ΓΤΑΛΗΝΖ ΟΡΟΦΖ ΣΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΣΖΝ ΔΞΟΤΗΑ: ΠΔΡΗΓΡΑΦΖ, ΔΠΗΠΣΧΔΗ ΚΑΗ ΠΟΛΗΣΗΚΔ ΑΝΣΗΜΔΣΧΠΗΖ

Transcript

1 Δ ΕΘΝΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ Κ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ ΤΜΗΜΑ ΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΟΡΓΑΝΗΜΧΝ ΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΤΕΛΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Θέμα: ΓΤΑΛΗΝΖ ΟΡΟΦΖ ΣΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΚΑΗ ΣΖΝ ΔΞΟΤΗΑ: ΠΔΡΗΓΡΑΦΖ, ΔΠΗΠΣΧΔΗ ΚΑΗ ΠΟΛΗΣΗΚΔ ΑΝΣΗΜΔΣΧΠΗΖ Δπιβλέπυν: Φεπώναρ Ανδπέαρ ποςδάζηπια: Σζάμη Ευή ΑΘΖΝΑ

2 ΔΤΥΑΡΗΣΗΔ Γηα ηελ εθπφλεζε ηεο παξνχζαο εξγαζίαο ζπλέβαιαλ θαζνξηζηηθά νη παξαθάησ: θ. Αλδξέαο Φεξψλαο, επηβιέπσλ θαζεγεηήο θ. Υξήζηνο Μπνπξζαλίδεο, ππεχζπλνο πνπδψλ θαη Έξεπλαο ηκήκαηνο Κνηλσληθήο Γηνίθεζεο Οξγαληζκψλ Κνηλσληθήο Πνιηηηθήο θα Υξηζηίλα Αλησλνπνχινπ, Τπάιιεινο Γεληθήο Γξακκαηείαο Ηζφηεηαο θ. Υάξεο Οηθνλφκνπ, Πξντζηάκελνο Πεξηθεξεηαθνχ Σκήκαηνο Φσθίδαο Δζληθήο ηαηηζηηθήο Τπεξεζίαο - 1 -

3 ΠΔΡΗΛΖΦΖ Σν θαηλφκελν ηεο γπάιηλεο νξνθήο αλαθέξεηαη ζηελ χπαξμε αφξαησλ ηερλεηψλ εκπνδίσλ πνπ δεκηνπξγνχληαη απφ αξλεηηθά ζηεξεφηππα θαη θνηλσληθέο πξνθαηαιήςεηο θαη εκπνδίδνπλ ηελ εμέιημε ησλ γπλαηθψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαη ηελ πνιηηηθή εμνπζία. Ζ απνπζία ησλ γπλαηθψλ απφ ηα θέληξα ιήςεο απνθάζεσλ είηε ζηνλ ηδησηηθφ είηε ζην δεκφζην ηνκέα είηε ζηελ πνιηηηθή εμνπζία ζπληζηά κνξθή άληζεο κεηαρείξηζεο ησλ δχν θχισλ. ηελ παξνχζα κειέηε δηεξεπλάηαη ην εχξνο ηεο γπάιηλεο νξνθήο. Σα αίηηα ηνπ θαηλνκέλνπ δηαθξίλνληαη ζε αηνκηθά, νξγαλσζηαθά θαη θνηλσληθά. Ζ έκθπιε απηή απνπζία έρεη επηπηψζεηο ηφζν ζην άηνκν φζν θαη ζηελ νηθνλνκία θαη ηελ θνηλσλία γεληθφηεξα. Ζ ζπλεηδεηνπνίεζε ηνπ εχξνπο ηνπ πξνβιήκαηνο θαη ηεο ζεκαζίαο ησλ επηπηψζεσλ έρεη νδεγήζεη ζε πιεζψξα δξάζεσλ ζε δηεζλέο, επξσπατθφ θαη εζληθφ επίπεδν. Ζ κειέηε θαηαιήγεη ζην ζπκπέξαζκα φηη παξά ηηο πξνζπάζεηεο πνπ θαηαβάιινληαη ζε φια ηα επίπεδα ε γπάιηλε νξνθή δελ έρεη ζξπκκαηηζηεί θαη άξα ε ππφζεζε εξγαζίαο επηβεβαηψλεηαη. Λέξειρ- Κλειδιά: γπάιηλε νξνθή, επαγγεικαηηθφο δηαρσξηζκφο, αληζφηεηα ησλ θχισλ, ζπκκεηνρή ζηα θέληξα ιήςεο απνθάζεσλ, κηζζνινγηθφ ράζκα ABSTRACT The glass ceiling effect is the invisible but powerful barrier created by negative stereotypes and social prejudices that prevents the development of women in the labor market and in politics. The absence of women from decision-making either in private or public sector is a form of gender inequality. This study investigates the extent of the glass ceiling. The causes can be categorized into individual, organizational and social trends. This gender gap affects the individual, the economy and society in general. The awareness of the problem and the significance of the effects have resulted in numerous actions at international, European and national level. The study concludes that despite efforts at all levels, the glass ceiling has not been shattered, and so the hypothesis is confirmed. Key- words: glass ceiling, job segregation, gender inequality, participation in decision making, gender pay gap - 2 -

4 ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ ΑΚΡΧΝΤΜΗΑ ΔΗΑΓΧΓΖ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1: Ζ ΓΤΝΑΗΚΔΗΑ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ ΑΓΟΡΑ ΔΡΓΑΗΑ ΚΑΗ ΣΖΝ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΚΑΗ Ζ ΓΤΑΛΗΝΖ ΟΡΟΦΖ ΤΜΜΔΣΟΥΖ ΓΤΝΑΗΚΧΝ ΣΖΝ ΑΓΟΡΑ ΔΡΓΑΗΑ ΚΑΗ ΣΖΝ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΣΗ ΔΗΝΑΗ Ζ ΓΤΑΛΗΝΖ ΟΡΟΦΖ; ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: ΓΗΑΣΑΔΗ ΣΟΤ ΦΑΗΝΟΜΔΝΟΤ ΣΖ ΓΤΑΛΗΝΖ ΟΡΟΦΖ ΤΜΜΔΣΟΥΖ ΓΤΝΑΗΚΧΝ ΣΑ ΚΔΝΣΡΑ ΛΖΦΖ ΑΠΟΦΑΔΧΝ Ηδησηηθφο Σνκέαο Γεκφζηα Γηνίθεζε Πνιηηηθή Δμνπζία ΓΗΑΥΧΡΗΜΟ ΔΠΑΓΓΔΛΜΑΣΧΝ ΚΑΗ ΓΤΑΛΗΝΖ ΟΡΟΦΖ ΔΗΟΓΖΜΑΣΗΚΔ ΓΗΑΦΟΡΔ ΜΔΣΑΞΤ ΑΝΓΡΧΝ ΚΑΗ ΓΤΝΑΗΚΧΝ ΣΗ ΑΝΧΣΔΡΔ ΘΔΔΗ ΔΡΜΖΝΔΗΔ ΣΟΤ ΦΑΗΝΟΜΔΝΟΤ ΣΖ ΓΤΑΛΗΝΖ ΟΡΟΦΖ ΔΠΗΠΣΧΔΗ ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΠΟΛΗΣΗΚΔ ΑΝΣΗΜΔΣΧΠΗΖ ΓΗΔΘΝΔ ΔΠΗΠΔΓΟ Οξγαληζκφο Ζλσκέλσλ Δζλψλ Γηεζλήο Οξγάλσζε Δξγαζίαο ΔΠΗΠΔΓΟ ΔΤΡΧΠΑΗΚΖ ΔΝΧΖ Σν ζεζκηθφ πιαίζην Ζ πνιηηηθή ηζφηεηαο ησλ θχισλ ζηελ Δπξσπατθή ηξαηεγηθή γηα ηελ Απαζρφιεζε θαη ηε ηξαηεγηθή ηεο Ληζαβφλαο Ζ αληηκεηψπηζε ηεο γπάιηλεο νξνθήο ζηα Μεζνπξφζεζκα Πξνγξάκκαηα Γξάζεο ( ) Πνιηηηθέο θαη Πξνγξάκκαηα κεηά ην

5 3.2.5 Κνηλνηηθέο πξσηνβνπιίεο Ζ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΔΡΗΠΣΧΖ Ννκνζεηηθφ Πιαίζην Πνιηηηθέο θαη Γξάζεηο Γ ΚΠ, Κνηλνηηθέο Πξσηνβνπιίεο θαη ΔΠΑ ΠΟΛΗΣΗΚΔ ΑΝΣΗΜΔΣΧΠΗΖ: ΜΗΑ ΚΡΗΣΗΚΖ ΑΠΟΣΗΜΖΖ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ ΓΗΑΓΗΚΣΤΑΚΟΗ ΣΟΠΟΗ ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ Φνξείο γηα ηελ Ηζφηεηα ησλ Φχισλ ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ Πίλαθεο θαη Γηαγξάκκαηα

6 ΑΓΔΓΤ ΑΔΗ ΑΔΠ Α ΓΓΗ ΓΔΒΔΔ ΓΔΔ CEDAW ΓΟΔ ΔΒΔΑ ΔΚΓΓΑ ΔΚΔ ΔΔ ΔΔΣΑΑ ΔΝΑΔ ΔΟΚ ΔΠ ΔΠΔΑΔΚ ΑΚΡΧΝΤΜΗΑ Αλψηαηε Γηνίθεζε Δλψζεσλ Γεκνζίσλ Τπαιιήισλ Αλψηαηα Δθπαηδεπηηθά Ηδξχκαηα Αθαζάξηζην Δγρψξην Πξντφλ Αλαπηπμηαθή χκπξαμε Γεληθή Γξακκαηεία Ηζφηεηαο Γεληθή πλνκνζπνλδία Δπαγγεικαηηψλ Βηνηερλψλ Δκπφξσλ Διιάδαο Γεληθή πλνκνζπνλδία Δξγαηψλ Διιάδνο Committee on the Elimination of Discrimination against Women Γηεζλήο Οξγάλσζε Δξγαζίαο Δκπνξηθφ θαη Βηνκεραληθφ Δπηκειεηήξην Αζελψλ Δζληθφ Κέληξν Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Απηνδηνίθεζεο Δηαηξηθή Κνηλσληθή Δπζχλε Δπξσπατθή Έλσζε Διιεληθή Δηαηξία Σνπηθήο Αλάπηπμεο θαη Απηνδηνίθεζεο Έλσζε Ννκαξρηαθψλ Απηνδηνηθήζεσλ Διιάδνο Δπξσπατθή Οηθνλνκηθή Κνηλφηεηα Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα Δθπαίδεπζε θαη Αξρηθή Δπαγγεικαηηθή Καηάξηηζε ΔΑ ΔΓΑ ΔΔΔ ΔΠΑ ΔΤΔ ECOSOC EESC Δπξσπατθή ηξαηεγηθή γηα ηελ Απαζρφιεζε Δζληθφ ρέδην Γξάζεο γηα ηελ Απαζρφιεζε Δζληθή πλνκνζπνλδία Διιεληθνχ Δκπνξίνπ Δζληθφ ηξαηεγηθφ Πιαίζην Αλαθνξάο Δζληθή ηαηηζηηθή Τπεξεζία Διιάδνο Economic and Social Council European Economic and Social Committee EUROFOUND European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions ΗΝΔ ΚΔΓΚΔ Ηλζηηηνχην Δξγαζίαο Κεληξηθή Έλσζε Γήκσλ θαη Κνηλνηήησλ Διιάδαο - 5 -

7 ΚΔΘΗ ΚΠ ΝΓ ΝΠΓΓ ΝΠΗΓ ΟΖΔ ΟΣΑ ΔΒ ΤΠΔΠΘ ΤΠΔΓΓΑ Κέληξν Δξεπλψλ γηα Θέκαηα Ηζφηεηαο Κνηλνηηθφ Πιαίζην ηήξημεο Νέα Γεκνθξαηία Ννκηθφ Πξφζσπν Γεκνζίνπ Γηθαίνπ Ννκηθφ Πξφζσπν Ηδησηηθνχ Γηθαίνπ Οξγαληζκφο Ζλσκέλσλ Δζλψλ Οξγαληζκφο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο χιινγνο Διιήλσλ Βηνκεράλσλ Τπνπξγείν Δζληθήο Παηδείαο θαη Θξεζθεπκάησλ Τπνπξγείν Δζσηεξηθψλ Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Απνθέληξσζεο - 6 -

8 ΔΗΑΓΧΓΖ Ζ ζεκεξηλή ζέζε ηεο γπλαίθαο ζηελ αγνξά εξγαζίαο δελ είλαη πξντφλ κφλν ηεο νηθνλνκηθήο, θνηλσληθήο θαη πνιηηηθήο πξαγκαηηθφηεηαο αιιά ηζηνξηθή εκπεηξία δεθαεηηψλ. Ζ δξακαηηθή αχμεζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ γπλαηθψλ ζηε κηζζσηή απαζρφιεζε είλαη ην ραξαθηεξηζηηθφ ησλ πεξηζζφηεξσλ ρσξψλ θαη παξνπζηάδεη κηα νινέλα απμαλφκελε δπλακηθή. Οη γπλαίθεο ζήκεξα εθνδηάδνληαη κε πεξηζζφηεξεο γλψζεηο θαη επαγγεικαηηθέο δεμηφηεηεο απ φηη ζην παξειζφλ. Δληνχηνηο, είλαη ηαπηφρξνλα παξάδνμν φηη ε κείσζε ησλ αληζνηήησλ θαη δηαθξίζεσλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο είλαη ειάρηζηε. Σα ίζα δηθαηψκαηα αλδξψλ θαη γπλαηθψλ κπνξεί λα απνηεινχλ ζήκεξα λφκν, απηφ φκσο δελ ζεκαίλεη φηη απνηεινχλ θαη ηνλ θαλφλα. Ζ θνηλσληθή θαη επαγγεικαηηθή ζέζε ησλ γπλαηθψλ δελ αληηζηνηρεί κε ηα δηθαηψκαηα πνπ ηνπο παξέρεη ε λνκνζεζία ζε φινπο ηνπο ηνκείο. ε φιεο ζρεδφλ ηηο αλεπηπγκέλεο ρψξεο ππάξρεη έλα ράζκα κεηαμχ ηεο αληηπξνζψπεπζεο ησλ γπλαηθψλ ζην ζπλνιηθφ εξγαηηθφ δπλακηθφ θαη ηεο αληηπξνζψπεπζήο ηνπο ζε ζέζεηο δηνίθεζεο. Σν θαηλφκελν ηεο γπάιηλεο νξνθήο αλαθέξεηαη ζε απηή αθξηβψο ηελ κεησκέλε ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηηο αλψηεξεο ζέζεηο δηνίθεζεο θαη ηα θέληξα ιήςεο νηθνλνκηθψλ θαη πνιηηηθψλ απνθάζεσλ πνπ νθείιεηαη ζε ηερλεηά, αφξαηα εκπφδηα πνπ έρνπλ ηε βάζε ηνπο ζε ζηεξεφηππα θαη βαζηά ξηδσκέλεο αληηιήςεηο. Ζ δηεξεχλεζε ησλ αηηηψλ θαη ησλ επηπηψζεσλ ηνπ θαηλνκέλνπ βνεζάεη ζηελ θαηαλφεζε ηεο έθηαζεο ηνπ πξνβιήκαηνο θαη ηεο αλάγθεο αληηκεηψπηζήο ηνπ. Ζ ηζφηεηα ησλ δχν θχισλ ζε φια ηα ηεξαξρηθά επίπεδα θαη ε ηζφηηκε αληηπξνζψπεπζε ησλ γπλαηθψλ ζηελ πνιηηηθή εμνπζία απνηειεί επηδίσμε ηεο πνιηηηθήο ησλ θνξέσλ θαη νξγαληζκψλ ζε δηεζλέο, επξσπατθφ θαη εζληθφ επίπεδν θαη ζεσξείηαη απαξαίηεηε ζπληζηψζα γηα ηελ θνηλσληθή ζπλνρή θαη ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε. Ζ παγθφζκηα νηθνλνκηθή ζπγθπξία δελ αθήλεη πεξηζψξηα γηα ζπαηάιε αλζξψπηλσλ πφξσλ. θνπφο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο είλαη ε δηεξεχλεζε ηνπ δεηήκαηνο ηεο γπάιηλεο νξνθήο ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαη ηελ πνιηηηθή εμνπζία κέζα απφ ηε κειέηε ησλ δηαζηάζεσλ ηνπ θαηλνκέλνπ, ησλ αηηηψλ θαη ησλ επηπηψζεσλ ηνπ ζην άηνκν, ηελ θνηλσλία θαη ηελ νηθνλνκία. Δπίζεο, επηρεηξείηαη ε ζπλνπηηθή θαηαγξαθή ησλ - 7 -

