TA EΠΙΠΕΔΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ

Transcript

1 º π 3 TA EΠΙΠΕΔΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ μ ÛÈÎ ÂÚˆÙ ÛÂÈ ıâˆú 3.1 ΔÈ Â Ó È ÔÈ appleôèî Â ÙˆÓ ÌÔÓÔÎ ÙÙ ÚˆÓ ÔÚÁ ÓÈÛÌÒÓ; Μια appleôèî αποτελείται από πολλούς μονοκύτταρους οργανισμούς, οι οποίοι προέρχονται από τον πολλαπλασιασμό ενός μονοκύτταρου οργανισμού. Με άλλα λόγια όλοι οι οργανισμοί που αποτελούν μια αποικία είναι απόγονοι ενός μόνον αρχικού οργανισμού. Υπάρχουν δύο κατηγορίες αποικιών: 1. Υπάρχουν αποικίες μονοκύτταρων οργανισμών, στις οποίες το Î ıâ Î ÙÙ - ÚÔ-Ì ÏÔ Â Ó ι fiìôèô Ì ٠applefiïôèapple και λειτουργεί αυτόνομα. 2. Υπάρχουν αποικίες μονοκύτταρων οργανισμών, όπου ÔÈ ÔÚÁ ÓÈÛÌÔ -Ì ÏË appleô ÙÈ appleôùâïô Ó ÂÓ Â Ó È fiïôè ÈÔÈ ÌÂÙ Í ÙÔ, αλλά εμφανίζουν μορφολογικές και λειτουργικές διαφορές και σχηματίζουν επιμέρους ομάδες. Μεταξύ των ομάδων αυτών υπάρχει καταμερισμός εργασίας, δηλαδή μια ομάδα οργανισμών της αποικίας είναι υπεύθυνη για μια συγκεκριμένη λειτουργία (π.χ. τη διατροφή), ενώ μια άλλη ομάδα είναι υπεύθυνη για μια διαφορετική λειτουργία (π.χ. την αναπαραγωγή). 3.2 ΔÈ ÂÓÓÔÔ Ì fiù Ó ÌÈÏ Ì ÁÈ «Ó appleù ÍË» ÂÓfi appleôï Î ÙÙ ÚÔ ÔÚÁ ÓÈÛÌÔ ; Ο όρος «Ó appleù ÍË» όσον αφορά έναν πολυκύτταρο οργανισμό περιλαμβάνει: την αύξηση του αριθμού των κυττάρων του οργανισμού και τη διαφοροποίηση των κυττάρων του οργανισμού ÔÈ È ÈÎ Û ÔÓÔÌ ÂÙ È È ÊÔÚÔappleÔ ËÛË; È ÊÔÚÔappleÔ ËÛË ονομάζεται η διαδικασία, κατά την οποία τα κύτταρα ενός πολυκύτταρου οργανισμού τροποποιούνται, οργανώνονται σε ιστούς και εξειδικεύονται σε συγκεκριμένες λειτουργίες. 3.4 ÔÈ Â Ó È Ù Âapple appleâ ÔÚÁ ÓˆÛË ÛÂ Ó Ó ˆÈÎfi appleôï Î ÙÙ ÚÔ ÔÚÁ ÓÈÛÌfi; Τα Âapple appleâ ÔÚÁ ÓˆÛË ÛÂ Ó Ó ˆÈÎfi appleôï Î ÙÙ ÚÔ ÔÚÁ ÓÈÛÌfi είναι τα εξής: 48

2 κύτταρο ιστός όργανο σύστημα οργάνων οργανισμός κύτταρo ιστός όργανο σύστημα οργάνων οργανισμός 3.5 ΔÈ ÔÓÔÌ Ô Ì ÈÛÙfi; πûùfi ονομάζεται μια ομάδα κυττάρων τα οποία έχουν παρόμοια μορφή και επιτελούν την ίδια λειτουργία. 3.6 ΔÈ Â Ó È ÙÔ fiúá ÓÔ; ŸÚÁ ÓÔ είναι μια δομή που αποτελείται από διάφορους ιστούς που συνεργάζονται μεταξύ τους για να επιτελέσουν μια συγκεκριμένη λειτουργία. Παραδείγματα ζωικών οργάνων είναι το στομάχι, η καρδιά, ο εγκέφαλος, τα νεφρά κ.ά. Ú Â ÁÌ Ù Ê ÙÈÎÒÓ ÔÚÁ ÓˆÓ Â Ó È ÙÔ Ê ÏÏÔ, Ë Ú, Ô Ï ÛÙfi Î ΔÈ Â Ó È Ù Û ÛÙ Ì Ù ÔÚÁ ÓˆÓ; Σ ÛÙËÌ ÔÚÁ ÓˆÓ είναι μια ομάδα οργάνων που συνεργάζονται για την επιτέλεση συγκεκριμένου έργου. Παραδείγματα συστημάτων είναι το πεπτικό σύστημα, το αναπαραγωγικό σύστημα, το νευρικό σύστημα, το κυκλοφορικό σύστημα κ.ά. Έτσι, τα όργανα του κυκλοφορικού συστήματος (καρδιά, αρτηρίες, φλέβες και τριχοειδή αγγεία) συνεργάζονται για τη μεταφορά ουσιών στο σώμα. ÛÙ Ì Ù ÔÚÁ ÓˆÓ ÂÓ apple ÓÙÔ Ó ÛÙÔ Ê ÙÈÎÔ ÔÚÁ ÓÈÛÌÔ. 3.8 Ò ÂappleÈÙ Á ÓÂÙ È Ë ÏÂÈÙÔ ÚÁ ÂÓfi ˆÈÎÔ appleôï Î ÙÙ ÚÔ ÔÚÁ ÓÈÛÌÔ ˆ ÂÓÈ Ô Û ÓfiÏÔ ; 49

3 Ένας ζωικός οργανισμός λειτουργεί ως ενιαίο σύνολο, διότι τα επιμέρους συστήματα που τον αποτελούν ελέγχονται και συντονίζονται από: το νευρικό σύστημα και τις ορμόνες. 3.9 ΔÈ Â Ó È ÙÔ ÁˆÙfi; ÁˆÙfi ονομάζεται το πρώτο κύτταρο των πολυκύτταρων οργανισμών οι οποίοι αναπαράγονται αμφιγονικά (π.χ. ο άνθρωπος) applefi applefiû Î ÙÙ Ú appleôùâïâ Ù È Ó ÂÓ ÏÈÎÔ ÓıÚˆappleÔ Î È applefi appleô appleúô- Ú ÔÓÙ È Ù Î ÙÙ Ú Ù ; Ένας ενήλικος άνθρωπος αποτελείται από περίπου Î ÙÙ Ú. Όλα τα κύτταρα του ανθρώπου προέρχονται από τον πολλαπλασιασμό και τη διαφοροποίηση ενός αρχικού κυττάρου, του ÁˆÙÔ ÔÈÂ Â Ó È ÔÈ Î ÙËÁÔÚ Â ÈÛÙÒÓ ÛÙÔÓ ÓıÚˆappleÔ; Οι Î ÙËÁÔÚ Â ÈÛÙÒÓ στον άνθρωπο είναι τέσσερις: ο επιθηλιακός ιστός, ο ερειστικός ιστός, ο μυϊκός ιστός, ο νευρικός ιστός ÔÈ Â Ó È Ë ÔÌ Î È appleôèô Ô ÚfiÏÔ ÙÔ ÂappleÈıËÏÈ ÎÔ ÈÛÙÔ ; Ο ÂappleÈıËÏÈ Îfi ÈÛÙfi αποτελείται από κύτταρα τα οποία συνδέονται στενά μεταξύ τους και σχηματίζουν στρώσεις (λεπτές στιβάδες). Τα κύτταρα του επιθηλιακού ιστού: παίζουν προστατευτικό ρόλο, μια και οι στιβάδες επιθηλιακών κυττάρων: καλύπτουν εξωτερικά το σώμα, περιβάλλουν εσωτερικά όργανα ή επενδύουν το εσωτερικό κοιλοτήτων (π.χ. πεπτική κοιλότητα) του σώματος. εκκρίνουν ή απορροφούν διάφορες ουσίες, συμμετέχοντας έτσι σε σημαντικές λειτουργίες (π.χ. ο βλεννογόνος του εντέρου απορροφά τα προϊόντα της πέψης). 50

4 3.13 ΔÈ Â Ó È ÔÈ ÏÂÓÓÔÁfiÓÔÈ; μïâóóôáfióôè είναι λεπτές στιβάδες επιθηλιακών κυττάρων που επενδύουν το εσωτερικό κοιλοτήτων του σώματος. Παράδειγμα είναι ο βλεννογόνος του εντέρου, ο οποίος εκκρίνει αλλά και απορροφά διάφορες ουσίες ÔÈÔ Ô ÚfiÏÔ ÙÔ ÂÚÂÈÛÙÈÎÔ ÈÛÙÔ Î È appleôèâ ÔÈ Î ÙËÁÔÚ Â ÙÔ ; Ο ÂÚÂÈÛÙÈÎfi ÈÛÙfi : Û Ó ÂÈ ÔÌ μεταξύ τους (π.χ. τους μυς με τα οστά), appleúôûê ÚÂÈ ÛÙ ÚÈÍË στον οργανισμό, appleúôûê ÚÂÈ appleúôûù Û, με κοιλότητες που σχηματίζει, σε πολύτιμα για τον οργανισμό όργανα (όπως είναι ο εγκέφαλος, οι πνεύμονες, τα μάτια κ.ά.). Υπάρχουν τρεις Î ÙËÁÔÚ Â ÂÚÂÈÛÙÈÎÔ ÈÛÙÔ : ο Û Ó ÂÙÈÎfi ÈÛÙfi, όπου ανήκει και το αίμα, ο fió ÚÈÓÔ ÈÛÙfi, ο ÔÛÙ ÙË ÈÛÙfi ÔÈ Â Ó È Ë ÔÌ Î È Ë ÏÂÈÙÔ ÚÁ ÙÔ Ì ÎÔ ÈÛÙÔ ; Ο Ì Îfi ÈÛÙfi αποτελείται από κύτταρα με σχετικά μεγάλο μήκος, ÙÈ Ì Î ÓÂ, που έχουν την ικανότητα να συστέλλονται. Χάρη στο μυϊκό ιστό πραγματοποιούνται οι ÎÈÓ ÛÂÈ των ζωικών οργανισμών ÔÈÔÈ Â Ó È ÔÈ Ù appleôè Ì ÎÔ ÈÛÙÔ Î È appleô ÙÔ Û Ó ÓÙ ÌÂ; Οι Ù appleôè ÙÔ Ì ÎÔ ÈÛÙÔ είναι τρεις: ο ÛÎÂÏÂÙÈÎfi μυϊκός ιστός, ο οποίος απαντάται στους γραμμωτούς ή σκελετικούς μυς (π.χ. στον τετρακέφαλο), ο Î Ú È Îfi μυϊκός ιστός, ο οποίος απαντάται στην καρδιά, ο ÏÂ Ô μυϊκός ιστός, ο οποίος απαντάται στους μυς του τοιχώματος των σπλάχνων (π.χ. στο στομάχι) ÔÈ Î ÙÙ Ú apple ÓÙÔ Ó ÛÙÔÓ ÓÂ ÚÈÎfi ÈÛÙfi Î È appleôèô Â Ó È Ô ÚfiÏÔ ÙÔ ; Ο ÓÂ ÚÈÎfi ÈÛÙfi αποτελείται από δύο κατηγορίες κυττάρων: τους ÓÂ ÚÒÓÂ και τα ÓÂ ÚÔÁÏÔÈ Î κύτταρα. 51

