ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΠΡΟΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ

Transcript

1 ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΠΡΟΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΚΗ ΜΑΥΡΑ Νοσηλεύτρια ΤΕ, Ουρολογική κλινική ΑΝΘ ΘΕΑΓΕΝΕΙΟ Ψυχολόγος 2 η Επιστημονική Διημερίδα Ουρολογικής Ογκολογίας Βορείου Ελλάδος, Μαρτίου 2015

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Τι είναι προσυμπτωματικός έλεγχος Ποια η σημασία του Κριτήρια σχεδιασμού και αξιολόγησης προγράμματος προσυμπτωματικού ελέγχου Προσυμπτωματικός έλεγχος στον καρκίνο του προστάτη οφέλη και μειονεκτήματα Προσυμπτωματικός έλεγχος στο υπόλοιπο ουροποιητικό

3 Τι είναι προσυμπτωματικός έλεγχος και ποιος ο σκοπός του Ο προσυμπτωματικός έλεγχος (ΠΕ) ή screening αναφέρεται στην εφαρμογή μιας εξέτασης σε ένα άτομο ή πληθυσμό φαινομενικά υγιή και ασυμπτωματικό με σκοπό την διάγνωση μιας ασθένειας, προτού εμφανιστούν τα πρώτα συμπτώματα αποτελεί τη βάση της δευτερογενούς πρόληψης

4 Σημασία προσυμπτωματικού ελέγχου η θεραπεία είναι αποτελεσματικότερη εάν εφαρμοσθεί νωρίς, πριν την εμφάνιση των συμπτωμάτων (Miller et al. 1990;Selby et al. 1992; Newcomb et al. 1992). Οφέλη για το άτομο και για το κράτος: βελτιώνει την πρόγνωση ελαχιστοποιεί τις επιπλοκές και τις επιζήμιες συνέπειες που προκαλεί ο καρκίνος σε προχωρημένο στάδιο Οδηγεί σε μείωση της θνησιμότητας και κόστους θεραπείας

5 Κριτήρια σχεδιασμού προγράμματος προσυμπτωματικού ελέγχου Πάθηση ένα σημαντικό πρόβλημα υγείας με κατανοητή εξέλιξη της πορείας της και εμφανές πρώιμο συμπτωματικό στάδιο Διάγνωση Θα πρέπει να υπάρχει μια κατάλληλη δοκιμασία η οποία να είναι διαθέσιμη, ασφαλής και αποδεκτή από το κοινό Θεραπεία Θα πρέπει να υπάρχει μια αποδεκτή και καθιερωμένη θεραπεία ή παρέμβαση για τα άτομα που θα διαγνωσθούν με την ασθένεια Κόστος (διάγνωσης και θεραπείας) οικονομικά ισορροπημένο σε σχέση με τα πιθανά έξοδα για ιατρική φροντίδα στο σύνολό τους Πηγή: UK National Screening Committee στο Holland et al., (2006)

6 Κριτήρια αξιολόγησης δοκιμασιών προσυμπτωματικού ελέγχου Απλότητα Αποδοχή Ακρίβεια Κόστος Επαναληψιμότητα Ευαισθησία Ειδικότητα Cochrane και Holland (1971)

7 Προσυμπτωματικός έλεγχος (ΠΕ) για τον καρκίνο του ουροποιητικού;

8 ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΗ (ΚΠ) Ο καρκίνος του προστάτη είναι ο πιο συχνός καρκίνος στους άνδρες και η δεύτερη αιτία θανάτου παγκοσμίως από καρκίνο στους άντρες (Ευρωπαϊκή ουρολογική εταιρεία 2011) 1 στους 7 θα διαγνωσθεί με ΚΠ 1 στους 30 τελικά θα πεθάνει από αυτόν (NCCN, 2014). 3 παράγοντες κινδύνου: αύξηση ηλικίας, > 60 εθνικότητα (Αφροαμερικανοί κίνδυνο) γενετική προδιάθεση, οικογενειακό ιστορικό ΚΠ από πατέρα ή αδελφό σε ηλικια <60 ετών, 2-3 φορές πιθανότητα

