζηεκαηηθήο θιεγκνλψδνπο απάληεζεο Θεξαπεία κε θάξκαθα θαη δηαηξνθή. Αιιειεπηδξάζεηο 17 Δπηδξάζεηο ησλ θαξκάθσλ ζηε θηλεηηθή ησλ ζξεπηηθψλ νπζηψλ. 19 Δπηδξάζεηο ησλ θαξκάθσλ ζηελ πξφζιεςε ηξνθήο θαη ηε θαηάζηαζε ζξέςεο..20 Δπίδξαζε ηεο ηξνθήο θαη ησλ ζξεπηηθψλ ζπζηαηηθψλ ζηελ θηλεηηθή ησλ θαξκάθσλ..21 Σξνπνπνίεζε ηεο δξάζεο ησλ θαξκάθσλ Αμηνιφγεζε δηαηξνθηθήο θαηάζηαζεο..23 Οξηζκνί Γηαδηθαζίεο.23 2

3 Γηαηξνθηθή αμηνιφγεζε δηαινγήο (screening).. 25 Σα ζεκαληηθφηεξα εξγαιεία δηαηξνθηθήο δηαινγήο Πιήξεο δηαηξνθηθή αμηνιφγεζε..32 Γηαηξνθηθφ ηζηνξηθφ..33 Αλζξσπνκεηξία.33 Αλζξσπνκεηξηθέο κεηξήζεηο ζε ελήιηθεο 34 χζηαζε ζψκαηνο.. 37 Δξγαζηεξηαθφο έιεγρνο Δθηίκεζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ηεο δηαηηεηηθήο αγσγήο...40 Καηαγξαθή ηεο εκεξήζηαο πξφζιεςεο θαη απέθθξηζεο.40 σκαηνκεηξηθέο παξάκεηξνη 40 Δξγαζηεξηαθά. 41 Αμηνιφγεζε ζξέςεο ζε παηδηά Πιήξεο δηαηξνθηθή αμηνιφγεζε. 47 Φπζηνινγηθέο ηδηαηηεξφηεηεο ζηε δηαηξνθή θαηά ειηθίεο Φπζηνινγηθέο ηδηαηηεξφηεηεο ηεο λενγληθήο ειηθίαο Φπζηνινγηθέο ηδηαηηεξφηεηεο ηεο βξεθηθήο ειηθίαο 49 Φπζηνινγηθέο ηδηαηηεξφηεηεο ηεο παηδηθήο ζρνιηθήο ειηθίαο..50 Φπζηνινγηθέο ηδηαηηεξφηεηεο ελειίθνπ..51 Φπζηνινγηθέο ηδηαηηεξφηεηεο θαηά ηελ εγθπκνζχλε θαη ην ζειαζκφ 52 Φπζηνινγηθέο ηνδηαηηεξφηεηεο θαηά ηελ 3 ε ειηθία Αξρέο ζξεπηηθήο ππνζηήξημεο..54 Πξνζδηνξηζκφο ησλ δηαηξνθηθψλ αλαγθψλ ζε ελήιηθεο Παξεληεξηθή δηαηξνθή 61 3

4 10. Δληεξηθή δηαηξνθή Δπηινγή ηεο κεζφδνπ ππνζηήξημεο ηεο ζξέςεο Σερληθέο πξφζβαζεο εληεξηθήο δηαηξνθήο Σερληθέο ρνξήγεζεο εληεξηθήο δηαηξνθήο θεπάζκαηα εληεξηθήο δηαηξνθήο 72 Γηαηξνθηθά ραξαθηεξηζηηθά...72 Φπζηθά ραξαθηεξηζηηθά ζθεπάζκαηνο εληεξηθήο δηαηξνθήο Δπηπινθέο εληεξηθήο ζίηηζεο.81 Μεραληθέο επηπινθέο..81 Γαζηξεληεξηθέο επηπινθέο..83 Μεηαβνιηθέο επηπινθέο Καη νίθνλ εληεξηθή δηαηξνθή Πξνβηνηηθά Φπηηθέο ίλεο Γηαιχκαηα κε αλνζνδηεγεξηηθή δξάζε Παξάξηεκα Βηβιηνγξαθία

5 AΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΗ ΔΙΑΣΡΟΦΗ ΚΑΙ ΑΘΕΝΕΙΑ Δπίδξαζε ηεο αζζέλεηαο ζηελ θαηάζηαζε ζξέςεο Ζ αζζέλεηα παξεκβαίλεη ζηνπο κεραληζκνχο πνπ δηαηεξνχλ ηελ νκνηφζηαζε ζηνλ κεηαβνιηζκφ ηεο ελέξγεηαο θαη ησλ επηκέξνπο ελεξγεηαθψλ ππνζηξσκάησλ, θαη πξνθαιεί δηαηαξαρή ησλ κεηαβνιηθψλ κνληέισλ. ηε ζέζε ηνπο εγθαζηζηά άιια κνληέια πνπ επηζηξαηεχνληαη γηα λα εμππεξεηήζνπλ ηηο απμεκέλεο ελεξγεηαθέο απαηηήζεηο αιιά θαη ηηο κεηαβνιηθέο δηαθνξνπνηήζεηο ηεο λέαο θαηάζηαζεο πνπ έρεη δεκηνπξγεζεί ιφγσ ηεο αζζέλεηαο. Σν ηειηθφ απνηέιεζκα είλαη ε εγθαηάζηαζε ππνζξεςίαο. Δπίδξαζε ηεο θαηάζηαζεο ζξέςεο ζηελ αζζέλεηα Ζ ππνζξεςία επεξεάδεη αξλεηηθά ηελ ηειηθή έθβαζε ηεο λφζνπ επεηδή επεξεάδεη φια ηα ζπζηήκαηα ηνπ ζψκαηνο. Ζ παξνπζία θαθήο ζξέςεο ζπλνδεχεηαη απφ αχμεζε ησλ εκεξψλ λνζειείαο ζην λνζνθνκείν θαη απμεκέλε λνζεξφηεηα (θαηά 25%) θαη ζλεηφηεηα (5%) ιφγσ απμεκέλεο ζπρλφηεηαο ινηκψμεσλ θαη κεησκέλεο ηθαλφηεηαο επνπιψζεσο αλαζηνκψζεσλ θαη ηξαπκάησλ. Έρνληαο ππφςε ηα παξαπάλσ αληηιακβαλφκαζηε φηη ε αζζέλεηα θαη ε ππνζξεςία δεκηνπξγνχλ έλα πεξηβάιινλ θαχινπ θχθινπ. Γηα ηε ιχζε ηνπ θαχινπ θχθινπ απαηηείηαη θαιή γλψζε ησλ κεηαβνιηθψλ κνληέισλ πνπ εγθαζηζηά ε λφζνο, θαζψο θαη ζπλαληίιεςε ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ζηελ πξνζέγγηζε ηνπ αζζελνχο. Οη ηππηθέο δηαηξνθηθέο πξνζεγγίζεηο φπσο ε δηαηξνθηθή αμηνιφγεζε, ν ππνινγηζκφο ησλ αλαγθψλ, ε θαηαλνκή ζε ππνζηξψκαηα, νη αλάγθεο ζε κηθξνζξεπηηθά ζπζηαηηθά παξνπζηάδνπλ ζεκαληηθέο δηαθνξέο αλάινγα κε ηελ αζζέλεηα θαη ην κεηαβνιηθφ κνληέιν πνπ έρεη εγθαηαζηαζεί. 5

6 ΚΑΚΖ ΘΡΔΦΖ- ΔΠΗΠΣΧΔΗ Χο θαθή ζξέςε νξίδεηαη ε ειάηησζε ηεο θαζαξήο ζσκαηηθήο κάδαο ζε ζρέζε κε ην θχιν, ηελ ειηθία, ην χςνο θαη ηε δξαζηεξηφηεηα ηνπ αηφκνπ. Ζ θαθή ζξέςε επεξεάδεη φια ηα φξγαλα ηνπ αλζξσπίλνπ ζψκαηνο αλαθέξεηαη ζηελ παηδηθή ειηθία, έρεη ζνβαξέο επηπηψζεηο θαη ζην ΚΝ. θαη, φηαλ Αλάινγα κε ηελ βαξχηεηα ηεο δπζζξεςίαο επέξρνληαη κνξθνινγηθέο θαη ιεηηνπξγηθέο δηαηαξαρέο δηαθφξσλ νξγάλσλ κε ζνβαξέο θιηληθέο εθδειψζεηο, πνπ ζρεηίδνληαη κε απμεκέλε λνζεξφηεηα θαη ζλεηφηεηα. Ζ θαξδηά κνξθνινγηθά εκθαλίδεηαη δηαηεηακέλε, παξνπζηάδεη αηξνθία κε πεξηνρέο λεθξψζεσο, ηλψζεηο θαζψο θαη δηάζπαζε κπτθψλ ηλψλ. Λεηηνπξγηθά ππάξρεη ειαηησκέλε ζπζηαιηηθφηεηα θαη κεησκέλε θαξδηαθή παξνρή, σο ζπλέπεηα ηεο κεηψζεσο ηνπ ξπζκνχ θαη ηνπ φγθνπ παικνχ. Τπάξρεη επίζεο κεησκέλε δπλαηφηεηα αληηξξφπεζεο θαηά ηε θφξηηζε κε πγξά θαη ειάηησζε ηεο κέγηζηεο αλαπλεπζηηθήο, ηεο δσηηθήο θαη ηεο ιεηηνπξγηθήο ππνιεηπφκελεο ρσξεηηθφηεηαο. Δκθαλίδεηαη αηξνθία ησλ λεθξηθψλ ζσιελαξίσλ θαη εμνίδεζε ησλ θπηηαξηθψλ ζηνηρείσλ ηνπ θινηνχ. ε ιεηηνπξγηθφ επίπεδν ππάξρεη κείσζε ηεο ζπεηξακαηηθήο δηήζεζεο, απψιεηα ηεο ηθαλφηεηαο ξχζκηζεο ηεο επαλαξξνθήζεσο θαη απνβνιήο ζηε θφξηηζε κε ρισξηνχρν λάηξην. Ζ ππεξηνλία ηεο κπειψδνπο κνίξαο ράλεηαη θαη είλαη ραξαθηεξηζηηθή ε πνιπνπξία, κε ζπρλή εκθάληζε κεηαβνιηθήο νμεψζεσο. ην έληεξν επέξρεηαη ζεκαληηθνχ βαζκνχ αηξνθία θαη ππνπιαζία ηνπ εληεξηθνχ βιελλνγφλνπ. ε ιεηηνπξγηθφ επίπεδν ππάξρεη κείσζε ηνπ πεξηζηαιηηζκνχ θαη κηθξφηεξνο ρξφλνο κεηαθνξάο, ππεξαλάπηπμε κηθξνβίσλ, δηάζπαζε ηνπ εληεξηθνχ βιελλνγφληνπ θξαγκνχ, αλνξεμία, δπζζξεςία θαη δπζαπνξξφθεζε. Σν ήπαξ ειαηηψλεηαη ζε κέγεζνο ιφγσ αηξνθίαο θαη ζηα πεξηππιαία δηαζηήκαηα ελαπνηίζεηαη ιίπνο. Λεηηνπξγηθά, πξννδεπηηθά κεηψλεηαη ε πξσηεηλνζχλζεζε θαη ηειηθά εγθαζίζηαηαη επαηηθή αλεπάξθεηα. ην αλνζνπνηεηηθφ ζχζηεκα ππάξρεη ειάηησζε ηνπ αξηζκνχ ησλ νιηθψλ Σ ιεκθνθπηηάξσλ. Σα βνεζεηηθά ιεκθνθχηηαξα ειαηηψλνληαη επίζεο, ελψ παξαηεξείηαη αχμεζε ησλ θαηαζηαιηηθψλ θαη θνληθψλ ιεκθνθπηηάξσλ. Σα πνιπκνξθνπχξελα εκθαλίδνπλ ειαηησκέλε ρεκεηνηαμία θαη θαγνθπηηαξηθή ηθαλφηεηα. 6

7 Απνηέιεζκα ησλ πην πάλσ κεηαβνιψλ είλαη ε αλεπαξθήο αλνζνινγηθή απάληεζε, θαη ε απμεκέλε εκθάληζε ινηκψμεσλ. Δπηπιένλ ε θαηάζηαζε επηδεηλψλεηαη απφ ηελ εθδήισζε δηαηαξαρψλ πνπ ζρεηίδνληαη κε κεκνλσκέλεο ειιείςεηο βηηακηλψλ θαη ηρλνζηνηρείσλ. Με ηελ εμέιημε απνηειεζκαηηθψλ κεζφδσλ δηαηξνθηθήο ππνζηήξημεο, πξνέθπςε ε αλάγθε γηα ηελ αλαγλψξηζε ππνζηηηζκέλσλ αζζελψλ θαη ηελ αλαγλψξηζε παξαγφλησλ θηλδχλνπ γηα ηελ αλάπηπμε ππνζξεςίαο θαηά ηε δηάξθεηα κηαο αζζέλεηαο. Γεληθά ε θαθή ζξέςε αλαπηχζζεηαη σο απνηέιεζκα αζηηίαο ή ζπζηεκαηηθήο θιεγκνλψδνπο θαηάζηαζεο. Οη νκάδεο πςεινχ θηλδχλνπ είλαη νη εμήο: 1. Φπρηαηξηθνί αζζελείο 2. Αζζελείο κε θαθνήζεηο λφζνπο 3. Οη αζζελείο κε ρξφληεο παζήζεηο, (ρξφληνη αλαπλεπζηηθνί αζζελείο, ρξφληνη λεθξνπαζείο, δηαβεηηθνί, θαη άηνκα κε νξζνπεδηθέο παζήζεηο) 4. Αζζελείο κε ζχλδξνκν δπζαπνξξφθεζεο ή ρξφληεο γαζηξεληεξηθέο παζήζεηο 5. Αιθννιηθνί, λαξθνκαλείο ή άιιεο πεξηζσξηαθέο νκάδεο 6. Σα ειηθησκέλα άηνκα ηα νπνία δνχλε κφλα 7. Οη έθεβνη νη νπνίνη δελ ζηηίδνληαη ζσζηά 8. Σα άηνκα ηα νπνία κπνξεί λα αλαπηχμνπλ θαθή ζξέςε εμαηηίαο κηαο λέαο κεηαβνιηθήο θαηάζηαζεο, φπσο είλαη ε εγθπκνλνχζα έθεβε, ν πνιπηξαπκαηίαο ή εγθαπκαηίαο θαη ν άξξσζηνο κε πξφζθαηε δηάγλσζε θαξθίλνπ. Ζ δηαηξνθηθή θξνληίδα είλαη ζπρλά αλεπαξθήο εμαηηίαο ηεο ζχγρπζεο ζηελ θαηαλνκή ησλ επζπλψλ έιιεηςε παηδείαο θαη αλεπαξθή θξηηήξηα γηα ηε δηάγλσζε θαη ζεξαπεία ηεο ππνζξεςίαο 7

8 ειιείςεηο ησλ κνλάδσλ πγείαο ζηελ αληηκεηψπηζε δηαηξνθηθψλ πξνβιεκάησλ Έρεη απνδεηρζεί φηη ην 30% ησλ λνζειεπνκέλσλ ζε παζνινγηθέο θαη ρεηξνπξγηθέο θιηληθέο πάζρεη απφ θάπνηνπ βαζκνχ ππνζξεςία. Ζ πξσηετληθή θαη ζεξκηδηθή ππνζξεςία νδεγεί ζηαδηαθά ζε απψιεηα κπηθήο κάδαο, απψιεηα βάξνπο, αδπλακία, απάζεηα θαη κεηαβνιηθέο δηαηαξαρέο πνπ επηπξνζηίζεληαη ζε νπνηαδήπνηε ππνθείκελε λφζν. Παξάιιεια παξαηεξνχληαη νξκνληθέο δηαηαξαρέο, δηαηαξαρέο ηνπ αλνζνινγηθνχ θαη αλαπλεπζηηθνχ ζπζηήκαηνο, ηεο πξσηετληθήο θαηαλνκήο θαη ηεο επνχισζεο ησλ ηξαπκάησλ. 8

9 ΜΖΥΑΝΗΜΟΗ ΤΠΟΘΡΔΦΗΑ ΣΖΝ ΑΘΔΝΔΗΑ Γηα ηνλ ζρεδηαζκφ ηεο δηαηξνθηθήο παξέκβαζεο ζε αζζελείο είλαη απαξαίηεην λα αμηνινγείηαη εθ ησλ πξνηέξσλ ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίνλ ε ζπγθεθξηκέλε αζζέλεηα επεξεάδεη ηνλ ζπγθεθξηκέλν αζζελή. Oη ππεχζπλνη κεραληζκνί ππνζξεςίαο θαηά ηε λφζν είλαη νη εμήο: ππνιεηπφκελε πξφζιεςε απψιεηεο δπζαπνξξφθεζε ππεξκεηαβνιηζκφο θαη ε ζπκκεηνρή ηνπ θαζελφο απφ απηνχο ζα πξέπεη λα αλαιχεηαη ζε θάζε πεξίπησζε. Α. ΤΠΟΛΔΗΠΟΜΔΝΖ ΠΡΟΛΖΦΖ Καηά ηε δηάξθεηα ηεο λφζνπ, ε πξφζιεςε ηεο ηξνθήο είλαη δπλαηφλ λα επεξεάδεηαη είηε απφ ππνθεηκεληθνχο είηε απφ αληηθεηκεληθνχο παξάγνληεο. Χο ππνθεηκεληθνί αλαθέξνληαη εθείλνη νη νπνίνη εθθξάδνληαη απφ ηνλ αζζελή αιιά δελ είλαη δπλαηφλ νχηε λα πηζηνπνηεζνχλ αληηθεηκεληθά νχηε θαη λα κεηξεζνχλ. Αληηθεηκεληθνί είλαη εθείλνη πνπ εθδειψλνληαη κε αλαγλσξίζηκα θιηληθά ζεκεία ή είλαη δπλαηφλ λα εθθξαζηνχλ πνζνηηθά. ΤΠΟΚΔΗΜΔΝΗΚΟΗ ΠΑΡΑΓΟΝΣΔ ΑΝΟΡΔΞΗΑ ΤΜΠΣΧΜΑΣΑ ΑΝΣΗΚΔΗΜΔΝΗΚΟΗ ΠΑΡΑΓΟΝΣΔ ΤΜΠΣΧΜΑΣΑ ΠΟΤ ΤΝΟΓΔΤΟΝΣΑΗ ΑΠΟ ΚΛΗΝΗΚΑ ΔΤΡΖΜΑΣΑ ΑΓΤΝΑΜΗΑ ΠΡΟΛΖΦΖ-ΜΑΖΖ ΗΑΣΡΟΓΔΝΔΗ ΠΑΡΑΓΟΝΣΔ 9

10 ΑΝΟΡΔΞΗΑ Ννζήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε έληνλε ή παξαηεηακέλε θιεγκνλψδε θαηάζηαζε ή κε λενπιάζκαηα ζπλνδεχνληαη απφ έληνλε αλνξεμία. Ο κεραληζκφο ηεο ζπζρέηηζεο απηήο δελ είλαη επαθξηβψο γλσζηφο θαη αξρηθά εξκελεχηεθε σο πξνζηαηεπηηθφο κεραληζκφο γηα ηνλ νπνίνλ ππήξμαλ θαη αλάινγεο παξνηκίεο («ηάηζε ζην θξχν, λήζηεπε ζηνλ ππξεηφ»). Γελ απνθιείεηαη κάιηζηα ε αλσηέξσ αξρή λα παξακέλεη ελ ηζρχ αιιά ε παξάηαζε ηεο θαηάζηαζεο, θαη ν ζπλδπαζκφο κε άιιεο αηηίεο (ππεξθαηαβνιηζκφο, δπζαπνξξφθεζε) λα είλαη εθείλα πνπ επηβαξχλνπλ ηελ δηαηξνθηθή θαηάζηαζε ηνπ αζζελή. Ζ επηθξαηέζηεξε εξκελεία ηνπ θαηλνκέλνπ είλαη ε ζπζρέηηζε κε απηνχο θαζ απηνχο ηνπο κεζνιαβεηέο ηεο θιεγκνλήο (ηληεξιεπθίλεο θαη ΣΝF). ε άιιεο πεξηπηψζεηο πξνεμάξρνπλ θαηλφκελα άξλεζεο ιήςεο ηξνθήο θαη ζε άιιεο θαηλφκελα πξψηκνπ θνξεζκνχ. ηηο πεξηπηψζεηο αλνξεμίαο δελ έρνπκε εγθαηάζηαζε κνληέινπ αζηηίαο, αιιά εγθαζίζηαηαη πξννδεπηηθά θαρεμία. Υαξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα είλαη ε λενπιαζκαηηθή θαρεμία, ε θαρεμία πνπ ζπλνδεχεη ην ΑIDS, ε θαξδηνγελήο θαρεμία. Παξφιν πνπ ππάξρνπλ θιίκαθεο γηα ηε κέηξεζε ηεο φξεμεο σο ππνθεηκεληθήο αίζζεζεο (Visual analogue scales) εληνχηνηο δελ ππάξρεη ηξφπνο λα εθθξαζηεί ε αλνξεμία κε αμηφπηζην ηξφπν δηα κέζνπ ησλ κεηξήζεσλ απηψλ. Απφ ηελ ψξα πνπ ε αλνξεμία ηεο λφζνπ (disease related anorexia) ζπλδέζεθε κε ηελ ππνζξεςία θαη ηελ αχμεζε ηεο λνζεξφηεηαο & ζλεηφηεηαο, φιεο νη παξεκβάζεηο δηαηξνθηθέο θαη θαξκαθεπηηθέο- είλαη δηθαηνινγεκέλεο πξνθεηκέλνπ λα παξαθακθζεί θαη λα επηηεπρζεί αλάηαμε ηεο θαρεμίαο. ΤΜΠΣΧΜΑΣΟΛΟΓΗΑ Αλεμάξηεηα απφ ηελ αλνξεμία, ή θαη ζε ζπλδπαζκφ κε απηήλ, ζπκπησκαηνινγία αθαζφξηζηε πνπ δελ ζπλνδεχεηαη απφ αληίζηνηρα θιηληθά επξήκαηα είλαη δπλαηφλ λα επεξεάδεη ηελ πξφζιεςε ηεο ηξνθήο. Υαξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα ηέηνησλ ζπκπησκάησλ είλαη ε λαπηία, ην αίζζεκα πιεξφηεηαο ή θφξηνπ, νη δηαηαξαρέο γεχζεο πνπ ζρεηίδνληαη κε δηαηαξαρέο ηεο κεηαβνιηθήο νκνηφζηαζεο (νπξαηκία). Μία άιιε θαηεγνξία ζπκπησκάησλ είλαη εθείλε πνπ αληηζηνηρεί ζε θιηληθά επξήκαηα π.ρ δηαηαξαρέο γεχζεο πνπ ζρεηίδνληαη κε γισζζίηηδα, 10

11 δπζθαγίεο πνπ ζρεηίδνληαη κε νηζνθαγίηηδεο, λενπιάζκαηα ή θαη λεπξνινγηθέο δηαηαξαρέο, θνηιηαθά άιγε θαηά ηελ ζίηηζε πνπ ζρεηίδνληαη κε θιεγκνλή ή απνθξαθηηθά θαηλφκελα έκεηνη δηάξξνηεο ΑΓΤΝΑΜΗΑ ΠΡΟΛΖΦΖ- ΜΑΖΖ Ζ αδπλακία πξφζιεςεο ηεο ηξνθήο είλαη δπλαηφλ λ απνηειεί κείδνλ πξφβιεκα ζε επξχ θάζκα θαηαζηάζεσλ. Αζζελείο ζε θσκαηψδε θαηάζηαζε «κε θξαληνπξνζσπηθή θάθσζε «κε λεπξνινγηθέο δηαηαξαρέο πνπ δπζρεξαίλνπλ ηελ ρξήζε ησλ κειψλ ή ηελ θαηάπνζε «κε αλεπάξθεηα αλψηεξνπ πεπηηθνχ ζσιήλα (λενγλά κε αηξεζίεο, ελήιηθνη κε λεφπιαζκα νηζνθάγνπ ) «ππεξήιηθεο κε πξνβιήκαηα νδνληνζηνηρίαο. Ζ αλαγλψξηζε ηνπ παξάγνληα απηνχ έρεη ζεκαζία γηα ηελ αμηνιφγεζε ηνπ αζζελνχο σο πςεινχ θηλδχλνπ γηα ππνζξεςία θαζψο θαη γηα ηνλ ζρεδηαζκφ ηεο δηαηξνθηθήο παξέκβαζεο, ψζηε απηή λα είλαη απνηειεζκαηηθή γηα ηνλ ζπγθεθξηκέλν αζζελή. ΗΑΣΡΟΓΔΝΔΗ ΠΑΡΑΓΟΝΣΔ ηελ θαζεκεξηλή άζθεζε ηεο ηαηξηθήο πξάμεο είλαη ζχλεζεο θαηλφκελν λα ππνεθηηκψληαη ή θαη λα παξακεινχληαη νη παξάγνληεο πνπ έρνπλ ζρέζε κε ηελ πξφζιεςε ηξνθήο, σο δεπηεξεχνληεο. Οη πην ζπλεζηζκέλνη ηαηξνγελείο παξάγνληεο είλαη : Οδεγίεο γηα παξαηεηακέλε λεζηεία αλεπαξθήο αμηνιφγεζε θαη αληηκεηψπηζε άιισλ παξαγφλησλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ειαηησκέλε πξφζιεςε ηξνθήο αλεπαξθήο αμηνιφγεζε απσιεηψλ αλεπαξθήο αμηνιφγεζε θαη αληηκεηψπηζε ησλ θαηαβνιηθψλ θαηλνκέλσλ ρνξήγεζε θαξκάθσλ πνπ παξεκβαίλνπλ ζηελ ζξέςε 11

12 Σν θαηλφκελν απηφ αληαλαθιάηαη κε ζαθήλεηα ζηα πςειά πνζνζηά ππνζξεςίαο πνπ παξαηεξνχληαη ζε λνζειεπφκελνπο αζζελείο φισλ ησλ εηδηθνηήησλ. Β. ΓΤΑΠΟΡΡΟΦΖΖ Ζ δπζαπνξξφθεζε ησλ ζξεπηηθψλ ζπζηαηηθψλ ηεο ηξνθήο είλαη ζρεηηθά ζπαληφηεξε αηηία ππνζξεςίαο θαη αθνξά θπξίσο αζζελείο κε πξνζβνιή ηνπ πεπηηθνχ ζπζηήκαηνο, είηε πξσηνπαζψο, είηε δεπηεξνπαζψο (φπσο ζηελ πεξίπησζε αλνζναλεπάξθεηαο). Δίλαη δπλαηφλ λα ζρεηίδεηαη κε: εληεξηθή αλεπάξθεηα παγθξεαηηθή αλεπάξθεηα ρνιφζηαζε ε βαξηέο πεξηπηψζεηο νδεγεί ζε εγθαηάζηαζε κεηαβνιηθνχ κνληέινπ λεζηείαο. Καηά ηνλ ζρεδηαζκφ ηεο δηαηξνθηθήο παξέκβαζεο νη επηινγέο ζ αληαπνθξίλνληαη ηφζν ζηηο βξαρππξφζεζκεο αλάγθεο ηνπ αζζελνχο (γεληθεπκέλε ππνζξεςία, κεκνλσκέλεο δηαηξνθηθέο ειιείςεηο) φζν θαη ζηηο καθξνπξφζεζκεο, αλάινγα κε ην αίηην ηεο δπζαπνξξφθεζεο. Γ. ΑΠΧΛΔΗΔ Οξηζκέλεο παζνινγηθέο θαηαζηάζεηο ραξαθηεξίδνληαη απφ απψιεηα ζξεπηηθψλ ζπζηαηηθψλ, δειαδή απνβνιή ηνπο απφ ηνπο λεθξνχο ή ην έληεξν αθνχ απηά έρνπλ πξψηα απνξξνθεζεί θαη εηζέιζεη ζηελ θπθινθνξία. ε πνιιέο πεξηπηψζεηο κάιηζηα ε απψιεηα αθνξά ζπζηαηηθά πνπ απνβάιινληαη κε ηε κνξθή ηζηψλ(αίκα). Απηφ ζπκβαίλεη θπξίσο φηαλ : 1. ππάξρεη απψιεηα αίκαηνο, απψιεηα πξσηεΐλεο απφ ην έληεξν ή απφ εγθαπκαηηθέο επηθάλεηεο, 2. ππέξβαζε ηνπ λεθξηθνχ νπδνχ πρ ζηελ πεξίπησζε ηνπ αξχζκηζηνπ ζαθραξψδε δηαβήηε ηα επίπεδα ηεο γιπθφδεο νξνχ ππεξβαίλνπλ ην λεθξηθφ νπδφ θαη ε γιπθφδε απνβάιιεηαη απφ ηνπο λεθξνχο. Δμ αηηίαο ηεο απψιεηαο ν αζζελήο νδεγείηαη ζε εγθαηάζηαζε κνληέινπ αζηηίαο. πλήζσο πθίζηαηαη ζπλδπαζκφο κνληέινπ αζηηίαο θαη ζπζηεκαηηθήο θιεγκνλψδνπο απάληεζεο, αλάινγα κε ηελ ππνθείκελε λφζν. 12

13 ηηο πεξηπηψζεηο απσιεηψλ ε επηβάξπλζε ηνπ νξγαληζκνχ ζε δηαηξνθηθφ επίπεδν πξνέξρεηαη ηφζν απφ ηελ απψιεηα ζξεπηηθψλ ζπζηαηηθψλ φζν θαη απφ ηελ έκκεζε απψιεηα ελέξγεηαο πνπ ζα απαηηεζεί γηα ηελ εθ λένπ ζχλζεζε ησλ απσιεζζέλησλ ηζηψλ (ζχλζεζε πξσηεηλψλ). ηηο πεξηπηψζεηο απηέο ε δηαηξνθηθή αληηκεηψπηζε ζρεδηάδεηαη σο ππνζηεξηθηηθή αγσγή, παξάιιεια κε ηε θαξκαθεπηηθή αγσγή, πνπ έρεη σο ζηφρν λα πεξηνξίζεη ηελ αηηία ηεο απψιεηαο (ηλζνπιίλε γηα λα ειαηησζνχλ ηα επίπεδα γιπθφδεο, αληηθιεγκνλψδε ή αληηβηνηηθά ζηελ πεξίπησζε θιεγκνλήο ηνπ εληέξνπ). Γ.ΤΠΔΡΜΔΣΑΒΟΛΗΜΟ ε πνιιέο πεξηπηψζεηο αζζελψλ, παξά ηε ρνξήγεζε ζεξκίδσλ θαη ζξεπηηθψλ ζπζηαηηθψλ κεηά απφ ππνινγηζκφ ησλ εκεξήζησλ αλαγθψλ, παξνπζηάδεηαη αξλεηηθφ ηζνδχγην ελέξγεηαο θαη πξσηεΐλεο κε ηειηθφ απνηέιεζκα ηελ βαζκηαία απψιεηα άιηπεο κάδαο. Ζ επηπιένλ δαπάλε ελέξγεηαο ζηηο πεξηπηψζεηο απηέο απνδίδεηαη ζε αιιαγέο ηνπ κεηαβνιηθνχ ξπζκνχ πνπ ππαγνξεχνληαη απφ ηε λφζν, κέζσ λεπξννξκνληθψλ δηαβηβαζηψλ πνπ θηλεηνπνηνχλ κεραληζκνχο ππεξθαηαβνιηζκνχ αξρηθά, πξνθεηκέλνπ λα θαιπθζνχλ έθηαθηεο αλάγθεο ηνπ νξγαληζκνχ, θαη αλαβνιηζκνχ ζηε ζπλέρεηα. ε κεξηθέο πεξηπηψζεηο (AIDS, θαξθίλνο, ζνβαξφο ηξαπκαηηζκφο, ζνβαξφ έγθαπκα) ε δηαθνξά είλαη δπλαηφλ λα αλέξρεηαη κέρξη θαη ζην 60% ηνπ ΒΜ. ηηο πεξηπηψζεηο απηέο ν πξνζδηνξηζκφο ζπγθεθξηκέλσλ βηνρεκηθψλ παξακέηξσλ απνηππψλεη ζπγθεθξηκέλν κεηαβνιηθφ κνληέιν (κνληέιν stress). AΛΛΟΗ ΣΡΟΠΟΗ ΜΔ ΣΟΤ ΟΠΟΗΟΤ Ζ ΝΟΟ ΔΠΖΡΔΑΕΔΗ ΣΖΝ ΓΗΑΣΡΟΦΖ Δθηφο απφ ηελ επίδξαζε ζην ελεξγεηαθφ ηζνδχγην, ε λφζνο είλαη δπλαηφλ λα επεξεάδεη ηελ δηαηξνθή ηνπ αζζελνχο κέζσ ηεο αλαηξνπήο πνπ πξνθαιεί ζε βαζηθνχο νκνηνζηαηηθνχο κεραληζκνχο. Δίλαη ινηπφλ δπλαηφλ λα νδεγεί ζε : δηαθνξνπνίεζε ηεο ρξεζηκνπνίεζεο ησλ ελεξγεηαθψλ ππνζηξσκάησλ (π.ρ ζαθρ. δηαβήηεο, κεηαβνιηθφ κνληέιν λεζηείαο) 13

14 αδπλακία δηαρείξηζεο θαη απνβνιήο ηειηθψλ κεηαβνιηθψλ πξντφλησλ πνπ είλαη ηνμηθά (επαηηθή αλεπάξθεηα, λεθξηθή αλεπάξθεηα ) αδπλακία δηαηήξεζεο ηζνδπγίνπ λεξνχ-ειεθηξνιπηψλ (αθπδάησζε, λεθξηθή αλεπάξθεηα, κεηαβνιηθφ κνληέιν ζηξεο) αιιειεπηδξάζεηο θαξκάθσλ ζξεπηηθψλ ζπζηαηηθψλ ηηο πεξηπηψζεηο απηέο απαηηείηαη ζρνιαζηηθή αμηνιφγεζε ηεο θαηάζηαζεο θαη ζρεδηαζκφο δηαηξνθηθήο παξέκβαζεο ηέηνηνο, ψζηε λα παξαθάκπηνληαη ή λα εμνπδεηεξψλνληαη ηα παξαπάλσ πξνβιήκαηα θαη λα επηηξέπεηαη ε δηαηξνθηθή θάιπςε ηνπ αζζελνχο. ΜΔΣΑΒΟΛΗΚΑ ΜΟΝΣΔΛΑ ΠΟΤ ΥΔΣΗΕΟΝΣΑΗ ΜΔ ΤΠΟΘΡΔΦΗΑ Ζ θαθή ζξέςε είλαη απνηέιεζκα αζηηίαο/ εκηαζηηίαο, ή ζπζηεκαηηθήο θιεγκνλώδνπο απάληεζεο, φπσο ζε ζνβαξφ ηξαχκα, έγθαπκα, ινηκψμεηο, παγθξεαηίηηδα ή θαη ζε ζπλδπαζκφ απηψλ ζην ρξφλν. ΜΔΣΑΒΟΛΗΚΟ ΜΟΝΣΔΛΟ ΑΗΣΗΑ Αζηηία ή εκηαζηηία ζπκβαίλεη όηαλ ε πξόζιεςε ζεξκίδσλ είλαη αλεπαξθήο γηα ηηο αλάγθεο ηνπ νξγαληζκνύ θαη δελ ππάξρεη ελεξγόο νμεία πάζεζε. Γεληθά είλαη κηα παζνινγηθή θαηάζηαζε θαιά αλεθηή γηα ηνλ νξγαληζκφ γηα δηάζηεκα εκεξψλ ή θαη εβδνκάδσλ. Ο νξγαληζκφο πξνζαξκφδεηαη κε νξκνληθέο αιιαγέο γηα λα θαιχςεη ηηο ελεξγεηαθέο ηνπ αλάγθεο, ρξεζηκνπνηψληαο ηα απνζέκαηα γιπθνγφλνπ (πεξίπνπ 1200 kcal γηα ελήιηθν άηνκν 70 kg), ηα απνζέκαηα ιίπνπο (πεξίπνπ kcal) θαη ζε κηθξφηεξν βαζκφ ηε κπτθή ζθειεηηθή κάδα (πεξίπνπ kcal). Γηαηεξεί φκσο ηελ πξσηεΐλε ζηνπο ηζηνχο ησλ ζπιάρλσλ, πνπ είλαη απαξαίηεηε γηα ηε ιεηηνπξγία ηνπ ζψκαηνο, θαη απαξαίηεηε γηα ηελ επηβίσζε. Δάλ ε αζηηία/ εκηαζηηία είλαη ζνβαξνχ βαζκνχ θαη/ή παξαηαζεί ρξνληθά, εκθαλίδεηαη θαρεμία (καξαζκφο) κε απψιεηα ηεο ζθειεηηθήο κπτθήο κάδαο θαη ηνπ ιηπψδνπο ηζηνχ ηνπ ζψκαηνο, θαζψο θαη ζεκαληηθή κείσζε ηνπ ζσκαηηθνχ βάξνπο. 14

15 ΜΔΣΑΒΟΛΗΚΟ ΜΟΝΣΔΛΟ ΤΣΖΜΑΣΗΚΖ ΦΛΔΓΜΟΝΧΓΟΤ ΑΠΑΝΣΖΖ πζηεκαηηθή θιεγκνλψδεο απάληεζε εθιχεηαη ζε ζνβαξφ ηξαχκα, έγθαπκα, παγθξεαηίηηδα θαη ινηκψμεηο. Σα θαηλφκελα πνπ ζρεηίδνληαη κε ζπζηεκαηηθή θιεγκνλψδε απάληεζε ζπλνςίδνληαη ζηα εμήο: αχμεζε ησλ ελεξγεηαθψλ αλαγθψλ εξεκίαο απμεκέλε παξαγσγή γιπθφδεο κε δπζθνιία ρξεζηκνπνίεζήο ηεο, πνπ νδεγεί ζηελ αλάπηπμε παξνδηθνχ ζαθραξψδνπο δηαβήηε απμεκέλε ιηπφιπζε κεησκέλε απνβνιή λεξνχ θαη Na απμεκέλε απνδφκεζε ηεο ζθειεηηθήο κπτθήο θαη ζπιαρληθήο πξσηεΐλεο κε παξάιιειε αχμεζε ηεο επαηηθήο πξσηετλνζχλζεζεο γηα ηελ παξαγσγή πξσηετλψλ νμείαο θάζεο απαξαίηεησλ γηα ηελ επηβίσζε ηνπ αηφκνπ ζηηο θαηαζηάζεηο νμείαο θαη ζνβαξήο λφζεζεο. Δμάληιεζε ηεο αξγηλίλεο ε νπνία θάησ απφ ηηο ζπλζήθεο απηέο γίλεηαη απαξαίηεην ακηλνμχ. Ζ γιπθνλενγέλεζε είλαη απμεκέλε θαη νμείδσζε ηεο γιπθφδεο ειάρηζηε. Απηφ ζε ζπλδπαζκφ κε αληίζηαζε ζηελ ηλζνπιίλε νδεγνχλ ζε κε αλνρή ζηε γιπθφδε θαη κπνξεί λα ρξεηαζηεί ρνξήγεζε ηλζνπιίλεο. Οη κεηαβνιέο ζην κεηαβνιηζκφ ησλ ιηπψλ είλαη πην ζπάληεο. Ζ ιηπφιπζε θαη ε νμείδσζε είλαη απμεκέλεο αιιά ε απνκάθξπλζε ιηπηδίσλ απφ ην αίκα είλαη κεησκέλε κε απνηέιεζκα λα δεκηνπξγείηαη ππεξιηπηδαηκία θαη ππεξηξηγιπθεξηδαηκία. Λφγσ ηεο απμεκέλεο θαηαλάισζεο θαη εμάληιεζεο ησλ ακηλνμέσλ ηνπ νξνχ αίκαηνο επέξρεηαη πξσηεφιπζε ηνπ ζθειεηηθνχ κπ θαη απειεπζέξσζε ησλ ακηλνμέσλ ηνπ γηα λα ρξεζηκεχζνπλ σο δνκηθέο κνλάδεο ζηηο πξσηείλεο νμείαο θάζεο. Απηφ έρεη σο απνηέιεζκα ηε κείσζε ακηλνμέσλ, απμεκέλε νπξία, απμεκέλε απψιεηα αδψηνπ (>30γξ./κέξα) θαη κπηθήο κάδαο. Σα ακηλνμέα πνπ ζρεηίδνληαη κε γιπθνλενγέλεζε φπσο αιαλίλε, ζξενλίλε, ζεξίλε είλαη ηδηαίηεξα κεησκέλα. Ζ ζπγθέληξσζε ηεο γινπηακίλεο κπνξεί λα πέζεη ζην 50% ηνπ θπζηνινγηθνχ. Απηέο νη κεηαβνιέο ζην κεηαβνιηζκφ ησλ πξσηεηλψλ θαζηζηνχλ απαξαίηεηε ηε εμσγελή ρνξήγεζε δηαιπκάησλ ακηλνμέσλ γηα λα 15

