F x x x. στο ηλεκτραρνητικότερο F, προκύπτει φαινομενικό φορτίο +1 για το άτομο του Η και φαινομενικό φορτίο 1 για το άτομο του F.

Transcript

1 41 ΟΝΑΤΟΛΟΓΙΑ ΑΝΟΡΓΑΝΩΝ ΧΗΜΙΚΩΝ ΕΝΩΣΕΩΝ Αριθμός Οξείδωσης ατόμου Ο αριθμός οξείδωσης (Α.Ο.) ενός ατόμου είναι το πραγματικό φορτίο ενός μονοατομικού ιόντος, ή το φαινομενικό φορτίο του ατόμου μέσα σε ένα μόριο, που προκύπτει αν τα ηλεκτρόνια των ομοιοπολικών δεσμών του ατόμου αποδοθούν στο ηλεκτραρνητικότερο άτομο. π.χ. στο μόριο του υδροφθορίου το κοινό ζεύγος ηλεκτρονίων Η, F αν αποδοθεί στο ηλεκτραρνητικότερο F, προκύπτει φαινομενικό φορτίο +1 για το άτομο του Η και φαινομενικό φορτίο 1 για το άτομο του F. H x H x xx O x xx F x x x π.χ. στο μόριο του νερού : x τα κοινά ζεύγη ηλεκτρονίων Η, Ο αν αποδοθούν H στο ηλεκτραρνητικότερο Ο, προκύπτει φαινομενικό φορτίο +1 για κάθε άτομο Η και φαινομενικό φορτίο 2 για το άτομο του Ο. Με βάση τα παραπάνω προκύπτουν οι κανόνες : 1. Όλα τα ελεύθερα άτομα έχουν αριθμό οξείδωσης (Α.Ο.) μηδέν. π.χ. Η 2 : AO (Η) = 0, Ν 2 : AO (Ν) = 0, Fe : AO (Fe) = 0, Cl 2 : AO (Cl ) = 0 κ.ο.κ. 2. Ο αριθμός οξείδωσης (Α.Ο.) μονοατομικού ιόντος είναι ίσος με το φορτίο του ιόντος. π.χ. Na + : AO (Na) =+1, Fe 2+ : AO (Fe) =+2, Fe 3+ : AO (Fe) =+3, O 2 : AO (O ) = 2 κ.ο.κ. τα αλκάλια : Li +, Na +, Κ +, έχουν πάντοτε AO =+1 σε όλες τις ενώσεις τους. οι αλκαλικές γαίες: Mg 2+, Ca 2+, Ba 2+, έχουν πάντοτε AO = +2 σε όλες τις ενώσεις τους. 3. To άτομο του υδρογόνου Η έχει σε όλες τις ενώσεις του ΑΟ (Η) = +1. π.χ. HF : AO (Η) = +1, Η 2 Ο : AO (Η) = +1, CH 2 O : AO (Η) = +1, κ.ο.κ. στα υδρίδια των μετάλλων (ενώσεις μετάλλου-υδρογόνου) : AO (Η) = 1. π.χ. στο υδρίδιο του νατρίου NaΗ : AO (Η) = To άτομο του φθορίου F έχει σε όλες τις ενώσεις του ΑΟ (F) = 1. π.χ. HF : AO (F) = 1, OF 2 : AO (F) = 1, κ.ο.κ. 5. To άτομο του οξυγόνου Ο έχει σε όλες τις ενώσεις του ΑΟ (F) = 2. π.χ. H 2 Ο : AO (Ο) = 2, CH 2 O : AO (O) = 2, κ.ο.κ. στην ένωση OF 2 : AO (Ο) = +2, το F είναι ηλεκτραρνητικότερο του Ο δηλ. AO (F) = 1. στην ένωση Η 2 Ο 2 : AO (Ο) = 1, στα υπεροξείδια (περιέχουν την υπεροξυομάδα Ο Ο ) το οξυγόνο έχει πάντα AO (Ο) = Το άθροισμα των αριθμών οξείδωσης όλων των ατόμων στο μόριο χημικής ένωσης είναι μηδέν. Σ(Α.Ο.) ατόμων στο μόριο = 0