5 ÚfiÏÔ ÙˆÓ Î ÙÙ ÚˆÓ ÙÔ ÓÂ ÚÈÎÔ ÈÛÙÔ είναι να αντιδρούν σε ερεθίσματα και να μεταβιβάζουν μηνύματα ÔÈÔ Â Ó È Ô ÚfiÏÔ ÙÔ ÓÂ ÚÈÎÔ ÈÛÙÔ ÁÈ ÙÔÓ ÔÚÁ ÓÈÛÌfi; Χάρη στον νευρικό ιστό ο οργανισμός εξασφαλίζει την επιβίωσή του μια και: προσαρμόζεται στο εξωτερικό περιβάλλον, διατηρεί σε ισορροπία το εσωτερικό του περιβάλλον ΔÈ ÌÂÏÂÙ Ë ÈÎÔÏÔÁ ; Η ÈÎÔÏÔÁ μελετά τις σχέσεις που αναπτύσσουν οι οργανισμοί μεταξύ τους αλλά και με το άβιο περιβάλλον Â appleôèâ ÔÌ Â Î Ù Ù ÛÛÔÓÙ È ÔÈ ÔÚÁ ÓÈÛÌÔ ; Οι οργανισμοί κατατάσσονται από τους επιστήμονες στις εξής πέντε μεγάλες ομάδες: Ò, Ê Ù, Ì ÎËÙÂ, appleúòùèûù, ÌÔÓ ÚË fiùâ Ô ÔÚÁ ÓÈÛÌÔ Ó ÎÔ Ó ÛÙÔ ÈÔ Â Ô ; Δύο οργανισμοί ανήκουν στο ίδιο Â Ô, όταν μπορούν να διασταυρωθούν μεταξύ τους και να δημιουργήσουν γόνιμους απογόνους ΔÈ Â Ó È Ô appleïëı ÛÌfi ; ÏËı ÛÌfi είναι μια ομάδα οργανισμών του ίδιου είδους που κατοικούν στην ίδια περιοχή μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Για παράδειγμα οι αλεπούδες που ζουν στον Υμηττό αποτελούν τον πληθυσμό των αλεπούδων του Υμηττού ΔÈ Â Ó È Ë ÈÔÎÔÈÓfiÙËÙ ; Η ÈÔÎÔÈÓfiÙËÙ είναι το σύνολο των διαφορετικών πληθυσμών που ζουν στον 52

6 ίδιο βιότοπο. Για παράδειγμα τα πεύκα, οι αλεπούδες, τα σπουργίτια, καθώς και όλοι οι υπόλοιποι πληθυσμοί που ζουν στον Υμηττό, αποτελούν τη βιοκοινότητα του Υμηττού ΔÈ Â Ó È ÙÔ ÔÈÎÔÛ ÛÙËÌ ; Το ÔÈÎÔÛ ÛÙËÌ περιλαμβάνει τους βιοτικούς και τους αβιοτικούς παράγοντες ενός βιότοπου και τις σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ τους. Παραδείγματα οικοσυστημάτων είναι ένα δάσος, μια λίμνη, ένα νησί κ.ά ÔÈÔÈ Â Ó È ÔÈ ÈÔÙÈÎÔ apple Ú ÁÔÓÙÂ ÂÓfi ÔÈÎÔÛ ÛÙ Ì ÙÔ ; Οι ÈÔÙÈÎÔ apple Ú ÁÔÓÙÂ ενός οικοσυστήματος είναι όλοι οι οργανισμοί του οικοσυστήματος ΔÈ ÂÓÓÔÔ ÌÂ fiù Ó Ó ÊÂÚfiÌ ÛÙÂ ÛÙÔ ÈÔÙÈÎÔ apple Ú ÁÔÓÙÂ ÂÓfi ÔÈÎÔ- Û ÛÙ Ì ÙÔ ; Οι ÈÔÙÈÎÔ apple Ú ÁÔÓÙÂ του οικοσυστήματος περιλαμβάνουν: τη θερμοκρασία, την υγρασία, την ηλιοφάνεια, τη διαθεσιμότητα νερού, το ανάγλυφο του εδάφους, τη γεωλογική σύσταση του εδάφους, κ.ά. Περιλαμβάνουν, δηλαδή, τις περιβαλλοντικές συνθήκες που επικρατούν στο βιότοπο του οικοσυστήματος ΔÈ ÂÓÓÔÔ ÌÂ fiù Ó Ï ÌÂ fiùè Ó appleù ÛÛÔÓÙ È Û ÛÂÈ ÌÂÙ Í ÙˆÓ ÔÚÁ ÓÈÛÌÒÓ ÂÓfi ÔÈÎÔÛ ÛÙ Ì ÙÔ ; Σε ένα οικοσύστημα αναπτύσσονται σχέσεις: είτε μεταξύ ατόμων του ίδιου πληθυσμού, είτε μεταξύ ατόμων διαφορετικών πληθυσμών. Οι σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ των οργανισμών μπορεί να είναι: Û ÛÂÈ Û ÓÂÚÁ Û. Για παράδειγμα, οι λύκοι μιας αγέλης συνεργάζονται, προκειμένου να εξασφαλίσουν την τροφή τους και οι αυτοκρατορικοί πιγκουίνοι συνεργάζονται, προκειμένου να αντέξουν στο κρύο. 53

7 Û ÛÂÈ ÓÙ ÁˆÓÈÛÌÔ. Για παράδειγμα, δύο πουλιά του ίδιου είδους ανταγωνίζονται για το ποιο από τα δύο θα κατασκευάσει τη φωλιά του σε μια συγκεκριμένη τοποθεσία. ÙÚÔÊÈÎ Û ÛÂÈ. Για παράδειγμα, άτομα από τον πληθυσμό των λιονταριών τρέφονται με άτομα από τον πληθυσμό των ελαφιών. Ó apple Ú ÁˆÁÈÎ Û ÛÂÈ. Για παράδειγμα, αλεπούδες διασταυρώνονται μεταξύ τους προκειμένου να δώσουν απογόνους. μπμ π ª Δ ÚˆÙ ÛÂÈ - ÚÔ Ï Ì Ù - Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ (ÛÂÏ. 32) 1. N ÏÂÙ Û ΠÎÏÔ ÙÔ ÁÚ ÌÌ appleô ÓÙÈÛÙÔÈ Â ÛÙË ÊÚ ÛË appleô Û ÌappleÏËÚÒÓÂÈ ÛˆÛÙ ÙËÓ appleúfiù ÛË: A. TÔ Ì ıâˆúâ Ù È È È ÙÂÚÔ Ù appleô :. νευρικού ιστού. συνδετικού ιστού Á. μυϊκού ιστού. επιθηλιακού ιστού μ. M ÈÔÎÔÈÓfiÙËÙ appleâúèï Ì ÓÂÈ: α. διαφορετικά είδη του ίδιου πληθυσμού β. διαφορετικούς πληθυσμούς του ίδιου είδους γ. διαφορετικούς πληθυσμούς του ίδιου βιότοπου δ. όλους τους πληθυσμούς της βιόσφαιρας 2. N Û ÌappleÏËÚÒÛÂÙ Ì ÙÔ Î Ù ÏÏËÏÔ fiúô Ù ÎÂÓ ÛÙÈ apple Ú Î Ùˆ appleúô- Ù ÛÂÈ :. O ερειστικός ιστός αποτελείται από κύτταρα που συνδέουν δομές μεταξύ τους, προσφέρουν στήριξη και προστασία. Διακρίνεται σε ÔÛÙ ÙË, fió ÚÈÓÔ και Û Ó- ÂÙÈÎfi. 54

8 . Oι διάφορες κινήσεις του ανθρώπινου σώματος επιτυγχάνονται χάρη στις Ì - Î ίνες. Tα κύτταρα αυτά συγκροτούν τις τρεις κατηγορίες του Ì ÎÔ ιστού, ÛÎÂÏÂÙÈÎfi, ÏÂ Ô και Î Ú È Îfi. 3. N Ú ÎÙËÚ ÛÂÙ ÙÈ apple Ú Î Ùˆ appleúôù ÛÂÈ Ì ÙÔ ÁÚ ÌÌ ( ), Ó Â Ó È ÛˆÛÙ, Ì ÙÔ ÁÚ ÌÌ ( ), Ó Â Ó È Ï Óı ÛÌ Ó :. ŸÏÔÈ ÔÈ ÌÔÓÔÎ ÙÙ ÚÔÈ ÔÚÁ ÓÈÛÌÔ Â Ó È Â Î Ú ˆÙÈÎÔ.. T Î ÙÙ Ú Î ıâ appleôèî appleúô Ú ÔÓÙ È applefi ÙÔÓ appleôïï appleï ÛÈ ÛÌfi ÂÓfi Ú- ÈÎÔ Î ÙÙ ÚÔ. Á. T Î ÙÙ Ú ÂÓfi appleôï Î ÙÙ ÚÔ ÔÚÁ ÓÈÛÌÔ Â Ó È Â Î Ú ˆÙÈÎ.. K ıâ appleôï Î ÙÙ ÚÔ ÔÚÁ ÓÈÛÌfi Â Ó È Ó Û ÓÔÏÔ fiìôèˆó Î ÙÙ ÚˆÓ.. Λ. Από τους μονοκύτταρους οργανισμούς άλλοι είναι προκαρυωτικοί και άλλοι ευκαρυωτικοί. Παράδειγμα μονοκύτταρων προκαρυωτικών οργανισμών είναι τα βακτήρια.. Σ. Á. Σ.. Λ. Τα κύτταρα κάθε πολυκύτταρου οργανισμού χωρίζονται σε ομάδες κυττάρων με διαφορετική μορφή και λειτουργία. 4. N ÙÔappleÔıÂÙ ÛÂÙ ÛÙË ÛˆÛÙ ÛÂÈÚ ÙÔ apple Ú Î Ùˆ fiúô : Î ÙÙ ÚÔ, ÔÚÁ ÓÈ- ÛÌfi, Û ÛÙËÌ, ÈÛÙfi, fiúá ÓÔ. Η σωστή σειρά των όρων είναι η εξής: Κύτταρο, ιστός, όργανο, σύστημα, οργανισμός. 5. N Û ÌappleÏËÚÒÛÂÙ ÙËÓ apple Ú Î Ùˆ «ÔÈÎÔÏÔÁÈλ ÎÚÔÛÙÈ : 1. TÈ Û ÁÎÚÔÙÔ Ó ÔÚÁ ÓÈÛÌÔ appleô Ó ÎÔ Ó ÛÂ È ÊÔÚÂÙÈÎÔ appleïëı ÛÌÔ Î È Î ÙÔÈÎÔ Ó ÛÙÔÓ ÈÔ ÈfiÙÔappleÔ. 2. A ÙÔ ÔÈ apple Ú ÁÔÓÙ ÙÔ ÔÈÎÔÛ ÛÙ Ì ÙÔ ÂÓ Â Ó È ÈÔÙÈÎÔ ( ÓÙ ÛÙÚÔÊ ). 3. X Ú ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÙˆÓ ÔÚÁ ÓÈÛÌÒÓ ÏÏ Î È ÙˆÓ ÔÈÎÔÛ ÛÙËÌ ÙˆÓ. 4. Aapple Ú ÙËÙË Û fiïô ÙÔ ÔÚÁ ÓÈÛÌÔ. 5. ÁÔÓÙ È ÏÏÈÒ ÔÈ ÈÔÙÈÎÔ apple Ú ÁÔÓÙ ÂÓfi ÔÈÎÔÛ ÛÙ Ì ÙÔ. 6. È ÊÔÚÔÈ... appleô appleôùâïô Ó Ì ÈÔÎÔÈÓfiÙËÙ. 7. ÂÚÈÏ Ì ÓÂÈ ÈÔÙÈÎÔ Î È ÈÔÙÈÎÔ apple Ú ÁÔÓÙÂ. 8. AÓ appleù ÛÛÔÓÙ È Ì Û ÛÂ Ó ÔÈÎÔÛ ÛÙËÌ Î È appleôùâïô Ó ÓÙÈΠÌÂÓÔ ÙË ÔÈÎÔÏÔÁ. 55