16 κεησζεί ε απψιεηα κπηθήο κάδαο. Σν ηειηθφ απνηέιεζκα είλαη αξλεηηθφ ηζνδχγην αδψηνπ, αξλεηηθφ ελεξγεηαθφ ηζνδχγην εμαηηίαο ηεο απμεκέλεο ελεξγεηαθήο δαπάλεο, αλάινγα κε ην βαζκφ θαη ηε δηάξθεηα δξάζεο ηνπ αηηίνπ. Όηαλ ην αίηην πνπ πξνθάιεζε ηε ζπζηεκαηηθή θιεγκνλψδε απάληεζε δελ κπνξεί λα εμνπδεηεξσζεί, ή έλα λέν δξα, ε ζπζηεκαηηθή θιεγκνλψδεο απάληεζε παξαηείλεηαη ρξνληθά θαη ε απψιεηα ηεο πνιχηηκεο πξσηεΐλεο πξνθαιεί δπζιεηηνπξγία ησλ νξγάλσλ ζπλνδεπφκελε απφ κεγάιε λνζεξφηεηα θαη ζλεηφηεηα. 16

17 ΘΔΡΑΠΔΗΑ ΜΔ ΦΑΡΜΑΚΑ ΚΑΗ ΓΗΑΣΡΟΦΖ ΑΛΛΖΛΔΠΗΓΡΑΔΗ ΒΑΗΚΔ ΔΝΝΟΗΔ Φαξκαθνθηλεηηθή είλαη ε κειέηε ηεο απνξξφθεζεο, ηεο θαηαλνκήο θαη ηνπ κεηαβνιηζκνχ ησλ θαξκάθσλ. Απνξξόθεζε είλαη ε δηαδηθαζία εθείλε κε ηελ νπνία ην θάξκαθν πξνσζείηαη απφ ηνλ ηφπν ηεο ρνξήγεζεο πξνο ηε ζπζηεκαηηθή θπθινθνξία Καηαλνκή: είλαη ε κεηαθίλεζε ηνπ θαξκάθνπ ζηνπο δηαθφξνπο ηζηνχο ηνπ ζψκαηνο Mεηαβνιηζκόο είλαη ε δηαδηθαζία κε ηελ νπνία ην θάξκαθν κεηαβάιιεηαη ρεκηθά κε ηελ δξάζε ησλ ελδχκσλ (ζπλήζσο ζην ήπαξ). Ο κεηαβνιίηεο είλαη δπλαηφλ λα έρεη ηελ ίδηα, ή ειαηησκέλε, ή απμεκέλε δξαζηηθφηεηα ζε ζρέζε κε ηελ αξρηθή νπζία. Απέθθξηζε είλαη ε δηαδηθαζία κε ηελ νπνία ην θάξκαθν απνκαθξχλεηαη απφ ηνλ νξγαληζκφ (θπξίσο κέζσ ησλ λεθξψλ). Δίλαη επθνιφηεξν λα θαηαλνεζνχλ νη αιιειεπηδξάζεηο αλ ζθεθηνχκε φηη ηα ζξεπηηθά ζπζηαηηθά σο κεκνλσκέλεο νπζίεο αθνινπζνχλ παξφκνηα πνξεία κέζα ζηνλ νξγαληζκφ (θηλεηηθή ζξεπηηθψλ ζπζηαηηθψλ) θαη κε ηελ έλλνηα απηή έλα κεγάιν κέξνο ησλ αιιειεπηδξάζεσλ είλαη ζέκα αληαγσληζκνχ ζε θνηλή κεηαβνιηθή πνξεία. Πνιινί αζζελείο βξίζθνληαη ζε απμεκέλν θίλδπλν αιιειεπηδξάζεσλ ιφγσ: θαηαλάισζεο πνιιψλ θαξκάθσλ ηαπηφρξνλα ρξφληαο ρξήζεο θαξκάθσλ θαθήο θαηάζηαζεο ζξέςεο αθξαίσλ ειηθηψλ (παηδηαηξηθνί αζζελείο, ππεξήιηθεο) απμεκέλσλο δηαηξνθηθψλ αλαγθψλ Κιηληθέο επηπηψζεηο ησλ αιιειεπηδξάζεσλ είλαη δπλαηφλ λα εκθαληζηνχλ κε ηελ κνξθή: 17

18 θαθήο απνξξφθεζεο ηνπ θαξκάθνπ κε απνηέιεζκα λα κελ επηηπγράλνληαη ζηαζεξά ζεξαπεπηηθά επίπεδα απμεκέλσλ επηπέδσλ θαξκάθνπ κε απνηέιεζκα ηνμηθφηεηα θαη αλεπηζχκεηεο αληηδξάζεηο δηαηξνθηθψλ αλεπαξθεηψλ ζπλεπεία ιήςεο θαξκάθσλ πξνβιεκάησλ θαηά ηελ ζξεπηηθή ππνζηήξημε κε εληεξηθή ζίηηζε ή κε ηελ παξεληεξηθή δηαηξνθή Ζ θξνληίδα ηνπ αζζελή επηβάιιεη ηε γλψζε ηφζν ηεο επίδξαζεο ησλ θαξκάθσλ επί ηεο δηαηξνθήο φζν θαη ηεο δηαηξνθήο επί ησλ θαξκάθσλ. Ζ γλψζε απηή ζηελ πξάμε ζα κεηαθξαζηεί σο: επηινγή ή απνθπγή ζπγθεθξηκέλσλ ηξνθίκσλ ρνξήγεζε ζπγθεθξηκέλσλ δηαηξνθηθψλ ζπκπιεξσκάησλ επηινγή ηεο ψξαο ιήςεο ηνπ θαξκάθνπ ζε ζρέζε κε ηελ ηξνθή έιεγρνο δηαηξνθηθήο ζπκβαηφηεηαο κε ηα δηαιχκαηα εληεξηθήο θαη παξεληεξηθήο δηαηξνθήο Οη απινί απηνί ρεηξηζκνί δίλνπλ ηελ δπλαηφηεηα ηεο εμαζθάιηζεο ηνπ κέγηζηνπ ζεξαπεπηηθνχ νθέινπο θαη ηεο απνθπγήο αλεπηζχκεησλ επηδξάζεσλ. 18

19 ΔΠΗΓΡΑΔΗ ΣΧΝ ΦΑΡΜΑΚΧΝ ΣΖΝ ΚΗΝΖΣΗΚΖ ΣΧΝ ΘΡΔΠΣΗΚΧΝ ΟΤΗΧΝ α) Δπίδξαζε ησλ θαξκάθσλ ζηελ απνξξόθεζε ησλ ζξεπηηθώλ ζπζηαηηθώλ Γεκηνπξγία ζπκπιφθσλ πνπ παξεκπνδίδνπλ ηελ νκαιή απνξξφθεζε ηνπ ζξεπηηθνχ ζπζηαηηθνχ, ηνπ θαξκάθνπ ή θαη ησλ δχν. Πρ ην αληηβηνηηθφ Ciprofloxacin δεκηνπξγεί ζχκπινθα κε ηα δηζζελή θαηηφληα Ca, Mg, Fe, Zn, ε ρνιεζηπξακίλε θαη ην παξαθηλέιαην ζπλδένληαη κε ηηο ιηπνδηαιπηέο βηηακίλεο θαη ηηο νδεγνχλ ζε απνβνιή. κεηαβνιή ηεο γαζηξηθήο νμχηεηαο πνπ νδεγεί ζε παξεκπφδηζε ηεο απνξξφθεζεο πρ ηεο βηη Β 12 πνπ ρξεηάδεηαη φμηλν γαζηξηθφ πεξηβάιινλ. βιάβε ηνπ εληεξηθνχ βιελλνγφλνπ φπσο ζπκβαίλεη πρ κε ηελ ρνξήγεζε θπηηαξνζηαηηθψλ αληηλενπιαζκαηηθψλ θαξκάθσλ. β) Δπίδξαζε ησλ θαξκάθσλ ζηνλ κεηαβνιηζκό ησλ ζξεπηηθώλ ζπζηαηηθώλ Αχμεζε ηνπ κεηαβνιηζκνχ ψζηε λα πξνθαιείηαη έιιεηςε ζξεπηηθνχ ζπζηαηηθνχ πρ ηα αληηεπηιεπηηθά δηθαηλπιπδαληντλε απμάλνπλ ηνλ κεηαβνιηζκφ θαη δεκηνπξγνχλ ζπλζήθεο έιιεηςεο θπιιηθνχ νμένο θαη βηηακηλψλ D θαη Κ. Αληαγσληζηηθή δξάζε σο πξνο ηηο βηηακίλεο. Πρ ην αληηθπκαηηθφ θάξκαθν ηζνληαδίδε αλαζηέιιεη ηελ κεηαηξνπή ηεο ππξηδνμίλεο (Β6) ζηελ ελεξγφ κνξθή ηεο θαη απηφ είλαη δπλαηφλ λα νδεγήζεη ζε αλεπάξθεηα θαη πεξηθεξηθή λεπξνπάζεηα εθηφο θαη αλ ρνξεγεζεί βηηακίλε Β6 κε κνξθή θαξκθαθεπηηθνχ ζθεπάζκαηνο. γ) Δπίδξαζε ησλ θαξκάθσλ ζηελ απέθθξηζε ησλ ζξεπηηθώλ ζπζηαηηθώλ Απψιεηα ζξεπηηθψλ ζπζηαηηθψλ κέζσ αχμεζεο ηεο απνβνιήο ειεθηξνιπηψλ. Πρ. ην δηνπξεηηθφ θνπξνζεκίδε (θαη γεληθφηεξα ηα δηνπξεηηθά) είλαη δπλαηφλ λα νδεγήζνπλ ζε απψιεηα ειεθξνιπηψλ Na, K, Cl, Mg, Ca. Διάηησζε ηεο απνβνιήο ζξεπηηθψλ ζπζηαηηθψλ. Πρ ηα ζεηαδηδηθά δηνπξεηηθά νδεγνχλ ζε απψιεηα γεληθά ησλ ειεθηξνιπηψλ αιιά νδεγεί θαη ζε απψιεηα Ca απφ ηα νχξα. 19

20 ΔΠΗΓΡΑΔΗ ΣΧΝ ΦΑΡΜΑΚΧΝ ΣΖΝ ΠΡΟΛΖΦΖ ΣΡΟΦΖ ΚΑΗ ΣΖΝ ΚΑΣΑΣΑΖ ΘΡΔΦΖ Γηάθνξεο παζήζεηο θαη ηα θάξκαθα πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ αληηκεηψπηζή ηνπο κπνξείλα πξνθαιέζνπλ α) ζηνκαηίηηδεο, γισζζίηηδεο, ηεξεδόλα, πνπ δεκηνπξγνχληαη απφ: επίδξαζε ηνπ θαξκάθνπ ζηελ παξαγσγή ζηέινπ, μεξόηεηα ζηόκαηνο. Πρ ηα ηξηθπθιηθά αληηθαηαζιηπηηθά (ακηηξππηηιίλε) πξνθαινχλ μεξφηεηα ηνπ ζηφκαηνο θαηαζηξνθή ηεο ρισξίδαο (κπθεηηαζηθή ζηνκαηίηηδα) Πρ αγσγή κε αληηβηνηηθά επξέσο θάζκαηνο θαηαζηξνθή ηνπ βιελλνγόλνπ. Πρ αγσγή κε αληηλενπιαζκαηηθά θπηηαξνζηαηηθά β) επίδξαζε ζηε γεύζε Απέθθξηζε ηνπ θαξκάθνπ κέζσ ηνπ ζηέινπ. Πρ ην αληηβηνηηθφ θιαξηζξνκπθίλε εηζέξρεηαη ζηνπο ζηεινγφλνπο αδέλεο θαη θαζψο εθθξίλεηαη κε ηνλ ζίειν πξνθαιεί πηθξή γεχζε Γπζγεπζία. Πρ ην αληηβηνηηθφ κεηξνληδαδφιε πξνθαιεί κεηαιιηθή γεχζε γ) Δπίδξαζε ζην πεπηηθό πκπηώκαηα από εξεζηζκό ηνπ γαζηξηθνύ βιελλνγόλνπ. Πρ ηα Με ζηεξνεηδή αληηθιεγκνλψδε (αζπηξίλε, Naprozin) πξνθαινχλ εξεζηζκφ ηνπ γαζηξηθνχ βιελλνγφλνπ επίδξαζε ζηνλ πεξηζηαιηηζκό. Πρ αληηρνιηλεξγηθά θάξκαθα (αληηςπρσζηθά, αληηθαηαζιηπηηθά, αληηηζηακηληθά) επηβξαδχλνπλ ηνλ πεξηζηαιηηζκφ θαη πξνθαινχλ δπζθνηιηφηεηα θαηαζηξνθή ηεο εληεξηθήο ρισξίδαο απφ αληηβηνηηθά επξέσο θάζκαηνο δ) Δπίδξαζε ζηελ όξεμε Σα θάξκαθα είλαη δπλαηφλ θαηά πεξίπησζε λ αλαζηείινπλ ή λα δηεγείξνπλ ηελ φξεμε. ειάηησζε ηεο όξεμεο: Πρ αληηθαηαζιηπηηθά φπσο ε θινπνεμηηίλε πξνθαινχλ αλνξεμία θαη απψιεηα βάξνπο αύμεζε ηεο όξεμεο: Πρ ηα ηξηθπθιηθά αληηθαηαζιηπηηθά θαη ηα πεξηζζφηεξα αληηςπρσζηθά απμάλνπλ ηελ φξεμε θαη νδεγνχλ ζε αχμεζε βάξνπο 20

21 ΔΠΗΓΡΑΖ ΣΖ ΣΡΟΦΖ ΚΑΗ ΣΧΝ ΘΡΔΠΣΗΚΧΝ ΤΣΑΣΗΚΧΝ ΣΖΝ ΚΗΝΖΣΗΚΖ ΣΧΝ ΦΑΡΜΑΚΧΝ α) Δπίδξαζε ηεο ηξνθήο θαη ησλ ζξεπηηθώλ ζπζηαηηθώλ ζηελ απνξξόθεζε ησλ θαξκάθσλ Ζ παξνπζία ηξνθήο ζην ζηνκάρη είλαη δπλαηόλ λα κεηώζεη ηνλ ξπζκό θαη ηελ έθηαζε ηεο απνξξόθεζεο ηνπ θαξκάθνπ. Πρ ην αληηνζηενπνξσηηθφ θάξκαθν αιελδξνλάηε δελ απνξξνθάηαη φηαλ ιακβάλεηαη καδί κε γεχκα θαη ε δξάζε ηνπ ειαηηψλεηαη θαηά 60% φηαλ ιακβάλεηαη καδί κε θαθέ ή ρπκφ, δίαηηα πινχζηα ζε θπηηθέο ίλεο ειαηηψλεη ηελ απνξξφθεζε ησλ ηξηθπθιηθψλ αληηθαηαζιηπηηθψλ. Αληίζεηα ζε νξηζκέλεο πεξηπηώζεηο ε παξνπζία ηεο ηξνθήο ζην ζηνκάρη κπνξεί λ απμήζεη ηελ απνξξόθεζε θάπνησλ θαξκάθσλ. Πρ ε απνξξφθεζε ηνπ αληηβηνηηθνχ θεθνπξνμίκε είλαη ζεκαληηθά πςειφηεξε φηαλ ζπλρνξεγείηαη κε ηξνθή. β) Δπίδξαζε ηεο ηξνθήο θαη ησλ ζξεπηηθώλ ζπζηαηηθώλ ζηελ θαηαλνκή ησλ θαξκάθσλ Μηα ζεκαληηθή ειάηησζε ηεο ιεπθσκαηίλεο (αιβνπκίλεο) κπνξεί λ απμήζεη ηα επίπεδα θπθινθνξνύληνο θαξκάθνπ γηα θάξκαθα πνπ έρνπλ πςειό δείθηε ζύλδεζεο κε ιεπθσκαηίλεο. Πρ επί ππνιεπθσκαηηλαηκίαο (<3g/dL) είλαη δηαζέζηκεο ιηγφηεξεο ζέζεηο ζχλδεζεο γηα θάξκαθα φπσο ε θαηλπιπδαληνψλε θαη ε βαξθαξίλε πνπ ζπλδένληαη κε ιεπθσκαηίλε. Δπνκέλσο θπθινθνξεί πςειφηεξν ειεχζεξν θιάζκα ηνπο κε απνηέιεζκα λ απμάλεηαη ε δξαζηηθφηεηα ηνπ θαξκάθνπ. Απηφ κπνξεί λα νδεγήζεη ζε ηνμηθφηεηα. γ) Δπίδξαζε ηεο ηξνθήο θαη ησλ ζξεπηηθώλ ζπζηαηηθώλ ζηνλ κεηαβνιηζκό ησλ θαξκάθσλ Ζ ηξνθή κπνξεί λα ηξνπνπνηήζεη ηνλ επαηηθό κεηαβνιηζκό κεξηθώλ θαξκάθσλ Πρ ηαπηφρξνλε ιήςε ηξνθήο θαη πξνπξαλνιφιεο ειαηηψλεη ηνλ κεηαβνιηζκφ ηεο πξνπξαλνιφιεο κε απνηέιεζκα λα παξαηεξνχληαη πςειφηεξα επίπεδα ηνπ 21

22 θαξκάθνπ, ην γθξέηπθξνπη αλαζηέιιεη ηνλ κεηαβνιηζκφ ησλ αληηππεξιηπηδαηκηθψλ θαξκάθσλ (αλαζηνιέίο ηνπ ελδχκνπ αλαγσγάζε ηνπ HMG CoA) κε απνηέιεζκα λα παξαηεξνχληαη πςειά επίπεδα ηνπ θαξκάθνπ ζηε θπθινθνξία. δ) Δπίδξαζε ηεο ηξνθήο θαη ησλ ζξεπηηθώλ ζπζηαηηθώλ ζηελ απνβνιή ησλ θαξκάθσλ Ζ ηξνθή ή ηα επηκέξνπο ζξεπηηθά ζπζηαηηθά είλαη δπλαηόλ λα κεηαβάιινπλ ηελ λεθξηθή απέθθξηζε ησλ θαξκάθσλ Πρ ην ιίζην θαη ην λάηξην αληαγσλίδνληαη ζην λεθξφ γηα ζσιελαξηαθή επαλαξξφθεζε. Πξφζιεςε πςειήο πνζφηεηαο Ναηξίνπ νδεγεί ζε απέθθξηζε πεξηζζφηεξνπ Ληζίνπ, αληίζεηα ρακειή πξφζιεςε λαηξίνπ ζα νδεγήζεη ζε θαηαθξάηεζε ιηζίνπ θαη πςειά επίπεδα ζην αίκα. Αύμεζε ηεο δξάζεο ΣΡΟΠΟΠΟΗΖΖ ΣΖ ΓΡΑΖ ΣΧΝ ΦΑΡΜΑΚΧΝ Σξνθέο θαη ζπληεξεηηθά είλαη δπλαηόλ λα έρνπλ θαξκαθνινγηθή δξάζε παξόκνηα κ εθείλε ηνπ θαξκάθνπ θαη θαζώο αζξνίδεηαη ε δξάζε ηνπο επηηαρύλνπλ ηελ εθδήισζε ηνμηθόηεηαο ηνπ θαξκάθνπ. Πρ. ιήςε κεγάισλ πνζνηήησλ θαθεΐλεο κπνξεί λα επηηείλεη ηηο αλεπηζχκεηεο αληηδξάζεηο ηεο ζενθπιιίλεο (λεπξηθφηεηα, ηξφκν, αυπλία). Ζ ηπξακίλε ηεο ηξνθήο ζε ζπλέξγηα κε αλαζηνιείο ηεο Μνλνακηλννμεηδάζεο (ΜΑΟ) κπνξεί λα πξνθαιέζεη ππεξηαζηθή θξίζε. Αληαγσληζκόο ηεο δξάζεο 1. Θξεπηηθά ζπζηαηηθά είλαη δπλαηόλ λ αληαγσλίδνληαη κεξηθώο ηε δξάζε θαξκάθσλ. 2. Δίλαη δπλαηόλ λα εκθαληζζεί θαη πιήξεο αθύξσζε ηεο δξάζεο ησλ θαξκάθσλ. 22

23 ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΓΗΑΣΡΟΦΗΚΖ ΚΑΣΑΣΑΖ Οξηζκνί Αμηνιόγεζε Γηαηξνθηθήο Καηάζηαζεο: Ο πξνζδηνξηζκφο ηεο Γηαηξνθηθήο Καηάζηαζεο ελφο αηφκνπ κέζσ ηεο αλάιπζεο ηνπ ηαηξηθνχ, δηαηξνθηθνχ, θαη θνηλσληθννηθνλνκηθνχ ηζηνξηθνχ, ησλ αλζξσπνκεηξηθψλ δεδνκέλσλ θαη ησλ αιιειεπηδξάζεσλ κεηαμχ θαξκάθσλ θαη ζξεπηηθψλ ζπζηαηηθψλ. Γηαηξνθηθή θαηάζηαζε: Ζ θαηάζηαζε ηνπ ζψκαηνο σο απνηέιεζκα ηεο πξφζιεςεο θαη ηεο αμηνπνίεζεο ησλ ζξεπηηθψλ ζπζηαηηθψλ. Δθθξάδεη ηνλ βαζκφ ζηνλ νπνίν νη θπζηνινγηθέο αλάγθεο γηα ζξεπηηθά ζπζηαηηθά θαιχπηνληαη. Ηδεώδεο δηαηξνθηθή θαηάζηαζε: Ηζνξξνπία κεηαμχ δηαηξνθηθψλ απαηηήζεσλ θαη πξφζιεςεο. Οξηαθή δηαηξνθηθή θαηάζηαζε: Υακειά απνζέκαηα θάπνησλ ζξεπηηθψλ ζπζηαηηθψλ, αιιά ρσξίο θιηληθά ζεκεία αλάινγσλ επηπηψζεσλ ζηελ πγεία. Γηαηξνθηθή αληζνξξνπία: Πξνβιήκαηα πγείαο πνπ πξνθχπηνπλ απφ αλεπαξθή ή ππεξβνιηθή πξφζιεςε ελφο ζξεπηηθνχ ζπζηαηηθνχ ζε ζρέζε κε θάπνην άιιν. Μεκνλσκέλεο δηαηξνθηθέο ειιείςεηο: πξνθχπηνπλ απφ αλεπαξθή πξφζιεςε θάπνηνπ ή θάπνησλ ζξεπηηθψλ ζπζηαηηθψλ, κε ή ρσξίο θιηληθά ζεκεία αλάινγσλ επηπηψζεσλ ζηελ πγεία (απνηεινχλ ππνζχλνιν ησλ δηαηξνθηθψλ αληζνξξνπηψλ). Χο θαθή ζξέςε (malnutrition) νξίδεηαη θάζε δηαηαξαρή ηεο ζξεπηηθήο θαηάζηαζεο ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ κεκνλσκέλσλ δηαηξνθηθψλ ειιείςεσλ, ησλ κεηαβνιηθψλ δηαηαξαρψλ θαη ηεο ππεξζξεςίαο. Ζ δηαηξνθηθή αμηνιφγεζε πεξηιακβάλεη δχν ζηάδηα: α) ηελ αμηνιόγεζε δηαινγήο (screening) γηα απιή εληφπηζε αηφκσλ κε ππνζξεςία ή ζε θίλδπλν γηα ππνζξεςία. Δθφζνλ αληρλεπηεί δηαηξνθηθφο θίλδπλνο ζα πξέπεη λα γίλεη πην ιεπηνκεξήο δηαηξνθηθή αμηνιφγεζε. β) ηελ πιήξε δηαηξνθηθή αμηνιφγεζε πνπ απνηειεί ιεπηνκεξή εμέηαζε ησλ κεηαβνιηθψλ, δηαηξνθηθψλ, θαη ιεηηνπξγηθψλ κεηαβιεηψλ. Δίλαη πεξηζζφηεξν ρξνλνβφξα δηαδηθαζία πνπ νδεγεί ζε έλα θαηάιιειν δηαηξνθηθφ πιάλν θξνληίδαο, ζην νπνίν ζα ιακβάλνληαη ππφςε νη δηαηξνθηθέο απαηηήζεηο, πηζαλέο επηπινθέο, ηδηαηηεξφηεηεο θαη ε αλάγθε εθαξκνγήο ηερλεηήο ζίηηζεο. Βαζίδεηαη ζε έλα πιήξεο ηζηνξηθφ, ζηα αλζξσπνκεηξηθά δεδνκέλα, ηε θπζηθή εμέηαζε θαη ηηο εξγαζηεξηαθέο εμεηάζεηο. Γηα ηνλ λνζειεπφκελν αζζελή πξέπεη ε δηαηξνθηθή αμηνιφγεζε δηαινγήο πξέπεη λα εθαξκφδεηαη ζε φινπο ηνπο αζζελείο θαηά ηελ εηζαγσγή ηνπο ζην λνζνθνκείν. Παξαθνινύζεζε θαη απνηειεζκαηηθόηεηα 23

24 Ζ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ πιάλνπ θξνληίδαο πξέπεη λα παξαθνινπζείηαη κε θαζνξηζκέλεο κεηξήζεηο, θαηαγξαθέο θαη παξαηεξήζεηο, θαη λα γίλνληαη εάλ είλαη αλαγθαίν δηαθνξνπνηήζεηο ζηνπο αξρηθνχο ζηφρνπο θαη ηελ δηαηξνθηθή ζεξαπεία. Δπηθνηλσλία Σα απνηειέζκαηα ηεο δηαηξνθηθήο αμηνιφγεζεο δηαινγήο, ηεο πιήξνπο δηαηξνθηθήο αμηνιφγεζεο θαη ησλ δηαηξνθηθψλ πιάλσλ ζα πξέπεη λα γλσζηνπνηνχληαη απφ ηνλ δηαηηνιφγν, ζηνπο άιινπο επαγγεικαηίεο πγείαο πνπ αζρνινχληαη κε ηελ θιηληθή θξνληίδα ηνπ αζζελή. Δπαλεθηίκεζε Αλ απηή ε δηαδηθαζία γίλεη κε ζπζηεκαηηθφ ηξφπν, ζα επηηξέςεη ηελ επαιήζεπζε ησλ απνηειεζκάησλ θαη ηελ κειινληηθή αλάπηπμε πνιηηηθψλ θαη απνθάζεσλ. 24

25 ΓΗΑΣΡΟΦΗΚΖ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΓΗΑΛΟΓΖ (SCREENING) Ζ δηαδηθαζία ηεο δηαηξνθηθήο δηαινγήο εληνπίδεη αζζελείο ζε δηαηξνθηθφ θίλδπλν ζχκθσλα κε ηηο απαληήζεηο ηνπο ζε κηα ζεηξά απφ απιέο εξσηήζεηο ζρεηηθά κε ηε γεληθή θαηάζηαζε ηεο πγείαο ηνπο, ηηο δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο, ηελ απψιεηα βάξνπο, ζσκαηηθά ζπκπηψκαηα, ιεηηνπξγηθή ηθαλφηεηα θαη θνηλσληθνχο παξάγνληεο. Δίλαη κηα απιή ζχληνκε δηαδηθαζία ε νπνία ζπλδπάδεη ζσκαηνκεηξηθέο κεηξήζεηο φπσο ην χςνο θαη ην βάξνο, πξφζθαηεο αιιαγέο ζην βάξνο ζψκαηνο, ηαηξηθφ ηζηνξηθφ, θιηληθή εμέηαζε θαη θιηληθή θξίζε ψζηε λα ιεθζεί κηα απφθαζε ζρεηηθά κε ηελ δηαηξνθηθή θαηάζηαζε ηνπ αζζελνχο. Ζ δηαηξνθηθή δηαινγή πξαγκαηνπνηείηαη ζηνπο αζζελείο ακέζσο, ή κέζα ζηηο πξψηεο 24 ψξεο ηεο εηζαγσγήο ηνπο ζην λνζνθνκείν. Tα βαζηθά ζηνηρεία ηεο δηαηξνθηθήο δηαινγήο, κπνξνχλ λα δηεθπεξαησζνχλ απφ εμεηαζηέο πνιιψλ εηδηθνηήησλ ή κφλν απφ έλαλ. Οη δηαηηνιφγνη ζπρλά είλαη νη πην έκπεηξνη ζηελ δηαηξνθηθή δηαινγή. Πνιχ ζπρλά ηελ επζχλε ηεο δηαηξνθηθήο δηαινγήο επσκίδνληαη νη λνζειεπηέο πνπ ζπιιέγνπλ βαζηθέο πιεξνθνξίεο απφ ηνπο αζζελείο πνπ βξίζθνληαη ζην λνζνθνκείν. Σα απνηειέζκαηα απηήο ηεο αξρηθήο δηαηξνθηθήο δηαινγήο κπνξνχλ λα θαζνξίζνπλ ηελ αλάγθε γηα κηα πην ιεπηνκεξή αμηνιφγεζε ή λα ζέζνπλ πξνηεξαηφηεηεο γηα άκεζε παξέκβαζε ζε αζζελείο κε κεγαιχηεξε αλάγθε γηα δηαηξνθηθή ππνζηήξημε. ΓΗΑΦΟΡΔ ΓΗΑΣΡΟΦΗΚΖ ΓΗΑΛΟΓΖ ΚΑΗ ΠΛΖΡOY ΓΗΑΣΡΟΦΗΚΖ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΓΗΑΣΡΟΦΗΚΖ ΓΗΑΛΟΓΖ Άκεζε Διάρηζηεο κεηξήζεηο Υακειφ θφζηνο πιινγή ζπλνπηηθψλ πιεξνθνξηψλ Γηελεξγείηαη θπξίσο απφ γηαηξνχο θαη λνζνθφκεο. Οη δηαηξνθνιφγνη θαζνδεγνχλ θαη ππνζηεξίδνπλ ηε δηαηξνθηθή δηαινγή. θνπφο είλαη λα αληρλεπζνχλ κειινληηθά δηαηξνθηθά πξνβιήκαηα ΓΗΑΣΡΟΦΗΚΖ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ (Πιήξεο) Απαηηεί ρξφλν Υξεηάδνληαη πεξηζζφηεξεο κεηξήζεηο Διάρηζηα πην δαπαλεξή πιιέγεη ιεπηνκεξείο πιεξνθνξίεο Απαηηνχληαη νη ηθαλφηεηεο δηαηξνθνιφγνπ Μπνξεί λα απνηειέζεη απάληεζε ζε πξφβιεκα πνπ δηαπηζηψζεθε κε δηαηξνθηθή δηαινγή Σα δηαηξνθηθά εξγαιεία ζρεδηάζηεθαλ γηα λα εληνπίδνπλ πξσηετληθφ θαη ελεξγεηαθφ ππνζηηηζκφ θαη/ή λα πξνβιέπνπλ εάλ ν ππνζηηηζκφο είλαη πηζαλφ λα αλαπηπρζεί ή είλαη 25

26 πηζαλφ λα ρεηξνηεξέςεη ζην κέιινλ. Γη απηφ ηα δηαηξνθηθά εξγαιεία ελζαξθψλνπλ ηηο αθφινπζεο ηέζζεξηο θχξηεο αξρέο: 1. Πνηα είλαη ε παξνχζα δηαηξνθηθή θαηάζηαζε; Οη κεηξήζεηο χςνπο θαη βάξνπο επηηξέπνπλ ηνλ ππνινγηζκφ ηνπ ΒΜΗ (Body Mass Index), ν νπνίνο είλαη ιηγφηεξν ρξήζηκνο γηα ηα παηδηά, ηνπο εθήβνπο θαη ηνπο ειηθησκέλνπο απφ φηη γηα ηνπο ελήιηθεο. 2. Δίλαη ζηαζεξή ε δηαηξνθηθή θαηάζηαζε; Ζ πιεξνθνξία γηα πξφζθαηε απψιεηα βάξνπο απνθηάηαη απφ ην ηζηνξηθφ ηνπ αζζελνχο, ή αθφκε θαιχηεξα απφ πξνεγνχκελεο κεηξήζεηο πνπ βξίζθνληαη ζε ηαηξηθά αξρεία. Αλεπηζχκεηε απψιεηα βάξνπο κεγαιχηεξε απφ 5% ζε 3 κήλεο, ζεσξείηαη ζπλήζσο ζεκαληηθή. 3) Θα ρεηξνηεξέςεη ε δηαηξνθηθή θαηάζηαζε; Θα πξέπεη λα δηαπηζησζεί εάλ ε πξφζιεςε ηξνθήο έρεη κεησζεί, κέρξη θαη ηε ζηηγκή πνπ γίλεηαη ε δηαινγή. Αλ φλησο έρεη κεησζεί, ηφηε ζα πξέπεη λα γίλεη γλσζηφ ην πφζν έρεη κεησζεί θαη ην ρξνληθφ δηάζηεκα πνπ ζπκβαίλεη απηφ. Κάηη ηέηνην κπνξεί λα γίλεη γλσζηφ κε θαηάιιειεο εξσηήζεηο ζηνπο αζζελείο ζην λνζνθνκείν, ή κε εκεξνιφγην θαηαγξαθήο ηεο πξφζιεςεο ηξνθήο. ε πεξίπησζε πνπ νη εκεξήζηα δηαηξνθηθή πξφζιεςε ηνπ αζζελνχο είλαη ιηγφηεξε απφ ηηο απαηηήζεηο ηνπ, ηφηε επηπιένλ απψιεηα βάξνπο είλαη πηζαλή. 4) Ο ηχπνο ηεο αζζέλεηαο κπνξεί λα επηδεηλψζεη ηελ δηαηξνθηθή θαηάζηαζε; Δθηφο απφ ηελ απψιεηα φξεμεο, ε αζζέλεηα ίζσο απμήζεη ηηο δηαηξνθηθέο απαηηήζεηο εμαηηίαο ηνπ κεηαβνιηθνχ ζηξεο (π.ρ. ζνβαξή ρεηξνπξγηθή επέκβαζε, ζήςε, πνιιαπιά ηξαχκαηα). Σν κεηαβνιηθφ ζηξεο ζπκβάιιεη έηζη, ζηελ θαθή δηαηξνθηθή θαηάζηαζε. Οη παξάκεηξνη 1-3 πξέπεη λα πεξηιακβάλνληαη ζε φια ηα εξγαιεία δηαινγήο, ελψ ή παξάκεηξνο 4 είλαη πεξηζζφηεξν ρξήζηκε γηα ην λνζνθνκείν. Γηα θάζε παξάκεηξν ζα πξέπεη λα ππάξρεη μερσξηζηή βαζκνινγία, κε ζθνπφ ηνλ θαζνξηζκφ ηνπ βαζκνχ θηλδχλνπ θαη ηελ άκεζε παξέκβαζε. Γηεζλείο νξγαληζκνί δηαηξνθήο θαη αλαγλσξηζκέλνη νξγαληζκνί πγείαο, ζπκθσλνχλ πσο ε δηαηξνθηθή δηαινγή είλαη ζεκαληηθή γηα λα αλαγλσξίζεη αζζελείο πνπ ρξεηάδνληαη πεξαηηέξσ δηαηξνθηθή αμηνιφγεζε, κε ζθνπφ λα θαζνξηζηεί θαηάιιειε δηαηξνθηθή παξέκβαζε. Σα δηάθνξα εξγαιεία δηαινγήο πνπ ππάξρνπλ δηαθέξνπλ ζηα θξηηήξηα πνπ ρξεζηκνπνηνχλ, έρνπλ δηαθνξεηηθφ ζχζηεκα βαζκνιφγεζεο, πξαγκαηνπνηνχληαη απφ εμεηαζηέο δηαθνξεηηθήο εηδηθφηεηαο θαη δηαθέξνπλ ζην βαζκφ απνδνρήο ηνπο γηα πξαθηηθή εθαξκνγή ζηελ θιηληθή θξνληίδα. 26

27 ΥΡΖΖ ΣΧΝ ΔΡΓΑΛΔΗΧΝ ΓΗΑΣΡΟΦΗΚΖ ΓΗΑΛΟΓΖ Ζ ρξήζε δηαηξνθηθψλ εξγαιείσλ επηβάιιεηαη ζε λένπο αζζελείο ζε ρεηξνπξγηθέο κνλάδεο, ζε ειηθησκέλνπο 75 εηψλ θαη άλσ, παξάιιεια κε ηηο εηήζηεο γεληθέο εμεηάζεηο ηνπο, ζε εχαίζζεηεο νκάδεο πιεζπζκνχ κε αλάγθε γηα θιηληθή θξνληίδα (π.ρ ειηθησκέλνη, θησρνί θαη θνηλσληθά πεξηζσξηνπνηεκέλνη, άλζξσπνη κε ζνβαξέο αζζέλεηεο θαη αλαπεξίεο). Σν ίδην δηαηξνθηθφ εξγαιείν πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηε δηαινγή αζζελψλ ζε θίλδπλν γηα ππνζηηηζκφ, αθφκε θαη κεηά ηε κεηαθνξά ηνπο ζε άιιε κνλάδα πγείαο. Γηαηξνθηθφ εξγαιείν δηαινγήο πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζπζηεκαηηθά γηα αζζελείο πνπ εηζάγνληαη ζε λνζνθνκεία θαη ηδξχκαηα. Όινη νη αζζελείο ακέζσο κεηά ηελ εηζαγσγή ηνπο ζην λνζνθνκείν ζα πξέπεη λα πθίζηαληαη δηαηξνθηθή δηαινγή απφ έλαλ επαγγεικαηία πγείαο. Οη αζζελείο ησλ εμσηεξηθψλ ηαηξείσλ ζα πξέπεη επίζεο λα ειέγρνληαη, ζην πξψην ξαληεβνχ ηνπο κε ην γηαηξφ. Ζ δηαινγή ζα πξέπεη λα επαλαιακβάλεηαη αλάινγα κε ηε θιηληθή θαηάζηαζε ησλ αζζελψλ θαη ηελ νξγάλσζε ηεο κνλάδαο πγείαο. Γηα ηνπο λνζειεπφκελνπο αζζελείο, ε δηαινγή ζα πξέπεη λα επαλαιακβάλεηαη ζε εβδνκαδηαία βάζε θαη γηα ηνπο αζζελείο ησλ εμσηεξηθψλ ηαηξείσλ, φπνηε πξνθχπηεη αλεζπρία ζε θιηληθφ επίπεδν. Όζεο νκάδεο αζζελψλ ραξαθηεξίδνληαη σο ρακεινχ θηλδχλνπ, κπνξνχλ λα εμαηξνχληαη απφ ηε δηαδηθαζία ηεο αμηνιφγεζεο. Οη απνθάζεηο γηα ηελ εμαίξεζε απηψλ ησλ νκάδσλ, νθείινπλ λα αθνινπζνχλ κηα εηδηθή δηαδηθαζία.. Πνιιά εξγαιεία δηαινγήο (πρ ην ΜΝΑ) πεξηιακβάλνπλ έλα πιάλν δξάζεο. Γηα παξάδεηγκα αλαθέξνπλ ηε δηαηξνθηθή αμηνιφγεζε απφ έλα δηαηξνθνιφγν, φηαλ ην εξγαιείν δηαινγήο δηαπηζηψζεη ππνζηηηζκφ ή πςειφ θίλδπλν απηνχ. ηε ζπλέρεηα ν δηαηξνθνιφγνο παξαθνινπζεί θαη ειέγρεη ηε δηαηξνθηθή πξφζιεςε θαη ηε θαηάζηαζε βάξνπο ηνπ αζζελνχο. Μεξηθά εξγαιεία δηαινγήο είλαη ηδαληθά γηα επαλέιεγρν θαη ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ παξαθνινχζεζε ηεο πνξείαο ησλ αζζελψλ. Πάληα πξέπεη λα ιακβάλεηαη ππφςε πσο ε δηαηξνθηθή θαηάζηαζε ηνπ αζζελνχο κπνξεί λα ρεηξνηεξέςεη θαη γη απηφ ην ιφγν ρξεηάδεηαη λέα δηαινγή, αθφκε θαη φηαλ ν αζζελήο θαίλεηαη θαιά ζηηηζκέλνο. ΣΑ ΖΜΑΝΣΗΚΟΣΔΡΑ ΔΡΓΑΛΔΗΑ ΓΗΑΣΡΟΦΗΚΖ ΓΗΑΛΟΓΖ Αξθεηά εξγαιεία δηαηξνθηθήο δηαινγήο πνπ αλαθέξνληαη ζηε βηβιηνγξαθία, έρνπλ δνθηκαζηεί γηα ηελ εγθπξφηεηά ηνπο ζε δηάθνξα θέληξα πγείαο θαη ζε δηάθνξνπο 27

