Τέλειος ανταγωνισμός είναι μια ακραία συμπεριφορά της αγοράς, όπου πολλές εταιρίες ανταγωνίζονται με τις παρακάτω προϋποθέσεις :

Transcript

1 Κεφάλαιο 1. ΤΕΛΕΙΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ Εισαγωγή Τέλειος ανταγωνισμός είναι μια ακραία συμπεριφορά της αγοράς, όπου πολλές εταιρίες ανταγωνίζονται με τις παρακάτω προϋποθέσεις : α) Υπάρχουν πολλές εταιρίες οι οποίες πωλούν το ίδιο προϊόν. β) Υπάρχουν πολλοί αγοραστές. γ) Yπάρχει ελευθέρια εισόδου στην αγορά. δ) Καμία εταιρεία δεν μπορεί να παρέμβει στην τιμή του προϊόντος και όλες δέχονται την τιμή της αγοράς ε) Oι εταιρείες και οι καταναλωτές είναι πλήρως ενημερωμένοι για την τιμή και το προϊόν. στ) Σκοπός της κάθε επιχείρησης είναι η μεγιστοποίηση του κέρδους ζ) H κυβέρνηση δεν παρεμβαίνει στον κλάδο (δασμοί, επιδοτήσεις κλπ.) Καμπύλη Ζήτησης Ανταγωνιστικής Εταιρείας Η καμπύλη ζήτησης της ανταγωνιστικής εταιρείας προκύπτει από την τιμή ισορροπίας που θέτει η αγορά. Στο παρακάτω διάγραμμα, η τιμή ισορροπίας είναι και η τιμή της ανταγωνιστικής αγοράς και αποτελεί όλα τα σημεία της καμπύλης ζήτησης της ατομικής επιχείρησης. Έτσι, η καμπύλη ζήτησης της ανταγωνιστικής επιχείρησης είναι παράλληλη στον άξονα των ποσοτήτων (τελείως ελαστική) και συμπίπτει τόσο με την καμπύλη μέσου εσόδου (AR), όσο και με την καμπύλη οριακού εσόδου (MR). Αγοραία Καμπύλη Ζήτησης S Ατομική Καμπύλη Ζήτησης D=MR=AR D

2 Καμπύλη Προσφοράς Η επιχείρηση προσφέρει σε τιμές που καλύπτουν, τουλάχιστον, τα μέσα μεταβλητά έξοδα παραγωγής (AVC). Ως γνωστόν, το συνολικό κόστος παραγωγής (TC) είναι το άθροισμα του σταθερού κόστους (FC) το οποίο δεν σχετίζεται με την παραγωγική διαδικασία (ρεύμα, ενοίκιο, κλπ.) - και του μεταβλητού κόστους (VC) το οποίο σχετίζεται με την παραγωγική διαδικασία (μισθοί, πρώτες ύλες κλπ.). Αφού λοιπόν η εταιρεία δεν μπορεί να προσφέρει σε τιμές κάτω του μέσου μεταβλητού της κόστους, η καμπύλη προσφοράς μιας πλήρους ανταγωνιστικής επιχείρησης είναι απλά η καμπύλη MC πάνω απ την καμπύλη AVC. Προσέξτε ότι, η επιχείρηση δεν προσφέρει σε τιμές κάτω από το ελάχιστο μέσο μεταβλητό κόστος (AVC). Η τιμή Min είναι η ελάχιστη τιμή που δέχεται και μπορεί - η εταιρεία να προσφέρει. Η τιμή K είναι η τιμή όπου πάνω από αυτήν η εταιρεία έχει κέρδος και βρίσκεται στο ελάχιστο επίπεδο του μέσου κόστους (AC). MC AC S K AVC Μin

