ΠεριβαλλοντικέςΣηµάνσεις

Transcript

1 ΠεριβαλλοντικέςΣηµάνσεις ΓεωργικώνΠροϊόντων -Τροφίµων Γ. Μιχαλόπουλος ΡοδαξΑγροΕΠΕ Ηµερίδα Αγροτύπος

2 Ερώτηµα: Μπορεί η µεγάλη διεθνής δηµοσιότητα γιατο περιβάλλον / κλίµα να αξιοποιηθεί για την προβολή των γεωργικών προϊόντων µας; Πολιτική Μέσαενηµέρωσης Ακραία καιρικά φαινόµενα Ενδιαφέρον του κοινού Κλιµατική αλλαγή ΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ! Αντί της δαπάνης για την προβολή ενός προϊόντος, ίσως η ένταξή του στο πεδίο που ήδη φωτίζεται να είναι πιο αποδοτική

3 Ιστορικό περιβαλλοντικών σηµάνσεων (ΕΠΚ - B2C) ιεθνώς: Μέχρι πριν ελάχιστα χρόνια...µόνο τα «βιολογικά»

4 Ιστορικό περιβαλλοντικών σηµάνσεων (ΕΠΚ - B2C) Αλλες παγιωµένες σηµάνσεις τροφίµων για ειδικές αγορές Απαιτητό στην αγγλική αγορά. Εφαρµόζεται από προµηθευτές από διάφορες χώρες (τώρα και από Ελλάδα) παρά την ειδική προσαρµογή του στο αγγλικό αγρο-περιβάλλον. Ολοκληρωµένη προσέγγιση για το περιβάλλον και την ποιότητα. Το υιοθετούν περί τους άγγλοι αγρότες Σηµαντικήδιάδοσησεδιάφορεςαγορές (15 ευρωπαϊκέςκαιηπα, Αυστραλία, Ιαπωνία κλπ) από το Αφορά κυρίως την κοινωνική αλλά και την περιβαλλοντική διάσταση της παραγωγής διάφορων προϊόντων (όχιµόνοτροφίµων) σεχώρεςτουτρίτουκόσµου.

5 Ιστορικό περιβαλλοντικών σηµάνσεων (ΕΠΚ - B2C) Κοινοτικές περιβαλλοντικές σηµάνσεις εκτός τροφίµων Οδηγία 92/75 (ΕΟΚ) για την κατανάλωση ενέργειας από τις οικιακές συσκευές Γερµανία: Ηπρώτη (1978) παγκοσµίως περιβαλλοντική ετικέτα για ποικίλα προϊόντα, εκτός τροφίµων. Eco-label (Καν. EC 66/2010). Η επέκτασή του στα τρόφιµα (µεταποιηµένα) ήδη συζητείται. Σκανδιναυική οικοσήµανση ΗΓαλλική οικοσήµανση

6 Ιστορικό περιβαλλοντικών σηµάνσεων (ΕΠΚ - B2C) Συµπέρασµα: Τα τρόφιµα (γεωργικά προϊόντα) µέχρι τώρα υστέρησαν σε δυνατότητες προβολής της περιβαλλοντικής τους αξίας στον καταναλωτή. Οι (πιθανότεροι) λόγοι: Πολυπλοκότητα διαδικασιών και κανόνων. Ασαφές περιεχόµενο µηνυµάτων προς στον καταναλωτή. Τεράστιος αριθµός ανθρώπων που πρέπει να συµφωνήσουν (σε αντίθεση προς την βιοµηχανία). Μικρή προτεραιότητα από την αγορά (σε σχέση µε την επείγουσα ασφάλεια των τροφίµων).

7 Κλίµα - Περιβαλλοντική Σήµανση -Τρόφιµα ίνεται επιτέλους ευκαιρία για εισπήδηση στις σηµάνσεις! Το µήνυµα είναι (?) ή τουλάχιστον µπορεί (?) να γίνει πιο απτό. Αέριαθερµοκηπίου, διοξείδιοτουάνθρακα, κλίµα, κλπ Η συµφωνία έχει ήδη επιτευχθεί σε πολιτικό επίπεδο. εν είναι για διαβούλευση των άµεσα ενδιαφεροµένων µερών. Η αγορά µπορεί να αξιοποιήσει έτοιµη δηµοσιότητα. Εχει δροµολογήσει πλέον τα θέµατα ασφάλειας (GLOBALGAP). Αποτέλεσµα: Οι κλιµατικές σηµάνσεις από διετίας µπήκαν πιο δυναµικά στο χώρο των τροφίµων από ότι στη βιοµηχανία!

8 Τα προβλήµατα των κλιµατικών σηµάνσεων (ΕΠΚ-B2C) Μεγάληποικιλίαµη-συγκρίσιµωνµεθόδωνµέτρησης. Απουσία επικοινωνίας µεταξύ των παικτών π.χ. των εκδοτών των διαφόρων προτύπων µέτρησης. >70%! Καχυποψία των ΜΚΟ (NGOs) για το περιεχόµενο και την πληρότητα των κλιµατικών σηµάνσεων σηµάνσεων (µόνο αέρια θερµοκηπίου ή και άλλες -ποίες και πόσες άλλες;- περιβαλλοντικές επιπτώσεις). Η αγορά βλέπει µικρή ανταπόκριση των καταναλωτών στις οικο-σηµάνσεις (π.χ.<1% στα ιχθυηρά*), λόγω της άγνοιας γιατους παίκτες καιγιαταεπιχειρήµαταγιατοπεριβάλλον. * MSC = Marine Stewardship Council (UNILEVER + WWF) Γενική (µηκλιµατική) οικο-σήµανση

9 Αναγνωρισιµότητα περιβαλλοντικών σηµάνσεων (ΕΠΚ - B2C) Αυτό το προϊόν προέρχεται από ιχθυοτροφείο που ικανοποιεί τα περιβαλλοντικά πρότυπα του MSCγιακαλή διαχείριση και την αειφόρο αλιεία.

10 Τι προτείνουν οι καταναλωτές (ANEC) Κάτι τόσο απλό και σαφές Και τόσο δηµόσιας αποδοχής (ISO 14024) Σκανδιναυική οικοσήµανση ΗΓαλλική οικοσήµανση

11 Τι µπορεί να τους προσφερθεί άµεσα; -Γενικά Για το προϊόν B2B B2C ISO EPD Περιβαλλοντικές δηλώσεις Για τον προµηθευτή και το σύστηµα B2B EMAS (ISO 14001) Περιβαλλοντική σήµανση τύπου footprint LCA ISO 14044

12 Τι µπορεί να προσφερθεί άµεσα; -Γενικά Περιβαλλοντική δήλωση EMAS Μη-ορατή στον καταναλωτή (Σήµα µέχρι 3γενή συσκευασία). Αξιοποιήσιµησεεπίπεδοαγοράς (ωςδιαφοροποίηση) Μπορεί να περιλάβει άλλες δηλώσεις π.χ. Carbon Footprint ΠΡΩΤΗ ΠΑΝΕΥΡΩΠΑΙΚΑ ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΝΗΛΕΑ

13 Τι µπορεί να γίνει άµεσα µετην σήµανση; Επίσηµες, κλασσικές αλλά άβολες λύσεις ISO & EMAS: εν πάνε στο προϊόν και δεν λένε κάτι συγκεκριµένο στον καταναλωτή (όχι ότι δεν µπορούν!). Ecolabel (ISO Καν 66/2010): Καιναεπεκταθείστα τρόφιµα, χρειάζεται πολύ χρονοβόρες προϋποθέσεις για µελέτη σκοπιµότητας και γιανα συνταχθούν τα κριτήρια. Εναλλακτικά... Περιβαλλοντικές δηλώσεις και σηµάνσεις...για το κλίµα! Ενός σηµείου π.χ. Carbon footprint, κλιµατικές δηλώσεις κλπ Πολλών σηµείων: Καλύπτουν µεγάλο εύρος περιβαλλοντικών επιπτώσεων, κατ αναλογίανπροςτο Ecolabel.

14 Ολες οι άµεσα διαθέσιµες λύσεις Προϋποθέτουν µελέτη LCA: Ανάλυση Κύκλου Ζωής (ΑΚΖ) (στην οποία άλλωστε στηρίζεται και το Ecolabel). Οι εξαιρέσεις (Murcia) είναι ελάχιστες και στηρίζονται σε µεγάλο όγκο κλαδικής και επιστηµονικής έρευνας. Είναι γενικά παραδεκτό ότι η ΑΚΖ στην γεωργία είναι αρκετά συνθετότερηαπότην -πιοτυποποιηµένη-βιοµηχανία. Η Ανάλυση Κύκλου Ζωής του προϊόντος (ΑΚΖ) καθίσταται πλέον αναπόφευκτη και για τα τρόφιµα. Αλλά και πάλι τα πράγµατα είναι εξαιρετικά συγκεχυµένα!

