ΑΚΗΗ 2. Πρωτόκολλα ςυλλογισ δεδομζνων πεδίου με ςκοπό τθν αξιολόγθςθ του βακμοφ διατιρθςθσ των τφπων οικοτόπων ΔΗΜΟΠΟΤΛΟ Π., Μ. ΠΑΝΙΣΑ & Φ.

Transcript

1 ΑΚΗΗ 2 Πρωτόκολλα ςυλλογισ δεδομζνων πεδίου με ςκοπό τθν αξιολόγθςθ του βακμοφ διατιρθςθσ των τφπων οικοτόπων ΔΗΜΟΠΟΤΛΟ Π., Μ. ΠΑΝΙΣΑ & Φ. ΞΤΣΡΑΚΗ ΑΓΡΙΝΙΟ

2 Περιεχόμενα 1 Πρωτόκολλα αξιολόγθςθσ βακμοφ διατιρθςθσ ςε τοπικό επίπεδο Αξιολόγθςθ ςε τοπικό επίπεδο Αξιολόγθςθ ςε εκνικό επίπεδο Παράμετροι αξιολόγθςθσ βακμοφ διατιρθςθσ τφπων οικοτόπων Συπικά είδθ Εξειδικευμζνεσ δομζσ και λειτουργίεσ Αξιολόγθςθ βακμοφ διατιρθςθσ δομισ και λειτουργιϊν Προοπτικζσ δομισ και λειτουργιϊν του τφπου οικοτόπου Πιζςεισ και Απειλζσ Μελλοντικι τάςθ (Future trend) Μελλοντικι κατάςταςθ (Future status) Αξιολόγθςθ προοπτικϊν διατιρθςθσ δομισ και λειτουργιϊν τφπου οικοτόπου ςε κάκε κζςθ δειγματολθψίασ / επιφάνεια αξιολόγθςθσ Αξιολόγθςθ προοπτικϊν διατιρθςθσ δομισ και λειτουργιϊν τφπου οικοτόπου ςε τοπικό επίπεδο

3 1 Πρωτόκολλα αξιολόγθςθσ βακμοφ διατιρθςθσ ςε τοπικό επίπεδο Η μεκοδολογία τθν οποία εφαρμόηουμε ςε τοπικό επίπεδο ζχει ωσ ςκοπό: α) τθ ςυλλογι των απαραίτθτων ποιοτικϊν ςτοιχείων για τθν αξιολόγθςθ του βακμοφ διατιρθςθσ. Ωσ παράδειγμα κατά τθν πρακτικι εφαρμογι ςτθ φφςθ κα ςυμπλθρωκοφν πρωτόκολλα για οριςμζνουσ αντιπροςωπευτικοφσ τφπουσ οικοτόπων που απαντϊνται ςτθν περιοχι τθσ τροφυλιάσ-καλόγριασ, β) να γίνει κατανοθτόσ ο τρόποσ με τον οποίο κα γίνει θ τροφοδότθςθ με ςτοιχεία για τουσ επιμζρουσ οικοτόπουσ του ςυςτιματοσ αξιολόγθςθσ τθσ κατάςταςθσ διατιρθςθσ ςε εκνικό επίπεδο. Σα βαςικά ςτοιχεία τθσ μεκοδολογικισ μασ προςζγγιςθσ είναι τα εξισ: Ι) πρόκειται για μια διαδικαςία από τα κάτω προσ τα πάνω, δθλ. από το τοπικό (Σόποσ Κοινοτικισ θμαςίασ) προσ το εκνικό επίπεδο (περιοχζσ δικτφου Natura περιοχζσ τθσ Ελλάδασ εκτόσ του δικτφου Natura 2000) όςον αφορά τθ ςυλλογι και ςυμπλιρωςθ των πρωτοκόλλων πεδίου για κάκε τφπο οικοτόπου, II) περιλαμβάνει τθ ςυμπλιρωςθ ειδικϊν πρωτοκόλλων αξιολόγθςθσ βακμοφ διατιρθςθσ τφπων οικοτόπων του Παραρτιματοσ Ι τθσ Οδθγίασ 92/43, ςε πολλζσ διαφορετικζσ κζςεισ δειγματολθψίασ εντόσ τθσ περιοχισ μελζτθσ. 1.1 Αξιολόγθςθ ςε τοπικό επίπεδο Για κάκε τφπο οικοτόπου, ςε πολλζσ κζςεισ δειγματολθψίασ, ςτο εςωτερικό μιασ περιοχισ μελζτθσ ςυμπλθρϊνονται οι φόρμεσ των αντίςτοιχων πρωτοκόλλων αξιολόγθςθσ. Σα αποτελζςματα αξιολόγθςθσ που κα προκφψουν για κάκε τφπο οικοτόπου κα τροφοδοτιςουν ζναν αλγόρικμο ςυνολικισ αξιολόγθςθσ ςε τοπικό επίπεδο του τφπου οικοτόπου ωσ προσ τισ παραμζτρουσ: Εξειδικευμζνθ δομι και λειτουργίεσ ( Specific structure and functions ), Μελλοντικζσ προοπτικζσ ( Future prospects ) που αφορά τθ δομι και τισ λειτουργίεσ, θμερινι-πραγματικι τοπικι κατάςταςθ ι βακμόσ διατιρθςθσ (actual conservation degree), ωσ ςυνδυαςμό τθσ αξιολόγθςθσ για τα τυπικά είδθ (typical species) και για τα δομικά χαρακτθριςτικά και τισ αντίςτοιχεσ λειτουργίεσ (structure and functions) του εκάςτοτε τφπου οικοτόπου. το επίπεδο τθσ περιοχισ μελζτθσ αξιολογοφμε το βακμό διατιρθςθσ κάκε τφπου οικοτόπου ςυμπλθρϊνοντασ ςτο πεδίο ζνα ειδικό πρωτόκολλο που περιλαμβάνει τισ εξισ παραμζτρουσ: (α) τυπικά είδθ (καταγραφι παρουςίασ, αφκονίασ και ηωτικότθτασ κάκε είδουσ), (β) εξειδικευμζνθ δομι και λειτουργίεσ και αξιολόγθςθ του βακμοφ διατιρθςισ τουσ, 3

