Ναι, υπάρχει ελληνική ατομική ώρα!

Transcript

1 Ναι, υπάρχει ελληνική ατομική ώρα! Υπάρχει, την πληρώνουμε ακριβά, αλλά δεν τη χρησιμοποιούμε! Η άγνοια και η ελλιπής ενημέρωση κάνουν για άλλη μια φορά το θαύμα τους: ο ελληνικός χρόνος θεωρείται περιττή πολυτέλεια και ίσως έρθει η στιγμή που θα πληρώσουμε πάλι τα σπασμένα... Λαλίνα Φαφούτη Κυριακή 29 Μαρτίου 2009 Η επίσημη ώρα Ελλάδος «χτυπάει» στη Θεσσαλονίκη. Εκεί, στο Εργαστήριο Χρόνου και Συχνότητας του Ελληνικού Ινστιτούτου Μετρολογίας, τα ισότοπα καισίου πραγματοποιούν αδιάκοπα και σταθερά τους παλμούς τους μέσα στους σωλήνες τριών ατομικών ρολογιών. Τα αποτελέσματα που παράγουν στέλνονται στο Διεθνές Γραφείο Μέτρων και Σταθμών στο Παρίσι και καταγράφονται διεθνώς ως επίσημος ελληνικός εθνικός χρόνος. Παρά το γεγονός ωστόσο ότι διεθνώς η ώρα Ελλάδος είναι αναγνωρισμένη, δεν ισχύει το ίδιο και εντός της επικράτειας. Εξαιτίας της έλλειψης σχετικού θεσμικού πλαισίου και ενημέρωσης του κοινού, μέσα στο ελληνικό έδαφος τα πράγματα είναι συγκεχυμένα και ο καθένας- ιδιώτης ή επίσημος φορέας- χρησιμοποιεί κατά το δοκούν την ώρα Γερμανίας, την ώρα Αμερικής ή, πιο απλά, τον χρόνο που του δίνει ο ηλεκτρονικός υπολογιστής ή το GΡS του. Στην καθημερινή χρήση αυτό δεν είναι ίσως ιδιαίτερα σοβαρό. Σε ορισμένες περιπτώσεις όμως όπου απαιτείται μεγάλη ακρίβεια, όπως είναι οι συναλλαγές στο Χρηματιστήριο και στις τράπεζες ή η πλοήγηση των αεροσκαφών, μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες και κόστος. Το Εργαστήριο Χρόνου Το Εργαστήριο Χρόνου και Συχνότητας είναι εξοπλισμένο με τρία ατομικά ρολόγια καισίου υψηλής ακρίβειας. Οπως συμβαίνει με όλες τις χώρες που μετέχουν στο σύστημα, οι μετρήσεις που προκύπτουν από αυτά στέλνονται κάθε πέντε λεπτά μέσω του ειδικού προγράμματος στο Διεθνές Γραφείο Μέτρων και Σταθμών (ΒΙΡΜ) όπου αξιολογούνται και συγκρίνονται με τα δεδομένα των άλλων κρατών. «Ετσι ακριβώς παράγεται η επίσημη ώρα μιας χώρας» εξηγεί η κυρία Ειρήνη Φλουδά, διευθύντρια του εργαστηρίου. «Με βάση τις τιμές των ατομικών ρολογιών,εμείς έχουμε ουσιαστικά έναν server ο οποίος δίνει έναν χρόνο που είναι αξιολογημένος. Αυτή είναι η ώρα Ελλάδος και λέμε ότι είναι ώρα Ελλάδος ακριβώς επειδή συντονίζεται,είναι ο επίσημος χρόνος με τον οποίο η Ελλάδα συντονίζεται με τον υπόλοιπο κόσμο». Το ελληνικό εργαστήριο μετέχει στο διεθνές σύστημα μέτρησης του χρόνου εδώ και περίπου ενάμιση χρόνο. Αφού πέρασε ένα πρώτο «δοκιμαστικό» στάδιο πέντε μηνών κατά το οποίο τα ρολόγια του αξιολογήθηκαν από τον διεθνή οργανισμό, απέσπασε τα εύσημα και με το παραπάνω, αφού σήμερα τα αποτελέσματά του κρίνονται ιδιαίτερα καλά. «Εδώ και περίπου οκτώ μήνες μπορούμε να λέμε ότι έχουμε κανονικό επίσημο εθνικό χρόνο» λέει η κυρία Φλουδά.