9 πνιηηηθψλ πνπ έρνπλ πηνζεηεζεί ζε δηεζλέο επίπεδν, ζε επίπεδν Δ.Δ. θαη ζηελ ειιεληθή πεξίπησζε. Ζ ππφζεζε εξγαζίαο είλαη φηη νη πνιηηηθέο ζε δηεζλέο, επξσπατθφ θαη εζληθφ επίπεδν δελ έρνπλ ζπκβάιεη θαζνξηζηηθά ζηελ πιήξε αληηκεηψπηζε ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο «γπάιηλεο νξνθήο» ζηε δηνίθεζε θαη ηελ εμνπζία. Ζ παξνχζα κειέηε δνκείηαη ζε ηξία θεθάιαηα. Πην ζπγθεθξηκέλα, ην πξψην θεθάιαην επηθεληξψλεηαη ζηε ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαη ηελ πνιηηηθή θαη ζηνλ νξηζκφ ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο γπάιηλεο νξνθήο. Γηα ην ζθνπφ απηφ γίλεηαη αλαθνξά ζηελ εμέιημε ηεο ζέζεο ηεο γπλαίθαο ζηελ αγνξά εξγαζίαο ηφζν πνζνηηθά φζν θαη πνηνηηθά θαζψο θαη ζχληνκε θαηαγξαθή ηεο παξνπζίαο ησλ γπλαηθψλ ζηελ πνιηηηθή δσή ηεο ρψξαο. ηε ζπλέρεηα επηρεηξείηαη ε απνζαθήληζε ηνπ φξνπ «γπάιηλε νξνθή» κέζσ ηνπ νξηζκνχ ηνπ θαηλνκέλνπ θαη ζρεηηθψλ δηεπθξηλίζεσλ. Σν δεχηεξν θεθάιαην αθνξά ζηε δηεξεχλεζε ησλ δηαζηάζεσλ ηεο γπάιηλεο νξνθήο. Παξαηίζεληαη ζηαηηζηηθά δεδνκέλα ηεο γπλαηθείαο παξνπζίαο ζηηο αλψηεξεο δηνηθεηηθέο ζέζεηο ζηνλ ηδησηηθφ θαη ην δεκφζην ηνκέα θαζψο θαη ζηελ πνιηηηθή εμνπζία. Δπίζεο, ην θεθάιαην απηφ πξαγκαηεχεηαη ηα δεηήκαηα ηνπ επαγγεικαηηθνχ δηαρσξηζκνχ θαη ηελ χπαξμε κηζζνινγηθνχ ράζκαηνο ζηηο αλψηεξεο ζέζεηο. Οη εξκελείεο ησλ εκπνδίσλ εμέιημεο ησλ γπλαηθψλ θαη νη επηπηψζεηο ηνπο είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθέο γηα ηελ πιεξέζηεξε θαηαλφεζε ηνπ πξνβιήκαηνο. Σν ηξίην θεθάιαην έρεη ζθνπφ λα δηεξεπλήζεη ηηο πνιηηηθέο θαη ηα κέηξα πνπ έρνπλ ιεθζεί γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο γπάιηλεο νξνθήο. Γηα ην ιφγν απηφ θαηαγξάθνληαη ζπλνπηηθά νη ζρεηηθέο δξάζεηο ησλ θνξέσλ θαη ησλ νξγαλψζεσλ ζε δηεζλέο επίπεδν, ζηελ Δ.Δ. θαη ζε εζληθφ επίπεδν. Σν θεθάιαην νινθιεξψλεηαη κε ηελ ζπλνπηηθή απνηίκεζε ησλ πνιηηηθψλ θαη ησλ δξάζεσλ πνπ έρνπλ αλαιεθζεί ζε φια ηα επίπεδα. Ζ εξγαζία θαηαιήγεη ζε νξηζκέλεο ζπκπεξαζκαηηθέο παξαηεξήζεηο θαη κειεηάηαη ε επηβεβαίσζε ή κε ηεο ππφζεζεο εξγαζίαο. Σέινο, γηα ηελ πιεξέζηεξε αλάιπζε ηνπ δεηήκαηνο παξαηίζεληαη δχν παξαξηήκαηα. ην πξψην αλαθέξνληαη νη θνξείο γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζηελ Δ.Δ. θαη ζε εζληθφ επίπεδν θαη ζην δεχηεξν ζπγθεληξψλνληαη δηαγξάκκαηα θαη πίλαθεο. Γηα ηελ εθπφλεζε ηεο εξγαζίαο ρξεζηκνπνηήζεθε ε βηβιηνγξαθηθή αλαζθφπεζε, ε ζπιινγή ζηνηρείσλ απφ ηε Γεληθή Γξακκαηεία Ηζφηεηαο θαη ηε Δζληθή ηαηηζηηθή Τπεξεζία θαη ε εκπεηξηθή αλάιπζε

10 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 1: Ζ ΓΤΝΑΗΚΔΗΑ ΠΑΡΟΤΗΑ ΣΖΝ ΑΓΟΡΑ ΔΡΓΑΗΑ ΚΑΗ ΣΖΝ ΠΟΛΗΣΗΚΖ ΚΑΗ Ζ ΓΤΑΛΗΝΖ ΟΡΟΦΖ 1.1 ΤΜΜΔΣΟΥΖ ΓΤΝΑΗΚΧΝ ΣΖΝ ΑΓΟΡΑ ΔΡΓΑΗΑ ΚΑΗ ΣΖΝ ΠΟΛΗΣΗΚΖ Ηζηνξηθά, ε είζνδνο ηεο γπλαίθαο ζηελ αγνξά εξγαζίαο ηαπηίδεηαη κε ηε βηνκεραληθή επαλάζηαζε. Ζ πξνζηαηεπηηθή εξγαηηθή λνκνζεζία θαη ηδηαίηεξα ζε φηη αθνξά ηε γπλαηθεία εξγαζία ζπζηεκαηνπνηήζεθε θαη αλαπηχρζεθε ζπκβάιινληαο ζεηηθά ζηελ νινέλα κεγαιχηεξε ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηελ ακεηβφκελε απαζρφιεζε. Σηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο ε ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζην εξγαηηθφ δπλακηθφ έρεη απμεζεί ζεκαληηθά, αιιάδνληαο ην ηνπίν ζην ρψξν ησλ εξγαζηαθψλ ζρέζεσλ. Οη γπλαίθεο ζήκεξα απνηεινχλ ην 40,7% ηνπ ζπλφινπ ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ ηεο ρψξαο (ΔΤΔ, 2009). Σν θαηλφκελν ηεο γπλαηθείαο απαζρφιεζεο ζηηο ζχγρξνλεο βηνκεραληθέο θνηλσλίεο, ζπλδέεηαη κε ηελ φιε θνηλσληθννηθνλνκηθή εμέιημε ζ απηέο. Οη κεηαβνιέο ησλ θνηλσληθψλ αληηιήςεσλ, ηα θαηαλαισηηθά πξφηππα, νη πνιηηηθέο πξαθηηθέο πνπ πξνσζνχλ ηελ ηζφηεηα, ε αχμεζε ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο ζηνλ ηξηηνγελή ηνκέα, ην πςειφηεξν επίπεδν εθπαίδεπζεο θαη ε επηζπκία γηα επαγγεικαηηθή εμέιημε επεξεάδνπλ ζεκαληηθά ηελ απφθαζε ηεο γπλαίθαο λα εληαρζεί ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαη λα παξακείλεη εληφο απηήο γηα κηθξφ ή γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα (ηξαηεγάθε, 2006:27). Δπηπιένλ, ηα κεησκέλα πνζνζηά γνληκφηεηαο θαη ε δπλαηφηεηα ζπκθηιίσζεο νηθνγελεηαθήο θαη εξγαζηαθήο δσήο έρνπλ ζπκβάιεη ψζηε νη γπλαίθεο λα κέλνπλ ιηγφηεξν ρξφλν εθηφο αγνξάο εξγαζίαο πξνθεηκέλνπ λα ηεθλνπνηήζνπλ θαη λα κεγαιψζνπλ ηα παηδηά (Wirth, 2001:2-3). Ζ πξφνδνο ζηε ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο ζεκαηνδνηείηαη απφ ηξεηο θπξίσο εμειίμεηο: α) ηελ αχμεζε ηνπ πνζνζηνχ ζπκκεηνρήο ησλ γπλαηθψλ ζηελ ακεηβφκελε απαζρφιεζε, β) ηελ κείσζε ηνπ δείθηε αλεξγίαο ησλ γπλαηθψλ (ν - 9 -

11 νπνίνο παξακέλεη, σζηφζν, πςειφο) θαη γ) ηε ζηαδηαθή κείσζε ηνπ ράζκαηνο ζηα πνζνζηά αλδξηθήο θαη γπλαηθείαο απαζρφιεζεο πνπ νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη ε πιεηνλφηεηα ησλ λέσλ ζέζεσλ εξγαζίαο θαηαιακβάλεηαη απφ γπλαίθεο. (Μνπξίθε, 2005:241) Πξάγκαηη, ε γπλαηθεία απαζρφιεζε ππήξμε βαζηθφο παξάγνληαο αχμεζεο ηεο απαζρφιεζεο ζε επίπεδν Δ.Δ. ηα ηειεπηαία ρξφληα. Σελ πεξίνδν νη απαζρνινχκελνη ζηελ Δ.Δ. απμήζεθαλ ζρεδφλ θαηά 12 εθαηνκκχξηα εθ ησλ νπνίσλ ηα 7,5 εθαηνκκχξηα ήηαλ γπλαίθεο. (EESC, 2009:4) ηελ Διιάδα, ην 2009 ην πνζνζηφ γπλαηθείαο απαζρφιεζεο έθηαζε ζην 48,7% ζπγθξηλφκελν κε ην 72,5% ηεο αληξηθήο απαζρφιεζεο (ΔΤΔ,2009) κεηψλνληαο ηε δηαθνξά κεηαμχ ησλ δχν θχισλ πνπ έθηαλε ην 35% ην 1995 (ΗΝΔ ΓΔΔ-ΑΓΔΓΤ, 2009:200). Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ε έληαμε ησλ γπλαηθψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαη ν εθεδξηθφο ραξαθηήξαο απηήο ηεο έληαμεο έρεη σο ζπλέπεηα ε γεληθή θαηάζηαζε ηνπ γπλαηθείνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ φζνλ αθνξά ηελ αλεξγία θαη ηε καθξνρξφληα αλεξγία λα είλαη αξθεηά πην δπζκελήο ζπγθξηηηθά κε απηή ησλ αλδξψλ. Ζ αλεξγία ησλ γπλαηθψλ αλέξρεηαη ζην 13,4% (έλαληη 5,6% ησλ αλδξψλ), ελψ ε καθξνρξφληα αλεξγία ησλ γπλαηθψλ είλαη πεξίπνπ 11 πνζνζηηαίεο κνλάδεο πςειφηεξε απφ ην αληίζηνηρν πνζνζηφ ησλ αλδξψλ (Υαξίζεο, 2009:63). Δμάιινπ, απφ άπνςε πνηφηεηαο απαζρφιεζεο, απηφ πνπ ραξαθηεξίδεη ηε γπλαηθεία εξγαζία είλαη ε εθηεηακέλε δηάδνζε ηεο κεξηθήο απαζρφιεζεο. Οη ζρέζεηο εξγαζίαο απηνχ ηνπ ηχπνπ έρνπλ ηα κεηνλεθηήκαηα ηεο ρακειήο ακνηβήο, ηεο πεξηνξηζκέλεο αζθάιηζεο θαη ηεο έιιεηςεο πξννπηηθήο θαξηέξαο. πλεπψο, ε κεξηθή απαζρφιεζε βειηηψλεη πνζνηηθά κφλν θαη φρη πνηνηηθά ηελ ζέζε ησλ γπλαηθψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο. ηελ αλσηέξσ θαηάζηαζε έξρεηαη λα πξνζηεζεί θαη ν πξνζσξηλφο ραξαθηήξαο ηεο γπλαηθείαο απαζρφιεζεο. Σν πνζνζηφ ησλ γπλαηθψλ πνπ εξγάδνληαη κε ζπκβάζεηο νξηζκέλνπ ρξφλνπ είλαη θαηά πξνζέγγηζε 50% πςειφηεξν απφ ην αληίζηνηρν πνζνζηφ ησλ αλδξψλ (ΗΝΔ ΓΔΔ- ΑΓΔΓΤ, 2009:202). Παξά ηελ αλακθηζβήηεηε πξφνδν πνπ έρεη ζπληειεζηεί, ε αγνξά εξγαζίαο εμαθνινπζεί λα απνηειεί ηδηαίηεξα ερζξηθφ πεξηβάιινλ γηα ηηο γπλαίθεο. Οη δηαθνξέο ζηα πνζνζηά απαζρφιεζεο θαη αλεξγίαο θαζψο θαη ζηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο γπλαηθείαο απαζρφιεζεο απνδεηθλχνπλ φηη πθίζηαληαη δηαθνξέο κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ φζνλ αθνξά ηελ πνηφηεηα θαη ηηο ζπλζήθεο εξγαζίαο. Ζ αληζφηεηα ζηε βάζε ηνπ θχινπ είλαη αθφκα εκθαλήο ζην ρψξν εξγαζίαο θαζψο είλαη βαζηά ξηδσκέλε ζηηο θνηλσληθέο αληηιήςεηο θαη έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηελ ππνηίκεζε ηεο γπλαηθείαο απαζρφιεζεο

12 Όζνλ αθνξά ηελ παξνπζία ηεο γπλαίθαο ζηελ πνιηηηθή, ζηελ Διιάδα, ελψ ην δηθαίσκα ςήθνπ ησλ αλδξψλ εηζήρζε ζρεηηθά λσξίο (χληαγκα ηνπ 1864), ην δηθαίσκα ηνπ εθιέγεηλ θαη εθιέγεζζαη γηα ηηο γπλαίθεο θαζπζηέξεζε αξθεηά. Ζ «θαζνιηθή» ςεθνθνξία θαζηεξψζεθε ην 1956, νπφηε νη γπλαίθεο ςήθηζαλ γηα πξψηε θνξά ζε βνπιεπηηθέο εθινγέο ζε επίπεδν επηθξάηεηαο.. Μέρξη ην 1981 ν αξηζκφο ησλ γπλαηθψλ πνπ εθιέγνληαλ ζηηο βνπιεπηηθέο εθινγέο δελ μεπεξλνχζε ηηο 9 ελψ εθείλε ηε ρξνληά εθιέρζεθαλ 13 γπλαίθεο ζηελ Βνπιή ησλ Διιήλσλ θαη 2 Διιελίδεο ζηελ Δπξσβνπιή. Ζ άληζε ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ παξαηεξείηαη θαη ζηα πνιηηηθά θφκκαηα φπνπ νη γπλαίθεο κέιε θπκαίλνληαη απφ 35,1% (πλαζπηζκφο) κέρξη 12,7% (ΝΓ). Ζ παξνπζία ησλ γπλαηθψλ παξνπζηάδεηαη απμαλφκελε κεηά θαη ηελ πηνζέηεζε ησλ λφκσλ γηα ηελ ζπκκεηνρή θαηά 1/3 ηνπιάρηζηνλ απφ θάζε θχιν ζην ζπλνιηθφ αξηζκφ ησλ ππνςεθίσλ ζην ζχλνιν ηεο επηθξάηεηαο θαζψο θαη ζηα ςεθνδέιηηα ησλ δεκνηηθψλ θαη θνηλνηηθψλ ζπκβνπιίσλ(ν. 3636/2008 θαη Ν. 3463/2006 αληίζηνηρα). Έηζη, ην 2004 ην πνζνζηφ ησλ γπλαηθψλ βνπιεπηψλ αγγίδεη ην 13%, ην 2007 ην 16% θαη ζηηο ηειεπηαίεο εθινγέο (2009) θηάλεη ην 17,3%. (ΓΓΗ, 2010) Αλ ιάβνπκε ππφςε φηη νη γπλαίθεο απνηεινχλ ην 51% ηνπ πιεζπζκνχ, ε ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηηο πνιηηηθέο δνκέο θαη δηαδηθαζίεο παξακέλεη κεησκέλε θαη ειιεηκκαηηθή θαη νη γπλαίθεο εμαθνινπζνχλ λα ππν- εθπξνζσπνχληαη σο ππνςήθηεο γηα ηα δεκφζηα αμηψκαηα, θαζψο πθίζηαληαη πνηθίινπο ηδενινγηθνχο θαη δνκηθνχο απνθιεηζκνχο. Απηφ κε ηε ζεηξά ηνπ απνηειεί έλδεημε ηεο πξνβιεκαηηθήο ζρέζεο ηνπ θχινπ κε ηελ πνιηηηθή πνπ ζπλδέεηαη κε ηε γεληθφηεξε πεξηζσξηνπνίεζε ησλ γπλαηθψλ θαη ην δεπηεξεχνληα ξφιν πνπ ηνπο απνδίδεηαη. Ζ παξνπζία ησλ γπλαηθψλ ζην ρψξν ηεο απαζρφιεζεο θαη ηεο πνιηηηθήο είλαη έλα γεγνλφο ακεηάθιεην θαη αλεπίζηξεπην. Παξά ηηο ζεκαληηθέο πξνζπάζεηεο πνπ έρνπλ γίλεη πξνο ηελ θαηεχζπλζε κείσζεο ησλ αληζνηήησλ κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ, νη ηνκείο απηνί ραξαθηεξίδεηαη απφ έληνλεο δπζθακςίεο θαη νη αληζφηεηεο θαη νη δηαθξίζεηο δηαηεξνχληαη ζε πςειά επίπεδα. (Εάρνπ & ηαθπιάο, 2008: 68 )