28 πιεζπζκνχο αζζελψλ. Απηά ηα εξγαιεία δηαηξνθηθήο δηαινγήο είλαη ε SGA (Subjective Global Assessment), ην MUST (Malnutrition Universal Screening Tool), ην Mini Nutritional Assessment (ΜΝΑ) θαη ην NRS 2002 (Nutrition Risk Screening 2002). Σα δηαηξνθηθά εξγαιεία πνπ κειεηήζεθαλ πεξηζζφηεξν είλαη ην ΜΝΑ θαη ην ΜUST. Παξαθάησ αλαιχνληαη ηα ζεκαληηθφηεξα δηαηξνθηθά εξγαιεία. SGA (Subjective Global Assessment) θαη PG-SGA (Scored Patient Generated Subjective Global Assessment) Ζ SGA εθαξκφζηεθε ζε δηάθνξνπο πιεζπζκνχο αζζελψλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ ρεηξνπξγεκέλσλ θαη ησλ αζζελψλ κε θαξθίλν. Έρεη απνδεηρζεί πσο ε SGA έρεη πεξηζζφηεξε επαηζζεζία θαη εμεηδίθεπζε απφ παξαδνζηαθέο κεηξήζεηο δηαηξνθηθήο αμηνιφγεζεο φπσο είλαη ε αιβνπκίλε ηνπ νξνχ. Απνηειεί αθφκε θαη ζήκεξα ηε πην αμηφπηζηε θαη επαξθή κέζνδν αμηνιφγεζεο. H SGA απνηειείηαη απφ ην ηζηνξηθφ ηνπ αζζελνχο θαη ιακβάλεη ππφςε: -Μέηξεζε βάξνπο ζψκαηνο, αλεπηζχκεηε απψιεηα βάξνπο θαη ρξνληθή πεξίνδν απηήο ηεο απψιεηαο. -Γηαηξνθηθή πξφζιεςε κεησκέλε ή απμεκέλε, πνηφηεηα δηαηξνθήο, δηάξθεηα. -Γαζηξεληεξηθά ζπκπηψκαηα γηα πεξηζζφηεξεο απφ δχν εβδνκάδεο: λαπηία, έκεηνο, δηάξξνηα, αλνξεμία. -Λεηηνπξγηθή ηθαλφηεηα: θπζηνινγηθή ιεηηνπξγία ή φρη, αθξσηεξηαζκφο ή θιηλήξεο θαηάζηαζε. -Σχπνο θαη θαηάζηαζε αζζέλεηαο: βαζκφο ζηξεο, κεηαβνιηθέο απαηηήζεηο. -Φπζηθή/θιηληθή εμέηαζε πνπ ζρεηίδεηαη κε ηε δηαηξνθή. Ζ εμέηαζε απηή ιακβάλεη ππφςε παξακέηξνπο φπσο απψιεηα ππνδφξηνπ ιίπνπο θαη ηελ κείσζε ηεο κπηθήο κάδαο, ηελ χπαξμε νηδήκαηνο ή αζθίηε. Ζ βαζκνινγία ηεο δηαηξνθηθήο θαηάζηαζεο ηνπ αζζελνχο είλαη ππνθεηκεληθή, φπσο θαλεξψλεη θαη ην φλνκά ηεο (Subjective) θαη βαζίδεηαη ζηε ζθαηξηθή εηθφλα ηεο ζξέςεο, φπσο εθείλε πεξηγξάθεηαη απφ ην ζχλνιν ησλ παξακέηξσλ ηεο κεζφδνπ. Α = well nourished, θαιά ζηηηζκέλνο. B = moderately nourished, or at risk, κέηξηα ζηηηζκέλνο ή ζε θίλδπλν γηα ππνζηηηζκό. C = severely malnourished, ζνβαξά ππνζηηηζκέλνο. Σα πιενλεθηήκαηα ηεο ρξήζεο ηεο SGA πεξηιακβάλνπλ ην γεγνλφο νηη είλαη απνηειεζκαηηθή, θζελή σο κέζνδνο θαη έρεη ηεθκεξησζεί ζε δηαθνξεηηθνχο πιεζπζκνχο 28

29 αζζελψλ. Δπηπιένλ, κπνξεί λα αμηνινγήζεη αζζελείο πνπ βξίζθνληαη ζε θίλδπλν γηα ππνζηηηζκφ ή άηνκα πνπ ε δηαηξνθηθή ηνπο θαηάζηαζε βξίζθεηαη ζηα φξηα απηνχ. MUST (Malnutrition Universal Screening Tool) Σν MUST δεκηνπξγήζεθε απφ κηα νκάδα επαγγεικαηηψλ πγείαο θαη αζζελψλ γηα ηνλ εληνπηζκφ ηνπ ππνζηηηζκνχ (πξσηετλν-ελεξγεηαθφο ππνζηηηζκφο), αιιά θαη ηεο παρπζαξθίαο ζε ελήιηθεο δηαθνξεηηθψλ ειηθηψλ, ζε δηάθνξα θέληξα πγείαο. Αμηνιφγεζε γηα ειιείςεηο ή ππεξβνιηθέο ηηκέο ζε κηθξνζξεπηηθά ζπζηαηηθά δελ κπνξεί λα γίλεη κε ην MUST. Απηφ ην δηαηξνθηθφ εξγαιείν παξέρεη ζεσξεηηθά θαη πξαθηηθά έλα γεληθφ πιάλν γηα ηνλ εληνπηζκφ θαη ηελ αληηκεηψπηζε θιηληθψλ θαηαζηάζεσλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε δηαηξνθή θαη πξνθαινχληαη απφ ζσκαηηθά θαη ςπρνινγηθά πξνβιήκαηα. Σν MUST κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί ζε δηάθνξεο αζζέλεηεο φπσο νη δηαηξνθηθέο δηαηαξαρέο, ςπρηθά λνζήκαηα, ζνβαξέο αζζέλεηεο, δηαηαξαρέο ηεο ηζνξξνπίαο ησλ πγξψλ ηνπ ζψκαηνο, εγθπκνζχλε ή ζειαζκφ. Οη παξάκεηξνη πνπ εμεηάδνληαη κε ην MUST θαη ν ηξφπνο πνπ βαζκνινγνχληαη είλαη νη εμήο: 1) Ζ αμηνιφγεζε ηεο θαηάζηαζεο ζξέςεο κε ηε ρξήζε ηνπ δείθηε κάδαο ζψκαηνο (ΒΜΗ). Γηα ΒΜΗ =20.0 ε βαζκνινγία ηνπ αζζελνχο είλαη 0, γηα ΒΜΗ βαζκνινγείηαη κε 1 θαη γηα ΒΜΗ<18,5 κε 2. 2)Ζ αιιαγή ζην βάξνο. Γηα απψιεηα βάξνπο 5% ζε 3-6 κήλεο, ην ζθνξ ηνπ αζζελνχο είλαη 0. Γηα απψιεηα βάξνπο 5-10%, ην ζθνξ ηνπ είλαη 1 θαη γηα απψιεηα βάξνπο >10%, είλαη 2. 3)Ζ παξνπζία κηαο ζνβαξήο αζζέλεηαο πνπ έρεη σο απνηέιεζκα ηε λεζηεία γηα πεξηζζφηεξεο απφ 5 εκέξεο (ή πηζαλή λεζηεία γηα πεξηζζφηεξεο απφ 5 εκέξεο), βαζκνινγείηαη κε 2. Ζ θάζε κία απφ ηηο ηξεηο παξαπάλσ παξακέηξνπο κπνξεί λα επεξεάζεη ην θιηληθφ απνηέιεζκα. Σν δηαηξνθηθφ εξγαιείν θαηεγνξηνπνηεί ηνπο εμεηαδφκελνπο ηειηθά ζε ρακειφ θίλδπλν γηα ππνζηηηζκφ κε βαζκνινγία 0, ζπζηήλνληαο ζπλεζηζκέλε θιηληθή θξνληίδα. ε κέηξην θίλδπλν γηα ππνζηηηζκφ κε βαζκνινγία 1, ζπζηήλνληαο παξαθνινχζεζε ηεο πνξείαο ηνπ αζζελνχο θαη πςειφ θίλδπλν κε βαζκνινγία 2, φπνπ επηβάιιεηαη ζεξαπεία. ε πεξηπηψζεηο πνπ ην βάξνο θαη ην χςνο δελ κπνξνχλ λα κεηξεζνχλ, ρξεζηκνπνηνχληαη νη αλαθνξέο ηνπ αζζελή γηα ην βάξνο θαη ην χςνο ηνπ, ελαιιαθηηθέο κεηξήζεηο θαη ε θιηληθή θξίζε γηα ηνλ ππνινγηζκφ ηνπ ππνζηηηζκνχ, ηεο παρπζαξθίαο θαη ηνπ ζπλνιηθνχ θηλδχλνπ γηα ππνζηηηζκφ. 29

30 Σν MUST έρεη ηε δπλαηφηεηα λα πξνβιέςεη ηε πνξεία ηνπ αζζελνχο έρνληαο ζηνηρεία απφ ην παξειζφλ (ηζηνξηθφ αλεπηζχκεηεο απψιεηαο βάξνπο), ην παξφλ (ηξέρνπζα θαηάζηαζε βάξνπο ή ΒΜΗ) θαη λα ηα πξνεθηείλεη ζην κέιινλ (πηζαλά απνηειέζκαηα αζζέλεηαο). Αλαγλσξίδεη ηα παρχζαξθα άηνκα, παξέρεη θαζνδήγεζε ζηελ εξκελεία ησλ κεηξήζεσλ θαη πξνηείλεη θαηάιιεια πιάλα θξνληίδαο, ηα νπνία ηξνπνπνηνχληαη αλάινγα κε ηελ ηνπηθή πνιηηηθή θαη ηηο νηθνλνκηθέο δπλαηφηεηεο ηεο κνλάδαο πγείαο. To MUST έρεη ζπγθξηζεί γηα ηελ εγθπξφηεηα ηνπ κε πνηθηιία δηαηξνθηθψλ εξγαιείσλ. Πξνβιέπεη ηε δηάξθεηα παξακνλήο ζην λνζνθνκείν γηα θιηληθνχο αζζελείο, ειηθησκέλνπο, θαη αζζελείο κε νξζνπεδηθά πξνβιήκαηα. Έρεη ηε δπλαηφηεηα λα πξνβιέπεη ηε παξακνλή ζην λνζνθνκείν 2-4 θνξέο πεξηζζφηεξν ζηνπο αζζελείο κε πςειφ θίλδπλν ζε ζρέζε κε εθείλνπο ζε ρακειφ θίλδπλν. Πξνβιέπεη αθφκε ην πξννξηζκφ κεηά ηελ λνζειεία ηνπ αζζελνχο (π.ρ απφ ηνλ νξζνπεδηθφ ζάιακν ζε άιια λνζνθνκεία ή ζε άιια θέληξα θξνληίδαο). Σέινο, πξνβιέπεη ηε ζλεζηκφηεηα κεηά απφ έιεγρν ηεο ειηθίαο. ε επίπεδν θνηλφηεηαο, ην MUST πξνβιέπεη ηε ζπρλφηεηα ησλ εηζαγσγψλ ζην λνζνθνκείν θαη απνδεηθλχεη πσο ε θαηάιιειε δηαηξνθηθή παξέκβαζε βειηηψλεη ην απνηέιεζκα. Δθηφο απφ ηα παξαπάλσ πξνηεξήκαηα, ην MUST ζεσξείηαη αθξηβέο θαη αμηφπηζην. Έρεη πνιχ θαιή έσο άξηζηε επαιήζεπζε, φηαλ δηαθνξεηηθνί παξαηεξεηέο αμηνινγνχλ ηνπο ίδηνπο αζζελείο. Απνηειεί έλα δηαηξνθηθφ εξγαιείν αμηνιφγεζεο πνπ είλαη απιφ, γξήγνξν θαη απνδεθηφ απφ ηνπο εμεηαδφκελνπο θαη ηνπο εξγαδφκελνπο ζηνλ ηνκέα ηεο πγείαο. NRS 2002 (Nutrition Risk Screening 2002) Ο ζθνπφο ηνπ δηαηξνθηθνχ εξγαιείνπ NRS-2002 είλαη ν εληνπηζκφο ηνπ ππνζηηηζκνχ θαη ηνπ θηλδχλνπ γηα ηελ αλάπηπμε απηνχ, ζην λνζνθνκείν. Πεξηιακβάλεη ζηνηρεία ηνπ εξγαιείνπ MUST θαη επηπιένλ βαζκνινγεί ηε ζνβαξφηεηα κηαο αζζέλεηαο κε παξάκεηξν ηηο απμεκέλεο δηαηξνθηθέο απαηηήζεηο πνπ πξνθχπηνπλ εμαηηίαο ηεο. Γηα ηα ηκήκαηα ηνπ λνζνθνκείνπ κε ιίγνπο αζζελείο ζε δηαηξνθηθφ θίλδπλν, πξαγκαηνπνηείηαη κηα δηαδηθαζία πνπ πξνεγείηαη ηεο δηαηξνθηθήο δηαινγήο (αξρηθή δηαινγή) θαη πεξηιακβάλεη ηέζζεξηο εξσηήζεηο: 1. Δίλαη ν ΒΜΗ< 20.5; 2. Έραζε ν αζζελήο βάξνο ηνπο ηειεπηαίνπο 3 κήλεο; 3. Μεηψζεθε ε εκεξήζηα δηαηξνθηθή πξφζιεςε ηνπ αζζελνχο ηελ ηειεπηαία εβδνκάδα; 4. Δίλαη ν αζζελήο ζνβαξά άξξσζηνο; (π.ρ. ζε κνλάδα εληαηηθήο ζεξαπείαο) ε πεξίπησζε πνπ φιεο νη απαληήζεηο είλαη αξλεηηθέο, ν αζζελήο ζα πξέπεη λα ειέγρεηαη εβδνκαδηαίσο. Δάλ έρεη πξνγξακκαηηζηεί ρεηξνπξγείν γηα θάπνην αζζελή, ηφηε γηα λα απνθεπρζεί θίλδπλνο ππνζηηηζκνχ, ηφηε πξαγκαηνπνηείηαη έλα πξνιεπηηθφ 30

31 δηαηξνθηθφ ζρέδην. Με έζησ θαη κία ζεηηθή απάληεζε ζηηο παξαπάλσ εξσηήζεηο, αθνινπζεί ε ηειηθή δηαινγή, ε νπνία θαηαηάζζεη ηνπο αζζελείο αλάινγα κε: 1. Σε θαθή δηαηξνθηθή θαηάζηαζε ηνπ αζζελνχο θαη βαζκνινγεί κε 0 γηα απνπζία ππνζηηηζκνχ, 1 γηα ήπην ππνζηηηζκφ, 2 γηα κέηξην ππνζηηηζκφ θαη 3 γηα ζνβαξφ ππνζηηηζκφ. 2. Σε ζνβαξφηεηα ηεο αζζέλεηαο θαη βαζκνινγεί κε 0 γηα απνπζία αζζέλεηαο, 1 γηα ήπηα αζζέλεηα, 2 γηα κέηξηα αζζέλεηα θαη 3 γηα ζνβαξή αζζέλεηα. Σν νιηθφ ζθνξ θπκαίλεηαη απφ 0-6. Οη αζζελείο κε ζθνξ 3 ραξαθηεξίδνληαη ζε θίλδπλν γηα ππνζξεςία θαη μεθηλά ζρέδην δηαηξνθηθήο θξνληίδαο. Αλάινγα κε ηε ζνβαξφηεηα ηεο αζζέλεηαο, ην NRS-2002 θαιχπηεη θάζε πηζαλή θαηεγνξία αζζέλεηαο ζην λνζνθνκείν. Αζζελήο κε ζπγθεθξηκέλε δηάγλσζε αζζέλεηαο δελ αλήθεη πάληα ζηελ ίδηα θαηεγνξία. Γηα παξάδεηγκα, έλαο αζζελήο κε θίξξσζε ηνπ ήπαηνο, πνπ εηζάγεηαη ζηελ κνλάδα εληαηηθήο θξνληίδαο, εμαηηίαο κηαο ζνβαξήο κφιπλζεο, ζα έπξεπε λα βαζκνινγεζεί κε 3 αληί γηα 1. Αθφκε, ην NRS-2002 αλαγλσξίδεη ηε ειηθία ζαλ παξάγνληα θηλδχλνπ γηα ειηθησκέλνπο αζζελείο. MNA (Mini-Nutrition Assessment) Ζ MNA αλαπηχρζεθε σο έλα γξήγνξν θαη απνηειεζκαηηθφ εξγαιείν κε ζθνπφ ηε δηαηξνθηθή δηαινγή ησλ ειηθησκέλσλ. θνπφο ηεο είλαη λα εληνπίζεη ηελ χπαξμε ππνζηηηζκνχ αιιά θαη ηνπ θηλδχλνπ αλάπηπμεο απηνχ ζε ειηθησκέλνπο πνπ βξίζθνληαη ζε πξνγξάκκαηα θξνληίδαο ζην ζπίηη, ζε γεξνθνκεία θαη λνζνθνκεία. Ζ επηθξάηεζε ηνπ ππνζηηηζκνχ ζε απηνχο ηνπο ειηθησκέλνπο κπνξεί λα αγγίμεη απμεκέλα πνζνζηά (15-60%). Πνιιέο απφ ηηο ππάξρνπζεο έγθπξεο κεζφδνπο δηαινγήο κπνξνχλ λα εληνπίζνπλ ηνλ ππνζηηηζκφ ζε ειηθησκέλνπο αζζελείο. Γηα ηελ επαίζζεηε νκάδα ησλ ειηθησκέλσλ φκσο, ην ΜΝΑ είλαη πην πηζαλφ λα δηαθξίλεη ην θίλδπλν γηα αλάπηπμε ππνζηηηζκνχ θαη ππνζηηηζκφ ζε πξψηκν ζηάδην, αθνχ εμεηάδεη δηαλνεηηθέο θαη ζσκαηηθέο θαηαζηάζεηο πνπ ζπρλά επεξεάδνπλ ηε δηαηξνθηθή θαηάζηαζε ησλ ειηθησκέλσλ, θαζψο θαη εξσηεκαηνιφγην πνπ ζρεηίδεηαη κε ηε δηαηξνθή. H MNA, αλ θαη δελ πεξηιακβάλεη απνηειέζκαηα εξγαζηεξηαθψλ εμεηάζεσλ, ιακβάλεη ππφςε αλζξσπνκεηξηθέο κεηξήζεηο, ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ θαη ηνπ ΒΜΗ. Τπάξρνπλ πνιιέο εξσηήζεηο ζηελ ΜΝΑ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε δηαηξνθηθή πξφζιεςε, αιιά θακία πνπ λα αζρνιείηαη κε ηα ζπκπηψκαηα πνπ πξνθχπηνπλ ιφγσ θαθήο ζίηηζεο. Ζ ΜΝΑ πεξηιακβάλεη δηαινγή θαη αμηνιφγεζε, ε θάζε κία κε ηε δηθή ηεο βαζκνιφγεζε/ζθνξ, πνπ θαζνξίδνπλ ην βαζκφ θηλδχλνπ. Ζ MNA θαηεγνξηνπνηεί ηνπο ειηθησκέλνπο αζζελείο ζε ηξεηο θαηεγνξίεο σο εμήο: 31

32 < 17: Δλεξγεηαθή Πξσηετληθή ππνζξεςία, : ε θίλδπλν γηα ππνζξεςία, 24:Με χπαξμε ππνζξεςίαο. Σα πιενλεθηήκαηα απφ ηε ρξήζε ηεο ΜΝΑ είλαη ην γεγνλφο νηη βαζίδεηαη ζε πνιιαπιέο παξακέηξνπο, έρεη ηεθκεξησζεί γηα ρξήζε ζηνπο ειηθησκέλνπο θαη είλαη γξήγνξε θαη απνηειεζκαηηθή. ηα κεηνλεθηήκαηα ζπγθαηαιέγνληαη ε απνπζία ζπκπησκάησλ πνπ πξνθχπηνπλ ιφγσ θαθήο ζίηηζεο θαη ζπγθεθξηκέλα εμαηηίαο ηνπ θαξθίλνπ, αιιά θαη ην γεγνλφο πσο δελ έρεη ηεθκεξησζεί ε ρξήζε ηνπ ζε αζζελείο κε θαξθίλν, αλ θαη έρεη ρξεζηκνπνηεζεί αξθεηά ζε απηφ ην πιεζπζκφ αζζελψλ. Ζ αμία ηεο πξφβιεςεο ηεο ΜΝΑ έρεη απνδεηρζεί ζηε ζπζρέηηζή ηεο κε ηα αξλεηηθά απνηειέζκαηα ζηελ πγεία ηνπ αζζελνχο, ηελ θνηλσληθή ιεηηνπξγηθφηεηα, ηε ζλεζηκφηεηα θαη κε απμεκέλν αξηζκφ επηζθέςεσλ ζην γηαηξφ. Απαηηνχληαη 10 πεξίπνπ ιεπηά γηα λα νινθιεξσζεί θαη ε επθνιία ηεο ζηελ εθαξκνγή έρεη απνδεηρζεί κε ηε ρξήζε ηεο ζε κεγάιν αξηζκφ κειεηψλ. ΠΛΖΡΖ ΓΗΑΣΡΟΦΗΚΖ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ Ζ κέηξεζε δεηθηψλ κε ζθνπφ ηελ εληφπηζε κε πην θαζνξηζηηθφ ηξφπν ηεο πηζαλήο παξνπζίαο, ηεο θχζεο θαη ηεο έθηαζεο δηαηαξαγκέλεο δηαηξνθηθήο θαηάζηαζεο ΣΟΥΟΗ ΣΖ ΠΛΖΡΟΤ ΓΗΑΣΡΟΦΗΚΖ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ Να εληνπίζεη ηα άηνκα πνπ απαηηνχλ ζξεπηηθή ππνζηήξημε Να πξνζδηνξίζεη ηελ θαηάιιειε δηαηξνθηθή ππνζηήξημε Να παξαθνινπζήζεη ηελ εμέιημε θαη απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ παξεκβάζεσλ ΤΣΑΣΗΚΑ ΣΖ ΠΛΖΡΟΤ ΓΗΑΣΡΟΦΗΚΖ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ Ηαηξηθφ, θνηλσληθφ θαη δηαηξνθηθφ ηζηνξηθφ Αλζξσπνκεηξηθά ζηνηρεία Βηνρεκηθνί δείθηεο Κιηληθή θαη θπζηθή εμέηαζε 32

33 Γηεξεχλεζε ηεο ρξήζεο θαξκάθσλ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΓΗΑΣΡΟΦΗΚΖ ΠΡΟΛΖΦΖ ΓΗΑΣΡΟΦΗΚΟ ΗΣΟΡΗΚΟ ΚΑΗ ΚΑΣΑΓΡΑΦΖ ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΟΜΔΝΧΝ Καηαγξαθή πξνζιακβαλνκέλσλ 24ψξνπ, εκεξνιφγηα ζπρλφηεηαο Υξεζηκεχεη σο έιεγρνο ησλ δηαηξνθηθψλ ζπλεζεηψλ θαη σο βάζε γηα ηηο δηαηξνθηθέο ζπζηάζεηο. Γελ είλαη απφ κφλε ηεο επαξθήο δηαηξνθηθή αμηνιφγεζε. ΑΝΘΡΧΠΟΜΔΣΡΗΑ Αλζξσπνκεηξία είλαη ε κέηξεζε ηνπ κεγέζνπο ηνπ ζψκαηνο θαη ηεο ζχλζεζήο ηνπ. Δηδηθφηεξα νξίδεηαη σο κέηξεζε ησλ κεηαβνιψλ ησλ θπζηθψλ δηαζηάζεσλ ηνπ ζψκαηνο θαη ηεο αδξήο ζχλζεζήο ηνπ ζε δηαθνξεηηθέο ειηθίεο θαη ζπλζήθεο δηαηξνθήο (Jelliffe, 1966). Οη πιεξνθνξίεο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηηο αλζξσπνκεηξηθέο πξνζεγγίζεηο ρξεζηκεχνπλ φρη κφλνλ γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο ζξεπηηθήο θαηάζηαζεο αιιά θαη σο παξάκεηξνη ηνπ πξνζδηνξηζκνχ ησλ δηαηξνθηθψλ απαηηήζεσλ πνπ ζπλήζσο ππνινγίδνληαη ζε ζπλάξηεζε κε ην βάξνο θαη ην χςνο. MΔΣΡΖΔΗ ΑΝΘΡΧΠΟΜΔΣΡΗΚΧΝ ΠΑΡΑΜΔΣΡΧΝ Οη αλζξσπνκεηξηθέο παξάκεηξνη είλαη πην έγθπξνη φηαλ κεηξψληαη θαη θαηαγξάθνληαη δηαδνρηθά γηα έλα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα. Οη επαλεηιεκκέλεο κεηξήζεηο απνηππψλνπλ κεηαβνιέο ζηε δηαηξνθηθή θαηάζηαζε. Γηα αθξηβείο κεηξήζεηο απαηηείηαη θαηάιιεινο εμνπιηζκφο θαη δεμηφηεηα. Σα ζπκπεξάζκαηα βαζίδνληαη ζηε ζχγθξηζε κε ζηαηηζηηθφ δείγκα πγηνχο πιεζπζκνχ. 33

34 ΑΝΘΡΧΠΟΜΔΣΡΗΚΔ ΜΔΣΡΖΔΗ Δ ΔΝΖΛΗΚΔ ΒΑΡΟ ΧΜΑΣΟ Ζ δχγηζε ησλ αζζελψλ είλαη κηα εχθνιε θαη αλέμνδε δηαδηθαζία πνπ απνηειεί αμηφπηζην δείθηε ηεο δηαηξνθηθήο θαηάζηαζεο θαη ζηελ πεξίπησζε ησλ αζζελψλ ζρεηίδεηαη κε ηε πξφγλσζε ηεο εμέιημήο ηνπο. Σν βάξνο ζψκαηνο εθηφο απφ παξάγνληαο-θιεηδί ζηε δηάγλσζε δηαηξνθηθψλ δηαηαξαρψλ βνεζά ηε δηαηξνθηθή αμηνιφγεζε λα εθπιεξψζεη δχν ζηφρνπο: 1) Καζνξηζκφο ελεξγεηαθψλ θαη πξσηετληθψλ απαηηήζεσλ. 2) Αμηνιφγεζε ηεο αληαπφθξηζε ζηε ζεξαπεία. 3) Τπνινγηζκφο ηδαληθνχ βάξνπο ζψκαηνο. Όηαλ ην βάξνο ζψκαηνο ελφο αζζελνχο είλαη πάλσ ή θάησ απφ ην 20% ησλ επηπέδσλ ηδαληθνχ βάξνπο ζψκαηνο, ραξαθηεξίδεηαη ζε θίλδπλν γηα δηαηαξαρή ζξέςεο (ASPEN, 1998). Απηή ε απιή ζχγθξηζε ηνπ ηξέρνληνο βάξνπο κε ην επηζπκεηφ, επηηξέπεη ζηνπο θιηληθνχο γηαηξνχο λα θξίλνπλ ην βαζκφ ηεο ππεξζξεςίαο ε ηεο ππνζξεςίαο θαη λα ζέζνπλ ζηφρνπο γηα ηελ πξφζιεςε ή ηελ απψιεηα βάξνπο. Γεκνζηεπκέλα φξηα ησλ ηδαληθψλ ζσκαηηθψλ βαξψλ ππάξρνπλ, αιιά ε δπζθνιία ζηελ άκεζε πξφζβαζε ζηνπο πίλαθεο απηνχο, πεξηνξίδεη ηε ρξήζε ηνπο ζηελ θιηληθή πξαθηηθή. Αθφκε ε ζρέζε βάξνο κε χςνο, παξέρεη ρξήζηκεο πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ηε δηαηξνθηθή θαηάζηαζε ηνπ αζζελνχο. Αιιαγέο ζην ζσκαηηθό βάξνο o Σν βάξνο σο απφιπηε ηηκή έρεη πεξηνξηζκέλε αμία o Αμηνινγνχληαη πεξηζζφηεξν νη κεηαβνιέο βάξνπο o Ο Βαζκφο απψιεηαο βάξνπο είλαη έλαο απφ ηνπο πην ζεκαληηθνχο δείθηεο δηαηξνθηθήο αμηνιφγεζεο. Οη αζζελείο πξέπεη λα δπγίδνληαη ζπρλά θαη ηα απνηειέζκαηα λα θαηαγξάθνληαη κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα κπνξνχλ λα αλαγλσξηζηνχλ ηπρφλ πξνβιήκαηα. Οη πίλαθεο (θακπχιεο) αλάπηπμεο πνπ ππάξρνπλ γηα ηα παηδηά, εμππεξεηνχλ απηφλ αθξηβψο ην ζθνπφ, αιιά έλα αληίζηνηρν εξγαιείν αμηνιφγεζεο δελ ππάξρεη γηα ηνπο ελήιηθεο. Ζ θαηαγξαθή ηνπ βάξνπο ζψκαηνο επηβάιιεηαη ψζηε λα ππάξρεη αξρείν ηνπ θάζε αζζελνχο κε ζθνπφ λα παξαθνινπζνχληαη νη κεηαβνιέο ζην βάξνο. Αλεμάξηεηα απφ ην εάλ ην βάξνο ζψκαηνο είλαη πάλσ ή θάησ απφ ηα φξηα ηδαληθνχ βάξνπο ζψκαηνο, νη αιιαγέο ζην βάξνο ζε ζρέζε κε ην ζχλεζεο, πξνζθέξνπλ ζπνπδαία 34

35 πξνγλσζηηθή αμία. Γηα ηνπο ελήιηθεο θαηά ηε δηάξθεηα αζζέλεηαο, ε αλεπηζχκεηε απψιεηα βάξνπο είλαη πην ζνβαξή απφ ηελ πξφζιεςε βάξνπο. Ζ ρσξίο πξφζεζε απψιεηα βάξνπο, ρξεζηκνπνηείηαη σο έλαο αμηφπηζηνο δείθηεο γηα ηελ αλάπηπμε ππνζηηηζκνχ. Χζηφζν, ην βάξνο ζψκαηνο κπνξεί λα απμεζεί ή λα κεησζεί αλάινγα κε ηε θαηάζηαζε ελπδάησζεο ηνπ νξγαληζκνχ γη απηφ νη γηαηξνί ζα πξέπεη λα ππνινγίζνπλ ην βάξνο ηνπ αζζελνχο ζε ηζνξξνπία πγξψλ (euvolemic). Σν βάξνο κπνξεί λα απμεζεί ιφγσ παξνπζίαο νηδήκαηνο, ιφγσ ππεξθφξησζεο κε πγξά θαηά ηηο πξνζπάζεηεο αλάλεςεο βαξέσο παζρφλησλ, ζηνπο ζνβαξά αξξψζηνπο, ζηελ θαξδηαθή αλεπάξθεηα αιιά θαη ζηηο ρξφληεο επαηηθέο θαη λεθξηθέο αζζέλεηεο. Αθφκε θαη φηαλ ε απψιεηα βάξνπο γίλεηαη κε πξφζεζε, πηζαλφλ λα ζρεηίδεηαη κε ειιείςεηο ζε ζξεπηηθά ζπζηαηηθά θαη ελδερνκέλσο απηφ λα πξνδηαζέηεη γηα θησρά θιηληθά απνηειέζκαηα. Πνζνζηό επί ηνπ βάξνπο ζώκαηνο % ηνπ ζπλήζνπο βάξνπο ζψκαηνο= (πξαγκαηηθφ βάξνο /ζχλεζεο βάξνο) x 100 Πνζνζηό Μεηαβνιήο βάξνπο %κεηαβνιή βάξνπο=100 X (ζχλεζεο βάξνο - πξαγκαηηθφ βάξνο) / ζχλεζεο βάξνο Αθνχζηα κεηαβνιή πάλσ απφ 10% απαηηεί δηεξεχλεζε. Πίλαθαο 1. Πφηε ραξαθηεξίδεηαη ζνβαξή ε κε ζθφπηκε απψιεηα βάξνπο Υξνληθό δηάζηεκα νβαξή απώιεηα βάξνπο (% ηνπ Β.) 1 Δβδνκάδα >2 kg 1 Μήλαο >5 kg 3 Μήλεο > 7,5 kg 6 Μήλεο > 10 kg ΓΔΗΚΣΖ ΜΑΕΑ ΧΜΑΣΟ (BMI) ΓΜ (BMI) = Β(kg) / Τ 2 (m) Δίλαη δείθηεο θαηάιιεινο γηα εληφπηζε παρπζαξθίαο. ηελ αμηνιφγεζε ηεο ππνζξεςίαο ζε δηάθνξεο κειέηεο έρνπλ πξνζδηνξηζηεί φξηα γηα ηνπο ελήιηθεο, αιιά ε εξκελεία ηνπο ζα πξέπεη λα είλαη πξνζεθηηθή φηαλ αλαθέξνληαη ζε ππεξήιηθεο θαη παηδηά. 35

36 Γηα ηα παηδηά ε αμηνιφγεζε γίλεηαη κε θακπχιεο (λνκνγξάκκαηα ) θαηά θχιν. Απνηειεί ην θξηηήξην θαηάηαμεο γηα ηελ παηδηθή παρπζαξθία αιιά φρη θαη γηα ηελ εληφπηζε ππνζξεςίαο. Σηκέο ΓΜ < 20 ζρεηίδνληαη κε ζλεζηκφηεηα θαη επηπινθέο. ε φηη αθνξά ζηνπο ειηθησκέλνπο, ιφγσ ηεο κείσζεο ηνπ χςνπο κηα ηηκή ΓΜ < 22 κπνξεί λα ππνδειψλεη ππνζξεςία. ΠΑΥΟ ΓΔΡΜΑΣΗΚΖ ΠΣΤΥΖ Μέηξεζε κε εηδηθφ πηπρφκεηξν ησλ πηπρψλ ζηηο πεξηνρέο: κεζφηεηαο ηνπ βξαρίνλα ηεο σκνπιάηεο θνηιηαθήο ρψξαο Πξνζθέξεη πιεξνθνξίεο ζρεηηθέο κε ην ιίπνο ζψκαηνο. Μεηξήζεηο ζε πνιιαπιά ζεκεία απμάλνπλ ηελ αμηνπηζηία ηεο αμηνιφγεζεο. Ο ζπλδπαζκφο κε ηελ δχγηζε πξνζθέξεη πην αμηφπηζηα απνηειέζκαηα απ φηη ε δχγηζε κφλνλ. Ζ αμηνιφγεζή ηνπο γίλεηαη κε ηελ ζχγθξηζε δεδνκέλσλ απφ κεηξήζεηο ζε άηνκα ίδηαο ειηθίαο θαη θχινπ. ΠΔΡΗΜΔΣΡΟ ΒΡΑΥΗΟΝΑ Ζ πεξίκεηξνο βξαρίνλα (Mid Arm Circumference, MAC) είλαη κηα κέηξεζε πνπ ππνθαζηζηά ην βάξνο φηαλ ε δχγηζε δελ είλαη εθηθηή. Μεηξάεη θπζηθά ην ζχλνιν ησλ ηζηψλ, ηνπ νζηνχ, ηνπ κπφο, ησλ πγξψλ θαη ηνπ ιίπνπο, θαη φηαλ ζπλδπάδεηαη κε ηελ δεξκαηνπηπρή ηξηθεθάινπ (Triceps skin fold, TSF) πξνθχπηνπλ ρξήζηκεο ζπζρεηίζεηο γηα ηελ κπτθή θαη ηελ ιηπψδε κάδα. Ζ πεξίκεηξνο βξαρίνλα είλαη επαίζζεηνο δείθηεο ηεο θιηληθήο θαηάζηαζεο, σζηφζν ζα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ε ζχγθξηζε κε ηνπο πίλαθεο πνπ εθαξκφδνληαη γηα ηνλ γεληθφ πιεζπζκφ δελ θαιχπηνπλ ζε κεγάιν βαζκφ πνιινχο αζζελείο ζηελ θιηληθή πξάμε. 36

37 ΤΣΑΖ ΧΜΑΣΟ ε θαηάζηάζεηο αζηηίαο, ην ιίπνο απνηειεί ηελ θπξηφηεξε πεγή ελέξγεηαο. Ζ αθξηβήο κέηξεζε ηνπ νιηθνχ ιίπνπο ηνπ ζψκαηνο είλαη ε ηδαληθή κέζνδνο γηα εθηίκεζε ηεο θαηάζηαζεο ζξέςεο ζε κνληάιν αζηηίαο. Αληίζεηα ζε θαηαζηάζεηο ζπζηεκαηηθήο θιεγκνλψδνπο απάληεζεο εκέηξεζε ηεο κπηθήο κάδαο είλαη πην αληηπξσζσπεπηηθή ησλ κεηαβνιψλ πνπ επέξρνληαη Τπάξρνπλ πνιιέο κέζνδνη γηα ηε κέηξεζε ηνπ ιηπψδνπο ηζηνχ, νη πεξηζζφηεξεο φκσο έρνπλ πεξηνξηζκέλεο θιηληθέο εθαξκνγέο. Βηνειεθηξηθή αγσγηκόηεηα Μπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηνλ ππνινγηζκφ ηνπ νιηθνχ λεξνχ ηνπ ζψκαηνο (Total Body Water, TBW) θαη θαη επέθηαζε γηα ηνλ ππνινγηζκφ ηεο ιηπψδνπο (Fat Mass, FM) θαη ηεο άιηπεο κάδαο (Fat Free Mass, FFM). Όιεο νη αιιαγέο ζην πεξηερφκελν λεξφ ηνπ ζψκαηνο, ζηε ζπγθέληξσζε ησλ ειεθηξνιπηψλ, ηελ ζεξκνθξαζία ηνπ ζψκαηνο κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ ηα απνηειέζκαηα ηεο βηνειεθηξηθήο αγσγηκφηεηαο. Δίλαη πην ρξήζηκν εξγαιείν γηα ηελ εμαθξίβσζε ηεο ζνβαξφηεηαο κηαο λφζνπ, θαη ιηγφηεξν ρξήζηκν γηα ηελ εθηίκεζε ηεο δηαηξνθηθήο θαηάζηαζεο. Δπηπιένλ ηα απνηειέζκαηα δηαθέξνπλ ζεκαληηθά ζε πεξηπηψζεηο πδξηθψλ αληζνξξνπηψλ, θάλνληάο ηελ ιηγφηεξν αμηφπηζηε γηα ρξήζε ζε αζζέλεηα (Kyle et al., 2004). Άιιεο κέζνδνη πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο ζχζηαζεο ζψκαηνο είλαη ε DEXA, ε καγλεηηθή ηνκνγξαθία θαη ε αμνληθή ηνκνγξαθία. ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΚΑ ΣΔΣ Μπτθή ιεηηνπξγία Υξήζηκε είλαη ε δπλακνκεηξία ηεο ρεηξαςίαο ε νπνία αληαλαθιά πξφζθαηεο αιιαγέο ιφγσ κεησκέλεο κπτθήο κάδαο ή απνθαηάζηαζεο ηεο κπτθήο κάδαο. Ζ δχλακε εηζπλνήο θαη εθπλνήο ησλ αλαπλεπζηηθψλ κπψλ αληηθαηνπηξίδνπλ επίζεο ηελ κπτθή δχλακε. Λεηηνπξγία ηνπ αλνζνπνηεηηθνύ ζπζηήκαηνο Ο ζπλνιηθφο αξηζκφο ιεκθνθπηηάξσλ θαη νη δεξκαηηθέο δνθηκαζίεο επηβξαδπλφκελεο ππεξεπαηζζεζίαο βνεζνχλ ζηνλ εληνπηζκφ ηεο κεησκέλεο ιφγσ ππνζξεςίαο αλνζνινγηθήο απάληεζεο. Ο αξηζκφο ησλ ιεπθψλ αηκνζθαηξίσλ είλαη θαιφο δείθηεο ηεο θιεγκνλήο θαη ηνπ δηαηξνθηθνχ θηλδχλνπ. 37