9 O προσυμπτωματικός έλεγχος καρκίνου προστάτη στους άνδρες παγκοσμίως γίνεται: Εξέταση αίματος PSA - ειδικού προστατικού αντιγόνου (Prostatic Specific Antigen) Δακτυλική Eξέταση Προστάτη - ΔΕΠ Η ΔΕΠ δεν πρέπει να συστήνεται μόνη της αλλά συνεκτιμάται με υψηλή ή και φυσιολογική τιμή PSA Επίπεδα PSA 0-4 (ng/ml) η τιμή οι πιθανότητες για καρκίνο προστάτη

10 Ψευδώς θετικές τιμές PSA: προστατίτιδα ή μια υπερπλασία του προστάτη εκσπερμάτωση. Αποχή από εκσπερμάτωση για 48 ώρες, ΔΕΠ ή χειρισμοί από εργαλεία τις τελευταίες 48 ώρες ποδήλατο φαρμακευτική αγωγή που αυξάνει την τεστοστερόνη Ψευδώς αρνητικές τιμές PSA: Φάρμακα: 5 ARI (αντιανδρογόνα), ασπιρίνη, στατίνες, διουρητικά Συμπληρώματα Παχυσαρκία

11 ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΗ ΔΕΝ υπάρχει «ασφαλής» τιμή PSA κάτω από την οποία δεν υπάρχει κίνδυνος καρκίνου του προστάτη Κάποιες φορές ανιχνεύονται υψηλού κινδύνου καρκίνοι με φυσιολογικό PSA Το Εθνικό ολοκληρωμένο Δίκτυο για τον καρκίνο (NCCN 2014) συστήνει μια ΔΕΠ σαν βάση κατά την έναρξη

12 ΩΦΕΛΕΙ Ο ΕΛΕΓΧΟΣ ΜΕ PSA; Μεταστροφή στη διάγνωση προστατικών καρκίνων από στάδιο Τ3 (μαύρες μπάρες) σε στάδιο Τ1c (γκρίζες μπάρες) από το 1990 και μετά όταν εισήχθη το PSA Han M, και συν., Long-term biochemical disease-free and cancer-specific survival following anatomic radical retropubic prostatectomy. The 15-year Johns Hopkins experience. Urol Clin North Am 2001, 28: 555

13 ΩΦΕΛΕΙ Ο ΕΛΕΓΧΟΣ ΜΕ PSA; Με τον πρώιμο προσυμπτωματικό έλεγχο οι περισσότεροι όγκοι διαγιγνώσκονται σε πρώιμο στάδιο

14 ΟΦΕΛΗ ΠΕ ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΠΡΟΣΤΑΤΗ πρώιμη διάγνωση και θεραπεία. Επειδή ο καρκίνος του προστάτη δεν δίνει σύμπτωμα σε πρώιμα στάδια, εάν δε γίνεται προληπτικός έλεγχος, η διάγνωση θα γίνει από τα συμπτώματα των μεταστάσεων (π.χ. πόνους από μεταστάσεις στα οστά) το PSA εύκολη και ευρέως χρησιμοποιούμενη αιματολογική εξέταση εφησυχασμός του ασθενή ότι έχει χαμηλό κίνδυνο ανάπτυξης της νόσου

15 ΜΕΙΟΝ ΠΕ ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΠΡΟΣΤΑΤΗ (1) Υπερδιάγνωση. Οι περισσότεροι ΚΠ 18-85% που ανιχνεύονται αναπτύσσονται αργά και δεν απαιτούν θεραπεία, επειδή δεν είναι επιβλαβείς. 1 στους 8 ΚΠ θα προκαλέσουν θνησιμότητα εάν δε θεραπευτούν. Ψευδώς θετικά αποτελέσματα μπορεί να οδηγήσουν σε βιοψία με αρνητικές συνέπειες άγχος για πρόγνωση, πυρετό, αιματουρία, φλεγμονή, πόνο, αιμοσπερμία. Υπερθεραπεία. Ο ΚΠ μπορεί να μην οδηγήσει ποτέ σε θάνατο. Η θεραπεία όμως, π.χ. προστατεκτομή μπορεί να προκαλέσει σημαντικές επιπλοκές (στυτική δυσλειτουργία στο 50% των αντρών, ακράτεια ούρων 10%) με επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής.