2 7. Το άθροισμα των αριθμών οξείδωσης όλων των ατόμων σε ένα πολυατομικό ιόν είναι ίσο με το φορτίο του ιόντος. 42 Σ(Α.Ο.) ατόμων στο ιόν = φορτίο Μονοατομικά ανιόντα και οι αριθμοί οξείδωσής τους ( Αμέταλλα ) ανιόν Όνομα ανιόντος Όνομα UPAC ανιόν Όνομα ανιόντος Όνομα UPAC Η υδρογονούχο υδρίδιο Ο 2 οξυγονούχο οξείδιο F φθοριούχο φθορίδιο S 2 θειούχο σουλφίδιο Cl χλωριούχο χλωρίδιο N 3 άζωτούχο νιτρίδιο Br βρωμιούχο βρωμίδιο P 3 φωσφορούχο φωσφίδιο I ιωδιούχο ιωδίδιο Οι αριθμοί οξείδωσης των κυριότερων στοιχείων ( μέταλλα αμέταλλα ) Εφαρμογές : Μέταλλα Α.Ο. Αμέταλλα Α.Ο. Li, Na, K, Ag +1 F 1 Mg, Ca, Ba, Zn +2 H +1, 1 Al +3 O 2, 1, +2 Cu, Hg +1, +2 Cl, Br, I 1, +1, +3, +5, +7 Fe, Ni +2, +3 S 2, +4, +6 Sn, Pb +2, +4 N, P 3, +3, +5, Mn +2, +4, +6 C, Si 4,..., +4 Cr +3, Να βρεθεί ο Αριθμός Οξείδωσης του Ν στο ΗΝO 2 Απάντ: Έστω Α.Ο. (Ν) = x Το ΗΝO 2 είναι ουδέτερο μόριο (χημική ένωση) οπότε θα πρέπει να ισχύει : Σ(Α.Ο.) ατόμων = 0 (+1) 1 + x + ( 2) 2 = x +( 4) = x 4 =0 x = 4 1 x = +3 Α.Ο. (Ν) = Να βρεθεί ο Αριθμός Οξείδωσης του Cr στο (Cr 2 O 7 ) 2 Απάντ: Έστω Α.Ο. (Cr) = x Το (Cr 2 O 7 ) 2 είναι ιόν οπότε θα πρέπει να ισχύει : Σ(Α.Ο.) ατόμων = φορτίο (x) 2 + ( 2) 7 = 2 2x + ( 14) = 2 2x 14 = 2 2x = x =12 x =+6 Α.Ο. (Cr) =+6 3. Να βρεθεί ο Αριθμός Οξείδωσης : α. του Mn στο KMnO 4 (Απ. +6 ) γ. του C στο H 2 CO (Απ. 0 ) β. του C στο CH 4 (Απ. 4 ) δ. του C στο C 2 H 2 O 4 (Απ. +3 )

3 43 Τα κυριότερα πολυατομικά ιόντα ( τύπος ονομασία) Πολυατομικά κατιόντα. 1. (ΝΗ 4 ) + : αμμώνιο. 2. (Η 3 Ο) + : οξώνιο ή υδρόνιο ( δεν συμμετέχει σε σχηματισμό χημικών ενώσεων ). Πολυατομικά ανιόντα Κεντρικό άτομο (κ.α.) Γενικός τύπος ιόντος τιμές ν ( άτομα Ο στο ανιόν ) ν =4 ν =3 ν =2 ν =1 Xλώριο : Cl (ClO v ) 1 (ClO 4 ) (ClO 3 ) (ClO 2 ) (ClO) Βρώμιο : Br (BrO v ) 1 (BrO 4 ) (BrO 3 ) (BrO 2 ) (BrO) Ιώδιο : I (IO v ) 1 (IO 4 ) (IO 3 ) (IO 2 ) (IO) Άζωτο : N (NO v ) 1 (NO 3 ) (NO 2 ) Άνθρακας : C (CO v ) 2 (CO 3 ) 2 Πυρίτιο : Si (SiO v ) 2 (SiO 3 ) 2 Ο ν ο μ α σ ί α α ν ι ό ν τ ω ν υπερ-(κ.α.)- ικό ανιόν (κ.α.)-ικό ανιόν (κ.α.)-ώδες ανιόν υπο-(κ.α.)- ώδες ανιόν Π.χ. (ClO 4 ) : υπερχλωρικό ανιόν, (IO 2 ) : ιωδιώδες ανιόν, (ClO) : υποχλωριώδες ανιόν (SiO 3 ) 2 : πυριτικό ανιόν, (NO3 ) : νιτρικό ανιόν, (NO 2 ) : νιτρώδες ανιόν,... Κεντρικό άτομο (κ.