2 Δωρεάν και πιο αξιόπιστα Το Εργαστήριο Χρόνου και Συχνότητας αποτελεί τμήμα του Ελληνικού Ινστιτούτου Μετρολογίας και βρίσκεται στη Σίνδο της Θεσσαλονίκης Τα ιδιαίτερα καλά και αξιολογημένα αυτά αποτελέσματα ανακοινώνονται σε έναν server με τον οποίο μπορεί να συνδεθεί ο οποιοσδήποτε για να έχει ανά πάσα στιγμή την ώρα Ελλάδος. Οπως διευκρινίζει η υπεύθυνη, η σύνδεση προσφέρεται δωρεάν - εκτός αν κάποιος την εκμεταλλεύεται για δικό του κέρδος, όπως συμβαίνει με τις τηλεφωνικές υπηρεσίες εκφώνησης της ώρας, οπότε πληρώνει ένα μικρό αντίτιμο. Παρ όλα αυτά αυτοί που χρησιμοποιούν τα αποτελέσματα του εργαστηρίου, τουλάχιστον επισήμως, είναι ελάχιστοι. «Υπάρχει μια μεγάλη παρανόηση» εξηγεί η κυρία Φλουδά, «ο κόσμος νομίζει ότι αν έχει ένα GΡS ή αν συνδεθεί με οποιαδήποτε επίσημη εθνική ώρα έχει λύσει το πρόβλημά του». Οπως τονίζει η φυσικός, τα προβλήματα αξιοπιστίας σε αυτές τις περιπτώσεις είναι δύο, η απουσία αξιολόγησης και η απόσταση: όσο πιο μακρινή είναι η «πηγή» από την οποία παίρνει κανείς τον χρόνο, τόσο πιο πολύ καθυστερεί να φθάσει το σήμα και τόσο μεγαλύτερη είναι η απόκλιση ανάμεσα στην πραγματική τιμή της ώρας τη δεδομένη στιγμή και στην τιμή που βλέπει κανείς στην οθόνη του. Ενα καθημερινό παράδειγμα είναι οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές. Ανάλογα με τον κατασκευαστή τους, οι περισσότεροι είναι συνδεδεμένοι με ξένους επίσημους εθνικούς χρόνους, συνήθως με την ώρα Γερμανίας ή την Ανατολική Ωρα των Ηνωμένων Πολιτειών, τις οποίες μετατρέπουν σε τοπική ώρα μέσω του προγραμματισμού τους. Αν λοιπόν επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του Ελληνικού Ινστιτούτου Μετρολογίας όπου «τρέχει» ο ελληνικός εθνικός χρόνος (www. eim.gr), το πιθανότερο είναι ότι η ώρα που θα βλέπετε δεν θα συμβαδίζει απόλυτα με αυτή του υπολογιστή σας. Αερομεταφορές και συναλλαγές στο κόκκινο Η διαφορά μπορεί να είναι μόλις μερικά δευτερόλεπτα ή κλάσματα του δευτερολέπτου και το πιθανότερο είναι ότι θα τη θεωρήσετε άνευ σημασίας. Στον «πολιτικό» χρόνο, όπως λέγεται, τον χρόνο της καθημερινότητας, το δευτερόλεπτο και ακόμη περισσότερο το μιλισεκόντ, το κλάσμα του δευτερολέπτου, δεν είναι μεγέθη που «μετράνε» πραγματικά. Σε άλλου είδους «ηλεκτρονικά δικτυωμένες» εφαρμογές όμως - όπως οι επικοινωνίες, οι αερομεταφορές, οι χρηματοοικονομικές συναλλαγές, τα σύγχρονα οπλικά συστήματα- η καθυστέρηση ενός δευτερολέπτου ή μερικών μιλισεκόντ μπορεί να δημιουργήσει μεγάλη απόκλιση και ενδεχομένως να αποβεί μοιραία. «Να σας πω κάτι απλό» λέει η κυρία Φλουδά, «στα συστήματα πλοήγησης που απευθύνονται στον ουρανό,το ένα σεκόντ λάθος σημαίνει 500 μέτρα λάθος θέση.στα επίγεια GΡS ένα σεκόντ λάθος είναι περίπου επτά με οκτώ μέτρα.δεν είναι και λίγο». Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο όλες οι εφαρμογές που απαιτούν μεγάλη χρονική ακρίβεια είτε για να τοποθετήσουν το στίγμα τους είτε για να καταχωρίσουν χρονικά τις ενέργειές τους φροντίζουν να εξασφαλίζουν την ομαλή λειτουργία τους βασιζόμενες σε έναν απόλυτα αξιόπιστο χρόνο. Η πιο συμφέρουσα λύση είναι σε κάθε χώρα να χρησιμοποιείται ο τοπικός εθνικός χρόνος, γιατί έτσι εξασφαλίζονται οι μικρότερες δυνατές αποκλίσεις.