13 1.2 ΣΗ ΔΗΝΑΗ Ζ ΓΤΑΛΗΝΖ ΟΡΟΦΖ; Ζ αληζφηεηα κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ εμεγεί ζε κεγάιν βαζκφ ηελ ηάζε ζπγθέληξσζεο ηνπο ζε δηαθνξεηηθέο ζέζεηο ζηα πιαίζηα ηεο νξγαλσζηαθήο ηεξαξρίαο. Με ηελ άλνδν ηνπ εθπαηδεπηηθνχ επηπέδνπ ησλ γπλαηθψλ θαη ηηο αιιαγέο ζηηο θνηλσληθέο αληηιήςεηο γηα ηνπο γπλαηθείνπο θαη αλδξηθνχο ξφινπο, ζεσξήζεθε φηη νη γπλαίθεο ζα εμειίζζνληαλ γξήγνξα ζηελ εξγαζηαθή ηεξαξρία (Wirth, 2001:11). Όκσο, ζεκαληηθά εκπφδηα, δηαθξίζεηο θαη αληηιήςεηο γηα ηε ζέζε ησλ γπλαηθψλ ζηελ νηθνλνκία, ηελ πνιηηηθή θαη ηελ θνηλσλία έρνπλ δηακνξθσζεί θαη εμαθνινπζνχλ λα απνηεινχλ πεγή δηαθξίζεσλ ζε βάξνο ηεο επαγγεικαηηθήο ηνπο εμέιημεο (Νηεξκαλάθεο, 2004:1). Ζ απμαλφκελε ζπκκεηνρή ζηελ αγνξά εξγαζίαο δελ θαηάθεξε λα νδεγήζεη ζηελ αλάιεςε ζέζεσλ επζχλεο. Αλ θαη νη εξγαδφκελεο γπλαίθεο θαηέρνπλ ηα ηππηθά πξνζφληα έρνπλ πεξηνξηζκέλεο επθαηξίεο επαγγεικαηηθήο εμέιημεο θαη παξακέλνπλ καθξηά απφ ηηο δηεπζπληηθέο ζέζεηο. Σν πςειφ κνξθσηηθφ επίπεδν ησλ γπλαηθψλ δελ αληηθαηνπηξίδεηαη άκεζα ζηηο ζέζεηο εξγαζίαο πνπ θαηέρνπλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Οη γπλαίθεο απαζρνινχληαη θπξίσο ζε «γπλαηθείνπο» ηνκείο θαη επαγγέικαηα θαη παξακέλνπλ ζε θαηεγνξίεο θαηψηεξσλ ζέζεσλ εξγαζίαο κε κηθξφηεξε πξφζβαζε ζε αλψηεξεο ζέζεηο. Αιιά θαη απφ ηηο γπλαίθεο πνπ θαηαθέξλνπλ λα αληηκεησπίζνπλ ηα εκπφδηα πνπ παξνπζηάδνληαη θαη λα εμειηρζνχλ ηεξαξρηθά, ιίγεο θαηαθέξλνπλ λα θαηαθηήζνπλ επίπεδα αληίζηνηρα κε απηά ησλ αλδξψλ ζπλαδέιθσλ ηνπο. Απηφ ην φξην πνπ θαίλεηαη φηη ππάξρεη θαη θαζηζηά ηδηαίηεξα δχζθνιε ηελ επαγγεικαηηθή εμέιημε ησλ γπλαηθψλ νξίδεηαη σο «γςάλινη οποθή» 1 (glass ceiling). Ο φξνο ρξεζηκνπνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ην 1986 απφ ηνπο Hymowitz θαη Schellhardt, ζε έλα εηδηθφ αθηέξσκα ηεο εθεκεξίδαο Wall Street Journal πνπ δηεξεπλνχζε ηελ απνηπρία ησλ γπλαηθψλ λα αλέιζνπλ ζηελ ηεξαξρία δεδνκέλεο ηεο απμαλφκελεο εθπξνζψπεζήο ηνπο ζην εξγαηηθφ δπλακηθφ. Ζ θνηλή παξαδνρή είλαη φηη ε ππν- εθπξνζψπεζε ησλ γπλαηθψλ ζηα αλψηεξα ηεξαξρηθά θιηκάθηα θαη ζηα θέληξα ιήςεο πνιηηηθψλ απνθάζεσλ δελ είλαη απνηέιεζκα πξνζσπηθήο επηινγήο ή απνηπρίαο 1 Άιινη φξνη πνπ έρνπλ ρξεζηκνπνηεζεί ζηε βηβιηνγξαθία γηα λα πεξηγξάςνπλ ην ίδην θαηλφκελν είλαη: «νιηζζεξφο ζηχινο», «πξνζηαηεπηηθή αζπίδα», «ηζηκεληέληα νξνθή» θαη «θξάγκα θνξπθήο»

14 εθ κέξνπο ησλ γπλαηθψλ λα ρεηξηζηνχλ ηα θαζήθνληα κηαο πςειφβαζκεο ζέζεο, αιιά απνηέιεζκα θνηλσληθψλ θαη δηαξζξσηηθψλ θξαγκψλ (Βαθφια & Απνζπφξε, 2007:26). Πξφθεηηαη γηα αφξαηα, ηερλεηά εκπφδηα, πνπ δεκηνπξγνχληαη απφ αξλεηηθά ζηεξεφηππα θαη θνηλσληθέο πξνθαηαιήςεηο θαη εκπνδίδνπλ ηελ εμέιημε ησλ γπλαηθψλ πέξα απφ θάπνην ζεκείν πεξηνξίδνληαο ηηο ζηα ρακειφηεξα θαη κεζαία δηνηθεηηθά επίπεδα. Ζ γπάιηλε νξνθή δηαθξίλεηαη απφ εκπφδηα πνπ αλαθέξνληαη ζε απαηηήζεηο εθπαίδεπζεο θαη εκπεηξίαο. Αληαλαθιά άληζε κεηαρείξηζε πνπ δελ εμεγείηαη απφ ηα πξνζφληα θαη ηηο ηθαλφηεηεο ηνπ αηφκνπ αιιά απφ ην θχιν ηνπ (Ventoura et al., 2007:12). Δίηε ππάξρεη ζην ρψξν εξγαζίαο, είηε ζηελ πνιηηηθή εμνπζία είλαη αληαλάθιαζε ηεο θνηλσληθήο θαη νηθνλνκηθήο αληζφηεηαο ησλ θχισλ (Wirth,2001:25). Δίλαη έλα εκπφδην ηφζν ιεπηφ, πνπ θαζίζηαηαη αφξαην, αιιά παξάιιεια ηφζν ηζρπξφ ψζηε λα εκπνδίδεη ηηο γπλαίθεο λα αλέβνπλ ζηελ ηεξαξρία (Βαθφια & Απνζπφξε, 2007: 27). Ζ χπαξμε ηεο γπάιηλεο νξνθήο δελ ζεκαίλεη κφλν φηη είλαη πην δχζθνιν γηα ηηο γπλαίθεο λα πξναρζνχλ ζε ηεξαξρηθέο ζέζεηο επζχλεο, αιιά επίζεο φηη ηα εκπφδηα πνπ αληηκεησπίδνπλ νη γπλαίθεο απμάλνληαη θαζψο απηέο αλεβαίλνπλ ζηελ ηεξαξρία. Δπίζεο, ην θαηλφκελν απηφ ζπλδέεηαη ζπρλά κε ρακειφηεξε ακνηβή ζε ζρέζε κε ηνπο άλδξεο ζπλαδέιθνπο ηνπο αθφκε θαη γηα ηελ ίδηα εξγαζία. Ζ γπάιηλε νξνθή κπνξεί λα ππάξρεη ζε δηαθνξεηηθά επίπεδα, είηε κφλν ζηηο αλψηαηεο ζέζεηο είηε θαη ζηηο αλψηεξεο 2 ή θαη ζε αθφκε πην ρακειά επίπεδα θαη εκπνδίδεη ηελ θάζεηε θηλεηηθφηεηα ησλ γπλαηθψλ εξγαδνκέλσλ (Halford & Leonard, 2001:45). Σν πνζνζηφ ηνπο ζηηο ζέζεηο δηνίθεζεο δελ μεπεξλά ην 20% θαη φζν πςειφηεξε ε ζέζε ηφζν κεγαιχηεξν ην θελφ αλάκεζα ζηα δχν θχια. Ο ξπζκφο αιιαγήο είλαη πάξα πνιχ αξγφο δεδνκέλνπ ηνπ κεγάινπ αξηζκνχ γπλαηθψλ κε ηα θαηάιιεια πξνζφληα πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζήκεξα ζηελ αγνξά εξγαζίαο (Wirth, 2001:25-38). Δπίζεο, νη γπλαίθεο έρνπλ ζπλήζσο κηθξφηεξν εχξνο ειέγρνπ, δειαδή κηθξφηεξν αξηζκφ πθηζηακέλσλ (Padavic & Reskin, 2002:38). Οη άλδξεο εμαθνινπζνχλ λα θπξηαξρνχλ ζηα αλψηαηα επίπεδα ηεο ηεξαξρίαο θαη κνλνπσινχλ ζηηο αλψηεξεο ζέζεηο ζηα πεξηζζφηεξα επαγγέικαηα. Αθφκε θαη ζε 2 Αλψηαηεο ζεσξνχληαη νη ζέζεηο ησλ Γεληθψλ Γηεπζπληψλ θαη ησλ Πξνέδξσλ ελψ αλψηεξεο νη ζέζεηο ησλ Γηεπζπληψλ. Απφ κηζζνινγηθή άπνςε αλψηαηεο είλαη νη ζέζεηο εξγαζίαο πνπ αλήθνπλ ζην αλψηεξν 10% ηεο κηζζνινγηθήο θιίκαθαο ησλ επηρεηξήζεσλ θαη αλψηεξεο απηέο πνπ αλήθνπλ ζην δεχηεξν αλψηεξν 10% ηεο κηζζνινγηθήο θιίκαθαο ησλ επηρεηξήζεσλ

15 παξαδνζηαθά γπλαηθεία επαγγέικαηα, φπσο νη ππεξεζίεο πγείαο, φζν πςειφηεξε είλαη ε ζέζε ηφζν πην πηζαλφ είλαη λα θαηαιακβάλεηαη απφ άλδξα. Γεληθά, νη νξγαληζκνί θαη ηα ζπκβνχιηα δνκνχληαη κε ηξφπν πνπ επλνεί ηνπο άλδξεο ζε φξνπο επηξξνήο θαη ακνηβήο θαη έηζη απηνί θπξηαξρνχλ ζηηο αλψηεξεο ζέζεηο ελψ νη γπλαίθεο απνθιείνληαη απφ απηέο. Οη έξεπλεο δείρλνπλ φηη ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ αλδξψλ θαη ησλ επηηπρεκέλσλ κάλαηδεξ παξνπζηάδνπλ πςειή ζπζρέηηζε ζε αληίζεζε κε ηα αληίζηνηρα ραξαθηεξηζηηθά ησλ γπλαηθψλ (Davidson & Cooper, 1993:357). Απηά ηα ζηεξεφηππα έρνπλ δπζκελείο επηπηψζεηο γηα ηηο γπλαίθεο φζνλ αθνξά ηελ θαξηέξα ηνπο. Έηζη, ελψ νη γπλαίθεο απμάλνπλ ηελ παξνπζία ηνπο ζηηο δηνηθεηηθέο ζέζεηο πνιχ ιίγεο θαηαθέξλνπλ λα θηάζνπλ ζηηο αλψηαηεο ζέζεηο

16 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 2: ΓΗΑΣΑΔΗ ΣΟΤ ΦΑΗΝΟΜΔΝΟΤ ΣΖ ΓΤΑΛΗΝΖ ΟΡΟΦΖ 2.1 ΤΜΜΔΣΟΥΖ ΓΤΝΑΗΚΧΝ ΣΑ ΚΔΝΣΡΑ ΛΖΦΖ ΑΠΟΦΑΔΧΝ Ζ ζπκκεηνρή ηεο γπλαίθαο ζε δηεπζπληηθέο ζέζεηο ηφζν ζην δεκφζην φζν θαη ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα θαζψο θαη ζε ζέζεηο πνιηηηθήο εμνπζίαο παξακέλεη ρακειή. Σα δεδνκέλα δείρλνπλ φηη νη γπλαίθεο έρνπλ ηα πξνζφληα θαη ηελ εξγαζηαθή εκπεηξία λα αλαιάβνπλ επζχλεο ζε αλψηαην επίπεδν. Ζ θχξηα πξφθιεζε πνπ αληηκεησπίδνπλ είλαη λα επηηχρνπλ ηελ θξίζηκε κάδα γπλαηθψλ ζε ζέζεηο ηζρχνο. Οη Δπξσπαίεο ζπλήζσο έρνπλ δνπιεηά αιιά δελ έρνπλ θαξηέξα (Barreto, Ryan, Schitt, 2009:97). Ο ππνινγηζκφο ηνπ εχξνπο ηεο γπάιηλεο νξνθήο νπζηαζηηθά απνηππψλεη ην βαζκφ δπζθνιίαο ησλ γπλαηθψλ ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα πξνσζήζνπλ ηε ζηαδηνδξνκία ηνπο ζε επίπεδα αληίζηνηρα κε απηά ησλ αλδξψλ εξγαδνκέλσλ (Βαθφια & Απνζπφξε, 2007:28). Σν κέγεζνο ηνπ θαηλνκέλνπ ηαπηίδεηαη κε ην πάρνο ηεο γπάιηλεο νξνθήο θαη άξα φζν κεγαιχηεξν ην πάρνο ηφζν δπζθνιφηεξν λα δηαηξεζεί. Γηα ηελ εθηίκεζε ηνπ κεγέζνπο ηεο γπάιηλεο νξνθήο ρξεζηκνπνηνχληαη δχν δείθηεο, ν Γεληθφο Γείθηεο Γπάιηλεο Οξνθήο (γ ΓΟ ) θαη ν Δηδηθφο Γείθηεο Γπάιηλεο Οξνθήο (ε ΓΟ ) νη νπνίνη νξίδνληαη σο εμήο: γ ΓΟ = w/w 1 θαη ε ΓΟ = w 2 /w 1 φπνπ w: πνζνζηφ ζπκκεηνρήο ησλ γπλαηθψλ σο πξνο ην ζχλνιν ηνπ πξνζσπηθνχ w 1 : πνζνζηφ ζπκκεηνρήο ησλ γπλαηθψλ σο πξνο ην ζχλνιν ηνπ πξνζσπηθνχ πνπ αλήθεη ζην αλψηεξν 10% ηεο κηζζνινγηθήο θιίκαθαο w 2 : πνζνζηφ ζπκκεηνρήο ησλ γπλαηθψλ σο πξνο ην ζχλνιν ηνπ πξνζσπηθνχ πνπ αλήθεη ζην 2 ν αλψηεξν 10% ηεο κηζζνινγηθήο θιίκαθαο

17 2.1.1 Ηδιυηικόρ Σομέαρ Σν 2000, ζηηο 500 επηρεηξήζεηο ηνπ πεξηνδηθνχ Fortune νη γπλαίθεο αληηπξνζψπεπαλ κφλν ην 12,5% ησλ κάλαηδεξ θαη ιηγφηεξν απφ ην 5% ησλ αλψηαησλ ζέζεσλ (Dreher, 2003:4). Ζ ειιηπήο εθπξνζψπεζε ησλ γπλαηθψλ ζηα αλψηαηα θιηκάθηα γίλεηαη πεξηζζφηεξν αηζζεηή ζηηο κεγάιεο επηρεηξήζεηο φπνπ νη γπλαίθεο θαηαιακβάλνπλ κφιηο ην 3% ησλ ζέζεσλ Πξνέδξνπ, ην 10% ησλ αλψηεξσλ ζέζεσλ θαη ζπληζηνχλ ην 10% ησλ κειψλ ησλ δηνηθεηηθψλ ζπκβνπιίσλ. (Δπξσπατθή Δπηηξνπή, 2009:7) χκθσλα κε ζηνηρεία ηεο Eurostat, ζηελ Δπξψπε ην 44% ησλ εξγαδνκέλσλ είλαη γπλαίθεο αιιά απηέο θαηέρνπλ κφιηο ην 32,6% ησλ δηεπζπληηθψλ ζέζεσλ. Σελ ίδηα ζηηγκή 59% ησλ απνθνίησλ αλήθνπλ ζην γπλαηθείν θχιν. Μεηαμχ ησλ θξαηψλ παξνπζηάδνληαη ζεκαληηθέο δηαθνξνπνηήζεηο. Έηζη ελψ ζηελ Λεηηνλία θαη ηε Ληζνπαλία ε γπλαηθεία παξνπζία ζηηο αλψηεξεο θαη αλψηαηεο ζέζεηο αγγίδεη ην 42% θαη 45% αληίζηνηρα, ζηελ Μάιηα θαη ηελ Κχπξν ηα πνζνζηά είλαη 13% θαη 19% αληίζηνηρα 3. ε θάζε πεξίπησζε αθφκε θαη γηα ηηο ρψξεο πνπ απνηεινχλ παξαδείγκαηα θαιψλ πξαθηηθψλ ε γπάιηλε νξνθή δελ έρεη μεπεξαζηεί. ηελ Διιάδα, ην αληίζηνηρν πνζνζηφ είλαη 26,8%. χκθσλα κε έξεπλα ηνπ Νηεξκαλάθε 4 (2004) γηα ην εχξνο ηεο γπάιηλεο νξνθήο ζε επηιεγκέλνπο θιάδνπο ζηελ Διιάδα, απφ ηηο αλψηαηεο ηεξαξρηθά ζέζεηο εξγαζίαο νη γπλαίθεο θαηαιακβάλνπλ κφιηο ην 17,7%. Αληίζηνηρα, πεξηνξηζκέλε ζην 25,4%, είλαη ε ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηηο αλψηεξεο ηεξαξρηθά ζέζεηο εξγαζίαο. Με βάζε ηα ζηνηρεία απηά ν Γεληθφο Γείθηεο ηεο γπάιηλεο νξνθήο ππνινγίδεηαη ζε 2 θαη ν Δηδηθφο Γείθηεο γπάιηλεο νξνθήο έρεη ηηκή 1,4. Οη γπλαίθεο θαιχπηνπλ κφιηο ην 49% ησλ αλψηαησλ ζέζεσλ πνπ ηνπο αλαινγνχλ βάζεη ηεο ζπκκεηνρήο ηνπο ζηε ζπλνιηθή απαζρφιεζε 5. Αθφκα φκσο θαη ζην δεχηεξν αλψηεξν επίπεδν ηεο ηεξαξρίαο, απ φπνπ ζπλήζσο πξνέξρνληαη ηα αλψηαηα ζηειέρε, ζεκεηψλεηαη ζεκαληηθή αληζφηεηα ζε βάξνο ησλ γπλαηθψλ θαζψο απηέο θαιχπηνπλ ην 70% ησλ ζέζεσλ πνπ ηνπο αλαινγνχλ. Δπίζεο, ην εχξνο ηεο γπάιηλεο νξνθήο θαίλεηαη λα απμάλεηαη αλάινγα κε ην κέγεζνο ηεο επηρείξεζεο, κε Νηεξκαλάθεο, N., (2004), «Σν εχξνο ηεο «γπάιηλεο νξνθήο» ζε επηιεγκέλνπο θιάδνπο ζηελ Διιάδα», Κέληξν Δξεπλψλ γηα Θέκαηα Ηζφηεηαο, Αζήλα, ζει. 2 5 Σν 100% ζεκαίλεη φηη ε αληηπξνζψπεπζε ησλ δχν θχισλ ζηηο αλψηαηεο ζέζεηο είλαη αθξηβψο αλάινγε ηεο ζπκκεηνρήο ηνπο ζην ζχλνιν ηεο απαζρφιεζεο θαη άξα δελ εθδειψλεηαη ην θαηλφκελν ηεο γπάιηλεο νξνθήο