38 Γηαηξνθηθή πξόζιεςε θαη εθηίκεζε αηνκηθώλ δηαηξνθηθώλ αλαγθώλ Ζ κεζνδηθή πνζνηηθνπνίεζε ηεο δηαηξνθηθήο πξφζιεςεο είλαη έλα αλαπφζπαζην θνκκάηη ηεο δηαηξνθηθήο αμηνιφγεζεο. Ζ ρξήζε εκεξνινγίσλ απφ 3 έσο 7 εκέξεο ρξεζηκνπνηνχληαη απφ ηνλ δηαηηνιφγν γηα ηνλ ππνινγηζκφ ησλ ελεξγεηαθψλ θαη πξσηετληθψλ αλαγθψλ. Σα ζηνηρεία απηά φρη κφλν πεξηγξάθνπλ ηελ παξνχζα δηαηξνθηθή θαηάζηαζε αιιά κε ζπγθξηλφκελα κε ηηο ππνινγηδφκελεο αλάγθεο κπνξνχλ λα πξνβιέςνπλ αλ ε δηαηξνθηθή θαηάζηαζε ηνπ αζζελή ζα βειηησζεί ή ζα επηδεηλσζεί. Δπηπιένλ απαξαίηεην είλαη θαη ην εκεξνιφγην ζπρλφηεηαο. Αλ ην πνζνζηφ θάιπςεο ησλ ζπληζηψκελσλ πξνζιήςεσλ κηθξφηεξν απφ 70% ζπλεπάγεηαη αλεπαξθή πξφζιεςε (Institute of Medicine, Food and Nutrition Board, 2002). Ζ θαηαγξαθή ηεο δηαηξνθηθήο πξφζιεςεο ηνπ πξνεγνπκέλνπ 24σξνπ είλαη ηδηαίηεξα ρξήζηκε, φπσο θαη ε παξαθνινχζεζε ηεο πδξηθήο ηζνξξνπίαο θαη ηεο ηπρφλ κείσζεο ηνπ θαηαλαιηζθφκελνπ φγθνπ ηξνθήο. Ζ δηαηξνθηθή πξφζιεςε απφ ηνπ ζηφκαηνο κπνξεί λα βειηησζεί κε δηαθνξνπνηήζεηο φπσο κε καιαθή ή πνιηνπνηεκέλε ηξνθή, κε ρξήζε εκπινπηηζκέλσλ ηξνθίκσλ θαη κε ζπκπιεξψκαηα. ΔΡΓΑΣΖΡΗΑΚΟ ΔΛΔΓΥΟ ηελ αξρηθή εξγαζηεξηαθή εθηίκεζε ηεο ζξέςεο πεξηιακβάλνληαη ν αηκαηνινγηθφο έιεγρνο θαη ε επάξθεηα πξσηετλψλ. Οη πξσηετλεο ηνπ νξνχ πνπ ειέγρνληαη ζπλήζσο θαη ε εκηπεξίνδνο δσήο ηνπο θαίλνληαη ζηνλ Πίλαθα Λεπθσκαηίλε ΗΜΙΠΕΡΙΟΔΟ ΣΩΝ ΠΡΩΣΕΙΝΩΝ ΣΟΤ ΟΡΟΤ 20 εκέξεο Σξαλζθεξίλε Πξν-ιεπθσκαηίλε 8 εκέξεο 2 εκέξεο Πξσηετλε δέζκεπζεο ηεο Ρεηηλφιεο 10 ψξεο 38

39 Οη ηηκέο ησλ πξσηετλψλ κπνξεί λα κελ αληαλαθινχλ ην βαζκφ αλεπάξθεηαο ηεο ζξέςεο, επεηδή ζηελ απιή αζηηία (καξαζκφο) ππάξρεη ηάζε δηαηήξεζεο ησλ ζπιαγρληθψλ πξσηετλψλ ηεο θπθινθνξίαο εηο βάξνο ησλ ζσκαηηθψλ πξσηετλψλ. ε θαηαζηάζεηο αζηηίαο, ην λάηξην ηνπ νξνχ θαη ε αηκνζθαηξίλε έρνπλ ηελ ηάζε λα κεηψλνληαη ιφγσ ηεο αξαίσζεο ησλ βηνινγηθψλ πγξψλ πνπ πξνθαιεί ε θπζηνινγηθή αχμεζε ηνπ νιηθνχ χδαηνο ηνπ ζψκαηνο. ΠΗΝΑΚΑ 1. ΠΡΟΓΗΟΡΗΜΟ ΤΠΟΘΡΔΦΗΑ ΒΑΘΜΟ ΤΠΟΘΡΔΦΗΑ ΦΤΗΟΛΟΓΗΚΑ ΜΔΣΡΗΑ ΟΒΑΡΖ ΠΟΛΤ ΟΒΑΡΖ ΑΛΒΟΤΜΗΝΖ (g/l) <22 ΣΡΑΝΦΔΡΗΝΖ (g/l) <1.0 ΠΡΟΑΛΒΟΤΜΗΝΖ (mg/l) ΡΔΣΗΝΟΛΖδεζκεπηηθή πξσηετλε (mg/l) ΥΟΛΖΝΔΣΔΡΑΖ (U/ml) < <30 > <2.9 ΗΓΖΡΟ(μmol/L) <2.5 ΦΔΤΓΑΡΓΤΡΟ (μmol/l) ΛΔΜΦΟΚΤΣΣΑΡΑ (mm3) ΓΔΗΚΣΖ ΜΑΕΑ ΧΜΑΣΟ(kg/m2) < < <14 39

40 ΔΚΣΗΜΖΖ ΣΖ ΑΠΟΣΔΛΔΜΑΣΗΚΟΣΖΣΑ ΣΖ ΓΗΑΗΣΖΣΗΚΖ ΑΓΧΓΖ Οη δηαηηεηηθνί ζηφρνη πξέπεη λα θαζνξίδνληαη θαη λα επαλαμηνινγνχληαη ζε ηαθηηθά δηαζηήκαηα ΚΑΣΑΓΡΑΦΖ ΣΖ ΖΜΔΡΖΗΑ ΠΡΟΛΖΦΖ ΚΑΗ ΑΠΔΚΚΡΗΖ Σα δηαγξάκκαηα κε ηηο πξνζιήςεηο θαη ηηο απεθθξίζεηο πξέπεη λα ειέγρνληαη θαζεκεξηλά, ψζηε λα θαζνξίδεηαη ην πνζνζηφ ησλ ζξεπηηθψλ ζπζηαηηθψλ πνπ έρεη πξνζιάβεη πξαγκαηηθά ν αζζελήο απφ ηελ πνζφηεηα πνπ παξαγγέιεηαη αξρηθά. Οη δηαθνπέο θαηά ηε ρνξήγεζε ηεο παξεληεξηθήο ζίηηζεο δελ είλαη ζπάληεο, π.ρ. θαηά ηε δηάξθεηα κεηάγγηζεο αίκαηνο. Οη ελδνθιέβηεο αληιίεο, πνιιέο θνξέο είλαη αλαθξηβείο θαηά 10% ή θαη πεξηζζφηεξν απφ 25%. Ζ εληεξηθή ζίηηζε, επίζεο, δηαθφπηεηαη ζπρλά γηα ηαηξηθέο πξάμεηο, επαλαηνπνζέηεζε ηνπ θαζεηήξνο θ.ι.π. ΧΜΑΣΟΜΔΣΡΗΚΔ ΠΑΡΑΜΔΣΡΟΗ Ζ ζχγθξηζε ζεηξάο κεηξήζεσλ ηνπ βάξνπο, απνηειεί κηα εχθνιε κέζνδν γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο αληαπφθξηζεο ζηε δηαηηεηηθή ζεξαπεία. Αλ πξνβιέπεηαη αχμεζε ηνπ βάξνπο, πξέπεη λα είλαη ηεο ηάμεσο ησλ 1-2 kg ηελ εβδνκάδα. Ζ κεγαιχηεξε αχμεζε ηνπ βάξνπο, ηδίσο θαηά ηε ρνξήγεζε παξεληεξηθήο ζίηηζεο, ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο νθείιεηαη ζε θαηαθξάηεζε πγξψλ. Ζ θαηαθξάηεζε πγξψλ απνδεηθλχεηαη κε ηελ θιηληθή εμέηαζε θαη ηε ζπλερή παξαθνινχζεζε ησλ θαζεκεξηλψλ πξνζιήςεσλ θαη απεθθξίζεσλ. Πνιιέο θνξέο εκθαλίδεηαη νίδεκα ζηελ πξνΐεξά πεξηνρή λσξίηεξα απφ ην νίδεκα ζηα θάησ άθξα, ηδίσο αλ ν αζζελήο είλαη θαηαθεθιηκέλνο,. ηηο πεξηπηψζεηο απηέο πνπ είλαη ζπρλφηεξεο ζε κνληέιν ζπζηεκαηηθήο θιεγκνλψδνπο θαηάζηαζεο, ην βάξνο δελ απνηειεί ηθαλνπνηεηηθφ δείθηε παξαθνινχζεζεο ηεο ππνζηήξημεο ζξέςεο. Γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο πνξείαο επηιέγεηαη ε ρξήζε άιισλ ζσκαηνκεηξηθψλ δεηθηψλ φπσο ε πεξίκεηξνο βξαρίνλα, ή ην πάρνο δεξκαηηθήο πηπρήο (θαηαιιειφηεξν γηα κνληέιν αζηηίαο. 40

41 ΔΡΓΑΣΖΡΗΑΚΑ ΠΛΑΓΥΝΗΚΔ ΠΡΧΣΔΗΝΔ Καηαιιειφηεξε ζπιαγρληθή πξσηετλε γηα ηελ αμηνιφγεζε ηεο αληαπφθξηζεο ζηε δηαηηεηηθή ζεξαπεία, είλαη ε πξν-ιεπθσκαηίλε. Πξέπεη λα γίλεηαη κέηξεζε ηεο πξν-ιεπθσκαηίλεο θαηά ηελ ηέηαξηε εκέξα ηεο ζεξαπείαο. Δπεηδή ε εκηπεξίνδνο δσήο ηεο είλαη κηθξή ( 1-9 εκέξεο ), παξαηεξείηαη αχμεζε ηεο πξν-ιεπθσκαηίλεο ζηνλ νξφ θαηά ηηο πξψηεο 4-7 εκέξεο. Ζ αχμεζε απηή πηζηεχεηαη φηη ζρεηίδεηαη κε αχμεζε ηεο ζχλζεζεο πξσηετλψλ θαη ηνπ αλαβνιηζκνχ. Ζ ιεπθσκαηίλε έρεη κεγάιε εκηπεξίνδν δσήο ( 21 εκέξεο ) θαη γηα ην ιφγν απηφ δελ αληαπνθξίλεηαη ζε βξαρππξφζεζκεο αιιαγέο ησλ ζπιαγρληθψλ πξσηετλψλ θαη δε ρξεηάδεηαη λα ειέγρεηαη ζπρλφηεξα απφ κία θνξά ηελ εβδνκάδα, εθηφο αλ, ρνξεγείηαη εμσγελήο ιεπθσκαηίλε γηα ηελ αληηκεηψπηζε ππνδσηθνχ νηδήκαηνο. Ζ αχμεζε ηεο ιεπθσκαηίλεο ηνπ νξνχ πνπ νθείιεηαη ζε εμσγελή ρνξήγεζε ιεπθσκαηίλεο, είλαη αλεμάξηεηε απφ ηηο κεηαβνιέο ζηελ θαηάζηαζε ηεο ζξέςεσο. Ζ επάλνδνο ηεο ιεπθσκαηίλεο ηνπ νξνχ ζηα θπζηνινγηθά επίπεδα, κπνξεί λα είλαη δχζθνιε εάλ ππάξρεη ζπλερήο απψιεηα ιφγσ ζπζηεκαηηθήο θιεγκνλψδνπο απάληεζεο, ζνβαξήο εληεξνπάζεηαο κε απψιεηα πξσηετλψλ, ζε ζπξίγγηα ή έθθξηζε απφ ηξαχκαηα, εγθαχκαηα ή ζε λεθξσζηθφ ζχλδξνκν, αθφκε θη αλ ε αγσγή πνπ εθαξκφδεηαη είλαη επαξθήο ζε ζξεπηηθά ζπζηαηηθά. ε αζζελείο κε έληνλν ππεξκεηαβνιηζκφ, φπσο ζηελ πεξίπησζε θξαληαθψλ θαθψζεσλ ή ηξαπκάησλ ηνπ λσηηαίνπ κπεινχ, κπνξεί λα κελ επηηπγράλεηαη απφ ηελ αξρή ν αλαβνιηζκφο. απηέο ηηο πεξηπηψζεηο, αξρηθφο ζηφρνο πξέπεη λα είλαη ν πεξηνξηζκφο ηνπ θαηαβνιηζκνχ. ΚΤΣΣΑΡΗΚΖ ΑΝΟΗΑ Ο νιηθφο αξηζκφο ιεκθνθπηηάξσλ απνηειεί έλα απφ ηνπο πξσηκφηεξνπο δείθηεο ηεο αληαπφθξηζεο ζηε δηαηηεηηθή ππνζηήξημε. 41

42 ΗΟΕΤΓΗΟ ΑΕΧΣΟΤ Σν αξλεηηθφ ηζνδχγην αδψηνπ πξνθαιεί θαηαβνιηζκφ, ελψ ην ζεηηθφ ηζνδχγην αδψηνπ ζπλδπάδεηαη κε ζεηηθή ζπγθξάηεζε αδψηνπ θαη αλαβνιηζκφ. Ζ ηζνξξνπία αδψηνπ ειέγρεηαη 3-4 εκέξεο κεηά ηελ έλαξμε ηεο δηαηηεηηθήο αγσγήο γηα ηελ εθηίκεζε ηεο επάξθεηαο ζεξκίδσλ θαη πξσηετλψλ. Γηα ηε ζεηηθή ηζνξξνπία είλαη απαξαίηεηε ε επάξθεηα ηφζν ησλ πξσηετλψλ φζν θαη ησλ ζεξκίδσλ. ΔΜΜΔΖ ΘΔΡΜΗΓΟΜΔΣΡΗΑ Ζ απνθαηάζηαζε ηεο νκνηφζηαζεο θαη ε δηφξζσζε ησλ παζνινγηθψλ κεηαβνιηθψλ κνληέισλ είλαη πηζαλφλ λα νδεγνχλ ζε αιιαγέο ζηηο ελεξγεηαθέο αλάγθεο ησλ αζζελψλ. Γηα ηελ εθαξκνγή απνηειεζκαηηθήο ππνζηήξημεο επηβάιιεηαη ε παξαθνινχζεζε ησλ κεηαβνιψλ απηψλ κε έκκεζε ζεξκηδνκεηξία. ΚΛΗΝΗΚΖ ΔΞΔΣΑΖ Οη ελδείμεηο αλεπάξθεηαο εηδηθψλ ζξεπηηθψλ νπζηψλ θαη νη θαηαζηάζεηο πνπ εμαξηψληαη απφ ηε ζξέςε, φπσο ε επνχισζε ηξαπκάησλ θαη ε ζχγθιηζε παξνρεηεχζεσλ, πξέπεη λα παξαθνινπζνχληαη γηα λα βεβαηψλεηαη ε βειηίσζε ή ε ππνζηξνθή ηνπο. ΜΤΗΚΖ ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ Μπνξεί λα παξαθνινπζείηαη ε κπηθή ηζρχο θαηά ηε ρεηξαςία θαη ε κέγηζηε πίεζε εηζπλνήο θαη εθπλνήο. Ζ ηζρχο ησλ γξακκσηψλ κπψλ ππνινγίδεηαη κε δπλακφκεηξν πνπ κεηξά ηε δχλακε ρεηξαςίαο, ή απφ ηε κέγηζηε δχλακε εηζπλνήο θαη εθπλνήο. Καη νη δχν κέζνδνη είλαη πνιχ απνηειεζκαηηθέο, απαηηνχλ φκσο ηε ζπλεξγαζία ηνπ αζζελνχο, πνπ κπνξεί λα κελ είλαη δπλαηή ζε αζζελείο κε ζσκαηηθή αλαπεξία ή ζε αζζελείο πνπ ππνβάιινληαη ζε κεραληθφ αεξηζκφ, αληίζηνηρα. ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ ΘΡΔΦΖ Δ ΠΑΗΓΗΑ Ζ αλίρλεπζε δηαηαξαγκέλεο ζσκαηηθήο αλάπηπμεο ζηα παηδηά (ζηαζηκφηεηαο ή παρπζαξθίαο) βαζίδεηαη ζηε ζχγθξηζε παξακέηξσλ φπσο ηνπ βάξνπο θαη ηνπ χςνπο κε εθείλεο παηδηψλ ηεο ίδηαο ειηθίαο θαη θχινπ. Γηα ηνλ ζθνπφ απηφ νη ηηκέο ησλ κεηξήζεσλ κεηαθέξνληαη ζε δηαγξάκκαηα αλάπηπμεο φπνπ νη ηηκέο ησλ παξακέηξσλ εθθξάδνληαη σο εθαηνζηηαίεο ζέζεηο αλζξσπνκεηξηθψλ παξακέηξσλ ζε ζρέζε κε ηελ ειηθία. 42

43 Γηα ηε ζχγθξηζε ηνπ παηδηνχ κε ηνλ εαπηφ ηνπ θαη γηα ηελ εθηίκεζε ησλ επηπηψζεσλ ή ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο θάπνηαο παξέκβαζεο είλαη δπλαηφλ λα ρξεζηκνπνηεζεί ν ξπζκφο αχμεζεο ή ηαρχηεηα αχμεζεο (growth velocity) ζ έλα ζπγθεθξηκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα (z-scores βάξνο- χςνο). ΑΝΘΡΧΠΟΜΔΣΡΗΚΔ ΜΔΣΡΖΔΗ Δ ΠΑΗΓΗΑ Σξφπνη πξνζδηνξηζκνχ Ύςνο /κήθνο : Μήθνο ζε χπηηα ζέζε γηα παηδηά θάησ ησλ ηξησλ εηψλ Υξήζε βξεθηθνχ αλαζηεκφκεηξνπ Βάξνο: Καηά πξνηίκεζε κε δπγφ ή ειεθηξνληθφ ζχζηεκα Σα ρξνληθά δηαζηήκαηα κεηαμχ ησλ κεηξήζεσλ πνπ είλαη απαξαίηεηα γηα ηε ιήςε αμηφπηζησλ ζηνηρείσλ γηα ηελ αλάπηπμε αλαθέξνληαη ζηνλ πίλαθα Μέηξεζε Βάξνο Μήθνο Αλάζηεκα Πεξίκεηξνο θεθαιήο Πεξίκεηξνο κεζνβξαρηνλίνπ Υξνληθό Γηάζηεκα 7 εκέξεο 4 εβδνκάδεο 8 εβδνκάδεο 7 εκέξεο (λενγλά) 4 εβδνκάδεο (ειηθία<4 έηε) 4 εβδνκάδεο Ζ αμηνιφγεζε ζξέςεο ζηνπο παηδηαηξηθνχο αζζελείο βαζίδεηαη ζηε ζχγθξηζε ησλ ζσκαηνκεηξηθψλ ηνπο δεηθηψλ κε ηηο αληίζηνηρεο θακπχιεο αλαθνξάο πνπ παξηζηνχλ εθαηνζηηαίεο ζέζεηο αλάπηπμεο θαηά ειηθία. Απφθιηζε θαηά δχν ΔΘ ή νπνηαδήπνηε δπζαλαινγία ζηηο ζρέζεηο ησλ ζσκαηνκεηξηθψλ δεηθηψλ κεηαμχ ηνπο απνηειεί έλδεημε θαθήο ζξέςεο. Γηα ηα πξφσξα λενγλά ε αμηνιφγεζε γίλεηαη κε βάζε εηδηθέο θακπχιεο αλάπηπμεο. Βάξνο- δηαγξάκκαηα βάξνπο / θύιν, ειηθία Απφηνκε πηψζε ηεο ζέζεο ζηηο θακπχιεο αλάπηπμεο, απνηειεί αηηία αλεζπρίαο αθφκα θαη αλ αξρίζεη κηα πξφζιεςε βάξνπο. Σν βάξνο ην νπνίν ράζεθε θαζψο θαη ην ρξνληθφ δηάζηεκα ζην νπνίν ράζεθε απνηεινχλ ζεκαληηθέο παξακέηξνπο. 43

44 ύςνο - δηαγξάκκαηα ύςνπο / θύιν, ειηθία z-scores γηα βάξνο- ύςνο, δηαγξάκκαηα γηα θύιν θαη ειηθία Πίλαθαο 3. Δξκελεία αλζξσπνκεηξηθψλ δεηθηψλ ζχκθσλα κε ηηο ηηκέο ζηαζεξήο απφθιηζεο Βάζεη ηνπ Παγθνζκίνπ νξγαληζκνχ πγείαο (WHO 2006) Τπνζξεςία (Underweight) ηαζηκφηεηα (Stunting) Διιηπνβαξήο (Wasting) < - 2 WAZ (Z-score Βάξνο/Ύςνο) < - 2 HAZ (Z-score Ύςνο/Ζιηθία) < - 2 BMIZ (Z-score for BMI/Ζιηθία) Β/Τ ΓΗΑΓΡΑΜΜΑΣΑ Υξεζηκεχεη ζηε δηαθνξηθή δηάγλσζε κεηαμχ αλαζηνιήο θαη ζηαζηκφηεηαο. Αλαζηνιή πξνθαιείηαη απφ γελεηηθνχο ή ελδνθξηλνινγηθνχο παξάγνληεο θαη έρεη ζαλ απνηέιεζκα έλα παηδί κε αλάζηεκα κηθξφ γηα ηελ ειηθία ηνπ, αιιά κε βάξνο ζψκαηνο αλάινγν κε ην κήθνο ηνπ. Ζ ζηαζηκφηεηα νθείιεηαη ζε δηαηηεηηθή ζηέξεζε θαη ην ζσκαηηθφ βάξνο είλαη δπζαλάινγν κε ην κήθνο, κε απνηέιεζκα ρακειφ δείθηε βάξνπο πξνο ην χςνο. Ζ κε-θπζηνινγηθή αλαινγία βάξνπο πξνο χςνο ζηα παηδηά είλαη ελδεηθηηθή νμένο ππνζηηηζκνχ. - ΓΜ Γηαγξάκκαηα -ΓΜ/ ειηθία- θχιν - ΠΚ Γηάγξακκα -ΠΚ / ειηθία-θχιν Πεξίκεηξνο θεθαιήο Δίλαη ρξήζηκε κέρξη ηελ ειηθία ησλ 3 εηψλ πνπ ε αχμεζε ηεο θεθαιήο επηβξαδχλεηαη Ζ κέηξεζε πξέπεη λα γίλεηαη κε ηαηλία ρσξίο ειαζηηθφηεηα. Πεξίκεηξνο Μεζνβξαρηνλίνπ (ΠΒ) Γηαγξάκκαηα ΠΒ/ ειηθία - θχιν Ζ κέηξεζε γίλεηαη ζηνλ αξηζηεξφ βξαρίνλα, ζηε κέζε ηεο απφζηαζεο αλάκεζα ζην αθξψκην ή ηνλ ψκν θαη ην σιέθξαλν ή ηνλ αγθψλα. Αλαινγία ηεο Πεξηκέηξνπ ηνπ Μεζνβξαρηνλίνπ πξνο ηελ Πεξίκεηξν ηεο Κεθαιήο ΠΚ/ ΠΒ (θπξίσο γηα παηδηά θάησ ηνπ έηνπο) 44

45 Απεηθνλίδεη ηελ αλαινγία βάξνπο πξνο ην χςνο. Υξεζηκεχεη γηα ηηο πεξηπηψζεηο πνπ δελ ππάξρεη ζπζθεπή γηα κέηξεζε ηνπ βάξνπο ή ηνπ χςνπο. Δξγαιεία/ζπζηήκαηα αμηνιόγεζεο ζε παηδηαηξηθνύο αζζελείο Μέζνδνη αμηνιφγεζεο Μεηξήζεηο Gomez et al Σξέρνλ Β Παηδηνχ/ Μέζν ΒΠ γηα ηελ ίδηα Ζιηθία Waterlow Σξέρνλ Β Παηδηνχ / Μέζν ΒΠ γηα ην ίδην Ύςνο McLaren/Read Σξέρνλ Β Παηδηνχ / Σξέρνλ ΤΠ πξνο Μέζν βάξνο θαη Μέζν χςνο γηα ηελ ειηθία Body mass index Σξέρνλ Βάξνο ψκαηνο / Ύςνο ψκαηνο 2 (Β/Τ 2 ) Thrive Index ηαζεξή απφθιηζε βάξνπο(sd)-(ηαζεξή απφθιηζε Βάξνπο Γέλλεζεο επί ηνλ ζπληειεζηή 0,4) Ζ θαηάηαμε ηνπ ζπζηήκαηνο Gomez, ζπγθξίλεη ην ηξέρνλ βάξνο ζψκαηνο ελφο παηδηνχ κε ην βάξνο ζψκαηνο ελφο θπζηνινγηθνχ παηδηνχ ην νπνίν αλήθεη ζηελ 50ε Δθαηνζηηαία ζέζε ζηελ θακπχιε αλάπηπμεο βάξνο/ειηθία ηνπ ίδηνπ θχινπ θαη ηεο ίδηαο ειηθίαο. Δίλαη έλα ρξήζηκν ζχζηεκα αμηνιφγεζεο θαη γηα ηνλ νξγαληζκφ παγθφζκηαο πγείαο γηα ηελ παξαθνινχζεζε ελφο πιεζπζκνχ θαη ηε δηάγλσζε ππνζξεςίαο (underweight). Σν ζχζηεκα Gomez ππνινγίδεη ην πνζνζηφ επί ηηο εθαηφ ηνπ βάξνπο γηα ηελ ειηθία: (Βάξνο ψκαηνο παηδηνχ/ Ηδεψδεο βάξνο παηδηνχ ηεο ίδηαο ειηθίαο)υ100 ή W/A%=B. / Η.Β.Υ100 Ζ θαηάηαμε βάζεη ηνπ ζπζηήκαηνο απηνχ θαίλεηαη ζην παξαθάησ πίλαθα. Πνζνζηό αλαθνξάο Βάξνο/Ζιηθία Αλαθνξά % Φπζηνινγηθά 75-89% Δπίπεδν 1: Ήπηνο Τπνζηηηζκφο 60-74% Δπίπεδν 2: Μέηξηνο Τπνζηηηζκφο < 60% Δπίπεδν 3: νβαξφο Τπνζηηηζκφο Σν ζχζηεκα Waterlow 1973 αλαγλσξίδεη ηνλ ππνζηηηζκφ κε δχν δείθηεο: Σνλ δείθηε χςνο/ειηθία (H/A) ν νπνίνο αλαγλσξίδεη ηελ ζηαζηκφηεηα αλάπηπμεο (stunting) ή ρακειφ 45

46 χςνο γηα ειηθία, θαη ηνλ δείθηε βάξνο/χςνο (W/H) ν νπνίνο αλαγλσξίδεη ηνλ ππνζηηηζκφ σο απψιεηα βάξνπο πξνο ην χςνο (wasting). ην ζχζηεκα Waterlow ππνινγίδνληαη: 1) W/H% = (Βάξνο ζψκαηνο αζζελνχο/ Ηδεψδεο βάξνο ζψκαηνο παηδηνχ ηνπ ίδηνπ χςνπο)υ100 W/H%=ΒΠ/ΗΒΠ Ηδηνπ χςνπου100 2) H/A%= (Σξέρνλ χςνο αζζελνχο/ Φπζηνινγηθφ χςνο παηδηνχ ηεο ίδηαο ειηθίαο )Υ100 H/A%=ΤΠ/ΗΤΠ ηεο ίδηαο ειηθίαο Υ100 Ο βαζκφο ηνπ νμένο ή ηνπ ρξφληνπ ππνζηηηζκνχ κπνξεί λα αμηνινγεζεί ρξεζηκνπνηψληαο ηα θξηηήξηα ηνπ Waterlow. H πξνζέγγηζε απηή ππνζέηεη φηη δηαλχνληαο πεξηφδνπο κεησκέλεο δηαηξνθηθήο θαηάζηαζεο, ε έιιεηςε βάξνπο είλαη ην πξψην εκθαλέο ζεκάδη πνπ παξαηεξείηαη, θαη κεηά αθνινπζεί ην χςνο. Απηφ ην ζχζηεκα αμηνιφγεζεο γηα ηελ εθηίκεζε ηεο κέηξεζεο ηνπ βάξνπο θαη ηνπ χςνπο ελφο παηδηνχ επηιέγεη σο θξηηήξην ηελ 50 ε Δ.Θ. ζηηο θακπχιεο αλάπηπμεο. Καηάηαμε Τπνζηηηζκνχ βάζεη Waterlow (1973) Βάξνο/Τςνο% (wasting) Ύςνο/Ζιηθία% (stunting) Φπζηνινγηθά > 90% > 95% Ήπηα Τπνζηηηζκέλα 80 90% 90 95% Μέηξηα Τπνζηηηζκέλα 70 80% 85 90% νβαξά Τπνζηηηζκέλα < 70% < 85% SGA (Subjective Global Assessment) Δθηφο απφ ηνπο αλζξσπνκεηξηθνχο δείθηεο αμηνιφγεζεο, ηα z-score απνηειέζκαηα, ηα ζπζηήκαηα θαηάηαμεο Waterlow θαη Gomez, έρεη ρξεζηκνπνηεζεί απφ έξεπλεο θαη ην εξγαιείν αμηνιφγεζεο SGA (Subjective global assessment, Τπνθεηκεληθή ζθαηξηθή αμηνιφγεζε) ζε παηδηαηξηθνχο αζζελείο. To εξγαιείν αμηνιφγεζεο ηεο SGA έρεη ρξεζηκνπνηεζεί ζε παηδηαηξηθνχο αζζελείο θαη έρεη εμεηαζηεί απφ δηάθνξεο έξεπλεο γηα ηελ αμηνπηζηία ηνπ, ηελ επαλαιεςεκφηεηά ηνπ θαη ηελ πξνβιεςηκφηεηά ηνπ ζε παηδηά ηα νπνία πάζρνπλ απφ ρξφληα αζζέλεηα ή έρνπλ κφιηο ρεηξνπξγεζεί, ψζηε λα αλαγλσξίζεη 46

47 ηνλ παηδηαηξηθφ αζζελή ν νπνίνο δηαηξέρεη ζνβαξφ θίλδπλν γηα αλάπηπμε ππνζηηηζκνχ ή βξίζθεηαη ζε ππνζηηηζκφ. ΠΛΖΡΖ ΓΗΑΣΡΟΦΗΚΖ ΑΞΗΟΛΟΓΖΖ Ζ νινθιεξσκέλε θιηληθή εμέηαζε είλαη θαζνξηζηηθή δηφηη εθηφο ησλ άιισλ ππάξρεη θίλδπλνο θαηά ηελ αμηνιφγεζε ησλ δεηθηψλ ζξέςεο λα δεκηνπξγεζεί ζχγρπζε αλ δελ ππάξρνπλ ζαθείο πιεξνθνξίεο γηα παξνπζία νηδεκάησλ ή αζθίηε. Οη βηνρεκηθνί δείθηεο ζξέςεο δελ απνηεινχλ επαίζζεην κέζν αμηνιφγεζεο ππνζξεςίαο ζηελ παηδηθή ειηθία, σζηφζν επξήκαηα φπσο ε νζηενπελία ή δηαηαξαρέο ηνπ πεθηηθνχ κεραληζκνχ απνηεινχλ ελδείμεηο αλεπαξθνχο ζξέςεο θαη αμηνπνηνχληαη αλάινγα. Παξά ηελ ζρνιαζηηθή κειέηε ησλ ζσκαηνκεηξηθψλ θαη βηνρεκηθψλ δεηθηψλ ζπάληα ε απφθαζε γηα δηαηξνθηθή παξέκβαζε ιακβάλεηαη επί ηε βάζεη απνθιεηζηηθψο απηψλ ησλ παξακέηξσλ. πλεθηηκψληαη ε θιηληθή θαηάζηαζε ηνπ αζζελή, ε παξνπζία ζηξεο ή ινίκσμεο, ε κεηαβνιηθή θαηάζηαζή ηνπ, νη πξννπηηθέο παξάηαζεο ηεο λνζειείαο ηνπ θαη ε ςπρνθηλεηηθή ηνπ θαηάζηαζε. Γεληθά ε πξφιεςε ηεο εγθαηάζηαζεο ππνζξεςίαο θαη ε δηφξζσζε ηεο κεηαβνιηθήο απνξχζκηζεο απνηεινχλ ηηο ζπρλφηεξεο ελδείμεηο ζξεπηηθήο ππνζηήξημεο ζηνπο παηδηαηξηθνχο αζζελείο. ΠΑΡΑΜΔΣΡΟΗ ΔΚΣΗΜΖΖ ΘΡΔΦΖ Δ ΠΑΗΓΗΑΣΡΗΚΟΤ ΑΘΔΝΔΗ Κιηληθέο Αλζξσπνκεηξηθέο Δξγαζηεξηαθέο Γηαηηεηηθέο Hb, Ht, αξ. Ηαηξηθή & ιεκθνθπηηάξσλ, Καηαγξαθή νδνληηαηξηθή ιεπθσκαηίλε, νπξία εκεξήζηαο Αδξέο εμέηαζε Β,Τ,ΠΚ, ΔΘ νξνχ πξφζιεςεο Σξαλζθεξίλε, Τπνινγηζκφο πξναιβνπκίλε, πξνζιακβαλνκέ- Πεξίκ.βξαρίνλα, επίπεδα βηηακηλψλ λσλ ζεξκίδσλ πάρνο δεξκ. πηπρήο, κεηάιισλ θαη απφ φιεο ηηο Λεπηνκεξείο νζηηθή ειηθία ηρλνζηνηρείσλ πεγέο 47

48 ΦΤΗΟΛΟΓΗΚΔ ΗΓΗΑΗΣΔΡΟΣΖΣΔ ΣΖ ΓΗΑΣΡΟΦΖ ΚΑΣΑ ΖΛΗΚΗΔ Οη θπζηνινγηθέο ηδηαηηεξφηεηεο ζηε δηαηξνθή θαηά ειηθία θαζνξίδνληαη αλάινγα κε ηηο αλάγθεο, ηελ επάξθεηα ησλ ξπζκηζηηθψλ κεραληζκψλ θαη ηηο δπλαηφηεηεο πξφζιεςεο ηξνθήο. Ζ γλψζε ησλ θπζηνινγηθψλ ηδαηηεξνηήησλ θαηέζηεζε δπλαηή ηελ παξέκβαζε κέζσ ηεο ηξνθήο ηφζν γηα ζέκαηα πξφιεςεο φζν θαη ζεξαπείαο. ΦΤΗΟΛΟΓΗΚΔ ΗΓΗΑΗΣΔΡΟΣΖΣΔ ΣΖ ΝΔΟΓΝΗΚΖ ΖΛΗΚΗΑ Ζ λενγληθή ειηθία ραξαθηεξίδεηαη απφ : -ηαρεία απμεζε κε ηελ έλλνηα ηνπ έληνλνπ θπηηαξηθνχ πνιιαπιαζηαζκνχ πνπ επηβάιιεη: απμεκέλε θαηαλάισζε ελέξγεηαο, απμεκέλεο αλάγθεο πξσηετλψλ σο δνκηθψλ ζηνηρείσλ γηά ηηο αλάγθεο αχμεζεο ησλ δηαθφξσλ ηζηψλ Απμεκέλεο απαηηήζεηο ζε απαξαίηεηα ιηπαξά νμέα ιφγσ ησλ απμεκέλσλ αλαγθψλ ηνπ ΚΝ ηαρεία εμάληιεζε ησλ απνζεκάησλ ζε ζπλζήθεο λεζηείαο, ινίκσμεο, κεηαβνιέο ζεξκνθξαζίαο. - πεξηνξηζκέλε γαζηξηθή ρσξεηηθφηεηα -πεξηνξηζκέλε ελδπκηθή δξαζηεξηφηεηα -αλεπάξθεηα ππνθεηκεληθήο ξχζκηζεο πξφζιεςεο ηξνθήο -λεξνχ -αζηάζεηα ξπζκηζηηθψλ ζπζηεκάησλ -αλεπαξθείο κεραληζκνχο απνκάθξπλζεο ηειηθψλ πξντφλησλ ηνπ κεηαβνιηζκνχ -κεγάιε επηθάλεηα ζψκαηνο θαη σο εθ ηνχηνπ απμεκέλεο αλάγθεο ζε λεξφ Σφζν ε απαηηνχκελε ελέξγεηα φζν θαη νη αλάγθεο ζε λεξφ αλαγφκελα θαηά θηιφ βάξνπο ζψκαηνο, είλαη ηα πςειφηεξα απφ νπνηαδήπνηε άιιε πεξίνδν ηεο δσήο. Οη αλάγθεο απηέο θαιχπηνληαη κε ηνλ ζειαζκφ, πνπ απνηειεί ηδεψδε θαη εμαηνκηθεπκέλε επηινγή ή κε εμαλζξσπνπνηεκέλα γάιαηα πνπ παξέρνπλ ηελ βέιηηζηε 48

49 αλαινγία πξσηετλεο γηα ηθαλνπνηεηηθή αχμεζε, ρσξίο παξάιιειε αχμεζε ηνπ λεθξηθνχ θνξηίνπ, θαζψο θαη ηα απαξαίηεηα ιηπαξά νμέα. Δπηπιένλ έρνπλ ζρεδηαζηεί κε ηξφπνλ ηέηνην ψζηε λα παξαθάκπηνληαη ηα πξνβιήκαηα ηεο πεξηνξηζκέλεο ελδπκηθήο δξαζηεξηφηεηνο ηνπ λενγληθνχ νξγαληζκνχ. Γεχκαηα πξνζαξκνζκέλα ζηε γαζηξηθή ρσξεηηθφηεηα ηνπ λενγλνχ ζε ηαθηηθά ρξνληθά δηαζηήκαηα αληηζηαζκίδνπλ ηελ ηάζε γηα ηαρεία εμάληιεζε ησλ απνζεκάησλ θαη ηελ αλεπάξθεηα ππνθεηκεληθήο ξχζκηζεο ηεο πξφζιεςεο. ΦΤΗΟΛΟΓΗΚΔ ΗΓΗΑΗΣΔΡΟΣΖΣΔ ΣΖ ΒΡΔΦΗΚΖ ΖΛΗΚΗΑ Υαξαθηεξηζηηθά ηεο βξεθηθήο ειηθίαο: -Σαρεία απμεζε κε ηελ έλλνηα ηνπ έληνλνπ θπηηαξηθνχ πνιιαπιαζηαζκνχ -Πεξηνξηζκέλε γαζηξηθή ρσξεηηθφηεηα -Μεγάιε επηθάλεηα ζψκαηνο θαη σο εθ ηνπηνπ απμεκέλεο αλάγθεο ζε λεξφ - Δμάληιεζε απνζεκάησλ νπζηψλ πνπ εμαζθαιίζηεθαλ θαηά ηελ ελδνκήηξηα δσε Καηά ηελ βξεθηθή ειηθία ε ηαρεία αχμεζε επηβάιιεη εθηφο ηεο απμεκέλεο παξνρήο ελέξγεηαο θαη δηαζεζίκσλ πξσηετλψλ, πξφζιεςε ηθαλνπνηεηηθψλ πνζνηήησλ θπιιηθνχ νμένο θαη Fe, δηφηη ηα απνζέκαηα έρνπλ εμαληιεζεί θαηά ηελ λενγληθή ειηθία, θαζψο θαη βηηακίλε D. Οη αλάγθεο απηέο κέρξη ηνλ 6ν κήλα ηεο δσήο είλαη δπλαηφλ λα θαιχπηνληαη κε ζειαζκφ, ή εμαλζξσπνπνηεκέλν γάια. Καηά ηνλ 6ν κήλα πξνζηίζεληαη θξνχηα θαη ρνξηαξηθά, ελψ αξγφηεξα πξνζηίζεηαη ην θξέαο ην απγφ, ην ςάξη, ηα δεκεηξηαθά, ηα φζπξηα, κε απνηέιεζκα απφ ην ηέινο ηνπ πξψηνπ ρξφλνπ ηεο δσήο ην δηαηηνιφγην ηνπ βξέθνπο λα εμνκνηψλεηαη κε ηεο ππφινηπεο νηθνγέλεηαο. Ζ πξφζιεςε θαηαλέκεηαη ζε 5 γεχκαηα εκεξεζίσο πνπ παξαζθεπάδνληαη κε πξνζνρή, ψζηε λα εμαζθαιίδνληαη νη ζπλζήθεο πγηεηλήο, θαη νκνγελνπνηνχληαη γηα λα δηεπθνιχλνπλ ηα πξνβιήκαηα κάζεζεο. 49