9 AÓ Û ÌappleÏËÚÒÛÂÙ ۈÛÙ ÙËÓ ÎÚÔÛÙÈ, ÛÙË ÚˆÌ ÙÈÛÙ ÛÙ ÏË ı Û ËÌ ÙÈÛÙ ÙÔ fióôì ÙË appleâúèô ÛÙËÓ ÔappleÔ È Ì ÓÔ Ó ÔÈ ÔÚÁ ÓÈÛÌÔ ÂÓfi ÔÈÎÔÛ ÛÙ Ì ÙÔ. 1 Β Ι Ο Κ Ο Ι Ν Ο Τ Η Τ Ε Σ 2 Ι Ο Κ Ι Τ Ο Ι Β Α 3 Ο Ρ Γ Α Ν Ω Σ Η Τ Ρ Ο Φ Η Ο Ρ Γ Α Ν Ι Σ Μ Ο Ι Π Λ Η Θ Υ Σ Μ Ο Ι Ο Ι Κ Ο Σ Υ Σ Τ Η Μ Α Σ Χ Ε Σ Ε Ι Σ Στη χρωματιστή στήλη σχηματίστηκε ο όρος «μπ Δ», ο οποίος αντιπροσωπεύει την περιοχή στην οποία ζουν, εξαιτίας κατάλληλων περιβαλλοντικών συνθηκών, οι οργανισμοί ενός οικοσυστήματος. 6. fiúô «ÔÚÁ ÓÈÛÌfi» ÚËÛÈÌÔappleÔÈÂ Ù È ÁÈ Ó Ú ÎÙËÚ ÛÂÈ È ÊÔÚ ËÌfi- ÛÈÂ Î È È ÈˆÙÈÎ ÂappleÈ ÂÈÚ ÛÂÈ. ªÂ ÛË ÙÈ ÁÓÒÛÂÈ Û Ó Ó Ê ÚÂÙÂ Ú ÎÙË- ÚÈÛÙÈÎ appleô  ÓÔ Ó ÙÈ ÔÌÔÈfiÙËÙ ÔÚÁ ÓˆÛË Ó ÌÂÛ ÛÂ Ó Ó ˆÓÙ Ófi ÔÚ- Á ÓÈÛÌfi Î È ÌÈ ÂappleÈ Â ÚËÛË, fiappleˆ, ÁÈ apple Ú ÂÈÁÌ, ÙÔÓ Δ. Όπως υπάρχουν επίπεδα οργάνωσης σε έναν ζωντανό οργανισμό (κύτταρα, ιστοί, όργανα, συστήματα οργάνων) έτσι υπάρχουν Âapple appleâ ÔÚÁ ÓˆÛË και σε μια επιχείρηση, όπως είναι ο ΟΤΕ. Η ıâìâïèò Ë ÌÔÓ του ζωντανού οργανισμού είναι το κύτταρο, ενώ η θεμελιώδης μονάδα του ΟΤΕ είναι ο κάθε εργαζόμενος στην επιχείρηση αυτή. Τα κύτταρα εμφανίζουν εξειδίκευση όσον αφορά στη μορφή και στη λειτουργία τους και σχηματίζουν τους ιστούς. Για παράδειγμα, υπάρχουν νευρικά κύτταρα, επιθηλιακά κύτταρα, μυϊκά κύτταρα κ.ά. Οι εργαζόμενοι στον ΟΤΕ διαθέτουν εξειδίκευση και σχηματίζουν ομάδες διαφορετικών ειδικοτήτων. Για παράδειγμα, υπάρχουν τεχνικοί, διοικητικοί υπάλληλοι, οικονομολόγοι, ειδικοί κινητής τηλεφωνίας, ειδικοί για το διαδίκτυο, κ.ά. Στον ζωντανό οργανισμό διαφορετικοί ιστοί συνεργάζονται μεταξύ τους και δη- 56

10 μιουργούν τα fiúá Ó, όπως για παράδειγμα το στομάχι, το μάτι κ.ά. Στον ΟΤΕ υπάλληλοι διαφορετικών ειδικοτήτων συνεργάζονται μεταξύ τους, προκειμένου να συγκροτήσουν ÙÌ Ì Ù ÌÂ Û ÁÎÂÎÚÈÌ ÓË ÏÂÈÙÔ ÚÁ. Για παράδειγμα, η λειτουργία του τμήματος OTENET, που ασχολείται με την παροχή υπηρεσιών διαδικτύου, απαιτεί τη συνεργασία τεχνικών που εγκαθιστούν οπτικές ίνες και πραγματοποιούν συνδέσεις, επιστημόνων εξειδικευμένων στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και το διαδίκτυο, διαφημιστών κ.ά. Στον ζωντανό οργανισμό το σύνολο των οργάνων που σχετίζονται με την ίδια λειτουργία σχηματίζουν ένα σύστημα. Στον ΟΤΕ παράδειγμα συστήματος είναι αυτό στο οποίο ανήκουν όλα τα τμήματα που παρέχουν υπηρεσίες, όπως υπηρεσίες διαδικτύου, υπηρεσίες κινητής τηλεφωνίας, υπηρεσίες τηλεφωνικού καταλόγου κ.ά. ºY O EP A IA 3.1 Δ Âapple appleâ ÔÚÁ ÓˆÛË ÙˆÓ ÔÚÁ ÓÈÛÌÒÓ A. N ÔÓÔÌ ÛÂÙÂ Î È Ó ÙÔappleÔıÂÙ ÛÂÙ Û ÛÂÈÚ Ù Âapple appleâ ÔÚÁ ÓˆÛË ÙˆÓ ˆÈÎÒÓ ÔÚÁ ÓÈÛÌÒÓ ÍÂÎÈÓÒÓÙ applefi ÙÔ appleïô ÛÙÂÚÔ. Aπάντηση κύτταρο ιστός όργανο σύστημα οργάνων οργανισμός μ. N ÒÛÂÙÂ Ó apple Ú ÂÈÁÌ ÔÚÁ ÓˆÛË ÛÂ Ó Û ÁÎÂÎÚÈÌ ÓÔ ˆÈÎfi ÔÚÁ - ÓÈÛÌfi. Aπάντηση νευρικό κύτταρο νευρικός ιστός εγκέφαλος νευρικό σύστημα άνθρωπος. N ÔÓÔÌ ÛÂÙÂ Î È Ó ÙÔappleÔıÂÙ ÛÂÙ Û ÛÂÈÚ Ù Âapple appleâ ÔÚÁ ÓˆÛË ÙˆÓ Ê - ÙÈÎÒÓ ÔÚÁ ÓÈÛÌÒÓ ÍÂÎÈÓÒÓÙ applefi ÙÔ appleïô ÛÙÂÚÔ. Aπάντηση κύτταρο ιστός όργανο οργανισμός.. N ÒÛÂÙÂ Ó apple Ú ÂÈÁÌ ÔÚÁ ÓˆÛË ÛÂ Ó Û ÁÎÂÎÚÈÌ ÓÔ Ê ÙÈÎfi ÔÚÁ - ÓÈÛÌfi. 57

11 Aπάντηση κύτταρα (του φλοιώματος ή του ξυλώματος) αγωγός ιστός βλαστός παπαρούνα. ƒπδ ƒπ A π * (Δ Âapple appleâ ÔÚÁ ÓˆÛË ÙË ˆ ). Ú ÎÙËÚ ÛÂÈ ÌÂ ( ) ÙÈ ÛˆÛÙ Î È ÌÂ ( ) ÙÈ Ï Óı ÛÌ ÓÂ appleúôù ÛÂÈ. ÙËÓ appleâú appleùˆûë appleô ÎÚ ÓÂÈ fiùè ÌÈ appleúfiù ÛË Â Ó È Ï Óı ÛÌ ÓË, Ó ÈÙÈÔÏÔÁ - ÛÂÈ ÙËÓ apple ÓÙËÛ ÛÔ. 1. Τα κύτταρα-μέλη μιας αποικίας προέρχονται από τον πολλαπλασιασμό ενός αρχικού πολυκύτταρου οργανισμού. 2. Το αίμα θεωρείται κατηγορία επιθηλιακού ιστού. 3. Λείος μυϊκός ιστός απαντά στο στομάχι. 4. Αν δύο άτομα μπορούν να διασταυρωθούν μεταξύ τους και να δώσουν απόγονο, τότε λέμε ότι ανήκουν στο ίδιο είδος. 5. Η βιοκοινότητα συγκροτείται από διαφορετικούς πληθυσμούς οι οποίοι ζουν στον ίδιο βιότοπο. μ. Û ÌappleÏËÚÒÛÂÈ ÌÂ ÙÈ Î Ù ÏÏËÏÂ Ï ÍÂÈ Ù ÎÂÓ ÛÙÈ apple Ú Î Ùˆ appleúôù - ÛÂÈ : 1. Σε ορισμένες αποικίες υπάρχουν επιμέρους ομάδες, ανάμεσα στις οποίες υπάρχει Τα κύτταρα του μυϊκού ιστού ονομάζονται Τα κουνέλια της Κρήτης αποτελούν έναν Ο τύπος του ιστού που συγκροτεί τους βλεννογόνους είναι ο Ο νευρικός ιστός αποτελείται από δύο τύπους κυττάρων, τους... και τα... κύτταρα.. Û ÌappleÏËÚÒÛÂÈ ÙË ÛÙ ÏË μ ÙÔ apple Ó Î appleô ÎÔÏÔ ıâ ÓÔÓÙ Ô apple - Ú Â ÁÌ Ù ÁÈ Î ıâ Ù appleô ÈÛÙÔ appleô Ó ÁÚ ÊÂÙ È ÛÙË ÛÙ ÏË. * È apple ÓÙ ÛÂÈ Ú ÛÎÔÓÙ È ÛÙÔ Ù ÏÔ ÙÔ È Ï Ô. 58

12 Δ Δ μ Επιθηλιακός ιστός Ερειστικός ιστός Μυϊκός ιστός. Àapple Ú ÂÈ È ÊÔÚ Ó ÌÂÛ ÛÙËÓ ÓÓÔÈ ÙÔ ÈfiÙÔappleÔ Î È ÛÙËÓ ÓÓÔÈ ÙÔ ÔÈÎÔÛ ÛÙ Ì ÙÔ ; ÈÙÈÔÏÔÁ ÛÂÈ ÙËÓ apple ÓÙËÛ ÛÔ. μπμ π ª Δ ÚˆÙ ÛÂÈ - ÚÔ Ï Ì Ù - Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙÂ π æ (ÛÂÏ. 33) 1. ÓÙÈÛÙÔÈ ÛÂÙÂ ÙÈ Ï ÍÂÈ ÙË ÛÙ ÏË π ÌÂ ÙÔ Î Ù ÏÏËÏÔ fiúô ÙË ÛÙ ÏË ππ: π ππ Επιθηλιακός ιστός Ερειστικός ιστός Μυϊκός ιστός Νευρικός ιστός Αίμα Βότσαλο Επιδερμίδα Εγκέφαλος Καρδιά 2. N apple Ú ÙËÚ ÛÂÙÂ ÙËÓ apple Ú Î Ùˆ ÂÈÎfiÓ Î È Ó ÁÚ ÂÙÂ Ô ÈÔÙÈÎÔ Î È Ô ÈÔÙÈÎÔ apple Ú ÁÔÓÙÂ appleô Ó ÁÓˆÚ ÂÙÂ ÛÂ Ù Ó. 59

