ΠΣΤΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΙΑ ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΙΑ: ΤΛΟΠΟΙΗΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΣΡΑΣΗΓΙΚΗ ΠΟΛΤΕΘΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΕΩΝ

Transcript

1 ΑΝΩΣΑΣΟ ΣΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟ ΕΚΠΑΙΔΕΤΣΙΚΟ ΙΔΡΤΜΑ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΩΝ ΣΜΗΜΑ ΔΙΟΙΚΗΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΕΩΝ ΠΣΤΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΙΑ ΘΕΜΑ ΕΡΓΑΙΑ: ΤΛΟΠΟΙΗΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΗ ΣΡΑΣΗΓΙΚΗ ΠΟΛΤΕΘΝΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΕΩΝ ΕΙΗΓΗΣΡΙΑ: ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΣΗ: ΕΤΣΑΘΙΑ ΠΑΠΑΒΑΙΛΕΙΟΤ (Α.Μ.:202) ΛΟΤΒΕΡΔΗ ΓΕΩΡΓΙΟ 2013

2 ΔΤΥΑΡΗΣΗΔ Οθείισ λα εθθξάζσ ηηο επραξηζηίεο κνπ ζε φινπο εθείλνπο πνπ κε βνήζεζαλ, ψζηε ε πξαγκαηνπνίεζε ηεο πηπρηαθήο κνπ εξγαζίαο λα έρεη ην επηζπκεηφ απνηέιεζκα θαη λα εθπιεξψζεη ην ζθνπφ γηα ηνλ νπνίν εθπνλήζεθε. Θέισ λα επραξηζηήζσ ζεξκά: Σνλ θ. Λνπβεξδή Γεψξγην, δηδάζθνληα ηνπ ηκήκαηνο Γηνίθεζεο Δπηρεηξήζεσλ ηνπ Αλψηαηνπ Σερλνινγηθνχ Δθπαηδεπηηθνχ Ηδξχκαηνο Ηνλίσλ Νήζσλ θαη Δπηβιέπνληα Καζεγεηή ηεο πηπρηαθήο εξγαζίαο γηα ηνλ πνιχηηκν ρξφλν πνπ δηέζεζε, ηηο θαηεπζχλζεηο θαη λέεο ηδέεο πνπ κνπ έδσζε θαζψο θαη γηα ηε ζπλερή θαζνδήγεζε ε νπνία ζπλέβαιε θαζνξηζηηθά ζηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο παξνχζαο εξγαζίαο. Σελ επηηξνπή αμηνιφγεζεο ηεο πηπρηαθήο κνπ εξγαζίαο γηα ην ρξφλν πνπ δηέζεζε. Σέινο, ζα ήζεια λα επραξηζηήζσ ζεξκά ηελ νηθνγέλεηά κνπ γηα ηελ ζηήξημε ηεο θαζ φιε ηε δηάξθεηα ηεο αθαδεκατθήο κνπ θνίηεζεο. ii

3 ΔΗΑΓΧΓΖ θνπφο ηεο εξγαζίαο είλαη ε παξνπζίαζε ησλ πνιπεζληθψλ επηρεηξήζεσλ κέζσ ηεο αλάιπζεο ησλ δηαθφξσλ κνξθψλ ηνπο, ησλ ζηξαηεγηθψλ, ησλ άκεζσλ μέλσλ επελδχζεσλ θαη κειεηψλ πεξίπησζεο απφ ηελ ειιεληθή θαη δηεζλή εκπεηξία. Γηα λα πξαγκαηνπνηεζεί ν ζθνπφο ηεο εξγαζίαο θξίζεθε ζθφπηκν λα δεκηνπξγεζνχλ νξηζκέλνη βαζηθνί ζηφρνη. Ο πξψηνο ζηφρνο ηεο εξγαζίαο πεξηιακβάλεη ηελ αλάιπζε ησλ βαζηθψλ ελλνηψλ ησλ πνιπεζληθψλ επηρεηξήζεσλ θαη ησλ νηθνλνκηθψλ ζεσξηψλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηεο άκεζεο μέλεο επελδχζεηο. πγθεθξηκέλα, ν πξψηνο ζηφρνο πεξηιακβάλεη ηελ αλάιπζε ησλ νηθνλνκηθψλ, θνηλσληθψλ, πνιηηηθψλ, λνκηθψλ θαη ηερλνινγηθψλ παξαγφλησλ πνπ επηδξνχλ ζηελ αλάπηπμε ησλ πνιπεζληθψλ επηρεηξήζεσλ, ηελ παξνπζίαζε ηεο ηζηνξηθήο αλαδξνκήο ηνπο, ηεο ζρέζε ηνπο κε ην δηεζλέο εκπφξην, ηελ αλάιπζε ζεκαληηθψλ εξεπλεηψλ ζρεηηθά κε ηηο άκεζεο μέλεο επελδχζεηο ησλ πνιπεζληθψλ εηαηξηψλ θαη ηέινο, ηελ παξνπζίαζε κηαο δηαθνξεηηθήο θαηάηαμεο ησλ πνιπεζληθψλ επηρεηξήζεσλ (πνιπεζληθέο, παγθφζκηεο, δηεζλείο θαη δηεζληθέο επηρεηξήζεηο). Ο δεχηεξνο ζηφρνο ηεο εξγαζίαο πεξηιακβάλεη ηελ παξνπζίαζε ησλ κειεηψλ πεξίπησζεο πνπ απαηηνχληαη πξνθεηκέλνπ ν αλαγλψζηεο λα θαηαλνήζεη ηελ πξαθηηθή εθαξκνγή ησλ ζεσξεηηθψλ κνληέισλ θαη πξνηχπσλ ησλ πνιπεζληθψλ εηαηξηψλ. πγθεθξηκέλα, ν δεχηεξνο ζηφρνο πεξηιακβάλεη ηελ παξνπζίαζε ησλ πνιπεζληθψλ επηρεηξήζεσλ ηεο ΣΟΤΟΣΑ θαη ηεο «ΑΛΟΤΜΤΛ-ΜΤΛΩΝΑ Α.Δ.». Γηα λα πξαγκαηνπνηεζεί ν ζθνπφο θαη ζηφρνη ηεο εξγαζίαο απαηηήζεθε λα ρξεζηκνπνηεζεί κία βέιηηζηε κεζνδνινγία κέζσ ηεο νπνίαο εμάρζεθαλ ζπγθεθξηκέλα ζπκπεξάζκαηα. Ζ κεζνδνινγία ζπιινγήο ησλ δεδνκέλσλ πνπ αθνινπζήζεθε είλαη ηεο δεπηεξνγελνχο έξεπλαο, κέζα απφ ηελ κειέηε ειιεληθήο θαη μελφγισζζεο βηβιηνγξαθίαο, δηαθφξσλ επηζηεκνληθψλ άξζξσλ αιιά θαη ην θηιηξάξηζκα πιεξνθνξηψλ απφ δεκνζηεπκέλα ζηνηρεία πνιπεζληθψλ επηρεηξήζεσλ θαη θνξέσλ. iii

4 Μέζσ ηεο ζπγθεθξηκέλεο εξγαζίαο ν αλαγλψζηεο ζα θαηαλνήζεη ηελ ιεηηνπξγία ησλ πνιπεζληθψλ επηρεηξήζεσλ θαη ηνλ ξφιν ηνπο ζηελ παγθφζκηα νηθνλνκία. Σαπηφρξνλα έγηλε κηα πξνζπάζεηα λα απνηππσζνχλ νη ζηξαηεγηθέο ησλ πνιπεζληθψλ επηρεηξήζεσλ. πγθεθξηκέλα, δεδνκέλνπ φηη ε πνιπεζληθή επηρείξεζε δξα ζε έλα πεξηβάιινλ πνιχπινθν θαη ν απψηεξνο ζθνπφο ηεο είλαη ε κεγηζηνπνίεζε ησλ θεξδψλ ηεο κέζσ ηεο εμάπισζήο ηεο ζε άιιεο ρψξεο, επηρεηξήζεθε ε θαηαγξαθή ησλ ζηξαηεγηθψλ αλάπηπμεο ησλ πνιπεζληθψλ επηρεηξήζεσλ. Ζ αλάιπζε ηεο εξγαζίαο μεθίλεζε απφ ηνλ νξηζκφ ηεο πνιπεζληθήο επηρείξεζεο θαη ησλ άκεζσλ μέλσλ επελδχζεσλ, ηηο νηθνλνκηθέο ζεσξίεο θαη ηνπο ιφγνπο χπαξμεο απηψλ θαζψο θαη ηα πιενλεθηήκαηα-κεηνλεθηήκαηα πνπ εθείλεο επηθέξνπλ. ηε ζπλέρεηα επηρεηξήζεθε ε εμέιημε ηεο πνξείαο ησλ άκεζσλ μέλσλ επελδχζεσλ ζηελ Διιάδα, θαηαγξάθνληαο φιεο ηηο ρξνληθέο πεξηφδνπο. Σέινο επηρεηξήζεθε λα παξνπζηαζηνχλ νη δξάζεηο δχν πνιπεζληθψλ επηρεηξήζεσλ εθ ησλ νπνίσλ ε κία είλαη δηεζλψο αλαγλσξηζκέλε θαη κεγάιε επηρείξεζε, ΣΟΤΟΣΑ, ελψ ε δεχηεξε έρεη πξαγκαηνπνηήζεη ηα πξψηα ηεο βήκαηα δηεζλνπνίεζεο θαη είλαη ειιεληθή, ΜΤΛΩΝΑ-ΑΛΟΤΜΤΛ Α.Δ.. iv

5 ΠΗΝΑΚΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΧΝ ΠΔΡΗΛΖΦΖ... 1 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1. ΠΟΛΤΔΘΝΗΚΔ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΗ Έλλνηα - νξηζκφο Αγνξά κεηνρψλ άιισλ εηαηξεηψλ Γαλεηζκφο θεθαιαίνπ χλαςε εηδηθψλ ζπκθσληψλ (license agreements) Γεκηνπξγία θνηλνπξαμίαο (joint - venture) Ζ ζεσξία ηεο πνιπεζληθήο επηρείξεζεο Οηθνλνκηθνί Παξάγνληεο Κνηλσληθνί Παξάγνληεο Πνιηηηθνί Παξάγνληεο Ννκηθνί Παξάγνληεο Σερλνινγηθνί παξάγνληεο Ζ νξγαλσζηαθή δνκή ησλ πνιπεζληθψλ επηρεηξήζεσλ ΣΡΑΣΖΓΗΚΔ ΠΟΛΤΔΘΝΗΚΧΝ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΧΝ Δηζαγσγή Δηαηξηθέο ζηξαηεγηθέο (Corporate Strategies) ηξαηεγηθέο ηαζεξφηεηαο ηξαηεγηθέο Αλάπηπμεο (Growth Strategies) Άιια είδε ζηξαηεγηθψλ πνιπεζληθψλ επηρεηξήζεσλ Δηζαγσγή Γηαρσξηζκφο Οξγαλσηηθή αλάπηπμε v

6 Ζ δηεζλήο ζηξαηεγηθή (International Strategy) Ζ πνιπεγρψξηα ζηξαηεγηθή (multidomestic strategy) Ζ παγθνζκηνπνηεκέλε ζηξαηεγηθή (global strategy) Ζ δηεζληθή ζηξαηεγηθή (transnational strategy) ΜΔΛΔΣΖ ΠΔΡΗΠΣΧΖ ΣΖ ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ ΣΖ ΣΟΤΟΣΑ ΣΖΝ ΚΗΝΔΕΗΚΖ ΑΓΟΡΑ Έλαο λένο επηρεηξεκαηηθφο θίλδπλνο Οη ηαπσληθέο επηρεηξήζεηο ζηελ Αζία Άκεζεο μέλεο επελδχζεηο ζηελ Κίλα Αλαινγηθή ζχγθξηζε Ηαπσλίαο-Κίλαο ηξαηεγηθέο Ηαπσληθψλ Δπηρεηξήζεσλ ζηελ Κίλα ηξαηεγηθέο Πσιήζεσλ ηξαηεγηθέο παξαγσγήο θαη εθνδηαζκνχ ηξαηεγηθέο έξεπλαο θαη αλάπηπμεο (R&D) ηξαηεγηθέο Logistics ηξαηεγηθέο Γηνίθεζεο Αλζξψπηλσλ Πφξσλ (ΓΑΠ) Μειέηε πεξίπησζεο ηεο Toyota Ζ ηζηνξία ηεο TOYOTA Οη 14 Αξρέο ηνπ κνληέινπ ηεο TOYOTA Ζ ηξαηεγηθή ηεο TOYOTA ζηελ Κίλα Ζ ΔΣΑΗΡΗΑ ΑΛΟΤΜΤΛ ΜΤΛΧΝΑ Α.Δ Πξνθίι εηαηξείαο Ηζηνξηθή αλαδξνκή Απνζηνιή θαη φξακα Πξντφληα Γηνίθεζε - Οξγαλσηηθή δνκή vi

7 Αλζξψπηλν δπλακηθφ Παξαγσγηθή δηαδηθαζία θαη δπλακηθφηεηα Αλάιπζε εμσηεξηθνχ θαη εζσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο (PEST & Porter Analysis) Αλάιπζε εμσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο Αλάιπζε εζσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο ηξαηεγηθέο πνπ αθνινπζεί ε επηρείξεζε ηξαηεγηθέο ζε ηνπηθφ θαη δηεζλή ηνκέα ηεο επηρείξεζεο Αλάιπζε SWOT Δμαγσγηθφο πξνζαλαηνιηζκφο θαη ζρεδηαζκφο Αλάιπζε ηνπ νκίινπ «ΑΛΟΤΜΤΛ-ΜΤΛΩΝΑ» βάζεη ρξεκαηννηθνλνκηθψλ αξηζκνδεηθηψλ Έκκεζε θαη άκεζε ξεπζηφηεηα Κπθινθνξηαθή ηαρχηεηα απνζεκάησλ, απαηηήζεσλ θαη βξαρππξφζεζκσλ ππνρξεψζεσλ Γείθηεο κηθηνχ θαη θαζαξνχ πεξηζσξίνπ θέξδνπο ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ Η. ΔΠΗΠΡΟΘΔΣΑ ΓΗΑΓΡΑΜΜΑ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ ΗΗ. ΥΡΖΜΑΣΟΟΗΚΟΝΟΜΗΚΑ ΓΔΓΟΜΔΝΑ ΣΖ ΔΣΑΗΡΗΑ «ΑΛΟΤΜΤΛ-ΜΤΛΧΝΑ Α.Δ.» vii

8 ΔΤΡΔΣΖΡΗΟ ΠΗΝΑΚΧΝ Πίλαθαο 1.1. Γηεζλήο δξαζηεξηφηεηα θαη εμέιημε ηεο νξγαλσζηαθήο δνκήο Πίλαθαο 3.1: Δηζξνέο ΑΞΔ Πίλαθαο 4.1: Αλάιπζε SWOT ηεο εηαηξίαο ΑΛΟΤΜΤΛ-ΜΤΛΩΝΑ Α.Δ Πίλαθαο ΠΗΗ.1. Υξεκαηννηθνλνκηθά δεδνκέλα ηνπ νκίινπ «Αινπκχι- Μπισλάο Α.Δ.» γηα ηελ πεξίνδν Πίλαθαο ΠΗΗ.1. Υξεκαηννηθνλνκηθά δεδνκέλα ηνπ νκίινπ «Αινπκχι- Μπισλάο Α.Δ.» γηα ηελ πεξίνδν viii

9 ΔΤΡΔΣΖΡΗΟ ΓΗΑΓΡΑΜΜΑΣΧΝ ρήκα 4.1: Απεηθφληζε Δπηρεηξεκαηηθψλ ηξαηεγηθψλ Γηάγξακκα 4.1: Γείθηεο έκκεζεο θαη άκεζεο ξεπζηφηεηαο γηα ηνλ Όκηιν «Αινπκχι-Μπισλάο Α.Δ.» ( ) Γηάγξακκα 4.2: Γείθηεο θπθινθνξηαθήο ηαρχηεηαο απνζεκάησλ, είζπξαμεο απαηηήζεσλ θαη εμφθιεζεο βξαρππξφζεζκσλ ππνρξεψζεσλ γηα ηνλ Όκηιν «Αινπκχι-Μπισλάο Α.Δ.» ( ) Γηάγξακκα 4.3: Γείθηεο κηθξνχ θαη θαζαξνχ πεξηζσξίνπ θέξδνπο γηα ηνλ Όκηιν «Αινπκχι-Μπισλάο Α.Δ.» ( ) Γηάγξακκα Π.1: Οξγαλσζηαθή δνκή επηρείξεζεο κε κεξηθή δηεζλή δξαζηεξηφηεηα Γηάγξακκα Π.2: Οξγαλσζηαθή δνκή επηρείξεζεο κε ζπγαηξηθή επηρείξεζε δηνίθεζεο δηεζλψλ δξαζηεξηνηήησλ Γηάγξακκα Π.3: Παγθφζκηα νξγαλσηηθή αλάπηπμε Γηάγξακκα Π.4: Κακπχιε νξγαλσηηθήο αλάπηπμεο Γηάγξακκα Π.5: Οη 14 αξρέο ηεο Toyota Γηάγξακκα Π.6: Οξγαλφγξακκα εηαηξίαο ix

10 ΠΔΡΗΛΖΦΖ Ζ δηεζλήο επηρείξεζε είλαη εθείλε ε επηρείξεζε πνπ έρεη ηνπιάρηζηνλ κηα απφ ηηο επηρεηξεκαηηθέο ιεηηνπξγίεο ηεο ζε πεξηζζφηεξεο απφ κία ρψξεο. Ο αλσηέξσ νξηζκφο αλαιχεη ηελ ζχγρξνλε δηεζλνπνηεκέλε επηρείξεζε, σζηφζν ε δηεζλήο επηρείξεζε δελ είλαη θαηλφκελν ησλ λεφηεξσλ ρξφλσλ αιιά έρεη εκθαληζηεί σο θαηλφκελν απφ ηα αξραία ρξφληα. ηελ πεξηνρή ηεο κεζνγείνπ δηαθνξέο ειιεληθέο πφιεηο θξάηε ίδξπζαλ απνηθίεο κε θχξην ζθνπφ ην εκπφξην. Σν γεσγξαθηθφ πεδίν δξάζεο ησλ ειιήλσλ ήηαλ ηα παξάιηα ηεο Μηθξάο Αζίαο, ε Ηηαιία, ε Μαζζαιία, ε Κνξζηθή, ηα βφξεηα παξάιηα ηεο Αθξηθήο θαη ε αξδελία. Απφ ηηο πξψηεο απνηθίεο είλαη εθείλεο ζηελ Σαξζφ θαη ζηελ Αι Μίλα θαηά ην 800 π.υ. ηελ πξψηε πξνεγήζεθαλ νη Ρφδηνη θαη αθνινχζεζαλ νη Δπβνείο, ελψ ζηε δεχηεξε ζπλέβε αθξηβψο ην αληίζεην. Ζ εγθαηάζηαζε εθεί ειιεληθψλ εκπνξηθψλ πξαθηνξείσλ νθείιεηαη ζηελ έληνλε δήηεζε ζηδήξνπ απφ ηα ειιεληθά εξγαζηήξηα. Σν 688 π.υ Κξήηεο θαη Ρφδηνη, έθηηζαλ ηελ πξψηε ειιεληθή απνηθία ζηα λφηηα παξάιηα ηεο ηθειίαο θαη ηελ νλφκαζαλ Γέια. Καηά ηνλ 5 αηψλα π.υ νη ζπνπδαηφηεξεο απφ ηηο ειιεληθέο απνηθίεο ηεο αλαηνιηθήο αθηήο ηεο ηθειίαο ήηαλ ε Καηάλε, νη Λενληίλνη θαη νη πξαθνχζεο. Καηά ην 560 π.υ Φσθαηείο ίδξπζαλ ηελ Αιαιία ζηελ Κνξζηθή, ηελ Κάιαξη θαη ηελ Οιβία ζηε αξδελία. Μηα άιιε απνηθία, ε Κπξήλε, ζηα παξάιηα ηεο Ληβχεο, πνπ ηδξχζεθε θαηά ην 630 π.υ άξρηζε λα πξννδεχεη ζεκαληηθά κεηά ην 575 π.υ. Λίγεο ειιεληθέο απνηθίεο ηδξχζεθαλ θαη ζηελ Αλαηνιηθή Μεζφγεην. Δθηφο, φκσο, απφ ηηο απνηθίεο ζηελ Αλαηνιηθή θαη ηε Γπηηθή Μεζφγεην θαη ηδηαίηεξα ζηε Νφηηα Ηηαιία, νη 'Έιιελεο ίδξπζαλ απνηθίεο ζηελ Πξνπνληίδα θαη ηνλ Δχμεηλν Πφλην. Οη Μηιήζηνη ήηαλ επίζεο νη πξψηνη πνπ ίδξπζαλ απνηθίεο ζηνλ Δχμεηλν Πφλην. ηα λεφηεξα ρξφληα, θαηά ηνλ 14ν κέρξη θαη ηνλ 20ν αηψλα, εκθαλίζηεθε ε απνηθηνθξαηία απφ ηηο δπηηθέο ρψξεο πνπ άξρηζαλ λα αλαδχνληαη σο κειινληηθέο κεγάιεο δπλάκεηο. ηα ρξφληα ηνπ Μεζαίσλα παξαηεξείηαη δηεζλήο δξαζηεξηφηεηα ζην ηξαπεδηθφ ηνκέα, νηθνγέλεηεο ηξαπεδηηψλ ζηελ Ηηαιία ηνπ 14νπ αηψλα δηαηεξνχζαλ ππνθαηαζηήκαηα ζην Λνλδίλν, ηελ Μπξηδ θαη ην Παξίζη. ην ηέινο ηνπ 14νπ αηψλα ππήξραλ 150 ηηαιηθέο ηξάπεδεο κε δηεζλείο δξαζηεξηφηεηεο αιιά θαη εκπνξηθέο εηαηξείεο νη νπνίεο είραλ εγθαηαζηήζεη αληηπξνζψπνπο ή θαη εκπνξηθνχο ζηαζκνχο ζε ζεκαληηθέο πφιεηο ηεο Δπξψπεο. 1

11 Μεηαμχ ηνπ 16νπ θαη 17νπ αηψλα κεγάινπ κεγέζνπο επξσπατθέο εκπνξηθέο εηαηξείεο δεκηνχξγεζαλ εθηεηακέλα εκπνξηθά δίθηπα απνθηψληαο κνλνπσιηαθά δηθαηψκαηα εμαγσγήο εκπνξίνπ κεηαμχ κεηξφπνιεο θαη απνηθηψλ κε αληάιιαγκα ηελ πξνψζεζε σλ νηθνλνκηθψλ θαη πνιηηηθψλ ζηφρσλ ησλ επξσπατθψλ θξαηψλ. Σνλ 17ν αηψλα παξαηεξείηαη κηα ελζάξξπλζε πξνο ηελ κεηαλάζηεπζε επηρεηξεκαηηψλ θαη εμεηδηθεπκέλσλ εξγαηψλ ζηηο λέεο ρψξεο, θπξίσο απφ ηε Μεγάιε Βξεηαλία πξνο ηελ Ακεξηθή θαη ηελ Αθξηθή, νη νπνίνη ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ κεηαθνξά θεθαιαίσλ θαη ηερλνινγίαο, ίδξπζαλ εηαηξείεο γεσξγηθήο εθκεηάιιεπζεο θαη κεηαπνηεηηθέο κνλάδεο. ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αηψλα έθαλε ηελ εκθάληζή ηεο κηα λέα κνξθή δηεζλψλ ζπλαιιαγψλ. Βξεηαληθέο επηρεηξήζεηο αλέζεηαλ ζε βξεηαληθνχο εκπνξηθνχο νίθνπο, εγθαηεζηεκέλνπο ζηηο ππεξπφληηεο απνηθίεο, ηελ αληηπξνζψπεπζή ηνπο κέζσ ζπκβνιαίσλ. Με απηφλ ηνλ ηξφπν, νη βξεηαληθέο επηρεηξήζεηο έιπλαλ ηα πξνβιήκαηα επηθνηλσλίαο, ε νπνία ήηαλ αξθεηά δπζρεξήο ιφγσ ηεο απφζηαζεο, δηαηεξψληαο ηαπηφρξνλα θάπνην βαζκφ ειέγρνπ επί ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο ζηηο απνκαθξπζκέλεο ρψξεο. Μεηά ην 1830 ε δηεζλήο δξαζηεξηνπνίεζε ησλ εηαηξεηψλ επηθεληξψζεθε ζηελ κεηαπνίεζε φπνπ νη κεηξηθέο εηαηξείεο επέθηεηλαλ ηελ παξαγσγή ηνπο ζε λέεο ρψξεο. Απφ ην 1870 έσο ηελ έλαξμε ηνπ Α Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ εκθαλίδνληαη νη πξψηεο βηνκεραληθέο πνιπεζληθέο επηρεηξήζεηο. Οη ηερληθέο θαηλνηνκίεο, σο άκεζν απφηνθν ηεο βηνκεραληθήο επαλάζηαζεο, έδσζαλ λέεο επθαηξίεο ζηηο επηρεηξήζεηο λα αλαπηχμνπλ ηελ παξαγσγή ηνπο, κεηαηξεπφκελεο ζηαδηαθά ζε πνιπεζληθέο επηρεηξήζεηο. Ηδηαίηεξα, ζεακαηηθή πξφνδνο ζηηο εγρψξηεο θαη δηεζλείο κεηαθνξέο, ζηηο ηειεπηθνηλσλίεο θαη ζηελ ηερληθή ησλ απνζεθεχζεσλ, δεκηνχξγεζαλ λέεο επθαηξίεο εκπνξίνπ ζε δηεζλέο επίπεδν. Παξάιιεια, ε εηζαγσγή ηνπ ειεθηξηζκνχ θαη ηεο κεραλήο εζσηεξηθήο θαχζεο ζηελ παξαγσγή έδσζαλ πεξαηηέξσ ψζεζε ζηε βηνκεραλία, παξέρνληαο επθαηξίεο γηα ηε δεκηνπξγία νηθνλνκηψλ θιίκαθαο. ηελ πεξίνδν ηνπ κεζνπνιέκνπ παξά ηελ θαηάξξεπζε ησλ δηεζλψλ θεθαιαηαγνξψλ ιφγσ ηνπ θξαρ ηνπ 1929 θαη ηεο κεγάιεο νηθνλνκηθήο χθεζεο παξαηεξείηαη αχμεζε ησλ άκεζσλ μέλσλ επελδχζεσλ. Οη άκεζεο μέλεο επελδχζεηο ηεο επνρήο ραξαθηεξίδνληαη απφ ηελ εκθάληζε δχν θαηλνκέλσλ, πξψηνλ ηεο θαζεηνπνίεζεο κεηαμχ ησλ παξαγσγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ πνπ ε επηρείξεζε αλαιάκβαλε ζε 2

12 δηάθνξεο ρψξεο, θαη ηεο απμαλφκελεο έληαζεο ησλ ζπγρσλεχζεσλ θαη εμαγνξψλ επηρεηξήζεσλ, δεχηεξνλ άξρηζε ε εμεηδίθεπζε θαη ε δεκηνπξγία ππνθαηάζηαησλ πξντφλησλ. ηελ κεηαπνιεκηθή πεξίνδν σο θαη ζήκεξα πξαγκαηνπνηείηαη εμάπισζε ησλ πνιπεζληθψλ επηρεηξήζεσλ, θπξίσο ησλ ακεξηθαληθψλ πνιπεζληθψλ, ζηνλ ηνκέα ηεο βηνκεραληθήο παξαγσγήο παξακεξίδνληαο ηνλ πξσηνγελή ηνκέα. ηηο κέξεο καο ε δηεζλνπνίεζε ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκίαο γίλεηαη εληνλφηεξε θαη ην ζεζκηθφ πιαίζην ζηαδηαθά γίλεηαη πην ειαζηηθφ. Άιισζηε ε απειεπζέξσζε ησλ αγνξψλ θαη ε ειεχζεξε θίλεζε θεθαιαίσλ δηεπθφιπλε ζεκαληηθά ηηο θηλήζεηο ησλ πνιπεζληθψλ επηρεηξήζεσλ. 3

13 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1. ΠΟΛΤΔΘΝΗΚΔ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΗ 1.1. Έλλνηα - νξηζκόο Σηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο επηθξαηνχλ ζεκαληηθέο ηάζεηο ζηελ δηεζλνπνίεζε ησλ επηρεηξήζεσλ θαζψο επηθεθαιείο επηρεηξήζεσλ θαη νξγαληζκψλ ζέηνπλ σο ζηξαηεγηθφ ζηφρν ηνπο ηελ εκπινθή ηνπο ζε κία δηεζλή αγνξά. Σνλ ζθνπφ απηφ πξνζπαζνχλ λα ηνλ επηηχρνπλ δίλνληαο βάξνο ζε κία δηεζλή κνξθή ηνπ κάξθεηηλγθ, ηεο παξαγσγήο, ησλ επελδχζεσλ ηεο έξεπλαο θαη αλάπηπμεο θαη ηεο δηνίθεζεο. Ζ έλλνηα ηεο "πνιπεζληθήο επηρείξεζεο" ηελ ηειεπηαία δεθαεηία έρεη ιάβεη κία πιεζψξα εξκελεηψλ απφ δηάθνξνπο εξεπλεηέο θαη ζπγγξαθείο. Όξνη φπσο «Παγθφζκηα Δπηρείξεζε» (World - Global Enterprise) ή «Γηεζλήο Δπηρείξεζε» (International Company) έρνπλ ρξεζηκνπνηεζεί σο ζπλψλπκνη ηεο "πνιπεζληθήο επηρείξεζεο απφ δηάθνξνπο ζπγγξαθείο, επηρεηξεκαηίεο θαη πνιινχο αλαιπηέο. Ο Vernon αλαθέξεη φηη ν φξνο ηεο πνιπεζληθήο επηρείξεζεο "είλαη κεξηθέο θνξέο ζνιόο θαη πάληα αλαθξηβήο, αιιά απηό πνπ έρσ θαηά λνπ είλαη έλα ζύκπιεγκα επηρεηξήζεσλ δηαθόξσλ εζλνηήησλ ελσκέλεο κεηαμύ ηνπο θάησ από κία θνηλή ζηξαηεγηθή δηνίθεζεο". Έλαο αθφκε νξηζκφο ηεο πνιπεζληθήο επηρείξεζεο αιιά ππφ πην επξεία έλλνηα πξνηείλεη ν Fayerwather σο «ηελ επηρείξεζε ε νπνία δξαζηεξηνπνηείηαη ζε πεξηζζφηεξεο απφ δχν ρψξεο. Σν κνλαδηθφ θξηηήξην απνηειεί φηη ε επηρείξεζε εηζέξρεηαη ζε δηεζλείο δξάζεηο φπσο εμαγσγέο, εθρψξεζε ζε ηξίηνπο ή έιεγρν εξγνζηαζίσλ ζην εμσηεξηθφ». Οη αλσηέξσ νξηζκνί ζρεηίδνληαη αθελφο ζεκαληηθά θαη αθεηέξνπ πξνζδηνξίδνπλ ζε κεγάιν βαζκφ ηελ έλλνηα ηεο δηεζλνχο επηρείξεζεο (International Company). Μία δηαθνξεηηθή εξκελεία ηεο "πνιπεζληθήο επηρείξεζεο" πξνηάζεθε απφ ηνλ Behrman (1969) ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ κηαο πνιπεζληθήο επηρείξεζεο απνηειεί ε πξνζπάζεηα ελνπνίεζεο ηεο ζε αγνξέο δηαθνξεηηθψλ ρσξψλ. Έλα ζεκαληηθφ ζπκπέξαζκα πνπ εμάγεηαη είλαη φηη κία πνιπεζληθή επηρείξεζε αλαδεηά επθαηξίεο ζε έλαλ κεγάιν αξηζκφ αγνξψλ θαη επηδηψθεη κέζα ζε απηέο λα εθαξκφζεη θαηλνηνκία κέζσ ηεο κεηαθνξάο ηερλνγλσζίαο, εμεηδηθεπκέλσλ ηερληθψλ, παξαγσγήο ζε πνιιέο πεξηνρέο, ζπληνληζκέλνπ κάξθεηηλγθ θαη ρξεκαηννηθνλνκηθήο δηαρείξηζε κε ζθνπφ λα απνθηήζεη αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα ζε απηέο ηηο αγνξέο. 4

14 Ο Perlmutter (1968) πξφηεηλε κία αλζξσπνθεληξηθή πξνζέγγηζε ε νπνία αλαθέξεηαη ζηνλ δηεζλή πξνζαλαηνιηζκφ ησλ πςειφβαζκσλ ζηειερψλ ν νπνίνο απνηειεί παξάγνληα ραξαθηεξηζκνχ κηαο επηρείξεζεο σο πνιπεζληθή. Έλα κέηξν ηνπ θαηά πφζν κία επηρείξεζε κπνξεί λα ραξαθηεξηζηεί σο "πνιπεζληθή" πεγάδεη απφ ηηο επηρεηξεζηαθέο απφςεηο ησλ ζηειερψλ, ηνλ αξηζκφ ησλ μέλσλ ππαιιήισλ θαη ησλ δηεζλψλ ππνθαηαζηεκάησλ θαη ηνπ πεξηβάιινληνο ηεο ρψξαο. Μία πνιπεζληθή ζα πξέπεη λα ρξεζηκνπνηεί κία "παγθφζκηα πξνζέγγηζε" ζρεηηθά κε ηε θεληξηθή δηνίθεζε θαη ηε δηνίθεζε ησλ ππνθαηαζηεκάησλ ηεο, δειαδή λα ρξεζηκνπνηεί ηα πην απνδνηηθά θαη εμεηδηθεπκέλα ζηειέρε ηεο, αλεμαξηήησο εζληθφηεηαο, κε ζθνπφ ηελ δηνίθεζε ηεο επηρείξεζεο ή κνλάδσλ απηήο. ην ζεκείν απηφ ζα επηηεπρζεί δηαρσξηζκφο κεηαμχ "δηεζλνχο" θαη "πνιπεζληθήο" επηρείξεζεο κε ζθνπφ λα γίλνπλ θαηαλνεηέο νη παξαθάησ αλαθνξέο. Ο φξνο ηεο "δηεζλήο επηρείξεζεο" (ζηελ αγγιηθή νξνινγία ρξεζηκνπνηείηαη ν φξνο International Company) αλαθέξεηαη ζε επηρεηξήζεηο νη νπνίεο ραξαθηεξίδνληαη απφ δηάθνξνπο βαζκνχο δηεζλνπνίεζεο ζρεηηθά κε ηηο επηρεηξεκαηηθέο ηνπο δξαζηεξηφηεηεο. Ζ δηεζλήο επηρείξεζε απνηειεί έλα επξχηεξν ζχλνιν, κε ηελ πνιπεζληθή επηρείξεζε λα απνηειεί ππνθαηεγνξία ηνπ ζπλφινπ απηνχ. Πην ζπγθεθξηκέλα, κία "δηεζλήο" επηρείξεζε εηζάγεη θαη εμάγεη θαη παξέρεη άδεηεο εθκεηάιιεπζεο ηεο παξαγσγήο ηεο ζε άιιεο ρψξεο. Μία "πνιπεζληθή" επηρείξεζε ραξαθηεξίδεηαη απφ δηεζλή πξνζαλαηνιηζκφ ζηελ παξαγσγή, ζην κάξθεηηλγθ, ζηηο επελδχζεηο πνπ πξαγκαηνπνηεί θαη ιακβάλεη απνθάζεηο βάζεη ελαιιαθηηθψλ ιχζεσλ ζε φινλ ηνλ θφζκν. Ωο εθ ηνχηνπ, κία επηρείξεζε κε ηα παξαπάλσ ραξαθηεξηζηηθά απνηειεί πνιπεζληθή επηρείξεζε, δειαδή ππνθαηεγνξία κηαο δηεζλνχο επηρείξεζεο, ε νπνία αλαπηχζζεη πςειφ βαζκφ δηεζλνπνίεζεο θαη παγθφζκηεο πξννπηηθέο ζηε δηνίθεζή ηεο θαη ζηε ιήςε ησλ απνθάζεψλ ηεο. Παξάδεηγκα κηαο πνιπεζληθήο επηρείξεζεο απνηειεί ε δξαζηεξηνπνίεζε κηαο επηρείξεζεο ζε έλαλ αξηζκφ ρσξψλ, παξέρνληαο ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ πφξσλ ηεο ζε δηεζλείο δξαζηεξηφηεηεο, ε παξαγσγή ηεο νπνίαο πξαγκαηνπνηείηαη ζε πεξηζζφηεξεο απφ κία ρψξεο θαη ε δηνίθεζή ηεο ζρεδηάδεηαη κε παγθφζκηεο πξννπηηθέο. Μηα επηρείξεζε ε νπνία αλαδεηά θαη επηδηψθεη ηξφπνπο, πέξαλ ησλ ζπλφξσλ ηεο κεηξηθήο ηεο, ψζηε λα επεθηείλεη ηελ επηρεηξεκαηηθή ηεο δξαζηεξηφηεηαο, ραξαθηεξίδεηαη σο πνιπεζληθή επηρείξεζε. Βέβαηα, ε 5

15 ζπγθεθξηκέλε ελλνηνινγηθή πξνζέγγηζε απνηειεί κία απινχζηεπζε ηεο πξαγκαηηθήο θαηάζηαζεο κηαο πνιπεζληθήο επηρείξεζεο δεδνκέλνπ φηη κεξηθέο επηρεηξήζεηο δξαζηεξηνπνηνχληαη επηρεηξεκαηηθά ζε πνιχ κηθξέο απνζηάζεηο κεηαμχ ησλ ζπλφξσλ πνπ δξαζηεξηνπνηείηαη ε κεηξηθή εηαηξία. πλεπψο, κία επηρείξεζε ε νπνία αζθεί δηεζλή δξαζηεξηφηεηα απνηειεί κία πνιπεζληθή επηρείξεζε (Adrian Bull, 2002, ζει. 273). Ζ ζπνπδαηφηεηα ησλ πνιπεζληθψλ επηρεηξήζεσλ απνηειεί έλα απφ ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο παγθνζκηνπνηεκέλεο δηεζλνχο νηθνλνκίαο (Sylvia Ostry, 1997, ζει. 5). Ζ παγθνζκηνπνίεζε πξνζδίδεη ζε κεγάιν βαζκφ, δηεχξπλζε ησλ δηαζέζηκσλ επθαηξηψλ ζηηο δηεζλείο αγνξέο, κε πεξηνξηζκφ ηεο εζληθήο απηνλνκίαο θαη δίλεη ηελ επθαηξία ζε θξάηε πνπ πζηεξνχλ νηθνλνκηθά λα ελζσκαησζνχλ ζην παγθφζκην ζχζηεκα παξαγσγήο θαη εκπνξίνπ (Πειαγίδεο Θεφδσξνο Κ., 2000, ζει. 26,53). Παξφια απηά, νη γλψκεο δηίζηαληαη ζρεηηθά κε ηνλ επεξεαζκφ ησλ εγρψξησλ θαη δηεζλψλ νηθνλνκηθψλ ζρέζεσλ απφ ηηο παγθνζκηνπνηεκέλεο επηρεηξεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Απφ ηε κία πιεπξά ππάξρνπλ εξεπλεηέο θαη ζπγγξαθείο πνπ ππνζηεξίδνπλ φηη ε πνιπεζληθή επηρείξεζε είλαη απειεπζεξσκέλε απφ ηελ νηθνλνκία ζηελ νπνία αλήθεη ε κεηξηθή ηεο εηαηξία θαη απνηειεί κηα ηζρπξή θαη αλεμάξηεηε δχλακε ε νπνία επεξεάδεη ηηο δηεζλείο νηθνλνκηθέο θαη πνιηηηθέο ζρέζεηο ελψ απφ ηελ άιιε πιεπξά ππάξρνπλ εξεπλεηέο πνπ απνξξίπηνπλ ηελ αλσηέξσ ζέζε θαη ππνζηεξίδνπλ φηη ε πνιπεζληθή επηρείξεζε απνηειεί δεκηνχξγεκα ηεο νηθνλνκίαο πξνέιεπζήο ηεο (Robert Gilpin, 2002, ζει. 341) Βάζεη ησλ ζηφρσλ θαη ησλ επηδηψμεσλ πνπ έρνπλ νη επηρεηξήζεηο, ε δηεζλήο επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα κπνξεί λα αλαπηπρζεί κε δηάθνξνπο ηξφπνπο. Οη θπξηφηεξεο κέζνδνη βάζεη ησλ νπνίσλ κηα πνιπεζληθή επηρείξεζε κπνξεί λα δξαζηεξηνπνηεζεί πεξηιακβάλεη ηελ αγνξά κεηνρψλ άιισλ εηαηξεηψλ, ηνλ δαλεηζκφ θεθαιαίνπ, ηελ ζχλαςε εηδηθψλ ζπκθσληψλ κε άιιεο επηρεηξήζεηο ψζηε λα αλαιάβνπλ ην κάλαηδκελη (license agreements) θαη ηελ δεκηνπξγία θνηλνπξαμηψλ (joint - ventures). 6

16 Αγνξά κεηνρώλ άιισλ εηαηξεηώλ Ζ ζπγθεθξηκέλε κνξθή δηεζλνχο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο αλαθέξεηαη ζηελ αγνξά κεηνρψλ κηαο άιιεο επηρείξεζεο πνπ ιεηηνπξγεί ζε κία άιιε ρψξα απφ απηή ηεο κεηξηθήο εηαηξείαο ή ηελ ίδξπζε κηαο ζπγαηξηθήο εηαηξίαο, κεξηθψο ή εμ' νινθιήξνπ ζηελ ίδηα ή ζε δηαθνξεηηθή ρψξα (Αdrian Bull, 2002, ζει ). H εγθαζίδξπζε εγθαηαζηάζεσλ ή ε απφθηεζε ειέγρνπ κηαο εηαηξείαο ζε κηα ρψξα θαζψο θαη ε δηαθίλεζε ησλ πξντφλησλ εληφο ηεο ρψξαο απηήο είλαη γλσζηή θαη σο Άκεζε Δπέλδπζε (Παπαγεσξγίνπ Πέηξνο, 1990, ζει. 27) Δαλεηζκόο θεθαιαίνπ Αλαθέξεηαη ζηνλ δαλεηζκφ ρξεκάησλ πνπ πξαγκαηνπνηεί ε κεηξηθή εηαηξία ζε κηα εηαηξία πνπ βξίζθεηαη ζε κία άιιε ρψξα. Ο δαλεηζκφο ησλ ρξεκάησλ δελ αλαθέξεηαη ζε αγνξά κεηνρψλ θαη ζπλήζσο ζρεηίδεηαη κε ηελ παξαθξάηεζε θπξηφηεηαο ζηα πεξηνπζηαθά ζηνηρεία ηεο επηρείξεζεο πνπ δαλείδεηαη ηα ρξήκαηα ή ζε θάπνηα ζπκθσλία ε νπνία παξέρεη ζηελ κεηξηθή εηαηξία θάπνην πιενλέθηεκα ζηελ παξαγσγή ή ιεηηνπξγία ηεο άιιεο επηρείξεζεο (Αdrian Bull, 2002, ζει. 274) Σύλαςε εηδηθώλ ζπκθσληώλ (license agreements) Έλα ζπλεζηζκέλν θαηλφκελν πνπ ζπλαληάκε ζε κηα εηαηξεία ε νπνία δηαζέηεη πνιιέο εγθαηαζηάζεηο, απνηειεί ε χπαξμε κηαο κεηξηθήο εηαηξείαο ε νπνία δξαζηεξηνπνηείηαη ζε κία άιιε ρψξα κέζσ ηεο ζπγαηξηθήο ηεο βάζε θάπνηνπ ζπκβνιαίνπ κάλαηδκελη ή βάζε ηεο ελνηθίαζεο ηνπ δηθαηψκαηνο ιεηηνπξγίαο ηεο, ή βάζε ηεο πξνζθνξάο κηαο ζπκθσλίαο ιεηηνπξγίαο κέζσ ηεο δηθαηφρξεζεο (franchising). Οη κεηξηθέο εηαηξείεο ρξεζηκνπνηνχλ ηε ζπγθεθξηκέλε κέζνδν φηαλ νη εγρψξηεο αγνξέο είλαη πνιχ πεξηνξηζκέλεο θαη δελ παξέρνπλ ηε δπλαηφηεηα γηα ζηξαηεγηθή επέθηαζε θαζψο θαη φηαλ νη μέλεο αγνξέο είλαη αλνηρηέο ζηελ 7

17 παξαγσγή θαη ηελ πψιεζε παξφκνησλ πξντφλησλ (Αdrian Bull, 2002, ζει ). Οη επηρεηξήζεηο κε απηή ηε κέζνδν έρνπλ σο ζηφρν λα βειηηψζνπλ ή λα δηαηεξήζνπλ ηε ζέζε ηνπο ζηελ αγνξά, ζηα ζεκεία πνπ πζηεξνχλ ζε knowhow, παξαγσγηθή εκπεηξία, κάξθεηηλγθ, θιπ (Γηαλλίηζεο Σ. θαη Μαχξε Γ., 1993, ζει. 76) Δεκηνπξγία θνηλνπξαμίαο (joint - venture) Σν joint venture κπνξεί λα πάξεη πνιιέο κνξθέο ζηελ πξάμε. πρλφηεξε ζπλαληάηαη ε πεξίπησζε φπνπ δχν εηαηξίεο, ε αιινδαπή πνπ επηζπκεί λα εηζέιζεη ζηελ αγνξά θαη ε εκεδαπή πνπ επηζπκεί λα παξέρεη ηηο ππεξεζίεο ή λα δηαλέκεη ηα πξντφληα ηεο πξνκεζεχηξηαο ζηελ ειιεληθή αγνξά, λα ηδξχνπλ κία εηαηξία ζηελ νπνία ζπκκεηέρνπλ θαη νη δχν εηαηξίεο σο εηαίξνη / κέηνρνη. Πέξαλ ηνπ βαζηθνχ θαηαζηαηηθνχ, ζπλίζηαηαη πάληνηε ε θαηάξηηζε ζπκθσλεηηθνχ κεηαμχ εηαίξσλ (shareholders' agreement), ην νπνίν πξνβιέπεη επηπξφζζεηεο ππνρξεψζεηο θαη δηθαηψκαηα γηα ηα κέξε. Σν ζπκθσλεηηθφ απηφ παξνπζηάδεη ην πιενλέθηεκα φηη ηα κέξε κπνξνχλ λα πξνβιέςνπλ πεξηπηψζεηο πνπ δελ ζα κπνξνχζαλ γηα δηάθνξνπο ιφγνπο λα ζπκπεξηιεθζνχλ ζην θαηαζηαηηθφ. Ζ ιχζε ηνπ joint venture παξνπζηάδεη πιενλεθηήκαηα γηα ακθφηεξεο ηηο πιεπξέο. Σα κέξε είλαη ειεχζεξα λα ζπκθσλήζνπλ νπνηνδήπνηε πνζνζηφ ζπκκεηνρήο ζηελ λέα εηαηξία πνπ ηδξχεηαη. Έηζη ν αιινδαπφο πξνκεζεπηήο κπνξεί λα απαηηήζεη κεγαιχηεξε ζπκκεηνρή ζην θεθάιαην, θάηη πνπ ηνπ δίλεη ηνλ έιεγρν, αιιά θαη ηελ αζθάιεηα ηεο ιήςεσο απνθάζεσλ ζε ζρέζε κε ηελ πνξεία ηεο εηαηξίαο, ζε πεξίπησζε πνπ ν εκεδαπφο ζπλεηαίξνο δελ αθνινπζεί ηελ θνηλή ζηξαηεγηθή. Αληίζηνηρα ν εκεδαπφο εηαίξνο θαιχπηεηαη θαιχηεξα ζε ζρέζε κε ηελ ζχκβαζε αληηπξνζσπείαο ή δηαλνκήο, θαζψο έρεη δηθαηψκαηα σο εηαίξνο ζηελ εηαηξία, ελψ ακθφηεξα ηα κέξε έρνπλ κία θνηλή ςπρνινγία ζπλεξγαζίαο γηα επίηεπμε θνηλνχ ζηφρνπ, αληηκεησπίδνληαο ηελ εηαηξία σο θνηλφ ηνπο φξγαλν γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηνπο ( 8

