Ιωάννης Β Μέγας Κομνηνός

Transcript

1 Για παραπομπή : Βουγιουκλάκη Πηνελόπη,, 2003, Περίληψη : Γόνος της οικογένειας των Μεγάλων Κομνηνών, γνωστός και ως Καλοϊωάννης και Λαζός. Το 1280 ανήλθε στο θρόνο της Τραπεζούντας διαδεχόμενος τον αδελφό του Γεώργιο. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του αποκατέστησε τις σχέσεις της Αυτοκρατορίας με την Κωνσταντινούπολη και αντιμετώπισε με επιτυχία τα κινήματα που οργάνωσαν εναντίον του μέλη της οικογένειάς του αλλά και της τοπικής αριστοκρατίας. Πέθανε στις 16 Αυγούστου 1297 στα Λίμνια. Άλλα Ονόματα Καλοϊωάννης, Λαζός Τόπος και Χρόνος Γέννησης 1262/3, Τραπεζούντα Τόπος και Χρόνος Θανάτου 16 Αυγούστου 1297, Λίμνια Κύρια Ιδιότητα Αυτοκράτορας Τραπεζούντας ( ) 1. Βιογραφικά στοιχεία Ο Ιωάννης Β γεννήθηκε στην Τραπεζούντα το 1262/1263. Ήταν γιος του Μανουήλ Α Μεγάλου Κομνηνού, αυτοκράτορα Τραπεζούντας ( ), και της Ειρήνης Συρίκαινας και αδελφός του Γεωργίου Μεγάλου Κομνηνού ( ). Είχε επίσης δύο αδελφές, των οποίων όμως τα ονόματα δεν είναι γνωστά. Ετεροθαλή αδέλφια του Ιωάννη Β ήταν οι μετέπειτα αυτοκράτορες Τραπεζούντας Ανδρόνικος Β Μέγας Κομνηνός ( ) και Θεοδώρα Μεγάλη Κομνηνή ( ). Το 1280 ο ανήλθε στο θρόνο της Τραπεζούντας, στον οποίο παρέμεινε έως το θάνατό του, με εξαίρεση το σύντομο διάστημα της βασιλείας της Θεοδώρας. Το 1282 παντρεύτηκε την Ευδοκία Παλαιολογίνα, κόρη του Μιχαήλ Η Παλαιολόγου ( ), και απέκτησε μαζί της δύο γιους, τους μετέπειτα αυτοκράτορες Αλέξιο Β Μέγα Κομνηνό ( ) και Μιχαήλ Μέγα Κομνηνό ( ). Πέθανε στις 16 Αυγούστου του 1297 στα Λίμνια και η σορός του τάφηκε στη μονή της Παναγίας της Χρυσοκεφάλου. Ο Ιωάννης Β παραχώρησε προνόμια στη μονή Παναγίας Σουμελά, και μαζί με τη σύζυγό του ήταν κτήτορες του ναού του Αγίου Γρηγορίου Νύσσης, στον οποίο σώζονταν μέχρι το 1863 οι απεικονίσεις του ζεύγους. 2. Εσωτερική πολιτική Το 1280 ο Ιωάννης Β σφετερίστηκε με επιτυχία το θρόνο από τον αδελφό του Γεώργιο Μέγα Κομνηνό ( ), ο οποίος ήταν φίλα προσκείμενος προς την Ιβηρία (Γεωργία). Αμέσως άρχισε συνομιλίες με την Κωνσταντινούπολη, που οδήγησαν στην αποκατάσταση των σχέσεων μεταξύ των δύο αυλών. Το 1282 επιτεύχθηκε η σύναψη επιγαμίας του οίκου των Μεγάλων Κομνηνών με τον οίκο των Παλαιολόγων με τον γάμο του Ιωάννη Β με την Ευδοκία Παλαιολογίνα, γάμο που επεδίωκε διακαώς ο Μιχαήλ Η Παλαιολόγος. Οι ενέργειες όμως του Τραπεζούντιου αυτοκράτορα προκάλεσαν τις έντονες αντιδράσεις της τοπικής αριστοκρατίας, που ήταν αρνητικά διακείμενη απέναντι στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Ο