3 «Μαύρο κουτί» το Χρηματιστήριο Η επίσημη ώρα Ελλάδας μετρείται από τρία ατομικά ρολόγια και ανακοινώνεται σε έναν server με τον οποίο όλοι μπορούν να συνδεθούν δωρεάν Στην Ελλάδα το τοπίο του απόλυτα αξιόπιστου χρόνου φαίνεται να είναι συγκεχυμένο και θολό, όπως μας ενημερώνει η φυσικός. «Κατ αρχήν στη χώρα μας υπάρχει ένα μεγάλο μαύρο κουτί που λέγεται Χρηματιστήριο της Ελλάδας,το οποίο ουσιαστικά δεν συγχρονίζεται και αυτό είναι πολύ σοβαρό.κανείς δεν ξέρει πώς συγχρονίζουν τα ρολόγια τους και εδώ υπάρχει ένα ζήτημα, γιατί στις συναλλαγές τους έχει σημασία και το λεπτό». Στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης έχει θεσπιστεί μια διαδικασία για τη χρονική σήμανση των συναλλαγών, το λεγόμενο timestamping. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει καμία σχετική ρύθμιση. Ο κ. Σίμος Σπύρου, διευθυντής στρατηγικού σχεδιασμού, επικοινωνίας και σχέσεων με επενδυτές του Ελληνικού Χρηματιστηρίου, μας είπε ότι κάθε Παρασκευή, μετά το πέρας των συναλλαγών, τα ρολόγια του συνδέονται με διεθνή server και συντονίζονται με αυτόν. Ανάλογα νεφελώδης κατάσταση επικρατεί, όπως επισημαίνει η κυρία Φλουδά, και στις τράπεζες. Η ακριβής ώρα που έγινε μια ανάληψη ή μια μεταφορά χρημάτων μπορεί να έχει τεράστια σημασία, ιδιαίτερα σε μεγάλες εμπορικές συναλλαγές. Τα AΤΜ και τα ταμεία των τραπεζών πρέπει να συνδέονται για τον λόγο αυτόν σε έναν κεντρικό server ο οποίος τους δίνει την ώρα βάζοντας σε χρονική σειρά όλες τις κινήσεις που γίνονται. «Είναι σημαντικό τα κεντρικά μηχανήματα να έχουν ένα timestamping για να ξέρει κανείς ότι αυτή η συναλλαγή έγινε πρώτα σε αυτό το μηχάνημα και μετά σε ένα άλλο». Ενα άλλο παράδειγμα της σημασίας που μπορεί να έχει η απόλυτη χρονική ακρίβεια βρίσκεται στις συσκευές που «ελέγχονται» βάσει συχνότητας, δηλαδή βάσει χρόνου, εφόσον η συχνότητα και ο χρόνος είναι το ίδιο πράγμα. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν κάποιες από τις «έξυπνες» συσκευές που χρησιμοποιεί η Τροχαία για να καταγράφει παραβάσεις του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας. «Ενα είδος από αυτά τα συστήματα» λέει η διευθύντρια του Εργαστηρίου Χρόνου και Συχνότητας «διακριβώνεται βάσει συχνότητας.στην Ελλάδα όμως αυτό δεν γίνεται.τα συστήματα αυτά δεν διακριβώνονται. Και αυτό σημαίνει ότι ο κάθε πολίτης μπορεί να πηγαίνει στο δικαστήριο και να λέει εγώ δεν πιστεύω ότι το σύστημα μετρούσε σωστά,και θα έχει κάθε δίκιο να το πει». GΡS από GΡS διαφέρει... «Νομίζουν όλοι,ακόμη και επίσημοι φορείς,η ΔΕΗ,ο ΟΤΕ,το Χρηματιστήριο,ότι με ένα GΡS έχουν ρυθμίσει τα πράγματα,όμως δεν είναι έτσι.