3 Βραχυχρόνια Ισορροπία Επιχείρησης Στο βραχυχρόνιο επίπεδο δεν μπορούν να εισέλθουν νέες εταιρείες στον κλάδο, λόγω του ότι απαιτείται περισσότερος χρόνος ώστε να ιδρυθεί και να λειτουργήσει μια επιχείρηση. Η βραχυχρόνια ισορροπία της επιχείρησης προκύπτει στο σημείο όπου MC=MR=. εδομένου ότι η επιχείρηση δεν μπορεί να θέσει τις τιμές, ο μόνος τρόπος να επιτύχει κέρδος είναι να μειώσει το μέσο κόστος παραγωγής. Άρα, το αν θα έχει κέρδος ή ζημιά η επιχείρηση εξαρτάται από το αν η καμπύλη μέσου κόστους (AC) είναι πάνω (ζημιά) ή κάτω (κέρδος) από την καμπύλη ζήτησης της επιχείρησης. Στο επόμενο γράφημα η αγορά έχει θέσει την τιμή ΡΑ και η επιχείρηση παράγει στο σημείο ισορροπίας MC=MR ποσότητα A, η οποία κοστίζει ACA ανά μονάδα προϊόντος. Έτσι, το συνολικό κέρδος είναι το εμβαδόν του σκιαγραφημένου παραλληλογράμμου και ίσο με (A ACA) x A. Παρατηρήστε ότι, στο σημείο ισορροπίας η AC είναι κάτω από την D. S MC AC Κέρδος D=MR=AR D

4 Στην περίπτωση όπου η AC είναι πάνω από την D στο σημείο ισορροπίας, η επιχείρηση έχει ζημιά όπως φαίνεται στο παρακάτω διάγραμμα, ίση με το εμβαδόν του σκιαγραφημένου τμήματος. Σημειώνεται εδώ ότι, ως κέρδος θεωρείται εκείνο το επίπεδο κέρδους το οποίο δύναται να προσελκύσει νέες εταιρείες στον κλάδο κατά την μακροχρόνια περίοδο. Αντίστοιχα, ως ζημιά θεωρείται εκείνο το επίπεδο ζημίας το οποίο δύναται να οδηγήσει στο κλείσιμο επιχειρήσεων στην μακροχρόνια περίοδο. MC Ζημία AC D=MR=AR

5 Μακροχρόνια ισορροπία επιχείρησης. Στην μακροχρόνια περίοδο υπάρχει αρκετός χρόνος ώστε να ισορροπήσει η αγορά στο επίπεδο όπου δεν έχει πλέον υπερκανονικά κέρδη ή ζημίες, στο επίπεδο όπου τα μέσα έσοδα είναι ίσα με τα μακροχρόνια μέσα έξοδα παραγωγής, όπως φαίνεται στο παρακάτω διάγραμμα. D S LRMC LRAC D=MR=AR

6 Κεφάλαιο 2. ΑΤΕΛΗΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ Μονοπώλιο Μονοπώλιο είναι μια ακραία κατάσταση της αγοράς στην οποία υπάρχει μόνο μια εταιρεία με τα παρακάτω χαρακτηριστικά: Ο µονοπωλητής σε αντίθεση µε την ανταγωνιστική επιχείρηση είναι διαμορφωτής τιμών Η έλλειψη ανταγωνισµού επιτρέπει στον µονοπωλητή να χρεώνει πάνω από το οριακό του κόστος. Υπάρχουν ισχυρά εμπόδια εισόδου. Εμπόδια Εισόδου Οικονομίες Κλίμακας ιαφοροποίηση προϊόντος και διαφήμιση. Μικρότερα κόστη για τον μονοπωλητή. Έλεγχος συντελεστών παραγωγής. Έλεγχος καταστημάτων. Συγχωνεύσεις και εξαγορές. Επιθετικές τακτικές. Εκφοβισμός.

7 Καμπύλη Ζήτησης Η καμπύλη ζήτησης ενός μονοπωλίου είναι η ίδια με του μονοπωλητή, αφού όλη η αγορά αποτελείται εξ ορισμού από μια επιχείρηση. Η καμπύλη ζήτησης του μονοπωλίου (DM) είναι ίση με την καμπύλη μέσου εσόδου (ARM), όπως και στον ανταγωνισμό, αλλά διαφορετική από την καμπύλη οριακού εσόδου (MRM). Η ζήτηση σε σύγκριση με άλλες μορφές αγοράς είναι σχετικά ανελαστική. D A = AR A = MR A Καμπύλη ζήτησης ανταγωνισμού Καμπύλη ζήτησης μονοπωλίου D M = AR M MR M

