Φάρμακα. Αλεξάνδρα Οικονόμου

Transcript

1 Φάρμακα Αλεξάνδρα Οικονόμου

2 Σα φάρμακα επιδροφν μζςω ςυνάψεων Αγωνιςτζσ: ουςίεσ που ενιςχφουν δράςθ νευροδιαβιβαςτι Ανταγωνιςτζσ: ουςίεσ που αναςτζλλουν δράςθ νευροδιαβιβαςτι

3

4 Συροςίνθ L-dopa ντοπαμίνθ νορεπινεφρίνθ δζςμευςθ νορεπινεφρίνθσ επαναπρόςλθψθ από το προςυναπτικό κφτταρο διάςπαςθ ςε μθ δραςτικζσ ουςίεσ από τα ζνηυμα ΜΑΟ & COMT ΑΜΡΣ: αναςτζλλει τθ δράςθ του ενηφμου που μετατρζπει τθν τυροςίνθ ςε L-dopa μειωμζνθ παραγωγι νορεπινεφρίνθσ Ρεηερπίνθ: διάνοιξθ & κζνωςθ ςυναπτικϊν κυςτιδίων που περιζχουν νορεπινεφρίνθ Αμφεταμίνθ: αυξάνει τθν απελευκζρωςθ τθσ νορεπινεφρίνθσ, μειϊνει τθν επαναπρόςλθψι τθσ Σρικυκλικά αντικατακλιπτικά: αναςτζλλουν τθν επαναπρόςλθψθ τθσ νορεπινεφρίνθσ

5 Διεγερτικζσ ουςίεσ Αφξθςθ δραςτθριότθτασ ντοπαμινεργικϊν ςυνάψεων Ενίςχυςθ ντοπαμινεργικισ διαβίβαςθσ εξάρτθςθ (υποδοχείσ D2, D3) Μείωςθ απελευκζρωςθσ ακετυλοχολίνθσ φνδρομο ςτζρθςθσ: ντοπαμίνθ, ακετυλοχολίνθ

6 Αμφεταμίνθ Αυξάνει απελευκζρωςθ ντοπαμίνθσ Αναςτζλλει επαναπρόςλθψθ ντοπαμίνθσ Η ντοπαμίνθ παραμζνει ςτο ςυναπτικό χάςμα περιςςότερο Τπερκινθτικά παιδιά Χάπια διαίτθσ

7 Κοκαΐνθ Μικρζσ δόςεισ: διεγείρει μεταςυναπτικοφσ νευρϊνεσ (διζγερςθ D2 διζγερςθ μεταςυναπτικϊν νευρϊνων) Μεγάλεσ δόςεισ: αναςτζλλει μεταςυναπτικοφσ νευρϊνεσ (διζγερςθ D1 αναςτολι μεταςυναπτικϊν νευρϊνων) Αναιςκθτικζσ ιδιότθτεσ (νοβοκαΐνθ) φντομθ δράςθ Μείωςθ δραςτθριότθτασ πολλϊν εγκεφαλικϊν περιοχϊν (αναςτολι αναςτολισ διζγερςθ)

8 Αρνθτικι ανάδραςθ Κοκαΐνθ ςυν. ε υψθλά επίπεδα αναςτζλλεται θ απελευκζρωςθ επί πλζον ντοπαμίνθσ Δεν γίνεται επαναπρόςλθψθ τθσ ντοπαμίνθσ από τον προςυναπτικό νευρϊνα (ανακφκλωςθ), με αποτζλεςμα αυτι να διαχζεται Η δθμιουργία καινοφριων αποκεμάτων ντοπαμίνθσ είναι αργι διαδικαςία κατάκλιψθ Crack: κοκαίνθ που ζχει μετατραπεί ςτθ μορφι τθσ ελεφθερησ βάςησ (ζχει αφαιρεκεί μια υδροχλωρικι ομάδα). Καπνίηεται. Σαχφτατθ είςοδοσ ςτον εγκζφαλο, λίγα δευτερόλεπτα.