Ιωάννης μάλιστα αναγκάστηκε προσωρινά να διακόψει τις ενέργειες για τη σύναψη της επιγαμίας. Η αντιπαράθεση αριστοκρατίας και αυτοκράτορα οδήγησε το 1281 σε στασιαστικό κίνημα που οργανώθηκε από τον εκπρόσωπο της εγχώριας αριστοκρατίας της Τραπεζούντας, Παπαδόπουλο. Ο στασιαστής αιχμαλώτισε τον Ιωάννη Β, όμως οι οπαδοί του αυτοκράτορα άσκησαν με επιτυχία πίεση για την απελευθέρωσή του. Τελικά ο Ιωάννης Β τέλεσε στην Κωνσταντινούπολη το γάμο του με την Ευδοκία Παλαιολογίνα το Οι τοπικοί Δημιουργήθηκε στις 17/8/2017 Σελίδα 1/6

2 Για παραπομπή : Βουγιουκλάκη Πηνελόπη,, 2003, άρχοντες, επιδιώκοντας την πτώση του αυτοκράτορα ενώ εκείνος ήταν ακόμα στην Κωνσταντινούπολη, προχώρησαν σε μυστικές συνεννοήσεις με τον βασιλιά της Ιβηρίας Δαβίδ Ε Narin, τον οποίο υποκίνησαν να εισέλθει τον Απρίλιο του 1282 στην αυτοκρατορία και να πολιορκήσει, χωρίς επιτυχία ωστόσο, την πόλη της Τραπεζούντας. Οι ενέργειες αυτές ανάγκασαν τον Ιωάννη Β να επισπεύσει την αναχώρησή του από την Κωνσταντινούπολη. Έφτασε στην Τραπεζούντα στις 25 Απριλίου του 1283 όπου ήρθε αντιμέτωπος με τις εσωτερικές ταραχές που ταλαιπωρούσαν την πόλη. Το επόμενο έτος επέδραμε εναντίον της Τραπεζούντας ο έκπτωτος Γεώργιος Μέγας Κομνηνός ( ) για να διεκδικήσει χωρίς αποτέλεσμα το θρόνο του. Ο Γεώργιος, που είχε παραδοθεί με δόλο από μέλη της αριστοκρατίας με κωνσταντινουπολίτικους δεσμούς στον Μογγόλο χάνο της Βαγδάτης, Abaga, και απελευθερώθηκε μετά το θάνατο του τελευταίου, το 1282, 1 εκμεταλλεύτηκε την δυσαρέσκεια της τοπικής αριστοκρατίας της Τραπεζούντας εναντίον του αδελφού του για να εξασφαλίσει την υποστήριξή της. Ωστόσο ο Ιωάννης Β κατάφερε να καταστείλει την επανάσταση και να αιχμαλωτίσει τον Γεώργιο. Το 1284/1285 ο Ιωάννης Β δέχθηκε την επίθεση της ετεροθαλούς αδελφής του Θεοδώρας Μεγάλης Κομνηνής ( ) και έχασε για μικρό χρονικό διάστημα την εξουσία. Την ίδια εποχή οι Τουρκομάνοι άδραξαν την ευκαιρία για να καταλάβουν και να ερημώσουν τη Χαλυβία, περιοχή οικονομικά εύρωστη, γνωστή για τα μεταλλεία της. Ο Ιωάννης Β Μέγας Κομνηνός, που είχε καταφύγει πιθανόν στην Τρίπολη του Πόντου, κατάφερε να ανασυγκροτήσει τις δυνάμεις του μέσα σε δύο χρόνια, και το 1287 επαναδιεκδίκησε με επιτυχία το θρόνο, αναγκάζοντας τη Θεοδώρα να εγκαταλείψει την αυτοκρατορία και να καταφύγει στη Γεωργία. Παρά τις εσωτερικές αυτές ταραχές και τα στασιαστικά κινήματα, επί Ιωάννη Β μεγάλου Κομνηνού ( / ) παρατηρήθηκε αύξηση της νομισματικής κυκλοφορίας και το εμπόριο γνώρισε μεγάλη ακμή. 3. Εξωτερική πολιτική 3.1. Σχέσεις με την