18 απνηέιεζκα ζηηο κεγαιχηεξεο επηρεηξήζεηο νη γπλαίθεο λα θαηαιακβάλνπλ κφλν ην 30% ησλ ζέζεσλ πνπ ηνπο αληηζηνηρνχλ. Σν πνζνζηφ ζπκκεηνρήο ησλ γπλαηθψλ ζε θάζε επάγγεικα δελ επεξεάδεη ζεκαληηθά ηελ αλαινγία αλδξψλ- γπλαηθψλ ζηηο αλψηεξεο ηεξαξρηθά ζέζεηο. ε επαγγέικαηα κε ίζε εθπξνζψπεζε ηνπ γπλαηθείνπ θαη ηνπ αλδξηθνχ πιεζπζκνχ, νη γπλαίθεο θαηαθέξλνπλ λα θηάζνπλ κέρξη ηηο θαηψηεξεο θαη κεζαίεο δηνηθεηηθέο ζέζεηο ελψ νη πςειφηεξεο ζέζεηο είλαη αλδξνθξαηνχκελεο. Αθφκε, φκσο, θαη ζηα ζεσξνχκελα γπλαηθεία επαγγέικαηα, φπσο ε εθπαίδεπζε, ε πγεία θαη ε θνηλσληθέο ππεξεζίεο, νη άλδξεο απαζρνινχκελνη κπνξνχλ λα αλειηρζνχλ επαγγεικαηηθά κε θαιχηεξεο πξννπηηθέο απφ απηέο ησλ γπλαηθψλ ζπλαδέιθσλ ηνπο (EUROFOUND, 2007:47) Σα ζηαηηζηηθά ζηνηρεία δείρλνπλ φηη θαζψο νη γπλαίθεο πιεζηάδνπλ ζηελ θνξπθή ηεο ηεξαξρίαο πνιιέο απφ απηέο απνρσξνχλ απφ ηελ αγνξά εξγαζίαο απνγνεηεπκέλεο απφ ηνλ θφζκν ησλ επηρεηξήζεσλ. Έλα κεγάιν πνζνζηφ γπλαηθψλ, δεδνκέλεο ηεο δπζκελνχο θαηάζηαζεο ζηελ αγνξά εξγαζίαο δξαζηεξηνπνηνχληαη σο επηρεηξεκαηίεο δεκηνπξγψληαο ηελ δηθή ηνπο επηρείξεζε. ηε ρψξα καο νη γπλαίθεο πνπ αλαιακβάλνπλ ηε δεκηνπξγία επηρεηξήζεσλ απνηεινχλ ην 27% ηνπ ζπλφινπ Γημόζια Γιοίκηζη Ζ δεκφζηα δηνίθεζε ζπλήζσο πξνζθέξεη απμεκέλεο επθαηξίεο πξφζβαζεο ησλ γπλαηθψλ ζε αλψηαηεο δηνηθεηηθέο ζέζεηο ζε ζρέζε κε ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα φπσο δείρλνπλ ηα ζηνηρεία ζε δηεζλέο επίπεδν (Wirth, 2001:44). Σα ζηνηρεία πνπ αθνξνχλ ην δεκφζην ηνκέα απνδεηθλχνπλ φηη ε γπλαίθα αξρίδεη λα επηθξαηεί θαη κάιηζηα απμάλεη ηελ παξνπζία ηεο ζε πςειφβαζκεο ζέζεηο άζθεζεο εμνπζίαο θαη ιήςεο απνθάζεσλ. ε δηεζλέο επίπεδν, νη γπλαίθεο πξνάγνληαη κε ηαρχηεξνπο ξπζκνχο απφ ηνπο άληξεο ζηε δεκφζηα δηνίθεζε. Όκσο, νη πεξηζζφηεξεο απφ απηέο ηηο πξναγσγέο αλαθέξνληαη ζε ζέζεηο ρακεινχ θαη κεζαίνπ δηνηθεηηθνχ επηπέδνπ (Padavic & Reskin, 2002:98). ηηο θεληξηθέο δηνηθήζεηο ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο ΔΔ, ε επαγγεικαηηθή αλέιημε ησλ γπλαηθψλ ζεκείσζε αηζζεηή πξφνδν, κε απνηέιεζκα ην 2009 λα θαιχπηνπλ ην 32% ησλ ζέζεσλ ζηα δχν αλψηεξα επίπεδα ησλ δεκφζησλ ππεξεζηψλ έλαληη 17% ην

19 1999, αλ θαη ππάξρεη αθφκε κεγάιν πεξηζψξην γηα βειηίσζε δεδνκέλεο ηεο απμεκέλεο παξνπζίαο ησλ γπλαηθψλ ζην δεκφζην ηνκέα. ηελ Διιάδα, νη πξναγσγέο ησλ ππαιιήισλ έσο θαη ην βαζκφ ηνπ Γηεπζπληή γίλνληαη κε απφθαζε ηνπ νηθείνπ ππεξεζηαθνχ ζπκβνπιίνπ ζην νπνίν ζπκκεηέρνπλ θαηά ηα 2/3 δεκφζηνη ππάιιεινη. Οη πξναγσγέο ζην βαζκφ ηνπ Γεληθνχ Γηεπζπληή δηελεξγνχληαη κεηά απφ απφθαζε ηνπ εηδηθνχ ππεξεζηαθνχ ζπκβνπιίνπ. χκθσλα κε ην δειηίν ηαηηζηηθψλ ηνηρείσλ Πξνζσπηθνχ Γεκφζηαο Γηνίθεζεο (2008), νη γπλαίθεο θαηέρνπλ ην 38,14% ησλ ζέζεσλ Γεληθνχ Γηεπζπληή (37 γπλαίθεο ζε ζχλνιν 97 ζέζεσλ) θαη ην 31,85% ησλ δηεπζπληηθψλ ζέζεσλ. Όζνλ αθνξά εηδηθφηεξα ηα Τπνπξγεία θαη ηηο Πεξηθέξεηο, νη γπλαίθεο θαηαιακβάλνπλ ην 40,4% ησλ ζέζεσλ Πξντζηακέλσλ Γεληθήο Γηεχζπλζεο, ην 40,3% ησλ Γηεπζπληηθψλ ζέζεσλ, ην 43,2% ησλ Πξντζηάκελσλ Σκεκάησλ θαη ην 55,4% ησλ Τπεχζπλσλ Απηνηειψλ Γξαθείσλ. Σα πνζνζηά απηά δελ παξνπζηάδνπλ ζεκαληηθέο κεηαβνιέο ηα ηειεπηαία ρξφληα, δειαδή ε παξνπζία ησλ γπλαηθψλ ζηηο αλψηεξεο ζέζεηο ζην δεκφζην ηνκέα έρεη παγησζεί 6 (Τπνπξγείν Δζσηεξηθψλ, 2010: ). Αμίδεη λα ππνγξακκηζηεί ην γεγνλφο φηη ε γπλαίθα βξίζθεηαη ζε πςειέο ζέζεηο επζχλεο φρη κφλν ζε ππνπξγεία θνηλσληθήο πνιηηηθήο, αιιά θαη ζε παξαγσγηθά ππνπξγεία πνπ ζεσξνχληαη απζηεξψο αληξηθά απφ άπνςε αληηθεηκέλνπ. Σν γεληθφ ζπκπέξαζκα είλαη φηη νη γπλαίθεο ζην δεκφζην ηνκέα θαηέρνπλ ζεκαληηθφ πνζνζηφ δηεπζπληηθψλ ζέζεσλ θαη γεληθά ζέζεσλ επζχλεο θαη ιήςεο απνθάζεσλ. Σν γεγνλφο απηφ κπνξεί λα εμεγεζεί απφ ην φηη ν Τπαιιειηθφο Κψδηθαο 7 πξνβιέπεη φηη γηα ηελ πξναγσγή ησλ ππαιιήισλ ζε πςειέο ηεξαξρηθά ζέζεηο ιακβάλνληαη ππφςε ηφζν ν ρξφλνο ππεξεζίαο φζν θαη ηα ηππηθά θαη νπζηαζηηθά πξνζφληα. πλεπψο, ππάξρνπλ πεξηνξηζκέλα πεξηζψξηα γηα δηαθξίζεηο κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ. Σν κεγάιν πνζνζηφ γπλαηθψλ ζε πςειέο ζέζεηο αλακέλεηαη λα δηαηεξεζεί θαη λα βειηησζεί κεηά ηελ θαηάξγεζε ηεο πξφσξεο ζπληαμηνδφηεζεο ησλ γπλαηθψλ κε 15 έηε πξνυπεξεζίαο (Βαθφια & Απνζπάξε,2007:141). Έλαο άιινο θιάδνο ηεο ειιεληθήο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο ζηνλ νπνίν ε γπλαίθα αξρίδεη λα θαηαιακβάλεη κεγάιν πνζνζηφ πςειψλ ηεξαξρηθψλ ζέζεσλ είλαη ν δηθαζηηθφο θιάδνο. Οη γπλαίθεο θαηέρνπλ αθφκε ρακειά πνζνζηά ζπκκεηνρήο ζηελ 6 Ζ θαηάζηαζε είλαη αθφκε θαιχηεξε γηα ηηο γπλαίθεο ζηα ΝΠΓΓ φπνπ θαηαιακβάλνπλ ην 48,3% ησλ ζέζεσλ Πξντζηακέλσλ Γεληθψλ Γηεπζχλζεσλ, ην 60,9% ησλ Γηεπζπληηθψλ ζέζεσλ, ην74,8% ησλ ζέζεσλ Πξντζηάκελσλ Σκεκάησλ θαη ην 63,6% ησλ Πξντζηάκελσλ Απηνηειψλ Γξαθείσλ. 7 Ν. 2683/1999 φπσο ηξνπνπνηήζεθε θαη ζπκπιεξψζεθε απφ ηνπο Ν. 2738/1999, Ν. 2839/2000, Ν. 2880/2001 θαη Ν. 3051/

20 αλψηαηε βαζκίδα ηεο ηεξαξρηθήο ππξακίδαο (χκβνπινη ηεο Δπηθξαηείαο, Αεξνπαγίηεο, Πξφεδξνη Δθεηψλ θαη Αληηεηζαγγειείο Δθεηψλ) 8. Όκσο δεδνκέλνπ φηη νη γπλαίθεο θαηαιακβάλνπλ ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ αλψηεξσλ θαη κεζαίσλ ηεξαξρηθά ζέζεσλ, αλακέλεηαη λα απμεζεί ε γπλαηθεία ζπκκεηνρή ηα επφκελα 5-10 ρξφληα. Απηφ νθείιεηαη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ζην φηη ηα ηειεπηαία ρξφληα έρνπλ απμεζεί ζεκαληηθά νη γπλαίθεο απφθνηηνη λνκηθψλ ζρνιψλ (Βαθφια & Απνζπφξε, 2007:151). ηα θξάηε κέιε ηεο Δ.Δ., νη γπλαίθεο θαηέρνπλ ην 31% ησλ ζέζεσλ δηθαζηψλ ζηα αλψηαηα δηθαζηήξηα 9. ηε πξσηνβάζκηα εθπαίδεπζε, φπνπ νη γπλαίθεο απνηεινχλ ηελ πιεηνλφηεηα κφλν ην 20% θαηαιακβάλεη δηεπζπληηθέο ζέζεηο. Δπίζεο, ζηελ κέζε εθπαίδεπζε νη ζέζεηο Γηεπζπληψλ ζρνιείσλ θαιχπηνληαη θαηά 91% απφ άλδξεο (ΤΠΔΠΘ 2007). Οη γπλαίθεο θαζεγήηξηεο ησλ ΑΔΗ απνηεινχλ κφλν ην 20% ηνπ ζπλφινπ ησλ ζέζεσλ. πλεπψο, ζηελ εθπαίδεπζε φπνπ νη γπλαίθεο απνηεινχλ ηελ πιεηνςεθία ησλ εξγαδνκέλσλ, ε γπλαηθεία παξνπζία ζηηο αλψηεξεο θαη αλψηαηεο ζέζεηο πζηεξεί. (Ventoura et al., 2007:1) Ζ εθπξνζψπεζε ησλ γπλαηθψλ είλαη ειιηπήο θαη ζε επίπεδν ιήςεο νηθνλνκηθψλ απνθάζεσλ παξά ην γεγνλφο φηη ν αξηζκφο ησλ γπλαηθψλ πνπ αθνινπζνχλ ζπνπδέο επηρεηξήζεσλ, δηνίθεζεο θαη λνκηθέο ζπνπδέο ππεξηεξεί ηνπ αξηζκνχ ησλ αλδξψλ (Δπξσπατθή Δπηηξνπή,2009:7). ε επίπεδν Δ.Δ. φινη νη Γηνηθεηέο ησλ Κεληξηθψλ Σξαπεδψλ είλαη άλδξεο φπσο θαη ην 82% ησλ κειψλ ησλ ζπκβνπιίσλ ηνπο. Δπίζεο, ε Σξάπεδα ηεο Διιάδαο δηνηθείηαη παξαδνζηαθά απφ άλδξεο ελψ ε γπλαηθεία απνπζία παξαηεξείηαη θαη ζηνπο αλψηεξνπο θνξείο ιήςεο απνθάζεσλ ηνπ ελ ιφγσ ηδξχκαηνο (Γεληθή πλέιεπζε, Γεληθφ πκβνχιην, πκβνχιην Ννκηζκαηηθήο Πνιηηηθήο), παξ φιν πνπ νη γπλαίθεο απνηεινχλ ην 37% ησλ εξγαδνκέλσλ (Kyriazis, 2003:23-30). 8 Σνλ Απξίιην ηνπ 2010, γηα πξψηε θνξά ζηελ Διιάδα, κηα γπλαίθα αλέιαβε ζέζε πξντζηακέλνπ ηεο Δηζαγγειίαο Πξσηνδηθψλ Αζελψλ (Διέλε Ράτθνπ). (Γεκνζίεπκα ζηελ εθεκεξίδα ΠΡΧΣΟ ΘΔΜΑ, 25/4/2010) 9 European Commission, Database on women and men in decision-making,