α.) Γενικός τύπος ιόντος τιμές ν ( άτομα Ο στο ανιόν ) ν =4 ν =3 Χρώμιο : Cr (CrO v ) 2 (CrO 4 ) 2 Θείο : S (SO v ) 2 (SO 4 ) 2 Φωσφόρος: P (PO v ) 3 (PO 4 ) 3 (SO 3 ) 2 (PO 3 ) 3 Αρσενικό : As (AsO v ) 3 (AsO 4 ) 3 Ο ν ο μ α σ ί α α ν ι ό ν τ ω ν (κ.α.)-ικό ανιόν (κ.α.)-ώδες ανιόν Π.χ. (SO 4 ) 2 (CrO 4 ) 2 (PO 4 ) 3 : θειικό ανιόν, (SO 3 ) 2 : χρωμικό ανιόν, (PO 3 ) 3 : φωσφορικό ανιόν : θειώδες ανιόν, : φωσφορώδες ανιόν,

4 Όξινα ιόντα ονομάζονται εκείνα από τα παραπάνω που περιέχουν και άτομα Η και φορτίο 1 ή 2. (ΗS) : όξινο θειούχο ιόν (ΗCO 3 ) 1 : όξινο ανθρακικό ανιόν (ΗSiO 3 ) 1 : όξινο πυριτικό ανιόν (ΗSO 3 ) 1 : όξινο θειώδες ανιόν (ΗSO 4 ) 1 : όξινο θειικό ανιόν (ΗPO 4 ) 2 : όξινο φωσφορικό ανιόν (Η 2 PO 4 ) 1 : δισόξινο φωσφορικό ανιόν 44 Άλλα ανιόντα (ΟΗ) : υδροξείδιο (CN) : κυάνιο ή κυανιούχο ανιόν. (MnO 4 ) 2 : μαγγανικό ανιόν. (MnO 4 ) : υπερμαγγανικό ανιόν. (Cr 2 O 7 ) 2 : διχρωμικό ανιόν ΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΧΗΜΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ ΧΗΜΙΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Ο χημικός τύπος μιας χημικής ένωσης, με θετικό τμήμα Θ y+ και το ανιόν Α x κλάσμα : κατιόν φορτίο κατιόντος = ανιόν φορτίο ανιόντος απλοποιούμε το κλάσμα των φορτίων (χωρίς το πρόσημο) μπαίνουν δείκτες στο θετικό και στο αρνητικό τμήμα : Θ x Α y. προκύπτει από το και στη συνέχεια χιαστί Όνομα χημικής ένωσης Θ x Α y : Όνομα Θ x Α y = όνομα Α + όνομα Θ Εφαρμογές : Zn 2 +, S 2 = = ZnS θειούχος ψευδάργυρος Όταν το κατιόν ή το ανιόν είναι πολυατομικά ιόντα μπαίνουν μέσα σε παρένθεση και οι δείκτες μπαίνουν έξω από την παρένθεση. Το 1 δεν μπαίνει ως δείκτης. Ca 2 +, CN = Ca(CN) 2 κυανιούχο ασβέστιο H +, S 2 = H 2 S υδρόθειο Al 3 +, (SO4 ) 2 Ο = Al 2 (SO 4 ) 3 θειικό αργίλιο Mg 2+, HS = Mg(HS) 2 όξινο θειούχο μαγνήσιο (NH 4 ) +, (PO 4 ) 3 ΝΗ Ο = (NH 4 ) 3 PO 4 φωσφορικό αμμώνιο Εναλλακτικά : Al 3 + S 2 Al 2 S 3 θειούχο αργίλιο