18 1.2. Ζ ζεσξία ηεο πνιπεζληθήο επηρείξεζεο Ζ ζπγθεθξηκέλε ζεσξία δελ ηφζν αλεπηπγκέλε θαη δηαδεδνκέλε ζε ζχγθξηζε κε άιιεο ηεο δηεζλνχο νηθνλνκηθήο. Έλα βαζηθφ πιαίζην ην νπνίν εκπεξηέρεη δχν ζεκαληηθά ζηνηρεία ηεο ζπγθεθξηκέλε ζεσξίαο είλαη ην θίλεηξν εγθαηάζηαζεο, ην νπνίν νδεγεί ηηο δξαζηεξηφηεηεο κηαο επηρείξεζεο λα αζθνχληαη ζε δηάθνξεο ρψξεο θαη ην θίλεηξν εζσηεξίθεπζεο, ην νπνίν ζπλεπάγεηαη φηη νη δξαζηεξηφηεηεο απηέο ζπγθεληξψλνληαη ζηα πιαίζηα κηαο κεκνλσκέλεο επηρείξεζεο (Krugman P., Obstfeld M., 2002, ζει. 258). Σν θίλεηξν εγθαηάζηαζεο κηαο πνιπεζληθήο επηρείξεζεο είλαη παξφκνην κε εθείλν πνπ πξνθαιεί θάζε είδνπο δηεζλέο εκπφξην. χκθσλα κε ηνπο Zhang, krug θαη Reinmoller (2005), ηα θίλεηξα εγθαηάζηαζεο κπνξνχλ λα δηαθξηζνχλ ζε πέληε θαηεγνξίεο - παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ άκεζα ηελ απφθαζε κηαο πoιπεζληθήο επηρείξεζεο λα εγθαηαζηαζεί ζε ζπγθεθξηκέλε ηνπνζεζία. Οη παξάγνληεο είλαη νη παξαθάησ Οηθνλνκηθνί Παξάγνληεο Σν εζληθφ επηρεηξεκαηηθφ πεξηβάιινλ δηαθέξεη ζεκαληηθά απφ ηε κία ρψξα ζηελ άιιε θαη δηακνξθψλεηαη απφ έλα ζχλνιν παξαγφλησλ νη νπνίνη αλαιχνληαη δηεμνδηθά απφ ηα δηνηθεηηθά ζηειέρε πξνθεηκέλνπ λα γίλεη ε ζσζηή επηινγή αγνξάο ε ηνπνζεζίαο. Δμαηξεηηθήο ζεκαζίαο παξάγνληαο ηνπ εζληθνχ επηρεηξεκαηηθνχ πεξηβάιινληνο κηαο ρψξαο είλαη νη νηθνλνκηθέο θαη ρξεκαηννηθνλνκηθέο ηεο δπλάκεηο. Καηαξρήλ ζα πξέπεη λα εμεηαζζνχλ ην ζπλνιηθφ πξντφλ κηαο νηθνλνκίαο, ν ξπζκφο κεγέζπλζεο ηεο θαη ηα επίπεδα απαζρφιεζεο ηνπ εξγαηηθνχ ηεο δπλακηθνχ. Δπίζεο, ην θαηά θεθαιήλ εηζφδεκα ελδηαθέξεη κία επηρείξεζε πνπ ζέιεη λα δξαζηεξηνπνηεζεί, θαζψο θαη ηα επίπεδα θαηαλάισζεο, ψζηε λα γλσξίδεη ηη ρξεκαηηθή δπλαηφηεηα δηαζέηνπλ θαη πφζν μνδεχνπλ νη ππνςήθηνη πειάηεο ηεο. Φαίλεηαη ινγηθφ δε, κία πνιπεζληθή επηρείξεζε, λα εμεηάδεη θαη γεληθφηεξα καθξννηθνλνκηθά ζηνηρεία ηεο ρψξαο ζηεο νπνίαο ηελ αγνξά ζέιεη λα εηζέιζεη. Σέηνηα ζηνηρεία είλαη ην επίπεδν πιεζσξηζκνχ, ε ζπλαιιαγκαηηθή ηζνηηκία, ε 9

19 ξεπζηφηεηα ηνπ ρξήκαηνο, ην κέγεζνο ηνπ ειιείκκαηνο ησλ ηξερνπζψλ ζπλαιιαγψλ, ηα επίπεδα μέλνπ δαλεηζκνχ ηεο ρψξαο, ε νηθνλνκηθή αλάπηπμε (Μειάο θαη Πνιιάιεο, 2005). Ζ παξνρή πιεξνθφξεζεο γηα ηα παξαπάλσ ζηνηρεία παξέρεηαη είηε απφ θπβεξλεηηθέο πεγέο είηε απφ δηεζλείο νηθνλνκηθνχο νξγαληζκνχο θαζψο θαη απφ ηηο νηθνλνκηθέο εθδφζεηο πνπ έρνπλ δηεμάγεη ηέηνηεο έξεπλεο. Οη εμειίμεηο απηέο κπνξεί λα είλαη θαηαιπηηθήο ζεκαζίαο γηα ηελ πνξεία κίαο επηρείξεζεο ζε κία μέλε αγνξά, αιιά θαη γηα ηα απνηειέζκαηα ηεο κεηξηθήο επηρείξεζεο, αθνχ πνιιέο, φπσο εηπψζεθε θαη αλσηέξσ, είλαη νη πεξηπηψζεηο, ζηηο νπνίεο ε κεηξηθή εηαηξεία «πιεξψλεη» ηα άζρεκα απνηειέζκαηα απφ ηηο ξαγδαίεο ζπλαιιαγκαηηθέο θαη νηθνλνκηθέο κεηαβνιέο ησλ ζπγαηξηθψλ ζε λέεο αγνξέο (Μειάο θαη Πνιιάιεο, 2005). Πνιιέο πνιπεζληθέο επηρεηξήζεηο ζεσξνχλ ηνλ ζπλαιιαγκαηηθφ θίλδπλν σο ηνλ πξψην παξάγνληα ζε ζεκαληηθφηεηα γηα ην επηρεηξεζηαθφ ξίζθν. Βέβαηα, αξθεηνί είλαη θαη νη εξεπλεηέο πνπ αλαθέξνπλ πσο ην λα δξαζηεξηνπνηείηαη κία επηρείξεζε ζε πεξηζζφηεξεο απφ κία αγνξέο κε δηαθνξεηηθφ λφκηζκα κπνξεί λα ηηο δηεπθνιχλεη κε πνηθίινπο ηξφπνπο ζηε ζέζε ησλ ζηφρσλ ηνπο ζηα ρξεκαηννηθνλνκηθά. Μπνξνχλ γηα παξάδεηγκα, λα δηαζπείξνπλ ηνλ θίλδπλν θαη λα ηνπνζεηεζνχλ έηζη ζηηο αγνξέο πνπ λα παξνπζηάζνπλ θαη θέξδε απφ ηέηνηνπ είδνπο θηλήζεηο (Μειάο θαη Πνιιάιεο, 2005). Όζν γηα ηνλ πιεζσξηζκφ, ην θαηλφκελν απηφ κπνξεί λα επεξεάζεη ην θφζηνο απφθηεζεο ησλ πξψησλ πιψλ γηα ηελ επηρείξεζε, ησλ νπνίσλ ε ηηκή ζα κεηαβάιιεηαη, δεκηνπξγψληαο αλάγθε γηα αιιαγή ηεο ηηκήο ηνπ πξντφληνο. Δπίζεο, ν πιεζσξηζκφο αιιάδεη ηελ αγνξαζηηθή δχλακε ησλ θαηαλαισηψλ, δεκηνπξγψληαο πξνβιήκαηα ζηε δήηεζε, ελψ επηδξά θαη ζηε ηνπνζέηεζε ηνπ πξντφληνο ζηελ αγνξά, κε επαθφινπζν ηελ αιιαγή ηνπ θνηλνχ-ζηφρνπ γηα ηελ πνιπεζληθή επηρείξεζε (Μειάο θαη Πνιιάιεο, 2005). Σν θφζηνο ηεο κεηαθνξάο ησλ πιηθψλ θαη ησλ αγαζψλ, θαζψο θαη ε εηθφλα πνπ πξνβάιιεη ε ρψξα πξνο ηα έμσ (country image) ζπλζέηνπλ καδί κε ηα παξαπάλσ ην εζληθφ επηρεηξεκαηηθφ πεξηβάιινλ ηεο ρψξαο. Σν θφζηνο ηεο κεηαθνξάο ησλ πξψησλ πιψλ θαη ησλ επεμεξγαζκέλσλ πξντφλησλ, παίδεη θαζνξηζηηθφ ξφιν ζηελ επηινγή ηφπνπ εγθαηάζηαζεο θαηαζθεπαζηηθψλ κνλάδσλ. 10

20 Ζ κεηαβιεηή πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηε κέηξεζε ηνπ ζπλφινπ ησλ ιεηηνπξγηθψλ εξγαζηψλ κηαο επηρείξεζεο νλνκάδεηαη έιεγρνο ησλ ιεπηνκεξεηψλ ηεο επηρείξεζεο (logistics) θαη πεξηιακβάλεη ηε δηαρείξηζε ησλ πξντφλησλ απφ ην πξψηκν ζηάδην ησλ πξψησλ πιψλ έσο ην ζηάδην πνπ βξίζθνληαη ζηα ρέξηα ησλ ηειηθψλ θαηαλαισηψλ σο νινθιεξσκέλα αγαζά πιένλ (Μειάο θαη Πνιιάιεο, 2005). Ζ εηθφλα κηαο ρψξαο πξνο ηα έμσ (image) ζρεηίδεηαη ηδηαίηεξα κε ηελ επηινγή ηφπνπ εγθαηάζηαζεο παξαγσγηθψλ κνλάδσλ κηαο πνιπεζληθήο εηαηξείαο, εθφζνλ ε θαηαζθεπάζηξηα ρψξα αλαγξάθεηαη ζηελ εηηθέηα ηνπ πξντφληνο θαη έρεη ηε δχλακε λα επεξεάζεη αλάινγα κε ηελ θήκε πνπ δηαζέηεη ηηο πσιήζεηο ηνπ πξντφληνο. Όπσο είλαη επλφεην, αλ ε θαηαζθεπάζηξηα ρψξα είλαη αλεπηπγκέλε δεκηνπξγεί ζεηηθέο εληππψζεηο ζην θαηαλαισηηθφ θνηλφ ελψ ην αληίζεην ζπκβαίλεη αλ ε θαηαζθεπάζηξηα ρψξα είλαη ιηγφηεξν αλεπηπγκέλε. Ζ εηθφλα απηή βαζίδεηαη θπξίσο ζηελ αληίιεςε φηη ην εξγαηηθφ δπλακηθφ ζε θάπνηεο ρψξεο είλαη αλψηεξν ζηελ θαηαζθεπή νξηζκέλσλ ηδηαίηεξσλ πξντφλησλ. Με ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ νη αληηιήςεηο απηέο κεηαβάιινληαη, θαη κάιηζηα αξθεηέο θνξέο αληηζηξέθνληαη. Υαξαθηεξηζηηθφ είλαη ην παξάδεηγκα ηεο Ηλδίαο, ηα πξντφληα ηεο νπνίαο ζην παξειζφλ ζπζρεηίδνληαλ κε παξαγσγέο ρακειήο ηερλνινγίαο ελψ ζήκεξα είλαη παγθνζκίσο γλσζηή γηα ηα πςειήο ηερλνινγίαο ινγηζκηθά ππνινγηζηψλ πνπ θαηαζθεπάδεη (Μειάο θαη Πνιιάιεο, 2005) Κνηλσληθνί Παξάγνληεο Έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα ζεκεία, ηα νπνία ζα πξέπεη λα ειέγμεη θαη λα αλαιχζεη ζε βάζνο κηα επηρείξεζε, πξηλ απνθαζίζεη λα επηιέμεη κία αγνξά, πνπ ε είζνδνο ηεο εθεί ζα ηεο δψζεη ην επηδησθφκελν ζηξαηεγηθφ πιενλέθηεκα, είλαη νη θνηλσληθνί παξάγνληεο θαη ε θνπιηνχξα πνπ επηθξαηνχλ ζηελ αγνξά-ζηφρν. Σν πιένλ βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ απηήο ηεο θαηεγνξίαο παξαγφλησλ είλαη ν ππνθεηκεληθφο ηνπο ραξαθηήξαο, ην φηη πεξηιακβάλνπλ έλα ζχλνιν αμηψλ θαη πεπνηζήζεσλ πνπ κεηαβηβάδνληαη απφ γεληά ζε γεληά θαη κπνξεί λα κεηαβιεζνχλ κε πνιχ αξγφ ξπζκφ κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ. Καλείο δε κπνξεί λα αλαιχζεη θνηλσληθά ζηνηρεία θαη θνπιηνχξα κίαο πεξηνρήο αθξηβψο κε ηνλ ίδην ηξφπν κε θάπνηνλ άιιν. Αλ ν αλαιπηήο ή επελδπηήο κηαο πνιπεζληθήο επηρείξεζεο δελ είλαη 11

21 θαιφο γλψζηεο κηαο αγνξάο ζα πξέπεη λα βαζηζηεί ζηε γλψκε ηξίησλ, πηζαλψο ζε εμσηεξηθνχο ζπκβνχινπο, πνπ γλσξίδνπλ ηελ αγνξά-ζηφρν. Λχζε, πάλησο, πνπ αλ θαη ζεσξείηαη ηδηαίηεξα δαπαλεξή, θξίλεηαη πνιιέο θνξέο αλαγθαία γηα ηελ επηρείξεζε. ηε βηβιηνγξαθία θάπνηεο θνξέο, γίλεηαη δηαρσξηζκφο ησλ θνηλσληθψλ παξαγφλησλ (αμίεο, πξφηππα, πεπνηζήζεηο), ησλ θνηλσληθψλ παξαγφλησλ θνπιηνχξαο κίαο αγνξάο (ζξεζθεία, εθπαίδεπζε, γιψζζα) θαη εζηθήο. Γηα ηηο αλάγθεο ηεο ζπγθεθξηκέλεο κειέηεο, θξίλεηαη ζθφπηκν λα ιακβάλεη θαλείο ππφςε ηνπ θαη ηηο δχν ππνθαηεγνξίεο, φηαλ γίλεηαη αλαθνξά ζε θνηλσληθέο κεηαβιεηέο θαη θνπιηνχξα. Αλαληίξξεηε είλαη ινηπφλ, ε επηξξνή ησλ ζπλεζεηψλ, ησλ πεπνηζήζεσλ, ησλ πξνηχπσλ θαη ησλ αμηψλ, αιιά θαη ηεο ζξεζθείαο, ηνπ επηπέδνπ εθπαίδεπζεο θαη ησλ εζληθψλ θαηαβνιψλ, πνπ ππάξρνπλ ζην πεξηβάιινλ κίαο αγνξάο, ζηελ απφθαζε ησλ επηρεηξήζεσλ λα δξαζηεξηνπνηεζνχλ ζε άιιεο ρψξεο (Delios and Henisz, 2003), ηφζν ζηελ επηινγή ηεο αγνξάο-ζηφρνπ φζν θαη ζηε ζηξαηεγηθή θαη ηε δηνίθεζε, πνπ ζα αθνινπζεζεί ζηελ αγνξά απηή. χν είλαη νη βαζηθέο παξάκεηξνη, νη νπνίεο επεξεάδνπλ θαη επεξεάδνληαη απφ ηελ θνπιηνχξα κίαο ρψξαο ζε φηη έρεη λα θάλεη κε ηελ χπαξμε ηεο επηρείξεζεο εθεί. Ζ κία παξάκεηξνο πεξηθιείεη ηε ιεηηνπξγηθή πιεπξά ηεο επηρείξεζεο θαη θπξίσο ηνπο εξγαδφκελνπο θαη ηελ δηνίθεζε ηνπο ζε ζρέζε κε ηελ θνπιηνχξα ηεο ρψξαο ηνπο, θαζψο θαη ηε ζρέζε ηεο επηρείξεζεο κε ηνπο παξάγνληεο ηεο ηνπηθήο θπβέξλεζεο θαη ηεο αγνξάο (πξνκεζεπηέο, δηαλνκείο θ.ι.π.). Ζ δεχηεξε παξάκεηξνο, πνπ είλαη θαη απηή νπζηψδεο γηα ηελ ίδηα ηελ χπαξμε ηεο επηρείξεζεο ζηελ επηιεγφκελε αγνξά, είλαη ε θνπιηνχξα ησλ απνδεθηψλ ηνπ απνηειέζκαηνο ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο επηρείξεζεο, θαη θπξίσο ησλ θαηαλαισηψλ θ.ι.π. ε φηη αθνξά ηελ θνπιηνχξα θαη ηε δηνίθεζε ηνπ αλζξσπίλνπ δπλακηθνχ, πξέπεη λα εηπσζεί πσο πνιιέο θνξέο νη εζληθέο θνπιηνχξεο, κε ζρεδφλ λνκνηειεηαθφ ηξφπν, ππεξζθειίδνπλ ηηο νξγαλσζηαθέο. Ζ αλάπηπμε ηνπ αλζξσπίλνπ δπλακηθνχ ζηε καθξηλή Άπσ Αλαηνιή παξνπζηάδεη ζεκαληηθέο δηαθνξέο ζε ζρέζε κε ηελ αηνκηθηζηηθή Β. Ακεξηθή. Απφ ηελ άιιε πιεπξά ζηηο δηάθνξεο γσληέο ηεο Δπξψπεο δηαπηζηψλνληαη πνηθίιεο εθθάλζεηο θνπιηνχξαο, ελψ ελδηαθέξνλ παξνπζηάδεη θαη ε ηδηαίηεξε θνπιηνχξα πνπ επηθξαηεί ζηα ελαπνκείλαληα θνκκνπληζηηθά θξάηε θαη πψο απηή αλαθιάηαη ζηνπο εξγαδνκέλνπο 12

22 εθεί, θαζψο θαη ζηελ πξνζπάζεηα ησλ δπηηθψλ επηρεηξήζεσλ λα δηεηζδχζνπλ ζηηο δηάθνξεο απηέο αγνξέο. Μπνξεί λα πεη θαλείο πσο ε πνηθηινκνξθία ζηελ θνπιηνχξα κεηαμχ ησλ ζπγαηξηθψλ κηαο παγθφζκηαο επηρείξεζεο κπνξεί λα έρεη θαη ζεηηθά θαη αξλεηηθά απνηειέζκαηα, αλάινγα κε ην πψο ζα δηνηθεζεί. Απφ ηε κία πιεπξά είλαη δπλαηφ λα αλαζηείιεη πξνζπάζεηεο γηα ζπγρψλεπζε δξαζηεξηνηήησλ θαη εμεηδίθεπζε ησλ δηαθφξσλ παξαξηεκάησλ ηεο επηρείξεζεο, απφ ηελ άιιε πιεπξά είλαη δπλαηφ ε επηρείξεζε λα θαξπσζεί νθέιε απφ ηε γλψζε πνπ ζπιιέγεηε κέζα απφ ηε δηαθνξεηηθή ιεηηνπξγία ησλ εθάζηνηε ιεηηνπξγηψλ ζηα παξαξηήκαηα ηεο, κέζσ ηεο ηάζεο γηα δεκηνπξγηθφηεηα θαη ηεο δηάζεζε γηα θαηλνηνκία ησλ αλζξψπσλ ηεο (Wei Y. and Liu X., 2001) εκαληηθά είλαη θαη ηα ζέκαηα θνπιηνχξαο ζε ζρέζε θαη κε ηνπο ππφινηπνπο παξάγνληεο, πνπ επεξεάδνπλ ηε ιεηηνπξγία κίαο επηρείξεζεο. Καηά αλάινγν ηξφπν, ππάξρεη δηαθνξά θαη ζηελ θνπιηνχξα θαη ην θνηλσληθφ ππφβαζξν θαη ηνπο ζπλεξγάηεο ηεο επηρείξεζεο. Σηο άιιεο ηνπηθέο επηρεηξήζεηο, πνπ πηζαλψο ηελ πξνκεζεχνπλ κε πξψηεο χιεο, κέρξη θαη ηνπο δηαλνκείο, πνπ ζα ρξεηαζζεί γηα λα πξνσζήζεη ηα πξντφληα ηεο ζηα ηειηθά ζεκεία πψιεζεο (Wei Y. and Liu X., 2001) ε φηη έρεη λα θάλεη, ηψξα, κε ηελ θνπιηνχξα θαη ηελ επηξξνή ηεο ζηηο θαηαλαισηηθέο ζπλήζεηεο, απηή αλαθέξεηαη ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ην πξντφλ ηεο, εηαηξείαο γίλεηαη απνδεθηφ θαη ρξεζηκνπνηείηαη απφ ηνπο θαηαλαισηέο ηεο. Μπνξεί λα πεη θαλείο πσο είλαη ε πην εκθαλήο δηάζηαζε ηεο θνπιηνχξαο ζε ζρέζε κε ηηο δηεζλνπνηεκέλεο επηρεηξήζεηο θαη αλ θαη ππνζηεξίδεηαη απφ θάπνηνπο πσο νη δηαθνξέο πιένλ ζηα εξγαζηαθά ηείλνπλ λα κεηψλνληαη θαη λα βξίζθνληαη πιένλ ζηε ζθηά ηεο εηαηξηθήο θνπιηνχξαο ε θνηλσληθή δηάζηαζε θαη ε θνπιηνχξα απφ ηελ άπνςε ηνπ θαηαλαισηή εμαθνινπζνχλ λα παξνπζηάδνπλ κεγάιεο δηαθνξέο ζηελ εθάζηνηε γσληά ηεο γεο. Δίλαη γλσζηφ δε, πσο νη επηρεηξήζεηο πξσηίζησο ελδηαθέξνληαη γηα ην ηη είλαη αξεζηφ θαη απνδεθηφ απφ ηνπο θαηαλαισηέο ησλ πξντφλησλ ηνπο, αθνχ θχξηα ζε απηνχο ζηεξίδεηαη ε ίδηα ε χπαξμε ηνπο ζε απηέο ηηο αγνξέο (Wei Y. and Liu X., 2001) ηε βηβιηνγξαθία αλαθέξνληαη νξαηέο θαη θαζνξηζηηθέο δηαθνξέο, ζηα δεηήκαηα θνπιηνχξαο θαηαλαισηψλ, αλάκεζα ζηελ Δπξψπε θαη ηηο Ζ.Π.Α. 13

23 εκαληηθή θαίλεηαη ε ζέζε θαη νη πξννπηηθέο ηεο Αζίαο, σο πεξηνρή πξννξηζκνχ επηρεηξεζηαθψλ δξαζηεξηνηήησλ (Halme, Park and Chiu, 2002), θπξίσο θαη ιφγσ ηνπ κεγάινπ εχξνπο ηεο αγνξάο, ελψ έληνλν είλαη ην ελδηαθέξνλ, πνπ παξνπζηάδεη ε πξνζπάζεηα γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε θαη απνηειεί έλα κεηαβαηηθφ επίπεδν κεηαμχ εζληθήο αγνξάο θαη ηδηαίηεξσλ, δηαδνρηθψλ δηεζλψλ αγνξψλ, πξάγκα πνπ απνηειεί ζεκαληηθή πξφθιεζε γηα ηηο επηρεηξήζεηο. Πάλησο, ηφζν γηα ηε δηάζηαζε ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ θαη ησλ ππνινίπσλ πνπ έρνπλ ζρέζε κε ηελ επηρείξεζε (Stakeholders), φζν θαη γη' απηή ησλ θαηαλαισηψλ κπνξεί λα ηνληζηεί πσο ζα πξέπεη λα ιακβάλνληαη ππφςε ζπγθεθξηκέλεο, ηδηαίηεξα ζεκαληηθέο - αλ θαη δπζδηάθξηηεο πνιιέο θνξέο εθθάλζεηο ηνπ θνηλσληθνχ γίγλεζζαη, πξνθεηκέλνπ λα ιεηηνπξγεί απνδνηηθά ε επηρείξεζε θαη λα γίλεηαη απνδεθηφ ην απνηέιεζκα ηεο. Έηζη, αλαθέξεηαη πσο ε θάζε ζξεζθεία επηβάιιεη - ιηγφηεξν ή πεξηζζφηεξν - ηνλ ηξφπν δσήο ζε νξηζκέλεο θνηλσλίεο θαη ε θνηλσληθή νξγάλσζε πεξηραξαθψλεη ηηο πξνηηκήζεηο θάπνησλ αγνξψλ (Παλεγπξάθεο, 1999). Ο ξφινο ελλνηψλ φπσο ηνπ έζλνπο ή ηεο νηθνγέλεηαο δε βαξαίλνπλ πάληα θαηά ηνλ ίδην βαζκφ ζηηο ζπλεηδήζεηο ησλ αλζξψπσλ, ελψ ε αηζζεηηθή πνηθίιεη αλάινγα ηελ πεξηνρή πνπ επηιέγεη λα δξαζηεξηνπνηεζεί κία επηρείξεζε, δίλνληαο ην θξηηήξην γηα ην ηη είλαη θάζε θνξά σξαίν ή απνδεθηφ. Ζ ζέζε ηε γπλαίθαο θαη ην επίπεδν κφξθσζεο δε κπνξνχλ λα ζεσξεζνχλ ηαπηφζεκα ζηηο δηάθνξεο θνηλσλίεο, ελψ γηα λα επηθνηλσλήζεη έλα πξντφλ ή κία ηδέα ρξεηάδεηαη λα ιεθζνχλ ππφςε παξάγνληεο φπσο ε γιψζζα, νη θψδηθεο επηθνηλσλίαο θαη ζπκπεξηθνξάο, ελψ πνιχ ζεκαληηθφο πξέπεη λα ζεσξείηαη ν παξάγνληαο ησλ εζίκσλ θαη ησλ παξαδφζεσλ θάζε θνηλσλίαο, ηφζν γηα ηνπο θαηαλαισηέο φζν θαη γηα ηνπο εξγαδφκελνπο. Ωο κία πην εμεηδηθεπκέλε θαηεγνξία, πνπ ζα πξέπεη λα κειεηά ε επηρείξεζε ζεσξείηαη ε λννηξνπία θαη ε επαγγεικαηηθή ζπκπεξηθνξά ησλ αηφκσλ ζηηο αγνξέο-ζηφρνπ θαζψο επίζεο θαη ε επηρεηξεζηαθή εζηθή. ηελ επαγγεικαηηθή ζπκπεξηθνξά, κπνξνχλ λα αλαθεξζνχλ ε δηάζεζε γηα εξγαζία, ν ρξφλνο πνπ δαπαλά θαλείο ζηε δνπιεηά ηνπ, ε πιηζηηθή πξνζέγγηζε πνπ κπνξεί λα έρεη, ε αηνκηθηζηηθή δηάζεζε, θαζψο θαη ε δηάζεζε ή ε αλάγθε γηα αιιαγή. Απηά ηα ραξαθηεξηζηηθά, θαζψο επίζεο ε ππνθίλεζε θαη αθνζίσζε ησλ εξγαδνκέλσλ, θαη ε παξαγσγηθφηεηα ηνπο, επεξεαδφκελα θαη απφ ηνπο γεληθφηεξνπο παξάγνληεο ηεο θνπιηνχξαο, πνπ πξναλαθέξζεθαλ, επηδξνχλ ζαθψο ζηε ιεηηνπξγία θαη ην απνηέιεζκα ηεο δηεζλνπνίεζεο κίαο επηρείξεζεο. Ξερσξηζηά πηζηεχεηαη, πσο ζα πξέπεη λα γίλεη 14

24 ιφγνο γηα ηελ επηρεηξεζηαθή εζηθή, πνπ επεξεάδεηαη θαζνξηζηηθά απφ ηελ γεληθφηεξε θνπιηνχξα κίαο θνηλσλίαο, ηε θηινζνθία, ηε ζξεζθεία, ηνπο λφκνπο θ.ι.π. ήκεξα, κπνξεί θαλείο λα κηιήζεη γηα δηεζλή επηρεηξεζηαθή εζηθή. Σελ επαθή δειαδή, θαη ηελ αληηκεηψπηζε πνπ έρεη κία πνιπεζληθή ζε ζρέζε κε ηα άηνκα θαη νληφηεηεο ζηελ θάζε αγνξά. Ζ επηρείξεζε ζα πξέπεη λα ζηαζκίζεη ην θνηλσληθφ πεξηβάιινλ θαη ηνπο ππνινίπνπο παξάγνληεο, πνπ επεξεάδνπλ ηελ θνπιηνχξα, θαη λα εμνκαιχλεη ηηο αληηζέζεηο ησλ ζπκθεξφλησλ, ηα νπνία ηελ πεξηβάιινπλ, αληηιακβαλφκελε θαη απνδερφκελε θάπνηνπο απφ ηνπο θαλφλεο παηρληδηνχ ηεο εθάζηνηε αγνξάο, αιιά θαη δηαηεξψληαο ηηο εηαηξηθέο ηεο αξρέο θαη ηελ εηθφλα πνπ ζέιεη λα δεκηνπξγήζεη. Σν δίιεκκα απηφ, θαίλεηαη πσο νη πνιπεζληθέο δηαθνξεηηθψλ ρσξψλ ην πξνζεγγίδνπλ κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν. Οη Ακεξηθαλνί πξνζεγγίδνπλ ην ζέκα κε ην λα αληηκεησπίδνπλ ηνλ θαζέλα κε ηνλ ίδην ηξφπν, θξίλνληαο, ηηο εζηθέο δηαζηάζεηο βάζεη θνηλψλ θαλφλσλ, ελψ νη Ηάπσλεο θαη νη Δπξσπαίνη ηείλνπλ λα παίξλνπλ απνθάζεηο βαζηδφκελνη ζε θνηλέο εζηθέο αμίεο θαη θνηλσληθνχο δεζκνχο, αλάινγα κε ηε δηαίζζεζε ηνπο γηα ην ηη ππνρξενχληαη λα θάλνπλ. Σν κεγαιχηεξν πξφβιεκα, γηα ηηο επηρεηξήζεηο πνπ δηεζλνπνηνχληαη, έγθεηηαη ζηελ πξνζπάζεηα γηα εγθαζίδξπζε θνηλψλ θαλφλσλ θαη εζηθήο ζε φιεο ηνπο ηηο αγνξέο. Τπάξρνπλ πνιιέο πξνζεγγίζεηο ηνπ ζέκαηνο ησλ θνηλσληθψλ δηαθνξψλ θαη ηεο θνπιηνχξαο πνπ επηθξαηεί ζηηο δηάθνξεο αγνξέο. Γελ είλαη δπλαηφ, ζηα πιαίζηα ηεο παξνχζαο κειέηεο λα παξνπζηαζζνχλ φιεο. Μπνξεί παξφια απηά λα δνζεί κία εθ ησλ βαζηθφηεξσλ κειεηψλ ζηε δηεζλή βηβιηνγξαθία, απηή ηνπ Hofstede (1980). Ο ηειεπηαίνο ζεκεηψλεη πσο νη δηαθνξέο ζηελ θνπιηνχξα κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ εζλψλ κπνξνχλ λα ζπγθξηζνχλ ζηε βάζε πέληε δηαζηάζεσλ. Οη ηξεηο δηαζηάζεηο αθνξνχλ ηελ αλακελφκελε θνηλσληθή ζπκπεξηθνξά θαη έρνπλ λα θάλνπλ κε ηελ έθηαζε ηεο δχλακεο πνπ κπνξνχλ λα δηαζέηνπλ θαη λα αζθνχλ ηα κέιε κίαο θνηλσλίαο, ην βαζκφ αηνκηθηζκνχ ζηελ εθάζηνηε θνηλσλία, ηε ζεκαζία ηνπ άλδξα θαη ηελ απνθπγή ηεο αβεβαηφηεηαο. Ζ ηέηαξηε δηάζηαζε αλαθέξεηαη ζηελ πξνζπάζεηα ηνπ αλζξψπνπ «λα αλαθαιχςεη ηελ Αιήζεηα» θαη ε πέκπηε αλαθιά ηε ζεκαζία ηνπ ρξφλνπ γηα ηηο δηάθνξεο εζλφηεηεο. χκθσλα κε ηηο θαηεγνξίεο απηέο, θάπνηεο θνηλσλίεο είλαη εγγχηεξα ζε άιιεο ζε επίπεδν 15

25 θνπιηνχξαο θαη θάπνηεο καθξχηεξα θαη απηφ ζαθψο επεξεάδεη ηε ζηξαηεγηθή απφθαζε γηα είζνδν ζε κία λέα αγνξά Πνιηηηθνί Παξάγνληεο Οη πνιηηηθνί παξάγνληεο πξνζδηνξίδνπλ ην πνιηηηθφ θιίκα πνπ επηθξαηεί ζε κηα ρψξα αιιά θαη ζηηο γχξσ πεξηνρέο. Υψξεο κε ζηαζεξφ πνιηηηθφ θιίκα είλαη επλντθφηεξεο γηα ηηο πνιπεζληθέο επηρεηξήζεηο δηφηη δελ εκπεξηέρνπλ θηλδχλνπο γηα ηηο επελδχζεηο θαη ηα επηρεηξεκαηηθά ζρέδηά ηνπο (Παπαγεσξγίνπ Πέηξνο, 1990, ζει ). Γηα παξάδεηγκα, ην κεηαβαιιφκελν πνιηηηθφ θιίκα ζηελ Διιάδα έρεη απνηξέςεη αξθεηέο ΑΞΔ λα εηζέιζνπλ δηφηη εκπεξηέρνπλ ην θφβν θαη ηηο έληνλεο αιιαγέο ηνπ εμσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο Ννκηθνί Παξάγνληεο Οη λνκηθνί παξάγνληεο αλαθέξνληαη ζην λνκηθφ ζχζηεκα πνπ δηέπεη κηα ρψξα θαη ζην βαζκφ πνπ απηφ επεξεάδεη ηηο ΑΞΔ. Οη θπβεξλήζεηο ησλ ρσξψλ πνπ ζηφρνο ηνπο είλαη ε πξνζέιθπζε ηεο δηεζλνχο επηρεηξεκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο, ζεζπίδνπλ θίλεηξα θαη εμαζθαιίζεηο πνπ επλννχλ ηηο δξαζηεξηφηεηεο ησλ πνιπεζληθψλ επηρεηξήζεσλ (Παπαγεσξγίνπ Πέηξνο, 1990, ζει. 33) Τερλνινγηθνί παξάγνληεο Ζ πέκπηε θαηεγνξία παξαγφλησλ, παξφιν πνπ δελ αλαθέξεηαη απφ ηνπο Zhang, Krug θαη Reinmoller ζεσξνχκε φηη είλαη εμίζνπ ζεκαληηθή κε ηηο ππφινηπεο. Γηφηη, ε χπαξμε ηεο ηερλνινγίαο ζε κηα ρψξα θαζψο θαη ε δπλαηφηεηα δεκηνπξγίαο ελφο πεξηβάιινληνο γηα ηελ πξνψζεζε ηεο γίλεηαη φιν θαη πεξηζζφηεξν αλαγθαία. Σν γεγνλφο απηφ, εάλ ζπλδπαζηεί θαη κε ηελ χπαξμε ελφο ηθαλνπνηεηηθνχ επηπέδνπ έξεπλαο θαη αλάπηπμεο -θξηηήξην ην νπνίν ήηαλ πάληα ζεκαληηθφ γηα ηηο βηνκεραλίεο πνπ παξάγνπλ πξντφληα ηερλνινγηθήο πξσηνπνξίαο- 16

26 δεκηνπξγεί ην θαηάιιειν πεξηβάιινλ κέζα ζην νπνίν ζα δξαζηεξηνπνηεζνχλ νη πνιπεζληθέο επηρεηξήζεηο. Σα θίλεηξα ηεο εζσηεξίθεπζεο δελ είλαη ηφζν θαηαλνεηά. Ζ ηξέρνπζα ζεσξία επηζεκαίλεη δχν βαζηθά θίλεηξα γη απηήλ: ηελ αλάγθε ελφο ηξφπνπ γηα ηε κεηαθνξά ηερλνινγίαο θαη ην πιενλέθηεκα πνπ εκθαλίδεηαη ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο γηα ηελ θάζεηε ζπγθέληξσζε (Krugman P., Obstfeld M., 2002, ζει. 258) Ζ νξγαλσζηαθή δνκή ησλ πνιπεζληθώλ επηρεηξήζεσλ Ζ νξγάλσζε κία πνιπεζληθήο ζρεηίδεηαη κε κία ζεηξά δεηεκάησλ φπσο νη εζσηεξηθέο ζρέζεηο κεηαμχ δηαθφξσλ ηκεκάησλ, ν θαηακεξηζκφο ησλ επζπλψλ, ε δηαρείξηζε ησλ πιεξνθνξηψλ θαη ν έιεγρνο ηεο επηρείξεζεο κε ζθνπφ λα επηηεπρζνχλ νη ζηφρνη ηεο ζηξαηεγηθήο ηεο. ηελ νπζία, ε νξγάλσζε έρεη λα θάλεη, θπξίσο, κε ηελ νξζή ιήςε δηνηθεηηθψλ απνθάζεσλ. Ζ νξγαλσζηαθή δνκή κίαο επηρείξεζεο είλαη απφ ηε θχζεο ηεο πνιχπινθε, πφζν κάιινλ κίαο πνιπεζληθήο ε νπνία έρεη πνιχ πεξηζζφηεξεο δηαζηάζεηο. Μία πνιπεζληθή επηρείξεζε ζα πξέπεη λα έρεη κία ζεηξά δηθηχσλ εμνπζίαο θαη επζπλψλ απφ ηνλ Γηεπζχλνληα χκβνπιν θαη ηα πςειφβαζκα ζηειέρε κέρξη ηα ζηειέρε ησλ κνλάδσλ πνπ βξίζθνληαη δηεζλψο. Σα δίθηπα απηά ζρεηίδνληαη κε ηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ απφ ζηειέρε ηα νπνία είλαη πηζαλφ λα είλαη δηαζθνξπηζκέλα ζε πνιιέο ρψξεο. Όπσο είλαη θπζηθφ, ε επηθνηλσλία κεηαμχ ησλ δηθηχσλ είλαη κείδνλνο ζεκαζίαο θαζψο νη πιεξνθνξίεο πνπ αθνξνχλ κία ζεηξά δεηεκάησλ ζα πξέπεη λα δηαζπείξνληαη άκεζα πξνο ηνπο ελδηαθεξφκελνπο. Ζ κεηάδνζε ηεο πιεξνθνξίαο είλαη έλα πνιχ ζεκαληηθφ ζέκα γηα ηελ νξγάλσζε κίαο πνιπεζληθήο επηρείξεζεο θαη έλα ζσζηφ πιεξνθνξηαθφ ζχζηεκα ζα πξέπεη λα αληηκεησπίδεη δπζθνιίεο πνπ είλαη πηζαλφ λα πξνθχςνπλ. Γηα παξάδεηγκα, θάζε ρψξα έρεη δηαθνξεηηθή θνπιηνχξα, πεξηβάιινλ, λνκνζεζία θαη θνξνινγηθφ ζχζηεκα κε ζπλέπεηα θάζε πιεξνθνξία λα έρεη δηαθνξεηηθή αμία θαη λα αμηνπνηείηαη κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν ζε θάζε πεξίπησζε. 17

27 Δπηπξφζζεηα, ε νξγάλσζε κίαο επηρείξεζεο ζα πξέπεη λα είλαη πξνζαξκνζκέλε ζην πεξηβάιινλ θαη ζηελ θνπιηνχξα ηεο θάζε ρψξαο ζηελ νπνία δξαζηεξηνπνηείηαη. πρλά, παξαηεξείηαη κία απνθεληξνπνίεζε ησλ επζπλψλ ησλ ζηειερψλ ζε μέλεο ρψξεο, ελψ απμάλεηαη ν βαζκφο επζχλεο ησλ πςειφβαζκψλ ζηειερψλ πνπ εδξεχνπλ ζηε κεηξηθή ρψξα κε ζθνπφ ηα ζηειέρε απηά λα πεηχρνπλ κία ζεηξά ζηξαηεγηθψλ ζηφρσλ θαζψο επίζεο λα πεηχρνπλ νηθνλνκίεο θιίκαθαο ζε κία ζεηξά θεληξηθψλ ιεηηνπξγηψλ φπσο έξεπλαο, απνζεκάησλ θαη ρξεκαηννηθνλνκηθψλ. Καηά ζπλέπεηα εκθαλίδνληαη δχν κνξθέο νξγάλσζεο ε ζεζκνζεηεκέλε (statutory) θαη ε επηρεηξεκαηηθή (managerial). Γηα παξάδεηγκα, ιφγσ λνκηθψλ πεξηνξηζκψλ, κεξηθψλ θξαηψλ, νη πνιπεζληθέο επηρεηξήζεηο είλαη ππνρξεσκέλεο λα έρνπλ ζηε δηνίθεζε ηεο ηνπηθήο κνλάδαο εγρψξηα ζηειέρε. Παξφια απηά, ε επηρεηξεκαηηθή δνκή είλαη απηή πνπ έρεη κεγαιχηεξε ζεκαζία θαζψο είλαη κία νξγαλσζηαθή δνκή γηα ιήςε δηνηθεηηθψλ απνθάζεσλ. Δπίζεο, ππάξρνπλ θαη νη ηππηθέο θαη άηππεο δνκέο νξγάλσζεο. Ζ ηππηθή νξγαλσζηαθή δνκή παξνπζηάδεη ηηο ηππηθήο-ινγηθέο ζρέζεηο κεηαμχ ηκεκάησλ κία επηρείξεζεο φπσο απηά παξνπζηάδνληαη θαη απφ ηα ηππηθά νξγαλνγξάκκαηα. Όκσο, ζηε ιεηηνπξγία κίαο επηρείξεζεο παίδεη ζεκαληηθφ ξφιν θαη ε άηππε νξγαλσζηαθή δνκή ηεο ε νπνία ζρεηίδεηαη ζε κεγάιν βαζκφ κε ηε ιήςε δηνηθεηηθψλ απνθάζεσλ θαη ηε δηαδηθαζία δηνίθεζεο. Ζ άηππε δνκή κίαο επηρείξεζεο είλαη πνιχ δχζθνιν λα ιεηηνπξγήζεη θαη λα αλαιπζεί, θαζψο ηα ζηειέρε κίαο επηρείξεζεο έρνπλ δηαθνξεηηθή πξνζσπηθφηεηα, αλάγθεο θαη επηζπκίεο. Δπηπξφζζεηα, ζε πνιπεζληθέο επηρεηξήζεηο ζεκαληηθφ ξφιν παίδνπλ θαη νη δηαθνξέο κεηαμχ ησλ ρσξψλ ζε ζέκαηα θνπιηνχξαο νη νπνίεο επεξεάδνπλ ηα ζηειέρε φηαλ αιιειεπηδξνχλ. Μεηαμχ ηνπ βαζκνχ δηεζλνπνίεζεο κηαο εηαηξείαο θαη ηεο νξγαλσζηαθήο ηεο δνκήο ππάξρεη ηζρπξή ζρέζε θαζψο φζν επεθηείλεηαη εθηφο ζπλφξσλ ηφζν ε δνκή ηεο κεηαβάιιεηαη έηζη ψζηε λα αληαπνθξίλεηαη ζην λέν πεξηβάιινλ πνπ δξαζηεξηνπνηείηαη. Αξρηθά, φηαλ κία επηρείξεζε μεθηλά ηηο εμαγσγέο, πξνζηίζεηαη ζηελ νξγαλσζηαθή ηεο δνκή έλα ηκήκα εμαγσγψλ ην νπνίν αλαθέξεηαη ζε πςειφβαζκν ζηέιερνο ηνπ ηκήκαηνο κάξθεηηλγθ ηεο επηρείξεζεο. Καζψο νη εμαγσγέο απμάλνληαη, ην ηκήκα ησλ εμαγσγψλ κεηαηξέπεηαη ζε ηνκέα εμαγσγψλ. ηε ζπλέρεηα, φηαλ ε επηρείξεζε πξνρσξά ζε δηεζλή επέθηαζε, αδεηνδνηήζεηο θαη εγθαηάζηαζε κνλάδσλ ζην εμσηεξηθφ εηζαγάγεη ζηελ νξγαλσζηαθή ηεο δνκή ηνλ ηνκέα δηεζλψλ δξαζηεξηνηήησλ. Ο ηνκέαο απηφο δηεπζχλεηαη, ζπλήζσο, απφ ηνλ 18

28 αληηπξφεδξν ηεο επηρείξεζεο κε θαζήθνλ ηελ νξγάλσζε φισλ ησλ δηεζλψλ επηρεηξεκαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ θαη ηελ ζπλεξγαζία κε άιια ηκήκαηα θαη ηνκείο ηεο επηρείξεζεο. Όζν απμάλνληαη νη δηεζλείο επηρεηξεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαη ε παγθφζκηα πξννπηηθή ηεο δηνίθεζεο ηεο επηρείξεζεο ηφζν ε νξγαλσηηθή δνκή ηεο ζηξέθεηαη πξνο απηέο ηηο θαηεπζχλζεηο. Ζ επηρείξεζε εγθαζηζηά, πιένλ, ηνκείο γηα ηνλ έιεγρν ηεο παξαγσγή, ηνπ κάξθεηηλγθ θαη ηεο θεξδνθνξίαο ησλ πξντφλησλ ηεο αλά ηνλ θφζκν. Δλαιιαθηηθά, κπνξεί λα εγθαηαζηήζεη ηνκείο ειέγρνπ αλά ρψξα. Σέινο, ππάξρνπλ θαη επηρεηξήζεηο πνπ πξνζπαζνχλ λα επηηχρνπλ έλα ζπλδπαζκφ ησλ παξαπάλσ δνκψλ. ηνλ Πίλαθα 2.2 παξνπζηάδεηαη ε εμέιημε ηεο νξγαλσζηαθήο δνκήο κε ηελ αχμεζε ησλ δηεζλψλ δξαζηεξηνηήησλ. Γίλεηαη θαλεξφ πσο θαζψο ν βαζκφο δηεζλνπνίεζεο απμάλεηαη γίλνληαη ηαπηφρξνλεο αιιαγέο ζηα ηκήκαηα θαη ηνπο ππεπζχλνπο ησλ δηεζλψλ δξαζηεξηνηήησλ. Δπίζεο, παξαηεξείηαη πσο ζην ηειεπηαίν ζηάδην ηεο δηεζλνπνίεζεο έρεη αιιάμεη φιε ε θηινζνθία ηεο επηρείξεζεο σο πξνο ηνλ ηξφπν δηνίθεζεο ησλ κνλάδσλ πνπ βξίζθνληαη ζην εμσηεξηθφ. 19

29 Πίνακαρ 1.1. Διεθνήρ δπαζηηπιόηηηα και εξέλιξη ηηρ οπγανωζιακήρ δομήρ Γξαζηεξηόηεηεο ηεο επηρείξεζεο Τπεύζπλν ηκήκα γηα ηηο δηεζλείο δξαζηεξηόηεηεο Τπεύζπλνο Δμαγσγέο ζε κηθξφ βαζκφ Σκήκα Δμαγσγψλ Δπηθεθαιήο ηνπ ηκήκαηνο, αλαθεξφκελνο ζηε δηεχζπλζε κάξθεηηλγθ Δμαγσγέο ζε κεγαιχηεξν βαζκφ Σνκέαο Δμαγσγψλ Γηεπζπληήο ηνπ ηνκέα Αδεηνδνηήζεηο θαη δηεζλείο επελδχζεηο Σνκέαο Γηεζλψλ δξαζηεξηνηήησλ Γηεπζπληήο ηνπ ηνκέα - αληηπξφεδξνο ηεο επηρείξεζεο Αχμεζε ησλ δηεζλψλ δξαζηεξηνηήησλ ηξαηεγηθέο δηεζλείο επελδχζεηο θαη δξαζηεξηφηεηεο Γηνίθεζε δηεζλψλ ζπγαηξηθψλ ηεο κεηξηθήο επηρείξεζεο Παγθφζκηα νξγαλσζηαθή δνκή επηθεληξσκέλε ζηηο ρψξεο ή ζηα πξντφληα ή ζηηο ιεηηνπξγίεο ή ζε θάπνην ζπλδπαζκφ ησλ παξαπάλσ Πξφεδξνο ηεο δηνίθεζεο - αληηπξφεδξνο ηεο κεηξηθήο επηρείξεζεο Γελ ππάξρεη θάπνηνο απνθιεηζηηθφο ππεχζπλνο Πεγή: Dymsza William(1972) ην Γηάγξακκα Π.1. ηνπ Παξαξηήκαηνο Η παξνπζηάδεηαη ε νξγαλσζηαθή δνκή κίαο επηρείξεζεο ζηελ νπνία έρεη πξνζηεζεί ν ηνκέαο ησλ δηεζλψλ δξαζηεξηνηήησλ αιιά δελ έρεη πηνζεηήζεη ηε θηινζνθία κίαο πνιπεζληθήο επηρείξεζεο. ηελ πεξίπησζε απηή, νη δηεζλείο δξαζηεξηφηεηεο αληηκεησπίδνληαη φπσο θαη νη ππφινηπεο, εγρψξηεο, πεξηνρέο ζηηο νπνίεο δξαζηεξηνπνηείηαη ε επηρείξεζε. Απφ ην δηάγξακκα απηφ παξαηεξεί θαλείο φηη ε νξγαλσζηαθή δνκή δελ δηαθέξεη ζεκαληηθά απφ ηελ θιαζζηθή δνκή κίαο επηρείξεζεο. ε κία πνιπεζληθή επηρείξεζε, ν Γηεζλήο Σνκέαο είλαη, ζπλήζσο, νξγαλσκέλνο θαηά γεσγξαθηθέο πεξηνρέο κε ζηειέρε λα έρνπλ ηελ επζχλε 20

30 ζπγθεθξηκέλεο πεξηνρήο. Ζ δνκή απηή απαηηεί απφ ηα ζηειέρε λα νξγαλψλνπλ ηηο ιεηηνπξγίεο ησλ ηνπηθψλ κνλάδσλ ηεο πνιπεζληθήο επηρείξεζεο ιακβάλνληαο ππ φςηλ ηνπηθέο παξακέηξνπο. Δπηπξφζζεηα, απαηηεί απνθεληξνπνίεζε ησλ θέληξσλ εμνπζίαο ζε θάζε πεξηνρή πνπ δξαζηεξηνπνηείηαη δηεζλψο θαη νη νπνίεο απνηεινχλ θέληξα θέξδνπο. Πνιιέο πνιπεζληθέο επηρεηξήζεηο κεηαηξέπνπλ ηνλ Γηεζλή Σνκέα, ζε ζπγαηξηθή επηρείξεζε πνπ δηεπζχλεη ηηο δηεζλείο δξαζηεξηφηεηεο ηεο κεηξηθήο. Ο πξφεδξνο ηεο ζπγαηξηθήο επηρείξεζεο είλαη ν αληηπξφεδξνο ηεο κεηξηθήο. ην Γηάγξακκα Π.2. (Παξάξηεκα Η) παξνπζηάδεηαη ε ζρέζε κεηαμχ ηεο κεηξηθήο θαη ηεο ζπγθεθξηκέλεο ζπγαηξηθήο επηρείξεζεο. Απφ ην δηάγξακκα απηφ πξνθχπηνπλ πνιχ ζεκαληηθά ζπκπεξάζκαηα θαη παξαηεξήζεηο. Αξρηθά, νη επζχλεο ησλ πςειφβαζκσλ ζηειερψλ επεθηείλνληαη ζε παγθφζκην επίπεδν. Όπσο αλαθέξζεθε θαη πξνεγνπκέλσο ηα ζηειέρε απηά έρνπλ κία δηεζλή πξννπηηθή ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν δηνηθνχλ. ην ζεκείν απηφ ηνλίδεηαη πσο ν δηαρσξηζκφο αλά πξντφλ θαη φρη αλά εγρψξην ηνκέα ζηα ζηειέρε πξψηεο γξακκήο δελ δηαθνξνπνηεί ηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο θαη ηε θηινζνθία ηεο πνιπεζληθήο επηρείξεζεο. Αλαιχνληαο ηνλ Γηεζλή Σνκέα ή ηε ζπγαηξηθή επηρείξεζε πνπ δηνηθεί ηηο δηεζλείο δξαζηεξηφηεηεο παξαηεξεί θαλείο πσο ε νξγαλσζηαθή δνκή ηεο δελ δηαθέξεη απφ ηηο πξναλαθεξζείζεο. Σα πςειφβαζκα ζηειέρε πξνΐζηαληαη παξφκνησλ δηεπζχλζεσλ κε εμαίξεζε φηη ζε απηήλ ηελ πεξίπησζε ππάξρεη ε Γηεχζπλζε ε νπνία είλαη αξκφδηα κε ηηο ζρέζεηο κε ηηο θπβεξλήζεηο ησλ μέλσλ θξαηψλ ζηα νπνία ε κεηξηθή επηρείξεζε έρεη επεθηείλεη ηε ιεηηνπξγίαο ηεο. Σα ζηειέρε πξψηεο γξακκήο είλαη ππεχζπλα γηα θάζε γεσγξαθηθή πεξηνρή ζηελ νπνία ππάξρνπλ κνλάδεο ηεο κεηξηθήο επηρείξεζεο. Απφ ηα παξαπάλσ πξνθχπηεη φηη ε ζπγαηξηθή απηή παίδεη έλαλ ζεκαληηθφ ξφιν ζην ζρεδηαζκφ θαη ηε ιήςε ζεκαληηθψλ απνθάζεσλ. Μεξηθέο πνιπεζληθέο νη νπνίεο έρνπλ πηνζεηήζεη ηελ παξαπάλσ δνκή είλαη νη Pfizer, Pepsico, International Business Machines - IBM, Warner- Lambert, Merck, Upjohn, A. O. Smith θαη άιιεο. Γηα παξάδεηγκα, ε IBM World Trade Corporation είλαη ε αληίζηνηρε ζπγαηξηθή επηρείξεζε ηεο IBM ππεχζπλε γηα ηηο δηεζλείο δξαζηεξηφηεηεο ηεο κεηξηθήο επηρείξεζεο. Όπσο είλαη ινγηθφ, κία ηέηνηα δνκή, ζαλ ηελ παξαπάλσ, δελ κπνξεί λα θαιχςεη φιεο ηηο πεξηπηψζεηο πνιπεζληθψλ επηρεηξήζεσλ. Δίλαη πνιιέο θνξέο δχζθνιν λα επηηεπρζεί ελνπνίεζε ησλ ζηφρσλ κίαο επηρείξεζεο ηφζν ζε εζληθφ φζν 21

31 θαη δηεζλέο επίπεδν. Πνιιέο θνξέο κία πνιπεζληθή επηρείξεζε είλαη αλαγθαζκέλε λα πξνζαξκφδεηαη γηα θάζε ρψξα μερσξηζηά ζηελ νπνία επεθηείλεηαη. Καηά ζπλέπεηα, ε δνκή απηή δελ ζα ήηαλ ιεηηνπξγηθή. Σα ηειεπηαία ρξφληα έρνπλ αλαπηπρζεί κία ζεηξά ππνδεηγκάησλ νξγαλσζηαθήο δνκήο ηα νπνία ιακβάλνπλ ππ φςηλ κία ζεηξά παξακέηξσλ φζσλ αθνξά ηηο δηεζλείο ιεηηνπξγίεο ηεο επηρείξεζεο. Γηα παξάδεηγκα, ε δνκή ηεο κπνξεί λα είλαη πξνζαξκνζκέλε ζε γεσγξαθηθέο πεξηνρέο. πλέπεηα απηήο ηεο δνκήο είλαη αθφκα θαη ε ρψξα ζηελ νπνία εδξεχεη ε κεηξηθή επηρείξεζε λα απνηειεί απιά έλα ζεκείν ηεο παγθφζκηαο αγνξάο ζηελ νπνία ζπκκεηέρεη. Ζ Unilever είλαη κία απφ ηηο πνιπεζληθέο νη νπνία αθνινπζεί ην παξαπάλσ ππφδεηγκα. Δπηπξφζζεηα, κπνξεί ε νξγαλσζηαθή δνκή λα βαζηζζεί ζηελ γξακκή παξαγσγήο. Σν ππφδεηγκα απηφ είλαη επαξθέο ζηελ πεξίπησζε θαηά ηελ νπνία κία πνιπεζληθή επηρείξεζε παξάγεη έλα έληνλα δηαθνξνπνηεκέλν πξντφλ ην νπνίν απεπζχλεηαη ζε πνιιέο αγνξέο. Κάζε πξντφλ παξάγεηαη αλάινγα κε ηηο πξνηηκήζεηο ηεο αγνξάο ζηελ νπνία απεπζχλεηαη. πλεπψο, ζε έλα ηέηνην ππφδεηγκα ζα πξέπεη ην κάξθεηηλγθ ηεο επηρείξεζεο λα είλαη ηδηαίηεξα αλεπηπγκέλν ζε δηεζλέο επίπεδν. Αθφκα έλα ζεκαληηθφ ππφδεηγκα είλαη απηφ ηεο νξγάλσζεο αλά ιεηηνπξγίεο. Γειαδή, νη δηεπζχλζεηο ηνπ κάξθεηηλγθ, ηεο παξαγσγήο, ησλ νηθνλνκηθψλ θαη ηεο έξεπλαο θαη αλάπηπμεο είλαη δνκεκέλεο κε ηέηνηνλ ηξφπν ψζηε νη επζχλεο ηνπο λα επεθηείλνληαη ζε δηεζλέο επίπεδν. Παξάδεηγκα κίαο πνιπεζληθήο κε παξφκνηα νξγαλσζηαθή δνκή είλαη ε Deere and Company. ηελ νπζία, κία ηέηνηα επηρείξεζε έρεη εγθαηεζηεκέλεο ζηελ έδξα ηεο ηηο παξαπάλσ δηεπζχλζεηο κνινλφηη νη επζχλεο ηνπο μεπεξλνχλ ηα ζχλνξά ηνπο δίλνληαο ζηηο ιεηηνπξγίεο ζηηο νπνίεο είλαη ππεχζπλεο κία παγθφζκηα πξννπηηθή. 22

32 2. ΣΡΑΣΖΓΗΚΔ ΠΟΛΤΔΘΝΗΚΧΝ ΔΠΗΥΔΗΡΖΔΧΝ 2.1. Δηζαγσγή ην ζπγθεθξηκέλν θεθάιαην ζα αλαθεξζνχλ νη ζηξαηεγηθέο πνπ αθνινπζνχλ νη πνιπεζληθέο επηρεηξήζεηο. Βάζεη ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ θεθαιαίνπ δίλεηαη ζηνλ αλαγλψζηε ην απαξαίηεην ζεσξεηηθφ ππφβαζξν ψζηε λα θαηαλνήζεη βαζηθνχο φξνπο θαη ζηξαηεγηθέο πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζηηο κειέηεο πεξηπηψζεσλ Δηαηξηθέο ζηξαηεγηθέο (Corporate Strategies) Σηξαηεγηθέο Σηαζεξόηεηαο Απηέο είλαη νη ιηγφηεξν ελδηαθέξνπζεο απφ φιεο ηηο ζηξαηεγηθέο επηινγέο κηαο πνιπεζληθή επηρείξεζεο θαη γηα ηνχην ζα ηηο αλαπηχμνπκε ελ ζπληνκία. ηξαηεγηθή ζηαζεξφηεηαο, ζεκαίλεη φηη ε πνιπεζληθή επηρείξεζε δηαπλέεηαη απφ κηα θηινζνθία ζηαζεξφηεηαο. Κακία ζεκαληηθή αιιαγή δε ζπκβαίλεη. Ζ πνιπεζληθή επηρείξεζε δηαηεξεί ηελ ίδηα απνζηνιή θαζψο θαη παξφκνηνπο αληηθεηκεληθνχο ζθνπνχο. Οη Βαζηθέο επηινγέο ηεο εζηηάδνπλ ζηε βειηίσζε ηεο απφδνζεο. Οη πφξνη ηεο πνιπεζληθή επηρείξεζεο ζπγθεληξψλνληαη ζηηο ππάξρνπζεο δξαζηεξηφηεηεο, κε ζηφρν ηελ εδξαίσζε θαη κεγέζπλζε ησλ αληαγσληζηηθψλ πιενλεθηεκάησλ (Παπαδάθεο, 2012). 2012): Τπάξρνπλ ηέζζεξηο θαηεγνξίεο ζηξαηεγηθψλ ζηαζεξφηεηαο (Παπαδάθεο, ηξαηεγηθή θακίαο αιιαγήο (no-change strategy): Απηή πξνηείλεη ηε ζπλέρηζε ηεο ππάξρνπζαο ζηξαηεγηθήο, κε κηα κηθξή αχμεζε ζηα επηδησθφκελα απνηειέζκαηα. Βαζηθά πξνυπνζέηεη φηη ηίπνηα δελ έρεη αιιάμεη ζην εμσηεξηθφ 23

33 πεξηβάιινλ ηεο πνιπεζληθή επηρείξεζεο (αληαγσληζκφο, είζνδνο λέσλ αληαγσληζηψλ, ππνθαηάζηαηα, θ.ιπ.), έηζη ψζηε λα απαηηείηαη ε δηαθνξνπνίεζε ηεο ζηξαηεγηθήο ηεο. Ζ ίδηα ε πνιπεζληθή επηρείξεζε είλαη ηθαλνπνηεκέλε απφ απηά πνπ έρεη επηηχρεη κέρξη ζήκεξα θαη θαηά ζπλέπεηα δελ ππάξρεη ελδηαθέξνλ γηα ζηξαηεγηθή επαλαηνπνζέηεζε. ηξαηεγηθή ζπγθνκηδήο θεξδώλ (profit strategy): Ζ πνιπεζληθή επηρείξεζε απνθαζίδεη λα ζπζηάζεη ηε κειινληηθή ηεο αλάπηπμε γηα λα επηηχρεη άκεζα θέξδε. Γηα παξάδεηγκα, ε πνιπεζληθή επηρείξεζε είλαη δπλαηφλ λα πξνζπαζήζεη λα κεηψζεη ξηδηθά ηα έμνδά ηεο (π.ρ. δηαθεκηζηηθή δαπάλε, θφζηε έξεπλαο θαη αλάπηπμεο) θαη λα αληιήζεη ηα κέγηζηα απφ πξντφληα πνπ είλαη θεξδνθφξα. ηξαηεγηθό δηάιεηκκα (pause strategy): Μεηά απφ κηα πεξίνδν παξαηεηακέλεο αλάπηπμεο, θαη ηδηαίηεξα εάλ έρνπλ πξνεγεζεί ζεκαληηθέο εμαγνξέο ή/θαη ζπγρσλεχζεηο, ε δηνίθεζε κηαο πνιπεζληθή επηρείξεζεο κπνξεί λα αηζζάλεηαη φηη έρεη αξρίζεη λα ράλεη ηνλ εζσηεξηθφ έιεγρν ή φηη γίλεηαη αλαπνηειεζκαηηθή. ε απηή ηελ πεξίπησζε ελδείθλπηαη έλα ζηξαηεγηθφ δηάιεηκκα, δειαδή κηα πεξίνδνο πεξηζπιινγήο ηεο πνιπεζληθή επηρείξεζεο θαη πξνζπάζεηαο κεγηζηνπνίεζεο ηνπ εζσηεξηθνχ ειέγρνπ θαη αλάπηπμεο εζσηεξηθψλ ζπζηεκάησλ (π.ρ. ζπζηήκαηα πξνγξακκαηηζκνχ, ζπζηήκαηα ειέγρνπ θφζηνπο, δηνίθεζεο αλζξσπίλσλ πφξσλ). ηε ζηξαηεγηθή απηή, γηα θάπνην, ζπλήζσο βξαρπρξφλην, δηάζηεκα πεξηνξίδνληαη νη θηιφδνμνη ζηφρνη θαη θαηαβάιιεηαη πξνζπάζεηα ζηαζεξνπνίεζεο θαη παγίσζεο ησλ θεθηεκέλσλ. ηξαηεγηθή πξνζεθηηθώλ βεκάησλ (caution strategy): Σαηξηάδεη ζε πεξηπηψζεηο φπνπ ε πνιπεζληθή επηρείξεζε αλακέλεη ζεκαληηθέο εμειίμεηο ζην εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ θαη ε ίδηα αηζζάλεηαη φηη ζα πξέπεη λα πεξηκέλεη γηα λα εθηηκήζεη θαιχηεξα ηελ θαηεχζπλζε πνπ ζα πάξνπλ απηέο νη αιιαγέο, πξηλ δεζκεχζεη πφξνπο. Δλδείθλπηαη ζε πεξηφδνπο κεγάισλ ηερλνινγηθψλ αιιαγψλ. ε θάζε πεξίπησζε νη ζηξαηεγηθέο ζηαζεξφηεηαο νχηε ελδηαθέξνπζεο είλαη, νχηε κπνξεί λα πηνζεηεζνχλ γηα κεγάια ρξνληθά δηαζηήκαηα. Κάηη ηέηνην ζα ηζνδπλακνχζε κε ζηξαηεγηθή απηνθηνλία θαζψο ε ζηαζηκφηεηα κηαο πνιπεζληθή επηρείξεζεο ζρεδφλ πνηέ δελ ζπλνδεχεηαη κε ζηαζηκφηεηα ησλ αληαγσληζηψλ. 24

34 Σηξαηεγηθέο Αλάπηπμεο (Growth Strategies) Οη πην δεκνθηιείο θαη επξέσο δηαδεδνκέλεο εηαηξηθέο/επηρεηξεκαηηθέο ζηξαηεγηθέο επηινγέο είλαη απηέο πνπ έρνπλ ζρεδηαζηεί γηα λα επηηχρνπλ αλάπηπμε ησλ πσιήζεσλ, ησλ κεξηδίσλ αγνξάο, ησλ θεξδψλ ή θάπνην ζπλδπαζκφ απηψλ. Ζ ινγηθή πνπ δηέπεη ηηο ζηξαηεγηθέο αλάπηπμεο είλαη φηη νη επηρεηξήζεηο ιεηηνπξγνχλ ζε έλα δπλακηθφ θαη κεηαβαιιφκελν πεξηβάιινλ θαη πξέπεη λα αλαπηπρζνχλ γηα λα επηβηψζνπλ. Τπάξρνπλ νη εμήο βαζηθέο θαηεγνξίεο ζηξαηεγηθψλ αλάπηπμεο (Παπαδάθεο, 2012): θάζεηε νινθιήξσζε (vertical integration) νξηδφληηα νινθιήξσζε (horizontal integration) δηαζπνξά/ δηαθνξνπνίεζε δξαζηεξηνηήησλ (diversification) ε νπνία εμεηδηθεχεηαη ζε: ζπζρεηηζκέλε (related diversification), θαη αζπζρέηηζηε (unrelated diversification) ζπγθέληξσζε-δηείζδπζε αγνξάο (market penetration) αλάπηπμε αγνξάο (market development) αλάπηπμε πξντφλησλ (product development) ηξαηεγηθή θάζεηεο νινθιήξσζεο Ολνκάδνπκε ζηξαηεγηθή θάζεηεο νινθιήξσζεο ηελ πξνζπάζεηα κηαο πνιπεζληθή επηρείξεζεο λα απνθηήζεη παξνπζία είηε πξνο ηα κπξνζηά (δηαλνκείο ή/θαη ιηαλνπσιεηέο ησλ πξντφλησλ-ππεξεζηψλ ηεο) είηε πξνο ηα πίζσ (πξνκεζεπηέο ηεο). Ζ απφθηεζε παξνπζίαο είλαη δπλαηφλ λα ζεκαίλεη φηη ε πνιπεζληθή επηρείξεζε δεκηνπξγεί κε δηθέο ηεο δπλάκεηο κηα άιιε εηαηξεία πνπ αλαιακβάλεη ηε δηαλνκή ησλ πξντφλησλ/ ππεξεζηψλ ή ηελ πξνκήζεηα ησλ πξψησλ πιψλ, είηε εμαγνξάδεη/ζπγρσλεχεηαη κε κηα ππάξρνπζα πνιπεζληθή επηρείξεζε. Δλαιιαθηηθά, ε πνιπεζληθή επηρείξεζε κπνξεί λα ζπλάςεη ζηξαηεγηθέο ζπκκαρίεο κε άιιεο επηρεηξήζεηο πνπ βξίζθνληαη ζε πξνεγνχκελα ή επφκελα ζηάδηα 25

35 παξαγσγήο θαη δηάζεζεο (ην θεθάιαην έληεθα ηνπ παξφληνο κειεηά ην θαηλφκελν ησλ ζηξαηεγηθψλ ζπκκαρηψλ). Καηά ζπλέπεηα, ππάξρνπλ δχν ζηξαηεγηθέο θάζεηεο νινθιήξσζεο (πξνο ηα κπξνζηά θαη πξνο ηα πίζσ). ε θάζε ζηάδην ηεο αιπζίδαο παξαγσγήο δεκηνπξγείηαη αμία γηα ην πξντφλ. Απηφ ζεκαίλεη φηη ε πνιπεζληθή επηρείξεζε πνπ δξαζηεξηνπνηείηαη ζε έλα ζπγθεθξηκέλν ζηάδην ηεο παξαγσγηθήο δηαδηθαζίαο παξαιακβάλεη ην πξντφλ ηνπ ακέζσο πξνεγνχκελνπ ζηαδίνπ θαη ην κεηαπνηεί κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα αμίδεη πεξηζζφηεξν γηα ηελ εηαηξεία πνπ ζα ην παξαιάβεη ζην επφκελν ζηάδην ηεο αιπζίδαο αμίαο, έσο φηνπ ην πξντφλ θηάζεη ζηνλ ηειηθφ θαηαλαισηή (McKiernan, 1992). Δλδηαθέξνλ παξάδεηγκα πιήξνπο θάζεηεο νινθιήξσζεο ζηελ παξαγσγή ελδπκάησλ απνηειεί ν Όκηινο Μνπδάθε, έλαο φκηινο κε αμηφινγε θεξδνθνξία κέρξη θαη ηελ έλαξμε ηεο θξίζεο, πνπ φκσο θαη απηφο ζήκεξα θαηαγξάθεη δεκηέο. Απφ ην 1995 ιεηηνπξγεί ην εθθνθθηζηήξην ηνπ νκίινπ, ην νπνίν ηξνθνδνηεί ηα θισζηήξηα κε βακβάθη, θαζεηνπνηψληαο έηζη ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ νκίινπ απφ ην αθαηέξγαζην πιηθφ σο ηελ ηειεησκέλε θισζηή ή λήκα. πλερίδνληαο ηελ επεθηαηηθή ηνπ δξαζηεξηφηεηα ζηα πιαίζηα ηεο ζηξαηεγηθήο ηνπ κεγέζπλζε κε επελδχζεηο, ζπλεξγαζίεο θαη εμαγνξέο, ν Όκηινο πξνρψξεζε θαη ζηελ πξνο ηα κπξνζηά θαζεηνπνίεζε. Έηζη, εμαγφξαζε ην 60% ηεο εηαηξείαο Unima Textil Α.Δ.Β.Δ. πνπ είλαη θάηνρνο ησλ ζεκάησλ έηνηκνπ ελδχκαηνο θαη πηδακψλ Robert Matra, Jumpers θαη Panda, δίλνληαο έηζη ζηνλ φκηιν ηε δπλαηφηεηα κεγαιχηεξεο δηείζδπζεο ζε δίθηπα δηαλνκήο. Δπίζεο, έρεη ζηελ θαηνρή ηνπ ηελ εηαηξεία Macoplex ε νπνία θαηαζθεπάδεη ελδχκαηα ηδησηηθήο εηηθέηαο (private label), αιιά δηαζέηεη θαη ία δηθά ηεο πξντφληα. Οη ιφγνη γηα ηελ εθαξκνγή ηεο θάζεηεο νινθιήξσζεο είλαη νη εμήο (McKiernan, 1992): ε πξνζηαζία ηεο πνηόηεηαο ησλ πξντόλησλ ηεο πνιπεζληθή επηρείξεζεο: Αλ ππάξρνπλ ζηελ αγνξά ιίγνη πξνκεζεπηέο νη νπνίνη ηπγράλεη λα πξνζθέξνπλ ρακειή πνηφηεηα πξψησλ πιψλ θαη ηαπηφρξνλα ππάξρεη κεγάινο αξηζκφο αληαγσληζηψλ, ηφηε ε πνιπεζληθή επηρείξεζε κπνξεί λα απνθνκίζεη ζεκαληηθά νθέιε αλ έρεη παξνπζία ζην ζπγθεθξηκέλν ζηάδην παξαγσγήο. 26

36 Οκνίσο, αλ ππάξρνπλ ιίγνη ή/θαη ρακειήο πνηφηεηαο δηαλνκείο, θξίλεηαη απαξαίηεηε ε επέθηαζε πξνο ηα κπξνζηά, πξνθεηκέλνπ λα απνθηεζεί ή λα δηαηεξεζεί ην αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα ηεο πνιπεζληθή επηρείξεζεο ζηελ εμππεξέηεζε ησλ πειαηψλ. ε ύπαξμε αθξηβώλ ή/ θαη αλαμηόπηζησλ πξνκεζεπηώλ/δηαλνκέσλ: Αλ ζηελ αγνξά φπνπ δξαζηεξηνπνηείηαη ε πνιπεζληθή επηρείξεζε νη πξνκεζεπηέο ή/θαη νη δηαλνκείο απνιακβάλνπλ κεγάια πεξηζψξηα θέξδνπο θαη ηαπηφρξνλα ε πνιπεζληθή επηρείξεζε έρεη πιεφλαζκα ρξεκαηννηθνλνκηθψλ πφξσλ, απηή κπνξεί λα επηηχρεη ζεκαληηθή εμνηθνλφκεζε θφζηνπο θαη νηθνλνκίεο θιίκαθαο ζηελ παξαγσγή αθνινπζψληαο ζηξαηεγηθή θάζεηεο νινθιήξσζεο πξνο ηα πίζσ ή/θαη πξνο ηα κπξνζηά ε αλάιεςε επελδύζεσλ ζε εμεηδηθεπκέλνπο πόξνπο πνπ ζα ηεο πξνζδώζνπλ αληαγσληζηηθό πιενλέθηεκα: Οη επηρεηξήζεηο επελδχνπλ ζε εμεηδηθεπκέλνπο πφξνπο, φπσο γηα παξάδεηγκα ζηελ απφθηεζε κηαο ηερλνινγηθήο θαηλνηνκίαο, πνπ είηε ζα ηνπο επηηξέςνπλ λα κεηψζνπλ ην θφζηνο παξαγσγήο είηε ζα ζπκβάινπλ ζηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο θαη επνκέλσο ζηε δηαθνξνπνίεζε ηνπ πξντφληνο ηνπο απφ απηφ ησλ αληαγσληζηψλ. πλήζσο νη εηαηξείεο αληηκεησπίδνπλ ζεκαληηθά πξνβιήκαηα ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα πείζνπλ ή λα εκπηζηεπηνχλ άιιεο εηαηξείεο, πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζε παξαθείκελα ζηάδηα ηεο αιπζίδαο παξαγσγήο, λα πξνρσξήζνπλ ζηελ αλάιεςε ηέηνησλ επελδχζεσλ, ιφγσ ηεο θαηάζηαζεο ακνηβαίαο εμάξηεζεο (mutual dependence) πνπ αλαπηχζζεηαη θαη ε νπνία ελέρεη ην θφβν ηεο εμαπάηεζεο (holdup risk) θαη γηα ηα δχν ζπκβαιιφκελα κέξε. Καη απηφο είλαη έλαο ζνβαξφο Λφγνο πνπ απνθαζίδνπλ λα θαζεηνπνηεζνχλ θαη λα πξαγκαηνπνηήζνπλ νη ίδηεο απηέο ηηο ζηξαηεγηθήο ζεκαζίαο επελδχζεηο. ην ρηίζηκν θξαγκώλ εηζόδνπ ζηνπο αληαγσληζηέο: Πξνρσξψληαο ζε θαζεηνπνίεζε είηε πξνο ηα πίζσ γηα ηνλ έιεγρν ηεο ξνήο πξψησλ πιψλ δσηηθήο ζεκαζίαο, είηε πξνο ηα κπξνζηά γηα ηελ απφθηεζε ειέγρνπ ζηα θαλάιηα δηαλνκήο, κηα πνιπεζληθή επηρείξεζε εκπνδίδεη ηελ είζνδν δπλεηηθψλ αληαγσληζηψλ ζηνλ θιάδν φπνπ δξαζηεξηνπνηείηαη. ην βαζκφ πνπ ε ζηξαηεγηθή απηή απνδεηθλχεηαη επηηπρήο κεηψλεηαη ε έληαζε ηνπ αληαγσληζκνχ ζηνλ θιάδν, δίλνληαο ηελ επθαηξία ζηελ θαζεηνπνηεκέλε πνιπεζληθή επηρείξεζε λα απμήζεη ηελ ηηκή ηνπ πξντφληνο ηεο θαη λα βειηηψζεη ηελ θεξδνθνξία ηεο. 27

37 ε ύπαξμε πιενλεθηεκάησλ ζηαζεξήο παξαγσγήο: Τπνζηεξίδεηαη φηη κε ηελ θάζεηε νινθιήξσζε πξαγκαηνπνηείηαη εμνκάιπλζε ηεο παξαγσγήο, θαζψο νη πφξνη εηζξένπλ ζε ζπλερή δάζε εληφο ηεο πνιπεζληθή επηρείξεζεο θαη έηζη γίλεηαη επθνιφηεξνο ν πξνγξακκαηηζκφο θαη ν ζπληνληζκφο κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ ζηαδίσλ παξαγσγήο. Σαπηφρξνλα, επηηπγράλεηαη εμνηθνλφκεζε ζην θφζηνο απνζήθεπζεο αιιά θαη ηαρχηεξε δηαλνκή ηνπ πξντφληνο ζηελ αγνξά. Απηά ηα πιενλεθηήκαηα απνδεηθλχνληαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθά γηα εηαηξείεο πνπ επηδηψθνπλ ηελ εθαξκνγή ηνπ ζπζηήκαηνο πξαγκαηηθνχ ρξφλνπ (Just in time) ζηα απνζέκαηά ηνπο. Δπηπιένλ, κε ηελ θάζεηε νινθιήξσζε πξνο ηα πίζσ θαη ηε ζπλερή παξαγσγή νη επηρεηξήζεηο κεηψλνπλ ηελ εμάξηεζή ηνπο απφ ηνπο πξνκεζεπηέο θαη θαηνξζψλνπλ λα αληαπνθξίλνληαη κε κεγαιχηεξε επθνιία ζε αηθλίδηεο αιιαγέο ηεο δήηεζεο. ε θάζε πεξίπησζε, σζηφζν, πξέπεη ν θιάδνο λα αλαπηχζζεηαη θαη νη κειινληηθέο ηνπ πξννπηηθέο λα θξίλνληαη πνιχ ηθαλνπνηεηηθέο. Σφηε ελδείθλπηαη ε πνιπεζληθή επηρείξεζε λα επελδχζεη ζε θάζεηε νινθιήξσζε πξνο ηα κπξνζηά ή πξνο ηα πίζσ Οξηδφληηα νινθιήξσζε (Horizontal Integration) ηξαηεγηθή νξηδφληηαο νινθιήξσζεο ζεκαίλεη φηη κηα πνιπεζληθή επηρείξεζε πξνζπαζεί λα αλαπηπρζεί κέζσ εμαγνξάο, ζπγρψλεπζεο ή δεκηνπξγίαο παξφκνησλ επηρεηξήζεσλ πνπ ιεηηνπξγνχλ ζην ίδην ζηάδην ηεο αιπζίδαο παξαγσγήο. Μηα εηαηξεία παξαγσγήο γαιαθηνθνκηθψλ ζα κπνξνχζε λα εθαξκφζεη ζηξαηεγηθή νξηδφληηαο νινθιήξσζεο, αλ εμαγφξαδε ή ζπγρσλεπφηαλ ή δεκηνπξγνχζε κηα άιιε πνιπεζληθή επηρείξεζε ζηνλ ίδην θιάδν (Παπαδάθεο, 2012). Ζ νξηδφληηα νινθιήξσζε κπνξεί λα έρεη σο ζηφρν ηελ απφθηεζε κνλνπσιηαθψλ πιενλεθηεκάησλ ζε θάπνηα ζπγθεθξηκέλε αγνξά, θαζψο κέζσ ηεο ζηξαηεγηθήο απηήο κηα πνιπεζληθή επηρείξεζε απμάλεη ηα κεξίδηα αγνξάο ηεο θη έηζη κεηψλεηαη ή εμαιείθεηαη ν αληαγσληζκφο. πρλά ηελ εθαξκφδνπλ επηρεηξήζεηο νη νπνίεο εθηηκνχλ φηη κπνξνχλ λα απνθνκίζνπλ ζεκαληηθέο νηθνλνκίεο θιίκαθαο ζηελ παξαγσγή ή ηε δηάζεζε ηνπ πξντφληνο (Παπαδάθεο, 2012). 28

38 Δπίζεο, πνιιέο θνξέο, επηρεηξήζεηο επηιέγνπλ λα εμαγνξάζνπλ αληαγσληζηέο ηνπο νη νπνίνη αληηκεησπίδνπλ ρξεκαηννηθνλνκηθά πξνβιήκαηα, φηαλ εθηηκνχλ φηη ζηεξηδφκελεο ζην δηνηθεηηθφ ηαιέλην θαη ηα θαιχηεξα ζπζηήκαηα δηνίθεζεο πνπ νη ίδηεο δηαζέηνπλ κπνξνχλ ζρεηηθά εχθνια λα αλαζηξέςνπλ ηηο αξλεηηθέο πξννπηηθέο ησλ επηρεηξήζεσλ-ζηφρσλ (Παπαδάθεο, 2012). Ζ Οξηδφληηα Οινθιήξσζε (Horizontal Intergration) ελδείθλπηαη φηαλ (Παπαδάθεο, 2012): Απφθηεζε κνλνπσιηαθψλ πιενλεθηεκάησλ ζε θάπνην ηνκέα (εμάιεηςε αληαγσληζκνχ) Ζ πνιπεζληθή επηρείξεζε αληαγσλίδεηαη ζε κηα αλαπηπζζφκελε βηνκεραλία Απμαλφκελεο νηθνλνκίεο θιίκαθαο πξνζθέξνπλ αληαγσληζηηθά πιενλεθηήκαηα Απμαλφκελεο νηθνλνκίεο θιίκαθαο πξνζθέξνπλ αληαγσληζηηθά πιενλεθηήκαηα Τπάξρνπλ νη πφξνη θαη ίν ηαιέλην λα δηνηθεζεί απνηειεζκαηηθά ε λέα πνιπεζληθή επηρείξεζε Οη ζπγθεθξηκέλνη αληαγσληζηέο έρνπλ πξνβιήκαηα, αιιά ν θιάδνο πάεη θαιά Γηαθνξνπνίεζε δξαζηεξηνηήησλ (ζπζρεηηζκέλε ή αζπζρέηηζηε) Ζ ζηξαηεγηθή ηεο δηαζπνξάο/δηαθνξνπνίεζεο δξαζηεξηνηήησλ δηαθξίλεηαη ζε δχν θαηεγνξίεο: ηε ζπζρεηηζκέλε (concentric or related diversification) θαη ηελ αζπζρέηηζηε (unrelated or conglomerate diversification). Μία πνιπεζληθή επηρείξεζε εθαξκφδεη ζπζρεηηζκέλε δηαθνξνπνίεζε, φηαλ νη δξαζηεξηφηεηεο ζηηο νπνίεο έρεη παξνπζία, ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο (γηα παξάδεηγκα πξνζθέξεη πξντφληα ή/θαη ππεξεζίεο πνπ παξνπζηάδνπλ νκνηφηεηεο σο πξνο ηελ ηερλνινγία, ηηο κεζφδνπο παξαγσγήο ή ηηο κεζφδνπο πξνψζεζήο ηνπο ζηελ αγνξά). 29

39 Σσήμα 4.1: Απεικόνιζη Επισειπημαηικών Σηπαηηγικών Κάκετθ Ολοκλιρωςθ Προσ τα Πίςω Προμθκευτζσ Ζμμεςοι Ανταγωνιςτζσ Η Επιχείρθςθ Άμεςοι Ανταγωνιςτζσ Κάκετθ Ολοκλιρωςθ Προσ τα Μπροςτά Διανομείσ Οριηόντια Ολοκλιρωςθ Παρεμφερείσ Κλάδοι υςχετιςμζνθ Διαφοροποίθςθ Μθ Παρεμφερείσ Κλάδοι Αςυςχετιςτθ Διαφοροποίθςθ Οη ιφγνη γηα ηελ εθαξκνγή ηεο ζπζρεηηζκέλεο δηαθνξνπνίεζεο είλαη νη εμήο (Παπαδάθεο, 2012): Μεηαθνξά ηθαλνηήησλ: Ζ δεκηνπξγία αμίαο κέζσ ηεο κεηαθνξάο ηθαλνηήησλ επηηπγράλεηαη φηαλ ε πνιπεζληθή επηρείξεζε επεθηείλεηαη ζε λέεο δξαζηεξηφηεηεο πνπ εκθαλίδνπλ νκνηφηεηεο κε ηηο ήδε ππάξρνπζεο ζε φ,ηη αθνξά κία ηνπιάρηζηνλ απφ ηηο ιεηηνπξγίεο ηεο αιπζίδαο αμίαο φπσο ε παξαγσγή, ε έξεπλα θαη αλάπηπμε θαη ην κάξθεηηλγθ. Με ηνλ ηξφπν απηφ, νη ηθαλφηεηεο πνπ ππάξρνπλ ζε κία ζπγθεθξηκέλε δξαζηεξηφηεηα κεηαθέξνληαη ζηηο ππφινηπεο δξαζηεξηφηεηεο, κε ζπλέπεηα ηε βειηίσζε ηεο απνηειεζκαηηθφηεηαο ησλ ιεηηνπξγηψλ ησλ ηειεπηαίσλ θαη άξα ηελ ελίζρπζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηάο ηνπο. Ζ κεηαθνξά ησλ ηθαλνηήησλ κπνξεί λα γίλεηαη είηε απφ ηηο ππάξρνπζεο δξαζηεξηφηεηεο ζηηο λέεο, είηε αληηζηξφθσο. Οηθνλνκίεο εύξνπο: Οη νηθνλνκίεο εχξνπο αλαθέξνληαη ζηελ εμνηθνλφκεζε θφζηνπο πνπ επηηπγράλεηαη, φηαλ δχν ηνπιάρηζηνλ απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο πνιπεζληθή επηρείξεζεο κνηξάδνληαη έλαλ ή πεξηζζφηεξνπο πφξνπο φπσο παξαγσγηθέο εγθαηαζηάζεηο, θφζηε έξεπλαο θαη αλάπηπμεο, δίθηπν πσιεηψλ, δίθηπα δηαλνκήο θαη δηαθεκηζηηθέο θακπάληεο. Με ηνλ ηξφπν απηφ φρη κφλν είλαη ρακειφηεξν ην χςνο ηεο επέλδπζεο θάζε δξαζηεξηφηεηαο ζε θάζε θνηλή 30

40 ιεηηνπξγία, αιιά απμάλεηαη θαη ε ρξήζε ηεο δπλακηθφηεηαο ησλ θνηλψλ ιεηηνπξγηψλ. Γύλακε ζηελ αγνξά: Ζ ζπζρεηηζκέλε δηαζπνξά/δηαθνξνπνίεζε κπνξεί λα απνηξέςεη ηνπο αληαγσληζηέο λα ζθεθηνχλ λα εμαπνιχζνπλ έληνλεο αληαγσληζηηθέο επηζέζεηο ελαληίνλ ηεο δηαθνξνπνηεκέλεο πνιπεζληθή επηρείξεζεο. Απηφ ζπκβαίλεη δηφηη ε ηειεπηαία έρεη δπλαηφηεηα αληεπίζεζεο ζε κία πιεηάδα αγνξψλ. Ζ ζπζρεηηζκέλε δηαθνξνπνίεζε ελδείθλπηαη γηα (Παπαδάθεο, 2012): Απόθηεζε πιεξνθνξηώλ: π.ρ. απφθηεζε γλψζεο ζρεηηθά κε ηερλνινγηθέο αιιαγέο θαη πξφνδν πξηλ απφ ηνπο αληαγσληζηέο. Μείσζε θόζηνπο: π.ρ. νινθιεξσκέλε παξαγσγή ράιπδνο κεηψλεη ην θφζηνο επαλαζέξκαλζεο θαη κεηαθνξάο. Αλακελόκελα θέξδε: π.ρ. ιφγσ χπαξμεο ηνκέσλ ζηηο εηζφδνπο κε κεγάια πεξηζψξηα θέξδνπο Γηαζπνξά θηλδύλνπ: απνθπγή εμάξηεζεο απφ έλα πξντφλ ή αγνξά ή κείσζε θπθιηθφηεηαο εζφδσλ Αμηνπνίεζε πόξσλ: π.ρ. κεηαβίβαζε ηερλνγλσζίαο θαη αληαγσληζηηθψλ ηθαλνηήησλ ηεο εηαηξείαο ζε άιιεο εηαηξείεο Αύμεζε ηεο δύλακεο ζηελ αγνξά: δπλαηφηεηα αληεπίζεζεο ιφγσ παξνπζίαο ζε πνιιέο δξαζηεξηφηεηεο Κηίζηκν απηνθξαηνξίαο : αλζξψπηλνο παξάγσλ (ξφινο δχλακεο θαη εμνπζίαο ζαλ θίλεηξν αλάπηπμεο) Κίλεηξα αλώηαησλ ζηειερώλ: κείσζε ηνπ θηλδχλνπ απαζρφιεζεο ή αχμεζε ησλ πξνλνκίσλ Ζ Αζπζρέηηζηε Γηαθνξνπνίεζε ελδείθλπηαη φηαλ (Παπαδάθεο, 2012): Τπάξρεη αλάγθε επέλδπζεο πιενλαζκάησλ θεθαιαίσλ 31

41 Ζ πνιπεζληθή επηρείξεζε αληαγσλίδεηαη ζε θιάδν κε θζίλνπζα αλάπηπμε θαη θέξδε Γηαζπνξά θηλδχλνπ Τπάξρνπλ πφξνη θαη δηνηθεηηθφ ηαιέλην γηα λα αληαγσληζηεί ε πνιπεζληθή επηρείξεζε ζε έλα λέν θιάδν εκαληηθή επθαηξία απφθηεζεο κηαο αζπζρέηηζηεο πνιπεζληθή επηρείξεζεο Τπάξρεη ρξεκαηννηθνλνκηθή ζπλέξγηα (synergy) κεηαμχ απνθηεζείζαο θαη εμαγνξάδνπζαο πνιπεζληθή επηρείξεζεο Ζ κνλνπσιηαθή δχλακε ηηκσξείηαη θαη άξα αλαδεηείηαη αλάπηπμε εθηφο ηνπ θιάδνπ Φηινδνμίεο ηζρπξψλ ζηειερψλ Κίλεηξα ησλ αλψηαησλ ζηειερψλ-μείσζε θηλδχλνπ απαζρφιεζεο θαη αχμεζε ησλ πξνλνκίσλ ηνπο πγθέληξσζε-γηείζδπζε Αγνξάο Ζ ζηξαηεγηθή ζπγθέληξσζεο αγνξάο ζεκαίλεη φηη ε πνιπεζληθή επηρείξεζε απνθαζίδεη λα δηαζέζεη ηνπο πφξνπο ηεο ζηελ πην επηθεξδή αλάπηπμε ελφο πξντφληνο, κηαο αγνξάο, ή κηαο θπξίαξρεο ηερλνινγίαο. Απηφ κπνξεί λα ην επηηχρεη κε ηξεηο βαζηθνχο ηξφπνπο (Andersson and Fredriksson,1996): Με ηελ αχμεζε ηεο ρξήζεο ηνπ πξντφληνο ηεο απφ ηνπο ππάξρνληεο πειάηεο. Γηα παξάδεηγκα, κπνξεί λα πξνζπαζήζεη λα απμήζεη ηηο πνζφηεηεο αγνξψλ απφ ηνπο θαηαλαισηέο, ή λα απμήζεη ην ξπζκφ απαμίσζεο ηνπ πξντφληνο, ή λα δηαθεκίζεη λέεο ρξήζεηο ηνπ πξντφληνο, ή λα δψζεη θίλεηξα ηηκήο γηα αγνξά πεξηζζφηεξσλ κνλάδσλ πξντφλησλ. Με ηελ πξνζέιθπζε ησλ πειαηψλ ησλ αληαγσληζηψλ. Απηφ κπνξεί λα επηηεπρζεί κε ηε δηαθνξνπνίεζε ηνπ πξντφληνο ζηα κάηηα ηνπ θαηαλαισηή, κε ηελ ελίζρπζε 32

42 ησλ πξνζπαζεηψλ πξνψζεζεο ηνπ πξντφληνο, ή κε ηελ πξνζθνξά ρακειφηεξεο ηηκήο. Σέινο, ε πνιπεζληθή επηρείξεζε κπνξεί λα ζηνρεχζεη ζηελ πξνζέιθπζε κε ρξεζηψλ ηνπ πξντφληνο. Γηα παξάδεηγκα, κπνξεί λα ππνθηλήζεη δνθηκαζηηθή ρξήζε κέζσ δεηγκάησλ ή θνππνληψλ, ή λα δηαθεκίζεη ηπρφλ λέεο ρξήζεηο ηνπ πξντφληνο (γηα παξάδεηγκα, αζπηξίλεο πνπ πξννξίδνληαη απνθιεηζηηθά γηα φζνπο έρνπλ πξνβιήκαηα κε ηελ θαξδηά ηνπο ή ην θπθινθνξηθφ ηνπο ζχζηεκα). Ζ ζπγθεθξηκέλε ζηξαηεγηθή ελδείθλπηαη φηαλ (Andersson and Fredriksson,1996): νη παξνχζεο αγνξέο δελ είλαη θνξεζκέλεο, ππάξρεη πεξηζψξην αχμεζεο ηεο ρξήζεο ηνπ πξντφληνο απφ ηνπο ππάξρνληεο θαηαλαισηέο, ηα κεξίδηα αγνξάο κεηψλνληαη θαη ε αγνξά αλαπηχζζεηαη, νηθνλνκίεο θιίκαθαο πξνζθέξνπλ ζεκαληηθά αληαγσληζηηθά πιενλεθηήκαηα, ν θιάδνο δελ είλαη αληηθείκελν ηερλνινγηθψλ θαηλνηνκηψλ, θαη ηέινο ππάξρνπλ εκπφδηα εηζφδνπ λέσλ αληαγσληζηψλ. Οη επηρεηξήζεηο πνπ επηιέγνπλ ηε ζηξαηεγηθή απηή είλαη πξνθαλέο φηη είλαη επάισηεο ζε κεγάιεο αιιαγέο ζηελ αγνξά, αιιά θαη ζε αιιαγέο ηνπ νηθνλνκηθνχ πεξηβάιινληνο. Γηα παξάδεηγκα, κε ηελ εκθάληζε ησλ ξνινγηψλ Swatch πνιιέο επηρεηξήζεηο πνπ εθάξκνδαλ ζηξαηεγηθή ζπγθέληξσζεο αγνξάο αλαγθάζηεθαλ λα εγθαηαιείςνπλ ηνλ θιάδν. Δπίζεο, ππφθεηληαη ζε έλα πςειφ θφζηνο επθαηξίαο εμαηηίαο ηεο εκκνλήο ηνπο ζε έλα θιάδν θαη ηεο απψιεηαο επθαηξηψλ επέλδπζεο ζε άιινπο θιάδνπο Αλάπηπμε αγνξάο Ζ ζηξαηεγηθή αλάπηπμεο αγνξάο πξαθηηθά ζεκαίλεη φηη ε επηρείξεζε πξνζπαζεί λα πξνσζήζεη ππάξρνληα πξντφληα ζε λέεο αγνξέο. 33

43 Απηφ κπνξεί λα γίλεη κε ηελ αλάπηπμε επηπιένλ γεσγξαθηθψλ αγνξψλ (ιφγνπ ράξε επέθηαζε ζε κία ζπγθεθξηκέλε πεξηνρή, επέθηαζε ζε εζληθφ ή δηεζλέο επίπεδν). Δπίζεο, ε ζηξαηεγηθή απηή κπνξεί λα πινπνηεζεί κε ηελ πξνζέιθπζε πειαηψλ απφ άιια ηκήκαηα ηεο αγνξάο. Γηα παξάδεηγκα, είλαη δπλαηφλ ε πνιπεζληθή επηρείξεζε λα αλαπηχμεη λέεο παξαιιαγέο πξντφλησλ πνπ δεηνχληαη απφ άιια ηκήκαηα ηεο αγνξάο (κηα πνιπεζληθή επηρείξεζε πνπ παξάγεη απνξξππαληηθά θαη ηα δηαζέηεη ζηνπο θαηαλαισηέο απνθαζίδεη λα δεκηνπξγήζεη έλα πξντφλ γηα βηνκεραληθνχο αγνξαζηέο φπσο μελνδνρεία, εζηηαηφξηα ή επηρεηξήζεηο). Δπίζεο, κέζα απφ κηα ζηξαηεγηθή αλάπηπμεο αγνξάο, ε πνιπεζληθή επηρείξεζε κπνξεί λα επηδηψμεη λα εηζέιζεη ζε λέα θαλάιηα δηαλνκήο. Ζ ζηξαηεγηθή αλάπηπμεο ηεο αγνξάο ελδείθλπηαη φηαλ ππάξρνπλ λέα, φρη αθξηβά θαη ηαπηφρξνλα αμηφπηζηα θαλάιηα δηαλνκήο. Δπίζεο ελδείθλπηαη, φηαλ ππάξρνπλ αλεθκεηάιιεπηεο ή κε θνξεζκέλεο αγνξέο. Πνιιέο επηρεηξήζεηο αλαγθάδνληαη λα αθνινπζήζνπλ ηε ζηξαηεγηθή απηή, γηαηί έρνπλ ππεξβάιινπζα παξαγσγηθή δπλακηθφηεηα, ε νπνία πξέπεη θάπνπ λα δηνρεηεπζεί Αλάπηπμε πξντφλησλ Ζ ζηξαηεγηθή αλάπηπμεο ησλ πξντφλησλ ζεκαίλεη φηη αλαπηχζζνληαη λέα πξντφληα γηα ηηο ππάξρνπζεο αγνξέο ή επηρεηξνχληαη ζεκαληηθέο ηξνπνπνηήζεηο ησλ ππαξρφλησλ πξντφλησλ. Ζ ζηξαηεγηθή απηή κπνξεί λα επηηεπρζεί κε ηξεηο δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο (Andersson and Fredriksson,1996): Ζ πνιπεζληθή επηρείξεζε αλαπηχζζεη λέα ραξαθηεξηζηηθά ησλ πξντφλησλ. Γηα παξάδεηγκα, ηξνπνπνηεί ην ρξψκα, ηνλ ήρν ή ην ζρήκα, κεγεζχλεη ην πξντφλ (ηζρπξφηεξν, πην παρχ, επηπιένλ αμία), πξνζπαζεί λα πεηχρεη ζπλδπαζκφ γεχζεσλ ή ηδεψλ. Ζ πνιπεζληθή επηρείξεζε αλαπηχζζεη πνηνηηθέο παξαιιαγέο ηνπ πξντφληνο, Ζ πνιπεζληθή επηρείξεζε αλαπηχζζεη επηπιένλ κεγέζε θαη κνληέια (product proliferation). 34

44 Ζ ζηξαηεγηθή αλάπηπμεο πξντφλησλ ελδείθλπηαη, φηαλ ε πνιπεζληθή επηρείξεζε δηαζέηεη επηηπρεκέλα πξντφληα πνπ φκσο βξίζθνληαη ζε θάζε σξίκαλζεο. Δμάιινπ, επλνείηαη απφ ηηο γξήγνξεο ηερλνινγηθέο εμειίμεηο ζε έλα δεδνκέλν θιάδν Άιια είδε ζηξαηεγηθώλ πνιπεζληθώλ επηρεηξήζεσλ Εηζαγσγή ην βηβιίν Managing Across Borders: The Transnatioanal Solutions νη Bartlett and Ghoshal (1989) θαζνξίδνπλ ηέζζεξηο βαζηθέο δνκέο ή κνληέια αλάπηπμεο ησλ νξγαληζκψλ: Πνιπεζληθφ κνληέιν Παγθφζκην κνληέιν Γηεζλέο κνληέιν Γηεζληθφ κνληέιν Δηαρσξηζκόο Έλαο πνιπεζληθφο (multinational) νξγαληζκφο είλαη πςειά θεληξνπνηεκέλνο, ν νπνίνο απνηειείηαη απφ αλεμάξηεηεο ηνπηθέο επηρεηξεκαηηθέο κνλάδεο θαη νη νπνίεο αζθνχλ κηθξφ έιεγρν ζηα θεληξηθά. Ο θεληξηθφο έιεγρνο ηεο επηρείξεζεο πεξηνξίδεηαη πξαγκαηηθά απφ ην γεγνλφο φηη ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο δχλακεο ζπγθεληξψλεηαη ζηηο ηνπηθέο εκπνξηθέο κνλάδεο. Οη αξρέο ηεο ζπγθεθξηκέλεο εηαηξίαο αθνξνχλ ηηο αλάγθεο ηεο ηνπηθήο αγνξάο, ηελ επαηζζεζία ησλ πεξηθεξεηαθψλ αγνξψλ θαη ηελ απηνλνκία ησλ αλεμάξηεησλ επηρεηξεζηαθψλ κνλάδσλ. Δλψ ην ζπγθεθξηκέλν πξφηππν κπνξεί λα απνηειεί αλεπαξθέο, κπνξεί σζηφζν λα είλαη ρξήζηκν γηα νξηζκέλα είδε επηρεηξήζεσλ θαηά ηε δηάξθεηα νξηζκέλσλ πεξηφδσλ αλάπηπμήο ηνπο. 35

45 Πην ζπγθεθξηκέλα, απηή ε δνκή ιεηηνπξγεί θαιά γηα επηρεηξήζεηο πνπ έρνπλ κία θεληξηθή εζηίαζε ζηηο αλάγθεο ησλ ηνπηθψλ αγνξψλ, γηα επηρεηξήζεηο πνπ επεξεάδνληαη απφ δηαθνξεηηθνχο εζληθνχο θαλφλεο θαη θαλνληζκνχο θαη ηέινο, γηα επηρεηξήζεηο πνπ έρνπλ απμήζεη ην κεξίδην ηνπο κέζσ εμαγνξψλ (Γηάγξακκα Π.3. ηνπ Παξαξηήκαηνο Η). Μηα παγθφζκηα (global) νξγάλσζε είλαη εθείλε πνπ είλαη ηδηαίηεξα θεληξνπνηεκέλε θαη πνπ ειαρηζηνπνηεί ηηο αλάγθεο ησλ ηνπηθψλ επηρεηξεζηαθψλ κνλάδσλ ππέξ ελφο εληαίνπ, νκνηφκνξθνπ ιεηηνπξγηθνχ πεξηβάιινληνο (πξνζέγγηζε "one- size-fits-all"). ε αληίζεζε κε ην πνιπεζληθφ κνληέιν, ηα θεληξηθά γξαθεία ηνπ παγθφζκηνπ κνληέινπ έρνπλ κεγαιχηεξε ηζρχο θαη έιεγρν κεηαμχ ησλ αλεμάξηεησλ επηρεηξεζηαθψλ κνλάδσλ θαη δίλνπλ ηδηαίηεξε έκθαζε ζηελ παγθφζκηα πξνηππνπνίεζε θαη ηε ιεηηνπξγηθή απνδνηηθφηεηα, πνπ πξνζπαζνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ κηα εληαία «ηδαληθή» ιχζε ε νπνία ειέγρεηαη απφ ηελ έδξα ηεο επηρείξεζεο. Σέηνηνπ είδνπο πξφηππα (παγθφζκηα) έγηλαλ γλσζηά ηελ δεθαεηία ηνπ `90 κε ηελ εκθάληζε ησλ ζπζηεκάησλ ERP, φπσο ηεο Oracle, PeopleSoft, θαη SAP, θαη είλαη θαηάιιεια γηα εηαηξίεο πνπ πξνζθέξνπλ νκνηφκνξθα πξντφληα θαη λα εληαίν ζχλνιν πξνηχπσλ παγθνζκίσο. Έλαο δηεζλήο (international) νξγαληζκφο αθνινπζεί κηα πξνζέγγηζε εθκάζεζεο θαη δηαλνκήο κέζα ζηελ νξγάλσζε κε ηελ επηδίσμε ηεο δηαρείξηζεο γλψζεο, ηελ πηνζεηήζεη θαηλνηνκηψλ θαη ηελ δηάδνζε ησλ θαιχηεξσλ πξαθηηθψλ ζε νιφθιεξε ηελ επηρεηξεζηαθή δνκή. Πξνζπαζεί λα πξνζδηνξίζεη ηε γλψζε θαη ηηο θαηλνηνκίεο ζηηο ηνπηθέο επηρεηξήζεηο, λα ηηο ελζσκαηψζεη ζην εηαηξηθφ επηρεηξεζηαθφ πξφηππν θαη λα ηηο δηαδψζεη ζε νιφθιεξε ηελ νξγάλσζε. Ζ επαηζζεζία ζηηο αλάγθεο ησλ ηνπηθψλ εκπνξηθψλ κνλάδσλ επηηπγράλεηαη κέζσ αληαιιαγήο ησλ βαζηθψλ ηθαλνηήησλ (competencies) κεηαμχ ηεο έδξαο ηεο επηρείξεζεο θαη ησλ δηαθφξσλ πεξηνρψλ ζηηο νπνίεο δξαζηεξηνπνηείηαη, θαη κέζσ ηεο δηάδνζεο κηαο θνπιηνχξαο ζχκθσλα κε ηελ νπνία πξνάγεηαη ε ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ ιεηηνπξγηψλ, ε κάζεζε θαη ε δηάδνζε ηεο γλψζεο, ησλ θαηλνηνκηψλ θαη ησλ θαιψλ πξαθηηθψλ (ε νπνία πξνέξρεηαη απφ ηελ έδξα ηεο επηρείξεζεο). Ζ δηεζληθή (transnational) νξγάλσζε ζπλζέηεη ηα νπζηαζηηθά ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα ησλ άιισλ ηξηψλ πξνηχπσλ: είλαη επέιηθηε θαη 36

46 επαίζζεηε ζηηο ηνπηθέο ζπλζήθεο φπσο κηα πνιπεζληθή επηρείξεζε, αληαγσληζηηθή θαη απνδνηηθή φπσο κηα παγθφζκηα επηρείξεζε, θαη, ζπγρξφλσο, πξνζεισκέλε ζηελ κάζεζε θαη ηελ δηαρείξηζε γλψζεο θαηά κήθνο ησλ επηρεηξεζηαθψλ κνλάδσλ φπσο κία δηεζλήο επηρείξεζε. Ζ δηεζληθή νξγάλσζε είλαη έλα δίθηπν δηαθφξσλ κνλάδσλ ην νπνίν είλαη απνθεληξoπνηεκέλν φζνλ αθνξά ηελ δηαρείξηζε ησλ κνλάδσλ, αιιά κε έλα θαζνξηζκέλν κε ζαθήλεηα ζχλνιν θεληξνπνηεκέλνπ «ζπληνληζκνχ» θαη «ζπλεξγαηηθψλ» δηαδηθαζηψλ. Σα δηαθξηηηθά ραξαθηεξηζηηθά απηνχ ηνπ ηχπνπ επηρείξεζεο πεξηιακβάλνπλ ηελ αλάπηπμε ηζρπξψλ πνιχπιεπξσλ δηθηχσλ επηθνηλσλίαο θαη δηαζπλδέζεσλ κεηαμχ ησλ επηρεηξεζηαθψλ κνλάδσλ, ζηηο νπνίεο ε επηθνηλσλία δελ είλαη απαξαίηεην λα πξνέξρεηαη απφ ηελ έδξα ηεο εηαηξίαο. Κάζε κνλάδα καζαίλεη απφ ηηο άιιεο, νη νπνίεο δηαδίδνπλ ηηο θαηλνηνκίεο κέζσ ησλ δηθηχσλ Οξγαλσηηθή αλάπηπμε Γεδνκέλνπ φηη νη επηρεηξήζεηο αλαπηχζζνληαη ζε δηεζλέο επίπεδν, νη νξγαλσηηθέο δνκέο ηνπο πξέπεη λα εμειηρζνχλ επίζεο. Οη Beaman θαη Walker (2000) ππνζηεξίδνπλ φηη νη νξγαλψζεηο εμειίζζνληαη απφ έλα θαζαξψο «νηθνγελεηαθφ» (εγρψξην) ζηάδην κέζσ ησλ πνιπεζληθψλ θαη παγθφζκησλ ζηαδίσλ θαηφπηλ ζην δηεζλέο ζηάδην θαη ηέινο, ζην δηεζληθφ ζηάδην (βιέπε δηάγξακκα Π.4. ηνπ Παξαξηήκαηνο Η). Απηή ε θπζηθή εμειηθηηθή αλάπηπμε ηνλψλεηαη απφ κηα εγγελή αλάγθε λα αλαδεηεζνχλ νη θαιχηεξεο πξαθηηθέο θαη λα αλαπηπρζνχλ ηα πξφηππα θαη νη ιεηηνπξγηθέο απνδνηηθφηεηεο πνπ κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ηελ νξγάλσζε λα αζρνιεζεί απνηειεζκαηηθά κε ηελ πνιππινθφηεηα ηνπ παγθφζκηνπ επηρεηξεζηαθνχ πεξηβάιινληνο. Δπηπξφζζεηα, είλαη ζεκαληηθφ λα ιάβνπκε ππφςε φηη «νη θαιέο πξαθηηθέο» είλαη ζρεηηθέο θαη κπνξνχλ κφλν λα γίλνπλ θαηαλνεηέο, λα εθηηκεζνχλ, θαη λα εθαξκνζηνχλ ζε κία ζπγθεθξηκέλε ρξνληθή ζηηγκή. Με άιια ιφγηα απηφ πνπ κπνξεί λα είλαη θαιφ γηα κηα επηρείξεζε ζε έλα ζπγθεθξηκέλν ζεκείν ηεο αλάπηπμή ηεο κπνξεί λα κελ είλαη θαιφ γηα κηα άιιε επηρείξεζε, ή αθφκα θαη γηα ηελ ίδηα επηρείξεζε ζε κία δηαθνξεηηθή ρξνληθή ζηηγκή. 37

47 Δπνκέλσο, πξνθεηκέλνπ λα θαηαλνεζεί πιήξσο ε δνκή κηαο νξγάλσζεο ζχκθσλα κε ην πιαίζην ησλ Bartlett θαη Ghoshal, ζα πξέπεη λα δνζεί πξνζνρή ζηελ εηαηξηθή θνπιηνχξα ηεο νξγάλσζεο. Παξαδείγκαηνο ράξηλ, εάλ ε επηρείξεζε έρεη απμεζεί θαηά έλα κεγάιν κέξνο κέζσ κηαο ζηξαηεγηθήο εμαγνξψλ ή ζπγρσλεχζεσλ, ην πνιπεζληθφ πξφηππν κπνξεί λα θπξηαξρήζεη ζηελ ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε. Δάλ ε επηρείξεζε έρεη απμεζεί πξψηηζηα κέζσ κηαο νξγαληθήο, πεξηβαιινληηθήο πνιηηηθήο ηφηε ην παγθφζκην πξφηππν κπνξεί λα είλαη ην θαιχηεξν Η δηεζλήο ζηξαηεγηθή (International Strategy) Οη πνιπεζληθέο επηρεηξήζεηο, πνπ πηνζεηνχλ κηα δηεζλή ζηξαηεγηθή πξνζπαζνχλ λα δεκηνπξγήζνπλ θέξδε κέζσ ηεο κεηαθνξάο ηθαλνηήησλ θαη πξντφλησλ ζε μέλεο αγνξέο, φπνπ νη ηνπηθνί αληαγσληζηέο δε δηαζέηνπλ απηέο ηηο ηθαλφηεηεο θαη ηα πξντφληα. Οη πεξηζζφηεξεο δηεζλείο επηρεηξήζεηο δεκηνπξγνχλ θέξδε κεηαθέξνληαο ζηηο αγνξέο ππνδνρήο δηαθνξνπνηεκέλα πξντφληα, ηα νπνία παξήρζεζαλ ζηε ρψξα πξνέιεπζεο. Παξάιιεια, ηείλνπλ λα εγθαζηδξχνπλ κνλάδεο γηα ηηο ιεηηνπξγίεο παξαγσγήο θαη marketing ζε θάζε βαζηθή ρψξα ζηελ νπνία δξαζηεξηνπνηνχληαη επηρεηξεκαηηθά. Μηα δηεζλήο ζηξαηεγηθή έρεη λφεκα, φηαλ κηα πνιπεζληθή έρεη ζεκαληηθέο ηθαλφηεηεο, πνπ νη ηνπηθνί αληαγσληζηέο ζε μέλεο ρψξεο δε δηαζέηνπλ θαη φηαλ ε επηρείξεζε αληηκεησπίδεη ζρεηηθά κηθξέο πηέζεηο γηα πξνζαξκνγή ζηα ηνπηθά πξφηππα θαη κείσζε θφζηνπο. Τπφ ηέηνηεο ζπλζήθεο, κηα δηεζλήο ζηξαηεγηθή κπνξεί λα απνδεηρζεί πνιχ θεξδνθφξνο. Παξαηαχηα, φηαλ ππάξρνπλ πςειέο πηέζεηο γηα ηνπηθή πξνζαξκνγή, νη επηρεηξήζεηο πνπ εθαξκφδνπλ απηήλ ηελ ζηξαηεγηθή πζηεξνχλ ή αθφκα κεηνλεθηνχλ ζε ζρέζε κε ηηο επηρεηξήζεηο, πνπ δίλνπλ έκθαζε ζηελ πξνζαξκνγή ηεο ζηξαηεγηθήο ηνπο, ζχκθσλα κε ηηο ηνπηθέο ζπλζήθεο ηεο αγνξάο ππνδνρήο. Δπηπξνζζέησο, ιφγσ ηεο αχμεζεο ηνπ αξηζκνχ ησλ απαξαίηεησλ βηνκεραληθψλ εγθαηαζηάζεσλ, νη επηρεηξήζεηο πνπ πηνζεηνχλ απηήλ ηελ ζηξαηεγηθή ηείλνπλ λα ππνθέξνπλ απφ ηα πςειά ιεηηνπξγηθά θφζηε. Σν γεγνλφο απηφ θαζηζηά ηελ ζηξαηεγηθή απηή αθαηάιιειε ζηηο βηνκεραλίεο φπνπ ππάξρνπλ πςειέο πηέζεηο θφζηνπο. 38

48 Η πνιπεγρώξηα ζηξαηεγηθή (multidomestic strategy) χκθσλα κε ηελ πνιπεγρψξηα ζηξαηεγηθή ε πνιπεζληθή επηρείξεζε ηδξχεη ζπγαηξηθέο ζε θάζε αγνξά πνπ ηελ ελδηαθέξεη κε ζηφρν λα παξάγνπλ γηα λα θαιχςνπλ ηηο αλάγθεο ηεο θάζε αγνξάο. Βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ απηήο ηεο ζηξαηεγηθήο είλαη φηη νη ζπγαηξηθέο δξνπλ ζρεδφλ σο απηφλνκεο κνλάδεο. ελ ηηο ελδηαθέξεη ν δηεζλήο αληαγσληζκφο, παξά κφλν ν αληαγσληζκφο πνπ αληηκεησπίδνπλ απφ άιιεο ζπγαηξηθέο άιισλ ΠΔ θαζψο θαη εγρσξίσλ επηρεηξήζεσλ ζηε ρψξα ππνδνρήο. Σν βαζηθφηεξν κεηνλέθηεκα ηεο πνιπεγρψξηαο ζηξαηεγηθήο είλαη φηη ιφγσ ηεο πξνζήισζεο ηεο ζηελ ηνπηθή αγνξά δελ παξαθνινπζεί ηηο εμειίμεηο ζηε δηεζλή αγνξά θαη έηζη κπνξεί λα ράλεη δηάθνξεο επθαηξίεο επέθηαζεο ζε άιιεο αγνξέο. Δπίζεο, δεδνκέλνπ φηη νη ζπγαηξηθέο ελδέρεηαη λα παξάγνπλ ην ίδην πξντφλ ζε θάζε ρψξα, απηφ επηβαξχλεη ηελ απνδνηηθφηεηα ηεο ΠΔ απφ άπνςε θφζηνπο Η παγθνζκηνπνηεκέλε ζηξαηεγηθή (global strategy) Ο άιινο ηχπνο ζηξαηεγηθήο είλαη ε παγθνζκηνπνηεκέλε ζηξαηεγηθή (global strategy). Με βάζε απηή ηε ζηξαηεγηθή νη δξαζηεξηφηεηεο ηεο ΠΔ ζε κηα ρψξα επεξεάδνληαη απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο πνπ αλαπηχζζεη ε ζπγαηξηθή ζε άιιεο ρψξεο. ε απηήλ ηελ πεξίπησζε ε ΠΔ αλαπηχζζεη παγθφζκηα πξντφληα γηα λα θαιχςεη νκνηνγελείο αλάγθεο ηεο παγθφζκηαο αγνξάο. Σν θπξηφηεξν κεηνλέθηεκα ηεο παγθνζκηνπνηεκέλεο ζηξαηεγηθήο είλαη φηη παξαβιέπεη ηηο ηδηαηηεξφηεηεο αλάκεζα ζηηο ρψξεο θαη έηζη φπσο θαη ζηελ πεξίπησζε ηεο πνιπεγρψξηαο ζηξαηεγηθήο ελδέρεηαη λα ράζεη ζεκαληηθέο επθαηξίεο επέθηαζεο ηεο παξαγσγήο ζε λέεο αγνξέο κε λέα πξντφληα. 39

49 Η δηεζληθή ζηξαηεγηθή (transnational strategy) Απηή ε ζηξαηεγηθή ιακβάλεη ππ φςηλ ηεο ηφζν ηηο παγθφζκηεο δπλάκεηο πνπ νδεγνχλ ζε νκνηνγελή παξαγσγή φζν θαη ηηο ηνπηθέο δπλάκεηο πνπ νδεγνχλ ζε δηαθνξνπνίεζε. Απηή ε ζηξαηεγηθή νπζηαζηηθά πξεζβεχεη φηη ε επηηπρία κηαο ΠΔ νθείιεηαη ζην βαζκφ επειημίαο ηεο. Ζ επειημία κηαο ΠΔ επηηπγράλεηαη φηαλ έρεη θαιχηεξε θαηαλφεζε θαη ησλ δχν ηχπσλ ησλ πξναλαθεξζέλησλ δπλάκεσλ πνπ κπνξεί λα επεξεάζνπλ ηηο απνθάζεηο ηεο επηινγήο ηφπσλ παξαγσγήο θαη δηαλνκήο ελδηακέζσλ θαη ηειηθψλ αγαζψλ. 40

50 3. ΜΔΛΔΣΖ ΠΔΡΗΠΣΧΖ ΣΖ ΣΡΑΣΖΓΗΚΖ ΣΖ ΣΟΤΟΣΑ ΣΖΝ ΚΗΝΔΕΗΚΖ ΑΓΟΡΑ 3.1. Έλαο λένο επηρεηξεκαηηθόο θίλδπλνο Καηά ηε δηάξθεηα ησλ ηξηψλ πξνεγνχκελσλ δεθαεηηψλ, ε Ηαπσλία θαη ε Κίλα επαλεηιεκκέλα δήισζαλ φηη κπαίλνπλ ζε κία λέα επνρή δηκεξψλ ζρέζεσλ. Γηα ηελ Ηαπσλία, ε ρξήζε ηέηνηαο γιψζζαο απεηθφληδε ηηο ειπίδεο ηνπ λα αθήζεη πίζσ ην παξειζφλ, αιιά νη ηαπσληθέο πξνζδνθίεο δελ δηθαηψζεθαλ επεηδή νη Κηλέδνη επαλεηιεκκέλα ήηαλ πξνζθνιιεκέλνη ζην παξειζφλ. Αθφκε θαη θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ενξηαζκνχ ηεο ηξηαθνζηήο επεηείνπ ηεο νκαινπνίεζεο ζην Πεθίλν, ν Qian Qichen, ν αληηπξφεδξνο ηεο θπβέξλεζεο θαη απεξρφκελνο ππνπξγφο Δμσηεξηθψλ ηεο Κίλαο, κίιεζε ζηνπο Ηάπσλεο θηινμελνχκελνπο ηνπ γηα ηε ζεκαζία ηνπ αληηθαηνπηξηζκνχ ηεο ηζηνξίαο, δείρλνληαο φηη ε Κίλα «είλαη πξφζπκε λα δηεπξχλεη πεξαηηέξσ θαη λα εκβαζχλεη ηηο θηιηθέο αληαιιαγέο θαη ηε ζπλεξγαζία ζε απηφ ην πλεχκα». Με άιια ιφγηα, ε Ηαπσλία πξέπεη λα δερηεί ηελ παξαδνρή ηεο Κίλαο γηα ηε ζσζηή εξκελεία ηνπ παξειζφληνο. Ζ Κίλα δελ έδσζε θακία έλδεημε σο ηψξα φηη, ζηα πιαίζηα ηεο δηπισκαηηθήο θηιίαο, ζα ζηακαηήζεη λα δεηά ηε βαζηά κεηακέιεηα θαη κεηάλνηα ηεο Ηαπσλίαο, αιιά νη Ηάπσλεο, κέρξη ηψξα, έδεημαλ ηελ έληνλε απξνζπκία ηνπο λα ηνπο ηε δψζνπλ (Shelf, 2002: 77-88). Σν δήηεκα ησλ ζπλαηζζεκάησλ ζρεηηθά κε ηελ Ηαπσλία πξνέθπςε σο λένο επηρεηξεκαηηθφο θίλδπλνο. Δπεηδή απηφ ην δήηεκα είλαη πνιχπινθν, αλακέλεηαη φηη απηφ ην πξφβιεκα ζα δηαξθέζεη γηα πνιχ (Shingo, 2005) Οη ηαπσληθέο επηρεηξήζεηο ζηελ Αζία Σξεηο είλαη νη δπλάκεηο νη νπνίεο άιιαμαλ ην επηρεηξεζηαθφ πεξηβάιινλ ησλ ηαπσληθψλ επηρεηξήζεσλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηελ πεξηνρή ηεο Αζίαο. Απηέο είλαη νη αθφινπζεο: (1) νη αιιαγέο πνπ ιακβάλνπλ ρψξα ζηηο ηαπσληθέο επηρεηξήζεηο, (2) νη αιιαγέο ζηνλ νηθνλνκηθφ ξφιν ηεο πεξηνρήο ηεο αλαηνιηθήο 41

51 Αζίαο, θαη (3) νη αιιαγέο πνπ πξνέξρνληαη απφ ηελ άλνδν ηεο Κίλαο σο αληαγσληζηηθφο παξάγνληαο (Hara & Nakanishi, 2004). Σα ηειεπηαία ρξφληα, ην πεξηβάιινλ κέζα ζην νπνίν δξαζηεξηνπνηνχληαη νη επηρεηξήζεηο έρεη αιιάμεη δξακαηηθά. Δηδηθφηεξα νη επηρεηξήζεηο έρνπλ επεξεαζηεί πνιχ απφ ηα απμαλφκελα κεγέζε ηνπ δηεζλνχο εκπνξίνπ θαη ησλ επελδχζεσλ, ηελ παγθνζκηνπνίεζε πνπ επηηπγράλεηαη απφ ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ εκπνξηθψλ εκπνδίσλ, θαη ηελ αλάπηπμε ησλ θπζηθψλ δηθηχσλ δηαλνκήο. πγρξφλσο, ε πιεξνθνξηθή θαη ε ηερλνινγηθή πξφνδνο έθεξε κηα επνρή πνπ ην θεθάιαην είλαη πεξηζζφηεξν επέιηθην. Οη επελδπηέο ειέγρνπλ πξνζεθηηθά ηηο επηρεηξήζεηο πξηλ επελδχζνπλ ηα θεθάιαηά ηνπο θαη ην ROI (Return on Investment) απνηειεί θιεηδί γηα ηε ρξεκαηνδφηεζε. πλεπψο, νη επηρεηξήζεηο σζνχληαη ηψξα λα δψζνπλ πεξηζζφηεξε έκθαζε ζηελ θεξδνθνξία σο απάληεζε ζηελ παγθνζκηνπνίεζε, ελψ νη επηρεηξήζεηο ζε φιν ηνλ θφζκν έρνπλ εηζέιζεη ζε κηα πεξίνδν ζθιεξνχ αληαγσληζκνχ πξνθεηκέλνπ λα βειηηψζνπλ ηελ πνηφηεηα, ηελ επηινγή θαη ηε ζπγθέληξσζε, ηελ αλαδφκεζε, ηηο κεγάιεο θιίκαθαο ζπγρσλεχζεηο, θαη ηελ αδηάιιαθηε κείσζε δαπαλψλ. Οη ηαπσληθέο επηρεηξήζεηο πξνθεηκέλνπ λα αληέμνπλ ηνλ ζθιεξφ δηεζλή αληαγσληζκφ έπξεπε λα αιιάμνπλ ζηξαηεγηθέο νη νπνίεο ζα ηνπο επέηξεπαλ λα δηαηεξήζνπλ θαη λα απμήζνπλ ηελ επηξξνή ηνπο ζην δηεζλή νηθνλνκηθφ θαη επηρεηξεκαηηθφ ζηεξέσκα. Έηζη, νη ηαπσληθέο επηρεηξήζεηο κεηαπήδεζαλ απφ ηηο ακπληηθέο ζηξαηεγηθέο ηνπ παξειζφληνο -φπσο ε κεηαθνξά ηεο παξαγσγήο ζηελ Δπξψπε θαη ηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο γηα λα απνθχγνπλ ηηο εκπνξηθέο δηελέμεηο θαη ηηο επελδχζεηο ζηελ Αζία γηα λα απνθχγνπλ ηηο απμήζεηο ζην θφζηνο ιφγσ ηεο αλαηίκεζεο ηνπ ηαπσληθνχ λνκίζκαηνο- ζε ζηξαηεγηθέο παγθφζκηαο «επίζεζεο» ζέηνληαο ηε βειηίσζε ηεο θεξδνθνξίαο σο πξσηαξρηθφ ζηφρν. Δπηπιένλ, απηή ε αιιαγή είλαη ηδηαίηεξα αμηνπξφζεθηε ζηελ αλαηνιηθή Αζία. Δθεί, ε εζηίαζε ησλ ηαπσληθψλ επηρεηξήζεσλ κεηαηνπίζηεθε απφ ηε ζχζηαζε κηαο επηρείξεζεο γηα ηελ απνθφκηζε κεξηδίνπ ηεο αγνξάο ζε θάζε ρψξα ζηε ζχζηαζε επηρείξεζεο γηα ηελ θαζηέξσζε νηθνλνκηθνχ ζπλαζπηζκνχ σο αγνξάο θαη παξαγσγήο θαη ζηε ζηφρεπζε βειηηζηνπνίεζεο κέζα ζηελ πεξηνρή δξαζηεξηφηεηαο ηεο. Δπεηδή νη ππεξπφληηεο επηρεηξεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ησλ ηαπσληθψλ επηρεηξήζεσλ δεκηνπξγνχλ ηνπηθέο ζέζεηο εξγαζίαο θαη θέξλνπλ νηθνλνκηθή αλάπηπμε κέζσ ηεο κεηαθνξάο ηερλνινγίαο, έρνπλ ζεηηθά απνηειέζκαηα ζηηο 42

52 ηνπηθέο νηθνλνκίεο. Αιιά πξνθεηκέλνπ λα θαζηεξσζνχλ νκαιφηεξεο ζρέζεηο πνπ ζα ζηεξίμνπλ ηελ επηρεηξεζηαθή αλάπηπμε θαη ηηο ηνπηθέο ιεηηνπξγίεο, νη ηαπσληθέο επηρεηξήζεηο αλαγλσξίδνπλ ηψξα ηελ αλάγθε λα ζπκβάινπλ ζηελ θνηλσληθή επεκεξία ησλ ηνπηθψλ θνηλσληψλ κέζσ θηιαλζξσπηθψλ θαη άιισλ δξαζηεξηνηήησλ (Hara & Nakanishi, 2004) Άκεζεο μέλεο επελδύζεηο ζηελ Κίλα Δλψ νη νηθνλνκίεο ησλ αλαπηπγκέλσλ ρσξψλ ζπλερίδνπλ λα επηβξαδχλνπλ ηελ νηθνλνκηθή ηνπο κεγέζπλζε -π.ρ. νηθνλνκηθή χθεζε ζηηο ΖΠΑ θαη ζηελ Ηαπσλία-, νη ρψξεο ηεο Αλαηνιηθήο Αζίαο φπσο ε Κίλα ζπλερίδνπλ ζηαζεξά ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε. Δηδηθφηεξα ε Κίλα δηαηεξεί πςειφ νηθνλνκηθφ ξπζκφ αλάπηπμεο ρσξίο λα ππφθεηηαη ζε αλαηαξαρή ηνπ λνκίζκαηνο ζηηο ρψξεο ηεο Αλαηνιηθήο Αζίαο. Δπηπξφζζεηα ζην κέιινλ, ν ξπζκφο αλάπηπμεο ηνπ ΑΔΠ ηεο Αλαηνιηθήο Αζίαο αλακέλεηαη λα μεπεξάζεη απηνχο ησλ αλαπηπγκέλσλ ρσξψλ. Κάησ απφ απηέο ηηο ζπλζήθεο, νη Ηαπσληθέο εηαηξείεο θπζηνινγηθά έρνπλ ζηξακκέλν ην βιέκκα ηνπο φιν θαη πεξηζζφηεξν ζηελ αχμεζε ησλ θεξδψλ ζηελ αλαπηπζζφκελε νηθνλνκία ηεο Αλαηνιηθήο Αζίαο. Απηφ απνδεηθλχεηαη απφ ηα θέξδε πνπ πξαγκαηνπνηνχληαη ζηηο επηρεηξεκαηηθέο ελέξγεηεο ησλ Ηαπσληθψλ επηρεηξήζεσλ ζην εμσηεξηθφ. Σα ηειεπηαία 10 ρξφληα, νη δξαζηεξηφηεηεο ζηελ Αλαηνιηθή Αζία απνηεινχλ κία ζεκαληηθή πεγή θεξδψλ. Ζ πνιηηηθή ηεο εηζξνήο Άκεζσλ Ξέλσλ Δπελδχζεσλ (ΑΞΔ) ζηελ Κίλα μεθίλεζε ην 1979 σο ηκήκα ηεο νηθνλνκηθήο κεηαξξχζκηζεο θαη ηνπ πνιηηηθνχ αλνίγκαηνο πνπ πξνσζήζεθε ην Γεθέκβξην ηνπ Πξνθεηκέλνπ λα επηηαρπλζεί ν νηθνλνκηθφο εθζπγρξνληζκφο ηεο ρψξαο ε λέα πνιηηηθή ελζάξξπλε ηε ζπκκεηνρή ηεο Κίλαο ζην δηεζλέο εκπφξην θαη ζηελ πξφζβαζε ηεο ζηηο εμσηεξηθέο πεγέο θεθαιαίνπ θαη ηερλνινγίαο. Ζ εηζξνή ΑΞΔ ζηελ ρψξα ζεσξήζεθε σο ν θαιχηεξνο ηξφπνο γηα λα επηηεπρζνχλ δηαθνξεηηθνί ζηξαηεγηθνί ζηφρνη φπσο εηζαγσγή μέλνπ θεθαιαίνπ, αθνκνίσζε ηεο ζχγρξνλεο ηερλνινγίαο θαη δηνίθεζεο (Πίλαθαο 3.1). 43

53 Πίνακαρ 3.1: Ειζποέρ ΑΞΕ Year (US$mil.) , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,0 Πεγή: China Statistical Yearbook Απφ ηελ αξρή ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80, ε Κίλα αθνινχζεζε κηα νηθνλνκηθή πνιηηηθή, ε νπνία είρε νκνηφηεηεο κε άιιεο αζηαηηθέο ρψξεο θαη ζπλδχαδε ηελ πξνψζεζε ησλ εμαγσγψλ καδί κε ηζρπξά κέηξα πξνζηαζίαο ησλ εηζαγσγψλ. Ζ πξνζηαζία ησλ εηζαγσγψλ είλαη ζπλήζσο έλα βαζηθφ αληηθίλεηξν γηα ηηο εμαγσγέο δηφηη απμάλεηαη ην θφζηνο ησλ θεθαιαηνπρηθψλ αγαζψλ θαζψο θαη ησλ ελδηάκεζσλ πξντφλησλ πνπ απαηηνχληαη γηα ηελ παξαγσγή εμαγψγηκσλ αγαζψλ. Απηφ σζεί ηηο 44

54 εγρψξηεο ηηκέο ζε πςειφηεξα επίπεδα απφ απηά πνπ ζα βξίζθνληαλ ζπλήζσο (Lemoine, 2000: 15). Ζ πνιηηηθή ηεο Κίλαο έλαληη ησλ ΑΞΔ έρεη επίζεο πεξηιάβεη πξνλνκηαθέο κεηαρεηξίζεηο, φπσο απαιιαγέο δαζκψλ θαη θνξνινγηθέο κεηψζεηο, ζηηο πεξηνρέο ζηηο νπνίεο νη ΑΞΔ έρνπλ ελζαξξπλζεί. Δληνχηνηο, ε εκπνξηθή πνιηηηθή ηεο Κίλαο έρεη εμειηρζεί θαη απφ ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ '90 ην επίπεδν ηεο θξαηηθήο παξέκβαζεο έρεη κεησζεί ζηαδηαθά. Σα κέζν πνζνζηφ ησλ δαζκψλ κεηψζεθε απφ ην 43% ην 1992 ζην 23% ην Σν 1997, ην κέζν πνζνζηφ ησλ δαζκψλ ζηα βηνκεραληθά πξντφληα έθηαζε ζην 17% θαη ε Κίλα πξναλήγγεηιε φηη ζα έθηαλε ην 10% ζηα επφκελα 7-8 ρξφληα. Οη πεξηνξηζκνί ζηηο ΑΞΔ έρνπλ ζηαδηαθά ειαηησζεί. Ζ αλάπηπμε ησλ Ξέλσλ Κέληξσλ πλαιιάγκαηνο (Foreign Exchange Centers ) ζηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ '80 θαη ε κεηαηξεςηκφηεηα λνκηζκάησλ κε δηαδηθαζίεο ηξέρνληνο απνινγηζκνχ ην 1996 έρνπλ δηεπθνιχλεη ηηο μέλεο επηρεηξήζεηο λα ηζνξξνπήζνπλ ηηο ιεηηνπξγίεο ηνπο ζηα μέλα λνκίζκαηα. Δπηπιένλ ε πξφζβαζε ζηελ εγρψξηα αγνξά δηεπξχλζεθε ζηαδηαθά κε απνηέιεζκα λα αλνίμνπλ λένη ηνκείο γηα ΑΞΔ. Ζ πνιηηηθή ηεο Κίλαο έλαληη ησλ ΑΞΔ έρεη λα παξνπζηάζεη αμηνπξφζερηα απνηειέζκαηα κε ην λα θάλεη ηελ Κίλα δεχηεξε ρψξα ππνδνρήο ΑΞΔ, κεηά ηηο ΖΠΑ, ηελ δεθαεηία ηνπ '90. Γηάθνξνη είλαη νη παξάγνληεο πνχ έρνπλ ζπκβάιεη ζε απηήλ ηελ επηηπρία φπσο ε βαζκηαία θηιειεπζεξνπνίεζε ηνπ εζσηεξηθνχ νηθνλνκηθνχ ζπζηήκαηνο ε νπνία παξέρεη έλα δηαξθέο επλντθφ πεξηβάιινλ γηα ηε δξαζηεξηφηεηα ησλ μέλσλ επηρεηξήζεσλ, ην πςειφ πνζνζηφ νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο, γηα πάλσ απφ είθνζη ρξφληα, έρεη δεκηνπξγήζεη κηα δπλακηθά επεθηεηλφκελε αγνξά ε νπνία πξνζειθχεη μέλνπο επελδπηέο. Σειηθά, ε έληαμε ηεο Κίλαο ζηελ παγθφζκηα αγνξά έρεη επηηαρπλζεί απφ ηελ ηάζε πξνο ηελ παγθνζκηνπνίεζε, ε νπνία έρεη ζεκάλεη κηα ζηαζεξή θαη γξήγνξε επέθηαζε ησλ ΑΞΔ απφ ην 1992 (Lemoine, φ.π. 16). Ζ νηθνλνκηθή δχλακε ησλ ηαπσληθψλ επηρεηξήζεσλ θαη ην πνζφ ησλ επελδχζεσλ ηνπο ζηελ Κίλα απμήζεθε ζεκαληηθά γχξσ ζην Ηδηαίηεξα νη παξαγσγνί πξντφλησλ άξρηζαλ ζε επξεία θιίκαθα λα κεηαθηλνχληαη ζε πεξηνρέο παξαγσγήο φπσο ε Κίλα. Σα ηειεπηαία πέληε έηε, ε παξνπζία ηαπσληθψλ επηρεηξήζεσλ ζηελ Κίλα απμήζεθε αξθεηά ζεκαληηθά ηφζν σο πνζφ επέλδπζεο φζν 45

55 θαη ζε απφδνζε επελδχζεσλ. Δπηπιένλ, κε ηελ αλάπηπμε ηεο εγρψξηαο βηνκεραλίαο ηεο Κίλαο θαη ηνλ εθζπγρξνληζκφ ησλ ηερληθψλ παξαγσγήο, γξήγνξα αχμεζαλ ηηο εμαγσγέο ζηελ Κίλα ησλ θξίζηκσλ αλαγθαίσλ αληαιιαθηηθψλ. Ηδηαίηεξα κε ηελ ηαρεία επέθηαζε ηνπ εκπνξηθνχ ειιείκκαηνο κεηαμχ ΖΠΑ-Ηαπσλίαο θαη ηελ ελίζρπζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο απφ ηε κεηαθνξά ηεο παξαγσγήο θαη ηελ εμαγσγή ησλ πξνζηηζεκέλεο αμίαο αληαιιαθηηθψλ θαη πιηθψλ, πνπ είλαη εηδηθφηεηα ηεο Ηαπσλίαο, ζα κπνξνχζε λα εηπσζεί φηη κεηαμχ ησλ παγθνζκίσλ επηρεηξήζεσλ, νη ηαπσληθέο επηρεηξήζεηο απνιακβάλνπλ ηψξα ην κέγηζην φθεινο απφ ηελ θηλεδηθή επηρείξεζε (Hara & Nakanishi, 2004). Οη ιφγνη πνπ ε θεξδνθνξία θαη ε απνδνηηθφηεηα ησλ ηαπσληθψλ επηρεηξήζεσλ πζηεξνχζε έλαληη ησλ ακεξηθαληθψλ πξηλ ην 2001 είλαη νη αθφινπζνη (Masuyama, 2004): Πξψηνλ, ιφγσ ηεο αξγήο θαη πξνζεθηηθήο επέλδπζεο ησλ ηαπσληθψλ εηαηξεηψλ ζηελ παξαγσγή γηα ηηο εγρψξηεο αγνξέο ηεο Κίλαο, νη ηαπσληθέο εηαηξείεο επέηξεςαλ νπζηαζηηθά ηελ θπξηαξρία ησλ επξσπατθψλ θαη ακεξηθαληθψλ πνιπεζληθψλ ζηηο ζπρλά-πξνζηαηεπκέλεο θηλεδηθέο αγνξέο, νη νπνίεο απμήζεθαλ γξεγνξφηεξα απφ ην αλακελφκελν. Γεχηεξνλ, πνιιέο ηαπσληθέο εηαηξείεο ζε θιάδνπο φπσο νη νηθηαθέο ζπζθεπέο, ηα ειεθηξνληθά είδε θαη νη κνηνζηθιέηεο αληηκεηψπηζαλ ζθιεξφ αληαγσληζκφ απφ εγρψξηεο εηαηξείεο, πνπ έκαζαλ λα παξάγνπλ πξντφληα φπσο Ζ/Τ, νηθηαθέο ζπζθεπέο θαη θηλεηά ηειέθσλα ζρεηηθά θαιήο πνηφηεηαο πνιχ θηελά θαη αλέπηπμαλ ζε εζληθφ επίπεδν θαλάιηα δηαλνκήο. Σξίηνλ, ε ζρεηηθά ζχληνκε ηζηνξία ησλ επελδχζεσλ ησλ ηαπσληθψλ εηαηξεηψλ ζηελ Κίλα είλαη έλαο αθφκε ιφγνο γηα ηε ρακειή απνδνηηθφηεηα. Καη ηέινο, ε ρακειφηεξε θεξδνθνξία ησλ ηαπσληθψλ εηαηξεηψλ ζηελ Κίλα αληηθαηφπηξηδε ηε καθξνρξφληα πεξηνδηθή κείσζε ζηελ θεξδνθνξία ησλ ηαπσληθψλ εηαηξεηψλ εγρψξηα θαη παγθφζκηα απφ ηελ αξρή ηεο δεθαεηίαο ηνπ

56 3.4. Αλαινγηθή ζύγθξηζε Ηαπσλίαο-Κίλαο πγθξίλνληαο αλαινγηθψο, κεηαμχ Ηαπσλίαο θαη Κίλαο, δηαπηζηψλνπκε φηη ε θηλεδηθή πξφθιεζε είλαη πεληαπιή (Μνπξδνπθνχηαο & Arayma, 2006: 19-20): Ζ Κίλα έρεη κε ηελ Ηαπσλία θαη άιιεο πξνζθάησο εθβηνκεραληζκέλεο νηθνλνκίεο ηεο Αζίαο, θνηλέο αμίεο πνπ δίλνπλ έκθαζε ζηελ νηθνγέλεηα, ηελ εθπαίδεπζε θαη ηε ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ επηρεηξήζεσλ. Όπσο ζπλέβε κε ηελ Ηαπσλία ηηο δεθαεηίεο ηνπ 1950 θαη ηνπ 1960, ε Κίλα δηαλχεη ζήκεξα κηα πεξίνδν γξήγνξεο αλάπηπμεο. Όπσο ε Ηαπσλία, ε Κίλα έρεη κεγάιε εγρψξηα αγνξά ε νπνία είλαη αξθεηή απφ κφλε ηεο γηα λα δεκηνπξγήζεη νηθνλνκίεο θιίκαθαο θαη λα δψζεη ψζεζε ζε έληνλε νηθνλνκηθή αλάπηπμε, ηδίσο κεηά ηελ αλάθηεζε ηνπ Υνλγθ Κνλγθ θαη ηνπο αλαπηπζζφκελνπο νηθνλνκηθνχο δεζκνχο κε ηελ Σαηβάλ. Όπσο ζπλέβε κε ηελ Ηαπσλία, ε Κίλα είλαη κηα θνηλσλία πξνζαλαηνιηζκέλε πξνο ηελ παξαγσγή, ε νπνία δίλεη έκθαζε ζηνπο πςεινχο ξπζκνχο απνηακίεπζεο/επέλδπζεο, ηνπο νπνίνπο ζεσξεί σο θξίζηκν παξάγνληα γηα ηελ αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο θαη ηεο νηθνλνκηθήο κεγέζπλζεο. Όπσο ζπλέβε κε ηελ Ηαπσλία, ε Κίλα επηδηψθεη κηα εμαγσγηθή εθβηνκεράληζε, βαζηζκέλε ζην ρακειφ θφζηνο εξγαζίαο θαη ζηελ εηζαγσγή Γπηηθήο θαη Ηαπσληθήο ηερλνινγίαο. Λακβάλνληαο ππφςε ην κεγάιν πιεζπζκφ ηεο Κίλαο, ηηο πνιππιεζείο έλνπιεο δπλάκεηο ηεο θαη ηε κεγάιε πνιηηηζκηθή επηξξνή πνπ αζθεί ζε φιε ηελ Αζία, νξηζκέλνη Ακεξηθαλνί παξαηεξεηέο πηζηεχνπλ φηη ε πξφθιεζε εθ κέξνπο ηεο Κίλαο ζα είλαη πνιχ πην ηξνκεξή απφ εθείλε ηεο Ηαπσλίαο, θαη φηη ζα κπνξνχζε λα κεηαηξαπεί ζε ζηξαηησηηθή πξφθιεζε ηξαηεγηθέο Ηαπσληθώλ Δπηρεηξήζεσλ ζηελ Κίλα Σα ηειεπηαία ρξφληα ην επελδπηηθφ πεξηβάιινλ ηεο Κίλαο ππνβιήζεθε ζε δξακαηηθέο αιιαγέο. ε αληίζεζε κε ηελ πεξηξξένπζα αηκφζθαηξα πνπ ηελ ηνπνζεηεί παγθνζκίσο σο ηνλ ππ αξηζκφ 1 δέθηε έκκεζσλ εζσηεξηθψλ επελδχζεσλ, ε εγρψξηα αγνξά ηεο Κίλαο πξνζθέξεη κεγάιεο επθαηξίεο θαζψο ε 47

57 θαηαλάισζε απμάλεηαη ξαγδαία. Δηδηθφηεξα, ε αχμεζε ηεο θαηαλάισζεο θαη ην αλεξρφκελν βηνηηθφ επίπεδν ζηηο αλαπηπγκέλεο πφιεηο ησλ παξάθηησλ πεξηνρψλ φπσο γχξσ απφ ηε αγθάε θαη ην Πεθίλν είλαη αμηνπξφζεθηε. Αιιάδνληαο γξήγνξα ηα ηειεπηαία ρξφληα ηηο επηρεηξεζηαθέο ζηξαηεγηθέο ηνπο γηα λα πξνζαλαηνιηζηνχλ ζηηο εγρψξηεο πσιήζεηο, νη ηαπσληθέο επηρεηξήζεηο ζπεχδνπλ λα νξγαλψζνπλ επηρεηξεζηαθέο κνλάδεο πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ εγρψξηα αγνξά ηεο Κίλαο ηξαηεγηθέο Πσιήζεσλ Οη επξσπατθέο θαη ακεξηθαληθέο εηαηξείεο δίλνπλ ηδηαίηεξε έκθαζε ζηελ πψιεζε ζηηο εγρψξηεο αγνξέο ηεο Κίλαο θαη νη ηαπσληθέο εηαηξείεο έρνπλ κεηαηνπίζεη επίζεο ην ελδηαθέξνλ ηνπο απφ ηελ παξαγσγή γηα εμαγσγή απφ ηελ Κίλα ζηελ πψιεζε ζηηο εγρψξηεο αγνξέο ηεο Κίλαο. Οη ζηξαηεγηθέο πσιήζεσλ ησλ πνιπεζληθψλ πξνζαξκφδνληαη ζηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα ηεο θηλεδηθήο αγνξάο, δειαδή κηα ηεξάζηηα αλαπηπζζφκελε αγνξά κε ξνπή ζηελ ελδηάκεζε δήηεζε γηα παξαγσγή θαη θαηαζθεπή ππνδνκήο, κηα ζπιινγή δηαηξεκέλσλ αγνξψλ πνπ ρσξίδνληαη απφ κηα απέξαληε πεξηνρή κε ππαλάπηπθηε ππνδνκή κεηαθνξψλ, έλα ηεξάζηην εηζνδεκαηηθφ ράζκα κεηαμχ ησλ κεγάισλ πφιεσλ θαη ησλ αγξνηηθψλ πεξηνρψλ θαη κεηαμχ ηνπ γεληθνχ πιεζπζκνχ, ηνπ πνιχ ηζρπξφηεξνπ αληαγσληζκνχ ησλ εγρψξησλ εηαηξεηψλ ζε νξηζκέλεο βηνκεραλίεο απφ φηη ζε άιιεο αλαπηπζζφκελεο νηθνλνκίεο θαη ηεο απνδπλακσκέλεο αιιά αθφκα ηζρπξήο θπβεξλεηηθήο παξέκβαζεο ζηηο νηθνλνκηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Αληηκέησπεο κε απηέο ηηο πξνθιήζεηο, νη πνιπεζληθέο πηνζεηνχλ ηέηνηεο ζηξαηεγηθέο ζαλ λα απεπζχλνληαη ζε μερσξηζηά ηκήκαηα, ρξεζηκνπνηψληαο ηφζν ηα δηεζλή φζν θαη ηα ηνπηθά εκπνξηθά ζήκαηα, ηελ εθηελή αλάπηπμε ηεο έξεπλαο ηεο αγνξάο θαη ηελ εηζαγσγή εηδηθψλ πξντφλησλ γηα ηηο ηνπηθέο αγνξέο, θαζψο θαη ηε δεκηνπξγία θαη ελίζρπζε ησλ θαλαιηψλ δηαλνκήο. Όζνλ αθνξά ηηο πσιήζεηο ζηνπο ζηνρνζεηεκέλνπο ηνκείο, πνιιέο πνιπεζληθέο επηρεηξήζεηο ηείλνπλ λα ζηνρεχζνπλ επηηπρψο ζηηο πσιήζεηο πξντφλησλ πςειήο πνηφηεηαο (high- end), ζηνλ πςεινχ εηζνδήκαηνο πιεζπζκφ ζηηο παξάθηηεο πφιεηο. Ζ Matsushita Electric αληηκεηψπηζε ζθιεξφ αληαγσληζκφ απφ 48

58 ηνπο εζσηεξηθνχο παξαγσγνχο ζηηο CRT ηειενξάζεηο θαη πξνζαλαηφιηζε ηηο πξνζπάζεηεο ησλ πσιήζεψλ ηεο ζε high- end πξντφληα φπσο νη ηειενξάζεηο πιάζκα. Απφθηεζε κεξίδην κεγαιχηεξν απφ ην 30% ζηελ αγνξά ηειενξάζεσλ πιάζκα. Σν πνηφ Kirin ηεο Ηαπσλίαο θέξδηζε κεγάιν κεξίδην ζηελ θαηεγνξία ηζαγηνχ θαζηεξψλνληαο κηα πςειήο πνηφηεηαο εηθφλαο κέζσ κηαο δηαθεκηζηηθήο εθζηξαηείαο. Ζ Shiseido θέξδηζε έλα απφ ηα κεγαιχηεξα κεξίδηα ζηελ αγνξά θαιιπληηθψλ κε ηελ ελίζρπζε κηαο εηθφλαο εκπνξηθψλ ζεκάησλ. Οη ηαπσληθέο εηαηξείεο θαηαζθεπήο πθάζκαηνο φπσο ε Toray αληηκεηψπηζαλ δπζθνιίεο ζην λα αληαγσληζηνχλ ηα ηππνπνηεκέλα πξντφληα ελάληηα ζηηο ηνπηθέο εηαηξείεο θαη επηθεληξψζεθαλ ζηα high-end πξντφληα. Δληνχηνηο, απηή ε ζηξαηεγηθή ζηνρνζέηεζεο ησλ high-end πξντφλησλ νδήγεζε ζε ππεξβνιηθφ αληαγσληζκφ κεηαμχ ησλ μέλσλ εηαηξεηψλ. Μεξηθέο πνιπεζληθέο θηλήζεθαλ κε επηηπρία ζηηο κέζεο εηζνδεκαηηθέο αγνξέο. Ζ Suntory ηεο Ηαπσλίαο θηλήζεθε πξνο ηε κέζε ηηκή ζηελ αγνξά ηεο κπχξαο ζηε αγθάε θαη θέξδηζε έλα κεξίδην αγνξάο 40% ζηελ αγνξά κπχξαο ηεο αγθάεο. Οη πνιπεζληθέο επηρεηξήζεηο ρξεζηκνπνηνχλ ηφζν δηεζλή φζν θαη ηνπηθά εκπνξηθά ζήκαηα δηαθνξνπνηψληαο απηά γηα λα πσιήζνπλ ζε εθείλεο ηηο ηκεκαηνπνηεκέλεο αγνξέο. Γηα ηα high-end πξντφληα, ηα δηεζλή εκπνξηθά ζήκαηα είλαη ζπλήζσο αληαγσληζηηθά. Δληνχηνηο, ζε κεξηθέο βηνκεραλίεο φπσο ηα ηξφθηκα, ηα ηνπηθά εκπνξηθά ζήκαηα είλαη αληαγσληζηηθά. Έηζη ε κπχξα Asahi ηεο Ηαπσλίαο ιεηηνπξγεί πέληε θνηλνπξαμίεο ζηηο παξάθηηεο πφιεηο ρξεζηκνπνηψληαο ζπλήζσο ηνπηθά εκπνξηθά ζήκαηα. Πνιιέο πνιπεζληθέο επηρεηξήζεηο πξαγκαηνπνηνχλ εμεδεηεκέλε έξεπλα αγνξάο γηα λα επηλνήζνπλ απνηειεζκαηηθέο ζηξαηεγηθέο πσιήζεσλ ζηηο γξήγνξα κεηαβαιιφκελεο ζχλζεηεο αγνξέο. Οη πνιπεζληθέο θεκηζκέλεο γηα ηελ πείξα ηνπο ζην κάξθεηηλγθ φπσο ε P&G θαη ε Nestle πξαγκαηνπνηνχλ ελδειερή έξεπλα αγνξάο ρξεζηκνπνηψληαο ηελ εθηελή δηεζλή εκπεηξία πνπ ζπζζσξεχεηαη θαηά ηε δηάξθεηα πνιιψλ εηψλ. ηε βηνκεραλία ηεο κπχξαο, ε Suntory επέιεμε επηηπρψο κηα καδηθή αγνξά ζηε αγθάε κεηά απφ εθηελή έξεπλα κάξθεηηλγθ ελψ πνιιέο πνιπεζληθέο επέκεηλαλ ζην κεγάιεο αμίαο ηκήκα. Δλψ ππάξρνπλ κεξηθέο επηηπρεκέλεο πεξηπηψζεηο ηαπσληθψλ εηαηξεηψλ φπσο ε Shiseido θαη ε Suntory, θαίλεηαη λα έρνπλ πνιιά λα κάζνπλ ζε απηφλ ηνλ ηνκέα απφ ηηο επξσπατθέο θαη ακεξηθαληθέο εγεηηθέο εηαηξείεο φπσο ε P&G θαη ε Nestle. 49

59 πλήζσο νη πνιπεζληθέο θάλνπλ ηδηαίηεξεο πξνζπάζεηεο λα θαζηεξψζνπλ θαη λα επεθηείλνπλ ηα θαλάιηα δηαλνκήο. Απηή ε πηπρή είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθή επεηδή ε Κίλα ζηεξείηαη αθφκα απφ ζχγρξνλε ππνδνκή εζληθήο δηαλνκήο, θαη νη εγρψξηεο εηαηξείεο έρνπλ ζπρλά «ην πάλσ ρέξη» ζην λα θηλεζνχλ πξψηεο γηα λα δεκηνπξγήζνπλ ηα εζληθά θαλάιηα δηαλνκήο φηαλ ππάξρνπλ εκπφδηα γηα ηνπο μέλνπο. ε βηνκεραλίεο φπσο νη νηθηαθέο ζπζθεπέο, νη Ζ/Τ, ηα θηλεηά ηειέθσλα θαη ηα πξντφληα νηθηαθήο ρξήζεο, πνπ ρξεηάδνληαη πσιήζεηο ζε εζληθφ επίπεδν γηα λα πξαγκαηνπνηήζνπλ νηθνλνκίεο θιίκαθαο, είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ λα θαζηεξψζνπλ ζε εζληθφ επίπεδν δηαχινπο δηαλνκήο. Έηζη πξψηα νη ακεξηθάλνη θαη νη επξσπαίνη φηαλ πήγαλ ζηελ Κίλα θαιιηέξγεζαλ αγνξέο ζηηο κεγάιεο πφιεηο ε επφκελε πξφθιεζε ήηαλ λα δεκηνπξγήζνπλ δίθηπα δηαλνκήο ζηελ επαξρία. ηε βηνκεραλία ηεο θηλεηήο ηειεθσλίαο, ε Motorola ιέγεηαη φηη θηλήζεθε πξψηε ζε απηήλ ηελ θαηεχζπλζε θαη ε Nokia κέζα ζε πνιχ ζχληνκν ρξνληθφ δηάζηεκα ηελ αθνινχζεζε. Ζ Shiseido δεκηνπξγεί εηδηθεπκέλα θαηαζηήκαηα ζηελ επαξρία σο θαλάιηα δηαλνκήο γηα θαιιπληηθά κέζεο θαηεγνξίαο, εθκεηαιιεπφκελε ηελ ηερλνγλσζία πνπ απνθηήζεθε ζηελ Ηαπσλία, ηελ Κνξέα θαη ηελ Σατβάλ ζε έλα παξφκνην ζηάδην αλάπηπμεο (Masuyama, φ.π.) ηξαηεγηθέο παξαγσγήο θαη εθνδηαζκνύ Γεδνκέλνπ φηη ε Κίλα έρεη ζπγθξηηηθφ πιενλέθηεκα ζηηο βηνκεραλίεο κε πςειφ αξηζκφ εξγαδνκέλσλ θαη έρνπλ αλαπηπρζεί βηνκεραληθά ζπκπιέγκαηα ζε ηέηνηεο πεξηνρέο φπσο ην δέιηα ηνπ πνηακνχ Pearl River θαη ην δέιηα Yangtze, νη πνιπεζληθέο επηρεηξήζεηο πξνζειθχζεθαλ ζηελ Κίλα σο βάζε εμαγσγήο. Με ηέηνηα θίλεηξα νη πνιπεζληθέο επηρεηξήζεηο επέθηεηλαλ ηελ ηνπηθή παξαγσγή ζε ελδχκαηα θαη ειεθηξνληθά πξντφληα. Δπηπιένλ, ε ηνπηθή παξαγσγή έγηλε θξίζηκε γηα ηελ παξνρή πξντφλησλ ζηηο εγρψξηεο αγνξέο. ε βηνκεραλίεο φπσο ν ηειεπηθνηλσληαθφο εμνπιηζκφο θαη ηα απηνθίλεηα, ε ηνπηθή παξαγσγή απαηηείηαη απφ ηε βηνκεραληθή πνιηηηθή ζπρλά κέζσ θνηλνπξαμηψλ κε ηνπηθνχο ζπλεξγάηεο. Δπηπιένλ, ε απμαλφκελε παξαγσγή ηφζν γηα ηελ εμαγσγή φζν θαη γηα ιφγνπο εζσηεξηθψλ πσιήζεσλ πξνζέιθπζε επελδχζεηο ζε ελδηάκεζνπο πξνκεζεπηέο, πνπ ρξεζίκεπζαλ 50

60 λα γηα λα απμήζνπλ ζε βάζνο ηα βηνκεραληθά ζπκπιέγκαηα, ελδπλακψλνληαο ηελ αληαγσληζηηθή ζέζε ηεο Κίλαο. Όπσο πξναλαθέξζεθε, νη ηαπσληθέο επελδχζεηο ζηελ Κίλα είλαη πεξηζζφηεξν πξνζαλαηνιηζκέλεο ζηελ παξαγσγή απφ φηη νη επξσπατθέο θαη ακεξηθαληθέο επηρεηξήζεηο. Απηφ κπνξεί λα εμεγεζεί απφ ηνπιάρηζηνλ δχν παξάγνληεο. Καη αξράο, ε ηαπσληθή βηνκεραληθή δνκή είλαη πεξηζζφηεξν πξνζαλαηνιηζκέλε ζηηο θαηαζθεπέο απφ φηη νη Ακεξηθαληθέο θαη Δπξσπατθέο δνκέο. Οη ηαπσληθέο επελδχζεηο, φρη κφλν ζηελ Κίλα αιιά παγθνζκίσο, είλαη πεξηζζφηεξν επηθεληξσκέλεο ζηηο θαηαζθεπέο. Γεχηεξνλ, ε γεσγξαθηθή εγγχηεηα ηεο Ηαπσλίαο ζηελ Κίλα δηεπθνιχλεη ηνπο ηάπσλεο θαηαζθεπαζηέο λα δεκηνπξγήζνπλ δηεζλή δίθηπα παξαγσγήο κε ηελ Κίλα παξά κε ηνπο Δπξσπαίνπο θαη Ακεξηθάλνπο. Οη πνιπεζληθέο επελδχνπλ επίζεο ζηελ ηνπηθή παξαγσγή πξνθεηκέλνπ λα πξνκεζεχνπλ ηηο εγρψξηεο αγνξέο. Γηα θάπνηεο βηνκεραλίεο φπσο ε βηνκεραλία ηξνθίκσλ θαη πνηψλ κε εππαζή πξντφληα, ε ηνπηθή παξαγσγή θαζίζηαηαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθή γηα νηθνλνκηθνχο ιφγνπο. Έλαο άιινο ζεκαληηθφο ζθνπφο ηεο ηνπηθήο παξαγσγήο είλαη λα μεπεξάζεη ηα εκπφδηα εηζαγσγψλ δίλνληαο ηδηαίηεξα πξνζνρή ζηηο απαηηήζεηο ησλ βηνκεραληθψλ πνιηηηθψλ απφ ηηο ηνπηθέο θπβεξλήζεηο. Καζψο είλαη απαξαίηεην λα παξάγνληαη ηνπηθά πξνηφληα πξνθεηκέλνπ λα ππάξρεη πξφζβαζε ζηηο ηνπηθέο αγνξέο, νη πνιπεζληθέο επηρεηξήζεηο θαζηέξσζαλ ηηο θνηλνπξαμίεο κε ηνπηθέο εηαηξείεο. Πξσηαξρηθά παξαδείγκαηα απνηεινχλ ν ηειεπηθνηλσληαθφο εμνπιηζκφο θαη ηα απηνθίλεηα. Οη επξσπατθέο θαη ακεξηθαληθέο πνιπεζληθέο επηρεηξήζεηο ήηαλ επηζεηηθφηεξεο ζηε ζπλέρηζε απηήο ηεο ζηξαηεγηθήο θαη απφθηεζαλ θπξίαξρεο ζέζεηο ζηελ αγνξά κε απηήλ ηε ζηξαηεγηθή. ηελ θηλεηή ηειεθσληθή, ε Motorola επέλδπζε αξρηθά ζηελ ηνπηθή παξαγσγή θαη ζε αληάιιαγκα θέξδηζε κηα ζέζε ζηελ αγνξά. Ζ Nokia αθνινχζεζε παξάγνληαο ηα πεξηζζφηεξα θηλεηά ηειέθσλα πνπ πσινχζε ζηελ Κίλα ηνπηθά ελψ παξήγαγε κεξηθά γηα εμαγσγή. Σειεπηαία, ππάξρεη κηα λέα ηάζε ζηελ Ηαπσλία, κεηαηφπηζεο ηεο παξαγσγήο ησλ αθξηβψλ ηειηθψλ πξντφλησλ πίζσ ζηελ Ηαπσλία απφ ηελ Κίλα θαη αιινχ ελψ νη επελδχζεηο ζηελ Κίλα ζπλερίδνληαη. Απηφ είλαη επεηδή νη επηρεηξήζεηο ςεθηαθψλ πξντφλησλ φπσο ηα θηλεηά ηειέθσλα, νη ςεθηαθέο θσηνγξαθηθέο κεραλέο θαη νη επίπεδεο νζφλεο, πνπ έρνπλ κηθξνχο θχθινπο πξντφληνο, ρξήδνπλ 51

61 γξήγνξε αλάπηπμε θαη παξαγσγή κε ζπλερή ζπλεξγαζία κε εξεπλεηέο, κεραληθνχο θαη πξνκεζεπηέο. ε απηήλ ηελ δηαδηθαζία, κεξηθέο ηαπσληθέο εηαηξείεο δηαπίζησζαλ φηη κηα νινθιεξσκέλε αξρηηεθηνληθή είλαη πην ζπκθέξνπζα θαη είλαη πην απνηειεζκαηηθφ λα γίλεηαη ε έξεπλα, ε αλάπηπμε θαη ε παξαγσγή ζηελ Ηαπσλία δεδνκέλνπ φηη έλα βάξνο ηνπ εξγαηηθνχ θφζηνπο ζηηο ζπλνιηθέο δαπάλεο πεξηνξίδεηαη ιφγσ ηεο απμαλφκελεο ζεκαζίαο ησλ βαζηθψλ ζπζηαηηθψλ. Ζ Canon έδσζε έλα κνληέιν γηα απηφλ ηνλ ηχπν ζηξαηεγηθήο δίλνληαο έκθαζε ζηελ παξαγσγή ζηελ Ηαπσλία κεηαηνπίδνληαο ην ζχζηεκα παξαγσγήο απφ έλα ζχζηεκα κε ηαηληφδξνκνπο ζε έλα ζχζηεκα παξαγσγήο ζε νκάδεο, ην νπνίν απαηηεί ηελ πην εμεηδηθεπκέλε εξγαζία. Ζ εζηίαζε ζηηο βαζηθέο ζπζθεπέο θαη ε εληαηηθνπνίεζε ηεο παξαγσγήο ζηελ Ηαπσλία ζα ειάηησλε επίζεο ηνλ θίλδπλν απψιεηαο ηεο ηερλνινγηθήο εγεηηθήο ζέζε κε ην λα αληηγξαθνχλ νη ηερλνινγίεο ηνπο. Απηέο νη εμειίμεηο είλαη ζεκαληηθέο γηα ηηο ηαπσληθέο πνιπεζληθέο επηρεηξήζεηο επεηδή έρνπλ βξεη έλα επηρεηξεζηαθφ κνληέιν, ην νπνίν αιιεινζπκπιεξψλεη ην παξαδνζηαθφ ηαπσληθφ εηαηξηθφ ζχζηεκα θαη ηνπο επηηξέπεη λα επαλαθηήζνπλ ηελ θεξδνθνξία ηνπο, λα γίλνπλ πην επηζεηηθνί ζηελ αλάπηπμε λέσλ πξντφλησλ (Masuyama, φ.π.) ηξαηεγηθέο έξεπλαο θαη αλάπηπμεο (R&D) Οη πνιπεζληθέο επηρεηξήζεηο αχμεζαλ ηηο δξαζηεξηφηεηέο ηνπο ζηνλ ηνκέα R&D ζηελ Κίλα. Απφ ηα κέζα ηνπ 2003, 82 μέλεο εηαηξείεο έζεζαλ ηηο βάζεηο γηα R&D Απφ ηελ άπνςε ηνπ αξηζκνχ ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ έρνπλ ηηο βάζεηο γηα R&D ζηελ Κίλα, ε Ηαπσλία δελ είλαη πίζσ απφ ηελ Δπξψπε ή ηελ Ακεξηθή. Δληνχηνηο, απφ κφλεο ηνπο, νη ηαπσληθέο επελδχζεηο γηα R&D είλαη αθφκα κηθξφηεξεο ζηελ θιίκαθα ελψ νη επξσπατθέο θαη ακεξηθαληθέο εηαηξείεο είλαη επηζεηηθφηεξεο ζηελ ηνπηθή R&D, φπσο απνθαιχπηεηαη απφ έξεπλεο. Ο πεξηνξηζκέλνο εληνπηζκφο ηεο R&D απφ ηαπσληθέο εηαηξείεο κπνξεί λα νθείιεηαη ζηνπο αθφινπζνπο ιφγνπο. Καη αξράο, φπσο ζε άιιεο πεξηνρέο, νη ηαπσληθέο επελδχζεηο πεξηνξίδνληαη απφ ρακειφηεξε θεξδνθνξία ζε ζρέζε κε απηέο πνπ γίλνληαη ζηελ ίδηα ηελ Ηαπσλία. Απφ ηελ άιιε κεξηά, ε ρακειφηεξε έκθαζε πνπ δίλεηαη ζηηο πσιήζεηο ζηηο εγρψξηεο αγνξέο απφ ηηο ηαπσληθέο εηαηξείεο 52

62 κείσζε ηελ αλάγθε γηα R&D γηα ηελ αλάπηπμε πξντφλησλ πνπ λα ηαηξηάδνπλ ζηηο ηνπηθέο αγνξέο. Οη πεξηζζφηεξεο δξαζηεξηφηεηεο R&D ησλ επξσπατθψλ θαη ακεξηθαληθψλ πνιπεζληθψλ επηρεηξήζεσλ αθνξνχλ ηελ αλάπηπμε πξντφλησλ πνπ πξνζαξκφδνληαη ζηηο ηνπηθέο ζπλζήθεο ηεο αγνξάο αιιά ην θάλνπλ ζε πνιχ κεγαιχηεξε θιίκαθα. Έλαο θηλεδηθφο κειεηεηήο αλαθέξεη φηη νη δξαζηεξηφηεηεο R&D ησλ επξσπατθψλ θαη ακεξηθαληθψλ εηαηξεηψλ αθνξά θπξίσο ηελ αλάπηπμε πξντφλησλ θαηάιιεισλ γηα ηηο ηνπηθέο αγνξέο ελψ νη δξαζηεξηφηεηεο R&D ησλ ηαπσληθψλ εηαηξεηψλ αθνξνχλ θπξίσο ηελ ππνζηήξημε κηαο θαηεγνξία εξγαζίαο ζηα δηεζλή ζπζηήκαηα παξαγσγήο πνπ λα θαιχπηνπλ ηελ Ηαπσλία θαη ηελ Κίλα (Xiaojuan, 2003). Ο εληνπηζκφο ηεο R&D είλαη εκθαλήο ζε ηξεηο θαηεγνξίεο: θαη αξράο, ζηελ αλάπηπμε πξντφλησλ πνπ ηθαλνπνηνχλ ηε δήηεζε ηνπηθψλ ζπλζεθψλ γηα λα ππνζηεξίμνπλ ην κάξθεηηλγθ δεχηεξνλ, ε R&D ζηηο πεξηνρέο φπνπ ε ρψξα ππνδνρήο είλαη πην πξνεγκέλε, θαη ηξίηνλ R&D ζηηο πεξηνρέο φπνπ ε ρψξα φπνπ εδξεχνπλ νη πνιπεζληθέο επηρεηξήζεηο ή άιιεο ηξίηεο ρψξεο είλαη πην πξνεγκέλε. Πξνθαλψο, είλαη επηζπκεηφ λα επηηαρπλζεί ν εληνπηζκφο ζηηο πξψηεο δχν θαηεγνξίεο. Δληνχηνηο, είλαη ζπλήζσο αλεπηζχκεην λα πξνρσξήζεη ζηελ ηξίηε θαηεγνξία. ηελ πξαγκαηηθφηεηα, νη πεξηζζφηεξεο απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο R&D ησλ πνιπεζληθψλ επηρεηξήζεσλ ζηελ Κίλα αλήθνπλ ζηελ πξψηε θαηεγνξία. Γελ ππάξρνπλ πνιιέο πεξηνρέο ζηηο νπνίεο ε Κίλα λα μεπεξλά ηηο πξνεγκέλεο ρψξεο. Δληνχηνηο, ζηηο ψξηκεο βηνκεραλίεο φπσο ηα θισζηνυθαληνπξγηθά πξντφληα ππάξρεη έλα ηζρπξφ θίλεηξν γηα λα κεηαηνπίζεη ηελ R&D ζηελ Κίλα, φπνπ είλαη αθφκα βηνκεραλίεο αλάπηπμεο. ηηο πξνεγκέλεο ρψξεο, νη δξαζηεξηφηεηεο R&D ζε ηέηνηεο βηνκεραλίεο είλαη πνιχ πεξηνξηζκέλεο θαη είλαη δχζθνιν λα βξεζνχλ θαηαξηηζκέλνη εξεπλεηέο ζε εθείλεο ηηο πεξηνρέο. Οη ηαπσληθέο εηαηξείεο, εληνχηνηο, απμάλνπλ ηηο δηαδηθαζίεο R&D ζηελ Κίλα πξνο δχν θαηεπζχλζεηο -απμαλφκελε έκθαζε ζηηο ηνπηθέο πσιήζεηο απφ ηελ αξρηθή εζηίαζε ζηελ θαηαζθεπή γηα εμαγσγή θαη επέθηαζε θαη βειηίσζε ηεο ηνπηθήο παξαγσγήο. Οη ηαπσληθέο επηρεηξήζεηο ειεθηξνληθψλ ίδξπζαλ θέληξα R&D ζηελ Κίλα κε απμαλφκελε έκθαζε ζε λέεο ηερλνινγίεο. Ζ Matsushita Electric, πνπ έρεη καθξνρξφληα ηζηνξία επέλδπζεο ζηελ Κίλα, είλαη ηδηαίηεξα επηζεηηθή ζηνλ εληνπηζκφ ηεο R&D Έρεη δχν θέληξα R&D θαη αχμεζε ηνλ αξηζκφ ππαιιήισλ ζηα δχν θέληξα ζε πεξίπνπ ην 2005 Γεδνκέλνπ φηη ε Toray ηεο Ηαπσλίαο 53

63 επηθεληξσλφηαλ ζε high-end πξντφληα ιφγσ ηεο δπζθνιίαο πνπ ππήξρε ζηνλ αληαγσληζκφ κε ηνπηθνχο παξαγσγνχο ζηα ηππνπνηεκέλα πξντφληα, έγηλε ζαθέο φηη έπξεπε λα απμήζνπλ ηελ ηνπηθή R&D γηα λα ππνζηεξίμνπλ ηηο ππεξεζίεο ησλ πειαηψλ. Έλαο άιινο ζεκαληηθφο ιφγνο γηα ηνλ εληνπηζκφ R&D είλαη ε ρξεζηκνπνίεζε ηνπηθψλ ηαιέλησλ. Απφ απηή ηελ άπνςε, ε εξεπλεηηθή ζπλεξγαζία κε θηλεδηθνχο εξεπλεηηθνχο νξγαληζκνχο θαη παλεπηζηήκηα πξνζθέξεη έλαλ ηδηαίηεξα απνηειεζκαηηθφ δξφκν. Απηφ γίλεηαη αθφκα πην έληνλν επεηδή παξαδνζηαθά θάησ απφ έλα πξνγξακκαηηζκέλν νηθνλνκηθφ πιαίζην R&D νη δξαζηεξηφηεηεο δηελεξγνχληαη απφ δηνηθεηηθά ζπγθεληξσκέλα εξεπλεηηθά ηδξχκαηα πνπ εδξεχνπλ ζηηο κεγάιεο πφιεηο παξά απφ θξαηηθέο επηρεηξήζεηο. Απηνί δε νη εξεπλεηηθνί νξγαληζκνί θαη ηα παλεπηζηήκηα θηλνχληαη επηζεηηθά ζηνλ εκπνξηθφ εξεπλεηηθφ ηνκέα. Οη επξσπατθέο θαη ακεξηθαληθέο επηρεηξήζεηο θαίλνληαη λα είλαη πην επηζεηηθέο ζηελ εξεπλεηηθή ζπλεξγαζία κε απηνχο απφ φηη νη ηαπσληθέο εηαηξείεο. Δπηπιένλ, νη ηαπσληθέο εηαηξείεο ειεθηξνληθψλ εηδψλ επξείαο θαηαλάισζεο δηαπίζησζαλ φηη ζηελ Κίλα νη εξεπλεηέο νηθηαθψλ ζπζθεπψλ, πνπ είλαη δχζθνιν λα βξεζνχλ ζηελ Ηαπσλία ιφγσ ηεο σξηκφηεηαο ηεο βηνκεραλίαο, είλαη πεξηζζφηεξν δηαζέζηκνη. Ζ Matsushita Electric πξνζπαζεί λα επηθεληξψζεη ην θέληξν R&D ζηελ Suzhou ζηελ αλάπηπμε πξντφλησλ γηα ηελ εμαγσγή ζηηο παγθφζκηεο αγνξέο (Masuyama, φ.π.) ηξαηεγηθέο Logistics ηελ Κίλα, φπνπ ε ππνδνκή ησλ κεηαθνξψλ δελ έρεη αθφκα αλαπηπρζεί επαξθψο, ηδηαίηεξα ζηελ ελδνρψξα, θαη φπνπ ε βηνκεραλία logistics είλαη αθφκα ππαλάπηπθηε, νη πνιπεζληθέο επηρεηξήζεηο δηαπίζησζαλ φηη ε αλεπάξθεηα ησλ logistics πεξηνξίδεη ηελ αλάπηπμε ησλ επηρεηξήζεψλ ηνπο, ηδηαίηεξα ζηελ αλαδήηεζε επέθηαζεο πσιήζεσλ ζηελ εγρψξηα αγνξά. Παξαδείγκαηνο ράξηλ, ην πεξηβάιινλ logistics πεξηφξηζε ηελ αλάπηπμε ησλ εζσηεξηθψλ επηρεηξήζεσλ ηεο Wal-Mart ζηελ Κίλα. Πνιιέο πνιπεζληθέο επηρεηξήζεηο μεθίλεζαλ λα ρξεζηκνπνηνχλ εηαηξείεο 3PL. ηε βηνκεραλία ησλ ειεθηξνληθψλ, ε Nokia ρξεζηκνπνηεί ηελ Excel, κία 3PL, 54

64 ζηηο ιεηηνπξγίεο ηεο ζηελ Κίλα θαη ηε Ννηηναλαηνιηθή Αζία. Ζ Matsushita Electric αλαθέξεηαη φηη έθαλε θνηλνπξαμία κε κηα ηνπηθή επηρείξεζε γηα λα νινθιεξψζεη ηα logistics ηεο ζηελ Κίλα. Απηφ ζα ρξεζηκνπνηεζεί γηα λα βειηηψζεη ηα logistics ζηελ παξάθηηα πεξηνρή. Γεδνκέλνπ φηη ε ππνδνκή ηεο αγξνηηθήο πεξηνρήο δελ είλαη επαξθψο αλαπηπγκέλε γηα λα ην δηαρεηξηζηεί, ζπκκάρεζε κε ηελ TCL γηα λα ρξεζηκνπνηήζεη ηελ ππνδνκή ηεο λα δηαλείκεη ηα πξντφληα ηεο Matsushita (Masuyama, φ.π.) ηξαηεγηθέο Γηνίθεζεο Αλζξώπηλσλ Πόξσλ (ΓΑΠ) πρλά ιέγεηαη φηη «νη επηρεηξήζεηο εμαξηψληαη απφ ηνπο αλζξψπνπο». Πνιιέο ηαπσληθέο επηρεηξήζεηο κπνξεί ζε κεγάιν βαζκφ λα ζεσξήζνπλ απηή ηελ παξνηκία λα έρεη ηδηαίηεξε εθαξκνγή ζηελ Κίλα απφ φηη ζε νπνηαδήπνηε άιιε ρψξα. Δάλ νη πξνζσπηθέο ηθαλφηεηεο θαη ην θίλεηξν ησλ θηλέδσλ ππαιιήισλ κεγηζηνπνηνχληαη, νη επηρεηξήζεηο κπνξνχλ λα επηηχρνπλ θαιχηεξα απνηειέζκαηα απφ ην αλακελφκελν. ηελ πξαγκαηηθφηεηα, νη ηαπσληθέο επηρεηξήζεηο θαηέβαιαλ κεγάιεο πξνζπάζεηεο θαη δηεμήγαγαλ κεζφδνπο δνθηκήο θαη ιάζνπο πξνθεηκέλνπ λα κεγηζηνπνηήζνπλ ηηο πξνζσπηθέο ηθαλφηεηεο θαη ηα θίλεηξα ησλ θηλεδηθψλ εξγαδνκέλσλ (Taura, 2005). Γελ είλαη αδφθηκν λα ηζρπξηζηεί θαλείο φηη ε ρξήζε ηεο Γηνίθεζεο Αλζξψπηλνπ Πφξσλ (ΓΑΠ) γηα ηε κεγηζηνπνίεζε ηνπ θηλήηξνπ, ησλ ηθαλνηήησλ θαη ηεο ελέξγεηαο ησλ θηλέδσλ εξγαδνκέλσλ είλαη ην θιεηδί γηα επηηπρείο επηρεηξεζηαθέο δηαδηθαζίεο ζηελ Κίλα. Ζ ΓΑΠ είλαη έλα κεγάιν δήηεκα πνπ νη ηαπσληθέο εηαηξείεο αληηκεηψπηζαλ θαηά ηελ εμέιημή ηνπο ζηελ Κίλα ην νπνίν εμαθνινπζεί λα ηηο βαζαλίδεη. Οη ηαπσληθέο επηρεηξήζεηο αληηκεηψπηζαλ πνιπάξηζκα πξνβιήκαηα ζρεηηθά κε ηελ ΓΑΠ ζηελ Κίλα. Παξαδείγκαηνο ράξηλ, αληηκεηψπηζαλ δπζθνιίεο ζηελ πξφζιεςε ηθαλψλ ππαιιήισλ. Ζ δεκνηηθφηεηα ησλ ηαπσληθψλ επηρεηξήζεσλ κεηαμχ ησλ θνηηεηψλ πνπ αλαδεηνχλ εξγαζία ζηελ Κίλα είλαη ρακειή θαη πέθηεη ζπλέρεηα. Απηφ δείρλεη φηη νη Κηλέδνη ζπνπδαζηέο ζεσξνχλ ηηο ηαπσληθέο επηρεηξήζεηο σο κε ειθπζηηθνχο εξγαζηαθνχο ρψξνπο. Έλαο ιφγνο γηα ηε ρακειή δεκνηηθφηεηα ησλ ηαπσληθψλ επηρεηξήζεσλ είλαη φηη αθνχ νη πεξηζζφηεξεο 55

65 ηαπσληθέο επηρεηξήζεηο ρξεζηκνπνηνχλ ηαπσληθά σο επίζεκε εζσηεξηθή γιψζζα ηνπο, νη θνηηεηέο ζεσξνχλ φηη ε εξγαζία ζε ηαπσληθέο επηρεηξήζεηο πεξηνξίδεηαη ζε εθείλνπο πνπ έρνπλ επαξθή γλψζε ηεο ηαπσληθήο γιψζζαο. Δπηπιένλ, κεξηθέο αξλεηηθέο εηθφλεο ησλ ηαπσληθψλ επηρεηξήζεσλ παξακέλνπλ αθφκα ζηελ Κίλα, φπσο ππνδεηθλχνληαη απφ ηηο θαηαγγειίεο φηη «νη απμήζεηο ησλ κηζζψλ θαη νη πξναγσγέο είλαη πάξα πνιχ αξγέο», φηη «ππάξρεη πάξα πνιιή ππεξσξηαθή εξγαζία» θαη φηη «νη ζρέζεηο ηεξαξρίαο ζηνπο εξγαζηαθνχο ρψξνπο είλαη πάξα πνιχ απζηεξέο». Οη ηαπσληθέο επηρεηξήζεηο έρνπλ επίζεο δπζθνιίεο ζηε δηαηήξεζε ηνπ άξηζηνπ πξνζσπηθνχ. Οη ηθαλνί ππάιιεινη ησλ ηαπσληθψλ επηρεηξήζεσλ ζπρλά ζέινπλ λα ζπλερίζνπλ ηε κειέηε ησλ αγγιηθψλ θαη λα πάλε ζε δπηηθέο επηρεηξήζεηο αλαδεηψληαο πςειφηεξεο ακνηβέο θαη επθαηξίεο αλάπηπμεο. Οη ηαπσληθέο επηρεηξήζεηο απνηπγράλνπλ «λα νδεγήζνπλ ηνπο Κηλέδνπο ππαιιήινπο λα δηαδξακαηίζνπλ ππεχζπλα ξφινπο φπσο αλακέλεηαη απφ ηνπο εξγνδφηεο», «λα σζήζνπλ ηα θίλεηξά ηνπο λα εξγαζηνχλ πξνδξαζηηθά» θαη «λα ηνπο ελζαξξχλνπλ λα αζθήζνπλ ηελ πξσηνηππία θαη ηελ επζηξνθία θαη λα επηηχρνπλ πεξηζζφηεξα απνηειέζκαηα απφ απηά πνπ αλακέλνπλ νη εξγνδφηεο». Οη ηαπσληθέο εηαηξείεο βξίζθνληαη αληηκέησπεο κε ηε δπζθνιία ηεο αλάπηπμεο ηεο επηβίσζεο ησλ Κηλέδσλ ππαιιήισλ γηα λα βειηηψζνπλ ηελ επηρεηξεζηαθή επίδνζε. Ο ζεκαληηθφηεξνο ιφγνο πνπ νη Κηλέδνη βιέπνπλ ηηο ηαπσληθέο επηρεηξήζεηο σο ιηγφηεξν ειθπζηηθέο απφ ηηο δπηηθέο εηαηξείεο είλαη φηη ε εξγαζηαθή κεηαρείξηζε απνηπγράλεη λα δηαδξακαηίζεη έλαλ ξφιν ζηελ ψζεζε ηνπ εζηθνχ θαη ηνπ θηλήηξνπ ησλ ππαιιήισλ. Οη Κηλέδνη εξγαδφκελνη είλαη επαίζζεηνη ζε νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο. Γελ δηζηάδνπλ λα κεηαπεδήζνπλ ζε εξγαζίεο πςειφηεξσλ ακνηβψλ. Δάλ νη επηρεηξήζεηο επηζπκνχλ λα δηαηεξήζνπλ θηλέδνπο ππαιιήινπο, πξέπεη λα έρνπλ ζπζηήκαηα ακνηβψλ πνπ νδεγνχλ ηνπο ππαιιήινπο λα αηζζαλζνχλ φηη «ζα αληακεηθζνχλ ζχκθσλα κε ηηο πξνζπάζεηεο θαη ηα επηηεχγκαηά ηνπο». Οη Κηλέδνη εξγαδφκελνη αλακέλνπλ λα δνπλ ηα επηηεχγκαηά ηνπο λα αλαγλσξίδνληαη άκεζα. Δπνκέλσο, νη ηαπσληθέο επηρεηξήζεηο πξέπεη λα ελζσκαηψζνπλ ζην βαζηθφ κηζζφ έλα κέξνο βαζηζκέλν ζηελ απφδνζε θαη λα 56

66 απμήζνπλ ηνπο νηθνλνκηθνχο πφξνπο γηα ηα επηδφκαηα. Δίλαη ζεκαληηθφ γηα απηνχο λα απμήζνπλ ηε κεηαβιεηή ηεο απφδνζεο ζηνπο κηζζνχο. Δθηφο απφ ηηο ρακειέο ακνηβέο, ην αξγφ ζχζηεκα πξναγσγήο είλαη έλαο παξάγνληαο πνπ νδεγεί ηνπο θηλέδνπο εξγαδνκέλνπο λα δπζαξεζηνχληαη κε ηηο ηαπσληθέο επηρεηξήζεηο. Μεξηθέο θνξέο ιέγεηαη φηη ην εζηθφ ησλ Κηλέδσλ εξγαδνκέλσλ πξνέξρεηαη απφ ηηο ακνηβέο. Οη ακνηβέο είλαη ζεκαληηθέο. ηελ πξαγκαηηθφηεηα, εληνχηνηο, νη θαιχηεξα εθπαηδεπκέλνη ππάιιεινη δίλνπλ ζχκθσλα κε ηηο ππάξρνπζεο πιεξνθνξίεο ίδηα ή πςειφηεξε πξνηεξαηφηεηα ζηελ αχμεζε, ηελ απηνπξαγκάησζε θαη ηελ αίζζεζε εθπιήξσζεο ή νινθιήξσζεο κέζσ ηεο εξγαζίαο. Δπνκέλσο, νη ηαπσληθέο επηρεηξήζεηο πξέπεη λα δψζνπλ έκθαζε ζην φηη νη Κηλέδνη ππάιιεινη κπνξνχλ λα εθκεηαιιεπζνχλ ηα θαιχηεξα επηηεχγκαηα γηα λα πξναρζνχλ ζε ζέζεηο κε κεγαιχηεξε δηθαηνδνζία θαη δχλακε. Οη επηρεηξήζεηο πξέπεη λα ζεσξεζνχλ σο έλαο ειθπζηηθφο εξγαζηαθφο ρψξνο φπνπ νη ππάιιεινη ζα κπνξνχλ λα αλαπηχμνπλ ηηο ζηαδηνδξνκίεο ηνπο ζηελ αλαδήηεζε ηεο απηνπξαγκάησζεο. Δάλ νη πξναγσγέο πξνθχπηνπλ ζχκθσλα κε ηελ απφδνζε ησλ ππαιιήισλ, νη επηρεηξήζεηο πξέπεη λα εμαζθαιίζνπλ φηη ηέηνηα ράζκαηα βαζίδνληαη ζε θαηάιιειεο εθηηκήζεηο πξνθεηκέλνπ λα ηθαλνπνηεζνχλ νη ππάιιεινί ηνπο. Δηδηθφηεξα, νη Κηλέδνη εξγαδφκελνη (1) είλαη πνιχ επαίζζεηνη ζηηο εθηηκήζεηο ηνπο, (2) ηείλνπλ λα αμηνινγνχλ απζηεξά άιινπο (ζπλαδέιθνπο) θαη λα εξκελεχνπλ ηηο εθηηκήζεηο ηνπο ζε ζχγθξηζε κε ηηο εθηηκήζεηο άιισλ, (3) δελ δηζηάδνπλ λα απνθαιχςνπλ ηηο ακνηβέο ηνπο ν έλαο ζηνλ άιιν, (4) δεηνχλ εμεγήζεηο γηα ηα ράζκαηα ακνηβψλ κε ηνπο ζπλαδέιθνπο ηνπο θαη (5) αληηζηέθνληαη ζηελ άδηθε κεηαρείξηζε. Οη Κηλέδνη ππάιιεινη απαηηνχλ απζηεξά νη επηρεηξήζεηο λα εθηηκνχλ δίθαηα θαη ινγηθά. Έηζη είλαη πνιχ ζεκαληηθφ γηα ηηο επηρεηξήζεηο λα απνθαιχςνπλ ηα ζηνηρεία θαη ηα πξφηππα αμηνιφγεζεο ζηνπο ππαιιήινπο, λα εληζρχζνπλ ηηο δεμηφηεηεο αμηνιφγεζεο ησλ δηεπζπληψλ, λα επελδχζνπλ κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα θαη ελέξγεηα αλαηξνθνδνηψληαο ηνπο ππαιιήινπο θαη παξέρνληαο εμεγήζεηο έσο φηνπ ηθαλνπνηεζνχλ νη ππάιιεινη. Οη Ηάπσλεο δηεπζπληέο πνπ είλαη ζπλεζηζκέλνη ζηηο ίζεο εθηηκήζεηο θαη αμηνινγήζεηο κπνξνχλ λα ζπλαληνχλ δπζθνιία ζην λα αμηνινγνχλ απζηεξά ηνπο 57

67 ηνπηθνχο ππαιιήινπο ηνπο, λα μερσξίδνπλ κεξηθνχο απφ θάπνηνπο άιινπο θαη κε εηιηθξίλεηα λα ηνπο εμεγνχλ ηηο αμηνινγήζεηο ηνπο. ηελ Κίλα, εληνχηνηο, κηζέο ή αζαθείο εμεγήζεηο είλαη απαξάδεθηεο. Οη Ηάπσλεο δηεπζπληέο πξέπεη λα ζπκπεξηθέξνληαη ζηνπο Κηλέδνπο ππαιιήινπο κε ζνβαξφηεηα Μειέηε πεξίπησζεο ηεο Toyota Η ηζηνξία ηεο TOYOTA Ζ ηζηνξία ηεο Toyota αξρίδεη ζηα ηέιε ηνπ 19νπ αηψλα, φηαλ ν Sakichi Toyoda εθεχξε ηνλ πξψην ειεθηξνθίλεην αξγαιεηφ ζηελ Ηαπσλία, δεκηνπξγψληαο επαλάζηαζε ζηελ θισζηνυθαληνπξγία ηεο ρψξαο. Σνλ Ηαλνπάξην ηνπ 1918 ηδξχεη ηελ εηαηξεία Toyoda Spinning and Weaving Company, θαη ην 1924, κε ηε βνήζεηα ηνπ πηνχ ηνπ, Kiichiro Toyoda, ν Sakichi εθπιεξψλεη ην φλεηξν ηεο δσήο ηνπ θαη θαηαζθεπάδεη ηνλ πξψην πιήξσο απηνκαηνπνηεκέλν αξγαιεηφ. Γχν ρξφληα αξγφηεξα, ην 1926, ηδξχεη ηελ Toyoda Automatic Loom Works (Liker, 2004: 87). Σν 1937 ηδξχζεθε ε Toyota Industries απφ ηνλ Kiichiro Toyoda σο ζπγαηξηθή εηαηξεία ηεο επηρείξεζεο ηνπ παηέξα ηνπ (Sakichi Toyoda) κε ζθνπφ λα θαηαζθεπάδεη απηνθίλεηα. Ο Kiichiro Toyoda ήηαλ πξαγκαηηθά θαηλνηφκνο θαη αλήζπρν πλεχκα θαη ηα πνιιά ηαμίδηα ζηελ Δπξψπε θαη ηηο ΖΠΑ πνπ έθαλε θαηά ηε δεθαεηία ηνπ 1920, ηνλ έθεξαλ ζε επαθή κε ηελ δπηηθή απηνθηλεηνβηνκεραλία. Σν 1937, κε αξρηθφ θεθάιαην 100,000 πνπ έιαβε απφ ηελ πψιεζε ησλ δηθαησκάησλ βηνκεραληθήο ηδηνθηεζίαο γηα ηνπο απηφκαηνπο αξγαιεηνχο, ν Sakichi Toyoda ζέηεη ηα ζεκέιηα γηα ηε δεκηνπξγία ηεο Toyota Motor Corporation, ε νπνία κε ηε ζεηξά ηεο ππνζηεξηδφηαλ απφ ηελ ηαπσληθή θπβέξλεζε θπξίσο ιφγσ ησλ πνιεκηθψλ θαηαζηάζεσλ. Οη Ηάπσλεο ζηεξίρζεθαλ ζε μέλα θνξηεγά ζηνλ πφιεκν ζηε Μαληδνπξία, αιιά κε ηελ ππνηίκεζε ηα ρξήκαηα ήηαλ ιηγνζηά. Ζ εζσηεξηθή παξαγσγή ζα κείσλε ην θφζηνο, ζα παξείρε ζέζεηο εξγαζίαο θαη ζα θαζηζηνχζε ηε ρψξα αλεμάξηεηε. Δθηφο απφ ηελ ίδηα ηελ Toyota Motor Corporation, ε κεγαιχηεξε θιεξνλνκηά πνπ άθεζε ζηνλ θφζκν ν Kiichiro Toyoda είλαη ην χζηεκα Παξαγσγήο ηεο Toyota. Ζ θηινζνθία «just-in-time» ηνπ Kiichiro πνπ πξνέβιεπε ηελ παξαγσγή κφλν ζπγθεθξηκέλσλ πνζνηήησλ αγαζψλ πνπ είραλ ήδε παξαγγειζεί 58

68 κε απνηέιεζκα λα πεξηνξηζηεί ε ζπαηάιε θαη ε θζνξά ζην ειάρηζην απνηέιεζαλ ηνλ πην βαζηθφ παξάγνλ ηα αλάπηπμεο απηνχ ηνπ ζπζηήκαηνο. Με ηνλ θαηξφ ην χζηεκα Παξαγσγήο Toyota άξρηζε λα πηνζεηείηαη απφ απηνθηλεηνβηνκεραλίεο ζε φιν ηνλ θφζκν. Ζ αιιαγή ζην φλνκα, απφ Toyoda (Sffl), ζε Toyota, θαη ζπγθεθξηκέλα ζηελ νξζνγξαθία, έγηλε γηα λα δηεπθνιπλζεί ε πξνθνξά, ζπκβνιίδνληαο έηζη ην δηαρσξηζκφ απφ ηελ νηθνγελεηαθή δσή ηνπ ηδξπηή θαη ίζσο θπξίσο γηαηί ην Toyota γξάθεηαη κε νθηψ γξακκέο ζηα Ηαπσληθά θαη ζεσξείηαη πην ηπρεξφ απφ φηη ην Toyoda. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ Β' Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ, ε εηαηξεία αθηεξψζεθε ζηελ παξαγσγή θνξηεγψλ γηα ηνλ Απηνθξαηνξηθφ Ηαπσληθφ ηξαηφ. Λφγσ ησλ ζνβαξψλ ειιείςεσλ ζηελ Ηαπσλία, ηα ζηξαηησηηθά θνξηεγά ήηαλ φζν ην δπλαηφλ πην απιά είραλ κφλν έλαλ πξνβνιέα ζην θέληξν ηνπ θαπφ. Ο πφιεκνο έιεμε ιίγν πξηλ πέζεη ε ζπκκαρηθή βφκβα ζηα εξγνζηάζηα ηεο Toyota ζην Aichi. Σνλ Γεθέκβξην ηνπ 1945, δφζεθε απφ ην ζηξαηφ ησλ Ζλσκέλσλ Πνιηηεηψλ άδεηα ζηελ Toyota λα μεθηλήζεη ηελ παξαγσγή ελ θαηξψ εηξήλεο. Ζ Toyota Motor Corporation έκαζε απφ ην βηνκεραληθφ εθπαηδεπηηθφ πξφγξακκα -ην νπνίν εγθαηαιείθζεθε ην 1945 απφ ηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο- θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ πνιέκνπ πνπ ζθνπφ είρε ηε βειηίσζε ηεο δηαδηθαζίαο θαη ηελ αλάπηπμε ππαιιήισλ. Ο Taiichi Ohno βάζηζε ζην πξφγξακκα απηφ ην kaizen θαη ηε γξακκή παξαγσγήο. ηηο ξαγδαίεο αιιαγέο πνπ δηακφξθσζαλ ην κεηαπνιεκηθφ ηνπίν ηεο Ηαπσληθήο Βηνκεραλίαο, ε ζπκβνιή ηεο Toyota ήηαλ θαζνξηζηηθή θαζψο έγηλε ε κεγαιχηεξε απηνθηλεηνβηνκεραλία ηεο Ηαπσλίαο, κε κεξίδην αγνξάο κεγαιχηεξν ηνπ 40%. Μεηά απφ ηνλ Β' Παγθφζκην Πφιεκν, ε Toyota ζπλέρηζε λα παξάγεη θνξηεγά αιιά απφ ην 1947 άξρηζε λα θαηαζθεπάδεη ην κνληέιν SA, ην νλνκαδφκελν Toyopet, έλα φλνκα πνπ αθνινχζεζε ηελ Toyota γηα δεθαεηίεο, αλ θαη ζπλδέζεθε κε δηαθνξεηηθά απηνθίλεηα. Σν Toyopet ήηαλ έλα απηνθίλεην ρακειήο ηαρχηεηαο, είρε κεραλή ηππνδχλακεο 27 ίππσλ, θαη ήηαλ θηελφ θαη εχθνιν ζηελ νδήγεζε ζηνπο ηξαρείο δξφκνπο ηεο κεηαπνιεκηθήο Ηαπσλίαο. Σν 1950 κία μερσξηζηή εηαηξεία, ε Toyota Motor Sales Co., δεκηνπξγήζεθε (πνπ δηαηεξήζεθε κέρξη ηνλ Ηνχιην ηνπ 1982). ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 50, ε 59

69 Toyota άξρηζε λα αλνίγεηαη πξνο ηηο μέλεο αγνξέο. Απφ ην 1955, ε TOYOTA άξρηζε λα παξάγεη ην πξψην πνιπηειέο απηνθίλεηφ ηεο, ην Crown ην νπνίν ζεκείσζε κεγάιε αχμεζε πσιήζεσλ κέζα ζηε δεθαεηία πνπ αθνινχζεζε ηελ θαηαζθεπή ηνπ. Σα πξψηα κνληέια Crown έθζαζαλ ζηηο ΖΠΑ ην 1957, θαη κέρξη ην 1965, κε κνληέια φπσο ε Corolla ήδε ζηελ αγνξά, ε Toyota είρε αξρίζεη λα δεκηνπξγεί εμαηξεηηθή θήκε γχξσ απφ ην φλνκα ηεο θαη λα απμάλεη ηηο πσιήζεηο ηεο ζε ζεκείν λα αληαγσλίδεηαη ηζάμηα ηηο εγρψξηεο απηνθηλεηνβηνκεραλίεο. Σν 1959, ε επηρείξεζε άλνημε ηηο πξψηεο εγθαηαζηάζεηο ηεο έμσ απφ ηελ Ηαπσλία -ζηε Βξαδηιία. Απφ απηή ηελ άπνςε ε Toyota πηνζέηεζε κηα θηινζνθία εληνπηζκνχ ηφζν ηεο παξαγσγήο φζν θαη ηνπ ζρεδηαζκνχ ησλ πξντφλησλ ηεο (πξνζαξκνγή δειαδή ησλ νρεκάησλ ηεο ζηηο ρψξεο πνπ ζα ρξεζηκνπνηεζνχλ, θαζψο επίζεο θαη παξαγσγή ηνπο εθεί). Απηφ δεκηνπξγεί καθξνπξφζεζκεο ζρέζεηο κε ηνπο ηνπηθνχο πξνκεζεπηέο θαη ηελ ηνπηθή αγνξά εξγαζίαο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά ε Toyota φρη κφλν θαηαζθεπάδεη νρήκαηα ζην εμσηεξηθφ, αιιά θαη ηα ζρεδηάδεη εθεί, κε έλα δίθηπν R&D ζηε Βφξεηα Ακεξηθή θαη ηελ Δπξψπε. Σν πξψην απηνθίλεην Toyota εηζάγεηαη ζηελ Δπξψπε κέζσ ηεο Γαλίαο ην Απφ ηφηε ε Toyota ζπλερίδεη ηε ξαγδαία αλάπηπμε ηεο ζηελ δχζθνιε θαη εθιεπηπζκέλε αγνξά ηεο Δπξψπεο θαη ην έηνο 2000 παξέδσζε ζε έλα πειάηε ζηε Γεξκαλία ην απηνθίλεην ππ αξηζκφ Ζ ιέμε αλάπηπμε απνηειεί ηελ πην ζεκαληηθή ιέμε ζην ιεμηιφγην ηεο Toyota Europe. Ζ Toyota είλαη ην Νν1 ζηελ ηθαλνπνίεζε ηνπ πειάηε ζηηο πεξηζζφηεξεο επξσπατθέο ρψξεο ελψ έρεη δεκηνπξγήζεη εμαηξεηηθή θήκε ζε φιε ηελ Δπξψπε γηα ηελ αμηνπηζηία ηεο θαη ηελ εμππεξέηεζε πνπ πξνζθέξεη ζηνπο πειάηεο ηεο. Απηή ε δειεπηή θήκε ηεο θαζψο θαη ε άςνγε ιεηηνπξγία ηνπ δηθηχνπ ησλ 25 Δζληθψλ Γηαλνκέσλ θαη ησλ ζεκείσλ πψιεζεο απνηεινχλ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο παξάγνληεο αχμεζεο ησλ πσιήζεσλ ηεο Toyota ζηελ Δπξψπε. Σν 1966, ε Toyota απφθηεζε ηε Hino, εηαηξεία θαηαζθεπήο θνξηεγψλ. Σα εκπνξηθά θνξηεγά ηεο Toyota θέξνπλ αθφκα ην φλνκα Hino. Σελ πεξίνδν απηή ε Hino θεξδίδεη ζε δεκνηηθφηεηα ζηελ Δπξψπε, θαη είλαη εγέηεο ζηηο πσιήζεηο κεζαίσλ θαη βαξέσλ πεηξειαηνθίλεησλ θνξηεγψλ ζηελ Ηαπσλία. 60

70 Σν 1967, ε Toyota πήξε ηνλ έιεγρν ηεο Daihatsu (πνπ ηδξχζεθε ην 1907 σο Hatsudoki Seizo Co., Ltd) αλ θαη φιε ε επηρείξεζε εμαγνξάζηεθε ην Ζ Daihatsu πσινχζε απηνθίλεηα ζηηο ΖΠΑ απφ ην 1988 σο ην ηελ αξρή ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970 απνλεκήζεθε ζηελ TOYOTA Motor Company ην πξψην ηαπσληθφ βξαβείν πνηνηηθνχ ειέγρνπ. Λφγσ ηεο πεηξειατθήο θξίζεο ηνπ 1973 νη ακεξηθαλνί θαηαλαισηέο ζηξάθεθαλ ζηελ αγνξά κηθξψλ απηνθηλήησλ γηα κεγαιχηεξε νηθνλνκία θαπζίκσλ. Οη ακεξηθάλνη θαηαζθεπαζηέο απηνθηλήησλ ζεψξεζαλ φηη ηα κηθξά απηνθίλεηα ήηαλ έλα πξντφλ ζε «αξρηθφ επίπεδν», θαη ηα κηθξά νρήκαηά ηνπο δελ ήηαλ πςεινχ επηπέδνπ πνηφηεηαο πξνθεηκέλνπ λα θξαηήζνπλ ρακειά ηελ ηηκή. Οη Ηάπσλεο πειάηεο, εληνχηνηο, είραλ κηα καθξά πθηζηάκελε παξάδνζε απαίηεζεο κηθξψλ νηθνλνκηθψλ ζηελ θαηαλάισζε απηνθηλήησλ πνπ θαηαζθεπάζηεθαλ ζε έλα πςειφ επίπεδν πνηφηεηαο. Λφγσ απηνχ, επηρεηξήζεηο φπσο ε Toyota, θαζηέξσζαλ κηα ηζρπξή θαη απμαλφκελε παξνπζία ζηε Βφξεηα Ακεξηθή ζηε δεθαεηία ηνπ 70. Σν 1982, ε Toyota Motor Company θαη ε Toyota Motor Sales ζπγρσλεχηεθαλ σο Toyota Motor Corporation. Γχν έηε αξγφηεξα, ε Toyota δεκηνχξγεζε θνηλνπξαμία κε ηε GM, ηελ NUMMI (New United Motor Manufacturing Inc.) πνπ ιεηηνπξγνχζε έλα εξγνζηάζην θαηαζθεπήο απηνθηλήησλ ζηελ Καιηθφξληα. Σν εξγνζηάζην ήηαλ νη παιαηέο εγθαηαζηάζεηο ηεο General Motors πνπ ήηαλ θιεηζηφ γηα αξθεηά έηε. Ζ Toyota ζηε ζπλέρεηα θαζηέξσζε λέα εκπνξηθά ζήκαηα ζην ηέινο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80, αξρίδνληαο κε ην Lexus ην ηηο δεθαεηίεο πνπ αθνινχζεζαλ ε Toyota άξρηζε λα εδξαηψλεηαη δεκηνπξγψληαο ππνθαηαζηήκαηα θαη λέα εκπνξηθφ ζήκαηα βαζηζκέλα ζε λέεο ηερλνινγίεο θαη πξνζηηά ζε δηάθνξεο νκάδεο αηφκσλ. Παξάιιεια έιαβαλ ρψξα κία ζεηξά απφ ζπγρσλεχζεηο (UFJ, Mitsubishi) θαη θνηλνπξαμίεο (Citroen, Peugeuot) πξνθεηκέλνπ λα αξρίζεη ε παξαγσγή απηνθηλήησλ θαη ζε άιιεο ρψξεο φπσο γηα παξάδεηγκα ζηε Γαιιία. Σνλ Απξίιην ηνπ 2002, ε Toyota πηνζέηεζε ην ζθαηξηθφ φξακα ηνπ 2010, έλα φξακα πνπ ζα θάιππηε ηηο αλάγθεο θηλεηηθφηεηαο κε ηξφπν λα ζέβεηαη ην πεξηβάιινλ θαη ηνπο αλζξψπνπο. Έζεζε καθξνπξφζεζκνπο ζηφρνπο θαη πνιηηηθέο 61

71 κε βαζηθφ ζέκα «ε θαηλνηνκία ζην κέιινλ». Σέζζεξα βαζηθά ζέκαηα πνπ ζα απαζρνιήζνπλ ηελ επηρείξεζε απφ ην 2020 έσο ην 2030 είλαη: πξνο κηα θνηλσλία πξνζαλαηνιηζκέλε ζηελ αλαθχθισζε πξνο ηελ επνρή ηεο ΗΣ θαη ησλ δηθηχσλ πξνο κηα ψξηκε θνηλσλία (κείσζε ηνπ εζληθηζκνχ θαη ηνπ πνιέκνπ θαη άλνδνο ηνπ πιήξνπο ζεβαζκνχ ηεο αληαιιαγήο ηδεψλ) πξνο ηε κεραλνθίλεζε ζε παγθφζκηα θιίκαθα (θνηλσλίεο κε κηθξή ηδησηηθή κεηαθνξά θεξδίδνπλ πεξηζζφηεξν) Απηνί νη ζηφρνη ζπλδένληαη κε ηελ αλαδήηεζε κηαο λέαο ζπλνιηθήο εηθφλαο γηα ηελ Toyota κε ηέζζεξα βαζηθά ζπζηαηηθά: ελδηαθέξνλ γηα ην πεξηβάιινλ, άλεζε ζηε δσή, ελζνπζηαζκφ γηα ηνλ θφζκν θαη ζεβαζκφ φισλ ησλ αλζξψπσλ. Σν ξεηφ «θαηλνηνκία ζην κέιινλ» εθαξκφδεηαη κε πάζνο θαη αθνζίσζε γηα λα δεκηνπξγήζεη επεκεξνχζεο θνηλσλίεο. Απφ ηνλ Μάξηην ηνπ 2007 ηελ Toyota δηνηθνχλ. Hiroshi Okuda: πξφεδξνο. Αζρνιείηαη θπξίσο κε ηηο δηεζλείο ιεηηνπξγίεο ηεο Toyota. Καηέρεη καχξε δψλε ζην judo Fujio Cho: πξφεδξνο. Άλνημε ην πξψην ηδηφθηεην εξγνζηάζην ηεο Toyota ζηελ Ακεξηθή ην Δίλαη θάηνρνο ηξίηνπ Dan ζην kendo. Akio Toyoda: γηνο ηνπ Shoichiro Toyoda. Βνήζεζε ηελ Toyota λα βγεη απφ ηελ θηλέδηθε θνηλνπξαμία ε νπνία δελ είρε αίζηα έθβαζε. Αμίδεη λα ζεκεησζεί ε εκπεηξία ησλ δχν θνξπθαίσλ ζηειερψλ ζηηο πνιεκηθέο ηέρλεο. Οη πνιεκηθέο ηέρλεο απαηηνχλ πεηζαξρία, ππνκνλή θαη κειέηε. Οη ακεξηθαληθνί εγέηεο ηείλνπλ λα είλαη δηθεγφξνη θαη ινγηζηέο κε εκπεηξία ζηε ζπζθφηηζε θαη πξνζνρή ζηα ρξήκαηα. ήκεξα ε Toyota Motor Corporation είλαη κία πνιπεζληθή απηνθηλεηνβηνκεραλία, ε κεγαιχηεξε παγθνζκίσο κε εηζφδεκα $215,62 δηζεθαηνκκχξηα, παξαγσγή, πσιήζεηο (πξψην κηζφ ην 2007: 4,72 εθαηνκκχξηα) θαη θέξδνο ($15,09 δηζεθαηνκκχξηα). ηελ πξψηε δεθάδα ηνπ Fortune Global 500, ε 62

72 Toyota θαηαηάζζεηαη αλάκεζα ζηηο κεγαιχηεξεο επηρεηξήζεηο παγθνζκίσο θαη έρεη ηελ ηηκή λα ζεσξείηαη σο ε πην δεκνθηιήο απηνθηλεηνβηνκεραλία ζηνλ θφζκν, κία ηεξάζηηα επηηπρία πνπ ε εηαηξεία ζεσξεί φηη πεγάδεη απφ ηελ αθνζίσζή ηεο ζηελ ηθαλνπνίεζε ησλ πειαηψλ ηεο. Ζ Toyota ιεηηνπξγεί κε βάζε κηα ζεηξά αμηψλ θαη αξρψλ πνπ έρνπλ ηηο ξίδεο ηνπο ζηα πξψηα ρξφληα ηεο δξαζηεξηφηεηαο ηεο εηαηξείαο ζηελ Ηαπσλία. Καηέρεη θαη εθκεηαιιεχεηαη ηελ Toyota, ηε Lexus θαη Scion έρεη πιεηνςεθηθή εηαηξηθή ζπκκεηνρή ζηελ Daihatsu Motors (θαηαζθεπαζηή κηθξψλ απηνθηλήησλ, πβξηδηθήο ηερλνινγίαο), θαη Hino Motors (θαηαζθεπαζηή εκπνξηθψλ θνξηεγψλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ πβξηδηθψλ νρεκάησλ) ελψ θαηέρεη κεηνςεθηθή εηαηξηθή ζπκκεηνρή ζηελ Fuji Heavy Industries (θαηαζθεπαζηή ησλ απηνθηλήησλ Subaru), ζηελ Isuzu Motors (θαηαζθεπαζηή εκπνξηθψλ θνξηεγψλ) θαη ζηελ Yamaha Motors. Λφγσ ηεο Daihatsu, θαηέρεη ζεκαληηθφ κεξίδην ζηελ αγνξά ηεο ηαρέσο αλαπηπζζφκελεο λνηηναλαηνιηθήο Αζίαο. Ζ επηρείξεζε ζήκεξα πεξηιακβάλεη 522 ζπγαηξηθέο Οη 14 Αξρέο ηνπ κνληέινπ ηεο TOYOTA Αθφκα θαη ζε πεξηφδνπο ρακειήο αλάπηπμεο, ε Toyota ζεκείσλε θεξδνθνξία, κεηψλνληαο ην θφζηνο κέζσ ηνπ ζπζηήκαηνο παξαγσγήο πνπ κείσλε ηειείσο ην επηπιένλ απφζεκα θαη ην εξγαηηθφ δπλακηθφ. Γελ ζα ήηαλ ππεξβνιή λα ηζρπξηζηεί θαλείο φηη πξφθεηηαη γηα έλα επαλαζηαηηθφ ζχζηεκα δηνίθεζεο ηεο παξαγσγήο πνπ αθνινπζεί ηα πξφηππα ηνπ ζπζηήκαηνο ηνπ Taylor (scientific management) θαη ηνπ Ford (mass-assembly line) (Monden, 1998: 1). Απφ ηα ζηειέρε κέρξη ηνπο εξγάηεο ηνπ ηκήκαηνο παξαγσγήο νη νπνίνη εθηεινχλ εξγαζία πνπ πξνζζέηεη αμία, ε Toyota πξνθαιεί ηνπο αλζξψπνπο λα ρξεζηκνπνηνχλ ηελ πξσηνβνπιία θαη ηε δεκηνπξγηθφηεηα ηνπο ψζηε λα πεηξακαηηζηνχλ θαη λα κάζνπλ. Δίλαη ελδηαθέξνλ ην γεγνλφο φηη εδψ θαη ρξφληα νη ππεξαζπηζηέο ηεο εξγαηηθήο ηάμεο θαη νη αλζξσπηζηέο επηθξίλνπλ ηελ εξγαζία ζηα πιαίζηα ηεο γξακκήο ζπλαξκνιφγεζεο σο θαηαπηεζηηθή θαη επηειή εξγαζία, πνπ απνζηεξεί ηνπο εξγάηεο ηηο πλεπκαηηθέο δεμηφηεηεο. Παξ φια απηά φηαλ ε Toyota ζηήλεη γξακκέο ζπλαξκνιφγεζεο, επηιέγεη κφλν ηνπο θαιχηεξνπο θαη 63

73 επθπέζηεξνπο εξγαδνκέλνπο θαη ηνπο πξνθαιεί λα εμειηρζνχλ ζηελ εξγαζία ηνπο επηιχνληαο ζπλερψο πξνβιήκαηα. Με ηνλ ίδην ηξφπν, ε Toyota επαλδξψλεη ην ηκήκα πσιήζεσλ ζρεδηαζκνχ, αληαιιαθηηθψλ, αλζξσπίλσλ πφξσλ, ην ινγηζηήξην θαη θάζε ηνκέα ηεο επηρείξεζεο κε άηνκα πξνζεθηηθά επηιεγκέλα, δίλνληαο ηνπο ηελ εληνιή λα βειηηψζνπλ ηηο δηαδηθαζίεο ηνπο θαη λα βξνπλ θαηλνηφκνπο ηξφπνπο γηα λα ηθαλνπνηήζνπλ ηνπο πειάηεο ηνπο. Ζ Toyota είλαη έλαο πξαγκαηηθφο καλζάλσλ νξγαληζκφο πνπ εμειίζζεηαη θαη καζαίλεη ζρεδφλ γηα έλαλ αηψλα. Ζ επέλδπζε πνπ θάλεη ζηνπο ππαιιήινπο ηεο πξέπεη λα θνβίδεη ηηο παξαδνζηαθέο εηαηξείεο καδηθήο παξαγσγήο πνπ εζηηάδνπλ κφλν ζηελ παξαγσγή εμαξηεκάησλ θαη ππνινγηζκνχ ησλ ηξηκεληαίσλ θηλήζεσλ, ελψ αιιάδνπλ θάζε ιίγα ρξφληα εγέηεο θαη νξγαλσηηθέο δνκέο (Liker, ζει. 51). Απφ ηελ πξψηε καηηά ζε δηαθεθξηκέλεο εηαηξείεο ηεο Ηαπσλίαο πνπ εθαξκφδνπλ ιηηή παξαγσγή, ήηαλ ζαθέο πσο νη εξγάηεο ήηαλ ελεξγνί ζηελ πξαγκαηνπνίεζε ππνδείμεσλ γηα βειηηψζεηο. Αιιά ην κνληέιν ηεο Toyota πεγαίλεη πνιχ πην πέξα, ελζαξξχλεη, ππνζηεξίδεη θαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα επηδεηά ηελ εκπινθή ησλ ππαιιήισλ. Σν κνληέιν ηεο Toyota βαζίδεηαη ζε 14 αξρέο (Γηάγξακκα Π.5. ηνπ Παξαξηήκαηνο Η) νη νπνίεο είλαη νξγαλσκέλεο ζε ηέζζεξηο επξείεο θαηεγνξίεο. Αλαιπηηθφηεξα νη θαηεγνξίεο θαη νη αξρέο είλαη νη αθφινπζεο (Liker, φ.π ): 1. Μαθξνπξόζεζκε θηινζνθία. Βαζίζηε ηηο δηνηθεηηθέο ζαο απνθάζεηο ζε καθξνπξφζεζκε θηινζνθία αθφκα θαη ζε βάξνο βξαρππξφζεζκσλ νηθνλνκηθψλ ζηφρσλ. 2. σζηή δηαδηθαζία πνπ ζα δεκηνπξγήζεη ηα ζσζηά απνηειέζκαηα. Γεκηνπξγήζηε ζπλερή ξνή δηαδηθαζηψλ γηα λα θέξεηε ηα πξνβιήκαηα ζηελ επηθάλεηα. Υξεζηκνπνηήζηε ζπζηήκαηα «έιμεο» γηα λα απνθχγεηε ηελ ππεξπαξαγσγή. Δμνκαιχλεηε ην θφξην εξγαζίαο (^Pfb, heijunka). (Δξγαζηείηε ζαλ ρειψλα, φρη ζαλ ιαγφο). Γεκηνπξγήζηε ηελ θνπιηνχξα ηεο δηαθνπήο ησλ εξγαζηψλ γηα ηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ, ψζηε λα εμαζθαιίδεηε πνηφηεηα ακέζσο κε ηελ πξψηε θνξά. 64

74 Ζ ηππνπνίεζε ησλ εξγαζηψλ απνηειεί ην ζεκέιην ηεο ζπλερνχο βειηίσζεο θαη ελίζρπζεο ησλ ππαιιήισλ. Υξεζηκνπνηείηε νπηηθφ έιεγρν ψζηε θαλέλα πξφβιεκα λα κε κέλεη θξπκκέλν. Υξεζηκνπνηείηε κφλν αμηφπηζηεο πιήξσο δνθηκαζκέλε ηερλνινγία πνπ εμππεξεηεί ηνπο αλζξψπνπο θαη ηηο δηαδηθαζίεο ζαο. 3. Πξόζζεζε αμίαο ζηνλ νξγαληζκό κέζσ αλάπηπμεο ηνπ αλζξώπηλνπ δπλακηθνύ. Γαινπρήζηε εγέηεο πνπ έρνπλ εκπεξηζηαησκέλε αληίιεςε ηεο δνπιεηάο, δνπλ ηε θηινζνθία θαη ηε δηδάζθνπλ ζηνπο άιινπο. Αλαπηχμηε εμαίξεηνπο αλζξψπνπο θαη νκάδεο πνπ αθνινπζνχλ ε θηινζνθία ηεο εηαηξείαο. Να ζέβεζηε ην εθηεηακέλν δίθηπν εηαίξσλ θαη πξνκεζεπηψλ πξνθαιψληαο ηνπο θαη βνεζψληαο ηνπο λα βειηησζνχλ. 4. πλερήο επίιπζε ξηδηθώλ πξνβιεκάησλ πνπ νδεγεί ζε νξγαλσζηαθή κάζεζε. Πεγαίλεηε θαη δείηε κφλνη ζαο ηελ θαηάζηαζε ψζηε λα ηελ θαηαλνήζεηε ζε βάζνο Να ιακβάλεηε απνθάζεηο αξγά έρνληαο ηε γεληθή ζπλαίλεζε θαη εμεηάδνληαο ιεπηνκεξψο φια ηα ελδερφκελα, λα εθαξκφδεηε γξήγνξα ηηο απνθάζεηο. Δμειηρζείηε ζε καλζάλνληα νξγαληζκφ κέζσ απζηεξνχ ζηνραζκνχ (hansei) θαη ζπλερνχο βειηίσζεο (kaizen). Ζ αχμεζε ηεο δπλαηφηεηαο ηεο επηρείξεζεο λα αληαγσληζηεί κε άιινπο θαη λα παξακείλεη αληαγσληζηηθή καθξνπξφζεζκα είλαη πνιχ ζεκαληηθή. Ζ αληαγσληζηηθφηεηα ησλ εηαηξεηψλ απμάλεηαη κε ηε ρξήζε ηεο δηαδηθαζίαο JIT, δεδνκέλνπ φηη κπνξνχλ λα αλαπηχμνπλ κηα βέιηηζηε εθαξκνγή αλάινγε ησλ αλαγθψλ ηνπο. Σν θιεηδί είλαη λα πξνζδηνξηζηνχλ νη θαηαλαισηηθέο αλάγθεο θαη λα αληαπνθξηζεί πιεξέζηεξα ζε απηέο. Οη αλάγθεο ησλ πειαηψλ θαη ηα «ζέισ» ηνπο πξέπεη λα είλαη ε ζεκαληηθφηεξε εζηίαζε γηα ηελ επηρείξεζε ζήκεξα (Μπισλφπνπινο & Γειήο, 2004: ). Οη θχξηεο δπλάκεηο ηεο Toyota είλαη ηα ζρέδηα πνπ μεηπιίγνπλ έλα επξχ θάζκα απηνθηλήησλ θαη έλα ήδε άξηζην δίθηπν δηαλνκήο γηα ηηο εηζαγσγέο ηνπο. Ζ 65

75 εηαηξεία δίλεη ζηνπο πσιεηέο ηεο κεγάιν πεξηζψξην θέξδνπο, ην νπνίν κε ηε ζεηξά ηνπ θαιιηεξγεί ηελ πίζηε έρνληαο επίζεο ηελ ζηγνπξηά ελφο πνιχ θαινχ πξντφληνο Η Σηξαηεγηθή ηεο TOYOTA ζηελ Κίλα ηελ ηζηνζειίδα ηεο Toyota Motor Company κπνξεί θάπνηνο λα δηαβάζεη ηε ζπλέληεπμε ηνπ Fujio Cho, πξνέδξνπ ηεο επηρείξεζεο. Ο πξφεδξνο ππνζηεξίδεη: «απφ ηελ αζηαηηθή λνκηζκαηηθή θξίζε ηνπ 1997, νη πσιήζεηο ζηελ πεξηνρή έρνπλ αλαθηήζεη ζηαζεξά. ε ζεκαληηθέο ρψξεο φπσο ε Σατιάλδε θαη ε Ηλδνλεζία, ζα εξγαζηνχκε γηα λα δηαηεξήζνπκε έλα πςειφ κεξίδην αγνξάο πεξηζζφηεξν απφ 20%. Δπηπιένλ, θνηηάδνληαο κπξνζηά ζηελ αλάπηπμε ηνπ ειεχζεξνπ εκπνξίνπ ζηελ πεξηνρή, ζα εξγαζηνχκε γηα λα θαηαζθεπάζνπκε εθηελείο, ζε φιε ηελ Αζία δηαδηθαζίεο αλαδηνξγαλψλνληαο ηελ επηρεηξεζηαθή ππνδνκή καο, θαιχπηνληαο ηα θέληξα θαηαζθεπψλ, ηα θαλάιηα πξνκεζεηψλ θαη ηα δίθηπα πψιεζεο. ηελ Κίλα, νη πξαγκαηηθνχ κεγέζνπο δηαδηθαζίεο αξρίδνπλ λα παίξλνπλ κνξθή. Σν 2000, ε Toyota άξρηζε λα θαηαζθεπάδεη κεζαίνπ κεγέζνπο ιεσθνξεία, ην Coaster, ζηελ Sichuan θαη ε επηρείξεζε ζα αξρίζεη ηελ θνηλή παξαγσγή κηθξψλ επηβαηηθψλ απηνθηλήησλ ζηελ Tianjin ην θζηλφπσξν ηνπ Θα ζπλερίζνπκε λα αθνινπζνχκε ηελ πξφνδν ησλ ζηφρσλ καο ζε απηήλ ηελ αγνξά, ελψ αλαπηχζζνπκε ηελ παξαγσγή θαη ηηο πσιήζεηο καο ζηελ Κίλα. πκπεξηιακβαλνκέλσλ ησλ δηαχισλ δηαλνκήο θαη ησλ αγνξαζηηθψλ δηθηχσλ, ζα ζέζνπκε ηα απαξαίηεηα ζεκέιηα γηα ηελ επέθηαζε ηεο αγνξάο καο απφ ηηο παξάθηηεο πεξηνρέο ηεο Κίλαο ζηηο πεξηνρέο ηεο ελδνρψξαο.» (Zhang & Khabelashvili, 2003). Ζ Toyota ζπκκεηέρεη ζε πεξίπνπ 160 ρψξεο ζηηο πσιήζεηο απηνθηλήησλ θαη ζε επίπεδν παξαγσγήο έρεη 46 βάζεηο ζε 26 ρψξεο. Σν 2003 νη πσιήζεηο απηνθηλήησλ ηεο Toyota ζηελ Κίλα έθζαλαλ κφιηο ηηο ή ιηγφηεξν απφ ην 1% ηεο αγνξάο. Οη βάζεηο παξαγσγήο ηεο Toyota ζηε Κίλα βξίζθνληαη ζηελ Tianjin, Szechwan θαη Guangzhou, δελ ζπγθξίλνληαη ζε κέγεζνο κε εθείλεο αληαγσληζηηθψλ μέλσλ θαηαζθεπαζηψλ απηνθηλήησλ. Γηα ην ιφγν απηφ ε Toyota πξνγξακκαηίδεη ζην κέιινλ λα αλαπηχμεη ηηο παξαγσγηθέο κνλάδεο ηεο ζηελ Κίλα. Ζ Toyota θαηαζθεπάδεη ηα κηθξά απηνθίλεηα ζηελ Tianjin θαη ηα εκπνξηθά 66

76 νρήκαηα ζηελ Szechwan. Δπηπιένλ, έρεη δεκηνπξγήζεη θέληξα εθπαίδεπζεο ζηελ Tianjin θαη ηελ Guangzhou. Οη βαζηθνί άμνλεο ηεο ζηξαηεγηθήο ηεο Toyota ζηελ Κίλα είλαη νη αθφινπζνη (Hara & Nakanishi, 2004): Ζ δεκηνπξγία ελφο ζπζηήκαηνο πξνκήζεηαο πξντφλησλ απφ ηελ πιεζηέζηεξε βάζε κε ηελ αλάπηπμε λέσλ βάζεσλ παξαγσγήο. Ζ χπαξμε νινθιεξσκέλσλ δηθηχσλ ηνπηθψλ πξνκεζεηψλ. Ζ ειαρηζηνπνίεζε ησλ δαπαλψλ δηαλνκήο ησλ πξντφλησλ. Ζ Toyota αλαγλψξηζε ηελ Κίλα, σο κηα απφ ηηο παγθφζκηα αλαπηπζζφκελεο αγνξέο θαη πξνγξακκαηίδεη λα αλαπηχμεη ηηο δηαδηθαζίεο παξαγσγήο εληζρχνληαο ηηο βάζεηο ηεο ζην κέιινλ. Θα εζηηάζεη βξαρππξφζεζκα ζηηο πσιήζεηο κηθξψλ απηνθηλήησλ, θαη ζηε ζπλέρεηα ελεξγά ζα πξνσζήζεη πνιιά κνληέια, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο εηζαγσγήο ησλ πξνηχπσλ mid-end απηνθηλήησλ θαη απηνθηλήησλ πνιπηέιεηαο, φπσο ην Corolla θαη ην Crown, ζην κέιινλ. Γηα απηφλ ηνλ ιφγν, ε Toyota ζηνρεχεη λα θαζηεξψζεη ην εκπνξηθφ ζήκα ηεο ζηελ Κίλα δεκηνπξγψληαο κία πιήξε γξακκή παξαγσγήο, ζηνρεχνληαο λα θαηαθηήζεη κεξίδην ηεο ηάμεσο ηνπ 10% ηεο εγρψξηαο αγνξάο. Ζ ζπγθεθξηκέλε ζηξαηεγηθή πξφθεηηαη λα πξνσζεζεί φρη κφλν κε ηελ επέθηαζε ησλ δηαδηθαζηψλ αιιά θαη κε ηελ ελίζρπζε ηεο επηρεηξεζηαθήο ζρέζεο κε ηελ China FAW Group (First Automotive Works). Μπνξνχκε λα επηζεκάλνπκε ηελ είζνδν ηνπ ζπζηήκαηνο παξαγσγήο ηεο Toyota ζηελ Κίλα ζηηο πηπρέο ηερληθήο θαζνδήγεζεο πνπ πξνζθέξζεθαλ ζηελ FAW ην 1977 θαη ην 1981 άκεζα απφ ηνλ Taiichi Ohno, αληηπξνζσπεπηηθφ ππεξαζπηζηή απηνχ ηνπ ζπζηήκαηνο, παξφιν ηε δξηκεία θξηηηθή πνπ έθαλε ζηελ πνξεία εθαξκνγήο ηνπ ζπζηήκαηνο. ηελ πξαγκαηηθφηεηα φκσο, έκκεζα ην ζχζηεκα πηνζεηήζεθε πεξαηηέξσ ζηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ 80 φηαλ ε FAW εθκεηαιιεχηεθε ηελ επθαηξία λα ρηίζεη εγθαηαζηάζεηο κεηαθνξάο κε ηελ ηερλνινγηθή βνήζεηα ηεο Hino Motor Company γηα λα αξρίζεη ην απνθαινχκελν «γξακκηθφ ζχζηεκα παξαγσγήο» ζε πιήξε θιίκαθα. Οη εγθαηαζηάζεηο κεηαθνξάο ηεο FAW ελζσκάησζαλ ηα αλφκνηα ζηνηρεία ηνπ ζπζηήκαηνο ηεο Toyota πνπ είραλ εηζαρζεί θαη εδξαησζεί μερσξηζηά ηα πξνεγνχκελα ρξφληα, γηα πξψηε θνξά ζηελ Κίλα ζε έλα επίπεδν εγθαηαζηάζεσλ έλα ζπγθξηηηθά ζπζηεκαηηθφ ζχζηεκα ηεο Toyota πνπ είρε σο ππξήλα ηνπ ηε κέζνδν just-in-time. Γηα απηφ ην ιφγν 67

77 θαηαιακβάλεη κηα ηφζν ζεκαληηθή ζέζε ζηελ θηλεδηθή βηνκεραλία θαηαζθεπήο (Lee, 1998: ). Δπηπιένλ, ε επηρεηξεζηαθή επέθηαζε πνπ βαζίδεηαη ζε θάπνην κέξνο ησλ ιεηηνπξγηψλ κεηαμχ ησλ ρσξψλ ηεο Ηαπσλίαο θαη ηεο ASEAN απνηειεί κηα κειινληηθή πξφθιεζε γηα κειέηε. πγθεθξηκέλα, ε Toyota κειεηά ηε δπλαηφηεηα ίδξπζεο ακνηβαία ζπκπιεξσκαηηθψλ ζρέζεσλ κε ηηο βάζεηο παξαγσγήο ηεο ζηηο ρψξεο ηεο ASEAN θαιχπηνληαο φρη κφλν ην εκπφξην, φπσο ησλ αληαιιαθηηθψλ θαη ησλ ηειηθψλ απηνθηλήησλ, αιιά θαη ηελ R&D. Δληνχηνηο, ηα ζπγθεθξηκέλα νξάκαηα θαη νη ζηφρνη εηθάδνπλ φηη ε Ηαπσλία ζα παξακείλεη κηα ζεκαληηθή βάζε παξαγσγήο ζην κέιινλ. Ζ Toyota επηδηψθεη λα θξαηήζεη έλα επίπεδν παξαγσγήο ηξηψλ εθαηνκκπξίσλ νρεκάησλ αλά έηνο θαη λα θαηαζθεπάδεη νρήκαηα γηα ηελ εγρψξηα αγνξά θαζψο επίζεο θαη γηα εμαγσγή ζε εμσηεξηθέο αγνξέο ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο Κίλαο. Δπηπιένλ, γηα ηηο δξαζηεξηφηεηεο R&D, δίλεη έκθαζε ζηελ εζσηεξηθή παξαγσγή σο βάζε γηα ηελ αλάπηπμε ησλ απηνθηλήησλ θαη ζηελ ηερλνινγία γηα παγθφζκηα επέθηαζε. Ζ επηρείξεζε αλαγλσξίδεη φηη νη ζηελέο ζρέζεηο κε ηνπο πξνκεζεπηέο αληαιιαθηηθψλ είλαη αλαπφθεπθηεο γηα ηελ θαηαζθεπή ησλ απηνθηλήησλ. Καηά ζπλέπεηα δελ έρεη άιιε επηινγή απφ ην λα επηθεληξψζεη ηηο δξαζηεξηφηεηεο αλάπηπμεο ζηελ Ηαπσλία, φπνπ ήδε ππάξρνπλ εδξαησκέλεο ζρέζεηο κε κεγάιν αξηζκφ πξνκεζεπηψλ αληαιιαθηηθψλ απηνθηλήησλ (Hara & Nakanishi, 2004). Ζ Toyota Motor Corporation έρεη 7 ζπγαηξηθέο εηαηξείεο ζηελ Κίλα: Toyota Motor (China)Investment Co. Ltd., Toyota Motor Finance (China) Co. Ltd. (TMF), Toyota Technical Centre (China) Co. Ltd. (TTC), Toyota Motor Warehousing Trading (Shanghai) Co. Ltd., Toyota Technical Research and Development Center (Shanghai) Co. Ltd., Toyota Motor Technical Research and Service (Guangzhou) Co. Ltd. θαη Tianjin Toyota Forging Co. Ltd. Οη Ηάπσλεο ήηαλ νη ηειεπηαίνη πνπ πήγαλ ζηε Βνξεηνακεξηθαληθή αγνξά αιιά πέηπραλ ζε κεγάιν βαζκφ ηνπο ζηφρνπο ηνπο, ζέηνληαο ηηο ηνπηθέο επηρεηξήζεηο ζε πξνβιήκαηα. Σν κεξίδην ηεο Toyota ζηελ θηλεδηθή αγνξά δελ είλαη ζπγθξίλεηαη νπζηαζηηθά κε ηεο VW, θαη ε Toyota δελ είλαη ηφζν θαιά εδξαησκέλε φζν ε VW. Αθφκε θαη κεηαμχ ησλ θχξησλ αζηαηηθψλ αγνξψλ ηεο ε Toyota (εθηφο Ηαπσλίαο) δελ αλαθέξεη ηελ Κίλα. Τπάξρεη φκσο ε απεηιή φηη νη Ηάπσλεο ζα 68

78 επαλαιάβνπλ φηη έθαλαλ ζηε βφξεηα Ακεξηθή θαη ηελ Δπξψπε. Οη ππεξπφληηεο εγθαηαζηάζεηο ηνπο άζθεζαλ θαη αθφκα αζθνχλ πνιιή πίεζε ζηνπο άιινπο δηεζλείο παίθηεο φπσο ε GM, ε Ford, ε VW, ε Daimler Crysler (Zhang & Khabelashvili, φ.π.). 69

79 4. Ζ ΔΣΑΗΡΗΑ ΑΛΟΤΜΤΛ ΜΤΛΧΝΑ Α.Δ Πξνθίι εηαηξείαο Ιζηνξηθή αλαδξνκή Ζ ΑΛΟΤΜΤΛ - ΜΤΛΩΝΑ Α.Δ., 20 ρξφληα απφ ηελ ίδξπζή ηεο, είλαη ε θνξπθαία παξαγσγφο βηνκεραλία ηεο ειιεληθήο αγνξάο θαη κηα απφ ηηο κεγαιχηεξεο θαη πην πξνεγκέλεο ηερλνινγηθά βηνκεραλίεο ζηελ Δπξψπε. Γηαζέηεη 25 ζπγαηξηθέο εηαηξείεο, εθ ησλ νπνίσλ 19 βξίζθνληαη ζην εμσηεξηθφ (Δπξψπε, Βαιθάληα, Γπηηθή Δπξψπε θαη Μέζε Αλαηνιή). Απαζρνιεί πάλσ απφ άηνκα, εθ ησλ νπνίσλ ηα αλήθνπλ ζηελ κεηξηθή ΑΛΟΤΜΤΛ θαη ηηο ζπγαηξηθέο ηεο ζηελ Διιάδα. Ζ έδξα ηεο επηρείξεζεο βξίζθεηαη ζηε ΒΗ.ΠΔ. Κηιθίο, 45 ρικ. βφξεηα ηεο Θεζζαινλίθεο. Ζ κεηξηθή εηαηξεία ηδξχζεθε ην 1988 θαη είλαη εηζεγκέλε ζην Υξεκαηηζηήξην Αμηψλ Αζελψλ απφ ην ηελ Διιάδα, ε ΑΛΟΤΜΤΛ δηαζέηεη ππεξζχγρξνλεο βηνκεραληθέο θαη εκπνξηθέο κνλάδεο ζε Κηιθίο, Ξάλζε, Κνκνηελή, έξξεο, εκπνξηθέο κνλάδεο ζε Αζήλα θαη Θεζζαινλίθε κε ππεξζχγρξνλνπο εθζεζηαθνχο ρψξνπο, θαζψο θαη έλα δίθηπν αληηπξνζψπσλ ζε νιφθιεξε ηε ρψξα. Δθηφο Διιαδηθνχ ρψξνπ, ε ΑΛΟΤΜΤΛ παξακέλεη ζηαζεξά εγέηεο ζηηο αγνξέο ηεο Ννηηναλαηνιηθήο Δπξψπεο (φπσο: Ρνπκαλία, εξβία, Μαπξνβνχλην, FYROM, Αιβαλία, Βνπιγαξία), θαιχπηνληαο κε ηα πξντφληα ηεο 45 ρψξεο ζε 4 επείξνπο Απνζηνιή θαη όξακα Ζ ΑΛΟΤΜΤΛ δξαζηεξηνπνηείηαη ζηελ παξαγσγή πξνθίι αινπκηλίνπ θαη ζηελ παξαγσγή θαη εκπνξία εμαξηεκάησλ ζπζηεκάησλ αινπκηλίνπ θαη απνηειεί ηε κεηξηθή εηαηξεία ελφο απφ ηνπο κεγαιχηεξνπο θαη πεξηζζφηεξν πξνεγκέλνπο βηνκεραληθνχο Οκίινπο ζηνλ ηνκέα ηεο έξεπλαο, αλάπηπμεο θαη παξαγσγήο πξντφλησλ δηέιαζεο αινπκηλίνπ. Βαζηθφο ζηφρνο ηεο ΑΛΟΤΜΤΛ απνηειεί ε ζπλέρηζε κε ζηαζεξφηεηα ηεο αλνδηθήο πνξείαο ηνπ Οκίινπ, παξά ην επκεηάβιεην δηεζλέο πεξηβάιινλ, θαη παξάιιεια ε ελίζρπζε ηεο εγεηηθήο ζέζεο ηεο ζηελ Διιάδα, φζν θαη ηνπ θχξνπο 70

80 θαη ηεο αμηνπηζηίαο ηεο ζε παγθφζκην επίπεδν. Οη άλζξσπνη ηεο ΑΛΟΤΜΤΛ πινπνηνχλ ηε ζηξαηεγηθή ηεο Γηνίθεζεο πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή κε ζθνπφ ηελ θαηάθηεζε νινέλα θαη πεξηζζφηεξσλ αγνξψλ ηεο Δπξψπεο, ηεο Αζίαο, ηεο Αθξηθήο θαη ηεο Ακεξηθήο, επηδηψθνληαο "ηελ ηειεηφηεηα θάζε κέξα ζηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηαο λα πξνζθέξνπλ ππεξεζίεο κε έκθαζε ζηνλ άλζξσπν, ζηελ επεκεξία θαη αλάπηπμε ηνπ Πξντόληα Ζ ΑΛΟΤΜΤΛ παξάγεη: Οινθιεξσκέλα ζπζηήκαηα αινπκηλίνπ, γηα αξρηηεθηνληθέο εθαξκνγέο (πφξηεο, παξάζπξα, πξνζφςεηο, αίζξηα, ρσξίζκαηα γξαθείσλ θιπ.), ζρεδηαζκέλα, εμειηγκέλα θαη δνθηκαζκέλα απφ ην Σκήκα Έξεπλαο θαη Αλάπηπμεο ηεο εηαηξείαο κε γλψκνλα ηνλ ηειηθφ ρξήζηε θαη ηελ θάιπςε ησλ αλαγθψλ ηνπ θαη πηζηνπνηεκέλα απφ ηα εγθπξφηεξα Γηεζλή Ηλζηηηνχηα (π.ρ. IFT ROSENHEIM - Γεξκαλία). Δζσηεξηθέο ζχξεο, ζχξεο αζθαιείαο θαη ππξαζθάιεηαο. Βηνκεραληθά πξνθίι εηδηθψλ πξνδηαγξαθψλ (γηα ηελ απηνθηλεηνβηνκεραλία, ηε λαππεγηθή θαη άιιεο ρξήζεηο), ηα νπνία πξνζθέξνπλ εμεηδηθεπκέλεο ιχζεηο ζε πνιινχο ηνκείο φπσο ν νηθνδνκηθφο, κεηαθνξψλ, κεραλνινγηθψλ θαη ειεθηξνληθψλ εθαξκνγψλ θιπ. Δμαξηήκαηα γηα πξνθίι αινπκηλίνπ. χλζεηα θχιια αινπκηλίνπ (composite panels), ηα ιεγφκελα j-bond. Πνιπθαξβνληθά θχιια, ηα νπνία απνηεινχληαη απφ έλα λέν ζεξκνπιαζηηθφηερλνπνιπκεξηθφ πιηθφ, πνπ παξάγεηαη κε ηε κέζνδν ηεο δηέιαζεο, ππεξέρεη έλαληη ηνπ παξαδνζηαθνχ γπαιηνχ θαη έρεη δπλαηφηεηα πνιιαπιψλ εθαξκνγψλ, ράξηο ζηα πνιπάξηζκα πιενλεθηήκαηά ηνπ. πζηήκαηα απηνκαηηζκψλ. πζηήκαηα αλέιθπζεο. 71

81 Δηνίθεζε - Οξγαλσηηθή δνκή ε θάζε επηρείξεζε ε δηνίθεζε θαηέρεη εμέρνπζα ζέζε. Κχξηνη ζηφρνη ηεο δηνίθεζεο είλαη ν ζπληνληζκφο θαη ε ελαξκφληζε φισλ ησλ παξαγσγηθψλ πφξσλ (ρξεκαηννηθνλνκηθψλ, θπζηθψλ, ηερλνινγηθψλ θαη αλζξψπηλσλ), κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα επηηεπρζνχλ ζπγθεθξηκέλα απνηειέζκαηα. Ζ εηαηξεία ΑΛΟΤΜΤΛ έρεη θαηνξζψζεη λα θζάζεη ζε έλα πςειφ ζηάδην ιεηηνπξγίαο θαη νθείιεη ηελ επηηπρία ηεο ζηνπο αλζξψπνπο εθείλνπο πνπ ηε δηνηθνχλ, ζέηνληαο φιν θαη πςειφηεξνπο ζηφρνπο θάζε ρξφλν, θαη επίζεο ζηα ηθαλά δηνηθεηηθά ζηειέρε, πνπ απνηεινχλ απαξαίηεηε πξνυπφζεζε νκαιήο ιεηηνπξγίαο θάζε επηρείξεζεο ζηε ζχγρξνλε επνρή. ην δηάγξακκα Π.6. ηνπ Παξαξηήκαηνο Η παξνπζηάδεηαη ην νξγαλφγξακκα ηεο επηρείξεζεο Αλζξώπηλν δπλακηθό Ο Όκηινο απνδίδεη βαζηθή πξνηεξαηφηεηα ζηελ αλάπηπμε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ. Απαζρνιεί πάλσ απφ άηνκα, εθ ησλ νπνίσλ ηα αλήθνπλ ζηελ κεηξηθή ΑΛΟΤΜΤΛ θαη ηηο ζπγαηξηθέο ηεο ζηελ Διιάδα. Ζ ΑΛΟΤΜΤΛ απηνραξαθηεξίδεηαη σο έλαο εξγνδφηεο ηζφηηκεο επθαηξίαο θαη δηαθεξχζζεη φηη πηζηεχεη ζηε δηαθνξεηηθφηεηα θάζε αηφκνπ. Απηφ ζεκαίλεη φηη ''ε ζξεζθεία, ε ειηθία, ην θχιν, ε εζληθφηεηα, ε θπιή, ην ρξψκα, ε αλαπεξία, ε νηθνγελεηαθή θαηάζηαζε, ην χςνο ή ην βάξνο δελ παίδνπλ ξφιν ζηελ πξφζιεςε, ηηο ακνηβέο ή ηηο παξνρέο". Οη επθαηξίεο πξφζιεςεο είλαη αλνηρηέο γηα θάζε ππνςήθην πνπ έρεη ηα πξνζφληα, απνθιεηζηηθά κε βάζε ηελ εκπεηξία, ηηο γλώζεηο θαη ηηο ηθαλόηεηεο ηνπ, πξνθείκελνπ λα θαιχςεη ηηο απαηηήζεηο ηεο ζέζεο γηα ηελ νπνία πξννξίδεηαη Παξαγσγηθή δηαδηθαζία θαη δπλακηθόηεηα Σν πξνθίι αινπκηλίνπ παξάγεηαη κε ηε δηέιαζε ηνπ κεηάιινπ. ηφρνο ηεο δηαδηθαζίαο δηέιαζεο είλαη ε κνξθνπνίεζή ηνπ ζην επηζπκεηφ ζρήκα. Δηδηθφηεξα, νη νκνγελνπνηεκέλεο κπηγηέηεο αινπκηλίνπ (πξψηε χιε γηα ηελ ΑΛΟΤΜΤΛ, δηακέηξνπ 6'' 7'' θαη 8'' δει. 152 mm, 178 mm & 203 mm) πξνζεξκαίλνληαη ζηνπο βαζκνχο Κειζίνπ θαη ζηε ζπλέρεηα ππφ κεγάιεο πηέζεηο πεξλνχλ κέζα απφ 72

82 θαηάιιειεο κήηξεο, γηα λα παξαρζεί ην πξνθίι. Ζ επίηεπμε ησλ επηζπκεηψλ ηερληθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ παξαγνκέλσλ πξνθίι (απνπζία παξακνξθψζεσλ, αληνρέο θ.α.) εμαξηάηαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηελ πνηφηεηα ησλ κεηξψλ θαη ηε ζπλερή ζπληήξεζε θαη βειηίσζή ηνπο. Μεηά ηελ νινθιήξσζε ηεο πξψηεο θάζεο ηεο δηέιαζεο, αθνινπζεί ε επεμεξγαζία ησλ πξνθίι, ψζηε λα πάξνπλ ηελ ηειηθή ηνπο κνξθή. Αξρηθά ςχρνληαη κε λεξφ ή αέξα, ηαλχδνληαη θαη θφβνληαη ζην επηζπκεηφ κήθνο, ελψ αθνινπζεί ε ηερλεηή γήξαλζε κέζα ζε εηδηθνχο θνχξλνπο. ηε ζπλέρεηα θαη αλάινγα κε ηα επηζπκεηά ηερληθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπο, ηα πξνθίι ππφθεηληαη ζε δηάθνξεο πξφζζεηεο επεμεξγαζίεο φπσο ειεθηξνζηαηηθή βαθή, ζνπκπιηρξσκία θαη αλνδίσζε (εηδηθέο κέζνδνη βαθήο), επηθάιπςε κε εηδηθά πιηθά πξνζηαζίαο θαη ζεξκνκφλσζε. Δλαιιαθηηθά, δελ ππφθεηληαη ζε πεξαηηέξσ επεμεξγαζία. Αθνινπζεί ε ζπζθεπαζία ησλ πξνθίι, ε νπνία απαηηεί ηδηαίηεξε πξνζνρή ψζηε λα απνθεπρζνχλ ηπρφλ κεραληθέο θαηαπνλήζεηο. Σα ππνιείκκαηα πνπ δεκηνπξγνχληαη, πεγαίλνπλ ζην ρπηήξην ηεο ΑΛΟΤΜΤΛ, απφ φπνπ παξάγνληαη εθ λένπ νκνγελνπνηεκέλεο κπηγηέηεο. Ζ ΑΛΟΤΜΤΛ αληαπνθξίλεηαη ζηηο απαηηήζεηο ησλ πειαηψλ γηα πςειή πνηφηεηα θαη αληαγσληζηηθέο ηηκέο, αμηνπνηψληαο ηηο πην πξνεγκέλεο ηερλνινγηθέο ιχζεηο, ελψ ε ζπλνιηθή παξαγσγηθή δπλακηθφηεηά ηεο μεπεξλά ηνπο ηφλνπο. ε ηδηφθηεηα νηθφπεδα η.κ., κε ηδηφθηεηεο παξαγσγηθέο εγθαηαζηάζεηο ζπλνιηθήο έθηαζεο η.κ., ε ΑΛΟΤΜΤΛ δηαζέηεη: πιήξσο απηνκαηνπνηεκέλεο γξακκέο παξαγσγήο πξνθίι αινπκηλίνπ κνλάδεο νξηδφληηαο θαη θαηαθφξπθεο βαθήο, κε νηθνινγηθέο βαθέο ρπηήξηα κε δπλαηφηεηα παξαγσγήο κπηγηεηψλ δηαθφξσλ θξακάησλ βαθή εμάρλσζεο παξαγσγή ρπηνπξεζζαξηζηψλ εμαξηεκάησλ αινπκηλίνπ γξακκέο παξαγσγήο πξνθίι ζεξκνδηαθνπήο εγθαηαζηάζεηο παξαγσγήο ζπζηεκάησλ απηνκαηηζκνχ γξακκέο θνπήο θαη δηακφξθσζεο κεηαιιηθψλ ειαζκάησλ κεραλνπξγείν κε πνηθίια CNC θέληξα θαηεξγαζίαο κεηάιισλ 73

83 γξακκέο παξαγσγήο πξνθίι θαη δηακνξθσκέλεο ηαηλίεο αηζαιηνχ ή αινπκηλίνπ κε γέκηζκα πνιπνπξεζάλεο. Δλδεηθηηθά, αλαθέξεηαη φηη ζηηο εγθαηαζηάζεηο ηεο ζην Κηιθίο, ε εηαηξεία δηαζέηεη ηέζζεξηο γξακκέο δηέιαζεο αινπκηλίνπ ( ηφλσλ εηεζίσο), ηξία βαθεία, έλα ρπηήξην, πέληε γξακκέο ζεξκνκνλσηηθψλ πξνθίι, έλα εξγνζηάζην πνιπθαξβνπληθψλ, έλα εξγνζηάζην παξαγσγήο ζχλζεησλ θχιισλ αινπκηλίνπ, έλα εξγνζηάζην παξαγσγήο πνιπακηδίσλ θαη γξακκέο παξαγσγήο ζπκπιεξσκαηηθψλ πξντφλησλ. Οη παξαγσγηθέο εγθαηαζηάζεηο ιεηηνπξγνχλ ζε 3 βάξδηεο ηελ εκέξα, 5 ή θαη 6 εκέξεο ηελ εβδνκάδα. Ζ ζπληήξεζή ηνπο πξαγκαηνπνηείηαη ηηο αξγίεο. εκεηψλεηαη φηη θαηά ηελ ηειεπηαία ηξηεηία παξάγνπλ ζε πιήξε δπλακηθφηεηα. ην παξαθάησ γξάθεκα, εκθαλίδεηαη αλαιπηηθά ε παξαγσγηθή δπλακηθφηεηα ηνπ νκίινπ ζε ηφλνπο θαη φπσο πξνθχπηεη ε παξαγσγή ην ρξνληθφ δηάζηεκα ζεκείσζε άλνδν ηεο ηάμεσο 80%. ε αγνξέο φπνπ ππάξρεη απμεκέλε δήηεζε ησλ πξντφλησλ, ε Δηαηξεία δεκηνπξγεί κνλάδεο επεμεξγαζίαο πξνθίι γηα ηελ πιεξέζηεξε θαη ηαρχηεξε εμππεξέηεζε ησλ πειαηψλ ηεο. ηφρνο ηεο Δηαηξείαο είλαη ε δεκηνπξγία απηφλνκσλ κνλάδσλ παξαγσγήο πξνθίι (πξέζα, βαθείν θαη ρπηήξην) ζηηο ρψξεο εθείλεο φπνπ ε δήηεζε είλαη επαξθήο θαη κπνξεί λα απνξξνθεζεί Αλάιπζε εμσηεξηθνύ θαη εζσηεξηθνύ πεξηβάιινληνο (PEST & Porter Analysis) Αλάιπζε εμσηεξηθνύ πεξηβάιινληνο Πνιηηηθνί παξάγνληεο Οη ξαγδαίεο εμειίμεηο ζην πνιηηηθφ πεξηβάιινλ ηφζν ζηελ Διιάδα φζν θαη ζε άιιεο Δπξσπατθέο ρψξεο φπσο ε Κχπξνο, Ηζπαλία, Ηξιαλδία, Ηηαιία θ.α. ιφγσ ησλ κέηξσλ ιηηφηεηαο απνηεινχλ παξάγνληεο πνπ πξέπεη λα ιεθζνχλ ζνβαξά ππφςε απφ ηελ ππφ κειέηε εηαηξία είηε ζρεηηθά κε ηηο δξαζηεξηφηεηεο δηεζλνπνίεζήο ηεο είηε κε ηηο ήδε ππάξρνπλ ζηξαηεγηθέο ηεο. 74

84 Οηθνλνκηθνί παξάγνληεο Ζ νηθνλνκηθή χθεζε απνηειεί ην κείδνλ παξάγνληα ηφζν ζηελ Δπξσδψλε φζν θαη παγθφζκηα. Ζ Διιάδα θαη ε Κχπξνο δελ απνηεινχλ ηηο κνλαδηθέο ρψξεο ζηηο νπνίεο κέηξα ιηηφηεηαο έρνπλ παξζεί πξνθεηκέλνπ λα κεησζεί ην δεκφζην έιιεηκκα θαη ρξένο. Οη Ηζπαλία, Ηηαιία, Ηξιαλδία, Ζ.Π.Α., Ζλσκέλν Βαζίιεην, απνηεινχλ νξηζκέλεο ρψξεο εθηφο ηεο Διιάδαο θαη Κχπξνπ ζηηο νπνίεο πάξζεθαλ κέηξα ιηηφηεηαο κε ζθνπφ ηελ δεκνζηνλνκηθή εμπγίαλζε. Σα κέηξα ιηηφηεηαο είραλ σο επίπησζε ηελ αχμεζε ησλ έκκεζσλ θφξσλ, φπσο ν Φ.Π.Α., θαζψο θαη ηελ αχμεζε ηνπ θφξνπ εηζνδήκαηνο θαη ηνπ θφξνπ ησλ αλψλπκσλ εηαηξηψλ. Ο πιεζσξηζκφο απνηειεί αθφκε έλα ζεκαληηθφ νηθνλνκηθφ παξάγνληα πνπ πξέπεη λα ιεθζεί ππφςε. Ωζηφζν, νη πεξηζζφηεξεο αγνξέο ζηηο νπνίεο δξαζηεξηνπνηείηαη ν φκηινο ΑΛΟΤΜΤΛ-ΜΤΛΩΝΑ. Δπηπξφζζεηα, ζα πξέπεη λα ιεθζεί ζνβαξά ππφςε ε ηζνηηκία επξψ-δνιαξίνπ θαζψο θαη ε αχμεζε ηνπ πεηξειαίνπ ηα ηειεπηαία έηε, ε νπνίεο απμάλνπλ δξακαηηθά ην θφζηνο παξαγσγήο ηνπ νκίινπ. Σέινο, ζα πξέπεη λα ζεκεηψζνπκε φηη ε αχμεζε ηεο αλεξγίαο θαη ε κείσζε ηεο απαζρφιεζεο πνπ παξαηεξείηαη ηα ηειεπηαία έηε ηφζν ζηελ Δπξσδψλε φζν θαη παγθφζκηα, δίλεη επθαηξίεο ζηνλ Όκηιν δεδνκέλνπ φηη φηαλ ε πξνζθνξά ησλ εξγαηηθψλ ρεξηψλ είλαη κεγαιχηεξε απφ ηε δήηεζε ηφηε ηα εκεξνκίζζηα θζίλνπλ. Κνηλσληθνί παξάγνληεο Σα ηειεπηαία έηε έρνπλ ζεκεησζεί κεγάιεο αιιαγέο ζηε δηαλνκή ηνπ εηζνδήκαηνο. πγθεθξηκέλα, ζε πνιιέο ρψξεο ηζρχεη ε αλάιπζε Pareto, ζχκθσλα κε ηελ νπνία ην 80% ηνπ πιεζπζκνχ θαηέρεη ην 20% ηνπ πινχηνπ ελψ ην 20% ηνπ πιεζπζκνχ θαηέρεη ην 80% ηνπ πινχηνπ. Μπνξεί ε ζπγθεθξηκέλε αλαινγία λα κελ αθξηβήο αιιά ε χπαξμε κηαο αληζνθαηαλνκήο ηνπ εηζνδήκαηνο ζα πξέπεη λα ιεθζεί ζνβαξά ππφςε απφ ηνλ ππφ κειέηε φκηιν. 75

85 Δπηπξφζζεηα, ν θαηαλαισηηζκφο ιφγσ ηεο νηθνλνκηθήο χθεζεο έρεη κεησζεί δξακαηηθά ηα ηειεπηαία έηε. Γελ απαηηείηαη θάπνηα έξεπλα ψζηε λα εμάγνπκε ην ζπκπέξαζκα φηη ε νηθνλνκηθή χθεζε έρεη κεηψζεη ηελ αγνξαζηηθή δχλακε ησλ θαηαλαισηψλ κε απνηέιεζκα ηνλ πεξηνξηζκφ ηνπ θαηαλαισηηζκνχ. Σερλνινγηθνί παξάγνληεο Ο θιάδνο ηνπ αινπκηλίνπ απνηειεί έλαλ απφ ηνπο πην ζχγρξνλνπ θαη ηερλνινγηθά εμειίμηκνπο θιάδνπο ηεο νηθνλνκίαο. Μία πιεζψξα λέσλ πξντφλησλ δεκηνπξγνχληαη απφ ηελ αλάπηπμε ηεο ηερλνινγίαο. Δπηπξφζζεηα, νη λέεο θαηλνηνκίεο πνπ δεκηνπξγνχληαη κπνξνχλ λα απμήζνπλ ηελ απνδνηηθφηεηα, παξαγσγηθφηεηα θαη λα κεηψζνπλ ην θφζηνο παξαγσγήο. Πεξηβαιινληνινγηθνί παξάγνληεο Σα ηειεπηαία έηε έρεη παξαηεξεζεί κία απμαλφκελε πεξηβαιινληνινγηθή ζπλείδεζε ησλ θαηαλαισηψλ. πγθεθξηκέλα, νη θαηαλαισηέο επηζπκνχλ πξντφληα, ε παξαγσγή ησλ νπνίσλ δελ κνιχλεη ην πεξηβάιινλ θαη ηα νπνία είλαη βηνινγηθά ή πξνζηηά ζην πεξηβάιινλ. Με ζθνπφ λα θαιχςνπλ ηελ ζπγθεθξηκέλε ηάζε νη πνιπεζληθέο επηρεηξήζεηο έρνπλ απμήζεη ην επίπεδν ηεο εηαηξηθήο θνηλσληθήο θαη πεξηβαιινληηθήο επζχλεο. Ο ππφ κειέηε φκηινο ζα πξέπεη λα ιακβάλεη ηηο λέεο απηέο ηάζεηο θαη λα πξνζαξκφδεηαη εχθνια ζηηο ζπγθεθξηκέλεο πεξηβαιινληηθέο αιιαγέο Αλάιπζε εζσηεξηθνύ πεξηβάιινληνο Σν αληαγσληζηηθφ πεξηβάιινλ ηνπ ππφ κειέηε νκίινπ, κπνξεί λα πξνζδηνξηζζεί κε ηε ρξήζε ηνπ κνληέινπ ησλ πέληε δπλάκεσλ ηνπ Porter, πνπ ζηνρεχεη ζηε δνκηθή αλάιπζε ηνπ θιάδνπ. Σν κνληέιν απηφ ζπλίζηαηαη απφ ηα εμήο : ηελ απεηιή εηζφδνπ λέσλ επηρεηξήζεσλ 76

86 ηε δηαπξαγκαηεπηηθή δχλακε ησλ πξνκεζεπηψλ ηεο επηρείξεζεο ηε δηαπξαγκαηεπηηθή δχλακε ησλ πειαηψλ ηεο επηρείξεζεο ηελ απεηιή απφ ππνθαηάζηαηα πξντφληα ηελ έληαζε ηνπ αληαγσληζκνχ αλάκεζα ζηηο ήδε ππάξρνπζεο επηρεηξήζεηο ζηνλ θιάδν Όζνλ αθνξά ην ζπγθεθξηκέλν θιάδν, νη δπλάκεηο αλαιχνληαη θαη επεμεγνχληαη παξαθάησ σο εμήο: Απεηιή εηζόδνπ λέσλ επηρεηξήζεσλ Ζ εηζρψξεζε ζηε βηνκεραλία αινπκηλίνπ απαηηεί κεγάιν θφζηνο. Σν 70% ηνπ ζπλνιηθνχ κεξηδίνπ ηνπ θιάδνπ αλήθεη ζηηο 5 κεγάιεο εηαηξείεο (ICAP, 2007) Γύλακε ησλ πξνκεζεπηώλ Οη αλάγθεο ηεο εζσηεξηθήο αγνξάο, ζηελ πιεηνλφηεηα ησλ πεξηπηψζεσλ, θαιχπηνληαη απ επζείαο απφ ηηο εηαηξείεο. Σαπηφρξνλα πξφηππα θέληξα δηαλνκήο άκεζα ειεγρφκελα απφ ηηο ίδηεο θαη εηδηθήο κνξθήο ζπλεξγαζίεο κε ηνπο θαηά ηφπνπο εκπφξνπο βειηηψλνπλ ηνπο ρξφλνπο παξάδνζεο θαη ηελ πνηφηεηα ησλ ππεξεζηψλ πνπ ε εηαηξία παξέρεη ζηνλ ηειηθφ θαηαλαισηή. Ζ πξνψζεζε ησλ πξντφλησλ ησλ εηαηξεηψλ ζηηο μέλεο αγνξέο γίλεηαη κέζσ αληηπξνζψπσλ κε ηνπο νπνίνπο ζπλεξγάδνληαη, ή απεπζείαο. Γύλακε ησλ πειαηώλ Οη πειάηεο είλαη θπξίσο εκπνξηθνί αληηπξφζσπνη θαη θαηαζθεπαζηέο, πνπ ζπλεξγάδνληαη κε κεραληθνχο, αξρηηέθηνλεο θαη εξγνιάβνπο, ελψ ιηγφηεξνη άκεζνη πειάηεο είλαη ηδηψηεο. Απεηιή από ππνθαηάζηαηα πξντόληα Σα PVC θαη ηα Πιαζηηθά πξντφληα (Διιάδα) ζεσξνχληαη νηθνλνκηθφηεξε ιχζε. Ωζηφζν δελ κπνξνχλ λα ζεσξεζνχλ σο έληνλε απεηιή. 77

87 Έληαζε ηνπ αληαγσληζκνύ Ο αληαγσληζκφο είλαη έληνλνο, ιφγσ ηεο νιηγνπσιηαθήο δνκήο ηνπ, θαη ζα ζπλερίζεη λα είλαη γηα ηνλ ζπγθεθξηκέλν θιάδν. Οη κεγαιχηεξεο εηαηξείεο ηνπ ειιεληθνχ θιάδνπ (αιθαβεηηθά)είλαη: Alco Alumil Alunef Elvial Etem Europa Exalco 4.3. ηξαηεγηθέο πνπ αθνινπζεί ε επηρείξεζε Σηξαηεγηθέο ζε ηνπηθό θαη δηεζλή ηνκέα ηεο επηρείξεζεο Η ζηξαηεγηθή ηνπ Οκίινπ εζηηάδεηαη ηόζν ζηηο πξννπηηθέο ηεο ειιεληθήο αγνξάο, όζν θαη ζηελ αλάπηπμε θαη επέθηαζε ησλ πξντόλησλ ηεο ζηηο δηεζλείο αγνξέο. ηελ ειιεληθή αγνξά, ν Όκηινο ζηνρεχεη θαηαξρήλ ζηε δηαηήξεζε θαη ελίζρπζε ηεο εγεηηθήο ζέζεο θαη ζηελ αχμεζε ηνπ κεξηδίνπ αγνξάο. Έκθαζε δίλεηαη ζε: hiqh-end πξντφληα, πνιπθαξβνπληθά θχιια, ζχλζεηα πάλει - J-Bond, παξνρή ππεξεζηψλ γηα κεγάια έξγα θιπ. Ο Όκηινο ζηνρεχεη επίζεο ζηελ πεξαηηέξσ αλάπηπμε λέσλ πξντφλησλ (φπσο ηα εηδηθά πξνθίι θαη λέα ζπκπιεξσκαηηθά πξντφληα θαη εμαξηήκαηα ησλ ζπζηεκάησλ αινπκηλίνπ) κε αχμεζε ηεο παξαγσγηθφηεηαο θαη κε αλάπηπμε ηεο εκπνξηθήο δξαζηεξηφηεηαο αιιά θαη κε ζπλεξγαζία κε δηεζλείο νίθνπο πξνκεζεπηψλ (Μπισλάο Γεψξγηνο, 2011). 78

88 ηηο δηεζλείο αγνξέο, ν Όκηινο ζηνρεχεη (Μπισλάο Γεψξγηνο, 2011): ηελ θπξηαξρία ζηηο αγνξέο ηεο Ννηηναλαηνιηθήο Δπξψπεο θαη ζηελ επέθηαζε ζηηο ρψξεο ηεο Μέζεο Αλαηνιήο. ηελ εγθαηάζηαζε ζηελ πεξηνρή ηνπ Κφιπνπ θαη ζηε Ρσζία. ηε δηείζδπζε ζηελ αγνξά ησλ Ζλσκέλσλ Πνιηηεηψλ Ακεξηθήο. ηε δεκηνπξγία λέσλ πξντφλησλ γηα βηνκεραληθέο εθαξκνγέο, απηνθηλεηνβηνκεραλία, λαππεγηθή, θσηνβνιηατθά, κε ζθνπφ ηε δπλακηθή αχμεζε πσιήζεσλ ζηηο αγνξέο ηεο Γπηηθήο Δπξψπεο. ηελ αχμεζε ηεο παξαγσγήο επψλπκνπ αξρηηεθηνληθνχ πξνθίι, κέζσ δηεχξπλζεο θαη αλάπηπμεο ζπλεξγαζηψλ κε δηεζλείο βηνκεραλίεο θαη κέζσ ζπκθσληψλ κε επψλπκνπο Οίθνπο desiqn. ηελ παξνρή ππεξεζηψλ γηα κεγάια έξγα. ηελ πεξαηηέξσ δηείζδπζε ζηελ αγνξά ησλ αλειθπζηήξσλ κέζσ ηνπ δηθηχνπ ηεο ΑΛΟΤΜΤΛ. Απηφ πξνζπαζεί λα ην πεηχρεη κε δηάθνξεο ηξφπνπο φπσο (Μπισλάο Γεψξγηνο, 2011): Σε δεκηνπξγία ζπγαηξηθψλ εηαηξεηψλ ζε Βαιθάληα θαη Αλαηνιηθή Δπξψπε. Σε ιεηηνπξγία θέληξσλ δηαλνκήο θαη πψιεζεο ζηελ Πξάγα (Σζερία), ζηε Πηέζηαλπ (ινβαθία), ζηελ Απιψλα θαη ζην Αξγπξφθαζηξν (Αιβαλία), ζηελ Οδπζζφ (Οπθξαλία), ζηελ Αγία Πεηξνχπνιε (Ρσζία), ζην Βειηγξάδη (εξβία), ζην έγθελη (Οπγγαξία), ζηε Βαξζνβία (Πνισλία) θαη ζηελ Κσλζηαληηλνχπνιε (Σνπξθία). Γηα ηε δεκηνπξγία λέσλ πξντφλησλ, ηα νπνία ζα κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ γηα ηελ απφθηεζε κεγαιχηεξνπ κεξηδίνπ ζηηο αγνξέο ηεο Γπηηθήο Δπξψπεο ζπλεξγάδεηαη ήδε κε θνξπθαία θέληξα βηνκεραληθνχ ζρεδηαζκνχ, φπσο ην θέληξν PORSCHE DESIGN ελψ ζηα ζρέδηα ηνπ Οκίινπ πεξηιακβάλνληαη ζπλεξγαζίεο θαη κε άιινπο κεγάινπο νίθνπο. Ο Όκηινο δηαζέηεη επίζεο θέληξα δηαλνκήο θαη πψιεζεο γηα ηελ αγνξά ηεο Γπηηθήο θαη Κεληξηθήο Δπξψπεο ζην Άκζηεξληακ (Οιιαλδία), ζηε Βαξθειψλε (Ηζπαλία), ζην Λνλδίλν (Μεγάιε Βξεηαλία) θαη ζηηο Βξπμέιιεο (Βέιγην). 79

89 Κέληξα δηαλνκήο θαη πψιεζεο ALUMIL γηα ηηο ρψξεο ηεο Μέζεο Αλαηνιήο θαη ηνπ Κφιπνπ δηαζέηεη ν Όκηινο ζην Μπαρξέηλ, ζην Νηνπκπάη, ζηε ανπδηθή Αξαβία, ζην Κνπβέηη, ζηελ Παιαηζηίλε, ζην Ηζξαήι θαη ζηελ Ηνξδαλία. Θα πξέπεη επίζεο λα αλαθεξζεί φηη ζηα άκεζα ζρέδηα ηεο επηρείξεζεο γηα ην 2013, ζχκθσλα κε δεκνζηεχκαηα ηεο Δθεκεξίδαο "Σν Βήκα", Pegasus Network θ.α., είλαη ε δεκηνπξγία λένπ εξγνζηαζίνπ ζηελ Σνπξθία, ε ιεηηνπξγία ηνπ νπνίνπ ζα αξρίζεη ηνλ Απξίιην ηνπ 2014, κε ζθνπφ λα εμππεξεηήζεη ηηο αγνξέο ησλ θξαηψλ ηεο πξψελ νβηεηηθήο Έλσζεο (Αδεξκπατηδάλ, Σνπξθκεληζηάλ θ.ά.) θαζψο θαη ησλ Αξαβηθψλ ρσξψλ θαη ηεο Μέζεο Αλαηνιήο Αλάιπζε SWOT ηε ζπλέρεηα παξνπζηάδεηαη ε αλάιπζε ησλ δπλάκεσλ θαη αδπλακηψλ ηεο επηρείξεζεο κεηά ηελ αλάιπζε ηνπ εζσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο, φπσο θαη νη επθαηξίεο θαη νη απεηιέο πνπ παξνπζηάδνληαη ζην εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ κεηά ηελ αλάιπζε ηνπ εμσηεξηθνχ πεξηβάιινληνο πνπ πξνεγήζεθε. 80

90 Πίνακαρ 4.1: Ανάλςζη SWOT ηηρ εηαιπίαρ ΑΛΟΥΜΥΛ-ΜΥΛΩΝΑΣ Α.Ε. Γπλάκεηο Καηλνηφκα θαη πξσηνπνξηαθά πξντφληα. Ηζρπξέο θαη παξαγσγηθέο εγθαηαζηάζεηο, απνηέιεζκα πνιπεηνχο επελδπηηθνχ πξνγξάκκαηνο. Γηεζλήο πξνζαλαηνιηζκφο - Δπξχηαην δίθηπν δηαλνκήο. Ηζρπξέο ζπλεξγαζίεο κε μέλνπο νίθνπο. Έκπεηξν Μάλαηδκελη, Ηζρπξφ R&D, Ηζρπξφ Engineering Support. Αδπλακίεο Ραγδαία εμάπισζε - Γηαξθείο πξνζαξκνγέο. Μεγάινο δαλεηζκφο. Δμάξηεζε απφ εμσγελείο νηθνλνκηθνχο παξάγνληεο (πνξεία νηθνδνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζε Διιάδα θαη εμσηεξηθφ). Δμάξηεζε απφ ηερλνινγηθή εμέιημε - Αλάγθε γηα ζπλερή αλάπηπμε εξγαζηψλ Έξεπλαο θαη Αλάπηπμεο. Δπθαηξίεο Νέεο Αγνξέο (Υψξεο ηνπ Κφιπνπ, ηνπ Δχμεηλνπ Πφληνπ, Ρσζία θαη Ζλσκέλεο Πνιηηείεο Ακεξηθήο). Πεξαηηέξσ εμάπισζε θαη δηαηήξεζε θπξίαξρεο ζέζεο ζηηο αγνξέο ηεο Ννηηναλαηνιηθήο Δπξψπεο. Νέα πξντφληα πςειήο πξνζηηζέκελεο αμίαο, κε πςειέο πξνδηαγξαθέο θαη εμνηθνλφκεζε ελέξγεηαο. Νέα ζεηξά αξρηηεθηνληθνχ πξνθίι Maximum. Απεηιέο Αχμεζε ηηκψλ αινπκηλίνπ LME (Απξφβιεπηεο δηαθπκάλζεηο ζηηο ηηκέο ηεο πξψηεο χιεο νδεγνχλ ζε ζπξξίθλσζε ησλ πεξηζσξίσλ θαη ζε αχμεζε ησλ ηηκψλ πψιεζεο ησλ πξντφλησλ). Ηζνηηκία Δπξψ / Γνιαξίνπ (ηζρπξφ δνιάξην = αθξηβή πξψηε χιε, θζελφ δνιάξην = ιηγφηεξν αληαγσληζηηθέο νη εμαγσγέο). Πιαζηηθά πξντφληα (Διιάδα).. Αξλεηηθφ δηεζλέο νηθνλνκηθφ πεξηβάιινλ θαη επηβξάδπλζε ησλ ξπζκψλ αλάπηπμεο. Γηαθπκάλζεηο επηηνθίσλ (ε αχμεζε ησλ επηηνθίσλ επεξεάδεη ηνλ ηνκέα ησλ θαηαζθεπψλ). Πεγή: Μπισλάο Γεψξγηνο,

91 4.4. Δμαγσγηθόο πξνζαλαηνιηζκόο θαη ζρεδηαζκόο Ζ ΑΛΟΤΜΤΛ-ΜΤΛΩΝΑ Α.Δ. απνηειεί αλακθηζβήηεηα έλαλ απφ ηνπο πην εμσζηξεθείο ειιεληθνχο επηρεηξεκαηηθνχο νκίινπο θαη αλ ιάβεη θαλείο ππφςηλ ηελ ηαρχηαηε επέθηαζή ηεο εθηφο ησλ νξίσλ ηεο Διιάδαο, έλαλ απφ ηνπο κεγαιχηεξνπο νκίινπο επεμεξγαζίαο αινπκηλίνπ ζηελ Δπξψπε. Απηφ φκσο πνπ ηελ δηαθνξνπνηεί είλαη ην γεγνλφο φηη θαηάθεξε λα αλαηξέςεη ηα ζηεξεφηππα γηα ηηο ιεγφκελεο νηθνγελεηαθέο επηρεηξήζεηο, παξακέλνληαο απζηεξά πξνζεισκέλε ζε απηφ ην πξφηππν έσο θαη ζήκεξα. H ηδηνθηεζία εμαθνινπζεί θαη παξακέλεη ζηα ρέξηα κηαο επηρεηξεκαηηθήο νηθνγέλεηαο, ε νπνία, σζηφζν, ζπλδπάδεη ζηαζεξή πξνζήισζε ζηνπο θαλφλεο ηεο Δηαηξηθήο Γηαθπβέξλεζεο, ζε ζπλδπαζκφ κε ηε δέζκεπζε γηα ζηξαηεγηθή αλάπηπμε πνπ επηθεληξψλεηαη ζηε δηεζλνπνίεζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο. Σν απνηέιεζκα είλαη εληππσζηαθφ: απφ ηελ ίδξπζε ηνπ έσο ζήκεξα θαη ρσξίο λα δηαζέηεη βηνκεραληθή παξάδνζε, ν φκηινο θαηάθεξε λα ραξαθηεξίδεηαη πνιπεζληθφο (Μπισλάο Γεψξγηνο, 2007). Έρνληαο αληηιεθζεί φηη ν θιάδνο ζηνλ νπνίν δξαζηεξηνπνηείηαη ε εηαηξεία είλαη έλαο θιάδνο εληάζεσο εξγαζίαο, ε νηθνγέλεηα ΜΤΛΩΝΑ πξνρψξεζε ηαρχηαηα ζε ζεκαληηθέο επελδχζεηο ζε ζχγρξνλεο εγθαηαζηάζεηο θαη κεραλνινγηθφ εμνπιηζκφ, κε απνηέιεζκα ηελ θαζεηνπνίεζε ηεο παξαγσγήο θαη ηε δεκηνπξγία λέσλ πξντφλησλ εμεηδηθεπκέλεο ρξήζεο κε πςειή πξνζηηζέκελε αμία. Ζ δηεζλήο επέθηαζε ηεο εηαηξείαο εληάζζεηαη ζηα πιαίζηα ηνπ καθξνρξφληνπ ζηξαηεγηθνχ ζρεδηαζκνχ ηεο πνπ εμαθνινπζεί λα απνζθνπεί ζηελ επίηεπμε ζπγθεθξηκέλσλ ζηξαηεγηθψλ ζηφρσλ, αλ θαη ηειηθφο ζηφρνο είλαη ε δηαηήξεζε θαη ή βειηίσζε ηεο αληαγσληζηηθφηεηαο ηεο θαη ε αχμεζε ησλ θεξδψλ ηεο (Μπισλάο Γεψξγηνο, 2007). Έηζη, ζηα 20 ρξφληα παξνπζίαο ζηνλ θιάδν δηέιαζεο αινπκηλίνπ, ε ΑΛΟΤΜΤΛ εθάξκνζε έλα ηδηαίηεξα θηιφδνμν ζρέδην επέθηαζεο ζην εμσηεξηθφ, πξαγκαηνπνηψληαο επελδχζεηο ζε κηα πιεζψξα ρσξψλ φπσο ε Αιβαλία, ε Βνπιγαξία, ε εξβία, ε Οπγγαξία, ε Οπθξαλία, ε Μνιβαδία θ.α. Ο φκηινο επέλδπζε ζε πξνκήζεηα θαη εγθαηάζηαζε κεραλνινγηθνχ θαη ινηπνχ εμνπιηζκνχ, θαζψο θαη ζε αλέγεξζε εξγνζηαζίσλ θαη απνζεθψλ, ηφζν ζηελ Διιάδα φζν θαη ζε ζπγαηξηθέο ηνπ ζην εμσηεξηθφ, κε απνηέιεζκα ζήκεξα λα έρεη εκπνξηθή παξνπζία είλαη ζε πεξηζζφηεξεο απφ 45 ρψξεο, ηζρπξνπνηψληαο ζπλερψο ηα δίθηπα πσιήζεσλ ηνπ δηεζλψο θαη ηδξχνληαο ζπγαηξηθέο κε παξαγσγηθέο θαη εκπνξηθέο 82

92 δξαζηεξηφηεηεο. ηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο ιεηηνπξγνχλ απνζήθεο, είηε ζε ηδηφθηεηεο εγθαηαζηάζεηο (φπσο Ρνπκαλία, Γεξκαλία, Βνπιγαξία, εξβία, Αιβαλία, Βνζλία θιπ), είηε ζε κηζζσκέλεο (φπσο Οπγγαξία, Οπθξαλία, Πνισλία, Αίγππην, θφπηα, Κχπξν, Σνπξθία θαη αιινχ), γηα ηελ θαιχηεξε εμππεξέηεζε ησλ πειαηψλ (Μπισλάο Γεψξγηνο, 2007). Δίλαη αμηνζεκείσην ην γεγνλφο φηη ζήκεξα, ζηηο αγνξέο ησλ ρσξψλ ηεο Ννηηναλαηνιηθήο Δπξψπεο, ε ALUMIL δηαζέηεη ην κεγαιχηεξν δίθηπν retail κε 70 ηδηφθηεηα θέληξα / απνζήθεο εμππεξέηεζεο Αλάιπζε ηνπ νκίινπ «ΑΛΟΤΜΤΛ-ΜΤΛΧΝΑ» βάζεη ρξεκαηννηθνλνκηθώλ αξηζκνδεηθηώλ ηηο αλσηέξσ ππνελφηεηεο παξνπζηάζηεθε ην πξνθίι ηνπ Οκίινπ θαζψο θαη δηεζλήο παξνπζία ηνπ ζε μέλεο αγνξέο. Ζ έληνλε δξαζηεξηνπνίεζε ηεο δηεζλνπνίεζεο ηνπ Οκίινπ άξρηζε ην ηελ παξνχζα ππνελφηεηα ζα πξαγκαηνπνηεζεί αλάιπζε ηνπ Οκίινπ βάζεη βαζηθψλ ρξεκαηννηθνλνκηθψλ αξηζκνδεηθηψλ, ε εμαγσγή ησλ νπνίσλ βαζίζηεθε ζηηο νηθνλνκηθέο θαηαζηάζεηο ηνπ Οκίινπ ηελ πεξίνδν (Παξάξηεκα ΗΗ). Όπσο ζα δνχκε, ν Όκηινο απφ ην 2003 θαη έπεηηα απμάλεη ηφζν ηελ ξεπζηφηεηά ηνπ, φζν θαη ηελ θεξδνθνξία ηνπ (κε εμαηξέζεηο ηελ πεξίνδν ε νπνία ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ νηθνλνκηθή χθεζε-θξίζε) Έκκεζε θαη άκεζε ξεπζηόηεηα Υξεζηκνπνηνχληαη γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηφζν ηεο βξαρπρξφληαο νηθνλνκηθήο ζέζεο κηαο επηρείξεζεο φζν θαη ηεο ηθαλφηεηάο ηεο λα αληαπνθξηζεί ζηηο βξαρππξφζεζκεο ή ηξέρνπζεο ππνρξεψζεηο ηεο. Δηδηθφηεξα, νη αξηζκνδείθηεο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη πεξηζζφηεξν γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο βξαρπρξφληαο νηθνλνκηθήο ζέζεσο κηαο επηρείξεζεο θαη ηεο ηθαλφηεηαο ηεο λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο βξαρππξφζεζκεο ππνρξεψζεηο ηεο είλαη νη εμήο: 83

93 1. Αξηζκνδείθηεο γεληθήο ή έκκεζεο ξεπζηφηεηαο (current ratio): Αριθμοδείκτης γενικής ρευστότητας = Διαθέσιμα + Απαιτήσεις + Αποθέματα Βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις Ο δείθηεο παξνπζηάδεη φρη κφλν έλα κέηξν γηα ηε ξεπζηφηεηα κηαο επηρείξεζεο, αιιά θαη ην πεξηζψξην αζθαιείαο, πνπ δηαηεξεί ε δηνίθεζε ηεο γηα λα είλαη ζε ζέζε λα αληηκεησπίζεη νπνηαδήπνηε αλεπηζχκεηε εμέιημε ζηε ξνή ησλ θεθαιαίσλ θηλήζεσο. Αλ ε ξνή ησλ θεθαιαίσλ ζηελ επηρείξεζε είλαη νκαιή, κε δηάξθεηα θαη ππάξρεη θαη αθξηβήο αληηζηνηρία κεηαμχ ησλ εηζεξρφκελσλ θεθαιαίσλ θαη ησλ εμνθινχκελσλ ππνρξεψζεσλ, ηφηε ε επηρείξεζε δελ απαηηείηαη λα δηαηεξεί πςειφ πεξηζψξην αζθαιείαο ζε θεθάιαηα θίλεζεο. ηελ πξάμε φκσο θάηη ηέηνην παξαηεξείηαη ζπαληψο κε απνηέιεζκα κηα επηρείξεζε λα ρξεηάδεηαη λα παξαθξαηά επαξθή θπθινθνξηαθά ζηνηρεία, νχησο ψζηε λα είλαη ζε ζέζε λα αληαπνθξηζεί ζηηο ηξέρνπζεο ππνρξεψζεηο ηεο. 2. Αξηζκνδείθηεο εηδηθήο ή άκεζεο ξεπζηφηεηαο (acid test ratio): Αριθμοδείκτης ειδικής ρευστότητας = Διαθέσιμα + Απαιτήσεις Βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις Ο αξηζκνδείθηεο εηδηθήο ξεπζηφηεηαο επηλνήζεθε γηα λα πεξηιάβεη φια εθείλα ηα ζηνηρεία, ηα νπνία κεηαηξέπνληαη εχθνια θαη γξήγνξα ζε ξεπζηά. χκθσλα κε ην παξαθάησ δηάγξακκα ζπκπεξαίλνπκε φηη απφ ηελ ρξνληά πνπ ν Όκηινο «Αινπκχι-Μπισλάο Α.Δ.» άξρηζε λα δξαζηεξηνπνηείηαη έληνλα ζην δηεζλέο πεξηβάιινλ θαηάθεξε λα απμήζεη ζηαδηαθά ηελ έκκεζε θαη άκεζε ξεπζηφηεηά ηνπ. Σν ζπγθεθξηκέλν γεγνλφο καο δείρλεη αθελφο ηεο ηθαλφηεηα ξεπζηφηεηαο ηεο επηρείξεζεο ησλ απαηηήζεσλ, δηαζεζίκσλ θαη απνζεκάησλ (γηα ηελ έκκεζε ξεπζηφηεηα) κε ζθνπφ λα θαιχςεη ηηο βξαρππξφζεζκεο ππνρξεψζεηο ηνπ θαζψο θαη αθεηέξνπ ηελ ηθαλφηεηα πξνζέιθπζεο επελδπηηθψλ θεθαιαίσλ. 84

94 Διάγπαμμα 4.1: Δείκηερ έμμεζηρ και άμεζηρ πεςζηόηηηαρ «Αλοςμύλ-Μςλωνάρ Α.Ε.» ( ) 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0, Ζμμεςθσ ρευςτότθτασ Άμεςθσ ρευςτότθτασ Πεγή: Επεμεξγαζία ρξεκαηννηθνλνκηθώλ δεδνκέλσλ από ηνλ εξεπλεηή Κπθινθνξηαθή ηαρύηεηα απνζεκάησλ, απαηηήζεσλ θαη βξαρππξόζεζκσλ ππνρξεώζεσλ 1. Αξηζκνδείθηεο ηαρχηεηαο είζπξαμεο απαηηήζεσλ (Receivables turnover ratio): Αριθμοδείκτης ταχύτητας είσπραξης απαιτήσεων = Καθαρές πωλήσεις Μέσος όρος απαιτήσεων Ο αξηζκνδείθηεο απηφο απνηειεί έλα θξηηήξην γηα ηελ απνηειεζκαηηθή δηαρείξηζε ησλ απαηηήζεσλ ηεο επηρείξεζεο, θαζψο θαη γηα ην βαζκφ ξεπζηφηεηάο ηεο. Αλ ε επηρείξεζε δηαηεξεί ππεξεπαξθείο απαηηήζεηο, ζε ζρέζε κε ην χςνο ησλ πσιήζεσλ, απηφ ζεκαίλεη φηη θεθάιαηα πνπ ζα κπνξνχζαλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ θάπνπ αιινχ δεζκεχνληαη ζε απαηηήζεηο. Δπίζεο ζεκαίλεη πςειφηεξν θφζηνο δηαρείξηζεο, ελδερνκέλσο θαζπζηέξεζε ζηελ είζπξαμή ηνπο, θαζψο θαη κεγαιχηεξν θίλδπλν απψιεηαο θάπνησλ απαηηήζεσλ ιφγσ αθεξεγγπφηεηαο. Αληίζεηα, αλ νη απαηηήζεηο είλαη πνιχ ρακειέο ή αλεπαξθείο, ε επηρείξεζε ελδέρεηαη λα ράλεη πσιήζεηο, ιφγσ κε ρνξήγεζεο 85

95 ηθαλνπνηεηηθψλ πηζηψζεσλ ζηνπο πειάηεο ηεο. Δίλαη ινηπφλ θαλεξφ φηη κηα ελδηάκεζε θαηάζηαζε, φπνπ νη απαηηήζεηο δηαηεξνχληαη ζε έλα νξζνινγηθφ επίπεδν, είλαη επηζπκεηή, αθνχ δηαζθαιίδεη ηαπηφρξνλα θαη ηε ξεπζηφηεηα θαη ηελ απνδνηηθφηεηα ηεο επηρείξεζεο. Ο δείθηεο ηεο ηαρχηεηαο θπθινθνξίαο ησλ απαηηήζεσλ δείρλεη πφζεο θνξέο, θαηά κέζν φξν, αλαλεψλνληαη ή αιιηψο εηζπξάηηνληαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ρξήζεο νη απαηηήζεηο ηεο επηρείξεζεο. 2. Αξηζκνδείθηεο ηαρχηεηαο εμφθιεζεο βξαρππξφζεζκσλ ππνρξεψζεσλ (trade creditors to purchase ratio) : Αριθμοδείκτης ταχύτητας εξόφλησης βραχυπρόθεσμεων υποχρεώσεων = Αγορές Μέςο ύψοσ βραχυπρόθεςμων υποχρεώςεων Ο αξηζκνδείθηεο ηαρχηεηαο εμφθιεζεο βξαρππξνζέζκσλ ππνρξεψζεσλ δείρλεη πφζεο θνξέο κέζα ζηε ινγηζηηθή ρξήζε αλαθπθιψλνληαη νη βξαρππξφζεζκεο ππνρξεψζεηο ηεο επηρείξεζεο πξνο ηνπο πξνκεζεπηέο ηεο. Με άιια ιφγηα, δείρλεη πφζεο θνξέο ε επηρείξεζε δεκηνπξγεί θαη εμνθιεί ππνρξεψζεηο πξνο ηνπο πξνκεζεπηέο ηεο ιφγσ αγνξάο απνζεκάησλ κε πίζησζε. 3. Αξηζκνδείθηεο ηαρχηεηαο θπθινθνξίαο απνζεκάησλ (Inventories turnover ratio) Αριθμοδείκτης ταχύτητας κυκλοφορίας αποθεμάτων = Κόστος πωληθέντων Μέσο απόθεμα προτόντων Ο αξηζκνδείθηεο ηαρχηεηαο θπθινθνξίαο απνζεκάησλ ππνινγίδεηαη σο ην πειίθν ηνπ θφζηνπο πσιεζέλησλ πξνο ην κέζν απφζεκα. Ζ ηαρχηεηα θπθινθνξίαο ησλ απνζεκάησλ είλαη έλα θξηηήξην γηα ηελ απνηειεζκαηηθή δηαρείξηζε ησλ απνζεκάησλ ηεο επηρείξεζεο, θαζψο θαη γηα ην βαζκφ ξεπζηφηεηάο ηνπο. Αλ ε 86