50 χλεζεο ζθάικα ηεο βξεθηθήο ειηθίαο είλαη ε ππεξπξνζθνξά ζεξκίδσλ απφ πδαηάλζξαθεο, (γάια κε δάραξε) κε απνηέιεζκα αλαηκηθά βξέθε πνπ δελ ππνιείπνληαη σο πξνο ην βάξνο (sugar babies). ΦΤΗΟΛΟΓΗΚΔ ΗΓΗΑΗΣΔΡΟΣΖΣΔ ΣΖ ΠΑΗΓΗΚΖ -ΥΟΛΗΚΖ ΖΛΗΚΗΑ Υαξαθηεξηζηηθά ηεο παηδηθήο -ζρνιηθήο ειηθίαο : Ρχζκηζε πξφζιεςεο κε βάζε ηελ ππνθεηκεληθή ξχζκηζε (θαηά βνχιεζε) Γηαδηθαζία δηαηξνθήο πξνζαξκνζκέλε ζην πξφγξακκα ηεο νηθνγέλεηαο Αχμεζε Μεγηζηνπνίεζε ησλ δαπαλψλ γηά δξαζηεξηφηεηα Κνηλσληθνπνίζε Πξφιεςε (ηεξεδφλα, παρπζαξθία, ππεξιηπηδαηκία) Γηαηξνθηθή αγσγή Σφζν ην δηαηηνιφγην φζν θαη νη ζπλζήθεο δηαηξνθήο ζηελ παηδηθή - ζρνιηθή ειηθία ηείλνπλ λα εμνκνηψλνληαη κε απηή ηνπ ελήιηθα. Σν παηδί είλαη πιένλ ζε ζέζε λα ξπζκίδεη ππνθεηκεληθά ηελ πξφζιεςε ηξνθήο θαη ην πξφγξακκα ησλ γεπκάησλ ηνπ. Οζν απηφ είλαη δπλαηφλ είλαη θαιχηεξα λα πξνζαξκφδεηαη ζην πξφγξακκα ηεο νηθνγέλεηαο ηνπιάρηζηνλ κεξηθψο. Αιισζηε έλα ραξαθηεξηζηηθφ ηεο ειηθίαο απηήο είλαη ε ζπκκεηνρή, ε θνηλσληθνπνίεζε, θαη ε κίκεζε πξνηχπσλ. Απηά ηα ραξαθηεξηζηηθά πξνζθέξνληαη γηα ηε δηακφξθσζε ηνπ παηδηνχ σο ζπλεηδεηνχ θαηαλαισηνχ ζε ζέκαηα πγεηηλήο δηαηξνθήο κέζσ ηεο αγσγήο πγείαο - δηαηξνθήο. ηα πιαίζηα απηνχ ηνπ πξνγξακκαηηζκνχ δίλεηαηη ε επθαηξία λα επαηζζεηνπνηείηαη ην παηδί ζε ζέκαηα πξφιεςεο ηα νπνία πξαγκαηηθά θαζνξίδνληαη απφ ηε δηαηξνθή θαηά ηε ζρνιηθή ειηθία φπσο ε ηεξεδφλα, ε παρπζαξθία, θαη ε ππεξιηπηδαηκία. Δπεηδή νη επθαηξίεο γηα επαθή κε αξλεηηθά πξφηππα απμάλνπλ θαηά ηελ ειηθία απηή, γίλεηαη απαξαίηεηε ε παξέκβαζε κε πξνγξάκκαηα δηαηξνθηθήο αγσγήο σζηε ελεξγά λα δηακνξθσζνχλ νη ζεηηθέο πξνηάζεηο θαη νη νξζέο επηινγέο. 50

51 ΦΤΗΟΛΟΓΗΚΔ ΗΓΗΑΗΣΔΡΟΣΖΣΔ ΣΖ ΔΦΖΒΗΚΖ ΖΛΗΚΗΑ Υαξαθηεξηζηηθά ηεο εθεβηθήο ειηθίαο -Απμεκέλεο αλάγθεο ιφγσ : Σαρείαο αχμεζεο κεγάιεο δξαζηεξηφηεηαο -δηαθνξνπνίεζε ζχλζεζεο ζψκαηνο -Πξνζσπηθέο επηινγέο (παξάδνμεο δίαηηεο) -Γηαηξνθηθή αγσγή Ζ εθεβηθή ειηθία απνηειεί θάζε ηαρείαο αχμεζεο πνπ ζπγθξίλεηαη κε απηή ηεο λενγληθήο πεξηφδνπ. Δπηπιένλ απνηειεί θάζε κέγηζηεο θπζηθήο δξαζηεξηφηεηνο. Οη ελεξγεηαθέο απαηηήζεηο είλαη απμεκέλεο. Παξάιιεια, κε ηηο κεηαβνιέο πνπ επέξρνληαη ζην ζψκα ησλ εθήβσλ δηαθνξνπνηείηαη θαη ε ζχλζεζε ζψκαηνο. ήκεξα ζην δπηηθφ πνιηηηζκφ ελψ δελ παξαηεξνχληαη θαηλφκελα απφ έιιεηςε δηαζέζηκσλ ηξνθίκσλ, παξαηεξνχληαη λνζεξέο θαηαζηάζεηο θαη ειιείςεηο κε αθνξκή αιινηε παξάδνμεο δίαηηεο ή θαθέο ζπλήζεηεο (αιθννιηζκφο) θαη άιινηε δηαηαξαρέο ζίηηζεο (anorexia nervosa). Σν θνηλφηεξν πξφβιεκα πνπ παξαηεξείηαη θαηά ηελ εθεβηθή ειηθία είλαη ε παξακέιεζε ησλ θαλνληθψλ γεπκάησλ, ή ε αληηθαηάζηαζή ηνπο απφ πξφρεηξα ρακειήο ζξεπηηθήο αμίαο snacks. Ζ εθεβηθή ειηθία απνηειεί νπζηαζηηθά ηελ ηειεπηαία επθαηξία γηα παξέκβαζε κε ζηφρν ηξνπνπνίεζε ζπλεζεηψλ θαη πξνηχπσλ ζε ζέκαηα δηαηξνθήο. ΦΤΗΟΛΟΓΗΚΔ ΗΓΗΑΗΣΔΡΟΣΖΣΔ ΔΝΖΛΗΚΟΤ Υαξαθηεξηζηηθά ηεο ελειίθνπ δσήο είλαη Αλαζηνιή ηεο δηαδηθαζίαο αχμεζεο Μεηαβνιή ηεο ζχλζεζεο ζψκαηνο κε αχμεζε ηνπ ιίπνπο 51

52 Μεγάιεο δηαηνκηθέο κεηαβνιέο σο πξνο ηελ θπζηθή δξαζηεξηφηεηα Δπηπηψζεηο απφ ηελ πξνζζήθε ινηπψλ επηβαξπληηθψλ παξαγφλησλ ΦΤΗΟΛΟΓΗΚΔ ΗΓΗΑΗΣΔΡΟΣΖΣΔ ΚΑΣΑ ΣΖΝ ΔΓΚΤΜΟΤΝΖ ΚΑΗ ΣΟΝ ΘΖΛΑΜΟ Σα ραξαθηεξηζηηθά ησλ δηαηξνθηθψλ απαηηήζεσλ πνπ πξνθχπηνπλ θαηά ηελ εγθπκνζχλε θαη ηνλ ζειαζκφ νθείινληαη ζηελ ηαρεία κεηαβνιή ησλ απαηηήζεσλ γηα αχμεζε, πνπ επηβάιιεη Αχμεζε ηεο πξνζθεξφκελεο ελέξγεηαο Αχμεζε ησλ αλαγθψλ ζε πξσηεΐλε Απμεκέλεο αλάγθεο ζε θπιιηθφ νμχ, ζίδεξν θαη αζβέζηην Δπίζεο εκθαλίδνληαη Αζηαζέο ηζνδχγην ειεθηξνιπηψλ πρλέο νηζνθαγίηηδεο Γπζθνηιηφηεηα ζηνλ ζειαζκφ απμεκέλεο αλάγθεο ζε πγξά Καηά ηελ εγθπκνζχλε ππάξρνπλ απμεκέλεο αλάγθεο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηνλ ζρεκαηηζκφ λέσλ ηζηψλ. Οη αλάγθεο απηέο παξακέλνπλ απμεκέλεο θαηά ηελ δηάξθεηα ηνπ ζειαζκνχ. Απηφ θαίλεηαη θπζηνινγηθή ζπλέπεηα ηνπ γεγνλφηνο νηη ζην γάια πνπ εθθξίλεηαη πεξηέρνληαη ζεκαληηθέο πνζφηεηεο ζξεπηηθψλ νπζηψλ θαη επηβάιιεηαη ε αληηθαηάζηαζή ηνπο κέζσ ηεο εκεξήζηαο πξφζιεςήο ηνπο. Πξνο ηνλ ζθνπφ απηφ είλαη νπζηαζηηθήο ζεκαζίαο θαη ε ελίζρπζε ηνπ δηαηηνινγίνπ ηεο εγθπκνλνχζεο θαη ζειαδνχζεο κε Ca, Fe θαη θπιιηθφ νμχ. Καηά ηνλ ζρεδηαζκφ ηνπ δηαηηνινγίνπ είλαη ζθφπηκν εθηφο ησλ απμεκέλσλ αλαγθψλ λα ιακβάλνληαη ππφςηλ ηδηαηηεξφηεηεο φπσο ε πξνδηάζεζε ηεο εγθπκνλνχζεο γηα θαηλφκελα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ δηαηαξαγκέλε θηλεηηθφηεηα ηνπ πεπηηθνχ ζσιήλα θαηά ηελ εγθπκνζχλε, φπσο ε γαζηξννηζνθαγηθή παιηλδξφκεζε κε ζπλέπεηα επψδπλε νηζνθαγίηηδα θαη ε δπζθνηιηφηεηα. Δπηπιένλ πξέπεη λα ιακβάλεηαη ππφςηλ νηη θαηά ηελ εγθπκνζχλε ππάξρεη αζηαζέο ηζνδχγην ειεθηξνιπηψλ θαη γηα ηνλ ιφγν απηφ είλαη πξνζεθηηθνί νη ρεηξηζκνί ψζηε λ απνθεχγεηαη ππεξθφξησζε κε NaCl. 52

53 ΦΤΗΟΛΟΓΗΚΔ ΗΓΗΑΗΣΔΡΟΣΖΣΖΣΔ ΚΑΣΑ ΣΖΝ 3Ζ ΖΛΗΚΗΑ Σα ραξαθηεξηζηηθά ησλ δηαηξνθηθψλ απαηηήζεσλ θαηά ηελ 3ε ειηθία νθείινληαη ζε -Μεηαβνιή ηεο ζχλζεζεο ζψκαηνο -Διάηησζε δξαζηεξηφηεηαο -Πξνβιήκαηα ζηελ ζηνκαηηθή θνηιφηεηα -Δγθαηάζηαζε κφληκσλ κεηαβνιηθψλ πξνβιεκάησλ -Απμεκέλε λνζεξφηεηα -Πξνβιήκαηα νζηενπφξσζεο ζηηο γπλαίθεο Υακειή πξφζιεςε πξσηεΐλεο Δρεη δηαπηζησζεί φηη ηα άηνκα ηεο ηξίηεο ειηθίαο, εμαηηίαο ηδηαίηεξσλ ραξαθηεξηζηηθψλ πνπ έρνπλ ζρέζε κε ηνλ ηξφπν δσήο, δει. ηελ απνκφλσζε, ηηο κεησκέλεο δπλαηφηεηεο γηά δξαζηήξηα ζπκκεηνρή θαη ηηο ηπρφλ αλαπεξίεο, θαηαηάζζνληαη ζηηο θαηεγνξίεο πςεινχ θηλδχλνπ γηα εθδήισζε θαηλνκέλσλ ππνζξεςίαο παξά ηελ ζεκαληηθή ειάησζε ησλ ζξεπηηθψλ αλαγθψλ πνπ παξαηεξείηαη θπζηνινγηθά. ε ζπλδπαζκφ κε ηελ απμεκέλε λνζεξφηεηα θαη ηα κεηαβνιηθά πξνβιήκαηα (ζαθραξψδεο δηαβήηεο, ππέξηαζε, θαξδηνπάζεηεο, λεθξηθή δπζιεηηνπξγία) πνπ απαηηνχλ ζπλερή δαηηεηηθή ξχζκηζε, δηαπηζηψλεηαη απμεκέλε αλάγθε παξέκβαζεο θαη θαζνδήγεζεο γηα ηα άηνκα ηεο ειηθίαο απηήο ζε εμαηνκηθεπκέλε βάζε. 53

54 ΑΡΥΔ ΘΡΔΠΣΗΚΖ ΤΠΟΣΖΡΗΞΖ ΠΡΟΓΗΟΡΗΜΟ ΣΧΝ ΓΗΑΣΡΟΦΗΚΧΝ ΑΝΑΓΚΧΝ Δ ΔΝΖΛΗΚΔ Αλάγθεο ζε πγξά Ζ ξχζκηζε ησλ πξνζιακβαλνκέλσλ πγξψλ γίλεηαη ζε ηειείσο εμαηνκηθεπκέλε βάζε θαη ιακβάλεη ππ νςηλ ην ηζνδχγην πγξψλ ηνπ θάζε αζζελνχο ΟΗ αλάγθεο ζπληήξεζεο θαιχπηνληαη κε 30-35ML/KG ή 1ML/KCAL Δλεξγεηαθέο απαηηήζεηο Ηδεσδψο ν πξνζδηνξηζκφο ελεξγεηαθψλ αλαγθψλ γίλεηαη κε κέηξεζε ηεο δαπάλεο ελέξγεηαο κε ηελ βνήζεηα ηεο έκκεζεο ζεξκηδνκεηξίαο. Δλαιιαθηηθά νη ελεξγεηαθέο απαηηήζεηο ππνινγίδνληαη ιακβάλνληαο ππ φςηλ φηη απηέο θαζνξίδνληαη αθελφο απφ ηε βαζηθή ελεγεηαθή δαπάλε θαη αθ εηέξνπ απφ ηελ ελεξγεηαθή δαπάλε πνπ απαηηείηαη γηα ηελ δξαζηεξηφηεηα. Ζ εμίζσζε Harris - Benedict ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηνλ ππνινγηζκφ ηεο βαζηθήο ελεγεηαθήο δαπάλεο (ΒΔΔ Basal Energy Expenditure) ζε πγηή άηνκα. Βαζηθή ελεξγεηαθή δαπάλε είλαη ην πνζφ ελέξγεηαο πνπ δαπαλάηαη απφ ην ζψκα λεζηηθνχ αηφκνπ ζε απφιπηε εξεκία θαη ζε εγξήγνξζε, ρσξίο stress ή ηξαχκα θαη δίλεηαη απφ ηηο εμηζψζεηο ηνπ Harris Benedict ζε kcal: Αλδξεο : BEE = 66 + (13,7 x W ) + ( 5 x H ) - ( 6,8 x A ) Γπλαίθεο: BEE = ( 9,6 x W ) + ( 1,8 x H ) - ( 4,7 x A ) νπνπ W - βάξνο ζε ρηιηφγξακκα θαη γηα ηηο αλάγθεο ηεο θιηληθήο δηαηξνθήο ρξεζηκνπνηείηαη ην ηδεψδεο βάξνο φηαλ απηφ είλαη θνληά ζην πξαγκαηηθφ. Δπί παρπζαξθίαο ρξεζηκνπνηείηαη ζηνπο ππνινγηζκνχο ην πξνηηκψκελν βάξνο (φηαλ ηξέρνλ βάξνο >120% ηνπ ηδεψδνπο) Ζ - χςνο ζε εθαηνζηά Α - ειηθία ζε έηε 54

55 Σν stress, ε ινίκσμε ή ν ηξαπκαηηζκφο δεκηνπξγνχλ απμεκέλν ξπζκφ κεηαβνιηζκνχ θαη απμεκέλεο ελεξγεηαθέο απαηηήζεηο θαη γηα ηνλ ιφγν απηφ ζην ππνινγηζκφ ησλ νιηθψλ εκεξήζησλ αλαγθψλ ππεηζέξρνληαη κε ηελ κνξθή ζπληειεζηψλ. Πξνζδηνξηζκόο ελεξγεηαθώλ αλαγθώλ ε παζνινγηθέο θαηαζηάζεηο ν πξνζδηνξηζκφο ησλ ελεξγεηαθψλ αλαγθψλ απνηειεί ζχλζεηε δηεξγαζία δεδνκέλνπ φηη ε λφζνο ζπλνδεχεηαη ζπρλά απφ κείσζε θπζηθήο δξαζηεξηφηεηαο θαζψο θαη απφ αχμεζε ηνπ βαζηθνχ κεηαβνιηζκνχ, ηδηαίηεξα ζε πεξηζηαηηθά πνπ ζπλνδεχνληαη απφ θιεγκνλή, ηξαχκα, έγθαπκα, ζήςε ή ζηξεο. Γηα λα κεηαθξαζηνχλ νη ελεξγεηαθέο αλάγθεο ελφο αζζελνχο ζε λνχκεξα είλαη απαξαίηεηεο νη εμεηδηθεπκέλεο γλψζεηο ηνπ θιηληθνχ δηαηηνιφγνπ. Οη δηαηηνιφγνη πξέπεη λα γλσξίδνπλ ηηο κεζφδνπο πξνζδηνξηζκνχ ελεξγεηαθψλ αλαγθψλ πξνθεηκέλνπ λα ζπλεξγάδνληαη επηηπρψο κε ηνπο γηαηξνχο θαη ην λνζειεπηηθφ πξνζσπηθφ. Ζ έκκεζε ζεξκηδνκέηξεζε είλαη έγθπξε κέζνδνο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη θαη σο κέζνδνο αλαθνξάο ζ απηφ ησλ πιεζπζκφ ησλ αζζελψλ. Δλαιιαθηηθά γηα ηνλ ππνινγηζκφ ελεξγεηαθψλ αλαγθψλ αζζελψλ ζε θξίζηκεο θαηαζηάζεηο ππάξρνπλ δηαζέζηκεο δηάθνξεο εμηζψζεηο. Έκκεζε ζεξκηδνκέηξεζε Ζ ελεξγεηαθή δαπάλε πνπ πξνέξρεαη απφ ηελ νμείδσζε πδαηαλζξάθσλ, πξσηετλψλ θαη ιίπνπο κπνξεί λα κεηξεζεί κε ηε κέζνδν ηεο έκκεζεο ζεξκηδνκέηξεζεο. Όηαλ νη πξναλαθεξφκελεο νκάδεο ζξεπηηθψλ ζπζηαηηθψλ νμεηδψλνληαη, είλαη γλσζηή ε αξηζκεηηθή ζρέζε αλάκεζα ζηα κφξηα ηνπ πξντφληνο πνπ θαηαλαιψλνληαη θαη ζε απηά πνπ παξάγνληαη. Δπίζεο ε αλαινγία ηνπ παξαγφκελνπ φγθνπ CO2 θαη θαηαλαιηζθφκελνπ O2, γλσζηή σο αλαπλεπζηηθφ πειίθν είλαη δηαθνξεηηθή γηα θάζε ππφζηξσκα. Μπνξεί ινηπφλ κε βάζε ηα πξναλαθεξφκελα φηαλ κεηξάηαη ην VO2 θαη ην VCO2 λα πξνζδηνξίδνληαη νη ελεξγεηαθέο δαπάλεο θαζψο θαη ε πνζφηεηα θαη ην είδνο ηνπ ππνζηξψκαηνο. Ζ έκκεζε ζεξκηδνκέηξεζε ζπληζηάηαη γηα κέηξεζε ελεξγεηαθψλ αλαγθψλ ζε πεξηπηψζεηο: α) αιινησκέλεο ζχζηαζεο ζψκαηνο (Μεησκέλν βάξνο, απμεκέλν βάξνο, πεξηθεξεηαθφ νίδεκα, ππναιβνπκηλαηκία, χπαξμε αθξσηεξηαζκέλσλ άθξσλ, β) αλεπαξθνχο αληαπφθξηζεο θαηά ηε ζξεπηηθή ππνζηήξημε, γ) δπζρέξεηαο ζηελ 55

56 απνκάθξπλζε ηεο αλαπλεπζηηθήο ππνζηήξημεο, δ) κεηεγρεηξεηηθνχ ζηαδίνπ κεηακφζρεπζεο νξγάλνπ, ε) ζήςεο. Ζ έκκεζε ζεξκηδνκεηξία ζα πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζε πεξηπηψζεηο ππεξκεηαβνιηθψλ αζζελψλ (εγθαπκαηίεο, ηξαπκαηίεο), ζε ππνζξεπηηθνχο, ζε πεξηπηψζεηο παρπζαξθίαο φπνπ ην ππεξβάιινλ βάξνο μεπεξλά ην 200% ηνπ ΗΒ, ζε αζζελείο κε κε θαλνληθή θαηαλνκή ζψκαηνο (εγθεθαιηθή παξάιπζε, αθξσηεξηαζκνί), ζε χπαξμε αζθίηε θαη νηδήκαηνο, ζε αλαπλεπζηηθά ππνζηεξηδφκελνπο θαη γεληθά ζε απνηπρία απφθξηζεο ζηελ δηαηξνθηθή ππνζηήξημε. Δπηπιένλ είλαη ηδηαίηεξα ρξήζηκε ζηνπο παηδηαηξηθνχο αζζελείο (Malone, 2002). Οη πεξηνξηζκνί ζηε ρξήζε ηεο έκκεζεο ζεξκηδνκέηξεζεο αθνξνχλ θπξίσο πξνβιήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ ζε αζζέλεηεο ηνπ αλαπλεπζηηθνχ ζπζηήκαηνο νπφηε θαη ε κέηξεζε δελ κπνξεί λα δηεμαρζεί πρ: κεραληθή αλαπλεπζηηθή ππνζηήξημε κε FiO 2 60 ή κε ΡΔΔΡ (Positive End Expiratory Pressure) >12cmH 2 O ή ζε παζνινγηθέο θαηαζηάζεηο ζηηο νπνίεο ζπκβαίλνπλ γξήγνξεο αιιαγέο ησλ απνζεθψλ CO 2. Δπίζεο δελ ζπληζηάηαη λα γίλεηαη ε κέηξεζε κεηά ηε ιήςε κπνραιαξσηηθψλ θαη γεληθά θαξκάθσλ πνπ επεξεάδνπλ ηε κέηξεζε. Κξίλεηαη ινηπφλ απαξαίηεηε ε αμηνιφγεζε ηνπ απνηειέζκαηνο, κέηξεζε ή δηακφξθσζε ζπλνιηθήο εηθφλαο ηεο θαηάζηαζεο ηνπ αζζελνχο, ή θαη ε επαλάιεςε ηεο κέηξεζεο αλ είλαη απαξαίηεην. Απνδεθηέο κέζνδνη ππνινγηζκνύ ζσκαηηθνύ βάξνπο γηα ηηο εμηζώζεηο ππνινγηζκνύ ελεξγεηαθώλ αλαγθώλ Οη πεξηζζφηεξεο εμηζψζεηο ππνινγηζκνχ ελεξγεηαθψλ αλαγθψλ πνπ ζα πεξηγξαθνχλ ρξεζηκνπνηνχλ σο ππνινγηζηηθέο παξακέηξνπο ην βάξνο, ην χςνο θαη ηελ ειηθία. Σν χςνο θαη ε ειηθία είλαη παξάκεηξνη πνπ δελ δεκηνπξγνχλ πξφβιεκα, φζνλ αθνξά φκσο ην βάξνο δεκηνπξγνχληαη εχινγα εξσηήκαηα γηα ην πνην βάξνο ζα πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ζηηο εμηζψζεηο ππνινγηζκνχ ζε πεξηπηψζεηο πνπ ν αζζελήο είλαη παρχζαξθνο ή ιηπφζαξθνο: ην ηδαληθφ βάξνο, ην πξαγκαηηθφ βάξνο ή κήπσο θάπνην άιιν βάξνο πνπ ζα πξνθχπηεη απφ ππνινγηζκνχο; Αλ ν αζζελήο είλαη >90% θαη <120% ηνπ ηδαληθνχ βάξνπο ηφηε ρξεζηκνπνηείηαη ην πξαγκαηηθφ ηνπ βάξνο. Αλ ην βάξνο ηνπ αζζελνχο ππεξβαίλεη ην 120% ηνπ ηδαληθνχ βάξνπο ηφηε πξνηείλεηαη ν αθφινπζνο ηχπνο γηα ηελ πξνζαξκνγή ηνπ βάξνπο: ΑW[(ΑBW-IBW)x0,25]+IBW. Ο θαλφλαο απηφο ρξεζηκνπνηείηαη γηαηί ζεσξείηαη φηη ν ιηπψδεο ηζηφο, πνπ θαηά θαλφλα είλαη απμεκέλνο ζηα ππέξβαξα θαη ηα παρχζαξθα άηνκα, είλαη κεηαβνιηθά ιηγφηεξν ελεξγφο απφ ηνλ κπτθφ ηζηφ. 56

57 Σξόπνη ππνινγηζκνύ ελεξγεηαθώλ αλαγθώλ ζε παζνινγηθέο θαηαζηάζεηο Οη πην γλσζηέο εμηζψζεηο ππνινγηζκνχ ελεξγεηαθψλ αλαγθψλ είλαη νη αθφινπζεο: 1. Harris & Benedict (1919) Πξνέθπςε απφ κεηξήζεηο πγηνχο πιεζπζκνχ. 2. Jeejeebhoy formula (1976) 3. Δλέξγεηα/ kgr 4. Mifflin St. Jeor (1997) 5. Mε ηε ρξήζε ηνπ ΒΜΗ (Dennis et al, 1997) 6. Mε ηε ρξήζε BSA (επηθάλεηα ζψκαηνο) (Gotshclich,1993) 7. Δμεηδηθεπκέλεο εμηζψζεηο 1. Harris & Benedict (1919) Α: 66,5+(13,75XW)+(5.003XH)-(6,775XA) Γ: (9,563XW)+(1,850XH)-(4,676XA) A=Αλδξεο, Γ= Γπλαίθεο, Βάξνο ζε Kg, Τςνο ζε cm, Α=Ζιηθία ζε έηε Ζ κέζνδνο απηή ρξεζηκνπνηείηαη θαηά θφξνλ ζαλ κέζνδνο ππνινγηζκνχ βαζηθνχ κεηαβνιηζκνχ. Τπνηηκά φκσο ην ΒΜ παρχζαξθσλ αηφκσλ φηαλ ρξεζηκνπνηείηαη ην ηδαληθφ βάξνο θαη ππεξεθηηκά ην ΒΜ φηαλ ρξεζηκνπνηείηαη ην πξαγκαηηθφ βάξνο. χκθσλα κε ηνλ Frankenfeld (1998), ζα πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ην πξαγκαηηθφ βάξνο κφλν αλ ΒΜΗ<40, ελψ θαηά ηνλ Glynn θαη ηνπο ζπλεξγάηεο ηνπ ζα πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη ν κέζνο φξνο ηνπ ηδαληθνχ θαη ηνπ πξαγκαηηθνχ βάξνπο. Όζνλ αθνξά ηηο παζνινγηθέο θαηαζηάζεηο ε ρξήζε ηνπ είλαη απζαίξεηε. Δθφζνλ ε παξνχζα εμίζσζε ιακβάλεη ππ φςηλ παξάγνληεο φπσο βάξνο, χςνο, ειηθία θαη ην απνηέιεζκα αλαθέξεηαη ζην ΒΜ ελφο aηφκνπ ζε πγηή θαηάζηαζε. πλήζσο ζε παζνινγηθέο θαηαζηάζεηο νη ελεξγεηαθέο αλάγθεο ππνινγίδνληαη πνιιαπιαζηάδνληαο ην ΒΜ κε ζπληειεζηέο Stress ή δξαζηεξηφηεηνο κε ηηκέο απφ 1,2 έσο 2. 57

58 2. Jeejeebhoy formula (1976) Σν απνηέιεζκα ηεο ρξήζεο απηήο ηεο κεζφδνπ ππνινγηζκνχ δίλεη ηηο ζπλνιηθέο εκεξήζηεο ελεξγεηαθέο δαπάλεο ζε kcal. Βαζηθφο Πεξηπαηεηηθφο kcal/kb kcal/kb Τπνζξεςία/ ήπην ζηξεο 40 kcal/kb νβαξφ ηξαχκα /ζήςε Δθηεηακέλα εγθαχκαηα kcal/kb 80 kcal/kb 3. Ενέπγεια/ kgr Τπνινγίδεηαη φηη απαηηνχληαη πεξίπνπ kcal/kgr γηα ηνλ κε παρχζαξθν πιεζπζκφ (Ηreton-Jones, 1991), ελψ γηα ηνπο παρχζαξθνπο αζζελείο ζε θξίζηκε θαηάζηαζε κφιηο 21kcal/ kgr ζσκαηηθνχ βάξνπο γηα ηνλ ππνινγηζκφ Σ.Δ.Δ (FAO/ WHO,1985 Technical Report Series 724). 4. Mifflin St. Jeor (1997) Γ: (10 x B) + (6,25 x Y) (5 x H) Α: (10 x B) + (6,25 x Y) (5 x H) + 5 Γ=Γπλαίθεο, Α=Αλδξεο, Β=Βάξνο ζε Kg, Τ= Τςνο ζε cm, Ζ= Ζιηθία ζε έηε Σν απνηέιεζκα πνιιαπιαζηάδεηαη κε παξάγνληα δξαζηεξηφηεηαο κε ηηκέο απφ 1,2 έσο 1.9 Ζ εμίζσζε απηή δίλεη ην βαζηθφ κεηαβνιηζκφ γηα αζζελείο (ρξεζηκνπνηήζεθε ζε εξεπλεηηθφ επίπεδν) 5. Mε ηη σπήζη ηος ΒΜΙ (Dennis et al, 1997) 58

59 Γ (ΒΜΗ x 28,15)- (Age x 6,44) Α (ΒΜΗ x 28,15)- (Age x 6,44)+1290 Ζ εμίζσζε απηή δίλεη ην βαζηθφ κεηαβνιηζκφ γηα αζζελείο 6. Mε ηη σπήζη BSA (επιθάνεια ζώμαηορ) (Gotshclich,1993) Δλεξγεηαθέο Αλάγθεο=BMR Υ BSA x 24 ΒΜΡ= Βαζηθφο κεηαβνιηζκφο αλά ψξα (πξνθχπηεη απφ πίλαθεο), BSA=Δπηθάλεηα ζψκαηνο (πξνθχπηεη απφ πίλαθεο απφ ην βάξνο θαη ην χςνο). Σν απνηέιεζκα πνιιαπιαζηάδεηαη κε παξάγνληα δξαζηεξηφηεηαο κε ηηκέο απφ 1.3 έσο Εξειδικεςμένερ εξιζώζειρ Δμίζσζε Fick: REE=COxHgB (SaO2-SVO2)x 95,18 REE: Βαζηθφο κεηαβνιηζκφο ζε Kcal/εκέξα, CO: θαξδηαθφ έξγν (ζεlt/min), HgB: αηκνγινβίλε (ζε gr/dl), SaO2: θνξεζκφο αξηεξηαθνχ νμπγφλνπ (ζε ηηκή %), SVO2: θνξεζκφο θιεβηθνχ νμπγφλνπ (ζε ηηκή %.) Βαζίδεηαη ζε αθξηβείο κεηξήζεηο θαξδηαθνχ έξγνπ, κε ιαλζαζκέλε ηερληθή πξνθχπηνπλ ζθάικαηα θαη δελ ζεσξείηαη ηδηαίηεξα αθξηβήο απφ ηνπο εξεπλεηέο. Δμίζσζε Ireton-Jones: EEE= (A)+25(W)-609(O) (αζθενείρ σωπίρ αναπνεςζηική ςποζηήπιξη) ΔΔΔ= (Α)+5(W)+244(G)+239(T)+851(Β) (αζθενείρ αναπνεςζηικά ςποζηηπιζόμενοι) Α: ειηθίαζε έηε, W: βάξνο ζε Kg, Ο: παρπζαξθία, G, θχιιν (άλδξεο =1, γπλαίθεο=0), Σ: ηξαχκα (λαη=1, φρη=0), Β: έγθαπκα (λαη=1, φρη=0). 59

60 Υξεζηκνπνηείηαη θπξίσο γηα αζζελείο κε παρπζαξθία θαη ηξαπκαηηζκνχο ιακβάλνληαο ππ φςηλ ηελ θαηάζηαζε ηνπ αλαπλεπζηηθνχ. Οη εξεπλεηέο ζεσξνχλ φηη έρεη θαιή ζπζρέηηζε κε κεηξήζεηο ελεξγεηαθψλ δαπαλψλ. νη εμηζψζεηο ππνινγηζκνχ Δ.Δ πξέπεη λα ρξεζηκνπνηνχληαη κφλν απνπζία κεραλήκαηνο έκκεζεο ζεξκηδνκέηξεζεο. ε ζηελ πεξίπησζε πνπ ν ππνινγηζκφο ελεξγεηαθψλ απαηηήζεσλ γίλεηαη κε εμηζψζεηο ζα πξέπεη απηέο λα έρνπλ αμηνινγεζεί απφ ηε δηεζλή επηζηεκνληθή θνηλφηεηα. Δηζη νη νιηθέο εκεξήζηεο αλάγθεο (TDE,ΖΘΑ )δηακνξθψλνληαη απφ ηε ζρέζε: ΖΘΑ = ΒΜ + (ΒΜ*Γ)+ (ΒΜ*Σ)+ (ΒΜ*Π). ηνλ βαζηθφ κεηαβνιηζκφ πξνζηίζεηαη νη ζεξκηδηθέο αλάγθεο αλάινγα κε ηνλ ζπληειεζηή ηξαχκαηνο, γίλεηαη ξχζκηζε αλάινγα κε ηελ θπζηθή δξαζηεξηφηεηα, πξνζηίζεηαη ν ζπληειεζηήο ππξεηνχ. Ο θαζνξηζκφο ησλ ζξεπηηθψλ αλαγθψλ είλαη εμαηνκηθεπκέλνο. Οπνπ Γ = παξάγσλ δξαζηεξηφηεηαο Σ = παξάγσλ λφζνπ ή παξάγσλ stress Π = παξάγσλ ππξεηνχ (Thermal factor) Οη εκεξήζηεο αλάγθεο ζε ειεθηξνιχηεο, βηηακίλεο θαη ηρλνζηνηρεία θαίλνληαη ζε πίλαθεο. H θάιπςε ησλ ελεξγεηαθψλ θαη ελ γέλεη ζξεπηηθψλ απαηηήζεσλ ζηα άηνκα κε ππνζξεςία είλαη δπλαηφλ λα πξαγκαηνπνηείηαη είηε κε δηαηξνθή απφ ην ζηφκα φπνπ απηφ είλαη δπλαηφλ, είηε κε ηερλεηή δηαηξνθή (εληεξηθή ή παξεληεξηθή). Γηα ηηο αλάγθεο ηεο ηερλεηήο δηαηξνθήο ππάξρνπλ δηαζέζηκα εηδηθά δηαιχκαηα γηα ρνξήγεζε κέζσ εηδηθψλ ζσιήλσλ (θαζεηήξσλ) ζε δηάθνξα ηκήκαηα ηνπ πεπηηθνχ ζσιήλα, ή αθφκε πην εμεηδηθεπκέλα δηαιχκαηα γηα ελδνθιέβηα ρνξήγεζε. 60

61 ΠΑΡΔΝΣΔΡΗΚΖ ΓΗΑΣΡΟΦΖ Παξεληεξηθή δηαηξνθή είλαη ε κέζνδνο ρνξήγεζεο ζξεπηηθψλ ζπζηαηηθψλ δηακέζνπ πεξηθεξηθήο ή θεληξηθήο θιέβαο. Μπνξεί λα είλαη ζπκπιεξσκαηηθή δηαηξνθή κέζσ πεξηθεξηθήο θιέβαο ή νιηθή δηαηξνθή κέζσ θεληξηθήο ή πεξηθεξηθήο θιέβαο. Σν πνζφ ηεο ελέξγεηαο πνπ απαηηείηαη είλαη απηφ πνπ θαζνξίδεη πνηα απφ ηηο παξαπάλσ κεζφδνπο ζα ρξεζηκνπνηεζεί. Ζ νιηθή παξεληεξηθή δηαηξνθή είλαη κηα πνιχπινθε θαη δαπαλεξή δηαδηθαζία κε αξθεηνχο θηλδχλνπο θαη επηπινθέο. Γη απηφ αθνινπζείηαη κφλν φηαλ ε ρνξήγεζε ζξεπηηθψλ ζπζηαηηθψλ κέζσ ηνπ γαζηξεληεξηθνχ ζσιήλα είλαη αδχλαηε ή αληελδείθλπηαη. Σα ζξεπηηθά ζπζηαηηθά ζηελ παξεληεξηθή δηαηξνθή βξίζθνληαη ζηε δηαζπαζκέλε ηνπο κνξθή. ΔΝΣΔΡΗΚΖ ΓΗΑΣΡΟΦΖ Δληεξηθή δηαηξνθή είλαη ε κέζνδνο ρνξήγεζεο ζξεπηηθψλ ζπζηαηηθψλ δηα κέζνπ ηνπ γαζηξεληεξηθνχ ζσιήλα, κε ηελ πξνυπφζεζε φηη είλαη ιεηηνπξγηθφο θαη πξνζβάζηκνο. Πεξηιακβάλεη ηελ πξφζιεςε ηξνθίκσλ θαη πγξψλ. Ζ ρνξήγεζε γίλεηαη: α) δηα ηνπ ζηφκαηνο ή β) κέζσ εηδηθψλ θαζεηήξσλ φπνπ ε ηνπνζέηεζή ηνπο γίλεηαη κε απιέο ηερληθέο (ξηλνγαζηξηθφο, ξηλνεληεξηθφο) ή ρεηξνπξγηθέο ηερληθέο (νηζνθαγνζηνκία, γαζηξνζηνκία, λεζηηδνζηνκία ). Ζ νδφο εηζαγσγήο ηεο εληεξηθήο δηαηξνθήο, ν ηχπνο ηνπ ζθεπάζκαηνο ηεο εληεξηθήο δηαηξνθήο, ην πξφγξακκα ρνξήγεζεο θαη ν απαξαίηεηνο εμνπιηζκφο ρνξήγεζεο ηεο εληεξηθήο δηαηξνθήο επηιέγνληαη κε θξηηήξηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηνπο βξαρππξφζεζκνπο ή καθξνπξφζεζκνπο ζηφρνπο ηεο ζξεπηηθήο ππνζηήξημεο αθ ελφο θαη ηελ θιηληθή θαηάζηαζε ηνπ αζζελνχο αθ εηέξνπ. ΔΠΗΛΟΓΖ ΣΖ ΜΔΘΟΓΟΤ ΤΠΟΣΖΡΗΞΖ ΣΖ ΘΡΔΦΖ Ζ επηινγή ησλ απνηειεζκαηηθφηεξσλ κέζσλ θαη ησλ ηερληθψλ πνπ ζα εθαξκνζηνχλ γίλεηαη κε βάζε ηελ θαηάζηαζε ηνπ αζζελνχο φζνλ αθνξά ηε δπλαηφηεηα πξφζιεςεο ηξνθήο, ηε δπλαηφηεηα ρξήζεο ηνπ πεπηηθνχ ζσιήλα, ηελ επάξθεηα ηνπ πεπηηθνχ γηα 61

