ΤΠΟΤΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΣΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΕΙΔΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΣΕΙΑ ΤΔΑΣΩΝ

Transcript

1 ΤΠΟΤΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΣΟ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΣΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΕΙΔΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΣΕΙΑ ΤΔΑΣΩΝ ΠΟΙΟΣΗΣΑ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΩΝ ΚΑΙ ΤΠΟΓΕΙΩΝ ΤΔΑΣΩΝ ΣΗ ΧΩΡΑ Π ΕΕ ΡΡ ΙΟΙ ΔΔΟ ΑΝ ΑΑΦΟ ΡΡ ΑΑ :: --8 Φεβρουάριοσ 212

2 Τ ΠΟΤ Ρ ΓΕ Ι Ο Π Ε Ρ Ι Β Α Λ Λ Ο Ν Σ Ο Ε Ν Ε Ρ ΓΕ Ι Α ΕΚΣΕΛΕΣΙΚΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ - 1 -

3 αρικμόσ κζςεων αρικμόσ κζςεων Τ ΠΟΤ Ρ ΓΕ Ι Ο Π Ε Ρ Ι Β Α Λ Λ Ο Ν Σ Ο Ε Ν Ε Ρ ΓΕ Ι Α Η τεχνικι ζκκεςθ με τίτλο «Ποιότθτα επιφανειακϊν και υπόγειων υδάτων τθσ χϊρασ: περίοδοσ αναφοράσ -8» ςυντάχκθκε ςτο πλαίςιο ενθμζρωςθσ του Εκνικοφ Συμβουλίου Υδάτων ςφμφωνα με τα οριηόμενα ςτον Ν3199/3 και παρουςιάηει τθν ποιότθτα των επιφανειακϊν και υπόγειων υδάτων τθσ χϊρασ, όπωσ αυτι προκφπτει από τθν αξιολόγθςθ των αποτελεςμάτων των προγραμμάτων παρακολοφκθςθσ του Γενικοφ Χθμείου του Κράτουσ τθσ περιόδου 6-8 και του Ινςτιτοφτου Γεωλογικϊν και Μεταλλευτικϊν Ερευνϊν τθσ περιόδου -8. Κατά τθν εν λόγω χρονικι περίοδο παρακολοφκθςθσ διενεργικθκε πρόγραμμα δειγματολθψιϊν και εργαςτθριακϊν αναλφςεων, ςε επιφανειακά και υπόγεια φδατα τθσ χϊρασ, για παραμζτρουσ που ςχετίηονται με τθ ρφπανςθ των υδάτων από χθμικζσ ουςίεσ. Για τα επιφανειακά φδατα θ εικόνα τθσ κατάςταςισ τουσ ςυμπλθρϊνεται με τθν οικολογικι τουσ κατάςταςθ που παρουςιάηεται ςτθ μελζτθ «Ανάπτυξθ δικτφου και παρακολοφκθςθ των εςωτερικϊν, μεταβατικϊν και παράκτιων υδάτων τθσ χϊρασ αξιολόγθςθ / ταξινόμθςθ τθσ οικολογικισ τουσ κατάςταςθσ: Εκτίμθςθ τθσ Οικολογικισ Ποιότθτασ των υδατικϊν ςωμάτων, που κακορίςτθκαν από τθν Κεντρικι Υπθρεςία Υδάτων ςτα 14 υδατικά διαμερίςματα τθσ χϊρασ, για τουσ τφπουσ υδατικϊν ςυςτθμάτων που ορίηει θ Οδθγία /6/ΕΕ» που ςυντάχκθκε από το Ελλθνικό Κζντρο Θαλάςςιων Ερευνϊν το 8. Τα αποτελζςματα των εργαςτθριακϊν αναλφςεων υποβλικθκαν ςε ςτατιςτικι επεξεργαςία και ςυγκρίκθκαν, με τα κεςμοκετθμζνα Πρότυπα Ποιότθτασ Περιβάλλοντοσ τθσ Κοινισ Υπουργικισ Απόφαςθσ Η.