5 8 ο 45 ΓΕΛ Πειραιά - Χημεία Α Λυκείου Άσκηση : Να συμπληρώσετε τον πίνακα με τους χημικούς τύπους των ενώσεων: (ΝΗ 4 ) + Na + Zn 2 + Al 3 + CN O 2 (NO 2 ) (SO 3 ) 2 (SO 3 ) 2 (HPO 4 ) 2 (PO 3 ) 3 Fe 3 + H + Κατηγορίες Χημικών Ενώσεων Οι κυριότερες κατηγορίες χημικών ενώσεων είναι: Ι. Οξέα ΙΙ. Βάσεις ή υδροξείδια ΙΙΙ. Άλατα ΙV. Οξείδια Ι. ΟΞΕΑ Έχουν γενικό τύπο : Η x Α όπου : A x ανιόν, εκτός από ΟΗ και Ο 2 ( Οξύ = ένωση Η με αμέταλλο ή πολυατομικό ανιόν Α ). Τα οξέα είναι ενώσεις ομοιοπολικές, περιέχουν δηλαδή στο μόριό τους μόνον ομοιοπολικούς δεσμούς. Διακρίνονται : 1. Μη οξυγονούχα οξέα 1. Σε μη οξυγονούχα, αυτά δηλαδή που δεν περιέχουν οξυγόνο. 2. Σε οξυγονούχα, αυτά που περιέχουν οξυγόνο στο μόριό τους. Είναι ενώσεις υδρογόνου με αμέταλλο ή κυάνιο ( CN ). Ονομάζονται με το πρόθεμα υδρο- και ακολουθεί το όνομα του Α. Είναι όλα αέρια. κοινό όνομα. όνομα Ι.U.P.A.C. σε υδατικό διάλυμα HF : υδροφθόριο. υδρογόνο-φθορίδιο υδρο-φθορικό οξύ. HCl : υδροχλώριο. υδρογόνο-χλωρίδιο υδρο-χλωρικό οξύ. HBr : υδροβρώμιο. υδρογόνο-βρωμίδιο υδρο-βρωμικό οξύ. HI : υδροϊώδιο. υδρογόνο-ιωδίδιο υδρο-ϊωδικό οξύ. H 2 S : υδρόθειο. υδρογόνο-σουλφίδιο υδρο-θειϊκό οξύ HCN : υδροκυάνιο. υδρογόνο-κυανίδιο

6 2. Οξυγονούχα οξέα : Είναι ενώσεις υδρογόνου με οξυγονούχο ανιόν. 46 Κεντρικό άτομο (κ.α.) Γενικός τύπος οξέος τιμές ν ( άτομα Ο στο ανιόν ) ν =4 ν =3 ν =2 ν =1 Xλώριο : Cl ΗClO v ΗClO 4 ΗClO 3 ΗClO 2 ΗClO Βρώμιο : Br ΗBrO v ΗBrO 4 ΗBrO 3 ΗBrO 2 ΗBrO Ιώδιο : I ΗIO v ΗIO 4 ΗIO 3 ΗIO 2 ΗIO Άζωτο : N ΗNO v ΗNO 3 ΗNO 2 Άνθρακας : C Η 2 CO 3 Η 2 CO 3 Πυρίτιο : Si Η 2 SiO 3 Η 2 SiO 3 Ο ν ο μ α σ ί α ο ξ έ ω ν υπερ-(κ.α.)- ικό οξύ (κ.α.)-ικό οξύ (κ.α.)-ώδες οξύ υπο-(κ.α.)- ώδες οξύ Π.χ. ΗClO 4 : υπερχλωρικό οξύ, ΗIO 2 : ιωδιώδες οξύ, ΗClO : υποχλωριώδες οξύ ΗBrO 3 : βρωμικό οξύ, ΗNO 2 : νιτρώδες οξύ, ΗNO 3 : νιτρικό οξύ,... Κεντρικό άτομο (κ.α.) Γενικός τύπος ιόντος τιμές ν ( άτομα Ο στο ανιόν ) ν =4 ν =3 Χρώμιο : Cr Η 2 CrO ν Η 2 CrO 4 Θείο : S Η 2 SO v Η 2 SO 4 Η 2 SO 3 Φωσφόρος: P Η 3 PO v Η 3 PO 4 Η 3 PO 3 Αρσενικό : As Η 3 AsO v Η 3 AsO 4 Ο ν ο μ α σ ί α ο ξ έ ων (κ.α.)-ικό οξύ (κ.α.)-ώδες οξύ Π.χ. Η 2 SO 4 : θειικό οξύ, Η 2 SO 3 : θειώδες οξύ, Η 3 PO 4 : φωσφορικό οξύ, Η 2 CrO 4 : χρωμικό οξύ,... Ονομασία οξέων : α. Κοινό όνομα : όνομα του ανιόντος Α + οξύ β. Όνομα ΙUPAC. : υδρογόνο + όνομα του ανιόντος Α Προσοχή στις διαφορές : α. υδροχλωρικό οξύ χλωρικό οξύ ( ΗCl ΗClO 3 ). β. υδροβρωμικό οξύ βρωμικό οξύ ( ΗBr ΗBrO 3 ). γ. υδροϊωδικό οξύ ιωδικό οξύ ( ΗI ΗIO 3 ).