8 Σημείο Ισορροπίας Το σημείο ισορροπίας της παραγωγής ενός μονοπωλίου (M), προκύπτει στο σημείο όπου MCM=MRM. Η τιμή στην οποία που πουλάει το προϊόν, η οποία είναι ίδια με το μέσο έσοδο (ARM), προκύπτει από την καμπύλη ζήτησης στο σημείο ARΙΣ. Το κόστος στο σημείο παραγωγής είναι ίσο με ACΙΣ και τα κέρδη που προκύπτουν είναι ίσα με το εμβαδόν του σκιαγραφημένου παραλληλογράμμου, ήτοι (ARΙΣ ACΙΣ) x ΙΣ. MC M AR ΙΣ Κέρδη AC M AC ΙΣ D M = AR M MR M ΙΣ

9 Σύγκριση με τέλειο ανταγωνισμό Στον ανταγωνισμό η εταιρεία παράγει ποσότητα A στο σημείο όπου MCA,M = MRA σε τιμή ΡΑ. Στο μονοπώλιο, η ποσότητα παραγωγής είναι M στο σημείο όπου MCA,M = MRM σε τιμή ΡΜ. Άρα, στο μονοπώλιο παράγεται λιγότερη ποσότητα σε σχέση με τον ανταγωνισμό και σε υψηλότερη τιμή. MC A,M M A D A =AR A =MR A D M =AR M MR M M A

10 Μονοπωλιακός Ανταγωνισμός Ορισμός Είναι μια μορφή της αγοράς στην οποία υπάρχουν αρκετοί παραγωγοί, οι οποίοι μπορούν να επηρεάσουν τις τιμές σε ένα βαθμό. Ένα τυπικό παράδειγμα είναι τα συνοικιακά καταστήματα. Αν και υπάρχουν καταστήματα που πωλούν παρόμοια προϊόντα σε μια χώρα, συνήθως υπάρχει ένα που εξυπηρετεί μια συνοικία. Η εταιρεία μπορεί να αυξήσει τις τιμές και οι καταναλωτές να το δεχτούν για να αποφύγουν να πάνε μακρύτερα για να αγοράσουν το προϊόν. Υποθέσεις Υπάρχει μεγάλος αριθμός εταιρειών: Η δύναμη της μεμονωμένης εταιρείας δεν είναι αρκετά μεγάλη ώστε οι αποφάσεις της να επηρεάσουν τους ανταγωνιστές τους. Αυτό σημαίνει ότι παίρνοντας κάποιες αποφάσεις, μια εταιρεία, δεν χρειάζεται να ανησυχεί για το πως θα αντιδράσουν οι ανταγωνιστές (υπόθεση ανεξαρτησίας). Υπάρχει ελευθέρια εισόδου: Στο μακροχρόνιο διάστημα, τυχόντα υπερκανονικά κέρδη, προσελκύουν νέες εταιρείες στην αγορά. Υπάρχει διαφοροποιημένο προϊόν: Κάθε εταιρεία διαχειρίζεται ένα προϊόν τόσο διαφορετικό απ τους ανταγωνιστές του, ώστε να της επιτρέπεται να αυξομειώνει τις τιμές, χωρίς να χάνει πελατεία (υπόθεση διαφοροποίησης προϊόντος).

11 Βραχυχρόνια Ισορροπία max MC = MR D Ελαστική Το μέγεθος των κερδών καθορίζεται απ την ελαστικότητα της D = AR AC Ρ MC AR Κέρδος AC AC MR D=AR e

12 Μακροχρόνια ισορροπία Τα υπερκανονικά κέρδη προσελκύουν νέες εταιρείες στο χώρο, και μακροπρόθεσμα εξαφανίζονται. Η ζήτηση των ατομικών επιχειρήσεων πέφτει. Ρ LRMC AR LRAC AC MR D=AR e Προβλήματα του μοντέλου Ελλιπής γνώση της αγοράς Αδύνατη μελέτη της αγοραίας ζήτησης. Πιθανή αποτροπή εισόδου. Ελλιπές μοντέλο