Π /2641/Ε13/21 για τισ ςυγκεντρϊςεισ οριςμζνων ρφπων και ουςιϊν προτεραιότθτασ ςτα επιφανειακά φδατα και για τα υπόγεια φδατα με τα ποιοτικά πρότυπα τθσ Κοινισ Υπουργικισ Απόφαςθσ 39626/228/E13/9 και τισ ανϊτερεσ αποδεκτζσ τιμζσ του ςχετικοφ ςχεδίου Υπουργικισ Απόφαςθσ ςε εφαρμογι τθσ παραγράφου 2 του Άρκρου 3 τθσ προαναφερκείςασ ΚΥΑ. Απϊτεροσ ςτόχοσ είναι θ εκτίμθςθ τθσ κατάςταςθσ των υδάτων ςε ςχζςθ με τθν παρουςία χθμικϊν ουςιϊν ςε αυτά. Η αξιολόγθςθ τθσ χθμικισ κατάςταςθσ ανά κζςθ, για τισ ουςίεσ προτεραιότθτασ γίνεται με βάςθ τθν αρχι τθσ δυςμενζςτερθσ κατάταξθσ από όλεσ τισ ουςίεσ προτεραιότθτασ εξεταηόμενεσ παραμζτρουσ (one-out-all-out) και εν ςυνεχεία ςφγκριςθ με τα αντίςτοιχα πρότυπα ποιότθτασ περιβάλλοντοσ. Από το ςφνολο των κζςεων που παρακολουκικθκαν τθ διετία 7-8, το 64% (7) και το 55% (8) των κζςεων ταξινομείται ςε καλι 1 χθμικι κατάςταςθ, ενϊ ςτο υπόλοιπο 36% (7) και 45% (8) θ χθμικι κατάςταςθ διαφαίνεται κατϊτερθ 5 τθσ καλισ. Οι ειδικοί ρφποι αποτελοφν υποβοθκθτικζσ 8 7 παραμζτρουσ που ςυναξιολογοφνται κατά τθν Κατϊτερθ τθσ καλισ Καλι ταξινόμθςθ τθσ οικολογικισ κατάςταςθσ. Η αξιολόγθςθ τθσ κατάςταςθσ ανά κζςθ, για τουσ ειδικοφσ ρφπουσ γίνεται κεωρϊντασ αςτοχία όταν ζςτω και μία παράμετροσ ςε μία κζςθ δεν πλθροί τα κακοριηόμενα πρότυπα ποιότθτασ περιβάλλοντοσ. Από το ςφνολο των κζςεων που παρακολουκικθκαν τθ διετία 7-8 και ςε ςχζςθ με τουσ ειδικοφσ ρφπουσ, το 64% (7) και το 4% (8) των κζςεων ταξινομείται ςε καλι κατάςταςθ, ενϊ ςτο υπόλοιπο 37% (7) και 6% (8) θ κατάςταςθ χαρακτθρίηεται ωσ κατϊτερθ τθσ καλισ. ειδικοί ρφποι 1 5 Οι διαφοροποιιςεισ ςτο ποςοςτό των κζςεων που πετυχαίνουν καλι χθμικι κατάςταςθ μεταξφ των ετϊν 7 και 8, δεν κα πρζπει να ερμθνευκοφν αναγκαςτικά ωσ επιδείνωςθ των ποιοτικϊν χαρακτθριςτικϊν των υδάτινων 8 7 Κατϊτερθ τθσ καλισ Καλι 2