13 Aπάντηση Δύο παραδείγματα βιοτικών παραγόντων στην εικόνα είναι οι παπαρούνες και το παιδί. Δύο παραδείγματα αβιοτικών παραγόντων στην εικόνα είναι το κτίριο και η ηλιοφάνεια. Ο ξύλινος στύλος είναι αβιοτικός παράγοντας. Στο παρελθόν όμως ήταν τμήμα ζωντανού οργανισμού (δέντρου). 3. N apple Ú ÙËÚ ÛÂÙÂ appleúôûâîùèî ÙÔ È ÁÚ ÌÌ Î È Ó ÔÓÔÌ ÛÂÙÂ ÙË È ÈÎ Û ÌÂ ÙËÓ ÔappleÔ appleúôî appleùô Ó Ù Î ÙÙ Ú Î È. ÙË Û Ó ÂÈ, Ó ÔÓÔÌ ÛÂÙÂ ÙÔÓ ÈÛÙfi (Á, ) ÛÙÔÓ ÔappleÔ Ô Ó ÎÂÈ Î ı Ó applefi Ù Î ÙÙ Ú Ù. α. β. δ. γ. 60

14 Η διαδικασία με την οποία προκύπτουν τα κύτταρα α και β είναι η διαδικασία της È ÊÔÚÔappleÔ ËÛË, μια και ένα αρχικό είδος κυττάρου υφίσταται τροποποιήσεις και προκύπτουν δύο διαφορετικοί νέοι τύποι κυττάρων. Το κύτταρο είναι Ó ÚÈÎfi Î ÙÙ ÚÔ και ο ιστός Á που αποτελείται από τέτοιου είδους κύτταρα είναι Ó ÚÈÎfi ÈÛÙfi. Το κύτταρο είναι Ì Îfi Î ÙÙ ÚÔ και ο ιστός που αποτελείται από τέτοιου είδους κύτταρα είναι Ì Îfi ÈÛÙfi. 4. TÔ Î ÙÙ ÚÔ appleô appleâèîôó ÂÙ È ÛÙË ÈappleÏ Ó ÂÈÎfiÓ Â Ó È Ê ÙÈÎfi ˆÈÎfi; N ÈÙÈÔÏÔÁ ÛÂÙ ÙËÓ apple ÓÙËÛ Û. N ÛËÌÂÈÒÛÂÙ Û Πıâ Óα. γ. ÂÈÍË ÙË ÂÈÎfiÓ ÙÔ fióôì ÙË Î Ù ÏÏËÏË Î Ù- Ù ÚÈÎ ÔÌ. Το κύτταρο που απεικονίζεται στην εικόνα είναι φυτικό διότι διαθέτει: χυμοτόπιο, το οποίο καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του κυττάρου, δ. ε. β. ζ. χλωροπλάστες, που παριστάνονται στην εικόνα του βιβλίου σου με πράσινο χρώμα, λόγω της χλωροφύλλης που περιέχουν, στ. κυτταρικό τοίχωμα, που είναι το εξωτερικό περίβλημα από τα δύο περιβλήματα που διακρίνονται στην εικόνα. Η ύπαρξη χυμοτοπίων, χλωροπλαστών και κυτταρικού τοιχώματος είναι χαρακτηριστικό των φυτικών κυττάρων. Οι κυτταρικές δομές που σημειώνονται στην εικόνα είναι οι εξής: : κυτταρικό τοίχωμα : πλασματική μεμβράνη Á: κυτταρόπλασμα : χυμοτόπιο Â: χλωροπλάστης ÛÙ: μιτοχόνδριο : πυρήνας 5. ÙËÓ apple Ú Î Ùˆ ÂÈÎfiÓ Ó Û Â È ÛÂÙ Π٠ÏÏËÏ ÏË ÒÛÙÂ Ó apple ÚÔ ÛÈ Â- Ù È Ô Î ÎÏÔ ÙÔ ÓÂÚÔ. ÙË Û Ó ÂÈ, Ó appleâúèáú ÂÙ ÙÔÓ Î ÎÏÔ ÙfiÓ. 61

15 Με τη βροχή (1), το χιόνι (2) ή το χαλάζι το νερό πέφτει 2 1 στο έδαφος, στις λίμνες και 7 στις θάλασσες ή καταλήγει σ 8 8 αυτές ύστερα από επιφανειακή ροή (3). Ένα μέρος του νερού εισχωρεί στο έδαφος (4) και είτε 3 4 εμπλουτίζει τα υπόγεια νερά (5) είτε προσλαμβάνεται από τα χερσαία φυτά μέσω των ριζών τους (6). 6 5 Τα χερσαία φυτά ελευθερώνουν νερό από τα στόματα των φύλλων με τη διαδικασία της διαπνοής (7). Το νερό επιστρέφει από το έδαφος και τις θάλασσες στην ατμόσφαιρα με την εξάτμιση (8). Και οι ζωικοί οργανισμοί (που δεν φαίνονται στην εικόνα) προσλαμβάνουν νερό από το περιβάλλον τους (μια και πίνουν νερό) και στη συνέχεια αποδίδουν μέρος του πίσω στο περιβάλλον (π.χ. με τα ούρα, τον ιδρώτα κ.ά.). 6. ÙË ÈappleÏ Ó ÂÈÎfiÓ appleâèîôó - ÔÓÙ È Ô È ÊÔÚÂÙÈÎÔ ÈÛÙÔ. ÔÈÔ Ó ÎÂÈ ÛÂ Ê Ùfi Î È appleôèô ÛÂ ÒÔ; ÔÈ Ú ÎÙËÚÈÛÙÈÎ ÙˆÓ Î ÙÙ ÚˆÓ Û Ô ıëû Ó Ó Î Ù Ï ÍÂÙÂ ÛÙÔ Û Ìapple Ú ÛÌ - Ùfi; β. α. Ο ÈÛÙfi α ανήκει σε Ê Ùfi, εφόσον τα κύτταρα που τον αποτελούν περιβάλλονται από κυτταρικό τοίχωμα και περιέχουν χλωροπλάστες (φακοειδείς σχηματισμοί, χρώματος λαδί). Τα κύτταρα του ιστού β διαθέτουν πιο λεπτό περίβλημα από αυτά του ιστού α. Περιβάλλονται, λοιπόν, μόνο από κυτταρική μεμβράνη και δεν διαθέτουν και κυτταρικό τοίχωμα. Επιπλέον, τα κύτταρα του ιστού β δεν διαθέτουν χλωροπλάστες. Επομένως ο ÈÛÙfi ανήσει σε ÒÔ. 62

16 7. ÙÔappleÔıÂÙ ÛÂÙ ÛÙË ÛˆÛÙ ÛÂÈÚ ÙÔ apple Ú Î Ùˆ fiúô, Ú ÔÓÙ applefi ÙÔÓ appleïô ÛÙÂÚÔ, Ô ÔappleÔ Ô ÓÙÈappleÚÔÛˆapple ÂÈ ÙÔÓ «ıâì ÏÈÔ Ï ıô» ÙË ˆ : ÔÈÎÔÛ - ÛÙËÌ, ÔÚÁ ÓÈÛÌfi, ÈfiÛÊ ÈÚ, Î ÙÙ ÚÔ, fiúá ÓÔ, Û ÛÙËÌ ÔÚÁ ÓˆÓ, appleïëı - ÛÌfi, ÈÛÙfi, ÈÔÎÔÈÓfiÙËÙ. ÙË Û Ó ÂÈ Ó Û ÓÙ ÍÂÙÂ Ó Û ÓÙÔÌÔ Î ÌÂÓÔ ÛÙÔ ÔappleÔ Ô ı appleô ÂÙ È ÛˆÛÙ Ë ÓÓÔÈ ÙÔ. Η σωστή σειρά των όρων, ξεκινώντας από τον απλούστερο, είναι η εξής: ÙÙ ÚÔ, ÈÛÙfi, fiúá ÓÔ, Û ÛÙËÌ ÔÚÁ ÓˆÓ, ÔÚÁ ÓÈÛÌfi, appleïëı ÛÌfi, ÈÔÎÔÈÓfiÙËÙ, ÔÈÎÔÛ ÛÙËÌ, ÈfiÛÊ ÈÚ. Σύμφωνα με την κυτταρική θεωρία, η θεμελιώδης δομική και λειτουργική μονάδα όλων των οργανισμών είναι το Î ÙÙ ÚÔ. Κάθε ομάδα κυττάρων που έχουν την ίδια μορφή και επιτελούν την ίδια λειτουργία αποτελεί έναν ÈÛÙfi. Διάφοροι ιστοί συνεργάζονται μεταξύ τους και συγκροτούν ένα fiúá ÓÔ, αλλά και μια ομάδα οργάνων συνεργάζονται για την επιτέλεση συγκεκριμένου έργου αποτελώντας ένα Û ÛÙËÌ ÔÚÁ ÓˆÓ. Τα συστήματα οργάνων ελέγχονται και συντονίζονται, ώστε ο ÔÚÁ ÓÈÛÌfi που συγκροτούν να λειτουργεί αρμονικά ως ενιαίο σύνολο. Οι οργανισμοί ενός είδους που κατοικούν στην ίδια περιοχή, μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο, συγκροτούν έναν appleïëı ÛÌfi. Το σύνολο των διαφορετικών πληθυσμών που ζουν στον ίδιο βιότοπο συγκροτούν μια ÈÔÎÔÈÓfiÙËÙ. Οι βιοτικοί παράγοντες ενός βιότοπου, οι αβιοτικοί παράγοντες του βιότοπου, αλλά και οι σχέσεις που αναπτύσσονται μεταξύ τους αποτελούν ένα ÔÈÎÔÛ ÛÙËÌ. Το σύνολο των περιοχών στις οποίες είναι δυνατή η ύπαρξη της ζωής αποτελούν τη ÈfiÛÊ ÈÚ. ªÈÎÚ Ú ÓÂ Î È ÂÚÁ Û Â (ÛÂÏ. 35) ÓÓÔÈ ÙÔ Û ÛÙ Ì ÙÔ ÚËÛÈÌÔappleÔÈÂ Ù È Û appleôïï ÂappleÈÛÙ Ì ÌÂ È ÊÔÚÂÙÈ- ÎÔ ÙÚfiappleÔ. Ó ËÙ ÛÂÙ ÙËÓ ÓÓÔÈ ÙÔ fiúô Î È Ó Ó Ê ÚÂÙ apple Ú Â Á- Ì Ù Û ÛÙËÌ ÙˆÓ ÛÙË ÈÔÏÔÁ, ÛÙ Ì ıëì ÙÈÎ, ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ, ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎ ÁˆÁ Î È ÛÙËÓ Î ıëìâúèó ˆ. ÁÚ ÂÙÂ Ó Î ÌÂÓÔ appleô Ó appleâúèáú ÊÂÈ Ù ÎÔÈÓ Ú ÎÙËÚÈÛÙÈÎ ÙˆÓ Û ÛÙËÌ ÙˆÓ appleô ı Ó Ê ÚÂÙÂ. Ο όρος «σύστημα» αναφέρεται σε ένα σύνολο σωμάτων, πραγμάτων, εννοιών ή διαδικασιών που βρίσκονται σε αλληλεξάρτηση με βάση καθορισμένους κανόνες. Ú Â ÁÌ Ù Û ÛÙËÌ ÙˆÓ: ÛÙË ÈÔÏÔÁ Συστήματα οργάνων (π.χ. νευρικό, μυϊκό σύστημα), οικοσύστημα, σύστημα ταξινόμησης οργανισμών. 63