7 ΙΙ. ΥΔΡΟΞΕΙΔΙΑ ή ΒΑΣΕΙΣ. 47 Έχουν γενικό τύπο : Μ(OH) y όπου M = Μέταλλο, y= το φορτίο του M ( =σθένος ή αριθμός οξείδωσης του M ). Είναι ενώσεις ιοντικές, περιέχουν δηλαδή στο μόριό τους ένα τουλάχιστον ιοντικό δεσμό. Ονομασία Βάσεων: α). Κοινή ονομασία : όνομα Μ(OH) y = υδροξείδιο του M β). Κατά Ι.U.P.A.C. : όνομα Μ(OH) y = όνομα Μ + υδροξείδιο Π.χ. Κοινό όνομα Κατά ΙUPAC 1. ΝaΟΗ : υδροξείδιο του νατρίου ή καυστικό νάτριο, νάτριο υδροξείδιο. 2. ΚΟΗ : υδροξείδιο του καλίου ή καυστικό κάλιο, κάλιο υδροξείδιο 3. Ca(OH) 2 : υδροξείδιο του ασβεστίου, ασβέστιο υδροξείδιο 4. Fe(OH) 2 : υδροξείδιο του σιδήρου (II), σίδηρο (ΙΙ) υδροξείδιο 5. Fe(OH) 3 : υδροξείδιο του σιδήρου (III), σίδηρο (ΙΙΙ) υδροξείδιο ΙΙΙ. ΑΛΑΤΑ. Έχουν γενικό τύπο : Θ x Α y όπου Θ Η + και Α { ΟΗ, Ο 2 } Όπου Θ = το Θετικό τμήμα : ΝΗ 4 + ή κατιόν μετάλλου. Α = το Αρνητικό τμήμα : Αμέταλλο ή ηλεκτραρνητική ρίζα. x = το φορτίο του ανιόντος Α, ( Α x ). y = το φορτίο του κατιόντος Θ, ( Θ y+ ). Τα άλατα είναι ιοντικές ενώσεις. Τα άλατα διακρίνονται ( όπως και τα οξέα ) : 1. Μη οξυγονούχα άλατα Το ανιόν Α x είναι αμέταλλο ή CN ( δεν περιέχει οξυγόνο ) 1. Σε μη οξυγονούχα. 2. Σε οξυγονούχα. α). κοινό όνομα : Όνομα Θ x Α y = όνομα Α-ούχο + όνομα Θ β). Κατά ΙUPAC : Όνομα Θ x Α y = όνομα Θ + όνομα Α παραδείγματα : 1. NaCl χλωριούχο νάτριο ή νάτριο-χλωρίδιο. 2. Ca(CN) 2 κυανιούχο ασβέστιο ή ασβέστιο-κυανίδιο. 3. ZnS θειούχος ψευδάργυρος ή ψευδάργυρο-σουλφίδιο. 4. (ΝΗ 4 ) 2 S θειούχο αμμώνιο ή αμμώνιο σουλφίδιο. 5. KHS όξινο θειούχο κάλιο ή κάλιο-υδρογονο-σουλφίδιο. 6. FeCl 2 χλωριούχος σίδηρος (ΙΙ) ή σίδηρο (ΙΙ) χλωρίδιο. 7. FeCl 3 χλωριούχος σίδηρος (ΙΙΙ) ή σίδηρο (ΙΙΙ) χλωρίδιο. 8. NH 4 Cl χλωριούχο αμμώνιο. ή αμμώνιο χλωρίδιο 9. NH 4 CN κυανιούχο αμμώνιο ή αμμώνιο κυανίδιο. κ.ο.κ.