4 Χλωριοφχα ιόντα Αργίλιο Νιτρικά Άλατα Aγωγιμότθτα Θειικά ιόντα Μόλυβδοσ Αρςενικό Νικζλιο Κάδμιο Ολικό χρϊμιο ph Υδράργυροσ Αριθμόσ υόγειων υδατικών ςυςτημάτων Τ ΠΟΤ Ρ ΓΕ Ι Ο Π Ε Ρ Ι Β Α Λ Λ Ο Ν Σ Ο Ε Ν Ε Ρ ΓΕ Ι Α ςωμάτων τθσ χϊρασ το 8 ςε ςχζςθ με το 7, κακϊσ ςχετίηονται άμεςα και με τα όρια ανίχνευςθσ και ποςοτικοφ προςδιοριςμοφ των μεκόδων, οι οποίεσ εφαρμόςκθκαν προκειμζνου να αναλυκοφν οι εν λόγω χθμικζσ παράμετροι. Ειδικότερα τα όρια ανίχνευςθσ και ποςοτικοφ προςδιοριςμοφ των αναλυτικϊν μεκόδων που χρθςιμοποιικθκαν για αρκετζσ παραμζτρουσ το 8 είναι αρκετά χαμθλότερα των αντίςτοιχων που χρθςιμοποιικθκαν το 7. Είναι πολφ πικανό ότι ωσ αποτζλεςμα των ανωτζρω βελτιϊςεων των αναλυτικϊν μεκόδων, το ποςοςτό των ουςιϊν προτεραιότθτασ οι οποίεσ δεν ανιχνεφκθκαν ςτα υδάτινα ςϊματα τθσ χϊρασ αυξικθκε από 8% το 7 ςε 18% το 8, ενϊ θ αντίςτοιχθ αφξθςθ για τουσ ειδικοφσ ρφπουσ είναι από 14% το 7 ςε 22% το 8. Η αςτοχία ςε ςχζςθ με τα ποιοτικά πρότυπα περιβάλλοντοσ για τισ ουςίεσ προτεραιότθτασ και τουσ ειδικοφσ ρφπουσ ςχετίηεται με τθν αγροτικι δραςτθριότθτα και τθν εφαρμογι προϊόντων φυτοπροςταςίασ, όπωσ ςτθν περίπτωςθ των diuron, isoproturon και monolinuron που αποτελοφν ηιηανιοκτόνα των οποίων απαγορεφεται θ εφαρμογι ςταδιακά από τα μζςα τθσ δεκαετίασ του 198 με τελευταίο ζτοσ απόςυρςθσ το 7 για τα δφο πρϊτα και το 1999 για το monolinuron. Υπερβάςεισ παρατθρικθκαν επίςθσ ςτθν δραςτικι ουςία methamidofhos, που χρθςιμοποιείται ωσ εντομοκτόνο, και τθσ οποίασ θ απόςυρςθ ξεκίνθςε ςτισ αρχζσ τθσ δεκαετίασ του 199 με τελευταίο ζτοσ απόςυρςθσ το 7. Οι υπερβάςεισ ςτα μζταλλα (υδράργυροσ, κάδμιο) και ςε οργανικζσ ενϊςεισ ςχετίηεται με τθν βιομθχανικι κυρίωσ δραςτθριότθτα των κλάδων κλωςτοχφαντουργίασ, διφλιςθσ πετρελαίου, παραγωγισ παραςιτοκτόνων και άλλων αγροχθμικϊν προϊόντων, χρωμάτων, ςυνκετικϊν ινϊν, αλλά και ςε χϊρουσ ανεξζλεγκτθσ διάκεςθσ απορριμμάτων. Ειδικότερα τα παράγωγα τριβοφτυλο-καςςιτζρου ςχετίηονται με τα προϊόντα που χρθςιμοποιοφνται για τθν προςταςία των υφάλων των πλοίων και οι επιφανειοδραςτικοί παράγοντεσ ωσ πρϊτεσ φλεσ ςτθν βιομθχανία καλλυντικϊν και ιατρικϊν παραςκευαςμάτων, που διευκολφνουν τον ςχθματιςμό ομογενϊν μειγμάτων μθ αναμίξιμων υγρϊν. Στα υπόγεια φδατα, με εξαίρεςθ τον υδράργυρο, για τον οποίο αρκετζσ μετριςεισ δεν μποροφν να αξιολογθκοφν, δεδομζνου ότι θ 25 οριακι τιμι αξιολόγθςθσ ςυμπίπτει με το όριο ανίχνευςθσ τθσ μεκόδου, οι περιςςότερεσ υπερβάςεισ παρατθροφνται ςε 119 παραμζτρουσ που ςχετίηονται με φαινόμενα