17 ÛÙË Ê ÛÈÎ ÛÙËÓ ÛÙÚÔÓÔÌ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎ ÁˆÁ ÛÙ Ì ıëì ÙÈÎ ÛÙËÓ Î ıëìâúèó ˆ ÛÙË ËÌ Σύστημα μονάδων (π.χ. S.I.). Ηλιακό σύστημα. Σύστημα γραφής, καπιταλιστικό σύστημα, φεουδαρχικό σύστημα. Εκπαιδευτικό σύστημα, πολιτικό σύστημα, οικονομικό σύστημα, σύστημα υγείας, εκλογικό σύστημα, σύστημα αξιών, σωφρονιστικό σύστημα. Σύστημα αναφοράς, σύστημα εξισώσεων, δυαδικό σύστημα, δεκαδικό σύστημα, σύστημα συντεταγμένων. Τυφλό σύστημα δακτυλογράφησης, σύστημα θέρμανσης, θωρακισμένες πόρτες με σύστημα ασφαλείας, φορολογικό σύστημα, σύστημα συναγερμού, σύστημα καθαρισμού νερού, Εθνικό Σύστημα Υγείας, εξεταστικό σύστημα, συστήματα αλουμινίου, ασφαλιστικό σύστημα, σύστημα ύδρευσης και αποχέτευσης. Περιοδικό σύστημα. Κάθε σύστημα αποτελείται από ένα σύνολο μικρότερων μονάδων, οι οποίες χαρακτηρίζονται από ισορροπημένη οργάνωση. Κάθε μονάδα έχει τη δική της θέση στο σύστημα, αλλά η αλληλεπίδραση των μονάδων μεταξύ τους είναι απαραίτητη, προκειμένου να επιτελεστεί μια συγκεκριμένη λειτουργία. O fiúô «Û ÛÙËÌ» ÌappleÔÚÂ Ó ËÏÒÓÂÈ Î È ÙÔÓ ÙÚfiappleÔ Ì ÙÔÓ ÔappleÔ Ô ÔÚÁ ÓÒÓÂÙ È ÌÈ Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ. ÙËÓ appleâú appleùˆûë Ù ÛËÌ ÓÂÈ Û Ó ıˆ ÙÔÓ ÔÚıfi ÙÚfiappleÔ. È apple Ú ÂÈÁ- Ì, Ï Ì fiùè Î appleôèô ÂÈ Û ÛÙËÌ ÛÙË Ô ÏÂÈ ÙÔ. ÙËÓ Î ıëìâúèó ˆ ÚËÛÈÌÔappleÔÈÔ Ì ÙÔÓ fiúô Û ÂÎÊÚ ÛÂÈ fiappleˆ : «Œ ÂÈ Û ÛÙËÌ Ó Î ı ÛÙÂÚ ÛÙÈ appleô ÚÂÒÛÂÈ ÙÔ», «ÂÈ Û ÛÙËÌ Ó ÚÁ ÛÙ Ú ÓÙÂ Ô ÙÔ», «ÂÈ Û ÛÙËÌ Ó ÓÙÈÁÚ ÊÂÈ ÛÙ È ÁˆÓ ÛÌ Ù». 64

18 Δπ ƒπδ ƒπ π * ( ÚÁ ÓˆÛË ÙË ˆ - ÈÔÏÔÁÈÎ Û ÛÙ Ì Ù ). ÏÂÈ ÛÂ Î ÎÏÔ ÙÔ ÁÚ ÌÌ ÙÔ ÔappleÔ Ô ÓÙÈÛÙÔÈ Â ÛÙË ÊÚ ÛË appleô Û - ÌappleÏËÚÒÓÂÈ ÛˆÛÙ ÙËÓ Î ıâ appleúfiù ÛË: 1. È appleóô Â Ó È Ì È ÈÎ Û Ë ÔappleÔ appleú ÁÌ ÙÔappleÔÈÂ Ù È:. μόνο από τα φυτά. μόνο από τα ζώα Á. και από τα φυτά και από τα ζώα. από τον άνθρωπο 2. ÂÓ apple Ú ÂÈ ÛÙ ÎÙ ÚÈ :. γενετικό υλικό. πυρήνας Á. πλασματική μεμβράνη. κυτταρικό τοίχωμα 3. È Ûapple ÛË Ô ÛÈÒÓ Á ÓÂÙ È ÌÂ ÙË Ô ıâè ÙˆÓ:. λυσοσωμάτων. μιτοχονδρίων Á. ριβοσωμάτων. χλωροπλαστών 4. Ó ÔÛapplefiÚÈ ÌappleÔÚÔ Ó Ó Û ËÌ Ù ÛÔ Ó:. τα βακτήρια. τα φυτικά κύτταρα Á. τα πρωτόζωα. τα ζωικά κύτταρα 5. ÙÔÓ ÈÔ appleïëı ÛÌfi ÙË Î ÚÔ Ó ÎÔ Ó fiï :. τα δέντρα. τα θηλαστικά Á. τα αλογάκια. τα ζώα * È apple ÓÙ ÛÂÈ Ú ÛÎÔÓÙ È ÛÙÔ Ù ÏÔ ÙÔ È Ï Ô. 65

19 μ. Ú ÎÙËÚ ÛÂÈ Ì ( ) ÙÈ ÛˆÛÙ Î È Ì ( ) ÙÈ Ï Óı ÛÌ Ó appleúôù ÛÂÈ. ÙËÓ appleâú appleùˆûë appleô ÎÚ ÓÂÈ fiùè ÌÈ appleúfiù ÛË Â Ó È Ï Óı ÛÌ ÓË Ó ÈÙÈÔÏÔÁ - ÛÂÈ ÙËÓ apple ÓÙËÛ ÛÔ : 1. Τα πρωτόζωα είναι μονοκύτταροι ευκαρυωτικοί οργανισμοί. 2. Η πλασματική μεμβράνη δεν επιτρέπει την είσοδο και την έξοδο ουσιών. 3. Η σύνθεση των πρωτεϊνών γίνεται στο σύμπλεγμα Golgi. 4. Το DNA αποτελείται από πολλά αμινοξέα. 5. Όλα τα κύτταρα της παπαρούνας είναι όμοια μεταξύ τους στη μορφή και στη λειτουργία. 6. Ορισμένα βακτήρια διαθέτουν δύο περιβλήματα. 7. Όταν μιλάμε για ανάπτυξη των πολυκύτταρων οργανισμών, εννοούμε ότι τα κύτταρά τους διαιρούνται και διαφοροποιούνται. 8. Το αίμα θεωρείται ιδιαίτερος τύπος χαλαρού συνδετικού ιστού. 9. Η διαθεσιμότητα νερού ανήκει στους αβιοτικούς παράγοντες μιας περιοχής. 10. Οι σχέσεις μεταξύ των οργανισμών που ζουν στον ίδιο βιότοπο εξαρτώνται από παράγοντες, όπως π.χ. ο αριθμός των ατόμων κάθε πληθυσμού... ΔÔ Û Ì appleâèîôó ÂÈ Ó ÊˆÙÔÛ ÓıÂÙÈÎfi Ê ÙÈÎfi Î ÙÙ ÚÔ. ÔÓÔÌ - ÛÂÈ ÙÈ ÔÌ 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7. ÔÈ ÔÌ ı Ê ÈÚÔ Û appleúôîâèì ÓÔ ÙÔ Û Ì Ó apple ÚÈÛÙ ÓÂÈ ˆÈÎfi Î ÙÙ ÚÔ; ÔÈ Â Ó È Ù ÔÌÈÎ Û ÛÙ ÙÈÎ ÙˆÓ appleúˆùâ ÓÒÓ; ÔÈÔ Â Ó È Ô ÚfiÏÔ ÙˆÓ appleúˆùâ ÓÒÓ;  appleôèô ÔÚÁ Ó ÈÔ apple Ú ÁÔÓÙ È ÔÈ appleúˆùâ Ó ;  appleôèô ÔÚÁ Ó ÈÔ ÙÚÔappleÔappleÔÈÔ ÓÙ È Î È apple ÚÓÔ Ó ÙËÓ ÙÂÏÈÎ ÙÔ ÌÔÚÊ ; 66

20 .. ªÂ appleôèôó ÙÚfiappleÔ Ù ÂÚÛ Ê Ù Û ÌÌÂÙ Ô Ó ÛÙÔÓ Î ÎÏÔ ÙÔ ÓÂÚÔ ;. ΔÈ Â Ó È Ë Î ÙÙ Ú ÓË Î È Û appleôèô ÔÚÁ ÓÈÛÌÔ Ú ÛÎÂÙ È; Á. N ÙÔappleÔıÂÙ ÛÂÙ ÛÙÔ ÛˆÛÙfi appleï ÛÈÔ Î È ÛÙË ÛˆÛÙ ÛÂÈÚ ÙÔ fiúô appleô Ú ÛÎÔÓÙ È ÛÙËÓ apple Ú ÓıÂÛË, appleúôîâèì ÓÔ Ó Â ÍÂÙ appleò ÔÚÁ ÓÒ- ÓÔÓÙ È Ô appleôï Î ÙÙ ÚÔÈ ÔÚÁ ÓÈÛÌÔ : ÌÈ Á Ù Î È ÌÈ appleôúùôî ÏÈ. (Ó ÚÈÎfi Û ÛÙËÌ, Ê ÏÏÔ, Ó ÚÈÎfi Î ÙÙ ÚÔ, Î ÙÙ ÚÔ Ê ÏÏÔ, Ó ÚÈ- Îfi ÈÛÙfi ). i. εγκέφαλος γάτα ii. επιδερμίδα φύλλου (ιστός) πορτοκαλιά 67

21 Δ Δƒ π ƒ πø 1Ë Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ È Ê ÛÈÎÔ ËÌÈÎ È ÈfiÙËÙ ÙÔ ÓÂÚÔ ÛÒ Ô Ó ˆ. È Ù ÂappleÈappleÏ ÂÈ Ô apple ÁÔ ÛÙÔ ÓÂÚfi; Γνωρίζουμε από τη φυσική ότι η πυκνότητα ενός υλικού υπολογίζεται διαιρώντας τη μάζα του με τον όγκο του. Όταν το νερό μετατρέπεται σε πάγο, τότε η μάζα του διατηρείται σταθερή αλλά ο όγκος του αυξάνεται επομένως η πυκνότητά του ελαττώνεται. fiሠÙË ÌÈÎÚfiÙÂÚË apple ÎÓfiÙËÙ ÙÔ Ô apple ÁÔ ÂappleÈappleÏ ÂÈ ÛÙÔ ÓÂÚfi. Για παράδειγμα τα παγόβουνα επιπλέουν στη θάλασσα, τα παγάκια επιπλέουν σε ένα ποτήρι με νερό κ.ά.. ÔÈ Â Ó È Ë ıâúìôîú Û ÙÔ apple ÁÔ Î È appleôè Ë ıâúìôîú Û ÙÔ ÓÂÚÔ ÛÙÔ ıfi ÙË Ï ÌÓË ; Όταν η επιφάνεια μιας λίμνης είναι παγωμένη, τότε η θερμοκρασία του πάγου στην επιφάνεια είναι 0 ο C, ενώ η θερμοκρασία του νερού που βρίσκεται κάτω από τον πάγο είναι περίπου 4 ο C. Á. ÔÈ Â Ó È Ë ÛËÌ Û ÙÔ Ê ÈÓÔÌ ÓÔ ÙË ÓÒÌ ÏË È ÛÙÔÏ ÙÔ ÓÂÚÔ ÁÈ ÙËÓ ÂappleÈ ˆÛË ÙˆÓ ÔÚÁ ÓÈÛÌÒÓ appleô Ô Ó ÛÙÔ ÓÂÚfi ÙË Ï ÌÓË ; Το φαινόμενο της ανώμαλης διαστολής του νερού έχει τεράστια σημασία για τη διατήρηση της υδρόβιας ζωής, μια και, λόγω του φαινομένου αυτού, σε χαμηλές θερμοκρασίες παγώνει μόνο η επιφάνεια των υδρόβιων βιότοπων, ενώ κάτω από τον πάγο συνεχίζει να υπάρχει νερό σε υγρή κατάσταση. 2Ë Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ applefi Ù ÌfiÚÈ ÛÙ Ì ÎÚÔÌfiÚÈ ÓÔÓÙ È (ÛÂÏ. 9, ÙÂÙÚ ÈÔ ÂÚÁ ÛÈÒÓ) 20 È ÊÔÚÂÙÈÎ Û Ì Ù Ù ÔappleÔ Û Ì ÔÏ Ô Ó Ù ÌÈÓÔÍ appleô ÔÌÔ Ó ÙÈ appleúˆùâ ÓÂ. ÛÂÈÚ ÙˆÓ 20 «ÌÈÓÔÍ - 68