9 Καφεΐνθ υςτζλλει τα αιμοφόρα αγγεία Αυξάνει το ρυκμό τθσ καρδιάσ και τθν αιματικι ροι ςτον εγκζφαλο Αναςτζλλει τον νευροδιαβιβαςτι αδενοςίνθ. (Η αδενοςίνη αναςτζλλει το γλουταμινικό οξφ - διεγερτικό) Αναςτολι τθσ αδενοςίνθσ αφξθςθ απελευκζρωςθσ γλουταμινικοφ οξζοσ

10 Νικοτίνθ φνκετθ δράςθ Διεγερτικι, αλλά πολλοί τθν ειςπράττουν ςαν χαλαρωτικι Αφξθςθ ι μείωςθ του ρυκμοφ τθσ αναπνοισ Διεγείρει τουσ νικοτινικοφσ χολινεργικοφσ υποδοχείσ (ΚΝ, νευρομυϊκζσ ςυνάψεισ) Μπορεί να αντικαταςτιςει τθν ακετυλοχολίνθ (νευρομυϊκζσ ςυνάψεισ) (Το κουράριο αναςτζλλει τουσ νικοτινικοφσ υποδοχείσ)

11 Οπιοφχα Μορφίνθ, θρωίνθ, μεκαδόνθ Ευχάριςτθ διάκεςθ, απόςυρςθ, μειωμζνθ ευαιςκθςία ςτον πόνο Δζςμευςθ ςε ειδικοφσ υποδοχείσ ςτον εγκζφαλο Ενδορφίνεσ: ενδογενείσ μορφίνεσ. Αναςτζλλουν τουσ νευρϊνεσ που απελευκερϊνουν το GABA Σο GABA αναςτζλλει τθν απελευκζρωςθ τθσ ντοπαμίνθσ

12 Παυςίπονο Γλαφκωμα Ψυχοκινθτικι επιβράδυνςθ Επιπτϊςεισ του τςιγάρου Μαριχουάνα Πολυάρικμοι υποδοχείσ για τα κανναβινοειδι ςτον ιππόκαμπο, ςτα βαςικά γάγγλια, ςτθν παρεγκεφαλίδα Όχι ςτο εγκεφαλικό ςτζλεχοσ, δεν βλάπτουν τθν αναπνοι & τον καρδιακό ρυκμό ςε μεγάλεσ δόςεισ Ανανταμίδιο: ενδογενισ ουςία που δεςμεφεται ςτουσ υποδοχείσ των κανναβινοειδϊν

13 Παραιςκθςιογόνα LSD, PCP, μεςκαλίνθ Μοιάηουν με τθ ςεροτονίνθ LSD: δρα ωσ αγωνιςτισ τθσ ςεροτονίνθσ Ο μεταςυναπτικόσ νευρϊνασ δφναται να αναπτφξει μεγαλφτερο αρικμό ςεροτονινεργικϊν υποδοχζων ςαν αντιςτάκμιςθ, ακόμα μετά τθν απομάκρυνςθ των ςεροτονινεργικϊν νευρϊνων

14 Οινόπνευμα Διαταραχι ςκζψθσ, μνιμθσ Ηρεμιςτικό Αναςτζλλει τθ ροι των ιόντων νατρίου μζςω τθσ μεμβράνθσ Μεγαλϊνει τθν επιφάνεια όλων των μεμβρανϊν Μεταβάλλει ζνα είδοσ υποδοχζων GABA, αυξάνοντασ τθν τάςθ τουσ για διζγερςθ Η μεταβίβαςθ του GABA οδθγεί ςε χαλάρωςθ Γενετικι προδιάκεςθ για κατάχρθςθ ουςιϊν Ζνα γονίδιο μεταβάλλει το μεταβολιςμό του οινοπνεφματοσ

15 Αναςκόπθςθ νευροδιαβιβαςτϊν

16 Κατθγορίεσ;

17 Κατθγορίεσ Αμίνεσ Αμινοξζα (Νευρο)Πεπτίδια Πεπτιδορμόνεσ Αζρια

18 Η επίδραςθ του νευροδιαβιβαςτι ςτθν μεταςυναπτικι απόλθξθ ζχει να κάνει με τθ φφςθ των μεταςυναπτικϊν υποδοχζων

19 Βασικός πσρήνας τοσ Meynert Ακετυλοχολίνθ ποφ;

20 Βαζικός πσρήνας ηοσ Meynert Ακετυλοχολίνθ ποφ;

21 Ακετυλοχολίνθ: διάςπαςθ Ακετυλοχολίνθ ακετυλοχολιναςτεράςθ οξικό οξφ & χολίνθ Χολίνθ προςυναπτικό νευρϊνα

22 Ακετυλοχολίνθ: υποδοχείσ Νικοτινικοί ιοντοτρόποσ. Μυσ. Μουςκαρινικοί μεταβολοτρόποσ. ΚΝ: κυρίωσ μουςκαρινικοί υποδοχείσ.