Κωνσταντινούπολη Όταν ο Ιωάννης Β ανήλθε στο θρόνο της Τραπεζούντας, η μερίδα των ανθενωτικών, η οποία είχε δημιουργηθεί στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία μετά την ένωση των Εκκλησιών που υπεγράφη στη σύνοδο της Λυόν το 1274, είδε στο πρόσωπό του τον προστάτη της ορθοδοξίας αλλά και τον γνήσιο απόγονο των Κομνηνών που θα διεκδικούσε το θρόνο της Κωνσταντινούπολης από τον σφετεριστή Μιχαήλ Η Παλαιολόγο ( ). 2 Το ενδεχόμενο μιας διεκδίκησης των νόμιμων δικαιωμάτων του στο θρόνο της Κωνσταντινούπολης φαινόταν να ενισχύεται με την αναγόρευσή του σε «αυτοκράτορα Ρωμαίων». Ο Μιχαήλ Η, μπροστά στον επικείμενο κίνδυνο και μετά τις αποτυχημένες προσπάθειες που κατέβαλλε μέσω αλλεπάλληλων πρεσβειών να τον πιέσει να εγκαταλείψει τον τίτλο του, του πρότεινε το χέρι της κόρης του Ευδοκίας δύο φορές. Καταρχάς ο υποχρεώθηκε να διακόψει τις διαπραγματεύσεις, όπως αναφέραμε, λόγω των αντιδράσεων της τοπικής αριστοκρατίας, στη συνέχεια όμως προσανατολίστηκε αποφασιστικά στην επιγαμία με τον οίκο των Παλαιολόγων. Ο γάμος του με την Ευδοκία Παλαιολογίνα το 1282 αποτέλεσε και την αφετηρία εξομάλυνσης και σύσφιξης των σχέσεων Κωνσταντινούπολης και Τραπεζούντας. Στη συνέχεια ο Ιωάννης Β αλλοίωσε τον τίτλο του σε «πιστό βασιλέα και αυτοκράτορα πάσης Ανατολής, Ιβήρων και Περατείας», παρόλο που αρχικά είχε συμφωνηθεί να λάβει τον υποδεέστερο τίτλο του δεσπότη. 3 Είναι πιθανόν την ίδια περίοδο να ορίστηκε ως έμβλημα των Παλαιολόγων ο δικέφαλος αετός, ενώ οι Μεγάλοι Κομνηνοί διατήρησαν ως σύμβολο του οίκου τους τον αετό, το σύμβολο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Σχέσεις με τη Δύση Μετά την κατάληψη της βυζαντινής Άκρας το 1291 από τους Μαμελούκους, τους μουσουλμάνους ηγεμόνες της Αιγύπτου, ο Ιωάννης Β έλαβε πρόταση από τον πάπα της Ρώμης Νικόλαο Δ ( ) να συμμετάσχει σε σταυροφορία για την ανάκτηση των Αγίων Τόπων. Η πρόταση απέβλεπε έμμεσα και σε συνεργασία με τους Μογγόλους της Περσίας, με τους οποίους η Τραπεζούντα διατηρούσε καλές σχέσεις την περίοδο εκείνη. 4 Οι εσωτερικές έριδες που ταλάνιζαν την Δημιουργήθηκε στις 17/8/2017 Σελίδα 2/6

3 Για παραπομπή : Βουγιουκλάκη Πηνελόπη,, 2003, αυτοκρατορία δεν του επέτρεψαν ωστόσο να ανταποκριθεί στο κάλεσμα του πάπα. Το 1292 μαρτυρείται η έλευση στην Τραπεζούντα πρεσβείας του Εδουάρδου Α. Ο ήταν ο πρώτος αυτοκράτορας Τραπεζούντας που σύναψε σχέσεις με τη Βρετανία. 