62 απνξξφθεζε ησλ ζξεπηηθψλ ζπζηαηηθψλ θαη ηε ζπλνιηθή δηάξθεηα πνπ ππνινγίδνπκε φηη ζα εθαξκνζηεί ε ζξεπηηθή ππνζηήξημε. Πξέπεη πάληα λα ιακβάλεηαη ππφςε ην γεγνλφο φηη ε εληεξηθή δηαηξνθή παξνπζηάδεη νξηζκέλα πιενλεθηήκαηα ζε ζρέζε κε ηελ παξεληεξηθή δηαηξνθή γη απηφ θαη ζηηο κέξεο καο πξνηηκάηαη φιν θαη πεξηζζφηεξν. Ζ πνξεία ηεο ζίηηζεο είλαη πην θπζηνινγηθή, ε ζπκκεηνρή θαη ε ιεηηνπξγία ηνπ γαζηξεληεξηθνχ ζπζηήκαηνο είλαη κεγαιχηεξε, ε παξνπζία ζξεπηηθψλ ζπζηαηηθψλ εληφο ηνπ εληεξηθνχ απινχ ζπκβάιιεη ζηε δηαηήξεζε ηεο αθεξαηφηεηαο ηνπ εληεξηθνχ βιελλνγφλνπ, απνθεχγεηαη ε ρξήζε ελδνθιέβησλ θαζεηήξσλ πνπ κπνξεί λα ζπλνδεχεηαη απφ ζνβαξέο επηπινθέο. ην θφζηνο είλαη κηθξφηεξν θαηά ηελ εληεξηθή δηαηξνθή ζε ζρέζε κε ηελ παξεληεξηθή. Ζ παξεληεξηθή δηαηξνθή απνηειεί ιχζε κφλνλ φηαλ ε ζξεπηηθή ππνζηήξημε κέζσ ηεο εληεξηθήο δηαηξνθήο δελ επηθέξεη ηα αλακελφκελα δηαηηεηηθά απνηειέζκαηα, επηβαξχλεη ηνλ αζζελή ή δεκηνπξγεί δεπηεξνπαζή πξνβιήκαηα. πγθεθξηκέλα ε εληεξηθή δηαηξνθή ελδείθλπηαη ζηηο παξαθάησ πεξηπηψζεηο : Αλεπαξθήο πξφζιεςε ηξνθήο απφ ην ζηφκα πνπ κπνξεί λα νθείιεηαη ζε : 1) Μεραληθέο δπζιεηηνπξγίεο ιφγσ εγθεθαιηθνχ, δηαηαξαρέο ηνπ θεληξηθνχ λεπξηθνχ ζπζηήκαηνο, θψκαηνο, νηζνθαγηθψλ δπζιεηηνπξγηψλ, κεξηθήο ή νιηθήο νηζνθαγηθήο ή γαζηξηθήο ζηέλσζεο. 2) Μεησκέλε φξεμε εμαηηίαο ρεκεηνζεξαπεηψλ, ζεξαπεηψλ κε αθηηλνβνιίεο, επίδξαζε θαξκάθσλ, λαπηία 3) Μεηαβαηηθφ ζηάδην ζίηηζεο κεηαμχ παξεληεξηθήο θαη απφ ηνπ ζηφκαηνο ζίηηζε. 4) Φπρηαηξηθνχο παξάγνληεο, φπσο ζε πεξηπηψζεηο λεπξνγελνχο αλνξεμίαο, θαηάζιηςεο ή ηεο λφζνπ Alzheimer. Απμεκέλεο δηαηξνθηθέο αλάγθεο πνπ ζπλαληψληαη ζε αζζελείο κε ζπζηεκαηηθή θιεγκνλψδε απάληεζε (ηξαχκα, ζήςε, ρεηξνπξγηθφ ή κεηαβνιηθφ stress). Γπζιεηηνπξγίεο ζηε δηαδηθαζία πέςεο θαη απνξξφθεζεο ιφγσ ζπλδξφκνπ βξαρέσο 62

63 εληέξνπ, παγθξεαηίηηδαο, θιεγκνλψδνπο λφζνπ ηνπ εληέξνπ, εληεξηθψλ ζπξηγγίσλ, ζπλδξφκσλ ηνπ αλνζνπνηεηηθνχ ζπζηήκαηνο. Μεηαβνιηθέο δπζιεηηνπξγίεο, φπσο ζε λεθξηθή αλεπάξθεηα, επαηηθή εγθεθαινπάζεηα, παζήζεηο απνζήθεπζεο ηνπ γιπθνγφλνπ. Αληελδείμεηο: 1. Παξαιπηηθφο εηιεφο. 2. Πιήξεο απφθξαμε ιεπηνχ ε παρένο εληέξνπ. 3. Δπίκνλνο έκεηνο. 4. Δγγχο εληεξνδεξκαηηθέο ζηνκίεο κε πςειέο απέθθξηζεηο, ελεξγφο αηκνξξαγία απφ ην γαζηξεληεξηθφ ζσιήλα θαη shock. 5. Ηζραηκία ιεπηνχ εληέξνπ 6. Ζ δηάξξνηα κε ή ρσξίο δπζαπνξξφθεζε κπνξεί λα απνηειεί αληέλδεημε θαη κπνξεί ελδερνκέλσο λα αληηκεησπίδεηαη κε κεηαηξνπή ηνπ ξπζκνχ ξνήο ηεο εληεξηθή ζίηηζε ή κε επηινγή ηνπ ζρήκαηνο. ήκεξα, ιίγεο θιηληθέο θαηαζηάζεηο ππάξρνπλ φπνπ ε ΔΓ δελ κπνξεί λα εθαξκνζηεί. Σν παιηφ ξεηφ "αλ ην έληεξν ιεηηνπξγεί, λα ην ρξεζηκνπνηείο", ηζρχεη αθφκε. Όινη νη αζζελείο κε ιεηηνπξγηθφ γαζηξεληεξηθφ ζσιήλα πνπ δελ κπνξνχλ λα θαιχπηνπλ ηηο δηαηηεηηθέο ηνπο αλάγθεο κε ζίηηζε απφ ην ζηφκα κπνξνχλ λα σθειεζνχλ απφ ηελ ΔΓ. Οη εηδηθέο απαηηήζεηο πνπ πξνθχπηνπλ γηα θάζε αζζελή είλαη δπλαηφλ λα αληηκεησπηζζνχλ κε εμαηνκηθεπκέλα ζρήκαηα ηερλεηήο δηαηξνθήο. ΣΔΥΝΗΚΔ ΠΡΟΒΑΖ ΔΝΣΔΡΗΚΖ ΓΗΑΣΡΟΦΖ Οη θαζεηήξεο ζίηηζεο εηζάγνληαη ζε δηαθνξεηηθά ζεκεία ηνπ πεπηηθνχ ζπζηήκαηνο. Οη επηινγή ηνπ θαηάιιεινπ ζεκείνπ εμαξηάηαη απφ ηελ ειηθία ηνπ αζζελνχο, ην ηαηξηθφ ηζηνξηθφ, ηε δηάξθεηα ρνξήγεζεο ηερλεηήο δηαηξνθήο, ηνλ θίλδπλν ηεο εηζξφθεζεο, ηνλ θίλδπλν κεηαηφπηζεο ηνπ θαζεηήξα, ηνλ φγθν θαη ηε πθή ηνπ δηαιχκαηνο θαη ηνλ πξνγξακκαηηζκφ ή φρη κηαο ρεηξνπξγηθήο επέκβαζεο. 1 Ζ επηηπρήο καθξνπξφζεζκε εληεξηθή δηαηξνθή απαηηεί ε εληεξηθή πξφζβαζε λα είλαη άλεηε θαη λα κπνξεί εχθνια λα δηαηεξεζεί. Δληνχηνηο, γηα λα είλαη επηηπρήο ε εληεξηθή πξφζβαζε πξέπεη επίζεο λα ηθαλνπνηεί ηνπο φξνπο ηεο αλαηνκίαο θαη ηεο θπζηνινγίαο ηνπ γαζηξεληεξηθνχ ζσιήλα. 63

64 Ρηλνγαζηξηθόο - ξηλνεληεξηθόο θαζεηήξαο ζίηηζεο Ζ επηινγή ηεο ζέζεο ηνπνζέηεζεο ηνπ ζσιήλα ζίηηζεο εμαξηάηαη απφ ην αλ ν αζζελήο είλαη ζε εγξήγνξζε, ζχγρπζε ή θψκα, απφ ηε ιεηηνπξγηθή θαηάζηαζε ηνπ ζηνκάρνπ θαη ηελ πηζαλφηεηα εηζξφθεζεο πνπ κπνξεί λα ζπκβεί. Έηζη ζε αζζελείο ζε εγξήγνξζε θαη ρσξίο γαζηξηθή πάξεζε, ε ηνπνζέηεζε ξηλνγαζηξηθνχ θαζεηήξα απνηειεί ηε ζσζηή επηινγή. Αληίζεηα, φηαλ ππάξρεη θίλδπλνο εηζξφθεζεο, φπσο ζε γαζηξηθή πάξεζε ή εκθαλίδεηαη θαζπζηεξεκέλε γαζηξηθή θέλσζε, επίκνλνο έκεηνο θαη λαπηία ή φηαλ ν αζζελήο βξίζθεηαη ζε ζχγρπζε ή θψκα, πξέπεη λα ηνπνζεηείηαη ξηλνδσδεδαθηπιηθφο ή ξηλνλεζηηδηθφο ζσιήλαο. 1 Οη ζχγρξνλνη ξηλνγαζηξηθνί ή ξηλνεληεξηθνί θαζεηήξεο ζίηηζεο είλαη κηθξνχ εχξνπο (6-12 Fr) θαηαζθεπαζκέλνη απφ ειαζηηθφ θφκκη, πνιπβηλπινρισξίδην θαη ζηιηθφλε θαη ρξεζηκνπνηνχληαη γηα βξαρπρξφληα ρξήζε εληεξηθήο δηαηξνθήο, κέρξη 3-4 εβδνκάδεο. Σα πιενλεθηήκαηά ηνπο ζε ζχγθξηζε κε ηνπο παιηνχο κεγάινπ εχξνπο θαζεηήξεο είλαη : α. Γελ πξνθαινχλ δπζθνξία, εμειθψζεηο ηνπ ξηλνθάξπγγα, αλεπάξθεηα ηνπ θάησ νηζνθαγηθνχ ζθηθηήξα, γαζηξννηζνθαγηθή παιηλδξφκεζε θαη αλαπλεπζηηθή δπζρέξεηα. β. Γελ ζθιεξχλνληαη κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ θαη κπνξνχλ λα παξακείλνπλ ζηε ζέζε ηνπο γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα. γ. Λφγσ ηνπ κηθξνχ εχξνπο επηηξέπνπλ ηε ζχγρξνλε ιήςε πγξψλ θαη ζηεξεψλ ηξνθίκσλ απφ ην ζηφκα, φηαλ απηφ είλαη δπλαηφλ θαη επηζπκεηφ. Σν κήθνο ηνπ ζσιήλα είλαη λα αλάινγν ηεο ζέζεο ηνπνζέηεζήο ηνπ. Μήθνο cm ρξεηάδεηαη γηα ξηλνγαζηξηθή ηνπνζέηεζε θαη cm γηα δσδεθαδαθηπιηθή ή λεζηηδηθή ηνπνζέηεζε. Ζ πξνψζεζε ηνπ ζσιήλα ζίηηζεο ζην δσδεθαδάθηπιν θαη ηε λήζηηδα απνηειεί ζρεηηθά δχζθνιν πξφβιεκα ηδηαίηεξα ζε αζζελείο πνπ βξίζθνληαη ζε θσκαηψδε θαηάζηαζε ε έρνπλ γαζηξηθή αηνλία ή πάξεζε. Ζ πξνψζεζε ηνπ ζσιήλα κπνξεί λα γίλεη είηε απηφκαηα κε ηελ βνήζεηα κεηνθινπξακίδεο, είηε αθηηλνζθνπηθά είηε ελδνζθνπηθά. Μεηνλεθηήκαηα ησλ θαζεηήξσλ είλαη : Ζ εχθνιε απφθξαμε ηνπ απινχ ηνπο απφ ην ρνξεγνχκελν δηάιπκα Ζ ηπραία κε επηζπκεηή αθαίξεζή ηνπο Σν ζρεηηθά πςειφ θφζηνο ηνπο 64

65 Ο κέζνο ρξφλνο παξακνλήο θαη ιεηηνπξγίαο απηψλ ησλ θαζεηήξσλ είλαη πεξίπνπ 5-7 εκέξεο, ελψ ν κέγηζηνο ρξφλνο ρξήζεο ηνπο αλέξρεηαη ζηηο 3-4 εβδνκάδεο. Γηα λα πεξηνξηζηνχλ ηα πξνβιήκαηα ζα πξέπεη ν ζσιήλαο ζίηηζεο λα μεπιέλεηαη κε 50 ml λεξφ θάζε 6-8 ψξεο θαζψο θαη θάζε θνξά πνπ δηαθφπηεηαη γηα νπνηνδήπνηε ιφγν ε ρνξήγεζε ηνπ δηαιχκαηνο, ψζηε λα απνθεχγεηαη ε πήμε ηεο ηξνθήο θαη ε απφθξαμε ηνπ θαζεηήξα. Δπίζεο, πξέπεη λα δίλεηαη πξνζνρή ζηε ζπγθξάηεζε ηνπ ζσιήλα γηα λα απνθεχγεηαη ε αζέιεηε αθαίξεζή ηνπ. Ζ ρνξήγεζε κέζσ ξηλνγαζηξηθνχ ζσιήλα κπνξεί λα είλαη είηε ζπλερήο, πάληα κε ρξήζε αληιίαο, είηε δηαθεθνκκέλε. Πάλησο ζε λνζνθνκεηαθνχο αζζελείο πνπ παξνπζηάδνπλ ζρεηηθά κεησκέλε γαζηξηθή θηλεηηθφηεηα, πξνηείλεηαη ε ζπλερήο ζηάγδελ ρνξήγεζε. Σέινο, πξηλ ηελ έλαξμε ηεο ζίηηζεο πξέπεη λα επηβεβαηψλεηαη αθηηλνινγηθά ε ζσζηή ηνπνζέηεζε ηνπ θαζεηήξα. Ζ θιηληθή εμέηαζε, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο θαη ηεο αθξφαζεο, είλαη αλεπαξθήο γηα επηβεβαίσζε ηεο ζσζηήο ηνπνζέηεζεο ηνπ θαζεηήξα. ηα λενγέλλεηα ρξεζηκνπνηνχληαη νη ζηνκαηνγαζηξηθνί θαζεηήξεο. Γηαηξνθή κέζσ ζηνκίαο ε αζζελείο πνπ πξνβιέπεηαη ε ρνξήγεζε ηερλεηήο δηαηξνθήο λα είλαη παξαηεηακέλε (>3-4 εβδνκάδεο ) ή ππάξρεη πιήξεο απφθξαμε ηεο αλσηέξαο γαζηξεληεξηθήο νδνχ, ε εθαξκνγή ξηλνγαζηξηθνχ ή ξηλνεληεξηθνχ ζσιήλα δελ έρεη ζέζε. ε απηέο ηηο πεξηπηψζεηο απαηηείηαη ε δεκηνπξγία ζηνκίαο ζε δηάθνξα ζεκεία ηνπ γαζηξεληεξηθνχ ζπζηήκαηνο, φπσο ν θάξπγγαο, ν ηξαρειηθφο νηζνθάγνο, ν ζηφκαρνο θαη ε λήζηηδα. Ζ δεκηνπξγία ηεο ζηνκίαο, αλάινγα ηεο ζέζεο, κπνξεί λα γίλεη δηαδεξκηθά, δηαδεξκηθά κε ηε βνήζεηα ελδνζθνπίνπ, ιαπαξνζθνπηθά, αθηηλνζθνπηθά ε ρεηξνπξγηθά. Οη ηερληθέο ηεο αθηηλνζθφπεζεο θαη ηεο ιαπαξνζθφπεζεο δελ εθαξκφδνληαη επξέσο ζήκεξα, αιιά απνηεινχλ ελδερφκελεο επηινγέο γηα ην κέιινλ. Ζ ειαρηζηνπνίεζε ηνπ αξηζκνχ αθηηλνγξαθηψλ πνπ ιακβάλνληαη γηα λα βεβαηψζνπλ ηε ζσζηή ηνπνζέηεζε ζσιήλσλ είλαη ζεκαληηθή, εηδηθά ζηα κηθξά παηδηά θαη ζηελ εληαηηθή ζεξαπεία φπνπ ε αλάγθε γηα ηηο αθηηλνγξαθίεο είλαη θνηλή γηα άιινπο ιφγνπο. Ζ δηαδεξκηθή ελδνζθνπηθή γαζηξνζηνκία (PEG) έρεη γίλεη γξήγνξα ε κέζνδνο επηινγήο γηα ηε καθξνπξφζεζκε ζίηηζε. Δίλαη ε αζθαιέζηεξε, νηθνλνκηθά επσθειήο θαη ε πην απνδνηηθή κέζνδνο απφ κηα ρεηξνπξγηθά ηνπνζεηεκέλε γαζηξνζηνκία. Έρεη ζρεηηθά απιή δηαδηθαζία κε ρακειά πνζνζηά ζλεζηκφηεηαο (2%) θαη επηπινθψλ. 7 Με απηή ηε κέζνδν είλαη εχθνιν λα αληηθαηαζηαζνχλ νη ζσιήλεο φηαλ απνθξάδνληαη. 65

66 ε πεξίπησζε πνπ γηα δηάθνξνπο ιφγνπο δελ επηιέγεηαη ε ρξήζε ηνπ ζηνκάρνπ γηα ηερλεηή δηαηξνθηθή ππνζηήξημε, ε λεζηηδνζηνκία είλαη ε νδφο εθινγήο. Ζ ζίηηζε κε λεζηηδνζηνκία ζπζηήλεηαη ζε αζζελείο κε νμεία παγθξεαηίηηδα. Οη ελδείμεηο εληεξηθήο δηαηξνθήο κέζσ ζηνκίαο πεξηιακβάλνπλ αδπλακία θαηάπνζεο απφ κε αλαηάμηκεο βιάβεο ηνπ Κεληξηθνχ Νεπξηθνχ πζηήκαηνο (ΚΝ), λνζήκαηα ηνπ θνιιαγφλνπ, βαξηά κπαζζέλεηα, απνθξάμεηο ηνπ αλψηεξνπ γαζηξεληεξηθνχ απφ ζηνκαηνθαξπγγηθά λενπιάζκαηα, νηζνθαγηθέο ζηελψζεηο, λενπιάζκαηα ηνπ νηζνθάγνπ, ζηνκάρνπ θαη δσδεθαδάθηπινπ. Δπίζεο ζηνκία κπνξεί λα γίλεη ζην πέξαο κηαο ρεηξνπξγηθήο επέκβαζεο, φπσο νηζνθαγεθηνκήο, γαζηξεθηνκήο, παγθξεαηνδσδεθαδαθηπιεθηνκήο, καδηθήο εληεξεθηνκήο, ψζηε λα ρξεζηκνπνηεζεί ζηε κεηεγρεηξεηηθή πεξίνδν γηα ππνζηήξημε ζξέςεο κέρξη λα απνθαηαζηαζεί ε δηαηξνθή απφ ην ζηφκα. Δπηπιένλ ζε κεξηθέο κνλάδεο εληαηηθήο ζεξαπείαο, ζε αζζελείο κε ζνβαξέο θξαληνεγθεθαιηθέο θαθψζεηο πνπ πξνβιέπεηαη λα παξακείλνπλ δηαζσιελσκέλνη γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα, εθηειείηαη ελδνζθνπηθή γαζηξνζηνκία γηα θαιχηεξε πγηεηλή ηεο ζηνκαηηθήο θνηιφηεηαο. Ο θίλδπλνο φκσο εηζξφθεζεο είλαη ν ίδηνο, φπσο θαη θαηά ηελ ζίηηζε κε ξηλνγαζηξηθφ ζσιήλα. ηηο επηπινθέο ρξήζεο γαζηξνζηνκίαο πεξηιακβάλνληαη ε εθξνή απφ ην ζηφκην, ε κεηαηφπηζε ηνπ θαζεηήξα, δηάηξεζε ζηνκάρνπ, αηκνξξαγία ινίκσμε ηνπ ηξαχκαηνο θαη ε εηζξφθεζε. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ε εθαξκνγή λεζηηδνζηνκίαο έρεη κηθξφηεξεο πηζαλφηεηεο λα πξνθαιέζεη εηζξφθεζε, φκσο νδεγεί ζπρλά ζε απψιεηα ηεο ηθαλφηεηαο θέλσζεο ηνπ ζηνκάρνπ. Σέινο αμίδεη λα αλαθεξζεί φηη ρξεζηκνπνηείηαη θαη θαζεηήξαο λεζηηδνζηνκίαο κε βειφλε, ν νπνίνο είλαη εχθνιν λα ηνπνζεηεζεί ζηε δηάξθεηα επεκβάζεσλ ζηε θνηιηά ή ζην ζψξαθα θαη παξέρεη ηε δπλαηφηεηα πξψηκεο εληεξηθήο ζίηηζεο ζε αζζελείο πνπ λνζειεχνληαη ζην λνζνθνκείν. Ο θαζεηήξαο λεζηηδνζηνκίαο κε βειφλε ρξεζηκνπνηείηαη ζπλήζσο ελψ ν αζζελήο ππνβάιιεηαη ζε ζεκαληηθή θνηιηαθή ρεηξνπξγηθή επέκβαζε, αλ θαη κπνξεί λα εθηειεζζεί σο ρσξηζηή ρεηξνπξγηθή δηαδηθαζία. Απηή ε κέζνδνο είλαη ρξήζηκε γηα ηε καθξνρξφληα θαη βξαρππξφζεζκε εληεξηθή ζίηηζε θαζψο θαη φηαλ ε παξνρή ηξνθήο κέζα ζην ζηνκάρη αληελδείθλπηαη παξαδείγκαηνο ράξηλ κεηά απφ νηζνθαγηθή, γαζηξηθή, παγθξεαηηθή ή επαηνρνιηθή ρεηξνπξγηθή επέκβαζε. 66

67 TΔΥΝΗΚΔ ΥΟΡΖΓΖΖ ΔΝΣΔΡΗΚΖ ΓΗΑΣΡΟΦΖ Γηα λα απνθαζηζηεί ε θαηάιιειε κέζνδνο γηα ηε ρνξήγεζε, πξέπεη λα ιεθζεί ππφςε ε παζνινγία ησλ αζζελψλ, ε ζξεπηηθή θαηάζηαζή ηνπο, νη ζεξκηδηθέο θαη πξσηετληθέο απαηηήζεηο, νη αλάγθεο χδαηνο, ε δηαδξνκή πξφζβαζεο πνπ επηιέγεηαη, ν ηχπνο ζθεπάζκαηνο πνπ επηιέρζεθε, εάλ πξνεγνχκελε ζξεπηηθή ππνζηήξημε έρεη δνζεί θαη ε αλακελφκελε δηάξθεηά ηεο.1 Ζ ρνξήγεζε ηνπ δηαιχκαηνο ζηελ εληεξηθή ζίηηζε κπνξεί λα γίλεη κε ζπλερή, δηαθεθνκκέλε, θαη ζίηηζε κε βισκφ (bolus). Παξαθάησ αλαθέξνληαη νη θπξηφηεξεο ηερληθέο ρνξήγεζεο εληεξηθήο ηερλεηήο δηαηξνθήο. Ζ θαζεκία παξνπζηάδεη ζπγθεθξηκέλα πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα. πλερήο Ζ ζπλερήο ρνξήγεζε κπνξεί λα γίλεη είηε κε βαξχηεηα είηε κε ηε ρξήζε εηδηθήο αληιίαο. ε βαξέσο πάζρνληεο αζζελείο ζπληζηάηαη ε ζπλερήο έγρπζε ησλ εληεξηθψλ δηαιπκάησλ επί έλα 24σξν δηφηη έηζη γίλνληαη θαιχηεξα αλεθηά θαη απνθεχγεηαη ην θαηλφκελν ηεο δηάξξνηαο. πληζηάηαη επίζεο ε ρξήζε αληιίαο εληεξηθήο ζίηηζεο γηα ηελ απνθπγή αλεμέιεγθησλ κεηαβνιψλ ζην ξπζκφ έγρπζεο. Σα ρνξεγνχκελα δηαιχκαηα ζα πξέπεη λα έρνπλ ρακειφηεξν ημψδεο απφ απηά πνπ ρνξεγνχληαη ζην ζηνκάρη γηαηί έηζη κεηψλεηαη ε πηζαλφηεηα απφθξαμεο ηνπ θαζεηήξα. Ζ 67

68 έλαξμε ηεο ζίηηζεο κε γαζηξηθφ θαζεηήξα πξέπεη λα γίλεηαη κε ηζφηνλα δηαιχκαηα θαη ξπζκφ 40 ml/ψξα. Αλ ην ζρήκα απηφ γίλεη αλεθηφ απφ ηνλ αζζελή, ν ξπζκφο απμάλεηαη θαηά 25 ml/ψξα θάζε 8-12 ψξεο κέρξη λα επηηεπρζεί ν επηζπκεηφο ζηφρνο, κε κέγηζην ξπζκφ ρνξήγεζεο ηα 125 ml/ψξα. Αλ ππάξρνπλ λαπηία, εκεηνί, θξάκπεο ή δηάξξνηα, κεηψλεηαη ν ξπζκφο ρνξήγεζεο θαη ζηελ πεξίπησζε γαζηξηθήο δηαηξνθήο, κεηψλεηαη ε ππθλφηεηα. Ζ ηαπηφρξνλε κεηαβνιή ξπζκνχ θαη ππθλφηεηαο πξέπεη λα απνθεχγεηαη. Γεληθά ε ζπλερήο ζίηηζε κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί ζε δσδεθαδαθηπιηθή ή λεζηηδηθή ζίηηζε δηφηη ε ζπλερήο ρνξήγεζε ειαηηψλεη ηνλ θίλδπλν γηα ζχλδξνκν dumping. ε ζνβαξέο θαηαζηάζεηο stress κε θπζηνινγηθή ιεηηνπξγία ηνπ γαζηξεληεξηθνχ ζσιήλα (εγθαχκαηα) έρεη ζεκαζία φηη παξνπζηάδνπλ πην πιήξε πξφζιεςε ηξνθήο θαη ιηγφηεξε δηάξξνηα φηαλ ηξέθνληαη ζπλερψο, παξά θαηά δηαζηήκαηα. Σέινο ε ζπλερήο ζίηηζε εθαξκφδεηαη ζηε ρξφληα δηάξξνηα, ζχλδξνκν βξαρέσο εληέξνπ, νμεία αθηηλνινγηθή εληεξίηηδα θαη ζνβαξή πιεκκειή δηαηξνθή κε αηξνθία ησλ ιαρλψλ ηνπ εληέξνπ φπνπ έρνπκε ειαηησκέλε επηθάλεηα απνξξφθεζεο θαη ε κέζνδνο απηή κπνξεί λα απμήζεη ην ζπλνιηθφ φγθν πνπ γίλεηαη αλεθηφο. Ζ ζπλερήο ζίηηζε σθειεί ηνπο αζζελείο πνπ δελ έρνπλ δερηεί ηξνθή ζην γαζηξεληεξηθφ ζχζηεκα γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα, εθείλνπο πνπ είλαη ππεξκεηαβνιηθνί, εθείλνπο πνπ έρνπλ ρεηξνπξγεζεί, εθείλνπο κε λεζηηδνζηνκία θαη εθείλνπο πνπ ιακβάλνπλ ρεκεηνζεξαπεία. Αθφκε, ζπληζηάηαη ζε αζζελείο πνπ δελ αλέρνληαη κεγάιν φγθν εγρχζεσλ. Αλ θαη ε ζπλερήο ζίηηζε κπνξεί λα είλαη πιενλεθηηθή ζε κεξηθέο θαηαζηάζεηο, έρεη σο απνηέιεζκα ηε δηαηήξεζε ηνπ γαζηξηθνχ ph δηαξθψο ζε πςειά επίπεδα θαη έρεη ζπλδπαζηεί κε απμεκέλε πηζαλφηεηα πλεπκνλίαο ζε αζζελείο κε ζνβαξέο παζήζεηο. Πηζαλνινγείηαη φηη ην αιθαιηθφ γαζηξηθφ ph επηηξέπεη ηελ αλάπηπμε βαθηεξηδίσλ θαη κπθήησλ ζην ζηφκαρν θη απηνί νη κηθξννξγαληζκνί κπνξεί ζηε ζπλέρεηα λα απνηθίζνπλ ηελ ηξαρεία θαη λα πξνθαιέζνπλ πλεπκνλία. Οη γηαηξνί ζηα λνζνθνκεία ζπζηήλνπλ ηε ζπλερή ζηάγδελ έγρπζε κε αληιία γηα ξηλνεληεξηθή ζίηηζε, θαζψο ην ιεπηφ έληεξν δελ κπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί σο απνζήθε ηξνθήο. Δθηφο απφ ηηο πεξηπηψζεηο πξφσξεο ζίηηζεο, ε ζπλερήο ζηάγδελ έγρπζε πξνηηκάηαη απφ ηε δηαθνπηφκελε ζίηηζε, επεηδή, αλ ν αξρηθφο ξπζκφο ζίηηζεο είλαη ηαρχο (εηδηθά φηαλ πξφθεηηαη γηα δηαηξνθή απφ ηε λήζηηδα), κπνξεί λα εκθαληζζνχλ θξάκπεο θαη δηάξξνηα. Δπηπιένλ ε ζπλερήο ζίηηζε ξηλνεληεξηθνχ θαζεηήξα ζε ζνβαξά πάζρνληεο αζζελείο, 68

69 δηεπθνιχλεη ηελ ζξεπηηθή πξφζιεςε θαη παξνπζηάδεη ιηγφηεξεο γαζηξεληεξηθέο επηπινθέο ζπγθξηηηθά κε ηε δηαθεθνκκέλε ζίηηζε. Γηαθεθνκκέλε ή θπθιηθή ζίηηζε Ζ δηαθεθνκκέλε ζίηηζε γίλεηαη θαιχηεξα αλεθηή φηαλ ρνξεγείηαη ζην ζηνκάρη, κε αληιία έγρπζεο ζε ζηαζεξνπνηεκέλν αζζελή κε θαιή αλνρή. Παξέρεη ηελ ηξνθή ζηε δηάξθεηα ηνπ 24ψξνπ κε δηαιείκκαηα αλάπαπιαο π.ρ. ηξεηο ψξεο ζίηηζε - δχν ψξεο αλάπαπζε θ.η.ι. Ζ θπθιηθή ζίηηζε ραξαθηεξίδεηαη σο λπρηεξηλή ζίηηζε θαη εθαξκφδεηαη 8-10 ψξεο ην βξάδπ θαη ηελ εκέξα ψξεο ν αζζελήο κπνξεί λα έρεη θπζηνινγηθή δσή. Μπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί ζην ζπίηη ζαλ ζπκπιεξσκαηηθή δηαηξνθή αζζελψλ κε λφζν Crohn ή άιιεο θαηαζηάζεηο δπζαπνξξφθεζεο. Απηφ απνηειεί κεγάιν πιενλέθηεκα ζηνπο πεξηπαηεηηθνχο αζζελείο γηαηί επηηξέπεη πεξηζζφηεξν ειεχζεξν ρξφλν θαη κεγαιχηεξε απηνλνκία ζπγθξηηηθά κε ηε ζπλερή ζίηηζε, βειηηψλνληαο έηζη ηελ πνηφηεηα δσήο ηνπ αζζελνχο. Ζ ζπρλφηεηα ηεο ρνξήγεζεο ηεο ηξνθήο εμαξηάηαη απφ ηνλ φγθν ηνπ δηαιχκαηνο πνπ απαηηείηαη γηα λα θαιχςεη ηηο ελεξγεηαθέο αλάγθεο ηνπ αζζελνχο. Όζν κεγαιχηεξνο ν φγθνο, ηφζν πην ζπρλέο ζηηίζεηο ρνξεγνχληαη (αζζελείο πνπ έρνπλ απμεκέλεο ελεξγεηαθέο αλάγθεο σθεινχληαη είηε απφ πςειήο ελεξγεηαθήο ππθλφηεηαο δηαιχκαηα είηε απφ κεγάινπο φγθνπο δηαιπκάησλ πνπ ρνξεγνχληαη ζπλερψο). Έπεηηα πξνζδηνξίδεηαη ην γαζηξηθφ ππφιεηκκα γηα λα επηβεβαησζεί φηη ε θέλσζε ηνπ ζηνκάρνπ γίλεηαη ζσζηά, απνηξέπνληαο έηζη ηε λαπηία, ηνλ έκεην θαη ηελ πλεπκνληθή εηζξφθεζε. ηε δηαθεθνκκέλε ζίηηζε, ην γαζηξηθφ ππφιεηκκα ππνινγίδεηαη πξηλ απφ θάζε ζίηηζε θαη δελ πξέπεη λα μεπεξλά ηα 100ml. Δάλ ην ππφιεηκκα ππεξβαίλεη ην θπζηνινγηθφ, ε ζίηηζε δηαθφπηεηαη γηα πεξίπνπ κηα ψξα, θαη ηφηε γίλεηαη επαλέιεγρνο ηνπ ππνιείκκαηνο. Δάλ ε πνζφηεηά ηνπ παξακέλεη ππεξβνιηθή, δηαθφπηεηαη ε ζίηηζε πξνζσξηλά, ειαηηψλεηαη ν ξπζκφο έγρπζεο θαη ρνξεγείηαη θαξκαθεπηηθή αγσγή κε ζθνπφ ηε δηέγεξζε ηεο γαζηξηθήο θέλσζεο. ίηηζε κε Βισκό Ζ ζίηηζε κε βισκφ πεξηιακβάλεη ηελ παξνρή ml ηξνθήο θαηά ηε δηάξθεηα κηαο κηθξήο πεξηφδνπ ιεπηψλ ηελ εκέξα. Ζ έγρπζε βισκνχ κπνξεί λα γίλεηαη 3-5 θνξέο ηελ εκέξα. πγθεθξηκέλα ην ζθεχαζκα ρνξεγείηαη ζηάγδελ ή ελίνηε κε ζχξηγγα θαη ν ξπζκφο δελ πξέπεη λα ππεξβαίλεη ηα ml/30 ιεπηά. Αξρηθά ρνξεγείηαη βισκφο ησλ 100 ml θαη ν φγθνο απμάλεηαη θαηά 50 ml ηελ εκέξα, αλάινγα κε ηελ αλνρή. Δάλ εκθαληζηνχλ θνχζθσκα θαη θνηιηαθή δπζθνξία θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζίηηζεο κε βισκφ, ν αζζελήο ελζαξξχλεηαη λα πεξηκέλεη ιεπηά πξηλ ζπλερίζεη κε ην ππφινηπν δηάιπκα. 69

70 Υξεζηκνπνηνχληαη θαζεηήξεο κεγάιεο δηακέηξνπ ψζηε λα είλαη δπλαηφλ λα ρνξεγείηαη ηφζν κεγάινο φγθνο ηξνθήο. Έηζη, ε ζίηηζε κε βισκνχο ρξεζηκεχεη φηαλ ν θαζεηήξαο αθνξά γαζηξνζηνκία, δελ πξέπεη φκσο πνηέ λα ρξεζηκνπνηείηαη ζε λεζηηδηθή ζίηηζε. Δπεηδή ε ζίηηζε κε βισκφ ζπλνδεχεηαη απφ δηάξξνηα ζπρλφηεξα απφ φηη ε ζπλερήο ζίηηζε, πξηλ απνθαζηζζεί ε ρξήζε ηεο κεζφδνπ απηήο πξέπεη λα ιακβάλεηαη ππ' φςηλ ε ηθαλφηεηα ηνπ αζζελνχο γηα θαηαθξάηεζε θαη θέλσζε ζην ζηφκαρν. Ζ ζίηηζε «bolus» πξνυπνζέηεη φηη ν αζζελήο έρεη ηε δπλαηφηεηα λα θαζίζεη ζε νξζή ζηάζε 1-2 ψξεο κεηά ηε ζίηηζε, είλαη δειαδή θιηληθά ζηαζεξνπνηεκέλνο, κε ιεηηνπξγηθφ ζηνκάρη ψζηε λα κεησζεί ν θίλδπλνο εηζξφθεζεο. Απηή ε κέζνδνο είλαη ηδηαίηεξα ρξήζηκε ζε πεξηπαηεηηθνχο αζζελείο, δηφηη δελ απαηηεί ζχλδεζε κε αληιία θαη ζπγρξφλσο κνηάδεη κε ηε θπζηνινγηθή πξφζιεςε ηξνθήο φζνλ αθνξά ηνλ φγθν θαη ηε ζπρλφηεηα ησλ γεπκάησλ πεξηζζφηεξν απφ φηη ε ζπλερήο ζίηηζε, θαζψο θαη ζε ζρέζε κε ηελ θηλεηηθφηεηα ηεο ρνιεδφρνπ θχζηεσο. 70

71 Μέθοδος ζίηιζης Πλεονεκηήμαηα Μειονεκηήμαηα πλερήο ζίηηζε πλερήο 24 σξε Πξαγκαηνπνηείηαη κέζσ ζηάγδελ έγρπζεο κε βαξχηεηα ή εληεξηθή αληιία Υξεζηκνπνηείηαη εάλ ν αζζελήο έρεη θαζπζηεξεκέλε γαζηξηθή εθθέλσζε ή γξήγνξε εληεξηθή δηέιεπζε Λίγεο επηπινθέο, π.ρ. δηάξξνηα, παιηλδξφκεζε, λαπηία, γαζηξηθή δηάηαζε, κεηεσξηζκφ Ηθαλή λα θαιχςεη άκεζα ηηο ζξεπηηθέο απαηηήζεηο ζε ζε κηθξφηεξν ρξηληθφ δηάζηεκα έλαληη ηεο δηαθεθνκκέλεο ζίηηζεο Μφληκε ζχλδεζε κε ηηο ζπζθεπέο ζίηηζεο Φπρνινγηθέο επηπηψζεηο ηεο ζπλερνχο ζίηηζεο Γηαθεθνκκέλε ζίηηζε έγρπζε πνπ ρνξεγείηαη ζε πεξηνξηζκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εκέξαο, πνπ θπκαίλεηαη απφ 3-20 ψξεο Υνξεγείηαη κε αξγή ζηάγδελ έγρπζε κε βαξχηεηα ή εληεξηθή αληιία Μεγαιχηεξε θηλεηηθφηεηα αζζελψλ Φπρνινγηθά πην απνδεθηή ζηνλ αζζελή Οη λπθηεξηλέο ζηηίζεηο ελζαξξχλνπλ ηελ θαηαλάισζε ηξνθίκσλ απφ ην ζηφκα θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εκέξαο Οη πξσηλέο ζηηίζεηο δηαηεξνχλ ηνπο ρξφλνπο γεχκαηνο θαη είλαη κηα επηινγή γηα ηνπο αζζελείο ζε θίλδπλν αλαξξφθεζεο ή πνπ ρξεηάδνληαη πξφζζεηε επίβιεςε Οη κεγαιχηεξνη φγθνη ηξνθήο αλά ψξα κπνξνχλ λα είλαη ιηγφηεξν θαιά αλεθηνί Απμεκέλνο θίλδπλνο παιηλδξφκεζεο, αλαξξφθεζεο, γαζηξηθήο δηάηαζεο, δηάξξνηαο θαη λαπηίαο Δίλαη ιηγφηεξν αλεθηή εάλ ρνξεγεζεί απεπζείαο κέζα ζην ιεπηφ έληεξν ίηηζε κε βισκό Οξίδεηαη σο κηα γξήγνξε ρνξήγεζε κε βισκφ κέζσ ζχξηγγαο ή ζηάγδελ κε ζχζηεκα βαξχηεηαο Υξεζηκνπνηείηαη πξψηηζηα ζην ζηνκάρη Αλάινγα κε ην ζξεπηηθφ εμνπιηζκφ, θάζε ρνξήγεζε κε βισκφ πεξηέρεη ml ηνπ ζθεπάζκαηνο θαη πξαγκαηνπνηείηαη κε δηάξθεηα 5-10 ιεπηψλ 5-8 θνξέο αλά εκέξα Οη αζζελείο ζα πξέπεη λα έρνπλ ηθαλφ ζθηγθηήξα ζηνλ νηζνθάγν θαη επαξθή αληαλάθιαζε ζην βήρα Μεγαιχηεξε θηλεηηθφηεηα αζζελψλ Φπρνινγηθά πην απνδεθηή ζηνλ αζζελή Μπνξεί λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ζπκπιεξσκαηηθή ρνξήγεζε απφ ην ζηφκα Απμεκέλνο θίλδπλνο παιηλδξφκεζεο, αλαξξφθεζεο, γαζηξηθήο δηάηαζεο, δηάξξνηαο θαη λαπηίαο Δίλαη ιηγφηεξν αλεθηή εάλ ρνξεγεζεί απεπζείαο κέζα ζην ιεπηφ έληεξν 71