4 (γ) πιζςεισ και απειλζσ προκειμζνου να εκτιμθκοφν/προβλεφκοφν οι μελλοντικζσ προοπτικζσ διατιρθςθσ για τθ δομι και τισ λειτουργίεσ του κάκε τφπου οικοτόπου. 1.2 Αξιολόγθςθ ςε εκνικό επίπεδο Για τθν αξιολόγθςθ ςε εκνικό επίπεδο τθσ κατάςταςθσ διατιρθςθσ κάκε τφπου οικοτόπου ακολουκϊντασ τισ κατευκυντιριεσ γραμμζσ του Ευρωπαϊκοφ Θεματικοφ Κζντρου για τθ Βιοποικιλότθτα (European Topic Centre on Biological Diversity), οι ακόλουκεσ δφο ςθμαντικζσ ποςοτικζσ παράμετροι είναι απαραίτθτο να ςυμπλθρωκοφν, προκειμζνου να είναι δυνατι θ ςυνκετικι αξιολόγθςθ του εκάςτοτε τφπου οικοτόπου ςε εκνικό επίπεδο μζςω τθσ ςυμπλιρωςθσ του Εντφπου Αναφοράσ με τα «κφρια αποτελζςματα εποπτείασ βάςει του Άρκρου 11» (Annex D): - θ ςθμερινι (πραγματικι) ζκταςθ (area) κάκε τφπου οικοτόπου τόςο με βάςθ τθ χαρτογράφθςθ των τφπων οικοτόπων ςε επίπεδο δικτφου Natura 2000, όςο και εκτόσ δικτφου χρθςιμοποιϊντασ αρικμθτικά μοντζλα πρόβλεψθσ τθσ εξάπλωςισ του - το εφροσ εξάπλωςθσ (range) κάκε τφπου οικοτόπου ςε ςυνδυαςμό με τισ τάςεισ τόςο για τα πρότυπα κατανομισ, όςο και για τισ Ικανοποιθτικζσ Σιμζσ Αναφοράσ που κα υπολογιςτοφν ι κα εκτιμθκοφν με ςυγκεκριμζνεσ αρικμθτικζσ μεκόδουσ. 2 Παράμετροι αξιολόγθςθσ βακμοφ διατιρθςθσ τφπων οικοτόπων Όπωσ αναφζρκθκε προθγοφμενα, τα πρωτόκολλα αξιολόγθςθσ ςτο πεδίο περιλαμβάνουν τισ εξισ παραμζτρουσ εποπτείασ και αξιολόγθςθσ των εξεταηόμενων κάκε φορά τφπων οικοτόπων τθσ Οδθγίασ 92/43/ΕΟΚ: τυπικά είδθ, άλλα ςτοιχεία δομισ και λειτουργιϊν του τφπου οικοτόπου, αρνθτικζσ επιδράςεισ (πιζςεισ και απειλζσ), προοπτικζσ διατιρθςθσ τθσ δομισ και των λειτουργιϊν του εξεταηόμενου κάκε φορά τφπου οικοτόπου. Οι προοπτικζσ διατιρθςθσ κακορίηονται από τισ απειλζσ-πιζςεισ και από τισ τάςεισ των τριϊν πρϊτων παραμζτρων. Η αξιολόγθςθ όλων των αναφερόμενων παραμζτρων αποτελοφν τθ βάςθ για τθ ςυνολικι αξιολόγθςθ τθσ κατάςταςθσ διατιρθςθσ κάκε τφπου οικοτόπου ςε εκνικό επίπεδο. τα πρωτόκολλα ςυλλογισ δεδομζνων πεδίου περιλαμβάνεται επίςθσ θ καταγραφι των κατάλλθλων κατά περίπτωςθ οικολογικϊν ςυνκθκϊν και περιβαλλοντικϊν παραμζτρων για κάκε τφπο οικοτόπου (γεωλογία, ζδαφοσ, τοπογραφία, γεωμορφολογία, κλίμα κ.α.). Η επιφάνεια εντόσ τθσ οποίασ αξιολογείται ζνασ τφποσ οικοτόπου εξαρτάται από το πρότυπο κατανομισ του εντόσ τθσ περιοχισ μελζτθσ, από τθ ςυνολικι ζκταςθ που καταλαμβάνει, από τθν ομοιογενι ι μθ δομι του, προςπακϊντασ να ζχουμε αντιπροςωπευτικό βακμό διατιρθςθσ των δομϊν και λειτουργιϊν ενόσ τφπου οικοτόπου ςτο εςωτερικό κάκε κελιοφ του Ευρωπαϊκοφ Πλζγματοσ Αναφοράσ. Για παράδειγμα, ςε περιπτϊςεισ ομοιογενϊν φρυγάνων ςυνιςτάται θ επιφάνεια αξιολόγθςθσ να αφορά μζγεκοσ επιφάνειασ 100 m Χ 100 m = m 2 (=1 ha). ε περιπτϊςεισ αμμοκινϊν ςυνιςτάται να λαμβάνεται ωσ επιφάνεια το ςφνολο τθσ ςυςτάδασ (π.χ. ο 2110 αξιολογείται ςε ζκταςθ 30 m (μικοσ) X 10 m (πλάτοσ) επειδι αυτό το μζγεκοσ επιφάνειασ αξιολόγθςθσ αντιςτοιχεί ςτο μζγεκοσ τθσ ςυςτάδασ αμμοκινϊν. 4