1. Ο Γεώργιος Μέγας Κομνηνός προδόθηκε από μέλη της τοπικής αριστοκρατίας, αλλά και της αυτοκρατορικής οικογένειας, βλ. σχετικά Bryer, A., The Fate of George Komnenos, ruler of Trebizond, Byzantinische Zeitrschrift 66 (1973), σελ Σύμφωνα με το μητροπολίτη Χρύσανθο του πρόσφεραν με πρεσβεία το θρόνο της Κωνσταντινούπολης, ωστόσο ο Ιωάννης Β δε δέχθηκε την προσφορά φοβούμενος επίθεση από το Βυζαντινό αυτοκράτορα Μιχαήλ Η Παλαιολόγο. Βλ. Χρύσανθος Φιλιππίδης, μητροπολίτης Τραπεζούντος, «Η Εκκλησία της Τραπεζούντος», Αρχείον Πόντου 4-5 (Αθήνα 1933), σελ Βλ. Βαρζός, Κ., «Οι τρεις γάμοι και τα τέκνα του Μανουήλ Α Μεγάλου Κομνηνού ( ), αυτοκράτορα της Τραπεζούντας», Βυζαντινά 11 (1982), σελ 55-74, ιδ. σελ Οι σχέσεις του αυτοκράτορα της Τραπεζούντας με τους Μογγόλους συσφίχθηκαν λόγω των συγγενικών εξ αγχιστείας δεσμών που απέκτησε ο με το χαγάνο Abakha, ο οποίος είχε ήδη είχε παντρευτεί μια νόθα κόρη του Μιχαήλ Η Παλαιολόγου. Βλ. Miller, W., Trebizond. The Last Greek Empire (London 1926), σελ. 29. Βιβλιογραφία : Χρύσανθος Φιλιππίδης, μητροπολίτης Τραπεζούντος, "Η Εκκλησία Τραπεζούντος", Αρχείον Πόντου, 4/5, 1933, Bryer A.A.M., Winfield D., The Byzantine Monuments and Topography of the Pontos, 1 (With Maps and Plans by R. Anderson and Drawings by J. Winfield), Washington D.C. 1985, Dumbarton Oaks Studies 20 Hendy M.F., Studies in the Βyzantine Μonetary Εconomy c , Cambridge Mass Janssens E., Trébizonde en Colchide, Université Libre de Bruxelles, Bruxelles 1969, Travaux de la Faculté de Philosophie et Lettres XL Miller W., Trebizond. The Last Greek Empire of the Byzantine Era, , London 1926 Γεωργιάδης Θ., Εγκυκλοπαίδεια του Ποντιακού Ελληνισμού. Πόντος. Ιστορία, Λαογραφία και Πολιτισμός, Θεσσαλονίκη 1991 Bryer A., "The Fate of George Komnenos, ruler of Trebizond", Byzantinische Zeitschrift, 66, 1973, Kuršanskis M., "L usurpation de Théodora Grande Comnène", Revue des Études Byzantines, 33, 1975, de Vajay S., "Essai chronologique à propos de la famille du Grand-Comnène Manuel ", Byzantinische Forschungen, 6, 1979, Βαρζός K., "Οι τρεις γάμοι και τα τέκνα του Μανουήλ Α Μεγάλου Κομνηνού ( ), αυτοκράτορα της Τραπεζούντας", Βυζαντινά, 11, 1982, Δημιουργήθηκε στις 17/8/2017 Σελίδα 3/6

4 Για παραπομπή : Βουγιουκλάκη Πηνελόπη,, 2003, Talbot A.M., "John II Komnenos", Α. Kazhdan (ed.), The Oxford Dictionary of Byzantium 2, Oxford - Νew York 1991, 1047 "Κομνηνός, Ιωάννης ΙΙ", E. Trapp, H. Beyer, I. Leontiades (ed.), Prosopographisches Lexicon der Palaiologenzeit 5, Wien 1981, , αρ Δικτυογραφία : Empire of Trebizond EMPIRE of TREBIZOND. John II, with Alexius II Γλωσσάριo : άρχων, ο Ο όρος δηλώνει γενικά τον κυβερνήτη. Πολλές