υφαλμφρινςθσ (χλωριόντα, αγωγιμότθτα, κειικά) 1 23 (17% των υπόγειων υδατικϊν ςυςτθμάτων ςε κακι χθμικι κατάςταςθ ωσ προσ τα χλωριόντα), ςτο αργίλιο (13% των υπόγειων υδατικϊν ςυςτθμάτων ςε κακι χθμικι κατάςταςθ) και ςτα νιτρικά (11% των υπόγειων υδατικϊν ςυςτθμάτων ςε κακι χθμικι κακι χθμικι κατάςταςθ καλι χθμικι κατάςταςθ μθ χαρακτθριςμζνθ κατάςταςθ), ενϊ ακολουκοφν τα μζταλλα μόλυβδοσ, αρςενικό και νικζλιο, ςτα οποία λιγότερο από 6% των υπόγειων υδατικϊν ςυςτθμάτων παρουςιάηει κακι χθμικι κατάςταςθ. Ο ςτόχοσ του ζργου που παρουςιάηεται ςτθν παροφςα ζκκεςθ είναι διττόσ. Αφ ενόσ αποςκοπεί ςτθ ςυγκζντρωςθ και αξιολόγθςθ, υπό το φωσ του ςφγχρονου κεςμικοφ πλαιςίου, των διακζςιμων ςτοιχείων τθσ περιόδου -8 και αφ ετζρου ςτον εντοπιςμό των ελλείψεων και αδυναμιϊν του προγράμματοσ παρακολοφκθςθσ, όπωσ αυτό εφαρμόςτθκε κατά τθ ςυγκεκριμζνθ περίοδο. Κατά ςυνζπεια τα ςυμπεράςματα που εξάγονται, χριςιμα ςε κάκε περίπτωςθ, κα πρζπει να αντιμετωπίηονται με επιφφλαξθ ωσ προσ τθν απόλυτθ βαςιμότθτά τουσ για λόγουσ που ςχετίηονται με τισ αδυναμίεσ του προγράμματοσ, οι οποίεσ ςυνοψίηονται ςτθ ςυνζχεια. Ειδικότερα: Η περίοδοσ αναφοράσ (-8) επιτρζπει τθν αποτφπωςθ τθσ εικόνασ για τθν εν λόγω περίοδο, χωρίσ αναγκαςτικά αυτι να αντανακλά τθ ςθμερινι κατάςταςθ. Ωςτόςο, θ 3

5 Τ ΠΟΤ Ρ ΓΕ Ι Ο Π Ε Ρ Ι Β Α Λ Λ Ο Ν Σ Ο Ε Ν Ε Ρ ΓΕ Ι Α αποτφπωςθ αυτι είναι αναγκαία τόςο αυτι κακ εαυτι όςο και ςε ςφγκριςθ με τισ μελλοντικζσ δειγματολθψίεσ και αναλφςεισ που κα πραγματοποιθκοφν ςτο πλαίςιο του Εκνικοφ Προγράμματοσ Παρακολοφκθςθσ, ϊςτε να ςυναχκοφν ςυμπεράςματα για τθ διαχρονικι εξζλιξθ τθσ ποιοτικισ κατάςταςθσ των υδάτων. Η ςχετικά αραιι πυκνότθτα του δικτφου αλλά και το γεγονόσ ότι μόνο ςε ζνα μικρό ποςοςτό των κζςεων του δικτφου (περίπου 2%) πραγματοποιικθκαν μετριςεισ ουςιϊν προτεραιότθτασ προςδίδουν αβεβαιότθτα ςτον ποιοτικό χαρακτθριςμό ευρφτερων γεωγραφικϊν περιοχϊν. Εν όψει του ςχετικά περιοριςμζνου αρικμοφ κζςεων δειγματολθψίασ και ανάλυςθσ ςε οριςμζνεσ περιοχζσ δεν μπορεί να αποκλειςκεί το ενδεχόμενο διαφοροποίθςθσ τθσ ποιότθτασ ςε επί μζρουσ υδάτινα ςϊματα (επιφανειακά ι/και υπόγεια) τθσ περιοχισ. Οι εφαρμοηόμενεσ αναλυτικζσ μζκοδοι ςε μεγάλο βακμό δεν ιταν