21 2.1.3 Πολιηική Δξοςζία Ο 20 νο αηψλαο άξρηζε κε ην αίηεκα ησλ γπλαηθψλ γηα ηζφηηκε πξφζβαζε ζηελ παηδεία, ηελ έκκηζζε απαζρφιεζε θαη ηελ πνιηηηθή δσή θαη έθιεηζε κε ηε δηεθδίθεζε ηζφηηκεο θαη ηζφξξνπεο ζπκκεηνρήο ησλ δχν θχισλ ζηνπο δεκνθξαηηθνχο ζεζκνχο θαη ζηηο δηαδηθαζίεο ιήςεο πνιηηηθψλ απνθάζεσλ. Ζ ζεκεξηλή πνιηηηθή πξαγκαηηθφηεηα ραξαθηεξίδεηαη απφ έλα ζνβαξφ δεκνθξαηηθφ έιιεηκκα, δεδνκέλνπ φηη ε πιεηνςεθία ηνπ εθινγηθνχ ζψκαηνο, είηε είλαη κεηνςεθία είηε απνπζηάδεη εληειψο απφ ηα θέληξα απνθάζεσλ. ηελ πνιηηηθή εμνπζία παξαηεξείηαη κηα γεληθφηεξε κεηνλεθηηθή αληηπξνζψπεπζε ησλ γπλαηθψλ ζε φινπο ηνπο ζεζκνχο πνπ παξαπέκπεη ζηα δηαθνξνπνηεκέλα πξφηππα ξφισλ ησλ θχισλ ηα νπνία νδεγνχλ ζην δηαρσξηζκφ ηνπ δεκφζηνπ θαη ηδησηηθνχ ρψξνπ (ΚΔΘΗ,2000:86-88). Ζ αξηζκεηηθή πζηέξεζε ησλ γπλαηθψλ ζηελ πνιηηηθή δελ απνηειεί ειιεληθή ηδηνκνξθία. Αληίζεηα, ηα ζηνηρεία απφ ην δηεζλή ρψξν παξνπζηάδνπλ αλάινγε κεησκέλε παξνπζία ησλ γπλαηθψλ ζηηο δνκέο ιήςεο πνιηηηθψλ απνθάζεσλ ( Παληειίδνπ- Μαινχηα, 2002:65). ε δηεζλέο επίπεδν, ην 2008, κφλν 7 απφ ηνπο 150 εθιεγκέλνπο εγέηεο ρσξψλ κειψλ ηνπ ΟΖΔ θαη 8 απφ ηνπο 192 αξρεγνχο θπβεξλήζεσλ ήηαλ γπλαίθεο (United Nations, 2008:21). Δπίζεο, νη γπλαίθεο απνηεινχλ ην 13,4% ησλ βνπιεπηψλ παγθνζκίσο ελψ κφλν 1% ησλ πξνέδξσλ ησλ ζπλδηθαιηζηηθψλ νξγαλψζεσλ είλαη γπλαίθεο αλ θαη απηέο αληηπξνζσπεχνπλ ην 40% ησλ κειψλ ηνπο. Τπάξρνπλ 13 ρψξεο ζηηο νπνίεο δελ έρεη δηνξηζηεί πνηέ γπλαίθα Τπνπξγφο (European Commission, 2008:7-8). ε επίπεδν Δ.Δ., ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή πνπ δηνξίζηεθε ζηηο 9 Φεβξνπαξίνπ 2010 πεξηιακβάλεη 9 γπλαίθεο (ην 1/3 ησλ κειψλ). Δπίζεο, ην 2009, ε Δπηηξνπή ησλ Πεξηθεξεηψλ δηφξηζε ηελ πξψηε γπλαίθα πξφεδξν (Mercedes Bresso). Ζ παξνχζα ζχλζεζή ηεο είλαη 20% γπλαίθεο θαη 80% άλδξεο. Σν Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην έρεη ηελ πην ηζνξξνπεκέλε ζχλζεζε απφ άπνςε θχινπ απφ ηε ζεκειίσζή ηνπ ην Απνηειείηαη θαηά 35% απφ γπλαίθεο θαη 65% απφ άλδξεο. Ζ αλαινγία ησλ γπλαηθψλ κειψλ ησλ εζληθψλ θνηλνβνπιίσλ ζηελ Δ.Δ. έρεη απμεζεί απφ 16% ην 1995 ζε 24% ην Όκσο πζηεξεί ζεκαληηθά απφ ηελ θξίζηκε κάδα ηνπ 30% πνπ ζεσξείηαη απαξαίηεηε ψζηε νη γπλαίθεο λα αζθήζνπλ ζεκαίλνπζα επηξξνή ζηηο πνιηηηθέο απνθάζεηο. ε επίπεδν εζληθψλ θπβεξλήζεσλ ε παξνπζία ησλ αλδξψλ ζε ππνπξγηθά

22 αμηψκαηα ππεξβαίλεη θαηά πνιχ εθείλε ησλ γπλαηθψλ κε αλαινγία 24% γπλαίθεο έλαληη 76% αλδξψλ 10. Μεηαμχ ησλ 27 ρσξψλ ηεο Δ.Δ. κφλν 8 έρνπλ εθιέμεη γπλαίθα ζε πξσζππνπξγηθή ή αληίζηνηρε ζέζε. ήκεξα, ππάξρνπλ 3 γπλαίθεο αξρεγνί θξάηνπο (Mary McAleese ζηελ Ηξιαλδία, Tarja Halonen ζηε Φηιαλδία θαη Νηάιηα Γθξηκπανπζθάηηε ζηε Ληζνπαλία) θαη 1 Πξσζππνπξγφο (Angela Merkel ζηε Γεξκαλία). ηελ Διιάδα, ε Βνπιή πνπ πξνέθπςε απφ ηηο εθινγέο ηνπ 2009 απνηειείηαη θαηά 17,3% απφ γπλαίθεο (ΓΓΗ, 2009). ην Τπνπξγηθφ πκβνχιην ην πνζνζηφ ησλ γπλαηθψλ θηάλεη ην 31% (5 γπλαίθεο Τπνπξγνί), ζεκαληηθά κεγαιχηεξν απφ ηελ πξνεγνχκελε Κπβέξλεζε (11%). Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη θακία γπλαίθα δελ έρεη θαηαιάβεη ηε ζέζε ηνπ Πξσζππνπξγνχ. Γεληθά, νη γπλαίθεο ζπγθεληξψλνληαη θπξίσο ζε Τπνπξγεία πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πγεία, ηελ παηδεία θαη ηελ θνηλσληθή πνιηηηθή θαη φρη ζηα Τπνπξγεία Οηθνλνκηθψλ, Άκπλαο, Δμσηεξηθψλ (European Commission, 2008:7-8). ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε ηα πνζνζηά είλαη αθφκε ρακειφηεξα παξά ηελ γεληθή ηάζε απμεκέλεο παξνπζίαο ησλ γπλαηθψλ ζε ηνπηθφ επίπεδν πνπ επηθξαηεί ζηηο άιιεο επξσπατθέο ρψξεο. ηηο ηειεπηαίεο δεκνηηθέο εθινγέο ζε ζχλνιν 1034 εθιεγκέλσλ δεκάξρσλ θαη πξνέδξσλ θνηλφηεηαο κφλν 25 είλαη γπλαίθεο (πνζνζηφ 2,4%) (ηνηρεία Τπνπξγείνπ Δζσηεξηθψλ, 2006). Σα πνζνζηά απηά, πνπ απνηππψλνπλ ηε ζχγρξνλε πξαγκαηηθφηεηα, αληαλαθινχλ ηελ αληζφηεηα ζηελ πνηφηεηα ηεο γπλαηθείαο απαζρφιεζεο ζπγθξηλφκελε κε ηελ αληξηθή θαη θαλεξψλνπλ φηη ε γπάιηλε νξνθή δελ έρεη αθφκε ζξπκκαηηζηεί. Αθφκε θαη ζηηο ζθαλδηλαβηθέο ρψξεο πνπ θεκίδνληαη γηα ηα πςειά πνζνζηά ζπκκεηνρήο ησλ γπλαηθψλ ζηε ιήςε πνιηηηθψλ απνθάζεσλ θαη ηηο γελλαηφδσξεο θαη θηιηθέο πξνο ηελ νηθνγέλεηα πνιηηηθέο, εκθαλίδνληαη κηθξά πνζνζηά ζπκκεηνρήο ησλ γπλαηθψλ ζηηο αλψηεξεο ζέζεηο ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα θαη πςειφο επαγγεικαηηθφο δηαρσξηζκφο (Wirth, 2002:3-4). Ζ γεληθφηεξε θαηάζηαζε έρεη ζαθψο βειηησζεί φκσο ην θαηλφκελν ηεο γπάιηλεο νξνθήο παξακέλεη θαη απνηειεί αλαζηαιηηθφ παξάγνληα γηα ηελ είζνδν θαη ηελ παξακνλή ησλ γπλαηθψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο

23 2.2 ΓΗΑΥΧΡΗΜΟ ΔΠΑΓΓΔΛΜΑΣΧΝ ΚΑΗ ΓΤΑΛΗΝΖ ΟΡΟΦΖ Ζ άληζε αληηπξνζψπεπζε αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζηηο αλψηεξεο θαη αλψηαηεο ζέζεηο ζπλδέεηαη άκεζα κε ηνλ δηαρσξηζκφ ησλ επαγγεικάησλ πνπ απνηειεί έλα βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο εξγαζίαο. Χο δηαρσξηζκφο ζηελ αγνξά εξγαζίαο (labor market segregation) νξίδεηαη ε ζπγθέληξσζε ησλ γπλαηθψλ θαη ησλ αλδξψλ ζε δηαθνξεηηθέο κνξθέο θαη δηαθνξεηηθά επίπεδα νηθνλνκηθήο δξαζηεξηφηεηαο θαη απαζρφιεζεο, κε ηηο γπλαίθεο λα πεξηνξίδνληαη ζε έλα ζηελφηεξν πεδίν επαγγεικάησλ ζε ζρέζε κε ηνπο άλδξεο (νξηδφληηνο δηαρσξηζκφο) θαη ζε εξγαζία ρακειφηεξεο βαζκίδαο (θάζεηνο δηαρσξηζκφο) (ηξαηεγάθε, 2008:389). Ο Οξηδφληηνο Δπαγγεικαηηθφο Γηαρσξηζκφο αλαθέξεηαη ζηελ θαηά θχιν ζχλζεζε ηεο απαζρφιεζεο ζηα δηάθνξα επαγγέικαηα, ηνπο θιάδνπο ή θαη κνξθέο απαζρφιεζεο πνπ αλδξνθξαηνχληαη, ελψ άιινη γπλαηθνθξαηνχληαη, δηαρσξίδνληαο αληίζηνηρα ηνπο δηάθνξνπο θιάδνπο ή ηα επαγγέικαηα ζε «αλδξηθά» θαη «γπλαηθεία». Ο Κάζεηνο Δπαγγεικαηηθφο Γηαρσξηζκφο αθνξά ζηε ζπγθέληξσζε ησλ γπλαηθψλ θαη ησλ αλδξψλ ζε νξηζκέλνπο βαζκνχο ηεο ηεξαξρίαο, επίπεδα επζχλεο ή ζέζεηο ζηνλ ίδην ηνκέα ή επάγγεικα, κε ραξαθηεξηζηηθφ ην θαηλφκελν ηεο «γπάιηλεο νξνθήο». Σα επαγγέικαηα πνπ ζεσξνχληαη αθφκα θαη ζήκεξα θαηάιιεια γηα ηηο γπλαίθεο είλαη εθείλα πνπ ηνπο εμαζθαιίδνπλ ηε δπλαηφηεηα λα επηηειέζνπλ φζν ην δπλαηφλ θαιχηεξα ηνλ θπξίαξρν θνηλσληθφ ξφιν ηεο λνηθνθπξάο- κεηέξαο. αλ απνηέιεζκα νξηζκέλα επαγγέικαηα ραξαθηεξίδνληαη σο αληξηθά ή σο γπλαηθεία ιφγσ ησλ ζηεξενηχπσλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ απαηηεί θάζε έλα απφ απηά (Padavic & Reskin, 2002:43). ηα απνθαινχκελα «γπλαηθεία επαγγέικαηα» απνδίδεηαη κηθξφηεξε αμία φζνλ αθνξά ηηο δεμηφηεηεο, ηηο απαηηήζεηο θαη ηηο ακνηβέο 11. Αθφκε θαη ζε θιάδνπο φπνπ πιεηνςεθνχλ νη γπλαίθεο, φπσο ε πγεία θαη ε εθπαίδεπζε, νη άλδξεο θαηαιακβάλνπλ ηηο ζέζεηο πνπ ζπλδένληαη κε πεξηζζφηεξε επζχλε θαη θαιχηεξεο ακνηβέο (Wirth, 2002:10). 11 Παξ φια απηά νη έξεπλεο δείρλνπλ φηη ηα επαγγέικαηα πνπ ζπγθεληξψλνπλ γπλαίθεο εξγαδφκελεο ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ζπλδένληαη κε δεμηφηεηεο, επζχλεο θαη πνιππινθφηεηα αλάινγα κε πςειά ακεηβφκελεο ζέζεηο

24 ε έξεπλα ηεο ΓΟΔ δηαπηζηψζεθε φηη ζρεδφλ νη κηζνί εξγαδφκελνη ζε παγθφζκην επίπεδν απαζρνινχληαη ζε επαγγέικαηα φπνπ ε παξνπζία ελφο εθ ησλ δχν θχισλ είλαη ηφζν έληνλε (ηνπιάρηζηνλ 80% ησλ εξγαδνκέλσλ) ψζηε λα κπνξνχλ λα ραξαθηεξηζηνχλ σο αληξηθά ή γπλαηθεία επαγγέικαηα (Wirth, 2002:10). ηε βηβιηνγξαθία ρξεζηκνπνηείηαη ν φξνο «γπάιηλνη ηνίρνη». Πεξηγξάθεη ην γεγνλφο φηη νη γπλαίθεο πνπ θαηαιακβάλνπλ αλψηαηεο δηνηθεηηθέο ζέζεηο ζπγθεληξψλνληαη ζε ηνκείο ησλ νξγαληζκψλ ή ηεο πνιηηηθήο εμνπζίαο πνπ δελ είλαη ζηξαηεγηθήο ζεκαζίαο. πγθεθξηκέλα κηα γπλαίθα είλαη πηζαλφ λα δηεπζχλεη ην ηκήκα Γηνίθεζεο Πξνζσπηθνχ ή Γεκνζηψλ ρέζεσλ αιιά φρη ην ηκήκα Πσιήζεσλ ή Οηθνλνκηθψλ. Αληίζηνηρα, ζηε ιήςε πνιηηηθψλ απνθάζεσλ ηα ππνπξγεία πνπ θαηαιακβάλνληαη απφ γπλαίθεο είλαη ζπλήζσο απηά πνπ αζρνινχληαη κε δεηήκαηα θνηλσληθήο πνιηηηθήο θαη φρη ππνπξγεία θεληξηθήο ζεκαζίαο φπσο Οηθνλνκηθψλ ή Δζληθήο Άκπλαο (Wirth, 2001:45-47). Οη ζέζεηο απηέο απαηηνχλ κηθξφηεξν ξίζθν θαη ζπλεπψο παξέρνπλ ιηγφηεξεο επθαηξίεο γηα ηελ αλάδεημε ηνπ ηαιέληνπ. Καηά ηελ επηινγή γεληθψλ Γηεπζπληψλ θαη Πξνέδξσλ ζπάληα επηιέγεηαη θάπνηνο απφ απηέο ηηο ζέζεηο. πλεπψο ν επαγγεικαηηθφο δηαρσξηζκφο ζπκβάιεη ζηελ πεξηνξηζκέλε θηλεηηθφηεηα ησλ γπλαηθψλ πξνο ηελ θνξπθή θαη επηηείλεη ην ράζκα εμνπζίαο κεηαμχ ησλ δχν θχισλ. Ο κεραληζκφο πνπ κεηαηξέπεη ηνλ επαγγεικαηηθφ δηαρσξηζκφ ζε γπάιηλε νξνθή είλαη ε εζσηεξηθή αγνξά εξγαζίαο. Απηή πεξηιακβάλεη ηηο ζρεηηδφκελεο ζέζεηο εξγαζίαο απ φπνπ γίλνληαη νη πξναγσγέο, δειαδή απνηειεί ηε ζχλδεζε αλάκεζα ζηηο θαηψηεξεο θαη ηηο αλψηεξεο ζέζεηο. Καζψο ν επαγγεικαηηθφο δηαρσξηζκφο νδεγεί ζηε δπζαλάινγε ζπγθέληξσζε ησλ γπλαηθψλ ζε αδηέμνδεο ζέζεηο ή ζέζεηο κε πεξηνξηζκέλεο επθαηξίεο αλέιημεο, κεηψλεη αλαιφγσο ηηο επθαηξίεο πξναγσγήο(padavic & Reskin, 2002:110). Γηα ηνλ θαηά θχιν επαγγεικαηηθφ δηαρσξηζκφ επζχλνληαη ζε κεγάιν βαζκφ νη δηαδηθαζίεο θνηλσληθνπνίεζεο ησλ θχισλ, ε θαηά θχιν δηαίξεζε ηεο νηθηαθήο εξγαζίαο, ην πξφηππν νηθνγέλεηαο θαη νη δηαθξίζεηο θχινπ ζηελ αγνξά εξγαζίαο, πνπ πεξηιακβάλνπλ ηφζν ηηο κηζζνινγηθέο δηαθξίζεηο φζν θαη ηηο δηαθξίζεηο ζηελ απαζρφιεζε. Οη ηειεπηαίεο αλαθέξνληαη ζηελ άληζε πξφζβαζε ησλ γπλαηθψλ ζηηο ζέζεηο εξγαζίαο πνπ απνιακβάλνπλ ηζρπξφ θνηλσληθφ γφεηξν θαη ηαπηφρξνλα παξέρνπλ ζηνπο εξγαδφκελνπο θαιχηεξεο ζπλζήθεο εξγαζίαο θαη ακνηβήο. Όια ηα παξαπάλσ νδεγνχλ ζε δηαθνξεηηθέο επηινγέο σο πξνο ηελ επέλδπζε ζε αλζξψπηλν