22 ˆÓ» ÓÂÙ È ÙÚÂÈ ÊÔÚ, ÒÛÙÂ Ó ÌappleÔÚ ÛÂÙÂ Ó ÚËÛÈÌÔappleÔÈ ÛÂÙ Πappleôè applefi - Ù appleâúèûûfiùâúâ ÊÔÚ. ÂappleÈÏ ÍÂÙÂ Î È Ó Îfi ÂÙ 30 «ÌÈÓÔÍ». ÙË Û Ó ÂÈ Ó Ù ÎÔÏÏ ÛÂÙ Ì ÙË ÛÂÈÚ appleô ÂappleÈı Ì Ù ÒÛÙÂ Ó ËÌÈÔ ÚÁ ÛÂÙ ÙË ÈÎ Û «appleúˆùâ ÓË». Û ÁÎÚ ÓÂÙ ÙËÓ «appleúˆùâ ÓË» Û ÌÂ Ù ÙˆÓ Û ÌÌ ıëùòó Û. μú Î Ù Π- ÌÈ «appleúˆùâ ÓË» È Ì ÙË ÈÎ Û ; Αν μια πρωτεΐνη αποτελείται από 30 αμινοξέα, τότε οι πιθανοί διαφορετικοί συνδυασμοί όσον αφορά στη σειρά των αμινοξέων είναι = !!! Η πιθανότητα λοιπόν σε μια τάξη με 28 μαθητές να βρεθεί η πρωτεΐνη ενός μαθητή ίδια με την πρωτεΐνη ενός άλλου μαθητή είναι εξαιρετικά μικρή. Ο διαφορετικός αριθμός αμινοξέων που υπάρχουν σε κάθε πρωτεΐνη, αλλά και η διαφορετική σειρά αμινοξέων στην πρωτεΐνη έχει ως αποτέλεσμα τεράστια ποικιλία πρωτεϊνών. 3Ë Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ Δ Â Ë ÙˆÓ Î ÙÙ ÚˆÓ: appleúôî Ú ˆÙÈÎfi Î È Â Î Ú ˆÙÈÎfi, ˆÈÎfi Î È Ê ÙÈÎfi È apple Ú Î Ùˆ Î ÎÏÔÈ, fiù Ó ÔÏÔÎÏËÚÒÛÂÙ ÙËÓ ÂÚÁ Û Û, ı appleú appleâè Ó apple ÚÈ- ÛÙ ÓÔ Ó Ó appleúôî Ú ˆÙÈÎfi Î È Ó Â Î Ú ˆÙÈÎfi Î ÙÙ ÚÔ. Û Â È ÛÂÙ ÛÙÔ Î ıâ «Î ÙÙ ÚÔ» Ù ÛÛÂÚÈ ÔÌ Î È ÛÙË Û Ó ÂÈ Ó ÙÈ ÔÓÔÌ ÛÂÙ Ì Π٠ÏÏË- Ï ÂÓ Â ÍÂÈ. È ÔÌ appleô ı ÂappleÈÏ ÍÂÙ ı Â Ó È Ù ÙÔÈÂ, ÒÛÙÂ Ó Â Ó È Û Ê Ë È ÊÔÚ ÌÂÙ Í appleúôî Ú ˆÙÈÎÔ Î È Â Î Ú ˆÙÈÎÔ Î ÙÙ ÚÔ. 69

23 DNA (δεν περιβάλλεται από πυρηνική μεμβράνη κυτταρικό τοίχωμα ÚÔÎ Ú ˆÙÈÎfi Î ÙÙ ÚÔ μαστίγιο ριβοσώματα ριβοσώματα σύμπλεγμα Golgi πυρηνική μεμβράνη ενδοπλασματικό δίκτυο Î Ú ˆÙÈÎfi Î ÙÙ ÚÔ μιτοχόνδριο DNA È apple Ú Î Ùˆ Î ÎÏÔÈ, fiù Ó ÔÏÔÎÏËÚÒÛÂÙ ÙËÓ ÂÚÁ Û Û, ı appleú appleâè Ó apple ÚÈ- ÛÙ ÓÔ Ó Ó ˆÈÎfi Î È Ó Ê ÙÈÎfi Î ÙÙ ÚÔ. Û ÌappleÏËÚÒÛÂÙ ÛÙÔ Î ıâ «Î ÙÙ - ÚÔ» apple ÓÙ ÔÌ, Î È Û ËÌ ÙÈÎ Î È Ó ÁÚ ÊÔÓÙ ÙÔ fióôì ÙÔ, ÙÛÈ ÒÛÙÂ Ó Â Ó È Û Ê Ë È ÊÔÚ ÌÂÙ Í Ê ÙÈÎÔ Î È ˆÈÎÔ Î ÙÙ ÚÔ. 70

24 πυρήνας ριβόσωμα λυσόσωμα πεπτικό κενοτόπιο ενδοπλασματικό δίκτυο ˆÈÎfi Î ÙÙ ÚÔ σύμπλεγμα Golgi ριβόσωμα κυτταρικό τοίχωμα χλωροπλάστης πυρήνας ενδοπλασματικό δίκτυο º ÙÈÎfi Î ÙÙ ÚÔ σύμπλεγμα Golgi μιτοχόνδριο λυσόσωμα χυμοτόπιο 4Ë Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ fiûô ÂÈ Ë «ÌÔÓ ÙË ˆ»; 1. ÃÚËÛÈÌÔappleÔÈÒÓÙ Ù Â ÔÌ Ó ÙÔ apple Ó Î, Ó Î Ù ÛΠÛÂÙÂ Ó È ÁÚ ÌÌ ÛÙÔ ÔappleÔ Ô Ó Ê ÓÂÙ È Ë È ÚÎÂÈ ˆ ÙˆÓ Î ÙÙ ÚˆÓ. ÙÔÓ ÔÚÈ fióùèô ÍÔÓ ı apple ÚÔ ÛÈ ÂÙ È Ô Ù appleô ÙˆÓ Î ÙÙ ÚˆÓ Î È ÛÙÔÓ Î Ù ÎfiÚ ÊÔ Ô ÚfiÓÔ ÙË ˆ ÙÔ (Û ËÌ Ú ). 71

25 È ÚÎÂÈ ˆ- Î ÙÙ ÚˆÓ (ËÌ ÚÂ ) ηπατικό κύτταρο μυϊκό κύτταρο ερυθρό αιμοσφαίριο κύτταρο επιδερμίδας Δ appleô Î ÙÙ ÚÔ 2. ÂÍËÁ ÛÂÙÂ ÙÈ Û Ìapple Ú ÛÌ Á ÂÙÂ ÁÈ ÙË È ÚÎÂÈ ˆ ÙˆÓ ÓÂ ÚÈÎÒÓ Î Ù- Ù ÚˆÓ. Η διάρκεια ζωής ενός νευρικού κυττάρου μπορεί να είναι όση η διάρκεια ζωής ενός ανθρώπου, δηλαδή να ξεπερνά τα 70 χρόνια. Βέβαια, ορισμένα από τα νευρικά κύτταρα πεθαίνουν πριν από το θάνατο του ανθρώπου που τα φέρει. Για το λόγο αυτόν με το πέρασμα του χρόνου οι νευρικές μας λειτουργίες (π.χ. μνήμη) εξασθενούν. 5Ë Ú ÛÙËÚÈfiÙËÙ ÔÌ ÙˆÓ ÔÈÎÔÛ ÛÙËÌ ÙˆÓ. Ó Ê ÚÂÙÂ ÙÚÂÈ ÈÔÙÈÎÔ Î È ÙÚÂÈ ÈÔÙÈÎÔ apple Ú ÁÔÓÙÂ ÙÔ ÔÈÎÔÛ - ÛÙ Ì ÙÔ appleô appleâèîôó ÂÙ È ÛÙË ÛÂÏ 17 ÙÔ ÙÂÙÚ Ô ÂÚÁ ÛÈÒÓ. 72

26 Τρεις βιοτικοί παράγοντες του οικοσυστήματος είναι τα πρόβατα, οι ελιές και οι θάμνοι. Τρεις αβιοτικοί παράγοντες του οικοσυστήματος είναι η ηλιοφάνεια, η θερμοκρασία και ο άνεμος.. Ó Ê ÚÂÙ ÏÏËÏÂappleÈ Ú ÛÂÈ ÌÂÙ Í ÙˆÓ ÔÚÁ ÓÈÛÌÒÓ ÙÔ ÔÈÎÔÛ ÛÙ Ì - ÙÔ. Ανάμεσα στους οργανισμούς του οικοσυστήματος αναπτύσσονται σχέσεις συνεργασίας, ανταγωνισμού, τροφικές, αναπαραγωγικές κ.ά. Για παράδειγμα: τα πρόβατα διασταυρώνονται μεταξύ τους προκειμένου να δώσουν απογόνους και τα πρόβατα τρέφονται με φυτά πόες. Á. ÔÓÔÌ ÛÂÙÂ Ó Ê ÙÈÎfi Î È Ó ˆÈÎfi ÔÚÁ ÓÈÛÌfi. Φυτικός οργανισμός είναι η ελιά. Ζωικός οργανισμός είναι η κατσίκα που βρίσκεται ανάμεσα στα πρόβατα. 73

27 ƒ Δ ƒπ ºY O EP A IA 1 Ú Ù ÚËÛË Ê ÙÈÎÒÓ Î È ˆÈÎÒÓ Î ÙÙ ÚˆÓ 1. ÊÔ apple Ú ÙËÚ ÛÂÙ ÙÔ apple Ú ÛΠÛÌ Û, Ó Û Â È ÛÂÙÂ Ó Ê ÙÈÎfi Î ÙÙ - ÚÔ, fiappleˆ ÙÔ Ï appleâùâ ÛÙÔ ÌÈÎÚÔÛÎfiappleÈÔ. ÙË Û Ó ÂÈ, Ó ÛËÌÂÈÒÛÂÙÂ, Ì Π٠ÏÏË- Ï ÂÓ Â ÍÂÈ, Ù Ì ÚË ÙÔ Î ÙÙ ÚÔ appleô È ÎÚ ÓÂÙÂ. πυρήνας κυτταρικό τοίχωμα K ÙÙ Ú applefi Ì Ó ÔÏ Ô ÎÚÂÌÌ ÈÔ. 2. Û Â È ÛÂÙÂ Ó ˆÈÎfi (ÂappleÈıËÏÈ Îfi) Î ÙÙ ÚÔ, fiappleˆ ÙÔ Ï appleâùâ ÛÙÔ ÌÈÎÚÔ- ÛÎfiappleÈÔ. ÙË Û Ó ÂÈ, Ó ÛËÌÂÈÒÛÂÙÂ, Ì Π٠ÏÏËÏ ÂÓ Â ÍÂÈ, Ù Ì ÚË ÙÔ Î Ù- Ù ÚÔ appleô È ÎÚ ÓÂÙÂ. πλασματική μεμβράνη πυρήνας K ÙÙ Ú ÂappleÈıËÏÈ ÎÔ ÈÛÙÔ applefi ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÓıÚÒappleÈÓÔ Ì ÁÔ ÏÔ. 74