φορές ωστόσο δεν έχει τεχνικό περιεχόμενο και χρησιμοποιείται για μέλη αριστοκρατικών οικογενειών ή συνηθέστερα αξιωματούχους, αλλά και για ανεξάρτητους ηγεμόνες. δεσπότης, ο Τίτλος που εμφανίστηκε το 12ο αιώνα. Στη διοικητική ιεραρχία το αξίωμα του δεσπότη βρισκόταν κάτω από εκείνα του αυτοκράτορα και του συναυτοκράτορα. Από το 14ο αιώνα και εξής τον τίτλο φέρουν οι ηγεμόνες επιμέρους περιοχών, όπως της Πελοποννήσου και της Ηπείρου. κτήτορας, ο Κληρικός ή λαϊκός ο οποίος συμβάλλει οικονομικά προκειμένου να χρηματοδοτηθεί ένα συγκεκριμένο οικοδόμημα (ή οικοδομικό πρόγραμμα), έργο τέχνης κ.λπ. Στην περίπτωση του οικοδομήματος ο κτήτορας συνδέεται συνήθως με το έργο μέσω κάποιας ειδικής νομικής σχέσης (κατοχή, νομή, επικαρπία ή άλλο). χάνος (Ilkhan) ή χαγάνος, ο Χαγάνος ή χάνος (Ilkhan) ήταν ο τίτλος του ηγέτη των τουρκικών/μογγολικών φύλων, ο οποίος κατά περίπτωση αντιστοιχούσε στον τίτλο του ηγεμόνα (πρίγκιπα), του βασιλιά ή και του αυτοκράτορα. Πηγές Γεώργιος Παχυμέρης, Bekker, I. (επιμ.), Georgii Pachymeris, De Michaele et Andronico Palaelogis libri tredecim (Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae, Bonn 1835). Νικηφόρου Γρηγορά, Ρωμαϊκή Ιστορία, Bekker, I. Schopen, L. (επιμ.), Nicephori Gregorae, Byzantina Historia 2 (Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae, Bonn 1830). Λαμψίδης, O. (επιμ.), «Μιχαήλ του Παναρέτου περί των Μεγάλων Κομνηνών», Aρχείον Πόντου 22 (1958), σελ Παραθέματα Η βασιλεία του Ιωάννη Β Μεγάλου Κομνηνού στο Χρονικό του Μιχαήλ Πανάρετου Τῷ γοῦν αὐτῷ ἔτει διεδέξατο τὰ σκῆπτρα ὁ β ος ἀδελφὸς αὐτοῦ, ὁ κῦρ Ἰωάννης ὁ μέγας Κομνηνός. Καὶ μετὰ ἐνιαυτὸν ἕνα ἐπῆλθεν αὐτῷ ἡ ἀποστασία τοῦ Παπαδοπούλου ἀλλ ἐλευθερωθεὶς ἀπῆλθεν εἰς τὴν Πόλιν καὶ συνεζεύχθη τῇ θυγατρὶ μὲν κῦρ Μιχαὴλ βασιλέως τοῦ Παλαιολόγου, ἀδελφῇ δὲ κῦρ Ἀνδρονίκου βασιλέως τοῦ Παλαιολόγου, κυρᾷ Εὐδοκία Κομνηνῇ τῇ Παλαιολογίνῃ, τῇ πορφυρογεννήτῳ Ἰστέον δὲ ὅτι, ἔτι ζῶν ὁ κῦρ Μιχαὴλ ὁ βασιλεύς, ἐγένετο ὁ γάμος τοῦ μεγάλου Κομνηνοῦ Ἰωάννου μετὰ τῆς Παλαιολογίνης. [...] Μετὰ δὲ τὸ ςʹʹψʹʹϰʹʹ ἔτος, Ἀπριλίου μηνός, ἦλθεν ὁ βασιλεὺς Ἰβηρίας Δαβὶδ καὶ ἐπεριώρισε τὴν Τραπεζοῦντα, ἀλλὰ ἀπεστράφη κενός. Ἐν δὲ τῷ ςψϰαʹ ἔτει, μηνὶ Ἀπριλίῳ εἰκοστῇ πέμπτῃ, ἰνδικτιῶνος ια ης, κατέλαβεν ἐκ τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἐν Δημιουργήθηκε στις 17/8/2017 Σελίδα 4/6