5 2.1 Συπικά είδθ Για κάκε φυτικό taxon που ζχει οριςτεί ωσ τυπικό καταγράφονται: α) θ παρουςία του (Presence: εφόςον ζχει εντοπιςτεί και ςθμειωκεί ωσ παρϊν ςτο πρωτόκολλο), β) θ ςχετικι αφκονία του (Abundance: Abund.), γ) θ ηωτικότθτά του (Vitality: Vit.). Η ςχετικι αφκονία του είδουσ: ςυμπλθρϊςτε για κάκε είδοσ που καταγράψατε ςτθν επιφάνεια αξιολόγθςθσ μια από τισ ακόλουκεσ κλάςεισ τθσ κλίμακασ AFOR: A =Άφκονο, F = υχνό, O = Ευκαιριακό, R = πάνιο. υνιςτάται θ εκτίμθςθ τθσ ςχετικισ αφκονίασ κάκε είδουσ όταν θ αξιολόγθςθ του βακμοφ διατιρθςθσ πραγματοποιείται ςε επιφάνεια που είναι μεγαλφτερθ από το μζγεκοσ τθσ δειγματολθπτικισ επιφάνειασ που κα χρθςιμοποιοφςαμε προκειμζνου απλά και μόνο να τεκμθριϊςουμε τθν παρουςία ενόσ τφπου βλάςτθςθσ-τφπου οικοτόπου. Η ηωτικότθτα του είδουσ: ςτθ δεφτερθ ςτιλθ, τα φυτικά taxa που ζχουν προςδιοριςτεί ωσ τυπικά ταξινομοφνται ωσ προσ τθ ηωτικότθτά τουσ ςε μια από τισ εξισ τρεισ κατθγορίεσ : 1: καχεκτικά φυτά που δεν ςυμπλθρϊνουν τον κφκλο ηωισ τουσ ι δενδρϊδθ ι καμνϊδθ είδθ που απαντϊνται μόνο με τθ μορφι ποϊν, 2: καχεκτικά φυτά, με λίγα άνκθ και ςπζρματα ι δενδρϊδθ είδθ που απαντϊνται μόνο ωσ κάμνοι, 3: φυτά με κανονικι ι υψθλι ηωτικότθτα. Κατά τθν αξιολόγθςθ τθσ κατάςταςθσ διατιρθςθσ του ςυνόλου των τυπικϊν ειδϊν που απαντϊνται ςε κάκε επιφάνεια αξιολόγθςθσ βακμοφ διατιρθςθσ ςτθν οποία ςυμπλθρϊνεται ζνα πρωτόκολλο αξιολόγθςθσ του βακμοφ διατιρθςθσ του εκάςτοτε τφπου οικοτόπου, που μπορεί να αποδοκεί ςε μια από τισ κατθγορίεσ: FV (Ικανοποιθτικι Κατάςταςθ), U1 (Μθ Ικανοποιθτικι-Ανεπαρκισ), U2 (Μθ Ικανοποιθτικι-Κακι), XX (Άγνωςτθ). Προκφπτει δε από ζναν αλγόρικμο υπολογιςμοφ όλων των διαφορετικϊν υποπεριπτϊςεων ωσ προσ τθν κατάςταςθ διατιρθςθσ ςτθν οποία βρίςκεται ζνα μικρότερο ι μεγαλφτερο ποςοςτό των τυπικϊν ειδϊν (που ζχει προκφψει από το ςυνδυαςμό των παραμζτρων κάλυψθ και ηωτικότθτα). Πιο ςυγκεκριμζνα, οι κλάςεισ αξιολόγθςθσ και θ απόδοςθ των τυπικϊν ειδϊν ςε ςυγκεκριμζνθ κλάςθ, εφόςον χρθςιμοποιιςουμε ζνα παράδειγμα όπου ςε μια κζςθ δειγματολθψίασ ζχουμε παρόντα 10 τυπικά είδθ, προκφπτουν ωσ εξισ: FV (Ικανοποιθτικι Κατάςταςθ): όταν τα τυπικά είδθ ςε ποςοςτό >75% (ςτο παράδειγμά μασ τα 8 από τα παρόντα 10 είδθ) βρίςκονται ςε Ικανοποιθτικι Κατάςταςθ ι όταν τα τυπικά είδθ ςε ποςοςτό >50% (δθλ. τα 6 από τα 10 είδθ) βρίςκονται ςε Ικανοποιθτικι Κατάςταςθ και κανζνα δεν βρίςκεται ςε Μθ Ικανοποιθτικι-Κακι (U2) ι όταν τα τυπικά είδθ ςε ποςοςτό >25% (δθλ. τα 3 από τα 10 είδθ) βρίςκονται ςε Ικανοποιθτικι Κατάςταςθ και όλα τα άλλα βρίςκονται ςε Άγνωςτθ Κατάςταςθ (XX). U1 (Μθ Ικανοποιθτικι-Ανεπαρκισ): όλοι οι άλλοι ςυνδυαςμοί (εκτόσ των παραπάνω και των παρακάτω). U2 (Μθ Ικανοποιθτικι-Κακι): όταν τα τυπικά είδθ ςε ποςοςτό >25% (δθλ. τα 3 από τα 10 είδθ) βρίςκονται ςε Μθ Ικανοποιθτικι-Κακι κατάςταςθ. XX (Άγνωςτθ): όταν τα τυπικά είδθ ςε ποςοςτό >50% (δθλ. τα 6 από τα 10 είδθ) δεν είναι δυνατό να αξιολογθκοφν. 5