16 ΜΕΙΟΝ ΠΕ ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΠΡΟΣΤΑΤΗ (2) Οι πιθανότητες να ωφεληθούν από τον προληπτικό έλεγχο ΚΠ είναι εξαιρετικά χαμηλές για άτομα μεγάλης ηλικίας με προβλήματα υγείας και προσδόκιμο επιβίωσης μέχρι 10 χρόνια Ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα οδηγούν σε ψευδή αίσθηση ασφάλειας αγνοούν προειδοποιητικά συμπτώματα και η διάγνωση καθυστερεί Ολοένα και περισσότερο ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα μπορούν να οδηγήσουν σε νομικές ενέργειες από ανθρώπους των οποίων ο καρκίνος φαίνεται να μην διαγνώσθηκε Η ΔΕΠ δεν είναι απαραίτητα αποδεκτή Ούτε ΔΕΠ ούτε PSA είναι ακριβή και αξιόπιστα (Τυριτζής, Στραβοδήμος, 2009; Νccn, 2014, USPSTF, Ann Intern Med. 2012;157: )

17 ΜΕΛΕΤΕΣ ΥΠΕΡ ΤΟΥ ΠΕ ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΠΡΟΣΤΑΤΗ (1) Μελέτη των Labrie και συν, κατέληξε ότι ο ΠΕ οδηγεί σε εντυπωσιακή μείωση της θνησιμότητας από ΚΠ 62% σε σχέση με αυτούς που δεν υποβάλλονταν σε έλεγχο (P < 0.002, Fisher s exact test) Labrie,(2004). Trial.TheProstate 59: Σε μια άλλη επιδημιολογική μελέτη των Martin και συν., (2008) η σύγκριση της θνησιμότητας σε ΗΠΑ και Η. Βασίλειο ανέδειξε 4 φορές μεγαλύτερη μείωση στην πρώτη, κυρίως σε ηλικίες μετά τα 75 έτη, όταν εισήχθη το PSA ως εργαλείο ανίχνευσης και εφαρμόστηκε στο 57% του πληθυσμού ετών, όταν το αντίστοιχο ποσοστό ΠΕ στην Αγγλία ήταν 6%

18 ΜΕΛΕΤΕΣ ΥΠΕΡ ΤΟΥ ΠΕ ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΠΡΟΣΤΑΤΗ (2) Τυχαιοποιημένη μελέτη (ERSPC) των Schröder, και συν. (2012) άνδρες έτη Μετά από μια μέση παρακολούθηση 11 ετών ο κίνδυνος θανάτου από καρκίνο του προστάτη μειώθηκε στην ομάδα ΠΕ κατά 21% (RR 0.79; 95% [CI], ; P = 0.001), και 29% μετά την προσαρμογή για μη συμμόρφωση.

19 ΜΕΛΕΤΕΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΠΕ ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΠΡΟΣΤΑΤΗ (1) Τυχαιοποιημένη μελέτη PLCO (1) μελετήθηκαν από , άνδρες, ετών, σε δυο ομάδες, ομάδα ΠΕ (screening), με ετήσιο έλεγχο PSA για 6 χρόνια και ΔΕΠ για 4 χρόνια και ομάδα ελέγχου με συνήθη φροντίδα (control group).

20 Τυχαιοποιημένη μελέτη PLCO (2) 7 χρόνια παρακολούθησης επίπτωση του ΚΠ ανά ανθρωποέτη ήταν 116 (2820) καρκίνοι στην ομάδα ΠΕ και 95 (2322 καρκίνοι) στην ομάδα συνήθους φροντίδας (RR, 1.22; 95% [CI], 1.16 to 1.29). επίπτωση θανάτου από ΚΠ ήταν 2.0 ανά ανθρωποέτη (50 θάνατοι) στην ομάδα ΠΕ και 1.7 στην ομάδα συνήθους φροντίδας (44 θάνατοι) (RR, 1.13; 95% CI, 0.75 to 1.70). Μετά από 7 και 10 χρόνια παρακολούθησης τα ποσοστά θανάτου από ΚΠ ήταν πολύ χαμηλά και δεν διέφεραν σημαντικά μεταξύ των 2 ομάδων.

21 ΜΕΛΕΤΕΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΠΕ ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΠΡΟΣΤΑΤΗ (2) Στη μελέτη PLCO μετά από 7, 10 και 13 χρόνια παρακολούθησης, δεν υπήρξε συσχέτιση του ετησίου πρσυμπτ. Ελεγχου του ΚΠ με μείωση θνητότητας (RR =1,09, 95% CI=0,87-1,36). Μετά από 13 χρόνια παρακολούθησης, δεν υπήρχε καμία απόδειξη του οφέλους στη θνησιμότητα από ένα οργανωμένο πρόγραμμα ετήσιου ελέγχου σε σύγκριση με ευκαιριακό προσυμπτωματικό έλεγχο, ως μέρος της συνήθους φροντίδας, και δεν υπήρχε εμφανής αλληλεπίδραση με την ηλικία, βασική συννοσηρότητα. J NatlCancerInst 2012;104:

22 ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΠΡΟΣΤΑΤΗ Οι επιστημονικές ομάδες που συντάσσουν κατευθυντήριες οδηγίες για την πρώιμη ανίχνευση και διάγνωση του ΚΠ δε συστήνουν, ούτε σε Ευρώπη ούτε σε Αυστραλία ούτε σε Αμερική, προσυμπτωματικό έλεγχο στο γενικό πληθυσμό, ελλείψει αποδείξεων (EUA, 2011, AUA, 2008, NCCN, 2014, USPSTF, 2012, American Cancer Society, 2014)

23 ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΠΡΟΣΤΑΤΗ (1) Η έγκαιρη διάγνωση σε ατομική βάση είναι δυνατή, χάριν των δοκιμών ΔΕΠ και PSA. Όμως, ο ατομικός προσυμπτωματικός έλεγχος προϋποθέτει ενημέρωση του άντρα που θέλει να ελεγχθεί και διεξοδική συζήτηση για τα υπέρ και τα κατά της πλήρους διαδικασίας, λαμβανομένων υπόψη των παραγόντων κινδύνου του ασθενούς, της ηλικίας, του προσδόκιμου ζωής και της συνολικότερης κατάστασης υγείας. Απαιτείται η συναίνεση του ασθενή και η κοινή διαδικασία λήψης αποφάσεων με το γιατρό.

24

25 ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΠΡΟΣΤΑΤΗ (2) Γενική σύσταση είναι ότι ο έλεγχος PSA θα πρέπει να ξεκινάει στην ηλικία των 50 ετών και μόνο σε ασθενείς με προσδόκιμο επιβίωσης πάνω από δεκαετία. Εάν κάποιος είναι υψηλού κινδύνου, Αφροαμερικανός ή με οικογενειακό ιστορικό ΚΠ ξεκινά μετά τα 45 ΔΕΠ

26 Ουροθηλιακός Καρκίνος Ανώτερου Ουροποιητικού (ΟΚΑΟ) 1-2% των όγκων του ουροποιητικού 1:10 σε σχέση με όγκους κύστεως Η συχνότητα αυξάνει με την ηλικία αιχμή η 6 η 7 η δεκαετια Ετήσια επίπτωση στις δυτικές χώρες 1-2 περιπτώσεις/ πληθυσμού Παράγοντες κινδύνου Περιβαλλοντικοί παράγοντες καπνός τσιγάρου, επαγγελματική έκθεση σε καρκινογόνες ουσίες Ασθένεια Blackfoot (EUA). Η παχυσαρκία