5 Για παραπομπή : Βουγιουκλάκη Πηνελόπη,, 2003, Τραπεζοῦντι ὁ μέγας Κομνηνὸς κῦρ Ἰωάννης σὺν τῇ Παλαιολογίνῃ, οὔσῃ ἐγκύῳ, καὶ ἐγεννήθη ὁ μέγας Κομνηνός, ὁ κῦρ Ἀλέξιος, τῷ ςψϰβʹ ἔτει. Εἶτα ἐγένετο ἡ τοῦ Κομνηνοῦ κῦρ Γεωργίου ἐπιδρομὴ καὶ κατάσχεσις, ὃν καὶ Πλάνον ἔλεγον, καὶ μετ αὐτοῦ ἡ ἐπίθεσις καὶ τὸ βασίλειον καὶ ἡ ἐξαίφνης φυγὴ κυρᾶς Θεοδώρας τῆς Κομνηνῆς, θυγατρὸς πρώτης τοῦ μεγάλου Κομνηνοῦ κῦρ Μανουὴλ ἐκ τῆς ἐξ Ἰβηρίας Ρουσουντάνας. Καὶ πάλιν ἀπεκατέστη εἰς τὸ σκαμνὶν ὁ Καλοϊωάννης ὁ Κομνηνὸς καὶ βασιλεύσας τὰ πάντα ἔτη ὀκτωκαίδεκα ἐκοιμήθη ἐν τοῖς Λιμνίοις μηνὶ Αὐγούστῳ εἰς τὰς ιςʹ, ἡμέρᾳ ςʹ, ἰνδικτιῶνος ι ης, ἔτους ςωεʹ. Ἐν γὰρ τῇ βασιλείᾳ αὐτοῦ παρέλαβον οἱ Τοῦρκοι τὴν Χαλυβίαν καὶ γέγονε παρ αὐτῶν μεγάλη ἐπιδρομή, ὥστε ἀοίκους γενέσθαι τὰς χώρας ὅλας. Ἐπεὶ καὶ ζῶν ἔτι ἐκομίσθη τὸ λείψανον αὐτοῦ ἐν Τραπεζοῦντι καὶ ἐτάφη ἐν τῷ ναῷ τῆς Χρυσοκεφάλου. Λαμψίδης, O. (επιμ.), «Μιχαήλ του Παναρέτου περί των Μεγάλων Κομνηνών», Aρχείον Πόντου 22 (1958), σελ. 62. Χρονολόγιο 1262/3: Γέννηση Ιωάννη Β Μεγάλου Κομνηνού 1280: Επιτυχής συνωμοσία εναντίον του Γεωργίου Μεγάλου Κομνηνού. Αναγόρευση του Ιωάννη Β σε αυτοκράτορα 1281: Στάση του εκπροσώπου της τοπικής αριστοκρατίας Παπαδόπουλου, αιχμαλωσία και απελευθέρωση του Ιωάννη Β 1282: Γάμος του Ιωάννη Β με την Ευδοκία, κόρη του Μιχαήλ Η Παλαιολόγου στην Κωνσταντινούπολη. Αλλοίωση του τίτλου του αυτοκράτορα της Τραπεζούντας Απρίλιος 1282: Συνωμοσία της αριστοκρατίας της Τραπεζούντας σε συνεργασία με τον βασιλιά της Ιβηρίας Δαβίδ Ε. Ατελέσφορη πολιορκία της Τραπεζούντας από τον Δαβίδ Ε 25 Απριλίου 1283: Άφιξη του αυτοκρατορικού ζεύγους Ιωάννη Β Μεγάλου Κομνηνού και Ευδοκίας Παλαιολογίνας στην Τραπεζούντα 1284: Ο έκπτωτος Γεώργιος Μέγας Κομνηνός διεκδικεί το θρόνο του χωρίς αποτέλεσμα αιχμαλωσία του Γεωργίου 1284/5: Επιδρομή των Αμιτιωτών Τούρκων στη Χαλυβία. Λεηλασία των μεταλλείων και της ευρύτερης περιοχής 1284/5: Εκδίωξη του Ιωάννη Β από το θρόνο από την ετεροθαλή αδελφή του Θεοδώρα Μεγάλη Κομνηνή 1287: Ο Ιωάννης Β ανακτά το θρόνο του 1292: Πρεσβεία του Άγγλου βασιλιά Εδουάρδου Α στην Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας 16 Αυγούστου 1297: Θάνατος Ιωάννη Β στα Λίμνια Βοηθ. Κατάλογοι Κατάλογος αυτοκρατόρων Τραπεζούντας Αλέξιος Α 1204 Ανδρόνικος Α (Γίδων) 1222 Ιωάννης Α (Αξούχος) 1235 Μανουήλ Α 1238 Δημιουργήθηκε στις 17/8/2017 Σελίδα 5/6

6 Για παραπομπή : Βουγιουκλάκη Πηνελόπη,, 2003, Ανδρόνικος Β 1263 Γεώργιος (Πλάνος) 1266 Ιωάννης Β 1280 Θεοδώρα 1285 Ιωάννης Β (ξανά) 1287 Αλέξιος Β 1297 Ανδρόνικος Γ 1330 Μανουήλ Β 1332 Βασίλειος 1332 Ειρήνη 1340 Άννα 1341 Ιωάννης Γ 1342 Μιχαήλ 1344 Αλέξιος Γ 1349 Μανουήλ Γ 1390 Αλέξιος Δ 1417 Ιωάννης Δ 1429 Δαβίδ Δημιουργήθηκε στις 17/8/2017 Σελίδα 6/6