28 Σημείωση: ÛÎÔÏ ÙÂ Ó ÚÂÈ Ù Î ÙÙ Ú applefi ÙÔ Ì ÁÔ ÏÔ ÛÂ Û ÛË Ì ٠ΠÙÙ Ú ÙÔ ÎÚÂÌÌ ÈÔ ÌÈ Î È Ô Ó ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ Ì ÁÂıÔ : 0,06 mm (60 Ìm) Â Ó È ÙÔ Ì ÁÂıÔ ÙˆÓ ÈÎÒÓ ÛÔ Î ÙÙ ÚˆÓ Î È 0,3 mm (300 Ìm) ÙÔ Ì ÁÂıÔ ÙˆÓ Î ÙÙ ÚˆÓ applefi ÙÔ ÎÚÂÌÌ È. 3. ÁÚ ÂÙÂ Ô ÔÌÔÈfiÙËÙÂ Î È Ô È ÊÔÚ Ó ÌÂÛ ÛÙÔ Ê ÙÈÎfi Î È ÛÙÔ ˆÈÎfi Î ÙÙ ÚÔ ÙˆÓ apple Ú ÛΠÛÌ ÙˆÓ Û. ÌÔÈfiÙËÙ Και τα κύτταρα από το χιτώνα του κρεμμυδιού και τα κύτταρα από το εσωτερικό μέρος του μάγουλού μας διαθέτουν apple Ú Ó και Î ÙÙ ÚfiappleÏ ÛÌ. È ÊÔÚ Στα επιθηλιακά κύτταρα δεν παρατηρείται έντονο περίγραμμα, γιατί ÂÓ Ô Ó Î ÙÙ ÚÈÎfi ÙÔ ˆÌ, όπως τα κύτταρα του κρεμμυδιού. Περιβάλλονται από πλασματική μεμβράνη. Επειδή δεν διαθέτουν κυτταρικό τοίχωμα, το οποίο είναι ισχυρό, τα ζωικά αυτά κύτταρα έχουν Î ÓfiÓÈÛÙÔ Û Ì και όχι ορθογώνιο, όπως τα κύτταρα του κρεμμυδιού. Πλασματική μεμβράνη διαθέτουν και τα φυτικά κύτταρα, αλλά δεν διακρίνεται, επειδή βρίσκεται δίπλα στο πολύ παχύτερο κυτταρικό τοίχωμα. 4. È appleôèô ÏfiÁÔ Ù Ê ÙÈÎ Î ÙÙ Ú appleô apple Ú ÙËÚ Û Ù ÂÓ Â Ó È appleú ÛÈÓ, Ó Î È Ó ÎÔ Ó ÛÂ Ê Ùfi; Τα συγκεκριμένα φυτικά κύτταρα, τα κύτταρα του κρεμμυδιού, δεν είναι πράσινα διότι δεν διαθέτουν χλωροπλάστες. Αυτό γιατί ο βολβός του κρεμμυδιού είναι ένα αποθηκευτικό, υπόγειο όργανο του φυτού, το οποίο δεν φωτοσυνθέτει. Ó Â Ó È Ú ÛÈÌÔ, appleúôîâèì ÓÔ Ó Ô ÌÂ Î Ï ÙÂÚ ÔÚÈÛÌ Ó ΠÙÙ ÚÈÎ ÔÌ, Ó Í ÛÔ Ì ÙËÓ ÓÙ ıâûë ÚËÛÈÌÔappleÔÈÒÓÙ ËÌÈÎ Ô Û Â appleô ÙÈ ÚˆÌ Ù Ô Ó. È Ô - Û Â Ù ÔÓÔÌ ÔÓÙ È ÚˆÛÙÈÎ. È apple Ú ÂÈÁÌ, È Ï Ì Ô ÁÎfiÏ (Lugol) ÔËı ÂÈ ÛÙËÓ Î Ï ÙÂÚË apple Ú Ù ÚËÛË ÙˆÓ apple - Ú ÓˆÓ ÙˆÓ Î ÙÙ ÚˆÓ. Ó ÛÙÔ appleâ Ú Ì Ì ÚËÛÈÌÔappleÔÈ ÛÔ Ì Lugol, Ùfi appleô ı ÏÏ ÍÂÈ Â - Ó È fiùè ı Ï appleô Ì ÙÔ apple Ú ÓÂ Ú ÛÔ-Î Ê. ΔÔ Lugol ÙÔ ÊÙÈ ÓÔ ÌÂ È Ï ÔÓÙ 1-2 g Ȉ ÈÔ Ô Î Ï Ô (Kπ) Û ml appleâûù ÁÌ ÓÔ ÓÂÚÔ Ì appleúôûı ÎË ÛÙÔ È Ï Ì 1 g Ȉ Ô (π 2 ). Ó ÙÔ ÂÚÁ ÛÙ ÚÈÔ ÂÓ È ı ÙÂÈ Lugol ÌappleÔÚÔ ÌÂ Ó ÚËÛÈÌÔappleÔÈ ÛÔ Ì ÌÂÏ - ÓÈ ÁÈ Ó ÚˆÌ Ù ÛÔ Ì ÙÔ apple Ú ÓÂ. ËÁ  apple Ú Ô Ó ÛÙËÓ ËÏÂÎÙÚÔÓÈÎ È ı ÓÛË: 5. Ò appleôïôá Ô Ì ÙË ÌÂÁ ı ÓÛË Ì ÙËÓ ÔappleÔ apple Ú ÙËÚÔ Ì Ì ÙÔ ÌÈÎÚÔÛÎfiappleÈÔ Ù Î ÙÙ Ú ; 75

29 Για να υπολογίσουμε την τελική μεγέθυνση του αντικειμένου που παρατηρούμε, appleôïï appleï ÛÈ Ô Ì ÙË ÌÂÁÂı ÓÙÈÎ ÈÎ ÓfiÙËÙ ÙÔ ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎÔ Ê - ÎÔ (του φακού που βρίσκεται πάνω από την αντικειμενοφόρο πλάκα) appleô ÚË- ÛÈÌÔappleÔÈ Û Ì ÁÈ ÙËÓ apple Ú Ù ÚËÛË Âapple ÙË ÌÂÁÂı ÓÙÈÎ ÈÎ ÓfiÙËÙ ÙÔ appleúô- ÛÔÊı ÏÌÈÔ Ê ÎÔ (του φακού όπου σχεδόν ακουμπάμε το μάτι μας για να πραγματοποιήσουμε την παρατήρηση). Αν, για παράδειγμα, η μεγεθυντική ικανότητα του αντικειμενικού είναι 40 και του προσοφθάλμιου 10, η τελική μεγέθυνση του παρασκευάσματος, που μας δίνει η παρατήρηση με το μικροσκόπιο, είναι 10 40= 400 φορές. Αν η μεγεθυντική ικανότητα του αντικειμενικού φακού είναι 10 και του προσοφθάλμιου 10, η μεγέθυνση που μας δίνει η παρατήρηση με το μικροσκόπιο είναι 10 10= 100 φορές. ºÀ ƒ π 2 Ú Ù ÚËÛË appleúˆùô ÒˆÓ 1. Û Â È ÛÂÙ ÙÔÓ appleï ÔÓ Ú ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÌÔÓÔÎ ÙÙ ÚÔ ÌÈÎÚÔÔÚÁ ÓÈÛÌfi appleô apple Ú ÙËÚ Û Ù ÛÙ Ù ÛÛÂÚ apple Ú ÛΠÛÌ Ù. Ο χαρακτηριστικότερος μονοκύτταρος οργανισμός που παρατηρήσαμε στο παρασκεύασμα Α ήταν ο εξής: αμοιβάδα O χαρακτηριστικότερος μονοκύτταρος οργανισμός που παρατηρήσαμε στα παρασκευάσματα Β και Γ ήταν ο εξής: παραμήκιο 76

30 Οι χαρακτηριστικότεροι μονοκύτταροι οργανισμοί που παρατηρήσαμε στο παρασκεύασμα Δ διέθεταν ένα μακρύ μαστίγιο. Ένας από αυτούς είχε την παρακάτω μορφή: ευγλήνη Ένας άλλος διέθετε και αυτός μαστίγιο αλλά το σχήμα του ήταν κωδωνοειδές. μ Μεγεθυντική ικανότητα προσοφθάλμιου: Μεγεθυντική ικανότητα αντικειμενικού Τελική μεγέθυνση παρασκευάσματος ªÂ ÙË Ô ıâè appleôèˆó ÔÌÒÓ ÌË ÓÈÛÌÒÓ ÎÈÓÔ ÓÙ È ÔÈ ÌÈÎÚÔÔÚÁ ÓÈÛÌÔ appleô apple Ú ÙËÚ Û ÙÂ; Ο μονοκύτταρος οργανισμός στο παρασκεύασμα Α κινείται με  Ôapplefi È, στο παρασκεύασμα Β και Γ με ÏÂÊ Ú Â και στο Δ με Ì ÛÙ ÁÈÔ. 3.  ÔÌ ÓÔ fiùè ÙÔ ÂÌÊÈ ÏˆÌ ÓÔ ÓÂÚfi ÂÓ appleâúè ÂÈ ÌÈÎÚÔÔÚÁ ÓÈÛÌÔ, Ó È- ÙÈÔÏÔÁ ÛÂÙ ÙËÓ apple ÚÍË ÙˆÓ ÌÈÎÚÔÔÚÁ ÓÈÛÌÒÓ ÛÙ Ô Â Î È μ. Το εμφιαλωμένο νερό δεν περιέχει μικροοργανισμούς, αλλά μικροοργανισμοί οι οποίοι βρίσκονται στον αέρα, στα δοχεία που χρησιμοποιήσαμε και στα ξερά χόρτα, πολλαπλασιάζονται, διότι εξασφαλίζουν τροφή από τα ξερά χόρτα (ή άχυρα) και τα βρασμένα φασόλια. 4. ÒÛÂÙ ÌÈ ÂÍ ÁËÛË ÁÈ ÙÔ ÏfiÁÔ appleô Ì Ô ËÁÔ Ó ÛÙË ÏˆÚ ˆÛË ÙÔ ÓÂÚÔ ÙË Ú ÛË. Η προσθήκη χλωρίου στο νερό (χλωρίωση) πραγματοποιείται, διότι το χλώριο σκοτώνει μικροοργανισμούς και έτσι περιορίζεται η μετάδοση λοιμώξεων με την κατανάλωση νερού. 77