6 Πρζπει επίςθσ να ςθμειωκεί ότι θ προςζγγιςθ αυτι μπορεί να τροποποιθκεί, κυρίωσ όςον αφορά τα κατϊφλια (75%, 50%, 25%) για τισ επιμζρουσ τιμζσ αξιολόγθςθσ, ϊςτε να είναι ςυμβατι με τισ κατευκφνςεισ αλλά και με τισ ςυγκεκριμζνεσ οδθγίεσ που κα δϊςει ο Ανάδοχοσ τθσ Μελζτθσ: «Οριηόντιοσ τεχνικόσ και επιςτθμονικόσ ςυντονιςμόσ των μελετϊν Εποπτείασ και Αξιολόγθςθσ τθσ Κατάςταςθσ Διατιρθςθσ Ειδϊν και Σφπων Οικοτόπων ςτθν Ελλάδα και ςυνκετικι αξιοποίθςθ των αποτελεςμάτων». Επιπλζον, είναι απαραίτθτο ο κακοριςμόσ των τιμϊν κατωφλίων να υποςτεί μια διαδικαςία βελτιςτοποίθςθσ όταν κα ζχουν ςυλλεγεί επαρκι δεδομζνα πεδίου ςε εκνικό επίπεδο, κακϊσ είναι θ πρϊτθ φορά που επιχειρείται ςε τζτοια κλίμακα (τοπικι και εκνικι) θ ςυνδυαςτικι αξιολόγθςθ τθσ κατάςταςθσ διατιρθςθσ τφπων οικοτόπων με πραγματικά δεδομζνα πεδίου και όχι με βιβλιογραφικά δεδομζνα. 2.2 Εξειδικευμζνεσ δομζσ και λειτουργίεσ Οι δομζσ (structures) από τθ μια κεωροφνται τα φυςικά ςυςτατικά ενόσ τφπου οικοτόπου και ςυχνά ςυγκροτοφνται από τα είδθ, όπωσ π.χ. δζνδρα και κάμνοι ςε ζνα δάςοσ και από τθν άλλθ ςχετίηονται με τθν φπαρξθ ενόσ τφπου οικοτόπου. Οι λειτουργίεσ (functions) είναι οι οικολογικζσ διεργαςίεσ που λαμβάνουν χϊρα ςε διάφορεσ χρονικζσ και χωρικζσ κλίμακεσ, ποικίλουν ςθμαντικά μεταξφ των τφπων οικοτόπων, ενϊ ςυχνά ςυνδζονται και με τισ οικοςυςτθμικζσ παροχζσ. το Παράρτθμα V των Επεξθγθματικϊν ςθμειϊςεων και κατευκυντιριων αξόνων για τθν αξιολόγθςθ και τθν αναφορά με βάςθ το άρκρο 17 τθσ Οδθγίασ 92/43 (Evans & Arvela 2011), παρζχονται οι γενικζσ κατευκφνςεισ για τον κακοριςμό των ειδικϊν δομϊν και λειτουργιϊν για τθν αξιολόγθςθ κάκε ομάδασ τφπων οικοτόπων τθσ Οδθγίασ. Ωςτόςο, ςτο Παράρτθμα D (Annex D: Reporting format on the main results of the surveillance under Article 11 for Annex I habitat types), και πιο ςυγκεκριμζνα ςτο υποκεφάλαιο 2.7 αναφζρονται ξεχωριςτά τα τυπικά είδθ (2.7.1) και θ δομι & λειτουργίεσ (2.7.4) για κάκε τφπο οικοτόπου τα οποία κα πρζπει να δίνονται ςε εκνικό επίπεδο. Από τθν άλλθ, ςτα υμπεράςματα (2.8) θ αξιολόγθςθ ςε εκνικό επίπεδο λαμβάνει υπόψθ τθσ τθν κατάςταςθ διατιρθςθσ των εξειδικευμζνων δομϊν και λειτουργιϊν (2.8.3) ςτισ οποίεσ ςυμπεριλαμβάνεται θ παράμετροσ τυπικά είδθ. Για τουσ λόγουσ αυτοφσ προτείναμε: τθ ςυνδυαςμζνθ αξιολόγθςθ του βακμοφ διατιρθςθσ των δομϊν και λειτουργιϊν κάκε τφπου οικοτόπου όπωσ προκφπτει από τθν κλάςθ αξιολόγθςθσ των τυπικϊν ειδϊν και από τθν κλάςθ αξιολόγθςθσ των εξειδικευμζνων δομϊν και λειτουργιϊν. Η αξιολόγθςθ των εξειδικευμζνων δομϊν και λειτουργιϊν: γίνεται ςε κάκε κζςθ δειγματολθψίασ-επιφάνειασ αξιολόγθςθσ και ςυμπλιρωςθσ του πρωτοκόλλου αξιολόγθςθσ του βακμοφ διατιρθςθσ του εκάςτοτε τφπου οικοτόπου και μπορεί να αποδοκεί ςε μια από τισ κατθγορίεσ: FV (Ικανοποιθτικι Κατάςταςθ), U1 (Μθ Ικανοποιθτικι-Ανεπαρκισ), U2 (Μθ Ικανοποιθτικι-Κακι), XX (Άγνωςτθ). Βάςει τθσ παρουςίασ οριςμζνου ποςοςτοφ των επιλεγμζνων εξειδικευμζνων δομικϊν ςτοιχείων (δθλ. αν ζχουμε επιλζξει 6 αντιπροςωπευτικά ςτοιχεία δομισ ενόσ τφπου οικοτόπου) που ςυναντάμε ςτισ επιμζρουσ κζςεισ δειγματολθψίασ του εκάςτοτε τφπου 6

7 οικοτόπου και με βάςθ ζναν αλγόρικμο υπολογιςμοφ προκφπτουν οι εξισ κλάςεισ αξιολόγθςθσ και θ απόδοςθ ςε ςυγκεκριμζνθ κλάςθ των εξεταηόμενων δομϊν ζχει ωσ εξισ: FV (Ικανοποιθτικι Κατάςταςθ): όταν ςτθ ςυγκεκριμζνθ κζςθ ςυμπλιρωςθσ του πρωτοκόλλου αξιολόγθςθσ ςυναντάμε ποςοςτό > 50% των επιλεγμζνων οικοτοπικϊν δομϊν (δθλ. 4 από τισ 6 οικοτοπικζσ δομζσ με βάςθ το παράδειγμά μασ), U1 (Μθ ικανοποιθτικι-ανεπαρκισ): όταν ςτθ ςυγκεκριμζνθ κζςθ ςυμπλιρωςθσ του πρωτοκόλλου αξιολόγθςθσ ςυναντάμε ποςοςτό 25-50% των επιλεγμζνων οικοτοπικϊν δομϊν (δθλ. 2-3 από τισ 6 οικοτοπικζσ δομζσ με βάςθ το παράδειγμά μασ), U2 (Μθ Ικανοποιθτικι-Κακι): όταν ςτθ ςυγκεκριμζνθ κζςθ ςυμπλιρωςθσ του πρωτοκόλλου αξιολόγθςθσ ςυναντάμε ποςοςτό 0-25% των επιλεγμζνων οικοτοπικϊν δομϊν (δθλ. καμία ζωσ 2 από τισ 6 οικοτοπικζσ δομζσ με βάςθ το παράδειγμά μασ), XX (άγνωςτθ): όταν ςτθ ςυγκεκριμζνθ κζςθ ςυμπλιρωςθσ του πρωτοκόλλου αξιολόγθςθσ δεν είναι δυνατό να αξιολογθκεί θ κατάςταςθ του τφπου οικοτόπου ωσ προσ τισ οικοτοπικζσ του δομζσ. 2.3 Αξιολόγθςθ βακμοφ διατιρθςθσ δομισ και λειτουργιϊν Η αξιολόγθςθ του ςθμερινοφ (τρζχοντοσ) βακμοφ διατιρθςθσ των δομϊν και λειτουργιϊν του εξεταηόμενου κάκε φορά τφπου οικοτόπου προκφπτει από το ςυνδυαςμό των παραμζτρων Συπικά Είδθ (Ι) και Δομζσ και Λειτουργίεσ (ΙΙ) του τφπου οικοτόπου, όπωσ αναφζρονται ςτο Πρωτόκολλο Αξιολόγθςθσ βακμοφ διατιρθςθσ τφπου οικοτόπου. Με βάςθ τισ επιλεγμζνα ςτοιχεία εξειδικευμζνων δομϊν και τθν κατάςταςθ διατιρθςθσ του ςυνόλου των τυπικϊν ειδϊν ςτισ επιμζρουσ κζςεισ δειγματολθψίασ-επιφάνειεσ αξιολόγθςθσ του εν λόγω τφπου οικοτόπου προκφπτει θ κατάςταςθ ωσ προσ τισ δομζσ και τισ λειτουργίεσ που μπορεί να είναι: FV (Ικανοποιθτικι Κατάςταςθ): όταν τόςο θ παράμετροσ Συπικά Είδθ (Ι) όςο και θ παράμετροσ Δομι και Λειτουργίεσ (ΙΙ) βρίςκονται ςε Ικανοποιθτικι Κατάςταςθ, U1 (Mθ Iκανοποιθτικι-Aνεπαρκισ): όταν τουλάχιςτον μια από τισ δφο παραμζτρουσ (Συπικά Είδθ-Ι ι Δομι και Λειτουργίεσ- ΙΙ) βρίςκονται ςε Μθ Ικανοποιθτικι-Ανεπαρκι Κατάςταςθ (U1) και καμιά παράμετροσ δεν είναι Μθ Ικανοποιθτικι-Κακι (U2), U2 (Μθ Ικανοποιθτικι-Κακι): όταν τουλάχιςτον μια από τισ δφο παραμζτρουσ (Συπικά Είδθ- Ι ι Δομι και Λειτουργίεσ- ΙΙ) βρίςκονται ςε Μθ Ικανοποιθτικι-Κακι Κατάςταςθ (U2), ι XX (Άγνωςτθ): όταν μια από τισ δφο παραμζτρουσ (Συπικά Είδθ-Ι ι Δομι και Λειτουργίεσ- ΙΙ) βρίςκονται ςε Ικανοποιθτικι Κατάςταςθ (FV) και θ άλλθ είναι XX ι και οι δφο παράμετροι είναι XX. 3 Προοπτικζσ δομισ και λειτουργιϊν του τφπου οικοτόπου 7

8 το πρωτόκολλο αξιολόγθςθσ πεδίου ζχουμε ςυμπεριλάβει τθν υπο-παράμετρο Προοπτικζσ Δομισ και Λειτουργιϊν (prospects of Structure and Functions) τφπου οικοτόπου, θ οποία αξιολογείται λαμβάνοντασ υπόψθ τισ πιζςεισ και απειλζσ που αςκοφνται ςτον εξεταηόμενο κάκε φορά τφπο οικοτόπου. Η πίεςθ επενεργεί τϊρα (παρϊν) ι επενεργοφςε (παρελκόν) ςτθ διάρκεια τθσ περιόδου αναφοράσ (6 χρόνια πριν). Η απειλι αναμζνεται να επενεργιςει ςτο κοντινό μζλλον (ςυνιςτϊμενθ χρονικι περίοδοσ είναι 2 μελλοντικζσ περίοδοι αναφοράσ, δθλ. 12 χρόνια ςτο μζλλον). Αυτό ζγινε με ςτόχο τθ ςυμπλιρωςθ τθσ παραμζτρου Μελλοντικζσ Προοπτικζσ (Future prospects) ωσ ςυνάρτθςθ των παραμζτρων εφροσ (range), ζκταςθ (area) και εξειδικευμζνεσ δομζσ και λειτουργίεσ (specific structures and functions) του Annex D (ζντυπο αναφοράσ με τα κφρια αποτελζςματα τθσ εποπτείασ για τουσ τφπουσ οικοτόπων του Παραρτιματοσ Ι τθσ Οδθγίασ), ςτθ βάςθ του Γενικοφ Πίνακα Αξιολόγθςθσ τθσ κατάςταςθσ διατιρθςθσ του εξεταηόμενου κάκε φορά τφπου οικοτόπου ςε εκνικό επίπεδο (Annex E) (Reporting Formats for the period ). Μζχρισ ότου υπολογιςτοφν οι παράμετροι ζκταςθ (area) και εφροσ (range) ςε εκνικό επίπεδο με βάςθ τα τυποποιθμζνα αυτά πρωτόκολλα για κάκε τφπο οικοτόπου που κα μασ επζτρεπαν να ζχουμε τισ ςυνολικζσ Μελλοντικζσ Προοπτικζσ για τον εκάςτοτε μελετϊμενο ςε εκνικό επίπεδο τφπο οικοτόπου, κα ζχουμε αξιολογιςει ςε τοπικό επίπεδο (Λευκά Όρθ) τισ Προοπτικζσ Δομισ και Λειτουργιϊν του με βάςθ: α) τθν εκτιμϊμενθ μελλοντικι τάςθ (Future Trend) και β) τθν προβλεπόμενθ μελλοντικι κατάςταςι του (Future status). 