25 θεθάιαην, ην επάγγεικα θαη ηηο πξνο απφθηεζε δεμηφηεηεο (Καξακεζίλε & Ηαθείκνγινπ, 2003:25). Σα θνηλσληθά ζηεξεφηππα πεξί ησλ δχν θχισλ επεξεάδνπλ ηνλ επαγγεικαηηθφ πξνζαλαηνιηζκφ ησλ θνξηηζηψλ θαη άξα ηελ επηινγή ηνπο ζην πεδίν ηεο εθπαίδεπζεο πνπ απνηειεί ίζσο ην ζεκαληηθφηεξν παξάγνληα δηακφξθσζεο ηνπ δηαρσξηζκνχ ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Όπσο απνδεηθλχεηαη απφ έξεπλεο ζρεηηθά κε ηελ εθπαίδεπζε, νη γπλαίθεο επηιέγνπλ ζπζηεκαηηθά πεξηζζφηεξν απφ ηνπο άληξεο ηνκείο ζπνπδψλ πνπ άπηνληαη ησλ θνηλσληθψλ, αλζξσπηζηηθψλ επηζηεκψλ, ησλ επηζηεκψλ ηεο εθπαίδεπζεο θαη ηνπ δηθαίνπ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, νη άλδξεο επηιέγνπλ ηνκείο ζπνπδψλ ζρεηηθνχο κε ηηο εθαξκνζκέλεο επηζηήκεο, ηελ πιεξνθνξηθή, ηε κεραληθή θιπ (Εάρνπ &ηαθπιάο, 2008:63). Οη επηζηήκεο πνπ επηιέγνπλ νη γπλαίθεο ζε ζρέζε κε ηηο «ζθιεξέο επηζηήκεο» είλαη ιηγφηεξν απνδνηηθέο ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Σν πξφβιεκα ηνπ επαγγεικαηηθνχ δηαρσξηζκνχ είλαη δηηηφ. Αθελφο, δελ αμηνπνηείηαη ζην κέγηζην βαζκφ ην δπλακηθφ πνπ δηαζέηνπλ νη γπλαίθεο ζε δεμηφηεηεο, εθφζνλ απηέο ζπγθεληξψλνληαη θπξίσο ζε αλεηδίθεπηα επαγγέικαηα. Αθεηέξνπ ππνηηκάηαη ε εξγαζία ηνπο ιφγσ κε αλαγλψξηζεο ησλ δεμηνηήησλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηηο γπλαηθείεο εξγαζίεο. αλ ζπλέπεηα δηεπξχλεηαη ην κηζζνινγηθφ ράζκα κεηαμχ ησλ θχισλ 12. Δμάιινπ, ν δηαρσξηζκφο έρεη ζπλέπεηεο θαη ζηε ζέζε ησλ γπλαηθψλ ζηελ θνηλσλία δηαηεξψληαο ηελ θνηλσληθή αληζφηεηα. (Ventoura et al. 2007:2). Παξά ηε ζεκαληηθή αχμεζε ηεο γπλαηθείαο ζπκκεηνρήο ζηελ αγνξά εξγαζίαο ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο πνπ ζπλνδεχηεθε απφ άλνδν ηνπ επηπέδνπ εθπαίδεπζεο, ν θιαδηθφο θαη επαγγεικαηηθφο δηαρσξηζκφο εμαθνινπζεί λα πθίζηαηαη. (Wirth, 2002:2) Ζ ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ έρεη απμεζεί ζε νξηζκέλνπο θιάδνπο αιιά ζε άιινπο πζηεξεί ζεκαληηθά κε απνηέιεζκα ε γπλαηθεία απαζρφιεζε λα παξνπζηάδεη πςειή ζπγθέληξσζε ζε πεξηνξηζκέλν αξηζκφ επαγγεικάησλ (EUROFOUND, 2007:45). Σειηθά, παξά ηηο πξνζπάζεηεο θαη ηελ πξφνδν πνπ έρεη επηηεπρζεί, ηα ζηεξεφηππα κε βάζε ην θχιν είλαη εκθαλή ζε πνιιά επαγγέικαηα. αλ απνηέιεζκα νη γπλαίθεο ππεξεθπξνζσπνχληαη ζε ρακειά ακεηβφκελεο ζέζεηο, κε πεξηνξηζκέλεο πξννπηηθέο αλέιημεο 12 Απηφ ζπκβαίλεη κε δχν ηξφπνπο. Αθελφο, ην γπλαηθείν εξγαηηθφ δπλακηθφ ηείλεη λα ππεξεθπξνζσπείηαη ζε ρακειά ακεηβφκελεο ζέζεηο εξγαζίαο θαη αθεηέξνπ ζε επαγγέικαηα φπνπ θπξηαξρνχλ νη γπλαίθεο νη ακνηβέο είλαη ρακειφηεξεο θαη γηα ηα δχν θχια ζε ζχγθξηζε κε ηα απνθαινχκελα αληξηθά επαγγέικαηα

26 (EUROFOUND, 2007:3). Σν 40% ησλ γπλαηθψλ εξγάδνληαη ζε ηέηνηνπ είδνπο ζέζεηο εξγαζίαο ζε ζχγθξηζε κε ην 14% ησλ αλδξψλ ( European Commission, 2006:47). 2.3 ΔΗΟΓΖΜΑΣΗΚΔ ΓΗΑΦΟΡΔ ΜΔΣΑΞΤ ΑΝΓΡΧΝ ΚΑΗ ΓΤΝΑΗΚΧΝ ΣΗ ΑΝΧΣΔΡΔ ΘΔΔΗ Έλα αθφκε δήηεκα πνπ ζπλδέεηαη κε ην θαηλφκελν ηεο γπάιηλεο νξνθήο είλαη ε ακνηβή ησλ γπλαηθψλ ζηηο αλψηεξεο θαη αλψηαηεο ζέζεηο. Σν 2001, ήηαλ ε 50 ε επέηεηνο απφ ηελ ππνγξαθή ηεο χκβαζεο γηα ηελ Ίζε Ακνηβή ηεο ΓΟΔ. Μέρξη ζήκεξα έρεη επηθπξσζεί απφ156 ρψξεο. Παξ φια απηά νη δηαθνξέο ζηηο ακνηβέο εμαθνινπζνχλ λα ππάξρνπλ θαη θπκαίλνληαη απφ 10 έσο 30 πνζνζηηαίεο κνλάδεο (Wirth, 2002: 2). Αλ θαη ην ζχζηεκα πξνζηαζίαο ησλ κηζζψλ εκθαλίδεηαη ηππηθά ηζρπξφ, ε απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπ ππνλνκεχεηαη ζηελ πξάμε απφ ηηο πνιιέο παξαβηάζεηο ηεο εξγαηηθήο λνκνζεζίαο. Ζ απνξξχζκηζε ηεο αγνξάο εξγαζίαο δηεπξχλεη ηηο κηζζνινγηθέο αληζφηεηεο θχινπ θαη απνηειεί κεγάιν εκπφδην ζηηο πξνζπάζεηεο κείσζεο ηνπ κηζζνινγηθνχ ράζκαηνο. Ζ λνκνζεζία γηα ηελ ηζφηεηα ησλ ακνηβψλ δελ θαίλεηαη λα αζθεί θακία επίδξαζε ζηηο κηζζνινγηθέο αληζφηεηεο κε βάζε ην θχιν. Σν κηζζνινγηθφ ράζκα (gender pay gap) αλαθέξεηαη ζηελ αληζφηεηα ησλ ακνηβψλ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ γηα εξγαζία ίζεο αμίαο. Σα πνηνηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο γπλαηθείαο απαζρφιεζεο θαη ε ζπγθέληξσζε ηνπο ζε ζπγθεθξηκέλνπο θιάδνπο θαίλεηαη λα ζρεηίδνληαη άκεζα κε ην κηζζνινγηθφ ράζκα. Οη γπλαίθεο εκθαλίδνληαη λα έρνπλ 30% ρακειφηεξεο απνδνρέο θαηά κέζν φξν ζηελ Δ.Δ. χκθσλα κε έξεπλα ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηνπ Cambridge, γηα ηηο ζπλζήθεο εξγαζίαο ζηελ Δ.Δ., ην 44% ησλ πιήξσο απαζρνινχκελσλ αλδξψλ ιακβάλνπλ κηζζφ πνπ ζεσξείηαη πςειφο, ελψ κφλν ην 20% ησλ γπλαηθψλ αλήθεη ζηελ ίδηα θαηεγνξία (Padavic & Reskin, 2002:129). Σα ζηνηρεία γηα ηελ Διιάδα δείρλνπλ πζηέξεζε θαηά 32% ηεο σξηαίαο ακνηβήο ησλ γπλαηθψλ έλαληη ησλ αλδξψλ. (ΗΝΔ ΓΔΔ-ΑΓΔΓΤ, 2009:30 ). Οη έξεπλεο δείρλνπλ φηη αθφκε θαη φηαλ νη γπλαίθεο θαηαιακβάλνπλ ηηο πςειφηεξεο ζέζεηο ζηελ ηεξαξρία, δελ ιακβάλνπλ ηηο ίδηεο ακνηβέο κε ηνπο άλδξεο γηα ηελ ίδηα εξγαζία. Ζ αληζφηεηα ζηηο ζέζεηο δηνίθεζεο πνπ θαηαιακβάλνπλ ηα δχν θχια νδεγεί ζε δηαθνξά ζηνπο κηζζνχο αθνχ νη γπλαίθεο, αθφκα θη φηαλ έρνπλ πεξηζζφηεξα

27 πξνζφληα, ζπγθεληξψλνληαη ζε ρακειφηεξα ακεηβφκελεο ζέζεηο δηνίθεζεο (Wirth, 2002:5). Καηά ζπλέπεηα δελ έρνπλ θίλεηξα λα αθηεξψζνπλ ρξφλν θαη πξνζπάζεηα γηα ηελ δηεθδίθεζε αλψηεξσλ θαη αλψηαησλ δηνηθεηηθψλ ζέζεσλ. ηηο επηρεηξήζεηο πνπ επηθξαηεί αληζφηεηα ζηελ πξφζιεςε θαη πξναγσγή ησλ γπλαηθψλ είλαη πνιχ πηζαλφ λα ππάξρεη αληζφηεηα θαη ζηηο ακνηβέο. Ληγφηεξν απφ 0,5% ησλ πςειφηεξα ακεηβφκελσλ ζέζεσλ ζηηο κεγαιχηεξεο επηρεηξήζεηο ησλ ΖΠΑ θαηαιακβάλνληαη απφ γπλαίθεο. χκθσλα κε έξεπλα ηνπ Νηεξκαλάθε (2009) γηα ηελ αληζφηεηα ακνηβψλ αλάκεζα ζηα δχν θχια, ζηελ Διιάδα ην κηζζνινγηθφ ράζκα ζηα αλψηεξα θιηκάθηα είλαη αξθεηά κεγαιχηεξν ζε ζχγθξηζε κε ηα θαηψηεξα θιηκάθηα 13. Γηα παξάδεηγκα ζηνπο θιάδνπο ηνπ ιηαληθνχ εκπνξίνπ θαη ηνπ ηνπξηζκνχ ην κηζζνινγηθφ ράζκα ζηηο αλψηεξεο ζέζεηο θηάλεη ην 24% ελψ ζηα ρακειφηεξα θιηκάθηα ην ράζκα πεξηνξίδεηαη ζε 10% θαη 3% αληίζηνηρα. ε νξηζκέλεο ρψξεο (Απζηξία, Γαιιία, Ηξιαλδία θαη Ηζπαλία), ππάξρνπλ εηζνδεκαηηθέο δηαθνξέο ζηηο αλψηεξεο ζέζεηο θαη ζην δεκφζην ηνκέα, νη νπνίεο κάιηζηα απμάλνληαη φζν αλεβαίλνπκε ζηελ ηεξαξρία. ε θάζε πεξίπησζε φκσο νη δηαθνξέο είλαη πνιχ πην έληνλεο ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα (Booth, 2006:9). Όζνλ αθνξά ζπγθεθξηκέλνπο θιάδνπο, ζην ιηαληθφ εκπφξην ην κηζζνινγηθφ ράζκα ησλ δχν θχισλ ζηελ θαηεγνξία ησλ εξγαδνκέλσλ κε δηνηθεηηθά θαζήθνληα δηακνξθψλεηαη ζην 24%, ζηνλ θιάδν ησλ ηξαπεδψλ ζην 23% ελψ ζηνλ θιάδν ηνπ ηνπξηζκνχ πεξηνξίδεηαη ζην 9,5% (θνπειίηνπ, 2009:59). Οη ρακειφηεξνη κηζζνί ησλ γπλαηθψλ θάλνπλ πην δχζθνιε γηα ηηο γπλαίθεο ηελ «αγνξά» ππεξεζηψλ θξνληίδαο παηδηψλ ή ζπηηηνχ κε απνηέιεζκα λα πεξηνξίδεηαη ν ρξφλνο πνπ δηαζέηνπλ γηα ηελ θαξηέξα ηνπο θαη λα δεκηνπξγείηαη έλαο θαχινο θχθινο. (Booth, 2006:13). Ζ επηβνιή θαηψηαησλ νξίσλ κηζζνχ είλαη δπλαηφ λα απνηειέζεη θίλεηξν γηα ηηο γπλαίθεο λα παξακείλνπλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαη λα απνθηήζνπλ έηζη εκπεηξία θαη δεμηφηεηεο γηα ηελ άλνδν ζηελ ηεξαξρία. Ζ ζεσξεηηθή εξκελεία ηνπ κηζζνινγηθνχ ράζκαηνο βαζίδεηαη ζηε ζεσξία ηνπ αλζξψπηλνπ θεθαιαίνπ πνπ ππνζηεξίδεη φηη νη γπλαίθεο, ιφγσ ησλ νηθνγελεηαθψλ ππνρξεψζεσλ θαη ηνπ δεπηεξεχνληα ξφινπ ηνπο ζηελ αγνξά εξγαζίαο επελδχνπλ ιηγφηεξν ζε γλψζεηο, δεμηφηεηεο θαη εκπεηξίεο θαη άξα νη άλδξεο ππεξέρνπλ σο πξνο ην 13 Γηαθνξά επίζεο παξαηεξείηαη ζηελ αχμεζε ζηελ ακνηβή αλάκεζα ζηα δχν θχια θαζψο αλεβαίλνπλ ζηελ ηεξαξρία. Έηζη, ε κέζε σξηαία ακνηβή ησλ αλδξψλ ζε δηνηθεηηθέο ζέζεηο είλαη θαηά κέζν φξν 52% κεγαιχηεξε απφ ηε κέζε σξηαία ακνηβή ησλ αλδξψλ πνπ δελ έρνπλ θαζήθνληα δηνίθεζεο. Αληίζηνηρα, νη γπλαίθεο ζε ζέζεηο επζχλεο πιεξψλνληαη θαηά 33% πεξηζζφηεξν απφ ηηο γπλαίθεο ζε θαηψηεξα επίπεδα. (Καξακεζίλε & Ηαθείκνγινπ, 2003:90)

28 αλζξψπηλν θεθάιαην πνπ δηαζέηνπλ. Αιιά αθφκε θαη αλ δηαζέηνπλ ην ίδην αλζξψπηλν θεθάιαην νη γπλαίθεο ακείβνληαη ιηγφηεξν ιφγσ δηαθξίζεσλ ζηε βάζε ηνπ θχινπ απφ ηνπο εξγνδφηεο. Μάιηζηα, παξά ην γεγνλφο φηη νη γπλαίθεο έρνπλ πιένλ ζπγθξίζηκα επίπεδα εθπαίδεπζεο θαη έρνπλ κεηψζεη ην ρξφλν πνπ παξακέλνπλ εθηφο αγνξάο εξγαζίαο, νη αιιαγέο απηέο ειάρηζηα έρνπλ πεξηνξίζεη ην κηζζνινγηθφ ράζκα (Wirth, 2001:62). Μηζζνινγηθέο δηαθξίζεηο πξνθχπηνπλ απφ ηηο δηαθνξεηηθέο αληηιήςεηο ησλ εξγνδνηψλ γηα ηελ παξαγσγηθφηεηα ησλ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ, πνπ βαζίδνληαη ζηε γλψζε ηεο ππαξθηήο δηαθνξάο ηεο κέζεο παξαγσγηθφηεηαο ησλ αλδξψλ απφ απηή ησλ γπλαηθψλ. Ζ γπλαηθεία απαζρφιεζε θαη ηα γπλαηθεία πξνζφληα θαη ηθαλφηεηεο ππνηηκψληαη απφ ηνπο εξγνδφηεο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, νη ζηεξενηππηθέο αληηιήςεηο επεξεάδνπλ ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ηηο πξνζσπηθέο επηινγέο εθπαίδεπζεο θαη θαξηέξαο πεξηνξίδνληαο ηηο γπλαηθείεο επηινγέο. Μηα αθφκε εμήγεζε ηεο άληζεο ακνηβήο ζηηο αλψηεξεο ζέζεηο είλαη φηη ζηα ρακειφηεξα επίπεδα, ην χςνο ηνπ κηζζνχ είλαη απνηέιεζκα ζπιινγηθψλ δηαπξαγκαηεχζεσλ. Αληίζεηα, ζηηο πςειέο δηνηθεηηθέο ζέζεηο, ν κηζζφο θαζνξίδεηαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηελ δηαπξαγκαηεπηηθή ηθαλφηεηα ηνπ ίδηνπ ηνπ εξγαδφκελνπ. Γεδνκέλνπ φηη νη γπλαίθεο δελ είλαη ηφζν «ζθιεξέο» ζηε δηαπξαγκάηεπζε φζν νη άλδξεο, ην κηζζνινγηθφ ράζκα επηηείλεηαη (Booth, 2006:15-16). Ο επαγγεικαηηθφο δηαρσξηζκφο θαη νη νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο αθελφο θαη αθεηέξνπ ν πςειφηεξνο δείθηεο αλεξγίαο ησλ γπλαηθψλ πεξηνξίδνπλ ηε δηαπξαγκαηεπηηθή ηνπο δχλακε θαη απμάλνπλ ηελ πηζαλφηεηα λα δερηνχλ λα εξγαζηνχλ γηα κηθξφηεξν κηζζφ (Καξακεζίλε & Ηαθείκνγινπ, 2003:5-6). Δμάιινπ, δεδνκέλεο ηεο ρακειήο γπλαηθείαο εθπξνζψπεζεο ζηα εξγαηηθά ζπλδηθάηα είλαη ιηγφηεξν πηζαλφ απηά λα δηεθδηθήζνπλ ηζνηηκία ζηηο ακνηβέο κεηαμχ ησλ δχν θχισλ θαη έηζη ε θαηάζηαζε δηαησλίδεηαη. Σα ζηεξεφηππα θαη νη πξνθαζνξηζκέλνη ξφινη αλαγθάδνπλ ηηο γπλαίθεο λα κεηψζνπλ ηηο ψξεο εξγαζίαο ή λα απνκαθξπλζνχλ απφ ηελ αγνξά εξγαζίαο αθνχ επσκίδνληαη ηελ επζχλε θξνληίδαο ησλ παηδηψλ θαη ησλ ειηθησκέλσλ θαη αληηκεησπίδνπλ εληνλφηεξα εκπφδηα ζπκθηιίσζεο επαγγεικαηηθήο θαη νηθνγελεηαθήο δσήο ζε ζρέζε κε ηνπο άλδξεο. Έηζη, αθηεξψλνπλ πεξηζζφηεξεο ψξεο ζηε κε ακεηβφκελε απαζρφιεζε θαη απμάλνπλ ηηο δηαθνξέο θχινπ ζηελ εξγαζηαθή εκπεηξία. Αληίζεηα νη άλδξεο παξνπζηάδνπλ κεγαιχηεξεο απνδφζεηο εξγαζηαθήο εκπεηξίαο (Καξακεζίλε & Ησαθείκνγινπ, 2003:11). Γεδνκέλνπ φηη νη επηδφζεηο θαη νη ακνηβέο