23 Ακετυλοχολίνθ: δράςθ τισ ςυνάψεισ με μφεσ του ςκελετοφ (χολινεργικζσ): διζγερςθ τθσ μεμβράνθσ των μυϊν του ςκελετοφ Τποδοχείσ ακετυλοχολίνθσ ελζγχουν ιόντα νατρίου και προκαλοφν εκπόλωςθ το αυτόνομο νευρικό ςφςτθμα Αναςτολι τθσ μεμβράνθσ των καρδιακϊν μυϊν Τποδοχείσ ακετυλοχολίνθσ ελζγχουν ιόντα καλίου και προκαλοφν υπερπόλωςθ το κεντρικό νευρικό ςφςτθμα (προςοχι, διζγερςθ)

24 Μονοαμίνεσ Ντοπαμίνθ Νορεπινεφρίνθ & Επινεφρίνθ Κατεκολαμίνεσ εροτονίνθ

25 Μονοαμίνεσ Η υπερπαραγωγι των μονοαμινϊν εμποδίηεται από τθν μονοαμινοξειδάςθ ι ΜΑΟ (ζνηυμο), το οποίο καταςτρζφει τισ ζξτρα ποςότθτεσ του νευροδιαβιβαςτι.

26 Ντοπαμίνθ ποφ; Μεζομεηαιτμιοθλοιική οδός: κοιλιακό καλσπηρικό πεδίο προς επικλινή πσρήνα (nucleus accumbens), θλοιό, ιππόκαμπο Μεζοραβδωηή οδός: μέλαινα οσζία προς ραβδωηό ζώμα (striate body), (κερκοθόρος πσρήνας, κέλσθος θακοειδούς πσρήνα)

27

28 Ντοπαμίνθ Διεγερτικι ι αναςταλτικι δράςθ Εξαρτάται από τουσ διαφλουσ ιόντων που οι μεταςυναπτικοί υποδοχείσ ελζγχουν Νόςοσ Πάρκινςον: καταςτροφι ντοπαμινεργικϊν νευρϊνων που βρίςκονται ςτο μζςο εγκζφαλο (μζλαινα ουςία substantia nigra). Χοριγθςθ L- DOPA, πρόδρομου τθσ ντοπαμίνθσ. Αυξάνεται θ ςφνκεςθ τθσ ντοπαμίνθσ. χιηοφρζνεια: βελτίωςθ των ψευδαιςκιςεων και παραλθρθματικϊν ιδεϊν με φάρμακα που εμποδίηουν τθν υπερβολικι δράςθ τθσ ντοπαμίνθσ. υμπτϊματα ςχιηοφρζνειασ αποτελοφν παρενζργεια τθσ L-DOPA.

29 Ντοπαμίνθ Κινθτικζσ λειτουργίεσ Κίνθτρα, επικυμία για κάτι Νόθςθ Λιμβικό ςφςτθμα: αφξθςθ διζγερςθσ, ςτοχευμζνθσ ςυμπεριφοράσ, μειϊνει πλάγια αναςτολι αφξθςθ δθμιουργικισ ςκζψθσ, γζννθςθ ιδεϊν (Πάρκινςον: «βραδυφρενία»), προςανατολιςμόσ προσ το καινοφριο, που προκαλεί το ενδιαφζρον & ενιςχφει

30 Νορεπινεφρίνθ ποφ;

31 Νορεπινεφρίνθ το αυτόνομο νευρικό ςφςτθμα και ςτον εγκζφαλο. Ζλεγχοσ εγριγορςθσ. Η επινεφρίνθ παράγεται από τα επινεφρίδια. Είναι λιγότερο ςθμαντικι από τθ νορεπινεφρίνθ. Η ςφνκεςθ τθσ νορεπινεφρίνθσ γίνεται μζςα ςτα ςυναπτικά κυςτίδια, από τθ ντοπαμίνθ.

32 Νορεπινεφρίνθ Επθρεάηει μεγάλα τμιματα του εγκεφάλου, επίδραςθ ςτθν προςοχι, εγριγορςθ, ςτον ζλεγχο τθσ απόκριςθσ, ςτο μθχανιςμό ενίςχυςθσ & ανταμοιβισ Ενζργεια, απϊλεια φπνου, όρεξθσ

33 εροτονίνθ ποφ;

34 εροτονίνθ Από τθν τρυπτοφάνθ (αμινο-οξφ). Ρφκμιςθ τθσ διάκεςθσ (χαλάρωςθ), του φπνου, τθσ λιψθσ τροφισ, τθσ εγριγορςθσ, τθσ επικετικισ ςυμπεριφοράσ, του πόνου. Ουςίεσ που διεγείρουν τουσ ςεροτονινεργικοφσ νευρϊνεσ καταπιζςουν τα όνειρα. Ουςίεσ που τουσ αναςτζλλουν (LSD) αυξάνουν τα όνειρα και δθμιουργοφν ψευδαιςκιςεισ.