3.1 Πιζςεισ και Απειλζσ το τζλοσ κάκε πρωτοκόλλου αξιολόγθςθσ δίνεται ζνασ κατάλογοσ αναφοράσ πιζςεων και απειλϊν μζχρι το 2 ο επίπεδο ανάλυςθσ, που ςχετίηεται με το ςυγκεκριμζνο κάκε φορά τφπο οικοτόπου, που ζχει βαςιςτεί ςτθ ςυγκζντρωςθ βιβλιογραφικϊν πλθροφοριϊν για τισ αςκοφμενεσ πιζςεισ και απειλζσ ςε κάκε τφπο οικοτόπου, χρθςιμοποιϊντασ τθν κωδικοποίθςθ και τθν περιγραφι που δίνεται ςτο Section III.c (Evans & Arvela 2011) και το διακζςιμο ςτο Reference Portal ( κατάλογο πιζςεων και απειλϊν. Καταρχιν ςθμειϊνουμε ςτον προαναφερόμενο κατάλογο αναφοράσ πλθροφορίεσ ςε τρεισ ςτιλεσ, από τισ οποίεσ θ ςυμπλιρωςθ των 2 είναι υποχρεωτικι ωσ εξισ: Τποχρεωτικι τιλθ 1 (P, T, or PT): είναι θ ςυγκεκριμζνθ αςκοφμενθ επίδραςθ Πίεςθ, Απειλι ι επενεργεί ωσ Πίεςθ και Απειλι; Τποχρεωτικι τιλθ 2 (Imp.): εδϊ αναφζρεται θ ςχετικι ςθμαςία τθσ πίεςθσ ι τθσ απειλισ θ οποία ταξινομείται ωσ εξισ: Τψθλι θμαςία / Επίδραςθ (High Importance/Impact: H), Μζτρια θμαςία / Επίδραςθ (Medium Importance/Impact: M), Χαμθλι θμαςία / Επίδραςθ (Low Importance/Impact: L). Όταν δεν παρατθροφνται απειλζσ και πιζςεισ ςθμειϊνουμε X, ενϊ για άγνωςτθ πίεςθ ι απειλι ςθμειϊνουμε U. 8

9 3.2 Μελλοντικι τάςθ (Future trend) Η μελλοντικι τάςθ (Future trend) των τφπων οικοτόπων εξαρτάται από τισ απειλζσ που αναμζνεται να ζχουν αρνθτικι επίδραςθ και από τθν άλλθ από τα ςχζδια δράςθσ, μζτρα διαχείριςθσ και άλλεσ πρόνοιεσ που αναμζνεται να ζχουν κετικι επίδραςθ. Για παράδειγμα θ κλιματικι αλλαγι, τα ςενάρια χριςεων γθσ, οι τάςεισ ςε οριςμζνεσ πολιτικζσ και το δυναμικό αναγζννθςθσ ενόσ τφπου οικοτόπου είναι όψεισ που κα επθρεάςουν τισ μελλοντικζσ τάςεισ και ωσ εκ τοφτου τθ μελλοντικι του κατάςταςθ. τισ περιςςότερεσ περιπτϊςεισ οι κετικζσ (π.χ. εφαρμογι διαχειριςτικϊν μζτρων) και οι αρνθτικζσ επιδράςεισ (απειλζσ) λαμβάνουν χϊρα ταυτόχρονα και επθρεάηουν τον τφπο οικοτόπου. Η παράμετροσ κετικζσ επιδράςεισ (Positive impacts) είναι περιγραφικι και λαμβάνεται υπόψθ προκειμζνου να εκτιμθκεί θ μελλοντικι τάςθ των δομϊν και λειτουργιϊν του τφπου οικοτόπου. Εδϊ αναφζρουμε πικανζσ τεκμθριωμζνεσ πλθροφορίεσ για εφαρμογι ςυγκεκριμζνων διαχειριςτικϊν μζτρων / πολιτικϊν που αφοροφν τον υπό αξιολόγθςθ τφπο οικοτόπου. Πιο ςυγκεκριμζνα, με βάςθ το πρωτόκολλο αξιολόγθςθσ πεδίου, για τθν αξιολόγθςθ τθσ μελλοντικισ τάςθσ πρζπει να ςυνοψίςουμε τισ αςκοφμενεσ πιζςεισ και τισ προβλεπόμενεσ απειλζσ ςτον εξεταηόμενο κάκε φορά τφπο οικοτόπου. Μελλοντικι τάςθ του τφπου οικοτόπου: αξιολογείται μετά τθν καταχϊρθςθ ςτο πρωτόκολλο αξιολόγθςθσ των πλθροφοριϊν για τισ αςκοφμενεσ πιζςεισ και τισ μελλοντικζσ απειλζσ, ωσ εξισ: Ικανοποιθτικι Μελλοντικι Σάςθ: δεν αςκείται καμία πίεςθ ι απειλι υψθλισ ςθμαςίασ/επίδραςθσ και μζχρι 1 πίεςθ ι απειλι μζτριασ ςθμαςίασ/επίδραςθσ ι φπαρξθ κετικϊν