72 ΚΔΤΑΜΑΣΑ ΔΝΣΔΡΗΚΖ ΓΗΑΣΡΟΦΖ Οη ζηφρνη πνπ θαινχληαη λα ππεξεηήζνπλ ηα ζθεπάζκαηα εληεξηθήο δηαηξνθήο είλαη γεληθά νη εμήο: 1. Κάιπςε ζεξκηδηθψλ αλαγθψλ ηνπ αζζελνχο 2. Κάιπςε πξσηετληθψλ αλαγθψλ ηνπ αζζελνχο 3. Κάιπςε ησλ αλαγθψλ ηνπ αζζελνχο ζε βηηακίλεο, ειεθηξνιχηεο θαη ηρλνζηνηρεία 4. Καιή αλνρή, δειαδή ην δηάιπκα λα πεξηέρεη ηα αλαγθαία ζξεπηηθά ζπζηαηηθά ζε ηέηνηα κνξθή ψζηε λα κπνξνχλ λα απνξξνθεζνχλ ηθαλνπνηεηηθά, ρσξίο επηπινθέο ζε ζρέζε κε ηελ πάζεζε ηνπ αζζελνχο 5. Άζεπηεο ζπλζήθεο πξνεηνηκαζίαο θαη ρνξήγεζεο 6. Δπθνιία ζηελ παξαζθεπή θαη ρνξήγεζε, δειαδή ην δηάιπκα λα παξαζθεπάδεηαη εχθνια θαη λα ρνξεγείηαη απφ ηνπο ζσιήλεο δηαηξνθήο ρσξίο πξνβιήκαηα ζηε ξνή 7. Σν θφζηνο ηνπ δηαιχκαηνο πξέπεη επίζεο λα ιακβάλεηαη ππ φςε ζε δηαιχκαηα παξφκνηαο ζχλζεζεο θαη απφδνζεο Γηαηξνθηθά ραξαθηεξηζηηθά Όια ηα δηαιχκαηα εληεξηθήο δηαηξνθήο παξέρνπλ ελέξγεηα θαη πεξηέρνπλ πδαηάλζξαθεο, ιηπίδηα, ιεπθψκαηα, βηηακίλεο θαη ηρλνζηνηρεία. Ζ ζεξκηδηθή θάιπςε (ζεξκίδεο αλά κνλάδα φγθνπ): θεπάζκαηα πςειήο ζεξκηδηθήο αμίαο παξέρνπλ κεγάιν αξηζκφ ζεξκίδσλ ζε φγθν, φκσο απηά ηα ζθεπάζκαηα κπνξεί λα πξνθαιέζνπλ δηάξξνηα. Δθείλα κε ρακειή ζεξκηδηθή αμία παξέρνπλ ηηο ζεξκίδεο ηνπο κε κεγάιν ζρεηηθά φγθν θαη κπνξνχλ λα πξνθαιέζνπλ πξφβιεκα ζε αζζελείο πνπ ρξεηάδνληαη πεξηνξηζκφ ησλ πξνζιακβαλνκέλσλ πγξψλ. Γεληθά φζν απμάλεη ε ζεξκηδηθή αμία ηφζν πεξηνξίδεηαη ε γαζηξηθή θηλεηηθφηεηα θαη ε θέλσζε. Ζ ζεξκηδηθή αμία ησλ εκπνξηθψλ ζθεπαζκάησλ πνηθίιιεη απφ 0,5-2kcal/ml. Γηαιχκαηα κε ζεξκηδηθή αμία 2kcal/ml δίδνληαη κφλν ζε αζζελείο κε θπζηνινγηθή λεθξηθή ιεηηνπξγία. 72

73 Οη πδαηάλζξαθεο: Παξέρνπλ θαηά πεξίπησζε % ηεο ζπλνιηθήο ελέξγεηαο απνηειψληαο θαηά θαλφλα ηελ θχξηα πεγή ελέξγεηαο. πκβάιινπλ επίζεο ζηε γεχζε αιιά θαη ηελ νζκσηηθφηεηα ησλ δηαιπκάησλ. Παξέρνληαη σο: α) Απιά ζάθραξα (Μνλνζαθραξίηεο ) β) Γηζαθραξίηεο γ) Πνιπζαθραξίηεο δ) Ακπιψδε Πεγέο πδαηαλζξάθσλ είλαη: ην γάια, ηα θξνχηα, ηα δεκεηξηαθά θαη ε καιηνδεμηξίλε. -Οη πξσηεΐλεο: Ζ πνζνηηθή, αιιά θαη ε πνηνηηθή ζχζηαζε ελφο ζθεπάζκαηνο εληεξηθήο δηαηξνθήο ζε πξσηεΐλεο πξέπεη λα ιακβάλεηαη ζνβαξά ππ φςηλ θαηά ηελ επηινγή ηνπ. Παξέρνληαη σο: α) αθέξαηεο πξσηεΐλεο β) κεξηθά πδξνιπκέλεο γ) δηπεπηίδηα, ηξηπεπηίδηα δ) θξπζηαιιηθά ακηλνμέα Πεγέο πξσηετλψλ είλαη: ην γάια (ιαθηαιβνπκίλε), ην θξέαο, ην απγφ, ε ζφγηα θαη ε θαδεΐλε. -Σα ιηπίδηα: Σα ιηπίδηα απνηεινχλ ηελ δεχηεξε πεγή ελέξγεηαο κεηά ηνπο πδαηάλζξαθεο, κε πςειφηεξε ζεξκηδηθή πεξηεθηηθφηεηα. Τπάξρνπλ ζηα δηαιχκαηα ππφ κνξθή: α) Μαθξάο αιχζνπ ηξηγιπθεξίδηα β) Μέζεο αιχζνπ ηξηγιπθεξίδηα γ) Μνλν- θαη δηγιπθεξίδηα Πεγέο ιηπηδίσλ είλαη: ην θαιακπνθέιαην, ην ζνγηέιαην, ην ειηέιαην, ην πιήξεο γάια θαη ην ιάδη θαξχδαο. -Οη βηηακίλεο θαη ηα ηρλνζηνηρεία : Όια ηα δηαιχκαηα πεξηέρνπλ ηα απαξαίηεηα πνζά βηηακηλψλ θαη ηρλνζηνηρείσλ. Ζ βηηακίλε Κ ιείπεη απφ νξηζκέλα ζθεπάζκαηα, γη απηφ θαιφ ζα είλαη λα πξνζηίζεηαη φηαλ 73

74 θξίλεηαη απαξαίηεην. -Οη θπηηθέο ίλεο : Μεξηθά δηαιχκαηα πεξηέρνπλ θπηηθέο ίλεο αλ θαη ε ρξήζε ηνπο ζηα εληεξηθά ζθεπάζκαηα είλαη ακθηιεγφκελε. ΦΤΗΚΑ ΥΑΡΑΚΣΖΡΗΣΗΚΑ ΚΔΤΑΜΑΣΟ ΔΝΣΔΡΗΚΖ ΓΗΑΣΡΟΦΖ Δθηφο απφ ηα δηαηξνθηθά ραξαθηεξηζηηθά ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ επηινγή ηελ ρξήζε θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ ζθεπάζκαηνο έρνπλ θαη ηα θπζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ δηαιχκαηνο: Α) Ζ νζκσηηθφηεηα (mosm/kg): είλαη ε ζπγθέληξσζε ζσκαηηδίσλ δηαιπκέλεο νπζίαο αλά ρηιηφγξακκν δηαιχηε. Όζν πην δηαζπαζζέληα είλαη ηα ζπζηαηηθά ελφο ζθεπάζκαηνο ηφζν κεγαιχηεξε είλαη ε νζκσηηθφηεηά ηνπ. Σα ηζφηνλα δηαιχκαηα έρνπλ νζκσηηθφηεηα πεξίπνπ φζε ην πιάζκα (280 κε 300 mosm/kg). Σέηνηα δηαιχκαηα ρνξεγνχληαη θαη επζείαλ κε θαλνληθφ ξπζκφ πνπ είλαη δπλαηφλ λα επηηαρπλζεί. Σα ππέξηνλα έρνπλ κεγαιχηεξε νζκσηηθφηεηα απφ ην πιάζκα θαη πνηθίιινπλ απφ 400 έσο mosm/kg. Σα δηαιχκαηα απηά αξρηθά ρνξεγνχληαη είηε θαη επζείαλ αιιά κε αξγφ ξπζκφ, είηε αξαησκέλα θαηά 50%. Β) Νεθξηθφ θνξηίν (Renal Solute Load R.S.L.): θαζνξίδεηαη απφ ηελ πεξηεθηηθφηεηα ζε πξσηεΐλεο θαη ζηνπο ειεθηξνιχηεο Na, K, Υισξηθά άιαηα. Οζν κεγαιχηεξν είλαη ην R.S.L. ηφζν απμάλεηαη ε απψιεηα λεξνχ απφ ηα λεθξά. ε δίαηηα κε πςειή πεξηεθηηθφηεηα ζε πξσηεΐλε απαηηείηαη πςειή πξφζιεςε λεξνχ γηα ηελ απνθπγή αθπδάησζεο (πξνζνρή ζε παηδηά θαη ζε άηνκα 3 εο ειηθίαο, λεθξνπαζείο, ζε άηνκα κε ππξεηφ, δηάξξνηα ή εκεηφ θαη ζε εγθαπκαηίεο). Γ) Σν ph: Γηαιχκαηα κε ph <3.5 κεηψλνπλ ηε γαζηξηθή θηλεηηθφηεηα. Γ) Σν ππφιεηκκα: Πνιιά ζθεπάζκαηα πεξηέρνπλ ρακειφ ππφιιεηκα θαη ελδείθλπληαη πξηλ απφ ζπγθεθξηκέλεο δηαγλσζηηθέο δηαδηθαζίεο ή ζηε ξχζκηζε νξηζκέλσλ δηαηαξαρψλ ηνπ γαζηξεληεξηθνχ ζπζηήκαηνο. Απφ ηελ άιιε κεξηά, δίαηηεο κε ρακειφ ππφιεηκκα κπνξεί λα πξνθαιέζνπλ δπζθνηιηφηεηα. Παξφι' απηά ηα πξντφληα πνπ πεξηέρνπλ θπηηθέο ίλεο είλαη απνηειεζκαηηθά ζηελ αχμεζε ηνπ ρξφλνπ δηάβαζεο ζηελ πεξίπησζε βξαρέσο εληέξνπ. 74

75 Δ) Σν ημψδεο: Σα ζθεπάζκαηα πνπ πεξηέρνπλ θπηηθέο ίλεο ή έρνπλ πςειή ζεξκηδηθή πεξηεθηηθφηεηα αλά κνλάδα φγθνπ έρνπλ κεγάιν ημψδεο. Έλα δηάιπκα κε κεγάιν ημψδεο απαηηεί κεγαιχηεξν ζσιήλα ζίηηζεο πνπ είλαη ιηγφηεξν άλεηνο γηα ηνλ αζζελή. ΣΤΠΟΗ - ΚΔΤΑΜΑΣΑ ΔΝΣΔΡΗΚΖ ΓΗΑΣΡΟΦΖ Α) ΟΜΟΓΔΝΟΠΟΗΖΜΔΝΑ ΜΗΓΜΑΣΑ Β) ΠΟΛΤΜΔΡΖ Γ) ΣΟΗΥΔΗΑΚΔ ΚΑΗ ΖΜΗΣΟΗΥΔΗΑΚΔ ΓΗΑΗΣΔ Γ) ΔΗΓΗΚΔ ΓΗΑΗΣΔ ΚΑΗ Δ) ΤΜΠΛΖΡΧΜΑΣΑ Σ) ΣΗΣΛΟΠΟΗΖΜΔΝΑ ΓΗΑΛΤΜΑΣΑ ΜΔΜΟΝΧΜΔΝΧΝ ΟΤΗΧΝ (MODULES) Α Οκνγελνπνηεκέλα κίγκαηα Σα νκνγελνπνηεκέλα κίγκαηα αθνξνχλ πνιηνπνηεκέλεο θπζηθέο ηξνθέο, είηε παξαζθεπαζκέλεο ζην ζπίηη, είηε βηνκεραληθά παξαζθεπαζκέλεο. Β Πνιπκεξή δηαιύκαηα Απηά είλαη πιήξε δηαηηεηηθά ζθεπάζκαηα, πνπ πεξηέρνπλ πξσηεΐλεο ζε αθέξαηε κνξθή, πδαηάλζξαθεο ππφ κνξθή πνιπζαθραξηηψλ θαη ιίπε ππφ κνξθή κίγκαηνο ηξηγιπθεξηδίσλ καθξάο αιχζνπ (LCT) θαη ηξηγιπθεξηδίσλ κέζεο αιχζνπ (MCT). Σα πξντφληα ρσξίο γινπηέλε θαη ιαθηφδε είλαη ηα πην δηαδεδνκέλα. Οη πνιπκεξείο δίαηηεο εκθαλίδνπλ ηθαλή ζξεπηηθή επάξθεηα φηαλ δίδνληαη ζε ηθαλνπνηεηηθή δνζνινγία. Δίλαη ρακεινχ ππνιείκκαηνο θαη θαιψο αλεθηέο. Πεξηέρνπλ επίζεο επαξθή πνζφηεηα βηηακηλψλ, αιάησλ θαη ππνινίπσλ ζξεπηηθψλ ζηνηρείσλ. Οη πνιπκεξείο δίαηηεο ρξεζηκνπνηνχληαη ζε αζζελείο κε θπζηνινγηθή ιεηηνπξγία ηνπ γαζηξεληεξηθνχ ζπζηήκαηνο πνπ δελ είλαη ζε ζέζε λα ζηηίδνληαη κε ην ζηφκα. Γηα 75

76 παξάδεηγκα αζζελείο κε λεπξνκπτθέο δηαηαξαρέο, θψκα, αγγεηαθά εγθεθαιηθά επεηζφδηα, δηάθνξεο κνξθέο αλνξεμίαο, ηξαπκαηηζκνχο πξνζψπνπ, ζε ππεξκεηαβνιηθνχο αζζελείο, ζε θαξθηλνπαζείο, ζε εγθαχκαηα, ζε πλεπκνληθή θαρεμία θ.α. Οη δίαηηεο απηνχ ηνπ ηχπνπ είλαη εχρξεζηεο, θζελφηεξεο, πεξηζζφηεξν αλεθηέο απφ ηηο ζηνηρεηαθέο θαη ζρεηηθά εχιεπηεο, απαξαίηεηε πξνυπφζεζε, επεηδή ζπρλά ιακβάλνληαη απφ ην ζηφκα. Πξνζθέξνληαη ππφ κνξθή ζθφλεο ή πγξνχ, είλαη απνζηεηξσκέλεο, δηαηεξνχληαη ζε ζεξκνθξαζία δσκαηίνπ θαη ρνξεγνχληαη ηθαλνπνηεηηθά απφ ζρεηηθά κηθξνχ εχξνπο ζσιήλεο δηαηξνθήο. Υξεηάδνληαη φκσο ηθαλνπνηεηηθή απνξξφθεζε θαη ηα πεξηζζφηεξα αθήλνπλ κηθξφ ππφιεηκκα. ήκεξα, γηα επθνιφηεξε ιήςε ζπλνδεχνληαη θαη απφ βειηησηηθά ηεο γεχζεο κε άξσκα βαλίιηαο, πνξηνθαιηνχ ή κφθαο. Ζ νζκσηηθή ηνπο πίεζε πνηθίιεη απφ mosm / kg. Γηαθξίλνληαη γεληθά ζε standard, ζε πςειήο ζεξκηδηθήο αμίαο θαη ζε πςειήο πξσηετληθήο αμίαο. ηελ ίδηα θαηεγνξία αλήθνπλ ηα ζθεπάζκαηα πνπ είλαη εκπινπηηζκέλα ζε θπηηθέο ίλεο (απφ ζφγηα, βξψκε, θξνχηα θαη ιαραληθά). Γ ηνηρεηαθέο - Ζκηζηνηρεηαθέο δίαηηεο Οη ζηνηρεηαθέο δίαηηεο βαζίδνληαη ζε ζξεπηηθά ζπζηαηηθά ζην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπο δηαζπαζζέληα γηα θαιχηεξε θαη γξεγνξφηεξε απνξξφθεζή ηνπο απφ ην αλψηεξν ηκήκα ηνπ ιεπηνχ εληέξνπ, ρσξίο λα απαηηνχληαη πιήξεηο πεπηηθέο ιεηηνπξγίεο. ΟΗ πξσηεΐλεο βξίζθνληαη κε ηε κνξθή κηγκάησλ δηπεπηηδίσλ ή ηξηπεπηηδίσλ θαη θξπζηαιιηθψλ ακηλνμέσλ. Βξίζθνληαη δειαδή ζαλ πδξνιπκέλε θαδεΐλε, πδξνιπκέλν νξφ γάιαθηνο, πδξνιπκέλεο πξσηεΐλεο ζφγηαο, θξέαηνο θαη ςαξηνχ, πδξνιπκέλε ιαθηαιβνπκίλε. Όιεο νη πδξνιπκέλεο πξσηεΐλεο εκπινπηίδνληαη κε θξπζηαιιηθά ακηλνμέα (ζπλήζσο L-Μεζεηνλίλε θαη L-Σξππηνθάλε). Οη πδαηάλζξαθεο ζπλήζσο είλαη πνιπκεξή γιπθφδεο, φπσο δεμηξίλε, καιηφδε θαη ιηγφηεξν γιπθφδε, ε νπνία απνθεχγεηαη δηφηη απμάλεη ππεξβνιηθά ηελ νζκσηηθφηεηα. Σν ιίπνο κπνξεί λα βξίζθεηαη ππφ κνξθή ειαίνπ ζφγηαο ή ειηειαίνπ ή αξαβνζηηειαίνπ ή ηξηγιπθεξηδίσλ καθξάο (LCT) ή κέζεο αιχζνπ (MCT). Σα ηειεπηαία έρνπλ ηδηαίηεξε ζεκαζία γηα ηα δηαιχκαηα απηά, δηφηη απνξξνθψληαη θαη επζείαλ ζηελ ππιαία θπθινθνξία ρσξίο ηελ παξνπζία ελδχκσλ, φπσο ε παγθξεαηηθή ιηπάζε, θαη ρνιηθψλ αιάησλ. Δπεηδή νη ζηνηρεηαθέο δίαηηεο είλαη ππναιιεξγηθέο, έρνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηε 76

77 δηάγλσζε θαη ζεξαπεία αηφκσλ, ηα νπνία παξνπζηάδνπλ ηξνθηθέο αιιεξγίεο, ζε αζζκαηηθνχο αζζελείο, ζηελ αληηκεηψπηζε ηεο θνηιηνθάθεο θαη αηφκσλ πνπ παξνπζηάδνπλ δηάθνξα αλνζνινγηθά λνζήκαηα. Οη ζηνηρεηαθέο δίαηηεο επεηδή απαηηνχλ έλα minimum πεπηηθψλ δηεξγαζηψλ θαη πξνθαινχλ κεησκέλε δηέγεξζε ζην πάγθξεαο, απνθηνχλ ζεσξεηηθή αμία ζηελ αληηκεηψπηζε ρξφλησλ παγθξεαηηθψλ αλεπαξθεηψλ, ζε θπζηηθή ίλσζε θαη παγθξεαηηθά ζπξίγγηα θαη έρνπλ ρξεζηκνπνηεζεί κε επηηπρία ζηελ αληηκεηψπηζε αζζελψλ κε ρξφληα αλεπάξθεηα ηεο εμσθξηλνχο κνίξαο ηνπ παγθξέαηνο. Δπίζεο κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ κε επηηπρία ζε αζζελείο κε θιεγκνλψδεηο παζήζεηο ηνπ εληέξνπ (λφζνο Crohn θαη ειθψδε θνιίηηδα), ζε ζχλδξνκα δπζαπνξξφθεζεο, εληεξνδεξκαηηθά ζπξίγγηα θαη άιιεο θαηαζηάζεηο θαθήο ζξέςεο. Οη ζηνηρεηαθέο δίαηηεο είλαη θαηά ην πιείζηνλ πςειήο νζκσηηθφηεηαο >600 mosm/kg, γη απηφ ε ρνξήγεζή ηνπο ζπλνδεχεηαη ζπρλά κε γαζηξεληεξηθέο θαη κεηαβνιηθέο δηαηαξαρέο. Κπθινθνξνχλ ζε ζθεπάζκαηα ππφ κνξθή ζθφλεο ή πγξά έηνηκα γηα ρξήζε. Δίλαη ειεχζεξα ιαθηφδεο. Σέινο, έρνπλ άζρεκε γεχζε θαη ε ρνξήγεζή ηνπο είλαη δπλαηή κφλν απφ ζσιήλεο δηαηξνθήο. Σν θφζηνο είλαη ζρεηηθά πςειφηεξν απφ ηα ζθεπάζκαηα ηεο πνιπκεξνχο δίαηηαο. Γ Δηδηθέο δίαηηεο Ζ πιεηνςεθία ησλ αζζελψλ πνπ ζηηίδνληαη εληεξηθά κπνξεί λα θαιπθζεί κε θάπνην πνιπκεξέο δηάιπκα. Χζηφζν γηα ηηο πεξηπηψζεηο εθείλεο πνπ έρνπλ εμεηδηθεπκέλεο απαηηήζεηο ππάξρνπλ εηδηθά πξνζαξκνζκέλα δηαιχκαηα πνπ πξννξίδνληαη γηα δηάθνξεο παζήζεηο θαη παζνινγηθέο θαηαζηάζεηο. Ζ ζχλζεζή ηνπο είλαη ηξνπνπνηεκέλε έηζη ψζηε λα αληηκεησπίδεη ηηο κεηαβνιηθέο δηαηαξαρέο πνπ παξαηεξνχληαη, κε ζηφρν ηελ βειηίσζε ηεο θιηληθήο πνξείαο θαη ηελ ηειηθή έθβαζε ησλ αζζελψλ. Ζ ηξνπνπνίεζε κπνξεί λα είλαη ζηε κνξθή ησλ ζξεπηηθψλ ζπζηαηηθψλ (π.ρ. πεπηίδηα, MCT, δηαθιαδηζκέλεο αιχζνπ ακηλνμέα) ή ζηελ πεξηεθηηθφηεηα (π.ρ. γινπηακίλε, θπηηθέο ίλεο, ρσξίο ειεθηξνιχηεο). Πνιιά ζθεπάζκαηα απηνχ ηνπ είδνπο έρνπλ θπθινθνξήζεη θαη ζπλερίδεηαη ε αλάπηπμή ηνπο. 77

78 Δ πκπιεξώκαηα Απηά είλαη εηδηθά εκπνξηθά ζθεπάζκαηα πνπ απφ απφ κφλα ηνπο δελ επαξθνχλ γηα πιήξε ζίηηζε. Υξεζηκνπνηνχληαη ζε ζπλδπαζκφ κε θαλνληθέο ηξνθέο ή κε άιια δηαιχκαηα γηα λα θαιπθζνχλ εηδηθέο αλάγθεο ζε πξσηεΐλε, πδαηάλζξαθεο ή ιίπνο αλαιφγσο. Πεξηέρνπλ πςειή πνζφηεηα πξσηετλψλ 30-40% ησλ ζπλνιηθψλ ζεξκίδσλ, πδαηάλζξαθεο, πνπ πξνέξρνληαη θπξίσο απφ καιηφδε, δεμηξίλε, ζαθραξφδε θαη γιπθφδε ζε πνζνζηφ 50% πεξίπνπ θαη ιίπνο απφ θπηηθά έιαηα (αξαβνζηηέιαην) ζε πνζνζηφ 20%. Υνξεγνχληαη: - Οηαλ ε πξφζιεςε πξσηετλψλ κε ηελ ηξνθή είλαη κεησκέλε θαη νη αλάγθεο ζε πξσηεΐλεο απμεκέλεο. Δίλαη ηδεψδε ζε πεξηπηψζεηο ππεξθαηαβνιηζκνχ, φπσο: λενπιαζίεο, πνιπηξαχκαηα, εγθαχκαηα, λεθξσζηθφ ζχλδξνκν. - Οηαλ ε πξφζιεςε πξσηετλψλ κε ηηο θαλνληθέο ηξνθέο είλαη κεησκέλε, φπσο ζε αζζελείο κε: αλνξεμία, ρεκεηνζεξαπεία, θαηαθιίζεηο, ππέξγεξνπο αζζελείο. - Οηαλ νη αλάγθεο ζε πξσηεΐλεο επηβάιιεηαη λα είλαη απμεκέλεο, φπσο ζε: θχεζε, αλάξξσζε, αζιεηηζκφο θαη ζηελ παηδηαηξηθή (κεηά ηελ ειηθία ησλ 2 εηψλ). Σ Σηηινπνηεκέλα δηαιύκαηα κεκνλσκέλσλ νπζηώλ (modules). Γηάθνξα δηαιχκαηα κεκνλσκέλσλ ζξεπηηθψλ ζπζηαηηθψλ κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ σο ζπκπιεξψκαηα. Απηά απνηεινχληαη απφ έλα θπξίσο ζξεπηηθφ ζπζηαηηθφ, είηε πδαηάλζξαθεο, είηε ιίπνο, είηε πξσηεΐλε θαη ρξεζηκνπνηνχληαη γηα εηδηθά, αηνκηθά πξνζαξκνζκέλα ζπκπιεξψκαηα άιισλ εληεξηθψλ δηαιπκάησλ ή κηαο απφ ηνπ ζηφκαηνο δίαηηαο. Αθφκα ρξεζηκνπνηνχληαη ζηελ θαηά παξαγγειία ζχλζεζε θαηλνχξγησλ εληεξηθψλ δηαιπκάησλ. 78

79 Καηεγνξία Τπνθαηεγνξία Υαξαθηεξηζηηθά Δλδείμεηο Πξφηππα ηζνδπγηζκέλα Παξφκνηα κε ηε θπζηνινγηθή δηαηξνθή Καλνληθή πέςε Τπεξπξσηετληθά Πξσηεΐλε > 15% ζπλνιηθψλ ζεξκίδσλ Καηαβνιηζκφο Θεξαπεία ηξαπκάησλ Πνιπκεξή Τπεξζεξκηδηθά 2 kcal/ml. Πεξηνξηζκφο πγξψλ Με αλεθηηθφηεηα φγθνπ ειεθηξνιπηηθέο δηαηαξαρέο Πινχζηα ζε θπηηθέο ίλεο Φπηηθέο ίλεο 5-15 g/l Ρχζκηζε ηεο εληεξηθήο ιεηηνπξγίαοσλ Μνλνκεξή Μεξηθψο πδξνιπκέλα ηνηρεηψδε Μηα ή πεξηζζφηεξεο ζξεπηηθέο νπζίεο πδξνιχνληαη. Ζ ζχλζεζε πνηθίιιεη Δμαζζεληκέλε πεπηηθή ηθαλφηεηα θαη απνξξνθεηηθφηεηα Βαζηδφκελα ζε πεπηίδηα Νεθξηθά Ληγφηεξε πξσηετλε, ρακειή πεξηεθηηθφηεηα ζε ειεθηξνιχηεο Νεθξηθή αλεπάξθεηα Δηδηθά Ζπαηηθά Τςειφ ζε BCAA, ρακειφ ζε AA, ρακειή πεξηεθηηθφηεηα ζε ειεθηξνιχηεο Ζπαηηθή εγθεθαινπάζεηα Πλεπκνληθά Τςειφηεξν % ησλ ζεξκίδσλ απφ ην ιίπνο ARDS Γηαβεηηθά Υακειά ζε CHO αθραξψδεο Γηαβήηεο Αλνζν-εληζρπηηθά Αξγηλίλε, γινπηακίλε, σκέγα-3 FA, αληηνμεηδσηηθά Μεηαβνιηθφ stress Άλνζν-δπζιεηηνπξγία Σα δηαιχκαηα πδαηαλζξάθσλ βαζίδνληαη ζπλήζσο ζε κνλνζαθραξίηεο, δηζαθραξίηεο ή πνιπκεξείο κνξθέο γιπθφδεο, φπσο δεμηξίλε θαη καιηφδε. ε δηαιχκαηα πνπ πξφθεηηαη λα ρξεζηκνπνηεζνχλ κέζσ θαζεηήξσλ εληεξηθήο ρνξήγεζεο πξνηηκάηαη λα ρξεζηκνπνηείηαη ε δεμηξίλε θαη ε καιηφδε επεηδή πέπηνληαη εχθνια θαη δελ απμάλνπλ πνιχ ηελ νζκσηηθφηεηα ηνπ δηαιχκαηνο. Υξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ απμεκέλε παξνρή ζεξκίδσλ ζε δηάθνξεο νκάδεο αζζελψλ, φπσο ζε λεθξνπαζείο, επαηνπαζείο θαη θαξθηλνπαζείο θαη έρνπλ ζρεηηθά ρακειφ θφζηνο. 79

80 Σα δηαιχκαηα ιίπνπο, πνπ επίζεο ρξεζηκνπνηνχληαη γηα ηελ απμεκέλε παξνρή ζεξκίδσλ, είλαη δχν εηδψλ: Απηά πνπ βαζίδνληαη ζε ηξηγιπθεξίδηα καθξάο αιχζνπ (LCT) θαη απηά πνπ βαζίδνληαη ζε ηξηγιπθεξίδηα κέζεο αιχζνπ (MCT) ή ζε θπζηθφ κίγκα MCT/LCT. Σα LCT δηαιχκαηα πξνέξρνληαη απφ θπηηθά έιαηα θαη έηζη έρνπλ πςειή πεξηεθηηθφηεηα ζην απαξαίηεην γηα ηνλ νξγαληζκφ ιηλνιετθφ νμχ. Σα δε MCT δηαιχκαηα πξνέξρνληαη απφ ηνλ θιαζκαηηθφ δηαρσξηζκφ θαξπδέιαηνπ θαη θαίλεηαη φηη πιενλεθηνχλ γηα ηελ θάιπςε κέξνπο ησλ ελεξγεηαθψλ αλαγθψλ ησλ αζζελψλ κε δπζθνιία ζηε ρξεζηκνπνίεζε δηαιπκάησλ LCT, φπσο είλαη νη θαηαζηάζεηο κεηαβνιηθνχ stress θαη θαηαζηάζεηο φπνπ ππάξρεη δπζπεςία ή δπζαπνξξφθεζε ηνπ ιίπνπο. Γελ ππάξρνπλ αθφκα επξέσο δηαζέζηκα δηαιχκαηα ιηπψλ απφ ηρζπέιαηα. Σα πξσηετλνχρα δηαιχκαηα βαζίδνληαη ζε άζηθηεο πξσηεΐλεο, ζε πδξνιπζείζα πξσηεΐλε ή ζε θξπζηαιιηθά ακηλνμέα. Αθφκα, ππάξρνπλ εηδηθά δηαιχκαηα ακηλνμέσλ πνπ βαζίδνληαη ζηα απαξαίηεηα ακηλνμέα ή κε πςειή πεξηεθηηθφηεηα ζηα δηαθιαδηζκέλεο αιχζνπ ακηλνμέα γηα πηζαλή ρξήζε ζε λεθξηθή θαη επαηηθή αλεπάξθεηα. Ζ επηινγή ηνπ δηαιχκαηνο εμαξηάηαη θπξίσο απφ ην βαζκφ ιεηηνπξγίαο ηνπ γαζηξεληεξηθνχ ζπζηήκαηνο. Σέινο, δελ ππάξρνπλ αθφκα πνιιά ζθεπάζκαηα βηηακηλψλ θαη κεηαιιηθψλ αιάησλ γηα εληεξηθή ρξήζε, αιιά ζπλερψο αλαπηχζζνληαη. Γεληθά, ηα βηηακηλνχρα δηαιχκαηα πεξηέρνπλ 100% ησλ θαζεκεξηλψλ αλαγθψλ ησλ ελειίθσλ (RDA). Σα δε δηαιχκαηα κεηαιιηθψλ αιάησλ πεξηέρνπλ φια ηα απαξαίηεηα ηρλνζηνηρεία ζε θαλνληθέο πνζφηεηεο θαη ηνπο ειεθηξνιχηεο ζε θαλνληθέο ή κεησκέλεο ζπγθεληξψζεηο. Όπσο αλαθέξζεθε πξνεγνπκέλσο, εθηφο απφ ηε ζπκπιεξσκαηηθή ρξήζε απηψλ ησλ δηαιπκάησλ, κπνξεί επίζεο λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζηελ θαηά παξαγγειία ζχλζεζε λέσλ δηαιπκάησλ, δπλαηφηεηα πνπ ππήξρε πξνεγνπκέλσο κφλν κε ηελ παξεληεξηθή δηαηξνθή. Ζ θαηά παξαγγειία ζχλζεζε ελφο εληεξηθνχ δηαιχκαηνο γίλεηαη κε ην ζπλδπαζκφ ησλ ζξεπηηθψλ ζπζηαηηθψλ ζηελ εηδηθή αλαινγία πνπ επηζπκνχκε. Έηζη, πξνζθέξεηαη ε δπλαηφηεηα λα πξνζαξκφδεηαη ε ζχλζεζε ηνπ δηαιχκαηνο θαζεκεξηλά αλάινγα κε ηηο κεηαβνιέο ζηελ θιηληθή θαηάζηαζε ηνπ αζζελνχο. Δπνκέλσο, βνεζά ζηε δηαηηεηηθή αληηκεηψπηζε αζζελψλ νη νπνίνη έρνπλ ζπρλέο δηαθπκάλζεηο ζηελ θιηληθή ηνπο θαηάζηαζε, φπσο ζηελ θαξδηαθή, λεθξηθή, επαηηθή θαη αλαπλεπζηηθή αλεπάξθεηα, ζε αλεπάξθεηα πνιιψλ νξγάλσλ, ζε δηαβεηηθνχο θαη ζεπηηθνχο αξξψζηνπο. 80

81 Δπηπινθέο εληεξηθήο ζίηηζεο Οη επηπινθέο ηερλεηήο εληεξηθήο δηαηξνθήο ηαμηλνκνχληαη ζε ηξεηο θαηεγνξίεο κεραληθέο, γαζηξεληεξηθέο θαη κεηαβνιηθέο. Μεραληθέο Δπηπινθέο: Οη κεραληθέο επηπινθέο ζρεηίδνληαη κε ην ζσιήλα ζίηηζεο Α. Ζ εζθαικέλε ζέζε ηνπ θαζεηήξα Ανηιμεηώπιζη: Απαξαίηεηε ζεσξείηαη ε αθηηλνινγηθή εθηίκεζε ηεο ζέζεο ηνπ θαζεηήξα πξηλ ηελ έλαξμε ηεο ζίηηζεο, δηφηη ππάξρεη πηζαλφηεηα απηφο λα έρεη κεηαηνπηζζεί. Β. Απόθξαμε ηνπ θαζεηήξα Ζ απφθξαμε ηνπ θαζεηήξα κπνξεί λα εκθαληζηεί ζην 10% ησλ αζζελψλ. Οθείλεηαι ζε : Με ζσζηή έθπιπζε ηνπ θαζεηήξα.(30-50 ml χδαηνο θάζε 4-6 ψξεο ) ηα θαηάινηπα ησλ ζθεπαζκάησλ ηε δεκηνπξγία ηδεκάησλ απφ ηα θάξκαθα ε ηζάθηζκα ηνπ θαζεηήξα ηελ ρνξήγεζε θαξκαθεπηηθψλ ζθεπαζκάησλ κε ζπκβαηψλ κε εληεξηθή δηαηξνθή, φπσο psyllium hydrophylline musilloid, theophylline sprinkles, magnesium oxide, hydrochlothiazide θ.ιπ. Ανηιμεηώπιζη : Υξεζηκνπνίεζε επιχγηζησλ θαζεηήξσλ Έθπιπζε ηνπ θαζεηήξα θάζε 6-8 ψξεο ή θάζε θνξά πνπ ε ζίηηζε δηαθφπηεηαη κε 40-50ml δεζηνχ λεξνχ Έθπιπζε ηνπ θαζεηήξα θάζε θνξά κεηά ηε ρνξήγεζε θαξκαθεπηηθνχ ζθεπάζκαηνο κε 10-20ml δεζηνχ λεξνχ Δπηινγή αληιίαο κε πξφγξακκα έθπιπζεο 81

82 Γ. Ζ δηάβξσζε ηνπ βιελλνγόλνπ Ρηλνθαξπγγηθέο επηπινθέο (θιεγκνλή, λέθξσζε, εμέιθσζε ηνπ βιελλνγφλνπ, δεκηνπξγία απνζηήκαηνο) Δπηπινθέο απφ ηνλ νηζνθάγν (νηζνθαγίηηδα, δηαβξψζεηο, ζπκθχζεηο). Ρήμε θηξζψλ νηζνθάγνπ Σξαρεηννηζνθαγηθφ ζπξίγγην. Γηάβξσζε ηνπ βιελλνγφλνπ ηνπ ζηνκάρνπ. Οθείλονηαι ζε : Λαλζαζκέλε ηνπνζέηεζε ηνπ θαζεηήξα Μεηαθίλεζε ηνπ θαζεηήξα Παξακνλή ηνπ θαζεηήξα γηα καθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα Υξεζηκνπνίεζε κε εχθακπησλ θαη κεγάιεο δηακέηξνπ θαζεηήξσλ (Levin) Ανηιμεηώπιζη Γεκηνπξγία γαζηξνζηνκίαο ή λεζηηδνζηνκίαο ζε αζζελείο πνπ ππνινγίδεηαη φηη ζα παξακείλνπλ ζε εληεξηθή ζίηηζε γηα δηάζηεκα κεγαιχηεξν απφ 4-6 εβδνκάδεο Υξεζηκνπνίεζε ιεπηψλ θαη εχθακπησλ θαζεηήξσλ Δπηπινθέο από ηνλ Γηαδεξκηθό Γαζηξηθό ή Νεζηηδηθό θαζεηήξα (PEG/PEJ) Αηκνξξαγία ζηε ζέζε ηεο ζηνκίαο Πξφσξε απνκάθξπλζε ηνπ θαζεηήξα απφ ηνλ αζζελή Γαζηξννηζνθαγηθή παιηλδξφκεζε (κφλν κε PEG) Απφθξαμε ηνπ γαζηξηθνχ ζηνκίνπ (κφλν κε PEG) Λνηκψμεηο ηνπ δέξκαηνο (θπηηαξίηηδα, θνηιηαθφ απφζηεκα) Γηαθπγή γχξσ απφ ηνλ θαζεηήξα 82

83 Γαζηξνθνιηθφ ζπξίγγην (κφλν κε PEG) Ανηιμεηώπιζη σζηή ηερληθή ηεο δεκηνπξγίαο ηεο ζηνκίαο σζηή ζέζε ηνπ αζζελνχο θαηά ηελ ζίηηζε σζηφο θαζαξηζκφο ηεο πεξηνρήο γχξσ απφ ηελ ζηνκία Υξεζηκνπνίεζε κε παρχξξεπζησλ δηαιπκάησλ Δπηπινθέο από ην λεζηηδηθό θαζεηήξα (NCJ) Ηζραηκία ιεπηνχ εληέξνπ, ιφγσ ππεξβνιηθνχ ξπζκνχ ζηηίζεσο απφ ηε λεζηηδνζηνκία θαη επαθφινπζεο έληνλεο εληεξηθήο δηάηαζεο. Δληεξηθή πλεπκάησζε (επίπησζε <1%). Ζ αηηηνινγία ηεο δελ έρεη απνζαθεληζηεί πιήξσο. Σα ελδερφκελα αηηία είλαη ε εληεξηθή ππνμία, ε ηνπηθή ιεκθηθή ζηάζε, ε ινίκσμε ηνπ γαζηξεληεξηθνχ θαη ε είζνδνο αέξα, ελδνηνηρσκαηηθψο, απφ ηνλ θαζεηήξα. Δληεξηθή απφθξαμε. Γαζηξεληεξηθέο επηπινθέο: Γαζηξεληεξηθέο επηπινθέο ζηελ ΔΓ. Αηηίεο, πξόιεςε θαη ζεξαπεία Γιάρροια Ζ δηάξξνηα είλαη ε πην ζπρλή επηπινθή ζηελ εληεξηθή ζίηηζε. Μπνξεί λα εκθαληζηεί ζε πνζνζηφ πνπ θπκαίλεηαη απφ 2-68% ησλ αζζελψλ. Θεσξείηαη ζεκαληηθφ πξφβιεκα γηα ηνπο εληεξηθά ζηηηδφκελνπο αζζελείο, ρσξίο φκσο λα ππάξρεη ζηαζεξφο θαζνξηζκφο ηεο έλλνηαο απηήο. Απφ ηνπο πεξηζζφηεξνπο θιηληθνχο ηαηξνχο ζεσξείηαη φηη ππάξρεη δηάξξνηα φηαλ νη θελψζεηο είλαη πεξηζζφηεξεο απφ ηξεηο πδαξείο θελψζεηο ηελ εκέξα, κε θνηιηαθή δηάηαζε θαη θξάκπεο, ή ν φγθνο ησλ θνπξάλσλ είλαη κεγαιχηεξνο απφ 600 ml/εκέξα. Ζ δηάξξνηα κπνξεί λα είλαη νζκσηηθή ή εθθξηηηθή. Οθείιεηαη ζε : Πνιχ γξήγνξν ξπζκφ ρνξήγεζεο ηνπ ζθεπάζκαηνο Πνιχ πςειή νζκσηηθφηεηα ηνπ ζθεπάζκαηνο 83