15 Το χάος µετις κλιµατικές σηµάνσεις ISO (LCA) Μέτρηση συνόλου Περιβαλλοντικών επιπτώσεων προϊόντος (περιλαµβανοµένων των εκποµπών Α.Θ.) EPD 1. Περιβαλλοντική ήλωση 2. Κλιµατική ήλωση Σήµανση EPD επιλογή της επιχείρησης (εµφάνιση και περιεχόµενο). Μπορεί π.χ.να περιλαµβάνει διάφορα footprints. καιγιατο PAS 2050 Μέτρηση άµεσων και έµµεσων εκποµπών Αερίων Θερµοκηπίου Προϊόντων / Υπηρεσιών Carbon Footprint My Climate Climatop Εταιρική προβολή ISO 14064κ.α. Αέρια Θερµοκηπίου Μέτρηση άµεσων εκποµπών και αποθήκευσηςθ.α. των Επιχειρήσεων Ισοζύγιο Ορυπαίνων πληρώνει «Ανθρακική Ουδετερότητα» Murcia

16 Το χάος µετις κλιµατικές σηµάνσεις Water Footprint και Ecological footprint Παρά το ότι έχουν σχεδιαστεί για άλλες ανάγκες Οικολογικό Αποτύπωµα σε σχέση προς τη Φέρουσα Ικανότητα (ecological footprint) (Biocapacity) σε σχέση µε τις ανάγκες / άτοµο σε µακρο-επίπεδο (χώρα) και Χρήση υδατικών πόρων σε κλίµακα κρατών, Οι παραγωγοί-εταιρείες (i-phone) έχουν ξεκινήσει την αξιοποίησή τουςγιατησήµανσηπροϊόντωνκαιτηναντίστοιχηπροβολή. Είναι βέβαιο ότι γρήγορα θα τυποποιηθούν και οι µέθοδοι για την εναρµονισµένη µέτρηση τους.

17 Το χάος µετις κλιµατικές σηµάνσεις Καταναλωτές: Carbon Footprint Η πρώτη επιφύλαξη είναι η απουσία κοινού παρονοµαστή έκφρασης του αποτελέσµατος. Τιθαπεί 10,3 g CO 2 ; Είναιπολύήλίγογιατοκλίµα; Λείπει η έννοια δηλαδή του απλού κριτηρίου πρόβατο / ερίφιο του Ecolabel! Αναµονή για το ISO που θα επιδιώξει να βάλει τάξη στις µετρήσεις του Carbon Footprint και των µηνυµάτων που επικοινωνούνται. Καταναλωτές: EPD Το ζήτηµα του κοινού παρονοµαστή είναι λυµένο µέσω των πρωτοκόλων PCR (Product Category Rules) πουθέτουνκανόνεςανάκατηγορία προϊόντων (όπως και τα κριτήρια στο Ecolabel). Μένει όµως η ποικιλία τωνµεθόδωνπαραδοχώνκαιερµηνειώντηςανάλυσηςκύκλουζωής.

18 Τα πρωτόκολα PCR γιατο EPD Παρθένο ελαιόλαδο Κρασί ηµητριακά

19 Το χάος µετις κλιµατικές σηµάνσεις Καταναλωτές: Carbon Footprint Η δεύτερη επιφύλαξη είναι ο περιορισµός σε µία µόνο από τις επιπτώσεις στο περιβάλλον, δηλαδήτιςεκποµπέςαερίωνθερµοκηπίου. Τίποτεγιαβιοποικιλότητα, την τοξικότητα κλπ, κλπ Καταναλωτές: EPD Πλούσια λίστα και στα MyClimate / Climatop 1. Θέρµανση του πλανήτη (Εκποµπές αερίων θερµοκηπίου) 2. Εκποµπές αερίων που αποµακρύνουν τη στοιβάδα όζοντος 3. Εκποµπές αερίων που προκαλούν όξινη βροχή 4. Εκποµπές αερίων που συµβάλλουν στη δηµιουργία όζοντος 5. Εκποµπές ουσιών που συµβάλλουν στην εξάντληση του οξυγόνου 6. Εξάντληση αβιοτικών πηγών 7. Εκποµπές που σχετίζονται µε οικοτοξικότητα 8. Εκποµπέςπουσχετίζονταιµετοξικότηταστονάνθρωπο. 9. Χρήση γής Και επιπλέον άλλοι 5 δείκτες για ανακύκλωση, ΑΠΕ, απορρίµµατα κλπ Μέθοδος ΙΑΡ για εµπλουτισµό