29 ζπλδένληαη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ κε ηηο ψξεο εξγαζίαο νη άλδξεο επηηπγράλνπλ πςειφηεξνπο κηζζνχο (Padavic & Reskin, 2002:131). Γεληθά έρεη δηαπηζησζεί φηη έλα ζεκαληηθφ κέξνο ησλ κηζζνινγηθψλ δηαθνξψλ αλάκεζα ζηα δχν θχια αθφκα θαη ζηηο ζέζεηο δηνίθεζεο δελ είλαη δπλαηφ λα εμεγεζεί απφ ηα δηαθνξεηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο απαζρφιεζεο ησλ δχν θχισλ θαη άξα κπνξεί λα απνδνζεί ζε άληζε κεηαρείξηζε ησλ γπλαηθψλ. ηα πςειά κηζζνινγηθά θιηκάθηα ελψ ε ζπκκεηνρή ησλ αλδξψλ δηαζθαιίδεηαη θπξίσο απφ ην θχιν θαη ηελ ειηθία αλεμαξηήησο ηνπ κνξθσηηθνχ επηπέδνπ, νη γπλαίθεο κπνξνχλ λα επηηχρνπλ κηζζφ πάλσ απφ ην κέζν φξν, φηαλ είλαη ειηθίαο άλσ ησλ 30 εηψλ θαη κφλν ζε πεξίπησζε πνπ δηαζέηνπλ πηπρία αλψηαηεο εθπαίδεπζεο. Απνδεηθλχεηαη έηζη φηη νη κηζζνινγηθέο δηαθνξέο εηο βάξνο ησλ γπλαηθψλ είλαη πεξηζζφηεξν απνηέιεζκα θνηλσληθήο πξνθαηάιεςεο παξά αληηθεηκεληθψλ θξηηεξίσλ θαη δηαθνξψλ, πνπ έρεη ηηο ξίδεο ηεο ζηε δφκεζε δηαθνξνπνηεκέλσλ πξνηχπσλ θνηλσληθψλ ξφισλ γηα ηα δχν θχια ζηελ νηθνγέλεηα θαη ζηελ αγνξά εξγαζίαο, κε απνηέιεζκα ηελ άληζε ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηελ ηειεπηαία. 2.4 ΔΡΜΖΝΔΗΔ ΣΟΤ ΦΑΗΝΟΜΔΝΟΤ ΣΖ ΓΤΑΛΗΝΖ ΟΡΟΦΖ Σα εκπφδηα πνπ εκθαλίδνληαη ζηε ζηαδηνδξνκία ησλ γπλαηθψλ είλαη πνιιά θαη ιακβάλνπλ δηάθνξεο κνξθέο. Ζ απνηειεζκαηηθή αληηκεηψπηζή ηνπο βαζίδεηαη ζηελ αλάιπζε ησλ αηηίσλ ψζηε λα γίλνπλ θαηαλνεηέο νη ξίδεο ηνπ πξνβιήκαηνο θαη λα εληνπηζηνχλ ιχζεηο πνπ λα αληαπνθξίλνληαη ζηελ έληαζε θαη ηελ έθηαζε ησλ δπζθνιηψλ. ε γεληθέο γξακκέο ην θαηλφκελν ηεο γπάιηλεο νξνθήο κπνξεί λα εξκελεπηεί κε βάζε ηξεηο θαηεγνξίεο αηηηψλ, ηηο αηνκηθέο δηαθνξέο κεηαμχ ησλ δχν θχισλ, ηα νξγαλσζηαθά θαη ηα θνηλσληθά αίηηα. ηελ πξψηε θαηεγνξία εληάζζνληαη δεηήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο θιλοδοξίερ ηος αηόμος, δειαδή ηελ επηζπκία λα αλαιάβεη δηνηθεηηθά θαζήθνληα. Ζ άπνςε απηή ππνζηεξίδεη φηη ε γπλαηθεία θχζε ραξαθηεξίδεηαη απφ έιιεηςε απηνπεπνίζεζεο θαη δηζηαθηηθφηεηα απηνπξνβνιήο. Δπίζεο, νη θνηλσληθνί επηζηήκνλεο ππνζηεξίδνπλ φηη νη γπλαίθεο ζπλεηδεηά δελ

30 επηδηψθνπλ ηελ επαγγεικαηηθή ηνπο εμέιημε θαζψο δελ είλαη πξνζαλαηνιηζκέλεο θαηά πξψην ιφγν ζηελ θαξηέξα, φπσο νη άλδξεο (Padavic & Reskin, 2002:50-51). Ζ επηηπρία ησλ αλδξψλ απνδίδεηαη επηπιένλ, ζηηο κεγαιχηεξεο πξνζπάζεηεο γηα απφθηεζε γλψζεσλ θαη δεμηνηήησλ. Παξ φια απηά ε εκπεηξία θαη ε έξεπλα δείρλνπλ φηη ε επαγγεικαηηθή επηηπρία είλαη ην ίδην ειθπζηηθή ηφζν γηα ηηο γπλαίθεο φζν θαη γηα ηνπο άλδξεο (Βαθφια & Απνζπφξε, 2007:36-38). Απηφ απνδεηθλχεηαη άιισζηε θαη απφ ην απμεκέλν πνζνζηφ γπλαηθψλ, απνθνίησλ παλεπηζηεκίνπ (Wirth,2002:5). Δμάιινπ, ην γεγνλφο φηη νη γπλαίθεο δελ επηδηψθνπλ λα δηεθδηθήζνπλ ηέηνηεο ζέζεηο δελ ζεκαίλεη φηη δελ ελδηαθέξνληαη αιιά πεξηνξίδνληαη ζεκαληηθά απφ άιινπο παξάγνληεο (Longford, 1996:3). Αλάινγεο είλαη θαη νη θξηηηθέο πνπ έρεη δερηεί ε άπνςε φηη νη γπλαίθεο θαη νη άλδξεο κάλαηδεξ πηνζεηνχλ διαθοπεηικά ζηςλ διοίκηζηρ 14 θαη απηά επεξεάδνπλ ηελ απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπο. Οη έξεπλεο έρνπλ δείμεη φηη δελ πθίζηαληαη δηαθνξέο κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ νχηε σο πξνο ην δηνηθεηηθφ ζηπι νχηε σο πξνο ηελ αληηιακβαλφκελε απφδνζε. Όζνλ αθνξά ηα νξγαλσζηαθά αίηηα, ε ζύζηαζη ηος ανθπώπινος δςναμικού αλάινγα κε ην θχιν δηακνξθψλεη ζε κεγάιν βαζκφ ηελ θνπιηνχξα ηνπ νξγαληζκνχ ε νπνία ελδέρεηαη λα γίλεη ερζξηθή γηα ηα κέιε πνπ αλήθνπλ ζην άιιν θχιν (Βαθφια & Απνζπάξε,2007:40-42). Έηζη, ην πνζνζηφ ησλ απαζρνινχκελσλ γπλαηθψλ επεξεάδεη ηελ εκθάληζε θαη δηαηήξεζε ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο γπάιηλεο νξνθήο. ε πεξίπησζε πνπ νη πξναγσγέο γίλνληαη απφ ην εζσηεξηθφ ηεο επηρείξεζεο, ε πςειή αληηπξνζψπεπζε γπλαηθψλ ζε κε δηνηθεηηθέο ζέζεηο είλαη δπλαηφ λα απμήζεη ηελ αληηπξνζψπεπζή ηνπο ζε ζέζεηο δηνίθεζεο. Πηζαλφλ, ε εκπεηξία ησλ επηρεηξήζεσλ απφ ηελ απαζρφιεζε γπλαηθψλ πεξηνξίδεη ηα ζηεξεφηππα κε βάζε ην θχιν θαη απμάλεη ηελ πηζαλφηεηα εληνπηζκνχ ηθαλψλ αηφκσλ αλεμαξηήησο θχινπ (Padavic & Reskin, 2002:111). Οη έκθπιεο δνκέο ησλ νξγαληζκψλ δηαηεξνχληαη απφ ηνπο άλδξεο θαζψο ιεηηνπξγνχλ πξνο ην ζπκθέξνλ ηνπο απμάλνληαο ηα εκπφδηα πνπ αληηκεησπίδνπλ νη γπλαίθεο (Barreto, Ryan, Schitt, 2009:50). Αξθεηέο θνξέο ε δηαδηθαζία ηεο πποζέλκςζηρ γίλεηαη κε ηέηνην ηξφπν, ψζηε απνθιείνληαη εκκέζσο απφ ηελ νκάδα ησλ ππνςεθίσλ ζπγθεθξηκέλεο θαηεγνξίεο αηφκσλ παξφιν πνπ δηαζέηνπλ ηα απαξαίηεηα πξνζφληα γηα ηε ζέζε απηή. Οη αγγειίεο δηαηππψλνληαη κε ηξφπν πνπ έκκεζα 14 Δθθξάδεηαη ε άπνςε φηη νη γπλαίθεο πηνζεηνχλ ζηπι εγεζίαο πξνζαλαηνιηζκέλν ζηνπο αλζξψπνπο, ελψ νη άλδξεο πξνζαλαηνιίδνληαη ζηα απνηειέζκαηα

31 δεκηνπξγνχλ δηαθξίζεηο ζε βάξνο ησλ γπλαηθψλ, κε απνηέιεζκα λα ηηο απνθιείνπλ απφ ηε ιίζηα ησλ ππνςεθίσλ (Cotter et al. 2001:22-23). Δπίζεο, θαηά ηε δηαδηθαζία επιλογήρ, νη ππεχζπλνη αμηνινγνχλ θαηά πφζν νη ππνςήθηνη «ηαηξηάδνπλ» κε ηελ εηθφλα πνπ νη ίδηνη έρνπλ ζρεκαηίζεη γηα ηνλ ηδαληθφ εξγαδφκελν. Ζ δηαρξνληθή θπξηαξρία ησλ αλδξψλ ζηε δηνίθεζε ησλ νξγαλψζεσλ έρεη ζπκβάιεη ζηελ ηαχηηζε ηεο δηνίθεζεο κε ην αλδξηθφ πξφηππν θαη ζηε δηακφξθσζε ηεο αληίιεςεο φηη ε πεηπρεκέλε-απνηειεζκαηηθή δηνίθεζε ζπλδέεηαη κε ηα ραξαθηεξηζηηθά πνπ εκπεξηέρνληαη ζην αλδξηθφ ζηεξεφηππν (ηθαλφηεηα επηβνιήο θαη ειέγρνπ, απνθαζηζηηθφηεηα, επηζεηηθφηεηα, απηνπεπνίζεζε) (Dingell & Maloney, 2002, p. 16). Δμάιινπ, ε αξηζκεηηθή ππεξνρή ησλ αλδξψλ ζην δπλακηθφ ησλ επηρεηξήζεσλ, ζεκαίλεη φηη θαηά πάζα πηζαλφηεηα ην άηνκν πνπ είλαη ππεχζπλν γηα ηελ ηειηθή επηινγή είλαη άλδξαο, γεγνλφο πνπ επεξεάδεη ηελ έθβαζε ηεο ηειηθήο επηινγήο εηο βάξνο ησλ γπλαηθψλ (Davidson & Cooper, 1993:151). Όζνλ αθνξά εηδηθφηεξα ην δήηεκα ησλ πποαγυγών, απηέο έρνπλ απμεκέλε βαξχηεηα θαη γηα ηνπο ίδηνπο ηνπο εξγαδφκελνπο θαη ιεηηνπξγνχλ σο αληακνηβέο ηεο θαιήο ηνπο απφδνζεο. Οη έξεπλεο δείρλνπλ φηη ηα ηππηθά πξνζφληα, φπσο ε εθπαίδεπζε, νη ηερληθέο γλψζεηο θαη δεμηφηεηεο, πξνζθέξνπλ ζηηο γπλαίθεο είζνδν κφλν ζηα θαηψηεξα θαη κεζαία θιηκάθηα. Γηα ηελ πξναγσγή ζηα αλψηεξα θιηκάθηα ρξεζηκνπνηνχληαη ζπρλά ππνθεηκεληθά θξηηήξηα θνηλσληθήο θχζεο, φπσο ε ζπκκεηνρή ζε αλεπίζεκα δίθηπα θαη νη «πςειέο» γλσξηκίεο. Σα ζχκαηα ηέηνησλ πξαθηηθψλ είλαη νη γπλαίθεο θαη ηα απνηειέζκαηά ηνπο είλαη ρακειφ εξγαζηαθφ εζηθφ θαη κεησκέλε εξγαζηαθή ηθαλνπνίεζε, πνπ κε ηε ζεηξά ηεο νδεγεί ζε κεησκέλε εξγαζηαθή απφδνζε (Βαθφια & Απνζπφξε, 2007:46-47). Δμεηάδνληαο ηα θνηλσληθά αίηηα, ε εξγαζία θαη ε οικογένεια είλαη δχν απφ ηνπο νκνινγνπκέλσο ζεκαληηθφηεξνπο ηνκείο ηεο δσήο ηνπ αηφκνπ. Οη δχν απηνί ηνκείο δελ είλαη αλεμάξηεηνη κεηαμχ ηνπο αιιά ππάξρνπλ αιιειεπηδξάζεηο θαη ζπρλά αιιεινζπγθξνπφκελεο απαηηήζεηο πνπ μεθηλνχλ απφ ηε κε ζπκβαηφηεηα ησλ ξφισλ. Ζ ζχγθξνπζε κεηαμχ ηνπο ζεκαίλεη φηη ε αλάιεςε ελφο ξφινπ γίλεηαη δπζθνιφηεξε ιφγσ ηεο αλάιεςεο ηνπ άιινπ. Οη ζπγθξνχζεηο απηέο επεξεάδνπλ ζεκαληηθά ηφζν ηηο εξγαζηαθέο επηδφζεηο φζν θαη ηελ πξνζσπηθή δσή (Barreto, Ryan, Schitt, 2009: ). Ζ αίζζεζε φηη δελ απνδίδνπλ ην κέγηζην θαη ζηνπο δχν ηνκείο δεκηνπξγεί κηα ελνρνπνηεηηθή θαη ζπγθξνπζηαθή θαηάζηαζε πνπ αλαγθάδεη ηηο γπλαίθεο ζε πεξηνξηζκέλε απαζρφιεζε, ζηελ εγθαηάιεηςε ηεο θηινδνμίαο επαγγεικαηηθήο αλέιημεο, αθφκα θαη ζηελ απνκάθξπλζε εληειψο απφ ηελ εξγαζία, γηα ράξε ηεο