84 Τπναιβνπκηλαηκία (αιβνπκίλε <2,5 mg/dl ή νιηθά ιεπθψκαηα <5,8 mg/dl) Αθαηάιιειε ζεξκνθξαζία ηνπ δηαιχκαηνο Μεγάιε πεξηεθηηθφηεηα ηνπ ζθεπάζκαηνο ζε ιαθηφδε ή/θαη ιίπνπο καθξάο αιχζνπ ηξηγιπθεξηδίσλ. Βαθηεξηδηαθή κφιπλζε ηνπ ζθεπάζκαηνο (Clostridium Difficile-εθθξηηηθή δηάξξνηα) Τπεξαλάπηπμε ζην παρχ έληεξν (εθθξηηηθή δηάξξνηα) Θεξαπεπηηθή αγσγή κε ζθεπάζκαηα πνπ κπνξνχλ λα πξνθαιέζνπλ δηάξξνηα, (αληηβηνηηθά, β-αλαζηνιείο, ζνξβηηφιε, ρνιηλεξγηθά - νζκσηηθή δηάξξνηα) Ανηιμεηώπιζη Μείσζε ηνπ ξπζκνχ ρνξήγεζεο Υξεζηκνπνίεζε αληιίαο θαη ζπλερήο έγρπζε Σν ζθεχαζκα λα ρνξεγείηαη ζε ζεξκνθξαζία πεξηβάιινληνο Δπηινγή δηαιχκαηνο κε κηθξφηεξε νζκσηηθφηεηα Υξεζηκνπνίεζε πεθηίλεο θαη πνιπζαθραξηηψλ ζφγηαο Υνξήγεζε ηνπ θαξκάθνπ - ππεχζπλνπ γηα ηελ δηάξξνηα πην ζπρλά θαη ζε κηθξφηεξεο δφζεηο ή αληηθαηάζηαζή ηνπ Αληηκεηψπηζε ηεο ππνιεπθσκαηηλαηκίαο Υνξήγεζε αληηδηαξξντθνχ θαξκαθεπηηθνχ ζθεπάζκαηνο, εάλ δελ αληελδείθλπηαη. Καζεκεξηλή αιιαγή ησλ ζσιήλσλ ρνξήγεζεο ην παιηφ δηάιπκα δελ πξέπεη λα πξνζηίζεηαη πνηέ θάπνην ''λέν'' ζπκπιεξσκαηηθά Γηάξθεηα ρνξήγεζεο 4-6 ψξεο γηα ηα δηαιχκαηα πνπ έρνπλ παξαζθεπαζηεί ζην λνζνθνκείν ή ζην ζπίηη Γηάξθεηα ρνξήγεζεο έσο 24 ψξεο γηα έηνηκα δηαιχκαηα 84

85 Γπζθνηιηόηεηα Οθείιεηαη ζε : Καζήισζε ηνπ αζζελνχο. Αλεπαξθή ιήςε πγξψλ Φαξκαθεπηηθή αγσγή (νπηνχρα) Υνξήγεζε δηαιπκάησλ θησρψλ ζε θπηηθέο ίλεο Ανηιμεηώπιζη Κηλεηνπνίεζε ηνπ αζζελνχο φπνπ απηφ είλαη δπλαηφλ Υνξήγεζε πεξηζζφηεξσλ πγξψλ εάλ δελ ππάξρεη αληέλδεημε Υνξήγεζε δηαιπκάησλ πινχζησλ ζε θπηηθέο ίλεο Υξεζηκνπνίεζε θαζαξηηθψλ θαξκάθσλ θαη ππνθιπζκψλ Ναπηία έκεηνο Δκθαλίδνληαη ζε πνζνζηφ 10-22% ησλ αζζελψλ πνπ ζηηίδνληαη κε θαζεηήξα. Απηά ηα ζπκπηψκαηα νθείινληαη ζηνλ γξήγνξν ξπζκφ ρνξήγεζεο, ζηε δπζαλεμία ζηε ιαθηφδε ή ζηε βξαδεία γαζηξηθή θέλσζε. Οθείλονηαι ζε: Οξηδφληηα ζέζε ηνπ αζζελνχο θαηά ηε ρνξήγεζε ηεο ηξνθήο Μεξηθή απφθξαμε ηνπ πεπηηθνχ ζσιήλα Μεγάιε πεξηεθηηθφηεηα ηνπ δηαιχκαηνο ζε ιίπνο Μεησκέλε γαζηξηθή θηλεηηθφηεηα Λαλζαζκέλε ζέζε ηνπ θαζεηήξα Παζνινγηθά πξνβιήκαηα 85

86 Βαθηεξηδηαθή κφιπλζε ηνπ ζθεχαζκαηνο. Ανηιμεηώπιζη Γηαθνπή άκεζα θαη πξνζσξηλά ηεο ζίηηζεο γηα ηελ απνθπγή εηζξφθεζεο Δπηινγή ηνπ θαηάιιεινπ δηαιχκαηνο Σνπνζέηεζε ηνπ θαζεηήξα πεξηθεξηθφηεξα ηνπ ζηνκάρνπ Έιεγρνο ηεο ζέζεο ηνπ θαζεηήξα Έιεγρνο ηνπ ππνιείκκαηνο Αλχςσζε ηνπ αζζελνχο ζε ζέζε Μείσζε ηνπ ξπζκνχ ρνξήγεζεο ηνπ δηαιχκαηνο θαη πξννδεπηηθή αχμεζή ηνπ ζηε ζπλέρεηα. Υνξήγεζε γαζηξνθηλεηηθψλ θαξκάθσλ, φπσο κεηνθινπξακίδεο. Υεηξηζκνί ζχκθσλα κε ηνπο πγεηνλνκηθνχο θαλφλεο ζηελ παξαζθεπή θαη ρνξήγεζε ηνπ δηαιχκαηνο Δηζξόθεζε Απνηειεί κηα ζνβαξή επηπινθή, απνηέιεζκα ηεο πξνεγνχκελεο, ε νπνία έρεη ηνπο ίδηνπο πξνδηαζεζηθνχο παξάγνληεο. Οθείλεηαι ζε : Καηαζηνιή ηνπ ΚΝ (θξαληνεγθεθαιηθέο θαθψζεηο, θαηαζηνιή, αλαηζζεζία, αλνηαθέο θαηαζηάζεηο) Γπζιεηηνπξγία ηνπ θάξπγγα (βαξεηά κπαζζέλεηα, θαθψζεηο απρέλα, θάξπγγα, θιπ) Παζήζεηο απφ ηνλ γαζηξεληεξηθφ ζσιήλα ίηηζε ζε νξηδφληηα ζέζε Γξήγνξνο ξπζκφο ρνξήγεζεο Παξνπζία ηερλεηνχ αεξαγσγνχ 86

87 Ανηιμεηώπιζη Υξεζηκνπνίεζε ηνπ ξηλνγαζηξηθνχ θαζεηήξα Υξεζηκνπνίεζε αληιίαο θαη ζπλερφκελε ρνξήγεζε Κιήζε ηνπ θνξκνχ ηνπ αζζελνχο θαη παξακνλή ηνπ ζε απηήλ ηε ζέζε γηα 30 ιεπηά ηνπιάρηζηνλ κεηά ηε ρνξήγεζε ηεο ηξνθήο Έιεγρνο ηνπ γαζηξηθνχ ππνιείκκαηνο Σνπνζέηεζε ηνπ θαζεηήξα πέξαλ ηνπ ππισξνχ Υνξήγεζε γαζηξνθηλεηηθνχ θαξκάθνπ Πλεπκνληθή εηξόθεζε Ο θίλδπλνο πλεπκνληθήο αλαξξφθεζεο δελ κεηψλεηαη πάληα κε ηε δηαππισξηθή εηζαγσγή ηνπ θαζεηήξα ζίηηζεο. Ζ πλεπκνλία απφ εηζξφθεζε ζε αζζελείο κε εληεξηθή ζίηηζε κεηά απφ λνζήκαηα ηνπ ΚΝ νθείιεηαη θπξίσο ζε αλαξξφθεζε νπηζζνθαξπγγηθψλ εθθξίζεσλ. Ζ επηπινθή απηή δελ πξνιακβάλεηαη κε αλχςσζε ηεο θεθαιήο ηνπ αζζελνχο θαη αλ εκθαληζζεί, δελ εμαξηάηαη ζπλήζσο απφ ηελ εληεξηθή ζίηηζε. Μεηαβνιηθέο Δπηπινθέο: Οη κεηαβνιηθέο επηπινθέο κπνξνχλ λα αλαπηπρζνχλ αλά πάζα ζηηγκή ζηελ δηάξθεηα ηεο εληεξηθήο ζίηηζεο θαη ηδηαίηεξα ζηελ έλαξμή ηεο. Μεηαβνιηθέο επηπινθέο: Αηηίεο, πξόιεςε θαη ζεξαπεία Οη ζπρλφηεξεο ειεθηξνιπηηθέο δηαηαξαρέο πνπ παξαηεξνχληαη ζε αζζελείο πνπ ηξέθνληαη κε θαζεηήξα θαη ηδηαίηεξα ζε αζζελείο κε ρξφληα λνζήκαηα είλαη : Τπεξλαηξηαηκία Τπνλαηξηαηκία Τπεξθαιηαηκία Αδσζαηκία 87

88 Ανηιμεηώπιζη Ζ πξφιεςε ησλ επηπινθψλ απηψλ είλαη πηζαλή αλ ειέγρνληαη ε πξφζιεςε πγξψλ θαη ε θαηάζηαζε ελπδάησζεο θαη ξπζκίδεηαη ε πεξηεθηηθφηεηα ηνπ ζθεπάζκαηνο ζε ειεθηξνιχηεο. Αλ ε πνζφηεηα ηνπ ειεχζεξνπ λεξνχ πνπ ρνξεγείηαη είλαη αλεπαξθήο, πξνθαιείηαη ππεξνζκσηηθή κεηαβνιηθή αιθάισζε. ηε δηάξθεηα εληεξηθήο ζίηηζεο κπνξεί επίζεο λα εκθαληζζνχλ επηπινθέο απφ ππεξζηηηζκφ, δπζαλνρή ζηε ιαθηφδε θαζψο θαη ζχλδξνκν επαλαζίηηζεο. πκπεξαζκαηηθά, γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ επηπινθψλ ηεο εληεξηθήο ζίηηζεο, απαηηείηαη ε γλψζε ηνπο θαη ε αλαγλψξηζε ησλ πξνδηαζεζηθψλ ηνπο παξαγφλησλ. Απηφ έρεη σο απνηέιεζκα, αλάινγα κε ηνλ αζζελή, ηελ επηινγή ηνπ θαηάιιεινπ θαζεηήξα κε ηελ αλάινγε θξνληίδα θαη ηελ επηινγή ηεο νδνχ ρνξήγεζεο ηνπ θαηάιιεινπ δηαιχκαηνο. 88

89 ΚΑΣ ΟΗΚΟΝ ΔΝΣΔΡΗΚΖ ΓΗΑΣΡΟΦΖ (ΚΟΔΓ) Ζ θαη νίθνλ εληεξηθή δηαηξνθή (ΚΟΔΓ) ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ θάιπςε ησλ δηαηξνθηθψλ απαηηήζεσλ φηαλ ν αζζελήο δελ είλαη ζε ζέζε λα έρεη επαξθή πξφζιεςε ηξνθήο κέζσ ηνπ ζηφκαηνο, έρεη ιεηηνπξγηθφ γαζηξεληεξηθφ ζσιήλα θαη επηπιένλ δελ είλαη απαξαίηεηε ε παξακνλή ηνπ ζην λνζνθνκείν. Ζ δηαηξνθή ηνπ πξέπεη λα είλαη πξνζαξκνζκέλε ζηνλ ηξφπν δσήο θαη ζην θαζεκεξηλφ πξφγξακκα ηνπ αζζελνχο. Γηα ηελ παξαθνινχζεζε ηεο ΚΟΔΓ ζα πξέπεη λα ππάξρεη κηα νκάδα δηαηξνθήο πνπ λα απνηειείηαη απφ παζνιφγν λνζειεπηή, δηαηηνιφγν δηαηξνθνιφγν, θνηλσληθή ιεηηνπξγφ θαη θαξκαθνπνηφ. Ζ νκάδα δηαηξνθηθήο ππνζηήξημεο είλαη ππεχζπλε γηα ηελ απφθαζε έλαξμεο ηεο ΚΟΔΓ, γηα ηελ εθηίκεζε ησλ ζπλζεθψλ ηνπ πεξηβάιινληνο ηνπ αζζελνχο, γηα ηε δηαδηθαζία πνπ ζα αθνινπζεζεί, γηα ην θφζηνο θαη ηελ εμέιημή ηεο. Ο ζθνπφο ηεο εληεξηθήο δηαηξνθήο ζην ζπίηη είλαη λα πξνκεζεχζεη ηελ απαξαίηεηε πξφζιεςε ηξνθήο ζην πεξηβάιινλ ηνπ ζπηηηνχ, λα βνεζήζεη ζηελ αλάξξσζε θαη ζηελ επηζηξνθή ζε θπζηνινγηθφ ηξφπν δσήο ην ζπληνκφηεξν δπλαηφ, θαη λα δηαηεξήζεη ή λα βειηηψζεη ηελ πνηφηεηα δσήο ηνπ αζζελνχο. Ζ θαη' νίθνλ εληεξηθή ζίηηζε απνηειεί νηθνλνκηθή θαη απνηειεζκαηηθή κέζνδν, εχθνια εθηεινχκελε απφ ηνλ αζζελή ή ην πεξηβάιινλ ηνπ θαη εκθαλίδεη κηθξφηεξν πνζνζηφ επηπινθψλ απφ φηη ε αληίζηνηρε παξεληεξηθή. ηηο πεξηζζφηεξεο επξσπατθέο ρψξεο ρνξεγείηαη απφ εηδηθεπκέλνπο εκπνξηθνχο νίθνπο. Σν θφζηνο ηεο θαιχπηεηαη είηε απφ ην εζληθφ ζχζηεκα πγείαο θαη ηνπο αζθαιηζηηθνχο νξγαληζκνχο είηε απφ ηνπο ίδηνπο αζζελείο. Ζ νξγάλσζε ζηα λνζνθνκεία πνιπδηάζηαηεο Οκάδαο Θξεπηηθήο Τπνζηήξημεο απνηειεί ηελ κφλε εγγχεζε παξνρήο πςεινχ επηπέδνπ ζξεπηηθήο ππνζηήξημεο εμαζθαιίδνληαο κέγηζηε αζθάιεηα θαη απνηειεζκαηηθφηεηα. Αληίζεηα απφ ηηο ΖΠΑ θαη άιιεο ρψξεο ηεο ΔΔ, ζηελ Διιάδα δελ ππάξρεη ζεζκνζεηεκέλε θακία νκάδα ζξεπηηθήο ππνζηήξημεο Πξόγξακκα θξνληίδαο θαη ζεξαπείαο γηα ηελ ΚΟΔΓ Απηφ ην πιάλν ζα πξέπεη λα πεξηιακβάλεη ηα εμήο: Σνπο ζηφρνπο ηεο ζξεπηηθήο ππνζηήξημεο Σνλ θαζνξηζκφ ησλ ζξεπηηθψλ ζπζηαηηθψλ (ζεξκίδεο, πξσηεΐλεο, βηηακίλεο, κέηαιια, ηρλνζηνηρεία θαη ειεθηξνιχηεο) Σελ επηινγή νδνχ πξφζβαζεο ηεο εληεξηθήο δηαηξνθήο 89

90 Σνπο ρξφλνπο θαη ξπζκνχο έγρπζεο Σηο αιιειεπηδξάζεηο θαξκάθσλ θαη εληεξηθψλ δηαιπκάησλ Σηο εμεηδηθεπκέλεο ηερληθέο πξνεηνηκαζίαο θαη δηεξγαζίαο ζηελ εθαξκνγή ζην ζπίηη Σε θξνληίδα ζηελ εηζαγσγή ησλ κεραλεκάησλ, εμνπιηζκνχ, ζσιήλσλ θαη ζθεπαζκάησλ Σν ζπρλφ έιεγρν ηνπ αζζελνχο Σν ζρέδην έθηαθηεο αλάγθεο γηα πξνβιήκαηα ζρεηηθά κε ηε ζπζθεπή πξφζβαζεο, ηνλ εμνπιηζκφ θαη ηα ζπκπηψκαηα ηνπ αζζελνχο 90

91 ΠΡΟΒΗΟΣΗΚΑ Χο επβηoηηθά (probiotics) ζχκθσλα κε νξηζκφ νκνθσλίαο νξίδνληαη δψληεο κηθξννξγαληζκνί νη νπνίνη κεηά ηελ απφ ηνπ ζηφκαηνο ιήςε ηνπο ζε ζπγθεθξηκέλεο πνζφηεηεο αζθνχλ επεξγεηηθή δξάζε επί ηεο πγείαο ηνπ μεληζηνχ, πέξαλ απηήο πνπ ζρεηίδεηαη κε ηελ δηαηξνθηθή ηνπο απφδνζε. χκθσλα κε ηνλ νξηζκφ απηφ: ηα επβηoηηθά δελ απνηθίδνπλ απαξαηηήησο ην αλζξψπηλν έληεξν ην θξίζηκν ζεκείν είλαη λα απνδεηρηεί έλα επδηάθξηην φθεινο πγείαο πνπ επηηπγράλεηαη απφ ηελ θαηαλάισζε ελφο ζπγθεθξηκέλνπ ζηειέρνπο ε επίδξαζε ελφο κηθξννξγαληζκνχ αθνξά ην ζπγθεθξηκέλν ζηέιερνο θαη δελ κπνξεί λα επεθηαζεί ζε άιια, νχηε θαλ ζε δηαθνξεηηθά ζηειέρε ησλ ίδησλ εηδψλ Οη ζπγθεθξηκέλεο αιιειεπηδξάζεηο ηνπ βαθηεξηδίνπ θαη ηνπ μεληζηή λα θαηαιήγνπλ ζε κεηξήζηκεο επεξγεηηθέο επηδξάζεηο γηα ηνλ μεληζηή Ρπζκίδνπλ επηιεθηηθά ηελ αχμεζε, ή ηε δξαζηεξηφηεηα, ή θαη ηα δχν, ελφο ή πεξηζζνηέξσλ βαθηεξηδίσλ ζην παρχ έληεξν. Ζ θπζηνινγηθή ρισξίδα Βαζηθφ ζεκείν ζηελ θαηαλφεζε ηεο δξάζεο επβηνηηθψλ θαη πξνβηνηηθψλ είλαη ε γλψζε ησλ κεραληζκψλ ηεο επεξγεηηθήο δξάζεο ηεο θπζηνινγηθήο ρισξίδαο ηνπ εληέξνπ, δηφηη ζεκαληηθφ κέξνο ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ αθνξνχλ ηνπο ππνηηζέκελνπο κεραληζκνχο δξάζεο ησλ επβηνηηθψλ πξνθχπηεη απφ ηηο κειέηεο πνπ ζρεηίδνληαη κε απηήλ, ελψ ηα πξνβηνηηθά είλαη δπλαηφλ λ αζθνχλ ηελ επεξγεηηθή ηνπο δξάζε κέζσ απηήο. Σέηνηεο πιεξνθνξίεο έρνπλ πξνθχςεη θαη ηεθκεξησζεί κε πεηξάκαηα ζε ζειαζηηθά πνπ αλαπηχρζεθαλ ζε άζεπηεο ζπλζήθεο κε απνηέιεζκα λα κελ ππάξμεη κηθξνβηαθφο απνηθηζκφο ζην έληεξφ ηνπο. Έηζη ζήκεξα είλαη γλσζηφ φηη ε θπζηνινγηθή ρισξίδα ηνπ εληέξνπ έρεη ζπγθεθξηκέλεο κεηαβνιηθέο, ηξνθηθέο, θαη πξνζηαηεπηηθέο ιεηηνπξγίεο πνπ αζθνχληαη θπξίσο ζην επίπεδν ηνπ παρένο εληέξνπ. Ζ δχκσζε ησλ πδαηαλζξάθσλ είλαη κηα ζεκαληηθή πεγή ελέξγεηαο ζην παρχ έληεξν. Οη κε δηαζπψκελνη πδαηάλζξαθεο πεξηιακβάλνπλ ηνπο πνιπζαθραξίηεο (αλζεθηηθά άκπια, θπηηαξίλε, εκηθπηηαξίλε, πεθηίλεο, θαη γφκκεο), κεξηθνχο νιηγνζαθραξίηεο πνπ 91

92 δηαθεχγνπλ ηε δηάζπαζε ζην ιεπηφ έληεξν, θαη ηελ αιθνφιε. Ζ κεηαβνιηθή εθκεηάιιεπζή ηνπο απφ ηε κηθξνβηαθή ρισξίδα θαηαιήγεη ζε παξαγσγή ησλ ιηπαξψλ νμέσλ βξαρείαο αιχζνπ. Απφ απηά ην βνπηπξηθφ θαηαλαιψλεηαη εμνινθιήξνπ επηηφπνπ απφ ηα επηζειηαθά θχηηαξα ηνπ παρέσο εληέξνπ. Σν βνπηπξηθφ νμχ αλαζηέιιεη ηνλ θπηηαξηθφ πνιιαπιαζηαζκφ θαη πξνάγεη ηε δηαθνξνπνίεζε ζηα θχηηαξα λενπιαζκαηηθήο πξνέιεπζεο in vitro. Δπηπιένλ, πξνάγεη ηελ επαλαθνξά ησλ θπηηάξσλ απφ ηνπο λενπιαζκαηηθνχο ζε κε-λενπιαζκαηηθνχο θαηλφηππνπο. ηνλ άλζξσπν ηα βξαρείαο αιχζνπ ιηπαξά νμέα θαίλεηαη λα έρνπλ θάπνην πξνιεπηηθφ ξφιν ζε θαηαζηάζεηο φπσο ε ρξφληα ειθψδεο θνιίηηδα θαη ε θαξθηλνγέλεζε ηνπ παρένο εληέξνπ ρσξίο αθφκε λα επηβεβαηψλεηαη νξηζηηθά απηφο ν ξφινο. Ο αλαεξφβηνο κεηαβνιηζκφο ησλ πεπηηδίσλ θαη ησλ πξσηετλψλ (ειαζηίλε, θνιιαγφλν απφ δηαηηεηηθέο πεγέο, παγθξεαηηθά έλδπκα, απνπεπησθφηα επηζήιηα θαη βαθηεξίδηα) απφ ηε κηθξνρισξίδα, παξάγεη επίζεο ιηπαξά νμέα βξαρείαο αιχζνπ αιιά, ζπγρξφλσο, παξάγεη θαη δπλεηηθά ηνμηθέο νπζίεο ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο ακκσλίαο, ακίλεο, θαηλφιεο, ζεηφιεο θαη ηλδφιεο. Οη κηθξννξγαληζκνί ηνπ παρένο εληέξνπ ζπκκεηέρνπλ ζηε ζχλζεζε βηηακηλψλ θαη ζηελ απνξξφθεζε ηνπ αζβεζηίνπ, ηνπ καγλεζίνπ, θαη ηνπ ζηδήξνπ. Ζ παξνπζία κηθξνβίσλ ζην έληεξν ξπζκίδεη ηελ αλνζηαθή αληαπφθξηζε θαη ηελ αλνζηαθή αλνρή ηνπ νξγαληζκνχ. Οιφθιεξε ε αλνζηαθή ππνδνκή ηνπ εληεξηθνχ ζπζηήκαηνο δηακνξθψλεηαη ζε κηα ζπληνληζκέλε αληαπφθξηζε κφλν κε ηελ επαθή ηνπ βιελλνγφλνπ κε ηα ελδναπιηθά κηθξφβηα, ελψ ε παξνπζία αληηγφλσλ ζε κε απνηθηζζέλ έληεξν εθηξέπεη ηελ αλνζηαθή αληαπφθξηζε ζε Th2 αληαπφθξηζε κε παξαγσγή IgE αληηζσκάησλ. Ζ αληαπφθξηζε απηή πνπ είλαη αλαπνηειεζκαηηθή θαη επηβιαβήο είλαη δπλαηφλ λα επαλέιζεη ζε πξφηππα νξγαλσκέλεο απνηειεζκαηηθήο απάληεζεο ή αλνρήο κε ηελ απνθαηάζηαζε ηεο ρισξίδαο, αιιά κφλνλ ζε λενγέλλεηα. Ζ θπζηνινγηθή ρισξίδα πξνζηαηεχεη ην έληεξν απφ ηελ αλάπηπμε παζνγφλσλ κηθξνβίσλ αληαγσληδφκελε κε απηά γηα ζέζεηο πξνζθφιιεζεο ζηνλ εληεξηθφ βιελλνγφλν, θαηαλαιψλνληαο νπζίεο πνπ είλαη απαξαίηεηεο γηα ηελ επηβίσζή ηνπο θαη αλαηέιινληαο ηελ αλάπηπμή ηνπο κε ηελ παξαγσγή βαθηεξηνθηλψλ. 92

93 ΜΗΥΑΝΙΜΟ ΓΡΑΗ ΠΡΟΒΙΟΣΙΚΩΝ Σα πξνβηνηηθά αζθνχλ ην βηνινγηθφ ηνπο απνηέιεζκα κε απ επζείαο δξάζε, κε ηξνπνπνίεζε ηεο ηνπηθήο αλνζίαο, κε αιιαγή ηεο νηθνινγίαο ηνπ εληέξνπ θαη κε ζπλδπαζκφ ησλ πξναλαθεξζέλησλ, δειαδή κε ηξφπνπο αλάινγνπο κε απηνχο ηεο θπζηνινγηθήο ρισξίδαο. Παξαγσγή αληηκηθξνβηαθψλ νπζηψλ: Σα επβηνηηθά παξάγνπλ νπζίεο φπσο νξγαληθά νμέα, ππεξνμείδην ηνπ πδξνγφλνπ θαη βαθηεξηνθίλεο νη νπνίεο έρνπλ αλαζηαιηηθή δξάζε ηφζν ζε gram ζεηηθά φζν θαη ζε gram - αξλεηηθά βαθηήξηα. Οη νπζίεο απηέο έρνπλ βαθηεξηνθηφλν δξάζε θαη εθηφο ηεο κείσζεο ηνπ πιεζπζκνχ ησλ δψλησλ παζνγφλσλ επεξεάδνπλ ην βαθηεξηδηαθφ κεηαβνιηζκφ θαζψο θαη ηελ παξαγσγή ηνμηλψλ (Lactobacillus acidophilus La1 ). Αληαγσληζκφο γηα ζξεπηηθά ζπζηαηηθά: Σα πξνβηνηηθά ρξεζηκνπνηνχλ ζξεπηηθά ζπζηαηηθά πνπ ζα θαηαλάισλαλ ηα παζνγφλα γηα ηε ζπληήξεζή ηνπο. Παξεκπφδηζε πξνζθφιιεζεο ησλ παζνγφλσλ: Αληαγσληζηηθή παξεκπφδηζε ζηηο ζέζεηο ζχλδεζεο ησλ παζνγφλσλ ζην εληεξηθφ επηζήιην (Lactobacillus acidophilus La1 ) Δπαγσγή αλνζνινγηθήο απάληεζεο: Ο αθξηβήο κεραληζκφο δελ είλαη γλσζηφο αιιά πηζηεχεηαη φηη ζηνηρεία ηνπ θπηηαξηθνχ ηνηρψκαηνο κπνξεί λα δξνπλ σο βνεζεηηθέο νπζίεο πνπ δηεγείξνπλ ηελ αληηγνληθφηεηα ηνπηθά θαη επάγνπλ ρπκηθή αλνζνινγηθή απάληεζε εληζρχνληαο κάιηζηα απηήλ πνπ παξάγεηαη απφ ηελ θπζηνινγηθή ρισξίδα (Lactobacillus johsonii La1). Λεηηνπξγία εληεξηθνχ θξαγκνχ θαη ηξνπνπνίεζε ηεο θιεγκνλψδνπο αληαπφθξηζεο φπσο ζηηο πεξηπηψζεηο λεθξσηηθήο εληεξνθνιίηηδαο φπνπ ε πξνιεπηηθή ρνξήγεζε Lactobacillus GG ειάηησζε ηε ζπρλφηεηα εκθάληζήο ηεο ζηα πξνδηαηεζεηκέλα πξφσξα λενγλά θαη ηνπ Lactobacillus reuterii πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε κε επηηπρία ζηελ απνηξνπή ηξνθηθήο αιιεξγίαο. Οη αλσηέξσ κεραληζκνί δελ ζπληζηνχλ κφληκεο κεηαβνιέο ησλ βαζηθψλ ιεηηνπξγηψλ κε επηβιαβείο ζπλέπεηεο. Αληίζεηα πξφθεηηαη γηα ήπηεο παξνδηθέο δηαδηθαζίεο απνθαηάζηαζεο δηαηαξαρζείζαο ηηο ηζνξξνπίαο ιφγσ πνηθίιισλ εμσγελψλ αηηίσλ φπσο ε θαηαζηξνθή ηεο θπζηνινγηθήο ρισξίδαο, βιάβε ηνπ βιελλνγφλνπ απφ ηζραηκία ε ή άιια αίηηα. 93

94 ΦΤΣΗΚΔ ΗΝΔ Ζ ζπληζηψκελε πνζφηεηα θπηηθψλ ηλψλ είλαη gr/1000 kcal ή gr/εκέξα. Οη θπηηθέο ίλεο κπνξνχλ λα θαηαηαρζνχλ αλάινγα κε ηε ιεηηνπξγηθφηεηά ηνπο. Έηζη, δηαθξίλνληαη ζε δηαιπηέο ή κε δηαιπηέο (αλαθνξηθά κε ηε δηαιπηφηεηά ηνπο ζην πεπηηθφ ζχζηεκα), ή ζε δπκψζηκεο θαη κε δπκψζηκεο απφ ηε ρισξίδα ζην παρχ έληεξν. ηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο νη δηαιπηέο θπηηθέο ίλεο έρνπλ ηελ ηάζε λα είλαη δπκψζηκεο θαη νη κε δηαιπηέο λα είλαη κε δπκψζηκεο. Οη δηαιπηέο θπηηθέο ίλεο (πεθηίλε, θφκεα) δηαζπψληαη απφ ηελ αλαεξφβηα κηθξνρισξίδα ηνπ εληέξνπ ζπλζέηνληαο ιηπαξά νμέα κηθξήο αιχζνπ (short chain fatty acids, SCFA). Σα SCFA είλαη ε θχξηα πεγή ελέξγεηαο γηα ην βιελλνγφλν ηνπ θφινπ θαη έρνπλ ηξνθηθέο επηδξάζεηο ζην βιελλνγφλν ηνπ παρένο εληέξνπ, ελψ βνεζνχλ ζηελ πξφιεςε ηεο αηξνθίαο ηνπ βιελλνγφλνπ θαη ηέινο κεηψλνπλ ηνλ ξπζκφ απνξξφθεζεο ηεο γιπθφδεο ζην ιεπηφ έληεξν βνεζψληαο ζηε βειηίσζε ηεο ξχζκηζεο ηεο γιπθαηκίαο θαη κεηψλνληαο ηηο αλάγθεο ζε ηλζνπιίλε. Ζ απνξξφθεζε ησλ SCFA s απφ ηα θχηηαξα ηνπ παρένο εληέξνπ ζπλνδεχεηαη απφ απνξξφθεζε χδαηνο θαη Να. Σν γεγνλφο απηφ απνηειεί έλαλ ηξφπν φπνπ ηα εληζρπκέλα κε θπηηθέο ίλεο εληεξηθά δηαιχκαηα πξνθαινχλ κείσζε ησλ ζπκπησκάησλ δηάξξνηαο ζε αζζελείο πνπ αθνινπζνχλ εληεξηθή ζίηηζε. Αλ θαη ηα SCFA s πνπ παξάγνληαη κέζσ ηεο δχκσζεο ησλ θπηηθψλ ηλψλ έρνπλ επεξγεηηθή δξάζε, ηα εληεξηθά δηαιχκαηα πνπ πεξηέρνπλ θπηηθέο ίλεο πξέπεη λα ρξεζηκνπνηνχληαη κε ηδηαίηεξε πξνζνρή ζε αζζελείο πνπ εκθαλίδνπλ κεησκέλε θηλεηηθφηεηα ηνπ γαζηξεληεξηθνχ ζσιήλα. Οη κε δηαιπηέο θπηηθέο ίλεο φπσο νη πνιπζαθραξίηεο ηεο ζφγηαο, νη ίλεο κπηδειηνχ θαη ε βξψκε, πινχζηεο ζε ζεινπιφδε θαη ιηγλίλε έρνπλ επεξγεηηθέο επηδξάζεηο απμάλνληαο ηε κάδα ησλ θνπξάλσλ κέζσ ηεο δέζκεπζεο λεξνχ θαη κεηψλνληαο ηε ζπρλφηεηα ηεο εκθάληζεο ηεο δηάξξνηαο. Οη θπηηθέο ίλεο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζπλήζσο ζηα εληεξηθά ζθεπάζκαηα είλαη πνιπζαθραξίηεο ηεο ζφγηαο. Μέρξη πξφζθαηα ήηαλ ηερληθά αδχλαην λα παξαζθεπαζηνχλ ζθεπάζκαηα κε πεθηίλε θαη θφκεα. Πξφζθαηεο έξεπλεο, σζηφζν, έδεημαλ φηη απμάλνληαο ηνλ αξηζκφ θαη ην είδνο ησλ ρξεζηκνπνηνχκελσλ θπηηθψλ ηλψλ ζηα εληεξηθά δηαιχκαηα, γίλεηαη δπλαηή ε αλάκημε αδηάιπησλ θαη δηαιπηψλ θπηηθψλ ηλψλ, ψζηε λα επηηεπρζνχλ ηα επηζπκεηά θπζηνινγηθά απνηειέζκαηα. 94

95 ΓΗΑΛΤΜΑΣΑ ΜΔ ΑΝΟΟΓΗΔΓΔΡΣΗΚΖ ΓΡΑΖ πλδπαζκνί ζξεπηηθψλ νπζηψλ κε αλνζνπνηεηηθή δξάζε ζεσξνχληαη απνηειεζκαηηθνί ζηελ αληηκεεηψπηζε αλνζνθαηαζηαικέλσλ αζζελψλ κε ηξαχκα, ινίκσμε θαη άιιεο θαηαζηάζεηο. Γηάθνξεο θιηληθέο κειέηεο έρνπλ παξαηεξήζεη βειηίσζε ζε in vitro δνθηκαζίεο ιεηηνπξγηθφηεηαο ιεκθνθπηηάξσλ, κείσζε ζηηο κεηεγρεηξεηηθέο πεξηπινθέο φπσο ινίκσμε θαη πνιπνξγαληθή αλεπάξθεηα θαη κείσζε ηνπ ρξφλνπ παξακνλήο ζην λνζνθνκείν. Πξφζθαηα, έλαο αξηζκφο εηδηθψλ αλνζνδηεγεξηηθψλ δηαιπκάησλ εληεξηθήο δηαηξνθήο έρεη πξνηαζεί κε ζηφρν ηελ αλνζνδηέγεξζε ησλ ζπλήζσο αλνζνθαηεζηαικέλσλ βαξηά παζρφλησλ αζζελψλ. Σα δηαιχκαηα πεξηέρνπλ έλα ή πεξηζζφηεξα απφ ηα αθφινπζα ζξεπηηθά ζπζηαηηθά ζε θαξκαθνινγηθέο δφζεηο:, αξγηλίλε, γινπηακίλε, σ-3 ιηπαξά νμέα, λνπθιενηίδηα, βηηακίλεο (β-θαξνηέλην, C, E), ηρλνζηνηρεία (Zn, Se) πεπηίδηα πνπ πξνέξρνληαη απφ ηελ θαδεΐλε θαη ηε ζφγηα θ.α. Ζ αξγηλίλε είλαη έλα ακηλνμχ πνπ ζπκκεηέρεη ζε πνηθίιεο κεηαβνιηθέο ιεηηνπξγίεο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο ζχλζεζεο ληηξηθνχ νμένο θαη νπξίαο, θαη ηνλ πνιιαπιαζηαζκφ ησλ ιεκθνθπηηάξσλ. Απμάλεη ηελ θαηαθξάηεζε ηνπ αδψηνπ, επηηαρχλεη ηελ επνχισζε ησλ ηξαπκάησλ θαη εληζρχεη ην αλνζνπνηεηηθφ ζχζηεκα. Γφζεηο κέρξη 30 γξ/εκέξα έρνπλ ρξεζηκνπνηεζεί ζε ελήιηθνπο κεηεγρεηξεηηθνχο αζζελείο. Ζ γινπηακίλε είλαη έλα ακηλνμχ πνπ πνπ ζπκκεηέρεη ζε πνηθίιεο κεηαβνιηθέο δηαδηθαζίεο φπσο: έθθξηζε ηφλησλ ακκσλίαο θαη πδξνγφλνπ ζην λεθξφ, αλνζνπνηεηηθή απάληεζε, ζχλζεζε ππξίλεο θαη ππξηκηδίλεο θαη ζχλζεζε γινπηαζείνπ. Καηά ηε δηάξθεηα ησλ θαηαβνιηθψλ ζηαδίσλ, θηλεηνπνηνχληαη απμεκέλα πνζά απφ ηνπο πεξηθεξηθνχο ηζηνχο, φπσο ν ζθειεηηθφο κπο. Υξεζηκνπνηείηαη σο ελεξγεηαθφ ππφζηξσκα απφ ηα θχηηαξα ηνπ αλνζνπνηεηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη ηα θχηηαξα ηνπ εληεξηθνχ βιελλνγφλνπ. πκκεηέρεη ζηελ αλάπηπμε θαη αλαπαξαγσγή ησλ εληεξνθπηηάξσλ. Γνζνινγία κέρξη 0,5 g/kg/εκέξα. Ωμέγα-3 πολςακόπεζηα λιπαπά οξέα (PUFA)): Σα σ-3 ιηπαξά νμέα απνηεινχλ πξφδξνκεο ελψζεηο ησλ πξνζηαγιαδηλψλ, νη νπνίεο εληζρχνπλ ην αλνζνπνηεηηθφ ζχζηεκα. Έρνπλ αληηθιεγκνλψδε, αγγεηνδηαζηαιηηθή θαη αλνζνηξνπνπνηεηηθή δξάζε κέζσ ηεο ηθαλφηεηάο ηνπο λα ξπζκίζνπλ ηε ζχλζεζε δηαθφξσλ εηθνζαλνεηδψλ. Γφζεηο κέρξη 3-5γξ/εκέξα ζε έιαηα (π.ρ. έιαην, ηρζπέιαην, έιαην θαλφια) ρξεζηκνπνηνχληαη ζε αζζελείο εληαηηθήο λνζειείαο ή/θαη κε ζεςαηκία. 95

96 Σα λνπθιενηίδηα ρξεζηκεχνπλ σο δνκηθά ζπζηαηηθά, ξπζκηζηηθνί παξάγνληεο θαη ελεξγεηαθνί ηξνθνδφηεο γηα ηε ζχλζεζε ησλ λνπθιετληθψλ νμέσλ. Πξφζθαηεο κειέηεο δείρλνπλ φηη πηζαλψο παίδνπλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ ελίζρπζε ηεο αλνζνινγηθήο ιεηηνπξγίαο, ηελ αλάπηπμε ηνπ εληεξηθνχ βιελλνγφλνπ θαη ηε βειηίσζε ηεο κνξθνινγίαο θαη ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ εληέξνπ επί ρξφλησλ δηαξξντθψλ θαηαζηάζεσλ. Οη αληηνμεηδσηηθέο βηηακίλεο (β-θαξνηέλην, C, E) θαζψο θαη ηα αληηνμεηδσηηθά ηρλνζηνηρεία (Zn, Se) αλαζηέιινπλ ηε δξάζε ησλ ειεπζέξσλ ξηδψλ, έρνληαο έηζη αλνζνδηεγεξηηθή δξάζε. Δλδηαθέξνλ επίζεο παξνπζηάδνπλ νπζίεο κε αλνζνδηεγεξηηθέο ηδηφηεηεο, φπσο είλαη νη αληηνμεηδσηηθνί παξάγνληεο γινπηαζεηφλε, πξνθπζηεΐλε θαη αθεηπιθπζηεΐλε. 96

97 ΖΜΔΡΖΗΔ ΑΝΑΓΚΔ Δ ΖΛΔΚΣΡΟΛΤΣΔ, ΒΗΣΑΜΗΝΔ, ΚΑΗ ΗΥΝΟΣΟΗΥΔΗΑ KATA THN ΘΡΔΠΣΗΚΖ ΤΠΟΣΖΡΗΞΖ ΖΛΔΚΣΡΟΛΤΣΔ Sodium= Na, Potassium= K, Chloride=Cl ΒΗΣΑΜΗΝΔ 97

98 ΗΥΝΟΣΟΗΥΔΗΑ 98