27 Ουροθηλιακός Καρκίνος Ανώτερου Ουροποιητικού (ΟΚΑΟ) Δεν υπάρχουν δοκιμασίες ΠΕ για ΟΚΑΟ. O καρκίνος του νεφρού είναι ύπουλος καρκίνος γιατί είναι σιωπηλός μέχρι να εξαπλωθεί σε αλλά όργανα. Εξετάσεις απεικονιστικές χωρίς σύμπτωμα δε συμφέρει να γίνονται. Μέτρηση LDH σαν ετήσιο τσεκ απ 3 βιοδείκτες nicotinamiden-methyltransferase (NNMT), L-plastin (LCP1), andnonmetastaticcells 1 protein (NM23A) μετρήθηκαν στο αίμα ασθενών με καρκίνο νεφρού και υγιών ανθρώπων, και βρέθηκαν υψηλοί στον ορρό αίματος ασθενών με καρκίνο νεφρού. Dong Su Kim και συν.,cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2013;22;

28 Καρκίνος όρχεων (1) Είναι ο συχνότερος καρκίνος των αντρών ηλικίας 15 έως 35 ετών περιστατικά σε ΗΠΑ και Ευρώπη το 2012 Παράγοντες κινδύνου Θετικό οικογενειακό ιστορικό Κρυψορχία, Δυσπλασία όρχεων Επαγγελματικοί κίνδυνοι: ακτινοβολία, αυξημένη θερμοκρασία στο όσχεο, Λοίμωξη από τον ιό του AIDS κάπνισμα

29 Καρκίνος όρχεων (2) Ο καρκίνος των όρχεων είναι ιάσιμος εάν ανιχνευθεί έγκαιρα και εάν δοθεί στον ασθενή η κατάλληλη θεραπεία. Πρώτα πρόληψη και μετά ΠΕ αυτοεξέταση των όρχεων οδηγεί σε έγκαιρη ανίχνευση, πρώιμη διάγνωση και θεραπεία του καρκίνου των όρχεων μια φορά το μήνα για πιθανή σκληρία, διόγκωση, αλλαγή μεγέθους, χρώματος, αίσθημα βάρους, μετά από ένα ζεστό ντους Εξετάσεις αίματος AFP (αλφαφετοπρωτεΐνη) και β χοριακή γοναδοτροπίνη Μέτρηση LDH σαν ετήσιο τσεκ απ συνεκτιμάται στη διάγνωση

30 Καρκίνος όρχεων (3) Recommendation: οι υπηρεσίες πρόληψης ΗΠΑ (USPSTF) δε συστήνουν την αυτοεξέταση ή την κλινική εξέταση για καρκίνο του όρχι ως δοκιμασία ΠΕ στον ανδρικό πληθυσμό καθότι δεν υπάρχει αρκετή απόδειξη ότι εάν ανιχνευτεί νωρίτερα, η θεραπεία και η πρόγνωση θα είναι καλύτερες. Ανεξάρτητα του σταδίου διάγνωσης το 90% των νέων περιπτώσεων που διαγιγνώσκονται, θεραπεύονται πλήρως. Πιθανά μειονεκτήματα η αγωνία, τα ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα, βλάβες από μετέπειτα διαγνωστικές εξετάσεις

31 Καρκίνος πέους Δεν υπάρχει προσυμπτωματικός έλεγχος στον καρκίνο πέους, μόνο πρόληψη Ο καρκίνος του πέους συνιστά το 0,4-0,6% των κακοηθειών μεταξύ ανδρών στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη Ο καρκίνος του πέους είναι σπάνιος και εύκολα διαγνώσιμος, αφού ξεκινά με κάποια βλάβη στο πέος και κυρίως στη βάλανο. Είναι ένας καρκίνος που μπορεί να προληφθεί. Υγιεινή Η χρήση προφυλακτικού- εμβολιασμός. προστατευτείτε από τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV). Αποφύγετε ή διακόψτε το κάπνισμα.

32 Καρκίνος ουροδόχου κύστης επίπτωση του διηθητικού καρκίνου της ουροδόχου κύστης.ο καρκίνος της ουροδόχου κύστεως είναι ο 4ος σε συχνότητα καρκίνος στον άνδρα και 8ος στη γυναίκα. 3:1 άνδρες. Κάθε χρόνο σ όλο τον κόσμο διαγιγνώσκονται νέες περιπτώσεις και πεθαίνουν από τη νόσο % των ασθενών με καρκίνο της ουροδόχου κύστης είναι > 65 ετών Παράγοντες κινδύνου Το κάπνισμα επαγγελματική έκθεση σε καρκινογόνους παράγοντες (Βενζιδίνη, καυσαέριο, καουτσούκ, βαφές μαλλιών ) Ακτινοβολία πυέλου Χρόνια φλεγμονή κύστης