8 48 2. Οξυγονούχα άλατα Το ανιόν Α x περιέχει οξυγόνο. α). Όνομα Θ x Α y = όνομα Α + όνομα Θ β). Κατά ΙUPAC : Όνομα Θ x Α y = όνομα Θ + όνομα Α παραδείγματα: 1. Na 2 CΟ 3 ανθρακικό νάτριο ή νάτριο ανθρακικό 2. CaSO 4 θειικό ασβέστιο ή ασβέστιο θειικό 3. Zn(ClO 3 ) 2 χλωρικός ψευδάργυρος ή ψευδάργυρο-χλωρικός 4. (ΝΗ 4 ) 2 SΟ 4 θειικό αμμώνιο ή αμμώνιο θειικό. 5. KHSΟ 4 όξινο θειικό κάλιο ή κάλιο-υδρογονο-θειϊκό. 6. Fe(ClΟ 2 ) 2 χλωριώδης σίδηρος (ΙΙ) ή σίδηρο (II) χλωριώδης. 7. Fe 2 (SΟ 4 ) 3 θειικός σίδηρος (ΙΙΙ) ή σίδηρο (III) θειικός. 8. (NH 4 ) 2 CΟ 3 ανθρακικό αμμώνιο ή αμμώνιο θειικό 9. NH 4 H 2 PO 4 δισόξινο φωσφορικό αμμώνιο ή αμμώνιο διυδρογονο-φωσφορικό 10. (NH 4 ) 2 HPO 4 μονόξινο φωσφορικό αμμώνιο ή αμμώνιο υδρογονο-φωσφορικό. Παρατήρηση Όταν ένα μέταλλο έχει δύο αριθμούς οξείδωσης, τότε οι ενώσεις του διαφοροποιούνται ως προς το όνομα με δύο τρόπους. 1. Αναφέρουμε τον αριθμό οξείδωσης ( σθένος ) του μετάλλου στην ένωση. π.χ. Fe(ClΟ 2 ) 2 : χλωριώδης σίδηρος (II) ή σίδηρο (II) χλωριώδης. Fe 2 (SΟ 4 ) 3 : θειικός σίδηρος (III) ή σίδηρο (III) θειικός. FeSΟ 4 : θειικός σίδηρος (II) ή σίδηρο (II) θειικός. 2. Προτάσσουμε την πρόθεση «υπο-» στο όνομα της ένωσης στην οποία το μέταλλο έχει το μικρότερο αριθμό οξείδωσης. π.χ. CuCl 2 : χλωριούχος χαλκός, ή χαλκο (II) χλωρίδιο. ( Cu 2+ ) CuCl : χλωριούχος υποχαλκός, ή χαλκο (I) χλωρίδιο. ( Cu 1+ ) HgCl 2 : χλωριούχος υδράργυρος ή υδράργυρο (II) χλωρίδιο. ( Hg 2+ ) Hg 2 Cl 2 : χλωριούχος υφυδράργυρος, ή διυδράργυρο (I) διχλωρίδιο. ( Hg 1+ )

9 ΙV. ΟΞΕΙΔΙΑ. 49 Έχουν γενικό τύπο : Σ x Ο y όπου Σ μέταλλο ή αμέταλλο Είναι δηλαδή ενώσεις που περιέχουν στο μόριό τους άτομα οξυγόνου ( Ο ) και άτομα ενός άλλου στοιχείου ( Σ ), μέταλλο ή αμέταλλο. Ονομασία οξειδίων α). Τα στοιχεία που έχουν ένα και μοναδικό αριθμό οξείδωσης σχηματίζουν ένα και μοναδικό οξείδιο. Ονομάζονται με τη λέξη οξείδιο και το όνομα του στοιχείου Σ. Κατά IUPAC ονομάζουμε πρώτα το στοιχείο Σ και ακολουθεί η λέξη οξείδιο. π.χ. Η 2 Ο : οξείδιο του υδρογόνου ή υδρογονο-οξείδιο Νa 2 Ο : οξείδιο του νατρίου ή νάτριο-οξείδιο CaΟ : οξείδιο του ασβεστίου ή ασβέστιο-οξείδιο Αl 2 Ο 3 : οξείδιο του αργιλίου ή αργίλιο-οξείδιο. κ.ο.