ςφμφωνεσ με τα οριηόμενα για τθν ςχζςθ ορίων ανίχνευςισ και προτφπων ποιότθτασ περιβάλλοντοσ. Αξίηει να ςθμειωκεί ωςτόςο ότι οι εφαρμοηόμενεσ μζκοδοι βελτιϊκθκαν μεταξφ των διαδοχικϊν ετϊν 7 και 8. Επίςθσ το πρόγραμμα παρακολοφκθςθσ των υπογείων υδάτων υπολείπεται ςε παραμζτρουσ που ςχετίηονται με τθν ανκρωπογενι δραςτθριότθτα (φυτοφάρμακα και ςυνκετικζσ ενϊςεισ) οι οποίεσ δεν περιλαμβάνονταν ςτο πρόγραμμα παρακολοφκθςθσ. Οι δράςεισ τθσ Ειδικισ Γραμματείασ Υδάτων του ΥΠΕΚΑ, που ςχετίηονται με τθν προςταςία του υδάτινου περιβάλλοντοσ ςτοχεφουν μεταξφ άλλων ςτθν άρςθ και κεραπεία των αδυναμιϊν που προαναφζρκθκαν, Στ κεςμικό επίπεδο υποςτθρίηονται από δφο ςφγχρονα νομοκετιματα που ορίηουν Πρότυπα Ποιότθτασ Περιβάλλοντοσ για ρφπουσ, ομάδεσ ρφπων ι δείκτεσ ρφπανςθσ ςε επιφανειακά φδατα (ΚΥΑ Αρικμ. Η.Π /2641/Ε13/21) και υπόγεια φδατα (Σχζδιο Υπουργικισ Απόφαςθσ ςε εφαρμογι τθσ παραγράφου 2 του Άρκρου 3 τθσ υπ. αρικμ /228/Ε13/9).Τα νομοκετιματα αυτά χρθςιμοποιικθκαν ωσ κριτιρια αξιολόγθςθσ ςτθν παροφςα εργαςία, προςφζρουν όμωσ και τθν πρόςκετθ δυνατότθτα ςχεδιαςμοφ ενόσ αντιπροςωπευτικότερου προγράμματοσ (ιδίωσ ωσ προσ τισ προσ παρακολοφκθςθ παραμζτρουσ). Επιπρόςκετα ενιςχφονται από τθν υλοποίθςθ των Σχεδίων Διαχείριςθσ που προβλζπονται ςτο άρκρο 7 του Ν.3199/3, ςτα οποία προβλζπεται θ ςφνταξθ αναλυτικϊν προγραμμάτων μζτρων για τθν πρόλθψθ τθσ υποβάκμιςθσ τθσ κατάςταςθσ των υδάτων και τθν προςταςία, αναβάκμιςθ και αποκατάςταςι τουσ. Κακοριςτικισ ςθμαςίασ είναι θ αναμενόμενθ ςτισ αρχζσ του 212 ενεργοποίθςθ του Εκνικοφ Δικτφου Παρακολοφκθςθσ, που ζχει κεςμοκετθκεί με τθν ΚΥΑ 14384/211, κατά τον ςχεδιαςμό του οποίου λιφκθκαν υπόψθ οι προαναφερκείςεσ αδυναμίεσ των παρελκόντων προγραμμάτων παρακολοφκθςθσ, διαςφαλίηοντασ μελλοντικά αξιόπιςτα αναλυτικά αποτελζςματα. Στο ςθμείο αυτό κα πρζπει να επιςθμανκεί ότι το Εκνικό Δίκτυο Παρακολοφκθςθσ, χωρίσ να παφει να αποτελεί τον κορμό του ςυνολικοφ προγράμματοσ παρακολοφκθςθσ, ςκόπιμο είναι να ςυμπλθρϊνεται με ειδικότερα, διερευνθτικοφ χαρακτιρα, τοπικά προγράμματα με ςτόχο τθν αποτφπωςθ τθσ κατάςταςθσ ςε μικρότερθ κλίμακα και τθ διαμόρφωςθ προγραμμάτων παρζμβαςθσ ςε επί μζρουσ περιοχζσ ιδιαίτερθσ ευαιςκθςίασ 4