εκτός από το ζήτημα της απόστασης,ο χρόνος που δίνει ένα απλό GΡS δεν είναι αξιολογημένος, άρα δεν έχει επίσημη ισχύ» επιμένει η κυρία Φλουδά. Το GΡS, όπως εξηγεί, παίρνει τον χρόνο από έναν τυχαίο δορυφόρο χωρίς καμία αξιολόγηση. Αντιθέτως, στο σύστημα του επίσημου διεθνούς χρόνου τα εθνικά μετρολογικά ινστιτούτα συμμετέχουν ουσιαστικά κάθε πέντε λεπτά σε ένα «ραντεβού» με το Διεθνές Γραφείο Μέτρων και Σταθμών για να «κοιτάξουν», όλα μαζί, τους ίδιους ακριβώς δορυφόρους. Ετσι, μετρώντας τον ίδιο χρόνο, τα αποτελέσματά τους αξιολογούνται συνεχώς. «Στην

4 Ελλάδα δυστυχώς δεν υπάρχει καν το νομοθετικό πλαίσιο που θα ρυθμίσει όλα αυτά τα προβλήματα. Στα δίκτυα ο καθένας μπορεί να λέει ότι έχει ώρα Ελλάδος, χωρίς όμως ο χρόνος που χρησιμοποιεί να είναι ώρα Ελλάδος:μπορεί να είναι μια πολύ καλή ώρα,αλλά είναι ώρα Γερμανίας,ώρα Γαλλίας και ούτω καθεξής». Στις περισσότερες χώρες τα πράγματα λειτουργούν εντελώς διαφορετικά, με λιγότερο ή περισσότερο λεπτομερείς ρυθμίσεις. Η ελάχιστη νομοθετική πρόβλεψη που ισχύει σχεδόν παντού ορίζει ότι για να δηλώνει κανείς ότι έχει την επίσημη ώρα μιας χώρας θα πρέπει να είναι συνδεδεμένος στην υπηρεσία που είναι αρμόδια για τη μέτρηση του επίσημου εθνικού χρόνου της. Στη χώρα μας τέτοια πρόβλεψη δεν υπάρχει. Το μόνο πιστοποιημένο στίγμα Ο ατομικός χρόνος είναι ένα σύστημα χρόνου και συχνότητας και, όπως συμβαίνει με κάθε τέτοιο σύστημα, ο υπολογισμός του γίνεται σε μια σειρά εξισώσεις με τέσσερις αγνώστους: οι τρεις άγνωστοι είναι οι θέσεις του σημείου και ο τέταρτος είναι ο χρόνος. Για να «βοηθήσουν» το αποτέλεσμα οι ειδικοί χρησιμοποιούν ως τιμές των τριών αγνώστων τις γεωγραφικές συντεταγμένες τις οποίες έχουν υπολογίσει με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια. Προκειμένου να εξασφαλίσει την αξιοπιστία που απαιτείται από μια εθνική υπηρεσία μέτρησης του χρόνου, το Εργαστήριο Χρόνου και Συχνότητας έχει φροντίσει να πιστοποιήσει το γεωγραφικό στίγμα του. Είναι μάλιστα, όπως μας λένε, το μοναδικό σημείο στον ελληνικό χώρο το οποίο έχει απόλυτα ακριβές στίγμα. Η διακρίβωση του στίγματος έγινε από αμερικανούς ειδικούς. «Είναι μια υπηρεσία εξειδικευμένη, την οποία πληρώσαμε πανάκριβα» εξηγεί η κυρία Φλουδά. «Ηρθαν εδώ και μέτρησαν το στίγμα μας στέλνοντας συνεχώς σήματα από την κεραία μας σε διαρκή face to face επικοινωνία με το αμερικανικό σύστημα». Σύμφωνα με τους ειδικούς που έκαναν τις μετρήσεις, στους καταλόγους δεν υπάρχει καταχωρισμένη στην Ελλάδα η εξακρίβωση του στίγματος κανενός άλλου σημείου. «Και είναι εντυπωσιακό» προσθέτει η φυσικός «ότι από τότε κανείς δεν μας ζήτησε να πάρει το στίγμα από εμάς.