επιδράςεων που εξιςορροποφν το μεγαλφτερο αρικμό ι τθν υψθλότερθ ςθμαςία/επίδραςθ των πιζςεων ι απειλϊν. Μθ Ικανοποιθτικι- Ανεπαρκισ Μελλοντικι Σάςθ: αςκοφνται μζχρι 3 πιζςεισ ι απειλζσ μζτριασ ςθμαςίασ ι καταγράφονται κετικζσ επιδράςεισ που εξιςορροποφν το μεγαλφτερο αρικμό ι τθν υψθλότερθ ςθμαςία/επίδραςθ των πιζςεων ι απειλϊν. Μθ Ικανοποιθτικι- Κακι Μελλοντικι Σάςθ: αςκείται τουλάχιςτον 1 απειλι ι πίεςθ υψθλισ ςθμαςίασ και/ι περιςςότερεσ από 3 πιζςεισ ι απειλζσ μζτριασ ςθμαςίασ χωρίσ τθν παρουςία κετικϊν επιδράςεων ικανϊν να τισ εξιςορροπιςουν. Άγνωςτθ Μελλοντικι Σάςθ: δεν είναι δυνατό να αξιολογθκοφν πιζςεισ ι απειλζσ. 3.3 Μελλοντικι κατάςταςθ (Future status) Η μελλοντικι κατάςταςθ (Future status) κάκε παραμζτρου μπορεί να εκτιμθκεί μζςω κρίςθσ ειδικϊν χρθςιμοποιϊντασ τισ διακζςιμεσ πλθροφορίεσ. Οι ικανοποιθτικζσ τιμζσ αναφοράσ (Favourable Reference Values: FRV) των υπόλοιπων παραμζτρων (εφροσ, ζκταςθ) μποροφν να χρθςιμοποιθκοφν ωσ τιμζσ κατϊφλια για τθν αξιολόγθςθ τθσ μακροπρόκεςμθσ βιωςιμότθτασ ενόσ τφπου οικοτόπου. Οι άλλεσ τιμζσ κατωφλίων που χρθςιμοποιοφνται ςτο Γενικό Πίνακα Αξιολόγθςθσ τθσ κατάςταςθσ διατιρθςθσ ενόσ τφπου οικοτόπου ςε εκνικό 9

10 επίπεδο (Annex E) (Reporting Formats for the period ) για τθν αξιολόγθςθ τθσ Mθ Iκανοποιθτικισ-Aνεπαρκοφσ και τθσ Mθ Iκανοποιθτικισ-Κακισ κατάςταςθσ μποροφν επίςθσ να χρθςιμοποιθκοφν για τθ διάκριςθ μεταξφ των φτωχϊν και των κακϊν προοπτικϊν διατιρθςθσ αντίςτοιχα. Με βάςθ τουσ Evans & Arvela (2011) (Επεξθγθματικζσ θμειϊςεισ και κατευκυντιριοι άξονεσ για τθν αξιολόγθςθ και τθν αναφορά με βάςθ το άρκρο 17 τθσ Οδθγίασ 92/43), προτείνεται-ςυνιςτάται να χρθςιμοποιοφμε μια εκτίμθςθ του ποςοςτοφ τθσ ζκταςθσ του τφπου οικοτόπου που βρίςκεται ςε Ικανοποιθτικι Κατάςταςθ Διατιρθςθσ (για παράδειγμα 75%) ωσ τιμι κατωφλίου για τθν Ικανοποιθτικι Σιμι Αναφοράσ (FRV). Για τουσ λόγουσ αυτοφσ για τθν αξιολόγθςθ τθσ Μελλοντικισ Κατάςταςθσ του τφπου οικοτόπου επιλζξαμε τα κατϊφλια ωσ εξισ: Ικανοποιθτικι Μελλοντικι Κατάςταςθ: θ δομι και οι λειτουργίεσ αναμζνεται να βρίςκονται ςε Ικανοποιθτικι Κατάςταςθ (FV) ςε ποςοςτό > του 75% τθσ εξεταηόμενθσ περιοχισ. Μθ Ικανοποιθτικι- Ανεπαρκισ Μελλοντικι Κατάςταςθ: θ δομι και οι λειτουργίεσ αναμζνεται να βρίςκονται ςε Ικανοποιθτικι Κατάςταςθ (FV) ςε ποςοςτό ζκταςθσ 50 ζωσ 75% τθσ περιοχισ και ςε ποςοςτό τθσ ζκταςθσ όχι > 25 % να βρίςκονται ςε Κακι (U2) κατάςταςθ. Μθ Ικανοποιθτικι- Κακι Μελλοντικι Κατάςταςθ: θ δομι και οι λειτουργίεσ αναμζνεται να βρίςκονται ςε Ικανοποιθτικι Κατάςταςθ (FV) ςε ποςοςτό ζκταςθσ < 50 % τθσ περιοχισ ι ςε ποςοςτό ζκταςθσ > 25 % να βρίςκονται ςε Κακι (U2) κατάςταςθ. Άγνωςτθ Μελλοντικι Κατάςταςθ: δεν είναι δυνατό να αξιολογθκεί θ μελλοντικι κατάςταςθ διατιρθςθσ ςε περιςςότερο από το 50% τθσ ζκταςθσ τθσ εξεταηόμενθσ περιοχισ. 4 Αξιολόγθςθ προοπτικϊν διατιρθςθσ δομισ και λειτουργιϊν τφπου οικοτόπου ςε κάκε κζςθ δειγματολθψίασ / επιφάνεια αξιολόγθςθσ Η τελικι/ςυνολικι αξιολόγθςθ ωσ προσ τισ προοπτικζσ διατιρθςθσ τθσ δομισ και των λειτουργιϊν κάκε τφπου οικοτόπου οδθγεί ςε τζςςερεισ κλάςεισ: Καλζσ (Good-G), Φτωχζσ (Poor-P), Κακζσ (Bad-B), Άγνωςτεσ (Unknown-X), που προκφπτουν ωσ αποτζλεςμα ςυνδυαςμζνθσ πλθροφορίασ των παραμζτρων: θμερινι Κατάςταςθ (ςυνδυαςμόσ αξιολόγθςθσ ωσ προσ τα Συπικά Είδθ και τισ Δομζσ-Λειτουργίεσ του εκάςτοτε τφπου οικοτόπου), Μελλοντικι Σάςθ δομισ και λειτουργιϊν και Μελλοντικι Κατάςταςθ δομισ και λειτουργιϊν. 10