33 Καρκίνος ουροδόχου κύστης ΠΕ καρκίνου ουροδόχου κύστεως Γενική ούρων στα πλαίσια ετησίου τσεκ απ. Μικροσκοπική Αιματουρία. Η παρουσία ερυθρών αιμοσφαιρίων στα ούρα έχει μεγάλη διαγνωστική σημασία. Μπορεί να σχετίζεται και με όγκους Είναι διαλείπουσα νόσος δηλαδή μπορεί να υπάρχει αίμα σε μία ούρηση και εν συνεχεία τα ούρα να είναι καθαρά για ημέρες ή και πιο μεγάλο διάστημα Πρόληψη

34 ΠΡΟΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

35 ΠΡΟΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΟΥΡΟΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Με το σύνθημα «Μην αγνοείτε τον προστάτη σας», η Ελληνική Ουρολογική Εταιρεία υλοποίησε καμπάνια ενημέρωσης για τις παθήσεις του προστάτη αδένα σε συνεργασία με δημόσια νοσοκομεία και διαγνωστικά κέντρα 22 Σεπτεμβρίου - 26 Σεπτεμβρίου 2014 Με αφορμή την Ευρωπαϊκή Ημέρα κατά του καρκίνου του προστάτη 15 Σεπτεμβρίου προσφέρθηκαν από ιατρικούς ομίλους πακέτα προληπτικών εξετάσεων καρκίνου του προστάτη σε χαμηλότερη τιμή.

36 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ Ο σχεδιασμός προγραμμάτων προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του ουροποιητικού, μέχρι στιγμής, δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε γενικό πληθυσμό είτε γιατί δεν υπάρχουν εργαλεία πρώιμης ανίχνευσης (καρκίνο νεφρού, ουροδόχου κύστεως, πέους) είτε δεν είναι κοινά αποδεκτό από την επιστημονική κοινότητα ότι αυτά που υπάρχουν (όπως το PSA, αυτοεξέταση όρχεων) μπορούν να μειώσουν ποσοστά θνησιμότητας και τα οφέλη να υπερτερήσουν των βλαβών από την εφαρμογή τους. Παράλληλα, η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση του πληθυσμού και ο εξατομικευμένος προσυμπτωματικός έλεγχος, πάντα μετά από κοινή λήψη απόφασης ασθενή-ουρολόγου, είναι πρωτίστης σημασίας στην έγκαιρη ανίχνευση πιθανού καρκίνου του ουροποιητικού.

37 Βιβλιογραφία Miller, A.B., Chamberlain, J., Day, N.E., Hakama, M. &Prorok, P.C. (1990) Report of a workshop of the UICC project on evaluation of screening for cancer.international Journal of Cancer, 46, pp Selby, J.V., Friedman, G.D., Quesenberry, C.P.Jr. & Weiss, N.S. (1992) A case control study of screening sigmoidoscopy and mortality from colorectal cancer. New England Journal of Medicine, 326, pp Peters SM et al. Screening and clinical management of prostate cancer.a cross-national comparison.international journal of technology assessment in health care, 2001, 17, 2: Labrie F, Candas B, Cusan l, Gomez Jl, Belanger a, Brousseau G, et al. Screening decreases prostate cancer mortality: 11-year follow-up of the 1988 Quebec prospective randomized controlled trial. The Prostate 2004, 59: Collin SM, Martin RM, Metcalfe C, Gunnell D, Albertsen PC, Neal D, et al. Prostate-cancer mortality in the USA and UK in : an ecological study. Lancet Oncol 2008, 9: HAN M, PARTIN AW, POUND CR, EPSTEIN JI, WALSH PC.Long-term biochemical disease-free and cancer-specific survival following anatomic radical retropubic prostatectomy.the 15-year Johns Hopkins experience.urolclin North Am 2001, 28: 555. Schröder FH, καισυν., N Engl J Med May 31;366(22):2137.

38 ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ!