Αποδοτικότητα και. Πανεπιστήµιο Πατρών Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών. Οικονοµική της Βιοµηχανικής Οργάνωσης. Αποδοτικότητα και Μεγέθυνση

Transcript

1 Αποδοτικότητα Η αποδοτικότητα (performance) της αγοράς αναφέρεται στην αποτελεσµατική χρήση πόρων για την ικανοποίηση της ζήτησης αγαθών από τους καταναλωτές µε τρόπο που να µεγιστοποιείται η κοινωνική ευηµερία. Βασικά χαρακτηριστικά της αποδοτικότητας είναι: (). η ικανότητα της αγοράς να παράγει και να διανέµει τα προϊόντα στο ελάχιστο κόστος (). η αποδοτικότητα κατανοµής των διαθέσιµων πόρων, που εξαρτάται από τη διαφορά µεταξύ της τιµής πώλησης και του µέσου κόστους παραγωγής ενός αγαθού (). η τεχνολογική πρόοδος που αναφέρεται στην ικανότητα των παραγωγών να εισάγουν νέες σύγχρονες µεθόδους που να µειώνουν το κόστος παραγωγής και διανοµής και επίσης να παράγουν συνεχώς νέα προϊόντα ανώτερης ποιότητας (v). η ποικιλία και η ποιότητα των προϊόντων που προσφέρονται από τους παραγωγούς Κατά κύριο λόγο χρησιµοποιείται το υπόδειγµα S-C-P που στηρίζεται σε τρεις υποθέσεις: Η συγκέντρωση επιτρέπει τη συνεργασία ή τη συντονισµένη δράση (coluson) µεταξύ µεγάλων κυρίως επιχειρήσεων Η συντονισµένη δράση θα επιφέρει κέρδη, αν η είσοδος νέων επιχειρήσεων στην αγορά παρεµποδίζεται και Αυτές οι επιδράσεις θα είναι κυρίως προς όφελος των µεγάλων επιχειρήσεων

2 Βασικό Υπόδειγµα. Είναι γνωστό ότι η δυνατότητα µιας επιχείρησης να αυξήσει την τιµή (p) πάνω από το MC, µε βάση το δείκτη του Lerner, εξαρτάται: από την ελαστικότητα. ζήτησης (e), το µερίδιο αγοράς της επιχείρησης (S ) και την αντίδραση των ανταγωνιστών. Φυσικά ισχύει ότι: P MC = P Πλήρης ανταγωνισµός: P MC = 0 S e dq () dq Μονοπώλιο: P MC πολύ µεγάλο Η Επίδραση στην συνολικά προσφερόµενη στον κλάδο ποσότητα από µεταβολές στην παραγόµενη ποσότητα της µοναδικής επιχείρησης δίνεται από την σχέση: d d Q q f ( C j,b j,x j = ) () όπου C j : συγκέντρωση B j : εµπόδιο εισόδου X j :άλλα χαρακτηριστικά επιχείρησης ή του κλάδου Στην πράξη, και όταν υπάρχουν διαθέσιµα στοιχεία σε επίπεδο επιχείρησης εκτιµάται η συνάρτηση : Όπου ( S,C j,b j,x j,osj,d j ) ε π = f + (3) OS j : διάφορα ειδικά χαρακτηριστικά της επιχείρησης στον κλάδο j D j : χαρακτηριστικά της ζήτησης

3 Αν δεν υπάρχουν στοιχεία σε επίπεδο επιχείρησης αλλά σε επίπεδο κλάδου τότε εκτιµάται η συνάρτηση: ( ) π = f3 C, B, X, OS, D + v (4) j j j j j Επίσης έχουν εκτιµηθεί υποδείγµατα που ελέγχουν την επίδραση του µεγέθους της επιχείρησης στην αποδοτικότητα µε την ενσωµάτωση µη µονοτονικών αποτελεσµάτων όπως στο παρακάτω υπόδειγµα: π = a + bs + cs + ε (5) ηλαδή η αύξηση του µεγέθους οδηγεί σε αύξηση της αποδοτικότητας µέχρι του σηµείου που S b = και τότε τα κέρδη γίνονται µέγιστα. Μετά από αυτό το c κρίσιµο σηµείο η αύξηση του µεγέθους οδηγεί σε µείωση της αποδοτικότητας. Από την άλλη πλευρά έχει ελεγχθεί η επίδραση της αποδοτικότητας στην διαχρονική εξέλιξη της συγκέντρωσης φυσικά σε διακλαδικό (ner-ndusry) επίπεδο dc d j = g ( π, π,..., π n, Βj, Ζ j) (6) Όπου C j = Ο δείκτης συγκέντρωσης στον κλάδο j π, π,..., π n = Οι δείκτες αποδοτικότητας στους κλάδους,, n B j = Τα εµπόδια εισόδου για τις νεοεισερχόµενες επιχειρήσεις στον κλάδο j Z j = ιάνυσµα χαρακτηριστικών της επιχείρησης στον κλάδο j Προβλήµατα Μέτρησης Μεταβλητών Μέτρηση κερδών 3

4 Είναι αδύνατο να έχουµε διαθέσιµα στοιχεία τιµών σε επίπεδο επιχείρησης προϊόντος και δύσκολο αντίστοιχα στοιχεία MC. Έτσι είναι δύσκολο έως αδύνατο να µετρήσουµε δείκτες Lerner. Εναλλακτικά χρησιµοποιούνται οι δείκτες: [Λογιστικά κέρδη / Μετοχικό κεφάλαιο] q-tobn (Ορίζεται ως η διαφορά µεταξύ της χρηµατιστηριακής αξίας επιχείρησης και της αξίας που προκύπτει από την αξία των κεφαλαίων της) Μέτρηση Συγκέντρωσης Ένας σηµαντικός αριθµός εµπειρικών εργασιών δίνουν ενδείξεις ότι υπάρχει κάποιο οριακό σηµείο συγκέντρωσης πέρα από το οποίο η άνοδος του δείκτη συγκέντρωσης δεν συνεπάγεται άνοδος των κερδών. Οι Brandburd και Over (98) βρήκαν πως αυτό το σηµείο συγκέντρωση εξαρτάται από την τάση της συγκέντρωσης. Πολύ µεγαλύτερη σηµασία από την επιλογή του µέτρου συγκέντρωσης έχει αυτό το µέτρο να ανταποκρίνεται σε µια σωστά ορισµένη αγορά. Μέτρηση άλλων µεταβλητών Εµπόδια Εισόδου Τα εµπόδια εισόδου συνήθως περιλαµβάνουν την τεχνολογία παραγωγής, την διαθεσιµότητα των πρώτων υλών, τις πρακτικές των επιχειρήσεων και το θεσµικό περιβάλλον. Τα εµπόδια συνήθως διακρίνονται σε υψηλά, µέσα και χαµηλά. (β) Αντικειµενικά υπολογιζόµενοι δείκτες Οικονοµίες µεγέθους (Ban Sylos Modglan: όσο πιο έντονα αύξουσες είναι οι οικονοµίες κλίµακαςσε σχέση µε το συνολικό µέγεθος του κλάδου, τόσο πιο «κάθετη» είναι η καµπύλη του AC, σε περιπτώσεις µε µικρότερο από το ελάχιστο αποδοτικό µέγεθος, και τόσο πιο ανελαστική είναι η ζήτηση) Οι Caves, Shraz και Porer (975) δηµιούργησαν την µεταβλητή του cos dsadvanage rao που µπορεί να συσχετισθεί µε το ελάχιστο αποδοτικό 4

5 µέγεθος (mn ES) για να αναγνωρισθούν οι κλάδοι που τα εµπόδια εισόδου είναι υψηλά Άλλες µεταβλητές που χρησιµοποιούνται στην συνάρτηση αποδοτικότητας: Ελαστικότητα ζήτησης (δύσκολο να υπάρχουν διαθέσιµα στοιχεία) Κλάδοι ενδιάµεσων αγαθών (ο buyer concenraon rao µπορεί να επηρεάσει τα κέρδη) Ρυθµός µεγέθυνσης κλάδου Βαθµός Αβεβαιότητας Επίδραση εισαγωγών στα κέρδη Εργασίες µε ιακλαδικά εδοµένα (cross-secon daa) Ο Wes (963) εκτίµησε µια συνάρτηση για το περιθώριο κέρδους (PMC) για 399 βιοµηχανικούς κλάδους χρησιµοποιώντας διακλαδικά δεδοµένα της παρακάτω µορφής (σε παρένθεση τα αναµενόµενα πρόσηµα των συντελεστών): K A INV SMES PMC = g CR4,,,( Growh),( CR4 cons), GD, LHD,,, K + S S + + S S ( γεωγραφικ ήδιασπορά) + + ( 0) ( 0) όπου: CR4 cons : γινόµενο του CR 4 µε το % των πωλήσεων που κατευθύνονται σε τελικούς καταναλωτές L HD : % εργαζοµένων που δουλεύουν στα κεντρικά γραφεία Κ MES : απαιτούµενο κεφάλαιο για εργοστάσιο σε MES S MES Πωλήσεις στο MES : S Συνολικές πωλήσεις MES ( 0) Σε αυτή την περίπτωση δηµιουργείται συχνά πρόβληµα πολυσυγγραµµικότητας µεταξύ µεταβλητών όπως το S MES και S ΚMES. ιαφήµιση και διαφοροποίηση προϊόντος. 5

6 Η επίδραση της διαφοροποίησης του προϊόντος στην αποδοτικότητα ελέγχεται κυρίως µε τρην χρήση της έντασης της διαφήµισης στην αποδοτικότητα. Συγκεκριµένα η προς έλεγχο υπόθεση είναι η Comanor Wlson (967): A ιαφοροποίηση προϊόντος ένταση διαφήµισης S π A S ( ) Οι εµπειρικές µελέτες στην πλειοψηφία τους επιβεβαιώνουν συνήθως της υπόθεση των Comanor Wlson. Υπάρχει όµως ένα πρόβληµα κατεύθυνσης αιτιότητας ανάµεσα στο π και στο σύστηµα ταυτόχρονα προσδιοριζόµενων εξισώσεων. > 0 A. Αυτό αντιµετωπίζεται αν ορίζουµε ένα συνεπές S ιαφήµιση, Μέσα Μαζικής Ενηµέρωσης (ΜΜΕ), και Αποδοτικότητα Υπόθεση: Η διαφήµιση σε διαφορετικά ΜΜΕ επηρεάζουν τα κέρδη. Στην Ελλάδα έχουν δηµοσιευθεί αντίστοιχα εµπειρικά αποτέλεσµατα χρησιµοποιώντας δεδοµένα επιχειρήσεων και Ελλάδα την παρακάτω µορφή συνάρτησης (σε παρένθεση τα αναµενόµενα πρόσηµα των συντελεστών): π S = h S, ADV, ADV, ADVrado, ADVTV, CR, newspaper magazne ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) TASS ( + ) όπου TASS τα συνολικά κεφάλαια της επιχείρησης Μονοπωλιακή ύναµη και Κόστος Συνηθίζεται σε µία σειρά εργασιών επιχειρείται να αποµονωθεί η επίδραση του µεριδίου αγοράς και της συγκέντρωσης στην µονοπωλιακή δύναµη και έτσι υποτίθεται ότι το κόστος δεν µεταβάλλεται. Ωστόσο, οι συνθήκες που αυξάνουν την µονοπωλιακή δύναµη οδηγούν επίσης και σε αύξηση του κόστους. 6

7 Ο ρυθµός µεγέθυνσης επηρεάζει τη διάθρωση των αγορών Οι αλλαγές στη διάθρωση των κλάδων προκαλείται κυρίως από την µεταβολή στο µέγεθος µεγάλων επιχειρήσεων Η µεγέθυνση συνήθως διακρίνεται σε εξωτερική και εσωτερική: Εξωτερική µεγέθυνση συγχωνεύσεις εξαγορές κοινές επιχειρήσεις Εσωτερική µεγέθυνση επέκταση σε νέα προϊόντα κάθετη ολοκλήρωση Ο Νόµος του Gbra ή Νόµος του Αναλογικού Αποτελέσµατος (Law Proporonae Effec - LPE) Έστω και S το µέγεθος της επιχείρησης στις περιόδους 0 και αντίστοιχα. Έστω S0 g επίσης ο αναλογικός ρυθµός µεγέθυνσης της επιχείρησης µεταξύ των περιόδων 0 και. Μπορούµε να ορίσουµε: ( ) log log log ( ) S = S + g S = S + + g 0 0 ή όπου: ( ) X = log S, =,,..., T X = X + e (7) 7

8 και e = log ( + ) είναι ο γνωστός όρος λάθους (error erm) που κατανέµεται g κανονικά µε διακύµανση s υιοθετούνται οι παρακάτω δύο υποθέσεις:. Στα πλαίσια του νόµου του αναλογικού αποτελέσµατος (). εν υπάρχει συσχέτιση µεταξύ του µεγέθους των επιχειρήσεων και του ρυθµού µεγέθυνσης, δηλαδή: Cov( X e ), 0 = (). εν υπάρχει συσχέτιση µεταξύ των ρυθµών µεγέθυνσης διαδοχικών περιόδων, δηλαδή: ( ) Cov e s, e = 0 s Χρησιµοποιώντας αυτές τις δύο υποθέσεις και την (7) προκύπτει: από την οποία προκύπτει ότι: ( ) ( ) ( ) (, ) Var X = Var X 0 + Var e + Cov X 0 e (8) σ σ0 s = + όπου σ Var ( X ), σ Var ( X ) = = 0 0 (9) Ανάλογα για την περίοδο µπορούµε να γράψουµε: σ σ s σ = + = 0 + s Γενικεύοντας για την περίοδο: = + s = 0 + s (0) σ σ σ Με άλλα λόγια, η διακύµανση του λογαρίθµου του µεγέθους είναι το γινόµενο της ηλικίας της επιχείρησης και της διακύµανσης του λογαρίθµου του ρυθµού µεγέθυνσης. Επίσης ρόλο παίζει η διακύµανση του αρχικού µεγέθους της επιχείρησης. Από την (0) προκύπτει: lm σ = () 8

9 δηλαδή η διακύµανση (διασπορά) των µεγεθών της επιχείρησης αυξάνει απεριόριστα διαχρονικά. Αυτή είναι η προς έλεγχο υπόθεση του Νόµου του Gbra. Αξίζει να σηµειωθεί ότι µε δεδοµένο ότι η τυχαία µεταβλητή ακολουθεί την κανονική κατανοµή µε διακύµανση s, µπορούµε εύκολα να συνάγουµε ότι καθώς η X (ο λογάριθµος του µεγέθους της επιχείρησης) ακολουθεί επίσης την κανονική κατανοµή. e Ο Pras γενικεύοντας το παραπάνω υπόδειγµα εισάγει τον ρυθµό προσαρµογής έτσι προκύπτει: b και ( ) ( ) X = bx + e = b Var X + Var e = + s σ βσ () όπου b. Και πάλι υποθέτουµε ότι: Cov X, 0 e = και ( ) β = ( ) Cov e s, e = 0 s. Έτσι: και άρα: σ = βσ + s 0 ( ) σ = βσ + s = β βσ + s + s = β σ + βs + s (... ) σ = β σ + s + β + β + + β 0 β σ = β σ0 + s β για 0< β < (3) Ως εκ τούτου και δεδοµένου ότι αν 0< β < καθώς β 0 έχουµε: s αν 0 0 < β < < < lm σ = β αν β ( b ) ( b ) 9

10 Στην περίπτωση που β < έχουµε µια Galonan παλινδρόµηση όπου οι µικρές επιχειρήσεις θα µεγεθύνονται αναλογικά περισσότερο σε σύγκριση µε τις µεγάλες επιχειρήσεις. Η µεγέθυνση της επιχείρησης εξαρτάται από το µέγεθός της αφού από την () προκύπτει: και παραγωγίζοντας: ( ) X X b X = + e ( X X ) X ( b ) = < 0 Με άλλα λόγια, µια αύξηση του µεγέθους κατά µια µονάδα οδηγεί σε µια µείωση του ρυθµού µεγέθυνσης της επιχείρησης την επόµενη περίοδο κατά ( b ). ηλαδή η υπόθεση του Νόµου του Gbra ότι ο ρυθµός µεγέθυνσης είναι ανεξάρτητος του µεγέθους παραβιάζεται. Σαν αποτέλεσµα, η διακύµανση των µεγεθών της επιχείρησης δεν αυξάνει απεριόριστα αλλά τείνει σε ένα συγκεκριµένο όριο το οποίο εξαρτάται θετικά από την διακύµανση των ρυθµών µεγέθυνσης ( s ) και το µέγεθος του ρυθµού προσαρµογής, δηλαδή της παραµέτρου b. Συσχέτιση της ς και του Αρχικού Μεγέθους Ο Wess (963) θεωρεί ότι η διακύµανση του λογαρίθµου των µεγεθών των επιχειρήσεων αντικατοπτρίζει σχέσεις ανισότητας µεταξύ τους παρά σχέσεις συγκέντρωσης. Για αυτό τον λόγο αγνοεί στην ανάλυσή του τον αριθµό των επιχειρήσεων. Αύξηση της διακύµανσης συνεπάγεται αυξηµένη συγκέντρωση µόνο αν ο αριθµός των επιχειρήσεων παραµένει σταθερός. Ορίζεται: X = log ( S ) όπου S είναι το µέγεθος της επιχείρησης στην περίοδο, =,. Στην συνέχεια µπορούµε να διατυπώσουµε την ταυτότητα: 0

11 ( ) X = X + X X όπου ( X X) είναι ο ρυθµός µεγέθυνσης. Έτσι: ή ( ) ( ) ( ) (, ) Var X = Var X + Var X X + Cov X X X σ σ = σ + σ + σ = σ + σ + ρσ σ X X X X X X, X X X X X X X X όπου: ρ = (, ) ( ) ( ) Cov X X X ( Var X Var X X ) είναι ο συντελεστής συσχέτισης του ρυθµού µεγέθυνσης και του αρχικού µεγέθους. Ο Νόµος του Gbra όπως είδαµε, υποθέτει ότι δεν υπάρχει συσχέτιση µεταξύ της µεγέθυνσης και του αρχικού µεγέθους, δηλαδή ρ = 0 και σαν αποτέλεσµα η συγκέντρωση θα αυξάνεται συνεχώς. Πιο γενικά, ξέρουµε ότι όταν ρ 0 τότε όπως έχουµε ήδη δείξει (βλ. περίπτωση που b ), η διακύµανση των µεγεθών της επιχείρησης (και άρα και η συγκέντρωση) θα αυξάνει απεριόριστα. Για έναν σταθερό αριθµό επιχειρήσεων ισχύει: σ σ = σ + ρσ σ X X X X X X X Για ρ > 0, η µεταβολή της συγκέντρωσης σ σ X συσχετίζεται θετικά µε την X διακύµανση των λογαρίθµων της µεταβολής των µεγεθών της επιχείρησης και µε την συσχέτιση της µεγέθυνσης µε το αρχικό µέγεθος. Εντούτοις, ενώ αν σ X X ρ < 0 η συγκέντρωση µπορεί να φθίνει, είναι επίσης αλήθεια ότι η διαφορά στην συγκέντρωση σ σ X, είτε θα αυξάνει περισσότερο είτε θα µειώνεται λιγότερο όσο X µεγαλύτερη είναι η διακύµανση της µεταβολής του µεγέθους της επιχείρησης, σ, X X

12 Με δεδοµένο ότι σ > ρσ. Ο Wess (963) συνεχίζει να επιχειρηµατολογεί ότι X X X υπάρχει µεγαλύτερη διασπορά στην µεταβολή των µεγεθών της επιχείρησης, σ, X X στους κλάδους των διαρκών (durable) και ηµι-διαρκών (sem-durable) καταναλωτικών αγαθών όπου η µεταβολή των τύπων προϊόντος είναι το χαρακτηριστικό γνώρισµα του ανταγωνισµού. Άρα σύµφωνα µε τον Wess, οι αυξήσεις της συγκέντρωσης αναµένεται να συσχετίζονται θετικά µε τις συχνές αλλαγές των χαρακτηριστικών του προϊόντος (στυλ και µοντέλο) που συµβαίνουν σε κλάδους µε διαφοροποιηµένα διαρκή και διαρκή καταναλωτικά αγαθά.