11 Οι πικανοί λογικοί ςυνδυαςμοί (αλγόρικμοι υπολογιςμοφ) για κάκε μια από τισ παραπάνω παραμζτρουσ φαίνεται παρακάτω και αποτελεί τμιμα του πρωτοκόλλου αξιολόγθςθσ πεδίου. ε κάκε ςυνδυαςμό τα δφο πρϊτα γράμματα αναφζρονται ςτθν Πραγματικι Κατάςταςθ (Actual Status) τθσ Δομισ και των Λειτουργιϊν, τα επόμενα δφο γράμματα αναφζρονται ςτθ Μελλοντικι Σάςθ (Future Trend) τθσ Δομισ και των Λειτουργιϊν, ενϊ τα δφο τελευταία γράμματα αναφζρονται ςτθ Μελλοντικι Κατάςταςθ (Future Status) τθσ Δομισ και των Λειτουργιϊν. Για παράδειγμα, από το ςυνδυαςμό FV-FV-FV για τθ ςθμερινι κατάςταςθ, τθ μελλοντικι τάςθ και τθ μελλοντικι κατάςταςθ αντίςτοιχα, προκφπτουν καλζσ προοπτικζσ διατιρθςθσ (G) για τθ δομι και τισ λειτουργίεσ ενόσ τφπου οικοτόπου, από το ςυνδυαςμό FV-U1-U1 προκφπτουν φτωχζσ προοπτικζσ διατιρθςθσ (P), ενϊ από το ςυνδυαςμό FV-U2-U2 προκφπτουν κακζσ προοπτικζσ διατιρθςθσ (P). FV-FV-FV G U1-FV-FV G U2-FV-U1 P XX-FV-FV G FV-U1-FV P U1-FV-U1 P U2-FV-U2 B XX-FV-XX X FV-U1-U1 P U1-FV-XX P U2-FV-XX B XX-U1-U1 P FV-U1-XX P U1-U1-U1 P U2-U1-U1 P XX-U1-U2 B FV-U2-FV P U1-U1-XX P U2-U1-U2 B XX-U1-XX X FV-U2-U1 P U1-U2-U1 P U2-U1-XX B XX-U2-U2 B FV-U2-U2 B U1-U2-U2 B U2-U2-U2 B XX-U2-XX P FV-U2-XX B U1-U2-XX B U2-U2-XX B XX-XX-U1 X FV-XX-FV G U1-XX-U1 P U2-XX-U2 B XX-XX-U2 X FV-XX-U1 P U1-XX-U2 B XX-XX-XX X FV-XX-XX X U1-XX-XX X 5 Αξιολόγθςθ προοπτικϊν διατιρθςθσ δομισ και λειτουργιϊν τφπου οικοτόπου ςε τοπικό επίπεδο Ζχοντασ ςυλλζξει δεδομζνα αξιολόγθςθσ, καλοφμαςτε να αξιολογιςουμε για κάκε τφπο οικοτόπου το βακμό (τοπικι κατάςταςθ) διατιρθςθσ των δομϊν και λειτουργιϊν του ςτθν περιοχι μελζτθσ. Ασ υποκζςουμε ότι οι τφποι οικοτόπων 2110 (εμβρυϊκζσ/πρωτογενείσ κίνεσ) και 5420 (φρφγανα με Sarcopoterium spinosum) αντιπροςωπεφονται αντίςτοιχα από 9 και 15 επιφάνειεσ που αξιολογικθκαν. Θεωρϊντασ το πρϊτο παράδειγμα και με τισ εξισ υποκετικζσ αναλογίεσ των διαφορετικϊν τοπικϊν καταςτάςεων διατιρθςθσ για τον οικότοπο 4090: 35% G (καλζσ προοπτικζσ διατιρθςθσ), 25% P (φτωχζσ προοπτικζσ διατιρθςθσ), 40% B (κακζσ προοπτικζσ διατιρθςθσ), αναμζνεται να προκφψει θ τελικι τοπικι αξιολόγθςθ για τον τφπο οικοτόπου Με βάςθ κυρίωσ τισ κακζσ (B) προοπτικζσ διατιρθςθσ τθσ δομισ και των λειτουργιϊν του και εφαρμόηοντασ ζναν αλγόρικμο υπολογιςμοφ που βρίςκεται ςε ςυηιτθςθ προκφπτει θ Μθ Ικανοποιθτικι-Κακι Κατάςταςθ Διατιρθςθσ (U2) του εν λόγω τφπου οικοτόπου ςε τοπικό επίπεδο. Θεωρϊντασ το δεφτερο παράδειγμα και με τισ εξισ υποκετικζσ αναλογίεσ των διαφορετικϊν τοπικϊν καταςτάςεων διατιρθςθσ για τον οικότοπο 5420, π.χ. 65% G (καλζσ 11

12 προοπτικζσ διατιρθςθσ), 25% P (φτωχζσ προοπτικζσ διατιρθςθσ), 10% B (κακζσ προοπτικζσ διατιρθςθσ), αναμζνεται να προκφψει θ τελικι τοπικι αξιολόγθςθ για τον τφπο οικοτόπου Με βάςθ κυρίωσ τισ καλζσ (G) προοπτικζσ διατιρθςθσ τθσ δομισ και των λειτουργιϊν του προκφπτει θ Ικανοποιθτικι Κατάςταςθ Διατιρθςθσ (FV) του εν λόγω τφπου οικοτόπου ςε τοπικό επίπεδο. 12