που και αυτό προσφέρεται δωρεάν.θα μπορούσε ο Στρατός ή οποιοσδήποτε άλλος,τα συστήματα ναυσιπλοΐας,να υπολογίζουν διαφορικά το στίγμα τους μέσω του δικού μας. Και όχι να το παίρνουν μέσω Ιταλίας ή μέσω Αμερικής,που είναι πολύ πιο μακριά και έχει μεγαλύτερες αποκλίσεις». Διεθνής επίσημος χρόνος Τ ι ώρα είναι; Η απάντηση σε αυτή την ερώτηση φαίνεται πολύ απλή όταν τίθεται στην καθημερινή μας ζωή- αρκεί μια ματιά στο ρολόι και την έχουμε. Οταν μιλάμε όμως για την επίσημη ώρα, αυτή στην οποία συντονίζονται όλα τα ρολόγια που διευκολύνουν την καθημερινότητά μας, τα πράγματα γίνονται ιδιαίτερα πολύπλοκα. Το να μετράς τον χρόνο μιας χώρας, και ακόμη περισσότερο όλου του πλανήτη, είναι μια δουλειά που απαιτεί συνεχή επαγρύπνηση και πολύπλοκους υπολογισμούς. Ο οργανισμός ο οποίος ελέγχει και συντονίζει όλες τις τοπικές ώρες των κρατών για να παράγει την επίσημη διεθνή ώρα είναι το Διεθνές Γραφείο Μέτρων και Σταθμών (Βureau Ιnternational des Ρoids et Μesures- ΒΙΜΡ) που εδρεύει στο Παρίσι. Εκεί αποστέλλονται συνεχώς ανά πέντε λεπτά με ένα ειδικό ηλεκτρονικό πρόγραμμα οι μετρήσεις από τα ατομικά ρολόγια όλων των χωρών που μετέχουν στο σύστημα. Ενα ένα τα αποτελέσματα αξιολογούνται και όλα μαζί συνυπολογίζονται με βάση διάφορες παραμέτρους για να εξαχθεί μια μέση τιμή. Αυτή αποτελεί τον Διεθνή Ατομικό Χρόνο ΤΑΙ (Τemps Αtomique Ιnternational) ο οποίος, συνυπολογιζόμενος με τον ηλιακό Διεθνή Χρόνο 1 ή UΤ1 (Universal Τime 1), δίνει τον Διεθνή

5 Συντονισμένο Χρόνο UΤC (Universal Τime Coordinated), την επίσημη διεθνή ώρα του πλανήτη. Στο σύστημα του ΒΙΡΜ μετέχουν περισσότερες από 50 χώρες, η καθεμία με διαφορετικό αριθμό ατομικών ρολογιών, ανάλογα με το βάρος που δίνει στον συγκεκριμένο τομέα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι η χώρα με τα περισσότερα και ακριβέστερα ατομικά ρολόγια στον πλανήτη: το αμερικανικό Ναυτικό Αστεροσκοπείο που είναι αρμόδιο για τον επίσημο αμερικανικό χρόνο «μετράει» 45 ατομικά ρολόγια, όχι μόνο καισίου αλλά και υδρογόνου. Ανάλογα με τον αριθμό των ρολογιών του και τις επιδόσεις τους, τα αποτελέσματα του κάθε κράτους προσμετρούνται με διαφορετικό συντελεστή στον γενικό υπολογισμό που εξάγει τον ΤΑΙ και τον UΤC. Τόσο η μέση τιμή όσο και τα αποτελέσματα όλων των εθνικών ρολογιών ανακοινώνονται κάθε μήνα στην ιστοσελίδα του Διεθνούς Γραφείου Μέτρων και Σταθμών (