35 εροτονίνθ Ρυκμίηει κυμό, επικετικότθτα, κερμοκραςία ςϊματοσ, διάκεςθ, φπνο Αυξάνει εςωςτρζφεια, ςεξουαλικότθτα όρεξθ, αίςκθςθ πλθρότθτασ Μειϊνει αίςκθςθ πόνου

36 Αμινο-οξζα Σα 3 πιο ςθμαντικά αμινο οξζα για το ΚΝ: γλουταμινικό οξφ (+) GABA (-) Γλυκίνθ (-)

37 Γλουταμινικό οξφ Πιο διαδεδομζνοσ, ταχφσ, διεγερτικόσ νευροδιαβιβαςτισ ε πολφ απλοφσ οργανιςμοφσ ίςωσ ο πρϊτοσ νευροδιαβιβαςτισ που να εξελίχκθκε ε φαγθτά τθσ Αςίασ (MSG) ιπια νευρολογικά ςυμπτϊματα, όπωσ ηαλάδα πονοκζφαλοσ δεν διαπερνάει τον αιματεγκεφαλικό φραγμό (δράςθ ςτο περιφερικό νευρικό ςφςτθμα Ο εγκζφαλοσ περιζχει διαφορετικοφσ γλουταμινικοφσ υποδοχείσ. Οι περιςςότεροι είναι μεταβολοτρόποι και ελζγχουν τα ιόντα νατρίου. Τποδοχζασ NMDA: βαςικόσ για τθ μνιμθ, μάκθςθ και ανάπτυξθ.

38 GABA (γ amino-butyric acid) Ο κφριοσ αναςταλτικόσ νευροδιαβιβαςτισ (ανοίγει διαφλουσ Cl- ι K+) Φάρμακα εναντίον του άγχουσ (θρεμιςτικά) επιδροφν ςτουσ υποδοχείσ αυτοφσ Νόςοσ Huntington (Huntington s Chorea): αποτζλεςμα του εκφυλιςμοφ των GABA-εργικϊν νευρϊνων ςτα βαςικά γάγγλια Χωρίσ αναςταλτικζσ ςυνάψεισ, θ διζγερςθ ςτον εγκζφαλο κα ιταν ςυνεχισ μζχρισ ότου όλοσ ο εγκζφαλοσ κα ιταν ςε κατάςταςθ διζγερςθσ, προξενϊντασ δυναμικά ενεργείασ. Επιλθπτικι κρίςθ. Οι GABA-εργικοί νευρϊνεσ αναςτζλλουν τθν ανεξζλεγκτθ διζγερςθ.

39 Γλυκίνθ Αναςταλτικόσ το νωτιαίο μυελό και κατϊτερο μζροσ του εγκεφάλου Σα βακτθρίδια του τετάνου δθμιουργοφν ζνα δθλθτιριο που εμποδίηει τθ δραςτθριότθτα των υποδοχζων γλυκίνθσ. Οι υποδοχείσ γλυκίνθσ ςυνικωσ αναςτζλλουν τθ δραςτθριότθτα των κινθτικϊν νευρϊνων. Όταν θ δράςθ τουσ αναςτζλλεται, οι μφεσ κάνουν ςυνεχείσ ςυςπάςεισ και το άτομο αδυνατεί να κινθκεί.

40 Πεπτίδια Ενδορφίνεσ, εγκεφαλίνεσ, ουςία Ρ Αλυςίδεσ αμινο-οξζων, π.χ. ορμόνεσ τθσ υπόφυςθσ, ινςουλίνθ. Ελζγχουν τθν ευαιςκθςία ςτον πόνο, βαςικζσ λειτουργίεσ λιψθσ τροφισ, άμυνα υνκζτονται ςτο ςϊμα του νευρϊνα και μεταφζρονται ςτθ ςυναπτικι απόλθξθ Δεν επαναπροςλαμβάνονται

41 Δράςεισ

42 Μακροπρόκεςμθ ενίςχυςθ

43 Μακροπρόκεςμθ ενίςχυςθ (LTP) Τποδοχζασ NMDA (ευαίςκθτοσ ςτον αγωνιςτι του γλουταμινικοφ NMDA): ταςεο-ευαίςκθτοσ ε δυναμικό θρεμίασ, Mg 2+ εμποδίηουν τον δίαυλο ιόντων Ca 2+ Τποδοχζασ AMPA (μθ NMDA): Ενεργοποίθςθ AMPA Na+ εντόσ του νευρϊνα, αφαιρεί Mg 2+ Ο υποδοχζασ NMDA αποκρίνεται, ειςροι Ca 2+ Βραδεία εκκίνθςθ, παρατεταμζνθ δράςθ (ωσ 500 ms) Ρόλοσ ςτθ μνιμθ, μάκθςθ Τποδοχείσ μθ NMDA: γριγορθ δράςθ