96 επηρείξεζε δηαηεξεί ππεξεπαξθή απνζέκαηα, απηφ ζεκαίλεη φηη θεθάιαηα πνπ ζα κπνξνχζαλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ζε ελαιιαθηηθέο ρξήζεηο δεζκεχνληαη ζε απνζέκαηα. Δπηπξφζζεηα, ζα ππάξρεη πςειφ θφζηνο δηαρείξηζεο, θαζψο θαη θίλδπλνο νηθνλνκηθήο απαμίσζήο ηνπο. Αληίζεηα, αλ ηα απνζέκαηα είλαη πνιχ ρακειά (αλεπαξθή), ε επηρείξεζε κπνξεί λα ράλεη πειάηεο (πσιήζεηο), ιφγσ εμάληιεζεο ησλ απνζεκάησλ θαη ζπλεπψο αδπλακίαο εθηέιεζεο παξαγγειηψλ. Παξαηεξψληαο ην παξαθάησ δηάγξακκα κπνξνχκε λα ζπκπεξάλνπκε φηη ν ππφ κειέηε Όκηινο βξίζθεηαη ζε θαιή ζέζε δεδνκέλνπ φηη αλαθπθιψλεη θάζε κέξεο ηα απνζέκαηα, ελψ ιακβάλεη πην γξήγνξα ηηο απαηηήζεηο ζε ζρέζε κε ηελ πιεξσκή ησλ βξαρππξφζεζκσλ ππνρξεψζεσλ. Διάγπαμμα 4.2: Δείκηερ κςκλοθοπιακήρ ηασύηηηαρ αποθεμάηων, είζππαξηρ απαιηήζεων και εξόθληζηρ βπασςππόθεζμων ςποσπεώζεων για «Αλοςμύλ- Μςλωνάρ Α.Ε.» ( ) Κυκλοφοριακι ταχφτθτα αποκεμάτων ςε θμζρεσ Κυκλοφοριακι ταχφτθτα απαιτιςεων ςε θμζρεσ Κυκλοφοριακι ταχφτθτα βραχυπρόκεςμων υποχρεώςεων ςε θμζρεσ Πεγή: Επεμεξγαζία ρξεκαηννηθνλνκηθώλ δεδνκέλσλ από ηνλ εξεπλεηή 87

97 Δείθηεο κηθηνύ θαη θαζαξνύ πεξηζσξίνπ θέξδνπο 1. Αξηζκνδείθηεο κεηθηνχ πεξηζσξίνπ θέξδνπο (Gross profit margin) Αριθμοδείκτης μεικτού περιθωρίου κέρδους = Μικτά κέρδη εκμετάλλευσης Καθαρές πωλήσεις χρήσεως Ο αξηζκνδείθηεο κηθηνχ πεξηζσξίνπ ή κηθηνχ θέξδνπο γλσζηφο θαη σο «πνζνζηφ κηθηνχ θέξδνπο», απεηθνλίδεη ηε ζρέζε κεηαμχ ηνπ κηθηνχ θέξδνπο ρξήζεο θαη ησλ πσιήζεσλ. Σαπηφρξνλα, πξνζδηνξίδεη ην βαζκφ θάιπςεο ησλ ιεηηνπξγηθψλ θαη άιισλ εμφδσλ, θαζψο θαη ην πεξηζψξην πξαγκαηνπνίεζεο θαζαξψλ θεξδψλ. Ο ππνινγηζκφο ηνπ αξηζκνδείθηε απηνχ είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθφο γηα ηηο εκπνξηθέο θαη βηνκεραληθέο επηρεηξήζεηο, γηαηί απνηειεί έλα κέηξν αμηνιφγεζεο ηεο ιεηηνπξγηθήο απνδνηηθφηεηαο. Μηα επηρείξεζε ζεσξείηαη επηηπρεκέλε, εθφζνλ έρεη έλα αξθεηά πςειφ πνζνζηφ κηθηνχ θέξδνπο, ην νπνίν, ζε ζπλδπαζκφ κε ην χςνο ησλ πσιήζεψλ ηεο, επηηξέπεη λα θαιχςεη ηα έμνδά ηεο θαη λα απνθνκίζεη έλα ηθαλνπνηεηηθφ θαζαξφ θέξδνο, ζε ζρέζε κε ηα απαζρνινχκελα ίδηα θεθάιαηα. Γεληθά, κηα πςειή ηηκή ηνπ δείθηε πεξηζσξίνπ κηθηνχ θέξδνπο δείρλεη πνιχ θαιή ιεηηνπξγηθή απνδνηηθφηεηα ή αιιηψο, απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο δηνίθεζεο ηεο επηρείξεζεο ζην λα επηηπγράλεη θζελέο αγνξέο εκπνξεπκάησλ ή ρακειφ θφζηνο παξαγσγήο πξντφλησλ θαη λα πσιεί ζε πςειέο ηηκέο. Αληίζεηα, κηα ρακειή ηηκή ηνπ δείθηε απηνχ αληαλαθιά ρακειή ιεηηνπξγηθή απνδνηηθφηεηα ή αδπλακία ηεο δηνίθεζεο ηεο επηρείξεζεο ζην λα επηηχρεη ηα παξαπάλσ. Δπίζεο, έλα πςειφ πνζνζηφ κηθηνχ θέξδνπο απνηειεί έλδεημε θαιήο δηνίθεζεο θαη φηαλ ζπλδπάδεηαη κε θαλνληθφ ή θαιχηεξα πςειφ επίπεδν πσιήζεσλ, νδεγεί ζε επαξθή κηθηά θέξδε, πνπ απνηεινχλ ηε βάζε γηα ηε δηακφξθσζε ησλ θαζαξψλ θεξδψλ. ην ζεκείν απηφ, πξέπεη λα θαηαζηεί ζαθέο φηη ν δείθηεο απηφο κεηξά ηελ απνδνηηθφηεηα ησλ πσιήζεσλ θαη δελ παξέρεη άκεζα πιεξνθνξία γηα ην χςνο ησλ κηθηψλ θεξδψλ, ηα νπνία πξνζδηνξίδνληαη απφ ηελ ζρέζε: 88

98 Μηθηά θέξδε = Πσιήζεηο x Πνζνζηό κηθηνύ θέξδνπο πλεπψο, κηα επηρείξεζε κπνξεί λα έρεη πςειφ πνζνζηφ κηθηνχ θέξδνπο θαη φκσο λα έρεη κηθξά κηθηά θέξδε, εθφζνλ νη πσιήζεηο ηεο είλαη ρακειέο. Αληίζεηα, έλα ρακειφ πνζνζηφ κηθηνχ θέξδνπο, κπνξεί λα επηηχρεη πςειά κηθηά θέξδε, εθφζνλ πξαγκαηνπνηεί πςειέο πσιήζεηο. Πάλησο, κε δεδνκέλν ην χςνο ησλ πσιήζεσλ, ε επηρείξεζε πνπ έρεη ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ κηθηνχ θέξδνπο, πξαγκαηνπνηεί ηα πςειφηεξα κηθηά θέξδε. 2. Αξηζκνδείθηεο θαζαξνχ πεξηζσξίνπ θέξδνπο (Net profit margin ratio) Αριθμοδείκτης καθαρού περιθωρίου κέρδους = Καθαρά κέρδη εκμετάλλευσης Καθαρές πωλήσεις χρήσεως Ο αξηζκνδείθηεο θαζαξνχ πεξηζσξίνπ ή θαζαξνχ θέξδνπο γλσζηφο θαη σο «πνζνζηφ θαζαξνχ θέξδνπο», είλαη έλαο ζεκαληηθφο δείθηεο, γηαηί απεηθνλίδεη ηε ζρέζε κεηαμχ ηνπ θαζαξνχ θέξδνπο θαη ησλ πσιήζεσλ ή αιιηψο ηελ απνδνηηθφηεηα ησλ πσιήζεσλ ζε θαζαξά θέξδε. Σαπηφρξνλα, ζε ζπλδπαζκφ κε ηηο πσιήζεηο, πξνζδηνξίδεη ην χςνο ησλ θαζαξψλ θεξδψλ, ην νπνίν κε ηελ ζεηξά ηνπ επηδξά ζηελ απνδνηηθφηεηα ησλ θεθαιαίσλ ηεο επηρείξεζεο (ηδίσλ θαη ζπλνιηθψλ). Γεληθά, φζν πςειφηεξε είλαη ε ηηκή ηνπ δείθηε πεξηζσξίνπ θαζαξνχ θέξδνπο, ηφζν πην επηθεξδήο είλαη ε επηρείξεζε. Ο δείθηεο απηφο κεηξά ηελ απνδνηηθφηεηα ησλ πσιήζεσλ ζε θαζαξά θέξδε θαη δελ παξέρεη άκεζα πιεξνθνξία γηα ην χςνο ησλ θαζαξψλ θεξδψλ, ηα νπνία πξνζδηνξίδνληαη απφ ηε ζρέζε: Καζαξά Κέξδε = Πσιήζεηο x Πνζνζηό Καζαξνύ Κέξδνπο πλεπψο, κηα επηρείξεζε κπνξεί λα έρεη πςειφ πνζνζηφ θαζαξνχ θέξδνπο θαη φκσο, λα έρεη κηθξά θαζαξά θέξδε, εθφζνλ νη πσιήζεηο ηεο είλαη ρακειέο. Καη αληίζηξνθα, κε ρακειφ πνζνζηφ θαζαξνχ θέξδνπο, κπνξεί λα επηηχρεη πςειά θαζαξά θέξδε, εθφζνλ πξαγκαηνπνηεί πςειέο πσιήζεηο. 89

99 χκθσλα κε ην παξαθάησ δηάγξακκα ζπκπεξαίλνπκε φηη ην κηθηφ θαη θαζαξφ πεξηζψξην θέξδνπο ηνπ ππφ κειέηε Οκίινπ παξνπζηάδεη δηαθπκάλζεηο ηελ πεξίνδν αιιά ζα πξέπεη λα ηνληζηεί φηη βξίζθεηαη πάλσ απφ ην κέζν φξν ηνπ θιάδνπ, ν νπνίνο θαηά ηελ πεξίνδν θπκαίλεηαη ζην 18%-21% γηα ην κηθηφ πεξηζψξην θέξδνπο θαη ζην 4%-5% γηα ην θαζαξφ πεξηζψξην θέξδνπο (ICAP, 2009). Διάγπαμμα 4.3: Δείκηερ μικπού και καθαπού πεπιθωπίος κέπδοςρ για ηον Όμιλο «Αλοςμύλ-Μςλωνάρ Α.Ε.» ( ) 30,0% 25,0% 20,0% 15,0% 10,0% 5,0% 0,0% ,0% -10,0% Δείκτθσ μικτοφ περικωρίου κζρδουσ Δείκτθσ κακαροφ περικωρίου κζρδουσ Πεγή: Δπεμεξγαζία ρξεκαηννηθνλνκηθψλ δεδνκέλσλ απφ ηνλ εξεπλεηή 90

100 5. ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ηελ παξνχζα εξγαζία έγηλε κηα πξνζπάζεηα λα απνηππσζνχλ νη ζηξαηεγηθέο ησλ πνιπεζληθψλ επηρεηξήζεσλ. πγθεθξηκέλα, δεδνκέλνπ φηη ε πνιπεζληθή επηρείξεζε δξα ζε έλα πεξηβάιινλ πνιχπινθν θαη ν απψηεξνο ζθνπφο ηεο είλαη ε κεγηζηνπνίεζε ησλ θεξδψλ ηεο κέζσ ηεο εμάπισζήο ηεο ζε άιιεο ρψξεο, επηρεηξήζεθε ε θαηαγξαθή ησλ ζηξαηεγηθψλ αλάπηπμεο ησλ πνιπεζληθψλ επηρεηξήζεσλ. Ζ αλάιπζε ηεο εξγαζίαο μεθίλεζε απφ ηνλ νξηζκφ ηεο πνιπεζληθήο επηρείξεζεο θαη ησλ άκεζσλ μέλσλ επελδχζεσλ, ηηο νηθνλνκηθέο ζεσξίεο θαη ηνπο ιφγνπο χπαξμεο απηψλ θαζψο θαη ηα πιενλεθηήκαηα-κεηνλεθηήκαηα πνπ εθείλεο επηθέξνπλ. ηε ζπλέρεηα επηρεηξήζεθε ε εμέιημε ηεο πνξείαο ησλ άκεζσλ μέλσλ επελδχζεσλ ζηελ Διιάδα, θαηαγξάθνληαο φιεο ηηο ρξνληθέο πεξηφδνπο. Σέινο επηρεηξήζεθε λα παξνπζηαζηνχλ νη δξάζεηο δχν πνιπεζληθψλ επηρεηξήζεσλ εθ ησλ νπνίσλ ε κία είλαη δηεζλψο αλαγλσξηζκέλε θαη κεγάιε επηρείξεζε, ΣΟΤΟΣΑ, ελψ ε δεχηεξε έρεη πξαγκαηνπνηήζεη ηα πξψηα ηεο βήκαηα δηεζλνπνίεζεο θαη είλαη ειιεληθή, ΜΤΛΩΝΑ-ΑΛΟΤΜΤΛ Α.Δ.. Πην αλαιπηηθά: Έλα ζεκαληηθφ ζπκπέξαζκα ζην νπνίν θαηαιήμακε είλαη φηη νη πνιπεζληθέο επηρεηξήζεηο ζχκθσλα θαη κε ηνλ νξηζκφ ηνπο απνηεινχλ έλα απφ ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο παγθνζκηνπνίεζεο ηεο δηεζλνχο νηθνλνκίαο. ε ζπλδπαζκφ κε ηνπο νηθνλνκηθνχο, ηερλνινγηθνχο, νηθνλνκηθνχο θαη θνηλσληθνχο παξάγνληεο ηεο εθάζηνηε ρψξαο απφ ηελ νπνία πξνέξρνληαη δηακνξθψλνπλ ηηο πνιηηηθέο θαη ζηξαηεγηθέο ηεο θάζε ρψξαο θαη επηθέξνπλ δηαθνξεηηθά απνηειέζκαηα ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ηφζν ηεο ρψξαο απφ ηελ νπνία απηέο πξνέξρνληαη φζν θαη ηεο ρψξαο πνπ γίλεηαη δέθηεο ησλ άκεζσλ μέλσλ επελδχζεσλ. Δπίζεο νη δηάθνξεο νηθνλνκηθέο ζεσξίεο πξνζπαζνχλ λα αλαιχζνπλ ηνλ ζθνπφ θαη ηνλ ιφγν χπαξμεο ησλ πνιπεζληθψλ δξαζηεξηνηήησλ, σζηφζν ζε θάζε ρψξα νη ζθνπνί ησλ νηθνλνκηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπο δηαθέξνπλ ζην βαζκφ πνπ ε θάζε ρψξα - αγνξά ιεηηνπξγεί ζχκθσλα κε ηηο δηθέο ηεο αλάγθεο κε απψηεξν βέβαηα ζηφρν ηελ κεγηζηνπνίεζε ησλ θεξδψλ ηεο. ρεηηθά κε ηελ πξψηε κειέηε πεξίπησζεο παξαηεξήζακε φηη ε εγρψξηα αγνξά ηεο Κίλαο πξνζθέξεη κεγάιεο επθαηξίεο θαζψο ε θαηαλάισζε απμάλεηαη ξαγδαία. Αιιάδνληαο γξήγνξα ηα ηειεπηαία ρξφληα ηηο επηρεηξεζηαθέο ζηξαηεγηθέο 91

101 ηνπο γηα λα πξνζαλαηνιηζηνχλ ζηηο εγρψξηεο πσιήζεηο, νη ηαπσληθέο επηρεηξήζεηο ζπεχδνπλ λα νξγαλψζνπλ επηρεηξεζηαθέο κνλάδεο πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ εγρψξηα αγνξά ηεο Κίλαο. Δθηφο απφ ηηο επηρεηξήζεηο πνπ κεηαθέξνπλ ηελ παξαγσγή ζην εμσηεξηθφ ή παξάγνπλ εμ νινθιήξνπ γηα εμαγσγή, ε κηα κεηά ηελ άιιε, νη ηαπσληθέο επηρεηξήζεηο νξγάλσζαλ ζπγαηξηθέο επηρεηξήζεηο ζηε αγθάε θαη ην Πεθίλν. Καζψο νη ηαπσληθέο εηαηξείεο κεηαηνπίδνπλ ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ ηνπο απφ ηελ παξαγσγή γηα εμαγσγή ζηελ πψιεζε ζηηο εγρψξηεο αγνξέο ηεο Κίλαο, κειεηνχλ κε πξνζεθηηθφ ηξφπν ηηο επηζηεκνληθέο πξνζπάζεηεο κάξθεηηλγθ ησλ επηηπρεκέλσλ δπηηθψλ πνιπεζληθψλ επηρεηξήζεσλ. Έλα πνιχ βαζηθφ ζηνηρείν ηεο ζηξαηεγηθήο ησλ ηαπσληθψλ επηρεηξήζεσλ ζηελ Κίλα είλαη ν πξνζαλαηνιηζκφο ηνπο ζε καθξνπξφζεζκεο ζηξαηεγηθέο. Σν ζηνηρείν απηφ βαζίδεηαη ζηελ κέρξη ηψξα επηηπρία ησλ ηαπσληθψλ επηρεηξήζεσλ, ζε Δπξψπε θαη Ακεξηθή, θαζψο θαη ζην γεγνλφο ηεο θχζεο θαη ηεο θνπιηνχξαο ησλ Ηαπψλσλ νη νπνίνη αληηιακβάλνληαη ηνλ ρξφλν θαη ην φθεινο κε δηαθνξεηηθφ ηξφπν απφ φηη ζηε δχζε. Οη ηαπσληθέο επηρεηξήζεηο πξνζεγγίδνπλ ηελ ηεξάζηηα αγνξά ηεο Κίλαο κε κεζνδηθφηεηα, απνθαζηζηηθφηεηα θαη πεηζαξρία. Οη ηζηνξηθέο ηνπο θαη πνιηηηζκηθέο ηνπο θαηαβνιέο έρνπλ ελζσκαησζεί ζηελ επηρεηξεκαηηθή θαη επηρεηξεζηαθή ζηξαηεγηθή ηνπο. Δμάιινπ ε απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ παξαπάλσ ζηξαηεγηθψλ θάλεθε θαη απφ ηελ επηηπρή δηείζδπζε ηνπο ηηο πξνεγνχκελεο δεθαεηίεο ζηηο αγνξέο ηεο Δπξψπεο θαη ηεο Ακεξηθήο. ην ζεκείν απηφ ζα πξέπεη λα αλαθεξζεί ε θνηλή θνκθνπθηαληθή παξάδνζε ησλ ρσξψλ ηεο Ηαπσλίαο θαη ηεο Κίλαο. Σν θνηλφ απηφ ραξαθηεξηζηηθφ πξνζθέξεη έλα αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα ησλ ηαπσληθψλ εηαηξεηψλ έλαληη ησλ δπηηθψλ θαζψο απνηειεί ην ππφβαζξν νπζηαζηηθήο πξνζέγγηζεο ηεο αγνξάο ηεο Κίλαο. Δπίζεο απνηειεί αληηζηαζκηζηηθφ παξάγνληα γηα ηα ηζηνξηθά ηεθηαηλφκελα πνπ έιαβαλ κέξνο κεηαμχ ησλ δχν ρσξψλ θαη πνπ νδήγεζαλ ηελ Κίλα ζην λα θξαηά αθφκα θαη ζήκεξα ακπληηθή- αξλεηηθή ζηάζε απέλαληη ζηελ Ηαπσλία. Δπηπιένλ, νη ηαπσληθέο επηρεηξήζεηο εληζρχνπλ ηελ ηθαλφηεηα δηεζλνπνίεζεο ηνπο θαζψο θαη ηελ ηθαλφηεηα ηνπο λα πξνζαξκφδνληαη ζε λέα μέλα πεξηβάιινληα. Ζ δπλαηφηεηα απηή πεξηιακβάλεη εληνπηζκφ ηνπ ζσζηνχ 92

102 αλζξσπηλνχ δπλακηθνχ θαη επηθνηλσλία κε πειάηεο θαη πξνκεζεπηέο. Γελ είλαη θαζφινπ ηπραίν θαη ην γεγνλφο πσο νη ηαπσληθέο επηρεηξήζεηο εληζρχνπλ ηηο δπλαηφηεηεο ηνπο ζηελ αγγιηθή θαη θηλεδηθή γιψζζα. Δπίζεο πξνζθέξνπλ ζηνπο θηλέδνπο εξγαδφκελνπο ζηγνπξηά, απαξαίηεην ζπζηαηηθφ ηδίσο ζε κία νηθνλνκία πνπ είλαη ζε κεηάβαζε. Βέβαηα ην ηαπσληθφ ζχζηεκα ηεξάξρεζεο απνηειεί, απφ ηελ άιιε πιεπξά ηξνρνπέδε γηα ηελ πξνζέιθπζε θηλέδσλ ζηειερψλ. Δίλαη έλα ζεκαληηθφ δήηεκα ην νπνίν θαινχληαη λα απαληήζνπλ νη ηαπσληθέο επηρεηξήζεηο. Ο πξνζαλαηνιηζκφο ησλ ηαπσληθψλ επηρεηξήζεσλ ζηελ αλάπηπμε είλαη δεδνκέλνο. Ζ Κίλα πξνζθέξεη ζε απηέο κηα δπλακηθή ζηνλ ζπγθεθξηκέλν πξνζαλαηνιηζκφ εμαηηίαο ηνπ γεγνλφηνο φηη ήδε έρεη θαιχςεη έλα ηεξάζηην κέξνο ησλ αγνξψλ Δπξψπεο θαη Ακεξηθήο. Οη ηαπσληθέο επηρεηξήζεηο δηαθαηέρνληαη απφ κηα εκκνλή ζην ζέκα ηεο νηθνλνκίαο θαη ηνπ θφζηνπο. Ζ Κίλα πξνζθέξεη ζε απηέο πνιιέο δπλαηφηεηεο γηα πεξαηηέξσ κείσζεο ηνπ θφζηνπο ησλ πξντφλησλ ιφγσ ησλ θηελψλ εξγαηηθψλ θαη ρακειψλ ηηκψλ ησλ πξψησλ πιψλ. Σν ελδηαθέξνλ ησλ ηαπσληθψλ επηρεηξήζεσλ έρεη κεηαηνπηζηεί απφ ην ελδηαθέξνλ γηα ηελ παξαγσγή κε ζθνπφ ηελ εμαγσγή απφ ηελ Κίλα ζηελ πψιεζε ζηηο εγρψξηεο αγνξέο ηεο. Οη Ηάπσλεο πξνζαλαηνιίδνπλ ηηο πσιήζεηο ηνπο ζηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο θηλεδηθήο αγνξάο, ρξεζηκνπνηψληαο ηφζν δηεζλή φζν θαη ηνπηθά εκπνξηθά ζήκαηα. Βέβαηα νη ηαπσληθέο εηαηξείεο εκκέλνπλ ζην ζέκα ηεο πνηφηεηαο θαη ζηνρεχνπλ κε επηηπρία ζηνλ πςεινχ εηζνδήκαηνο πιεζπζκφ ζηηο παξάθηηεο πεξηνρέο, ρσξίο φκσο λα ππνηηκφληαη νη κεζαίεο εηζνδεκαηηθέο αγνξέο. Γηα ηελ αχμεζε ησλ πσιήζεσλ ηνπο νη ηαπσληθέο επηρεηξήζεηο ζέηνπλ σο ζηξαηεγηθφ ζηφρν ηελ επέθηαζε ησλ θαλαιηψλ δηαλνκήο ηνπο. Αλέθαζελ νη ηαπσληθέο επηρεηξήζεηο ήηαλ πξνζαλαηνιηζκέλεο ζηελ παξαγσγή απφ φηη νη ακεξηθαληθέο θαη επξσπατθέο επηρεηξήζεηο. Ζ γεσγξαθηθή εγγχηεηα ηεο Ηαπσλίαο ζηελ Κίλα πξνζθέξεη κηα κνλαδηθή επθαηξία ζηνπ Ηάπσλεο παξαγσγνχο λα δεκηνπξγήζνπλ πεηπρεκέλα θαη αληαγσληζηηθά δηεζλή δίθηπα παξαγσγήο κε ηελ Κίλα. ην επίπεδν ηεο R&D νη ηαπσληθέο επηρεηξήζεηο θηλνχληαη ζε δχν θαηεπζχλζεηο: δίλνπλ έκθαζε ζηηο ηνπηθέο πσιήζεηο θαη εζηηάδνληαη ζηε βειηίσζε ηεο ηνπηθήο παξαγσγήο. ηελ αληηκεηψπηζε ησλ πξνβιεκάησλ πνπ δεκηνπξγνχληαη 93

103 απφ ηελ έιιεηςε ππνδνκψλ logistics, νη ηαπσληθέο επηρεηξήζεηο ζπλεξγάδνληαη κε 3PL θηλεδηθέο εηαηξείεο. ρεηηθά κε ηελ δεχηεξε κειέηε πεξίπησζεο θαηαιήμακε ζην ζπκπέξαζκα φηη ζην ζχγρξνλν, δπλακηθφ πεξηβάιινλ ηεο παγθνζκηνπνίεζεο, φπνπ θακηά επηρείξεζε δελ είλαη πιένλ απνκνλσκέλε απφ ηνλ αληαγσληζκφ, ε εμσζηξέθεηα απνηειεί κνλφδξνκν γηα ηηο ειιεληθέο επηρεηξήζεηο, φπσο πεξίηξαλα απνδεηθλχεηαη απφ ηελ πεξίπησζε ηεο ΑΛΟΤΜΤΛ Α.Δ.. Αθνινπζψληαο ην παξάδεηγκά ηεο, θάζε ειιεληθή επηρείξεζε ζα πξέπεη πξνηνχ μεθηλήζεη δηεζλή επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα, λα είλαη θαηάιιεια πξνεηνηκαζκέλε. Δηδηθφηεξα, ζα πξέπεη λα έρεη πξνρσξήζεη ζηηο θαηάιιειεο αλαπξνζαξκνγέο ζηελ νξγάλσζή ηεο θαη ζηηο ηερλνινγίεο πνπ ρξεζηκνπνηεί, λα έρεη αλαπηχμεη ηηο ηθαλφηεηεο ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ ηεο επελδχνληαο ζε απηφ, θαη θπζηθά λα θξνληίδεη λα παξαθνινπζεί ζπλερψο θαη κε ηδηαίηεξε πξνζνρή φιεο ηηο εμειίμεηο ζην εμσηεξηθφ πεξηβάιινλ φπνπ επηζπκεί λα δξαζηεξηνπνηεζεί πξνθεηκέλνπ λα λα είλαη ζε ζέζε λα εθκεηαιιεπζεί ηηο επθαηξίεο πνπ παξνπζηάδνληαη θαη λα έρεη ηα επηζπκεηά επηηπρή απνηειέζκαηα. Φπζηθά, εθηφο απφ ηελ ΑΛΟΤΜΤΛ, πνιιέο είλαη νη ειιεληθέο επηρεηξήζεηο πνπ έρνπλ ήδε ιάβεη ζέζεηο ζηηο αγνξέο ησλ Βαιθαλίσλ θαη ζε άιιεο ρψξεο, εθκεηαιιεπφκελεο ηα πνιπάξηζκα πιενλεθηήκαηα πνπ πξνζθέξεη ε γεσγξαθηθή εγγχηεηα αιιά θαη ε πνιηηηζκηθή πξνζέγγηζε κε ηηο ρψξεο απηέο. Ωζηφζν, ε είζνδνο ζε μέλεο αγνξέο θαη ε δηεθδίθεζε παξνπζίαο ζε απηέο απνηειεί κφλν έλα πξψην βήκα δηεζλνπνίεζεο ηεο επηρείξεζεο. εκαζία έρεη θαη ε δηαηήξεζε ηεο ζέζεο ζηηο αγνξέο απηέο. Αλ κάιηζηα ιάβεη θαλείο ππφςηλ ην γεγνλφο φηη νη ζπλζήθεο αγνξάο ζηηο ρψξεο απηέο γίλνληαη φιν θαη πην αληαγσληζηηθέο, αληηιακβάλεηαη κε επθνιία φηη ε δηεζλνπνίεζε ησλ ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ απηή θαζαπηή δελ απνηειεί ζπληαγή γηα επηηπρία, εάλ δελ ζπλνδεχεηαη απφ ηε δεκηνπξγία δηαθξηηνχ θαη δηαηεξήζηκνπ αληαγσληζηηθνχ πιενλεθηήκαηνο. Δίλαη ζαθέο φηη κηα νπνπξηηληζηηθή θαη θαηξνζθνπηθή αληηκεηψπηζε ησλ δηεζλψλ επηρεηξεκαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ απφ κηα επηρείξεζε κε βξαρππξφζεζκν νξίδνληα κφλν θαηαζηξνθηθά απνηειέζκαηα κπνξεί λα απνθέξεη. 94

104 Απφ ηελ άιιε πιεπξά, δελ πξέπεη λα παξαβιέςνπκε ην γεγνλφο φηη αθφκε θαη νη εγρψξηεο ειιεληθέο επηρεηξήζεηο πνπ δελ έρνπλ αλαπηχμεη αθφκε δηεζλείο επηρεηξεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, βιέπνπλ κέξα κε ηελ κέξα ηνλ αληαγσληζκφ λα ρηππά ηελ πφξηα ηνπο θαη λα αζθεί πηέζεηο. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα γηα ηελ Διιάδα απνηεινχλ ηα μέλα πξντφληα πνπ θαηαθιχδνπλ ηηο ηνπηθέο αγνξέο θαη εθηνπίδνπλ ηα ειιεληθά. Οη αληαγσληζηέο, εγρψξηνη θαη μέλνη, δηεθδηθνχλ ηηο αγνξέο, δειαδή ηνπο πειάηεο ηεο επηρείξεζεο, ελψ ε ζχγθξηζε φιν θαη δηεπξχλεηαη. Γειαδή, ε ειιεληθή επηρείξεζε θαιείηαη θαηαξρήλ λα πεηχρεη ζε κηα έληνλα αληαγσληζηηθή εγρψξηα αγνξά θαη ηαπηφρξνλα λα αληαπνθξηζεί ζε επθαηξίεο πνπ παξνπζηάδνληαη ζηηο αγνξέο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο φζν θαη ζηηο αγνξέο ηεο Αλαηνιηθήο Δπξψπεο. ην πιαίζην απηφ, ε ειιεληθή επηρείξεζε πξέπεη θαηαξρήλ λα επελδχζεη ζε Έξεπλα θαη Αλάπηπμε θαη λα βαζίζεη ηε ζηξαηεγηθή ηεο ζηα ζηνηρεία δηαθνξεηηθφηεηαο θαη κνλαδηθφηεηάο ηεο γηα λα κπνξέζεη λα πεηχρεη θαη ηαπηφρξνλα ζα πξέπεη λα εθκεηαιιεχεηαη λέεο επθαηξίεο ζε αγνξέο θαη γεσγξαθηθέο πεξηνρέο, φπνπ κπνξεί λα εμαζθαιίζεη αληαγσληζηηθφ πιενλέθηεκα θαη λα εληζρχεη ηελ πξνζπάζεηά ηεο απηή κε εμαγνξέο, λέεο κνλάδεο παξαγσγήο, ζηξαηεγηθέο ζπκκαρίεο, ζπκπξάμεηο, κε ηνλ εκπινπηηζκφ ηνπ ραξηνθπιαθίνπ ησλ πξντφλησλ ηεο θιπ. Σέινο, είλαη ζεκαληηθφ ην γεγνλφο φηη ζην ζχγρξνλν παγθφζκην πεξηβάιινλ, ε αληαγσληζηηθφηεηα ηεο ίδηαο ηεο ειιεληθήο νηθνλνκίαο ζα θξηζεί απφ ηελ ηθαλφηεηα ησλ ειιεληθψλ επηρεηξήζεσλ λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο απαηηήζεηο γηα θαηλνηνκία, γηα δεκηνπξγία λέσλ πξνζθνξψλ ζηηο δηεζλείο αγνξέο, θαζψο επίζεο θαη απφ ηελ ηθαλφηεηά ησλ επηρεηξήζεσλ λα πινπνηήζνπλ έλαλ νινθιεξσκέλν πξνζαλαηνιηζκφ πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηνπ ηξίπηπρνπ: ρεδίαζε Πνηφηεηα Πεξηβάιινλ. Ο πξνζαλαηνιηζκφο απηφο πξέπεη λα ελζσκαησζεί ζην ζχζηεκα, λα γίλεη ζθνπφο θαη ηξφπνο ιεηηνπξγίαο ηεο επηρείξεζεο, αλαπφζπαζην κέξνο ηεο θνπιηνχξαο ηεο. Έηζη, ε επηρείξεζε ζα κπνξεί λα βξίζθεη ζπλερψο λέα ζηνηρεία θαηλνηνκίαο θαη λα αλαλεψλεη ηε ζηξαηεγηθή δηαθνξνπνίεζεο ρσξίο λα αιινηψλεη ηελ ηαπηφηεηά ηεο. 95

105 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ Ξελόγισζζε 1. Andersson Σ. and Fredriksson Σ., (1996), International Organization of Production and Variation in Exports from Affiliates, Journal of International Business Studies, 27 (2), pp Beaman, Karen V. and Alfred J. Walker. Globalizing HRIS: The New Transnational Model. IHRIM Journal. Vol. IV, No. 4. October-December Benjamin Self, (2002). China and Japan: A Fagade of Friendship. Center for Strategic and International Studies and the Massachusetts Institute of Technology. The Washington Quarterly 26:1 4. Buckley P. J. θαη Casson M., (1976). The future of the multinational enterprise. London: Macmillan. 5. Bull Adrian, (2002). Σνπξηζηηθή Οηθνλνκία. Δθδφζεηο Κιεηδάξηζκνο. 6. Burtless Gary, Robert Z. Lawrence, Robert E. Litan and Robert J. Shapiro (1998). 7. Caves E. Richard, (1983). Multinational Enterprise and Economic Analysis. Cambridge University Press. 8. Caves E. Richard, (1996). Μultinational Enterprise and Economic Analysis. Cambridge: Cambridge University Press, 2nd edn. 9. Coase H., (1937). The nature of the firm. Δconomica, IV. 10. Dobson W., F. Flatters, (1994), Trade and Investment: Patterns and Policy Issues in the Asia Pacific Rim, Pacific Trade and Investment: Options for the 90s 11. Dunning J., (1988). Explaining International Production. London: Unwin Hyman 12. Dunning J., (1993). Multinational Enterprises and the Global Economy. Addison- Wesley. 13. Dunning J., (1997). Multinational Enterprises and Global Economy. New York: Addison-Wesley. 96

106 14. Gilpin Robert, (2002). Παγθφζκηα Πνιηηηθή Οηθνλνκία - Ζ δηεζλήο νηθνλνκηθή ηάμε. Δθδφζεηο Πνηφηεηα, Princeton University Press. 15. Globaphobia: Confronting Fears about Open Trade. Washington, D. C.: Brooking Institution 16. Gomez-Casseres Benjamin, (1996). The Alliance Revolution: The New Shape of Business Rivalry. Cambridge: Harvard University Press. 17. Grossman Gene M., (1994). Imperfect Competition and International Trade. Cambridge: MIT Press. 18. Halme Μ., Park J., Chiu Α.(2002), «Managing Globalization for Sustainability in the 21th century», Business Strategy and the Environment. 19. Hara Shoichiro & Nakanishi Kyoko, (2004). The Asia Strategies of Japanese Corporations. AT10 Research Conference 3-4 February 2004, Tokyo. 20. Khan, Zafar Shah, (2001). Patterns of Foreign Direct Investment in China. World Bank Discussion Papers. 21. Kojima K., (1982). Development oriented direct foreign investment and the role of Asian Development Bank. Asian Development Bank, Report no Kojima Κ., (1973). A Macroeconomic Approach to Foreign Direct Investment. Hitotsubashi Journal of Economics. 23. Konomoto Shingo, (2005). Responses by Japanese Companies to Business Risks in China. Nomura Research Institute. NRI Papers No. 98 December 1, Krugman P., Obstfeld M., (2002). Γηεζλήο Οηθνλνκηθή Θεσξία θαη Πνιηηηθή. Σφκνο Α. Δθδφζεηο Κξηηηθή. 25. Kyrkilis D., (1986). The Economic Determinants of Foreign Direct Investment in Greek Manufacturing A Dynamic Approach, PhD Thesis, University of Manchester. 26. Lee Chunli, (1998). Origin of the Toyota production System in China. Actes du GERPISA No24 & Japanese Yearbook on Business History (Business History Society of Japan), Vol Lemoine Frannoise (2000). "FDI and the Opening Up of China s Economy. CEPII. No 2000-no 11 Juin. 97

107 28. Liker K. Jeffrey, (2004). Κάλ ην φπσο ε TOYOTA. Δθδφζεηο Μνληέξλνη Καηξνί- Management 29. Masuyama Seiichi, (2004). The Asian Strategy of Japanese Multinationals: Focus on China. Nomura Research Institute. Tokyo Club Research Conference, February McKiernan N. (1992). Strategies of Growth: Maturity, Recovery and Internationalisation, Routledge Series in Analytical Management, pp Monden, Yasuhiro, (1998). Toyota Production System. An Integrated Approach to Just in Time. Third Edition, Engineering & Management Press 32. OECD, (1999), Investement Patterns in a Longer Perspective, DAFFE/IME (99) 21, 14-Ju Ostry Sylvia, (1997). A New Regime for Foreign Direct Investment. Washington, D.C.: Group of Thirty. 34. Ozawa T., (1979). Multinationalism, Japanese style: The political economy of outward dependency. Princenton University Press. 35. Pantelidis P. θαη Κyrkilis D., (1995). «Foreign direct investment and the trade patterns of Eastern European Economies», Economica Internazionale, ηνκ. XLVIII. 36. Posner M.V., (1961). Technical change and international trade, Oxford Economic Papers. 37. Rosen, D.H., (1999), Behind the Open Door, Foreigh Entreprises in the Chinese Marketplace, Institute of International Economics, Washington DC 38. Shoichiro Hara & Kyoko Nakanishi, (2004). The Asia Strategies Of Japanese Corporations. AT10 Research Conference 3-4 February 2004, Tokyo. 39. Taura Rika, (2005). Japanese Companies HRM Strategies in China. Nomura Research Institute, NRI Papers No 86 February United Nations, (1974). The Impact of Multinational Corporations on Development and on International Relations. Department of Economic and Social Affairs. 41. Vernon R, (1966). International Investment trade in the product cycle, Quarterly Journal of Economics, no

108 42. Vernon R, (1971). Sovereignty at Bay. New York: Basic Books Wei Shangjin, (1995). Attracting foreign direct investment: has China reached its potential? China Economic Review. 43. Wei Y. and Liu X., (2001). Federal Direct investment in China: Determinants and Impacts. Edward Elger. 44. Wei Yingqi, (2003). Federal Direct Investment in China. Lancaster University Management School Working Paper and Zhao H. & Gangti Zhu, (2000). Location factors of origin difference: an empirical analysis. Multinational Business Review. 45. Wilfred J. Ethier, (1986). The Multinational Firm. Quarterly Journal of Economics 46. Xiaojuan, Jian, (2003). Transnational Corporations Investment in China: Analyzing the Salient Features of Source Countries and Regions. Nomura Research Institute. 47. Zhang Feihan & Khabelashvili George, (2003). Foreign Automobile Companies in China. A Case Study of Volkswagen and General Motors. Accounting & Finance Master Thesis No 2002:50, School of Economics and Commercial Law, Goteborg University. 48. Zhang X., Krug B., Reinmoller P., (2005). Historical Attitudes and Implications for path dependence: Foreign Direct Investment and Institutional changes in China. 99

109 Διιεληθή 49. Αλησληάδεο Αλδξέαο, "Γηεζλνπνίεζε ηεο παξαγσγήο θαη ζηξαηεγηθέο δηεζλνπνίεζεο: Μηα κεηαλεσηεξηθή πξνζέγγηζε", Αγνξά ρσξίο χλνξα, Φζηλφπσξν 1999, Σφκνο 5, Σεχρνο Αξιαπάλνπ Διεπζεξία, "Οη Διιεληθέο εμαγσγέο ζε θξίζηκν ζηαπξνδξφκη", Οηθνλνκηθή Δπηζεψξεζε, Φεβξνπάξηνο Γηαλλίηζεο Σ. θαη Μαχξε Γ., (1993). Σερλνινγηθέο δνκέο θαη κεηαθνξά ηερλνινγίαο ζηελ ειιεληθή βηνκεραλία. Δθδφζεηο Gutenberg. 52. Εαξσηηάδεο Γξεγφξεο, (2005). εκεηψζεηο ηνπ καζήκαηνο Θεσξία ησλ Γηεζλψλ ρέζεσλ ηνπ ηκήκαηνο Οηθνλνκηθψλ Δπηζηεκψλ, Παλεπηζηήκην Ησαλλίλσλ. 53. Θενδσξφπνπινο, Δ. Θ., 2004, "πγρσλεχζεηο θαη Δμαγνξέο Δηαηξεηψλ: Μηα χγρξνλε Πξνζέγγηζε ηεο ειιεληθήο Πξαγκαηηθφηεηαο", Βηνηερληθά Θέπαηα ΔΒΔΑ, ηεχρνο 193, ζει ΗΟΒΔ, Απνηειέζκαηα Δξεπλψλ Οηθνλνκηθήο πγθπξίαο, ΗΟΒΔ, ΗΟΒΔ, Ζ Διιεληθή Οηθνλνκία, ΗΟΒΔ, Απξίιηνο Κεθάιαην (Πεξηνδηθφ), "Αινπκχι: Πψο ε νηθνγελεηαθή "ππφζεζε" έγηλε πνιπεζληθή", Ηαλνπάξηνο Κπξθηιήο Γεκήηξεο, (2002). Άκεζεο Ξέλεο Δπελδχζεηο. Δθδφζεηο Κξηηηθή. 58. Μετληάλε Μαξίλα, "Βαιθάληα 2007: ρξνληά δχν ηαρπηήησλ επξσπατθνχ πξνζαλαηνιηζκνχ θαη αλαζθάιεηαο", Σάζεηο, 2007, ζει Μειάο, K. θαη Πνιιάιεο, Η. (2005). «Παγθνζµηνπνίεζε θαη Πνιπεζληθέο επηρεηξήζεηο», εθδφζεηο Παπαδήζε, Αζήλα. 60. Μνπξδνπθνχηαο Π., Arayma Y. (2006), Ζ ηξαηεγηθή Σεο Κίλαο. Δπηρεηξεκαηηθή ηξαηεγηθή ζε κηα Ζκηπαγθνζκηνπνηεκέλε Οηθνλνκία. Σφκνο Β Δθδφζεηο ηακνχιεο 61. Μπισλάο Γεψξγηνο, "Γηα ηελ πινπνίεζε λέσλ επελδχζεσλ ζα πξέπεη λα αιιάμεη ην θξάηνο", Ζκεξεζία, επηέκβξηνο

110 62. Μπισλάο Γεψξγηνο, "Ζ δηέμνδνο γηα ηνλ θιάδν - Δίλαη ε θαηάιιειε ζηηγκή λα βγνπλ νη Έιιελεο δηειαζηέο ζην εμσηεξηθφ", Έλζεην "ΑΛΟΤΜΗΝΗΟ 2006", Ναπηεκπνξθή, Μάξηηνο 2006, ζει Μπισλάο Γεψξγηνο, "πλέληεπμε" ζην Πεξηνδηθφ Υξήκα, Σεχρνο 335, επηέκβξηνο Μπισλφπνπινο Γεκήηξεο & Γειήο Σαμηάξρεο, (2004). πζηήκαηα Just In Time (JIT). Δθαξκνγή ζηε δηνίθεζε ηνπξηζηηθψλ επηρεηξήζεσλ. Αγνξά Υσξίο χλνξα Σφκνο 10(2) 65. Νάζηνπ Υαξά, (2003). Λάν Σζε. Σαν ηε Σζηλγθ. Δθδφζεηο Κηζζφο 66. Νηθνιαθάθεο Βαγγέιεο, "Διιεληθφ Αινπκίλην - Δληππσζηαθνί ξπζκνί ζε παξαγσγή, πνηφηεηα θαη εμαγσγέο", Έλζεην "ΑΛΟΤΜΗΝΗΟ 2006", Ναπηεκπνξηθή, Μάξηηνο 2006, ζει Παλεγπξάθεο, Γ. (1999), «ηεζλέο Δμαγσγηθφ Μάξθεηηλγθ», Σφµνο Η, Β Έθδνζε, Δθδφζεηο ηαµνχιεο, Αζήλα. 68. Παπαγεσξγίνπ Πέηξνο, (1990). Δηζαγσγή ζην Γηεζλέο Management. Δθδφζεηο ηακνχιεο, Πεηξαηάο. 69. Παπαδάθεο Βαζίιεηνο, ηξαηεγηθή ησλ Δπηρεηξήζεσλ: Διιεληθή θαη Γηεζλήο εκπεηξία, Σφκνο Α', Δθδφζεηο Α. ΜΠΔΝΟΤ, Αζήλα, Παπαδάθεο, Β. (2012). ηξαηεγηθή ησλ Δπηρεηξήζεσλ. Σφκνο Α, 6ε έθδνζε, Δθδφζεηο: Δ. Μπέλνπ 71. Παπαλδξένπ Βάζσ, (1981). Πνιπεζληθέο Δπηρεηξήζεηο θαη Αλαπηπζζφκελεο Υψξεο. Δθδφζεηο Gutenberg. 72. Πειαγίδεο Θεφδσξνο Κ., (2000). Καηαλνψληαο ηελ Παγθνζκηνπνίεζε. Δθδφζεηο Παπαδήζε. 73. Πηηέιεο Υ. θαη Roger Sugden, (2002). Ζ θχζε ηεο πνιπεζληθήο επηρείξεζεο. Δθδφζεηο Σππνζήησ. 74. Πνπξλαξάθεο Δ. ( 2004). Γηεζλήο Οηθνλνκηθή : Μία εηζαγσγηθή πξνζέγγηζε, Γ έθδνζε, εθδφζεηο Πνπξλαξάθεο Δ.Γ., ζει Υαδάθεο Κ., (2000). Δγρεηξίδην Ξέλσλ Δπελδχζεσλ ζηηο Βαιθαληθέο Υψξεο Οη πεξηπηψζεηο ηεο Βνπιγαξίαο θαη ηεο Ρνπκαλίαο. Δθδφζεηο Εήηε. 101

111 76. Υαηδεδεκεηξίνπ Ησάλλεο, "Λφγνη θαη ηξαηεγηθέο Γηεζλνπνίεζεο θαη νη Διιεληθέο Δπηρεηξήζεηο", Αγνξά ρσξίο χλνξα, Σφκνο 3, Σεχρνο 2, Φζηλφπσξν Υαηδεδεκεηξίνπ Ησάλλεο, Γηεζλείο Δπηρεηξεκαηηθέο Γξαζηεξηφηεηεο, Δθδφζεηο ΑΝΗΚΟΤΛΑ, Θεζζαινλίθε,

112 Γηαδίθηπν zzhgddzgs 005.htm company/index.aspx

113 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ Η. ΔΠΗΠΡΟΘΔΣΑ ΓΗΑΓΡΑΜΜΑ ΣΖ ΔΡΔΤΝΑ Διάγπαμμα Π.1: Οπγανωζιακή δομή επισείπηζηρ με μεπική διεθνή δπαζηηπιόηηηα Πεγή: Dymsza William(1972) 104

114 Διάγπαμμα Π.2: Οπγανωζιακή δομή επισείπηζηρ με θςγαηπική επισείπηζη διοίκηζηρ διεθνών δπαζηηπιοηήηων Πεγή: Dymsza William(1972) 105

115 Διάγπαμμα Π.3: Παγκόζμια οπγανωηική ανάπηςξη 106

116 Πεγή: Bartlett, C. and Ghoshal, S., (1989). Managing Across Borders: The Transnational Solution. Boston: Harvard University Press. Διάγπαμμα Π.4: Καμπύλη οπγανωηικήρ ανάπηςξηρ Πεγή: Beaman, Karen V. and Alfred J. Walker. Globalizing HRIS: The New Transnational Model. IHRIM Journal. Vol. IV, No. 4. October- December

117 Διάγπαμμα Π.5: Οι 14 απσέρ ηηρ Toyota Πεγή: Liker K. Jeffrey, (2004) 108

118 Διάγπαμμα Π.6: Οπγανόγπαμμα εηαιπίαρ 109