31 5. Û Û ÂÙ ÛÂÙ ÙÔ ÌÈÎÚÔÔÚÁ ÓÈÛÌÔ appleô appleâèîôó ÔÓÙ È ÛÙÔ È Ï Ô Û Ì ÙÔ appleô apple Ú ÙËÚ Û ÙÂ Î È Ó appleúôûapple ı ÛÂÙÂ Ó ÔÓÔÌ ÛÂÙ ÔÚÈÛÌ ÓÔ applefi ÙÔ ÙÂÏ ٠Ô. Ο μονοκύτταρος οργανισμός στο παρασκεύασμα Α είναι η ÌÔÈ, στα παρασκευάσματα Β και Γ το apple Ú Ì ÎÈÔ (Paramecium) και στο Δ δύο μαστιγοφόρα πρωτόζωα. Αυτό που απεικονίζεται είναι η  ÁÏ ÓË (Euglena), ενώ αυτό που είχε κωδωνοειδές σχήμα είναι πιθανά η ÔÚÙÈÙÛ ÏÏ (Vorticella). Αν δεν διαθέτετε οπτικό μικροσκόπιο προκειμένου να πραγματοποιήσετε τις παραπάνω εργαστηριακές ασκήσεις, αλλά υπάρχει δυνατότητα χρήσης διαδικτύου, μπορείτε να επισκεφτείτε τις ακόλουθες διευθύνσεις: (Eργαστηριακό κέντρο φυσικών επιστημών Ρεθύμνου), (Πανελλήνια ένωση εκπαιδευτικών για την αξιοποίηση των Τ.Π.Ε. στη διδασκαλία των Φυσικών Επιστημών «Μιχάλης Δερτούζος»). Στην ιστοσελίδα αυτή αναζητήστε τα video. ºÀ ƒ π 3 Ú Ù ÚËÛË ÎÙËÚ ˆÓ (Û ÌfiÓÈÌ apple Ú ÛΠÛÌ Ù ) 1. ÊÔ apple Ú ÙËÚ ÛÂÙ ÙÔ apple Ú ÛΠÛÌ Û, Ó Û Â È ÛÂÙ ÙÔ ÌÈÎÚÔÔÚÁ ÓÈ- ÛÌÔ, fiappleˆ ÙÔ Ï appleâùâ ÛÙÔ ÌÈÎÚÔÛÎfiappleÈÔ. Σε μεγέθυνση 400 τα βακτήρια μόλις που διακρίνονται. Υπάρχουν βακτήρια με Û Ì Ú Ô και λέγονται βάκιλλοι, με ÂÏÈÎÔÂÈ Û Ì και λέγονται σπειρύλια, με ÛÊ ÈÚÈÎfi Û Ì και λέγονται κόκκοι. 2.  appleôèâ ÌÂÁÂı ÓÛÂÈ ÌappleÔÚ Û ÙÂ Ó È ÎÚ ÓÂÙ Ì  ÎÚ ÓÂÈ Ù ÎÙ ÚÈ Î È Û appleôèâ Ù Â Î Ú ˆÙÈÎ Î ÙÙ Ú ( Ï. ÛÎËÛË 1); Στην εργαστηριακή άσκηση 1 παρατηρήσαμε ευκαρυωτικά κύτταρα φυτικά (από κρεμμύδι) και ζωικά (από το μάγουλό μας). Τα ευκαρυωτικά κύτταρα, ιδίως του κρεμμυδιού, τα διακρίναμε και σε μικρή μεγέθυνση (100 ). Tα βακτήρια μόλις που τα διακρίναμε σε μεγέθυνση 400. Η αιτία που παρατηρούμε τα διαφορετικά κύτταρα σε διαφορετικές μεγεθύνσεις είναι το μέγεθός τους. Τα κύτταρα από το μάγουλό μας έχουν μέγεθος 60 μm, ενώ τα κύτταρα του κρεμμυδιού 300 μm. Το μέγεθος των βακτηρίων κυμαίνεται από 0,5 έως 5 μm. Σημείωση: To 1 Ìm Â Ó È ÙÔ Ó ÂÎ ÙÔÌÌ ÚÈÔÛÙfi ÙÔ Ì ÙÚÔ. 78

32 3. Ò ÌappleÔÚ ÙÂ Ó Û Û ÂÙ ÛÂÙ ÙË ÌÂÁ ÏË ÂÍ appleïˆûë ÙˆÓ ÎÙËÚ ˆÓ Ì ÙÔ Ì ÁÂıfi ÙÔ ; Τα βακτήρια έχουν εξαιρετικά μικρό μέγεθος. Λόγω του μεγέθους τους:. μπορούν να μεταφερθούν (π.χ. από τον άνεμο) σε μεγάλες αποστάσεις και. απαιτούν μικρές ποσότητες τροφής προκειμένου να διατηρηθούν στη ζωή. Έτσι χαρακτηρίζονται από ευρεία εξάπλωση. ºÀ ƒ π 4 Ú Ù ÚËÛË Ê ÙÈÎÒÓ Î È ˆÈÎÒÓ ÈÛÙÒÓ 1. Û Â È ÛÂÙ ÙËÓ ÙÔÌ ÙÔ Ê ÏÏÔ appleô apple Ú ÙËÚ Ù ÛÙÔ ÌÈÎÚÔÛÎfiappleÈÔ. Παρατίθεται φωτογραφία από οπτικό μικροσκόπιο. Αξιοποιώντας τη φωτογραφία αυτή μπορείς να σχεδιάσεις. 2. apple Ú ÙËÚ ÛÂÙÂ Ù Ê ÙÈÎ Î ÙÙ Ú Î È Ó ÂÓÙÔapple ÛÂÙ ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi ÙÔ ÙÔ ÏˆÚÔappleÏ ÛÙÂ. Ô ÂÓÙÔapple ÂÙ appleâúèûûfiùâúô ψÚÔappleÏ ÛÙ ; ÈÙÈÔÏÔÁ ÛÂÙ ÙËÓ apple ÓÙËÛ Û. Περισσότερους χλωροπλάστες εντοπίζουμε στην πάνω επιφάνεια του φύλλου και αυτό γιατί η επιφάνεια αυτή δέχεται περισσότερο φως από την κάτω, άρα η διαδικασία της φωτοσύνθεσης επιτελείται εντονότερα εκεί. Ως γνωστόν, όμως, για την πραγματοποίηση της φωτοσύνθεσης απαιτούνται χλωροπλάστες. 3. apple Ú ÙËÚ ÛÂÙ ÛÙËÓ Î Ùˆ ÂappleÈÊ ÓÂÈ ÙÔ Ê ÏÏÔ Ù Î ÙÙ Ú Î È ÙÈ ÂÚÔ- ÊfiÚ ÎÔÈÏfiÙËÙÂ. ΔÈ appleèûùâ ÂÙ fiùè ÂÍ appleëúâùâ Ù Ë È ÊÔÚÂÙÈÎ ÔÌ ; 79

33 Στην κάτω επιφάνεια του φύλλου τα κύτταρα δεν διατάσσονται τόσο στενά μεταξύ τους όσο στην πάνω επιφάνεια και υπάρχουν πολλές ÂÚÔÊfiÚ ÎÔÈÏfiÙËÙÂ. Τα περισσότερα ÛÙfiÌ Ù των φύλλων αυτών βρίσκονται στην κάτω επιφάνεια του φύλλου και έτσι οι πολλές αεροφόρες κοιλότητες στην επιφάνεια αυτή διευκολύνουν τη διακίνηση των διάφορων αερίων που εισέρχονται και εξέρχονται από τα στόματα. 4. apple Ú ÙËÚ ÛÂÙ Û ÌfiÓÈÌ apple Ú ÛΠÛÌ Ù Ì Îfi, ÂappleÈıËÏÈ Îfi, Ó ÚÈÎfi Î È ÂÚÂÈÛÙÈÎfi ÈÛÙfi. Û Â È ÛÂÙ ΠÙÙ Ú applefi Î ıâ apple Ú ÛΠÛÌ ˆÈÎÔ ÈÛÙÔ appleô apple Ú ÙËÚ Û ÙÂ. Παρατίθενται φωτογραφίες από οπτικό μικροσκόπιο των διάφορων παρασκευασμάτων, ώστε να μπορέσεις να σχεδιάσεις κύτταρα από κάθε παρασκεύασμα. Χρησιμοποιήθηκε προσοφθάλμιος φακός με μεγεθυντική ικανότητα 10 και αντικειμενικός φακός με μεγεθυντική ικανότητα 40. Δηλαδή η τελική μεγέθυνση του παρασκευάσματος κατά την παρατήρηση ήταν 400 φορές.. ª Îfi ÈÛÙfi.. Â Ô Ì Îfi. Ú Ì̈Ùfi Ì Îfi Á. Ú È Îfi Ì Îfi ÈÛÙfi ÈÛÙfi ÈÛÙfi Ανάλογα με τις μορφολογικές και λειτουργικές διαφορές ο μυϊκός ιστός διακρίνεται σε: ) Ï Ô, ο οποίος κινείται χωρίς τη θέληση του οργανισμού, ) ÁÚ Ì̈Ùfi, ο οποίος κινείται με τη θέληση του οργανισμού, και Á) Î Ú È Îfi, ο οποίος μοιάζει με το λείο, γιατί κινείται χωρίς τη θέλησή μας, ενώ ως προς την κατασκευή μοιάζει με το γραμμωτό μυϊκό ιστό. 80

34 μ. appleèıëïè Îfi ÈÛÙfi.. ÂappleÈÌ ÎË ÙÔÌ. ÂÁÎ ÚÛÈ ÙÔÌ. Â ÚÈÎfi ÈÛÙfi.. ÚÂÈÛÙÈÎfi ÈÛÙfi. 5. Ó Ê ÚÂÙÂ ÙÈ È ÊÔÚ appleô apple Ú ÙËÚÂ ÙÂ ÌÂÙ Í ÙˆÓ Î ÙÙ ÚˆÓ ÙÔ ÈÔ ÈÛÙÔ. Διαφορές μεταξύ κυττάρων του ίδιου ιστού παρατηρήσαμε, για παράδειγμα, μεταξύ των κυττάρων του λείου μυϊκού ιστού και του γραμμωτού μυϊκού ιστού. Τα κύτταρα του λείου μυϊκού ιστού έχουν σχήμα ατρακτοειδές και φέρουν στο κέντρο τους έναν επιμήκη πυρήνα. 81

35 Ο γραμμωτός μυϊκός ιστός παρουσιάζει εγκάρσιες γραμμώσεις από τις οποίες πήρε και το όνομά του. Τα κύτταρα του γραμμωτού μυϊκού ιστού είναι επιμήκη και οι πυρήνες είναι απωθημένοι στα πλάγια του κυττάρου, κάτω από την πλασματική μεμβράνη. Τα λεία μυϊκά κύτταρα (λείες μυϊκές ίνες) έχουν μήκος μm και πάχος 5-10 μm. Στον άνθρωπο ορισμένα κύτταρα του γραμμωτού ιστού (γραμμωτές μυϊκές ίνες) μπορεί να φθάσουν σε μήκος το μισό μέτρο και σε διάμετρο τα 100 μm. 6. Ò Û ÂÙ ÔÓÙ È ÔÈ È ÊÔÚ Ù Ì ÙË ÏÂÈÙÔ ÚÁ ÙˆÓ Î ÙÙ ÚˆÓ; Και τα λεία μυϊκά κύτταρα και τα γραμμωτά μυϊκά κύτταρα έχουν την ικανότητα να συστέλλονται. Οι διαφορές στη δομή τους, που αναφέρονται στην παραπάνω ερώτηση, πιθανόν σχετίζονται με διαφορές που χαρακτηρίζουν τη λειτουργία των λείων και των σκελετικών μυών. È ÁÚ Ì̈ÙÔ Ì Â appleúôî ÏÔ Ó ÔÚÁ ÓˆÌ Ó ÎÈÓ ÛÂÈ Î Ùˆ applefi ÙÔÓ ÏÂÁ Ô ÙË ı ÏËÛ Ì, ÂÓÒ ÔÈ Ï ÔÈ Ì Â ÏÂÈÙÔ ÚÁÔ Ó ÓÂÍ ÚÙËÙ applefi ÙË ı ÏËÛ Ì. appleèappleï ÔÓ ÔÈ Ï ÔÈ Ì Â Û ÛÙ ÏÏÔÓÙ È appleôï Ú ÙÂÚ applefi ÙÔ ÛÎÂÏÂÙÈÎÔ, ÂÓ apple ÚÔ ÛÈ Ô Ó Ê ÈÓfiÌÂÓ ÎfiappleˆÛË Î È Ó appleù ÛÛÔ Ó appleôï ÌÂÁ ÏÂ Ó ÌÂÈ. 82