20 Το χάος µετις κλιµατικές σηµάνσεις Καταναλωτές: Carbon Footprint Η τρίτη επιφύλαξη (ελάχιστη για το Carbon footprint, ίσως και για τα σήµατα MyClimate / Climatop) είναι η απλότητα / σαφήνεια του µηνύµατος. Τι νόηµα έχειγιατονκαταναλωτήκαικατάπόσοθατονεπηρέαζεστιςαγορέςτου; Καταναλωτές: EPD (όπως και το EMAS) Οι περιβαλλοντικές δηλώσεις περιλαµβάνουν ένα πλήθος πληροφοριών οι οποίες δεν είναι αξιοποιήσιµες ως σύνολο. Μπορεί όµως -ανάµεσα σ αυτέςνα επιλέξει ο παραγωγός ένα-δύο µηνύµατα που είναι κατάλληλα για την κάθεαγορά (καιµάλισταανάλογαµετηναγορά, καιτοµήνυµα, π.χ. carbon footprint, µιακλιµατικήδήλωσηήwater footprint, ecological footprintκλπ). Αυτόδίνειτηνδιάστασητουπολυδύναµουστιςπεριβαλλοντικέςδηλώσεις.

21 Τα απλά µηνύµατα πουλάνε! 10,3 ٧

22 Τα απλά µηνύµατα; Καιγιατί 2,25 καιόχι 1,25 παρακαλώ; Ανταγωνισµός (Τεχνολογία Επενδύσεις)

23 Το παιχνίδι των αριθµών Ηδιαφορά οφείλεται µόνο στιςαποδόσεις. Για την περίπτωση Β έχουν επιλεγεί οιπιο παραγωγικοί ελαιώνες

24 Το παιχνίδι των αριθµών Αλλά... Μεγαλύτερες αποδόσεις προέρχονται µόνο από µεγαλύτερη και υγιέστερη βλάστηση... Αρκείναµην... Αρα από δέσµευση περισσότερου διοξειδίου του άνθρακα Με την διευκόλυνση του γόνιµου εδάφους Περισσότερη οργανική ουσία άνθρακας στο έδαφος.

25 Το παιχνίδι των αριθµών Μήπως τελικά µπορούµε Να ελαχιστοποιήσουµε το αποτύπωµα του προϊόντος (χωρίςεπενδύσεις, πέρα απότηνέρευνα) ήνατο κάνουµεαρνητικό; Και -αν τα καταφέρουµε, αξιόπιστα!- πως το λένε αυτό στον καταναλωτή;

26 Οπροορισµός, ήτο ταξίδι; Μέχριοιδιεθνείςοργανισµοί (EE, FAO, ISO, GEN, ISEAL κα) ναβρουντιςλύσειςγιατηνεναρµόνισητωνοικο-σηµάνσεων, σηµασία έχει η αναζήτηση των δυνατοτήτων των προϊόντων µας, ωςπροληπτικήενέργειαγιατοµέλλονπουαλλάζει. Το κύριο «προϊόν» της LCA είναι η εξοικονόµηση πόρων, η αριστοποίησητηςπαραγωγήςκαιηµείωσηκόστους. Καλύτερο περιβάλλον = Μικρότερο κόστος παραγωγής Και πάνω από όλα: Ενηµέρωση της αγοράς B2B >>>>> B2C

27 Τελικά: Απειλή ήευκαιρία; Παρατηρείται ιδιαίτερα µεγάλη κινητικότητα στις αγορές για την περιβαλλοντική σήµανση των τροφίµων. Χρειάζεται συνεχής πληροφόρηση για την κατεύθυνση που παίρνουν οι πολιτικές και οι τάσεις της αγοράς. Χρειάζεταιπροετοιµασίαγιακάθεενδεχόµενηεξέλιξη, (έλεγχος των δυνατών / αδύνατων σηµείων των προϊόντων µας). Χρειάζεται ετοιµότητα εναλλακτικών λύσεων έναντι των ακριβώντεχνολογικών «λύσεων» (Επιστηµονικήέρευνα). Χρειάζεται επαγρύπνηση για την αξιοποίηση ευκαιριών (Προληπτικήενηµέρωσητηςαγοράς).