κ. β). Τα στοιχεία που έχουν περισσότερους από ένα αριθμούς οξείδωσης, σχηματίζουν τόσα οξείδια όσοι και οι αριθμοί οξείδωσης του στοιχείου. Ονομάζονται ανάλογα με τον αριθμό των ατόμων οξυγόνου στο μόριο του οξειδίου και το όνομα του στοιχείου Σ. Κατά IUPAC ονομάζουμε πρώτα το στοιχείο Σ αναφέροντας τον αριθμό των ατόμων του και ακολουθεί ο αριθμός των ατόμων οξυγόνου και η λέξη οξείδιο. α / α τύπος οξειδίου όνομα οξειδίου παραδείγματα 1. ΣΟ ή Σ 2 Ο μονοξείδιο του Σ. CO, NΟ, Cl 2 Ο. 2. ΣΟ 2 διοξείδιο του Σ. SΟ 2, NΟ 2, CΟ 2, MnΟ 2, PbΟ 2 3. ΣΟ 3 ή Σ 2 Ο 3 τριοξείδιο του Σ. SΟ 3, N 2 Ο 3, P 2 Ο 3, Cl 2 Ο Σ 2 Ο 4 τετροξείδιο του Σ. N 2 Ο 4 ή διαζωτο-τετροξείδιο. 5. Σ 2 Ο 5 πεντοξείδιο του Σ. N 2 Ο 5, P 2 Ο 5, Cl 2 Ο Σ 2 Ο 7 επτοξείδιο του Σ. Cl 2 Ο 7. Προσοχή στις διαφορές : Ν 2 Ο : υποξείδιο του αζώτου ( Α.Ο. (Ν) = +1 ) ή διαζωτομονοξείδιο. ΝΟ : μονοξείδιο του αζώτου ( Α.Ο. (Ν) = +2 ) ή αζωτομονοξείδιο. Cu 2 Ο : υποξείδιο του χαλκού ή διχαλκομονοξείδιο ή οξείδιο του υποχαλκού (Cu 1+ ). CuO : οξείδιο του χαλκού ( Cu 2+ ) ή χαλκομονοξείδιο.

10 Όξινα οξείδια ή ανυδρίτες οξέων 50 «Όξινα ονομάζονται τα οξείδια των αμετάλλων S, Cl, N, P, C, κ.ο.κ. που, θεωρητικά, προέρχονται από τα οξέα με αφαίρεση ενός ή περισσοτέρων μορίων Η 2 Ο. π.χ. για το SO 3 : Η 2 SO 4 Η 2 O SO 3 ( το SO 3 είναι ανυδρίτης του Η 2 SO 4 ) για το SO 2 : Η 2 SO 3 Η 2 O SO 2 ( το SO 2 είναι ανυδρίτης του Η 2 SO 3 ) για το Ν 2 O 5 : 2ΗΝO 3 Η 2 O Ν 2 O 5 για το Cl 2 O 7 : 2ΗClO 4 Η 2 O Cl 2 O 7 για το P 2 O 5 : 2Η 3 PO 4 3Η 2 O P 2 O 5 κ.ο.κ. Τα περισσότερα όξινα οξείδια αντιδρούν με το νερό και δίνουν τα αντίστοιχα οξέα. π.χ. SO 2 + H 2 O H 2 SO 3 Βασικά οξείδια ή ανυδρίτες βάσεων. Βασικά οξείδια ονομάζονται τα οξείδια των μετάλλων και θεωρητικά προέρχονται από τα αντίστοιχα υδροξείδια ( βάσεις ) με αφαίρεση ενός ή περισσοτέρων μορίων Η 2 O. π.χ. για το Νa 2 O : 2ΝaOΗ Η 2 O Νa 2 O για το CaΟ : Ca(OΗ) 2 Η 2 O CaΟ για το FeΟ : Fe(OΗ) 2 Η 2 O FeΟ για το Fe 2 O 3 : 2Fe(OH) 3 3Η 2 O Fe 2 O 3 κ.ο.κ. Τα βασικά οξείδια Νa 2 O, K 2 O, CaO και BaO αντιδρούν με το νερό και δίνουν την αντίστοιχη βάση. π.χ. Νa 2 O + H 2 O 2NaOH Υπεροξείδια. ονομάζονται τα οξείδια εκείνα τα οποία περιέχουν την υπεροξυομάδα ( Ο Ο ). π.χ. α. Η 2 O 2 με συντακτικό τύπο Η Ο Ο Η, υπεροξείδιο του υδρογόνου. β. Νa 2 O 2 με συντακτικό τύπο Na Ο Ο Na, υπεροξείδιο του νατρίου. O γ. CaO 2 με συντακτικό τύπο Ca, υπεροξείδιο του ασβεστίου ( ιοντική ένωση ). O