13 Σύγκριση με Πλήρη Ανταγωνισμό Οδηγεί σε λιγότερο αποδοτική χρησιμοποίηση των παραγωγικών συντελεστών. Λιγότερα πωλούνται σε μεγαλύτερη τιμή. Η παραγωγή δεν γίνεται στο σημείο χαμηλότερου κόστους. ημιουργείται πλεόνασμα α μ Μεγαλύτερη ποικιλία προϊόντων. Σ Μονοπωλιακού Ανταγωνισμού < Σ Τέλειου Ανταγωνισμού Ο μονοπωλητής μπορεί να διαφοροποιήσει το προϊόν του δημιουργώντας μεγαλύτερη ζήτηση(d2), άρα μεγαλύτερη τιμή. μ LRAC α Συνολική Δαπάνη D2 Dα Dμ μ α

14 Ολιγοπώλιο Ορισμός Είναι μια μορφή της αγοράς στην οποία παίρνουν μέρος λίγες εταιρείες οι οποίες μοιράζονται μεγάλο μέρος της αγοράς. Το προϊόν μπορεί να είναι το ίδιο (πχ ατσάλι, χρυσός κλπ.) ή να διαφοροποιείται ελάχιστα (πχ αυτοκίνητα), και οι τιμές διαφέρουν από εταιρεία σε εταιρεία. Υποθέσεις Εμπόδιο εισόδου Όπως και στο μονοπώλιο, έτσι και στον μονοπωλιακό ανταγωνισμό υπάρχουν εμπόδια εισόδου, το μέγεθος των οποίων εξαρτάται απ την δύναμη της εταιρείας και μπορεί να είναι μικρό ή να καθιστά την είσοδο αδύνατη. Aλληλοεξάρτηση μεταξύ εταιρειών Κάθε εταιρεία επηρεάζεται απ τις αποφάσεις της άλλης. Αυτό είναι γνωστό στις εταιρείες πράγμα το οποίο λαμβάνεται υπ όψιν στις αποφάσεις της. Ανταγωνισμός και συνεργασία Στο ολιγοπώλιο υπάρχουν δυο κατευθύνσεις: Οι εταιρείες μπορούν να συνεργαστούν δημιουργώντας ένα μικρό μονοπώλιο, μεγιστοποιώντας τα κέρδη τους. Αν πιστεύουν ότι μπορεί να αποκτήσουν μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς, τότε ανταγωνίζονται μεταξύ τους.

15 Σημείο ισορροπίας ολιγοπωλίου συνεργασίας Η επίσημη συνεργασία μεταξύ των μελών ενός ολιγοπωλίου λέγεται καρτέλ Το καρτέλ μεγιστοποιεί τα κέρδη αν λειτουργεί σαν μονοπώλιο Ο ανταγωνισμός των εταιρειών υπάρχει σε μη τιμολογιακό επίπεδο (πχ διαφήμιση, διαφοροποίηση προϊόντος, κόστος παραγωγής κλπ.) Τα μέλη μπορούν να συμφωνήσουν και να μοιράσουν την αγορά μεταξύ τους. Έτσι, η κάθε μια παίρνει μια ποσόστωση (quota) της αγοράς. Η προσφερόμενη ποσότητα σε κάθε ποσόστωση προσδιορίζεται, στο ατομικό επίπεδο, στο σημείο στο οποίο ελαχιστοποιούνται τα κόστη. Για να ισχύει αυτό, πρέπει όλα τα MC μεταξύ των μελών να είναι ίσα. Αν δεν είναι τότε διαμοιράζεται η ποσόστωση με τέτοιον τρόπο ώστε να γίνει. Α MC Αγοράς MR Αγοράς D=AR Αγοράς Α