11 Επιτεταρτοξείδια. 51 Επιτεταρτοξείδια ονομάζονται ορισμένα οξείδια μετάλλων που έχουν γενικό τύπο Μ 3 Ο 4. π.χ. α. Fe 3 O 4 : επιτεταρτοξείδιο του σιδήρου ( ιοντική ένωση ). β. Pb 3 O 4 : επιτεταρτοξείδιο του μολύβδου ( ιοντική ένωση ). γ. Μn 3 O 4 : επιτεταρτοξείδιο του μαγγανίου ( ιοντική ένωση ). V. Ενώσεις με ειδική ονομασία COCl 2 SOCl 2 : φωσγένιο, : θειονυλοχλωρίδιο, ΝΗ 4 OCN : κυανικό αμμώνιο, CaOCl 2 ΝΗ 3 : χλωράσβεστος ή οξυχλωριούχο ασβέστιο : αμμωνία, Η ΝΗ 3 συμπεριφέρεται ως βάση κατά την αντίδραση : ΝΗ 3 + Η 2 Ο ΝΗ ΟΗ ( Όταν δηλαδή η αμμωνία διαλύεται σε νερό προκύπτουν ανιόντα ΟΗ τα οποία καθιστούν το διάλυμα βασικό ).

12 Ασκήσεις Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό του κάθε κελιού και δίπλα τον χημικό τύπο της ένωσης που αντιστοιχεί στο κελί καθώς και το όνομά της. Η + Na + NΗ 4 + Mg 2+ Al 3+ Ca 2+ Fe 2+ Fe 3+ Br O S OH NO ΗCO SO PO Να ονομάσετε τις παρακάτω ενώσεις : α. HF, HCl, HBr, HI, H 2 S, HCN, HClO 3, HIO 3, HNO 2, HNO 3, H 2 CO 3, H 2 SO 3, H 2 SO 4,HClO, HBrO 4 β. Mn(OH) 2, NaOH, KOH, Mg(OH) 2, Ca(OH) 2, Ba(OH) 2, Fe(OH) 2, Fe(OH) 3, Al(OH) 3, NH 3 γ. KCN, NaF, KNO 3, NH 4 NO 3, Na 2 CO 3, CaSO 4, AgCl, (NH 4 ) 2 SO 4, Al 2 (SO 4 ) 3, Fe(NO 3 ) 2, NH 4 HS, CuCl, CuCl 2, KClO, KMnO 4, K 2 Cr 2 O 7 δ. CO, CO 2, SO 2, SO 3, NO, NO 2, N 2 O 3, N 2 O 4, N 2 O 5, Η 2 Ο, CaO, K 2 O, Al 2 O 3, FeO, Fe 2 O 3, Fe 3 O 4, MgO, Na 2 O, Mn 3 O 4, Pb 3 O 4, H 2 O 2, Na 2 O 2, CaO 2, COCl 2, SOCl Να γράψετε τους χημικούς τύπους των ενώσεων: α. Νιτρικό οξύ, νιτρώδες οξύ, ανθρακικό οξύ, φωσφορικό οξύ, θειικό οξύ, χλωρικό οξύ, υδροχλωρικό οξύ, θειώδες οξύ, υποβρωμιώδες οξύ. β. Υδροξείδιο του ασβεστίου, υδροξείδιο του αργιλίου, υδροξείδιο του σιδήρου ΙΙ, υδροξείδιο του σιδήρου ΙΙΙ, υδροξείδιο του καλίου, υδροξείδιο του νατρίου, υδροξείδιο του μαγνησίου. γ. Διοξείδιο του άνθρακα, μονοξείδιο του αζώτου, τριοξείδιο του θείου, οξείδιο του υδρογόνου, τριοξείδιο του αζώτου, οξείδιο του βαρίου, οξείδιο του αργιλίου, οξείδιο του σιδήρου ΙΙ, οξείδιο του σιδήρου ΙΙΙ. δ. θειικό ασβέστιο, θειούχο αργίλιο, οξείδιο του καλίου, θειώδες αμμώνιο, όξινο ανθρακικό ασβέστιο, όξινο θειικό σίδηρο (ΙΙ), ανθρακικό αμμώνιο, όξινο θειούχο κάλιο, όξινο φωσφορικό νάτριο.