16 Σημείο ισορροπίας ανταγωνιστικού ολιγοπωλίου Παρ όλες τις συμφωνίες που μπορεί να δεσμεύουν τα μέλη ενός ολιγοπωλίου, καθ ένα ξεχωριστά μπορεί να δρα σύμφωνα με το δικό του συμφέρον. Έτσι προκύπτουν οι εξής περιπτώσεις: Α) Να ακολουθήσει την συμφωνία του ολιγοπωλίου (καρτέλ) και να παράγει την ποσόστωση που του αναλογεί (Κ) στην συμφωνημένη τιμή του καρτέλ (Κ) του ολιγοπωλίου (Σημείο Α). Β) Να μην ακολουθήσει την συμφωνία του καρτέλ και να παράγει στο βέλτιστο σημείο παραγωγής της (M) σύμφωνα με την ατομική της καμπύλη ζήτησης (DE). Σε αυτό το σημείο η εταιρεία ουσιαστικά δραστηριοποιείται ως μονοπώλιο (Cournot) και προσφέρει σε χαμηλότερες τιμές από αυτές του ολιγοπωλίου. Γ) Να ακολουθήσει την συμφωνημένη τιμή (ΡΚ), αλλά να προσφέρει περισσότερη ποσότητα (Max) από αυτή που του αναλογεί. Προσέξτε ότι η καμπύλη ζήτησης σε αυτήν την περίπτωση είναι η DK=MRK και όχι η DE, αφού η τιμή είναι σταθερή και ίση με την συμφωνημένη τιμή του καρτέλ. Γι αυτό τον λόγο το ότι μια μονοπωλιακή επιχείρηση χρησιμοποιεί καμπύλη ζήτησης που αντιστοιχεί σε τέλειο ανταγωνισμό αυτή η κατάσταση ονομάζεται ψευδοανταγωνισμός. MC Καρτέλ Κ D Κ =MR Κ 8 MC D=AR Καρτέλ MR Καρτέλ MR DΕ=AR Ε Κ Κ M Max

17 Παράδειγμα Στο συγκεκριμένο παράδειγμα υπάρχουν 5 εταιρείες που έχουν σχηματίσει καρτέλ και μοιράζονται την παραγωγή ισομερώς. Η αγοραία προσφερόμενη ποσότητα είναι 1000, άρα 200 κάθε εταιρεία. Στο διάγραμμα 2 φαίνεται η ατομική ισορροπία. Αν ακολουθήσει τους κανόνες του καρτέλ τότε πουλάει 200 στην τιμή του καρτέλ. Όμως, η ατομική επιχείρηση μεγιστοποιεί τα κέρδη της στο σημείο MC==AR όπου πουλάει 600 (μεγαλύτερο από το μερίδιο της) στην τιμή του καρτέλ. Επίσης, μπορεί να μειώσει την τιμή του καρτέλ στο σημείο MC=MR, όπου πουλάει 400 στην τιμή 8. Όλες αυτές οι αποφάσεις επηρεάζουν την στρατηγική των υπολοίπων μελών. Πόσο μπορεί μια εταιρεία να «κλέψει», ώστε να μην προκαλέσει αντίποινα (πόλεμος τιμών); Αν δημιουργηθεί πόλεμος τιμών, θα κερδίσει ή θα χάσει; MC 10 8 D Κ =MR Κ MC D=AR MR MR AR=D

18 Ολιγοπώλιο και το κοινό συμφέρον Μειονεκτήματα Ανάλογα με το μέγεθος του ολιγοπωλίου, υπάρχουν λιγότερες στρατηγικές για οικονομίες κλίμακος. Απ την στιγμή που υπάρχει ποσόστωση σε κάθε εταιρεία, είναι αναγκασμένη να παράγει σε μη ιδανικό σημείο, άρα δεν δημιουργεί οικονομίες κλίμακας. Στο ολιγοπώλιο δαπανώνται μεγαλύτερα ποσά για διαφήμιση απ ότι στο μονοπώλιο. Τα μεγαλύτερα έξοδα από διαφημιστικές καμπάνιες, ωθούν την AR υψηλότερα με συνέπεια την απώλεια κερδών Πλεονεκτήματα Τα υπερκανονικά κέρδη που δημιουργούνται ενισχύουν την έρευνα και την ανάπτυξη, Αντίθετα με το μονοπώλιο, στο ολιγοπώλιο οι εταιρείες έχουν κίνητρο να το κάνουν αφού θα ρίξουν τα μακροχρόνια κόστη τους και θα αυξήσουν το κέρδος, ενισχύοντας την θέση τους σε πιθανό πόλεμο τιμών. Ο μη τιμολογιακός ανταγωνισμός λειτουργεί προς όφελος του καταναλωτή, δημιουργώντας διαφοροποιημένα προϊόντα και μεγαλύτερη ποικιλία.