32 νηθνγέλεηαο θαη ηεο αλαηξνθήο ησλ παηδηψλ. χκθσλα κάιηζηα κε ζηαηηζηηθέο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο νη γπλαίθεο πνπ θαηαθεχγνπλ ζηε ιχζε απηή απνηεινχλ ην 33% ηνπ γπλαηθείνπ εξγαζηαθνχ δπλακηθνχ, ελψ ην αληίζηνηρν πνζνζηφ ηνπ αλδξηθνχ είλαη κφιηο 6%. Σα πξνβιήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ πξνζηξηβή ησλ αιιεινζπγθξνπφκελσλ ξφισλ θαη απαηηήζεσλ ζεσξνχληαη ζνβαξφηεξα γηα ηηο γπλαίθεο ζε ζρέζε κε ηνπο άληξεο ιφγσ ηνπ ζεκειηψδνπο ξφινπ πνπ δηαδξακαηίδνπλ ζηελ νηθνγελεηαθή δσή. Άιισζηε κία απφ ηηο ακεηάβιεηεο δηαθνξέο είλαη φηη νη γπλαίθεο βηψλνπλ ηελ εγθπκνζχλε θαη ηε γέλλα. Ζ κεηξφηεηα θαη νη νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο νδεγνχλ ζε πνιχ δηαθνξεηηθά κνληέια θαξηέξαο γηα ηηο γπλαίθεο ζε ζρέζε κε ηνπο άληξεο γηα ηνπο νπνίνπο ζπλήζσο ηζρχεη ε ηππηθή γξακκηθή πνξεία: εθπαίδεπζε- πιήξεο απαζρφιεζε- ζπληαμηνδφηεζε. πλεπψο φζν νη γπλαίθεο είλαη ππνρξεσκέλεο λα απνθιίλνπλ απφ ηελ πνξεία απηή δηαθφπηνληαο γηα θάπνην δηάζηεκα ηελ εξγαζία ηνπο γηα λα αληαπεμέιζνπλ ζηηο απαηηήζεηο ηεο κεηξφηεηαο, ζα βξίζθνληαη ζε κεηνλεθηηθή ζέζε σο πξνο ηελ επαγγεικαηηθή ηνπο εμέιημε (EUROFOUND,2007:46). Οη έξεπλεο δείρλνπλ φηη παξφιν πνπ νη άλδξεο πεξλνχλ πεξηζζφηεξν ρξφλν ζηελ εξγαζία νη γπλαίθεο εξγάδνληαη πεξηζζφηεξν αλ ζπλππνινγηζηεί ε ακεηβφκελε θαη κε ακεηβφκελε εξγαζία (Wirth, 2001:16-18). Γεδνκέλνπ φηη νη γπλαίθεο ζπλήζσο θέξλνπλ ρακειφηεξν εηζφδεκα ζηελ νηθνγέλεηα, ζεσξείηαη ινγηθφ λα αλαιακβάλνπλ απηέο ην θχξην φγθν ηεο εξγαζίαο ζην λνηθνθπξηφ. Ζ έλλειτη ζυζηών ςποδομών ( παηδηθψλ ζηαζκψλ, επέιηθην σξάξην γηα ηηο κεηέξεο) θαη ε αλαρξνληζηηθή λννηξνπία ησλ πεξηζζφηεξσλ εξγνδνηψλ ζηεξεψλνπλ ην νηθνδφκεκα ηεο γπάιηλεο νξνθήο θαη ηηο αλαγθάδεη λα αηελίδνπλ ηελ επαγγεικαηηθή ηνπο πξναγσγή σο έλα φλεηξν. Αθφκε, φκσο, θαη αλ νη γπλαίθεο δελ έρνπλ νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο, θαηά ηελ αμηνιφγεζε γηα πξναγσγή είλαη πην πηζαλφ λα επηιεγεί έλαο άλδξαο θαζψο ζεσξείηαη κηα επηινγή κε κηθξφηεξν ξίζθν. Οη άλδξεο ζεσξνχληαη πεξηζζφηεξν αθνζησκέλνη θαη δηαζέζηκνη αθφκα θαη αλ έρνπλ νηθνγέλεηα (Liff & Ward, 2001:21). Αληίζεηα νη γπλαίθεο ζεσξνχληαη ιηγφηεξν παξαγσγηθέο θαη ε απαζρφιεζή ηνπο ζπλεπάγεηαη πςειφηεξν θφζηνο θαη ζπρλφηεξεο απνπζίεο απφ ηελ εξγαζία (Padavic & Reskin, 2002:49-50). Μηα πηπρή ηεο δπζθνιίαο επαγγεικαηηθήο εμέιημεο είλαη ην θαηλφκελν ησλ μακποσπόνιυν υπαπίυν πνπ θαίλεηαη λα απνηεινχλ πξναπαηηνχκελν γηα ηελ

33 απφθηεζε αλαγλψξηζεο θαη ηελ πξναγσγή. Ο θφβνο γηα ην εξγαζηαθφ κέιινλ θαη ν απμεκέλνο θφξηνο εξγαζίαο επεξεάδνπλ ηα εξγαζηαθά σξάξηα νδεγψληαο ζηελ επηκήθπλζή ηνπο. αλ απνηέιεζκα ν εξγαδφκελνο παξακέλεη ζηνλ εξγαζηαθφ ρψξν ελψ ζα πξέπεη λα βξίζθεηαη ζην ζπίηη γηαηί έρεη εξγαζηεί ηφζεο πνιιέο ψξεο πνπ πιένλ δελ είλαη απνηειεζκαηηθφο. Γηα ηηο γπλαίθεο είλαη πξαθηηθά δχζθνιε ε ηζνξξφπεζε ηνπ ρξφλνπ πνπ απαηηείηαη γηα εξγαζία κε ην ρξφλν πνπ πξέπεη λα αθηεξψζνπλ ζηε θξνληίδα ησλ παηδηψλ θαη ηνπ λνηθνθπξηνχ. ε απηά ηα πιαίζηα, ην δήηεκα ησλ καθξνρξφλησλ σξαξίσλ είλαη ηειηθά γπλαηθείν πξφβιεκα (Meyerson & Fletcher, 2000:6-8). Δπηπιένλ, ε πξνψζεζε ζε αλψηεξεο ζέζεηο απφ θαζεζηψο μεπικήρ απαζσόληζηρ είλαη ζπάληα αλ φρη αδχλαηε (Baxter, Wright, 2000:9). Αλ ιάβνπκε ππφςε καο ην κεγάιν πνζνζηφ κεξηθψο απαζρνινχκελσλ γπλαηθψλ κπνξνχκε λα θαηαλνήζνπκε θαιχηεξα ην ράζκα εμνπζίαο κεηαμχ ησλ δχν θχισλ. Ζ κεξηθή απαζρφιεζε ζπλδέεηαη κε ρακειφηεξε θαηάξηηζε θαη ιηγφηεξεο επθαηξίεο επαγγεικαηηθήο αλέιημεο, φπσο επίζεο κε ρακειφηεξα επίπεδα ακνηβψλ. Παξφιν πνπ ε κνξθή απηή απαζρφιεζεο κπνξεί λα δηεπθνιχλεη ηελ είζνδν ησλ γπλαηθψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο, εμαθνινπζεί λα απνηειεί ζεκειηψδεο εκπφδην ζηελ θαηαπνιέκεζε ησλ δηαθξίζεσλ (EUROFOUND, 2007:9). Όια ηα εκπφδηα πνπ είλαη πηζαλφ λα ζπλαληήζεη ε γπλαίθα ζηελ επαγγεικαηηθή ηεο πνξεία έρνπλ σο θνηλφ ζεκείν αλαθνξάο φηη ζπλδένληαη, άκεζα ή έκκεζα, κε ηελ χπαξμε ζηεπεοηύπυν θαη βαζηά ξηδσκέλσλ αληηιήςεσλ ζρεηηθά κε ηηο εξγαζηαθέο ηθαλφηεηεο, ηελ ηδηνζπγθξαζία θαη ηελ ίδηα ηε θχζε ησλ γπλαηθψλ. Ζ δηαδηθαζία ηεο εζσηεξίθεπζεο ησλ ζηεξενηχπσλ δελ είλαη ζπλεηδεηή αιιά εληάζζεηαη ζηελ επξχηεξε δηαδηθαζία ηεο θνηλσληθνπνίεζεο θαη μεθηλάεη απφ πνιχ κηθξή ειηθία. Σν εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα έρεη ζεκαληηθφ κεξίδην επζχλεο γηα ηελ χπαξμε θαη αλαπαξαγσγή ηέηνησλ αληηιήςεσλ (Ventoura et al, 2007:4). Παξαδνζηαθά, ηα ζηεξεφηππα πνπ απνδίδνληαη ζηηο γπλαίθεο ζρεηηθά κε ηηο εξγαζηαθέο ηνπο δεμηφηεηεο είλαη αξλεηηθφηεξα απφ απηά πνπ απνδίδνληαη ζηνπο άλδξεο 15. Δπίζεο, είλαη ηφζν ηζρπξά πνπ κεξηθέο θνξέο νη γπλαίθεο αληί λα πξνζπαζνχλ λα ηα θαηαπνιεκήζνπλ, θαηαιήγνπλ λα ηα ελζηεξληζηνχλ. Οη γπλαίθεο εκθαλίδνληαη λα κελ είλαη ην ίδην ηθαλέο κε ηνπο άλδξεο ζπλαδέιθνπο ηνπο θαη λα έρνπλ κεησκέλε δηνηθεηηθή απφδνζε γεγνλφο πνπ φκσο δελ επηβεβαηψλεηαη ζηελ πξάμε. Σα ζηεξεφηππα απηά επηδξνχλ αλαπφθεπθηα ζηελ πνξεία 15 Οη ζηεξενηππηθνί ξφινη πνπ απνδίδνληαη ζηηο γπλαίθεο είλαη απηνί ηεο «κεηέξαο», ηεο «μεινγηάζηξαο», ηνπ «ραξηησκέλνπ θαηνηθίδηνπ» θαη ηεο «ζηδεξάο θπξίαο»

34 εμέιημεο ησλ γπλαηθψλ ηφζν ζηε δηνίθεζε φζν θαη ζηελ εμνπζία. πλεηδεηά ή φρη, ηα άηνκα ζεσξνχλ φηη ε εμνπζία είλαη έλα αλδξηθφ «παηρλίδη» ζην νπνίν νη γπλαίθεο είλαη εθ θχζεσο αδχλακεο λα ζπκκεηέρνπλ. Ζ ππν- αληηπξνζψπεπζε ησλ γπλαηθψλ ζηηο αλψηεξεο θαη αλψηαηεο ηεξαξρηθέο ζέζεηο δελ είλαη αληαλάθιαζε ηεο έιιεηςεο εθπαίδεπζεο θαη δεμηνηήησλ απηψλ. Σν 2005, ην εξγαηηθφ δπλακηθφ ζηελ Δ.Δ. είρε παξφκνην εθπαηδεπηηθφ επίπεδν θαη γηα ηα δχν θχια ελψ απμάλεηαη ζπλερψο ην πνζνζηφ γπλαηθψλ απνθνίησλ παλεπηζηεκίνπ, μεπεξλψληαο ζπρλά ην αληίζηνηρν πνζνζηφ ησλ αλδξψλ (European Commission, 2006:45). εκαληηθφ ξφιν ζηελ ηεξαξρηθή άλνδν ησλ αηφκσλ δηαδξακαηίδεη ε ζπκκεηνρή ζε ανεπίζημα κοινυνικά δίκηςα απ φπνπ ηα κέιε εμαζθαιίδνπλ ππνζηήξημε. Απηά αλαδεηθλχνληαη ζπρλά ζε θξίζηκνπο θφκβνπο αληαιιαγήο θαη δηάρπζεο πιεξνθνξηψλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο εμειίμεηο ζηελ επηρείξεζε θαη ηηο πηζαλέο επθαηξίεο επαγγεικαηηθήο εμέιημεο. ην δεκφζην ηνκέα εηδηθφηεξα, ιεηηνπξγνχλ αλεπίζεκα ζπλδηθαιηζηηθά- θνκκαηηθά δίθηπα πνπ θπξηαξρνχληαη απφ άληξεο θαη ελζαξξχλνπλ ηελ πξνψζεζε αλδξψλ. Δλψ ε αμηνιφγεζε γηα πξναγσγέο ζε θαηψηεξεο δηνηθεηηθέο ζέζεηο γίλεηαη αληηθεηκεληθά βάζεη επηδφζεσλ θαη ηππηθψλ πξνζφλησλ, ζηηο αλψηεξεο δηνηθεηηθά ζέζεηο ζεκαληηθφ ξφιν παίδνπλ νη γλσξηκίεο θαη ε εκπινθή ζηα δίθηπα. Γεδνκέλνπ φηη νη γπλαίθεο απνηεινχλ ηε κεηνλφηεηα ησλ ζηειερψλ, ε θνπιηνχξα ησλ δηθηχσλ είλαη ζε κεγάιν βαζκφ «αλδξηθή». Δμάιινπ, νη γπλαίθεο ζπρλά δελ έρνπλ ην ρξφλν λα ζπκκεηέρνπλ ζε ηέηνηα δίθηπα θαη είλαη πην πηζαλφ λα αλαδεηήζνπλ ζπκβνπιέο γηα ηελ θαξηέξα ηνπο ζηα πιαίζηα ηεο νηθνγέλεηα ή ησλ θχισλ θαη φρη απφ ζπλαδέιθνπο ή αλσηέξνπο. Έηζη, νη γπλαίθεο αληηκεησπίδνπλ δπζθνιία ζπκκεηνρήο ή θαη απνθιεηζκφ, γεγνλφο πνπ πεξηνξίδεη ηηο επθαηξίεο αλάπηπμήο ηνπο 16. Ζ χπαξμε απηψλ ησλ δηθηχσλ έρεη σο απνηέιεζκα αθελφο νη γπλαίθεο λα είλαη ιηγφηεξν εμνηθεησκέλεο κε ηα δίθηπα πνπ επεξεάδνπλ ηηο θξίζηκεο απνθάζεηο (πξναγσγέο, επθαηξίεο θιπ) γηα ην αλζξψπηλν εξγαζηαθφ δπλακηθφ θαη αθεηέξνπ λα δηαησλίδεηαη ε επηθξάηεζε ησλ αλδξηθψλ πξνηχπσλ θαη ε παξαδνζηαθή αξλεηηθή αληίιεςε γηα ηελ επηινγή θαη πξνψζεζε ησλ γπλαηθψλ ζε ζέζεηο θχξνπο θαη εμνπζίαο. Έλαο άιινο παξάγνληαο πνπ επεξεάδεη ηελ πνξεία ησλ γπλαηθψλ πξνο ηελ θνξπθή είλαη ην γεγνλφο φηη, φπσο αλαθέξζεθε, ιφγσ ηνπ έληνλνπ επαγγελμαηικού 16 Μεξηθέο θνξέο, κάιηζηα, θαιιηεξγείηαη απφ ηνπο άλδξεο αξλεηηθή αηκφζθαηξα ζηα αλεπίζεκα δίθηπα, κε ζηφρν ηελ πξφθιεζε ακεραλίαο ζηηο γπλαίθεο

35 διασυπιζμού, ηνπνζεηνχληαη ζε ζέζεηο δηνίθεζεο κηθξφηεξεο ζηξαηεγηθήο ζεκαζίαο πνπ ζπάληα νδεγνχλ ζηηο αλψηαηεο ζέζεηο (Bradley, 1999:54). Αθφκε, ελψ έλα ζεκαληηθφ πνζνζηφ γπλαηθψλ θαηαθέξλνπλ λα θηάζνπλ γξήγνξα ζηηο θαηψηεξεο δηνηθεηηθέο ζέζεηο, ν ρξφλνο πνπ απαηηείηαη γηα ηελ θαηάθηεζε αλψηεξσλ ζέζεσλ είλαη πνιχ κεγαιχηεξνο ζε ζρέζε κε ηνπο άλδξεο (Barry, Dent, O Neil, 2003:111). Όζνλ αθνξά εηδηθφηεξα ηε ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηελ πνιηηηθή εμνπζία ζηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο ηνπ θφζκνπ δελ ππάξρνπλ πεξηνξηζκνί ζην δηθαίσκα ζπκκεηνρήο ησλ γπλαηθψλ ζηελ πνιηηηθή δσή. Σν ρακειφ πνζνζηφ ζπκκεηνρήο ησλ γπλαηθψλ ζηα θέληξα ιήςεο πνιηηηθψλ απνθάζεσλ απνδίδεηαη εθηφο απφ ηνπο αλσηέξσ παξάγνληεο θαη ζην δηαρσξηζκφ δεκφζηνπ θαη ηδησηηθνχ βίνπ θαη ζηνπο πξνθαζνξηζκέλνπο ξφινπο πνπ ζεσξνχλ φηη ε γπλαίθα πξέπεη λα πεξηνξίδεηαη ζηελ ηδησηηθή ζθαίξα. Δπίζεο, νη νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο θαη ν πεξηνξηζκέλνο ρξφλνο θαζηζηνχλ δχζθνιε ηελ ελαζρφιεζε κε ηα θνηλά. Σν εθινγηθφ ζχζηεκα κπνξεί λα επεξεάδεη ηηο πηζαλφηεηεο εθινγήο ησλ γπλαηθψλ. πγθεθξηκέλα, ηα αλαινγηθά ζπζηήκαηα θαίλεηαη λα είλαη ηα πην «θηιηθά» πξνο ηηο γπλαίθεο ζε ζρέζε κε ηα πιεηνςεθηθά. Δπηπιένλ νη γπλαίθεο είλαη δπλαηφ λα βξεζνχλ ζε κεηνλεθηηθή ζέζε θαζψο ζπάληα είλαη κέιε ησλ δηθηχσλ πνπ βξίζθνληαη εθηφο ηεο θνκκαηηθήο δνκήο. Απηά ηα επηρεηξεζηαθά θαη επαγγεικαηηθά δίθηπα, εμαζθαιίδνπλ γλσξηκίεο θαη νηθνλνκηθνχο πφξνπο πνπ ζεκαίλεη φηη νη άλδξεο κπνξνχλ λα νξγαλψζνπλ πην απνηειεζκαηηθά πξνεθινγηθέο θακπάληεο. Όκσο, νη πην ζεκαληηθνί ιφγνη ζρεηίδνληαη κε ηελ θνπιηνχξα. ηηο πεξηζζφηεξεο θνηλσλίεο, νη γπλαίθεο πνπ αζρνινχληαη κε ηελ εμνπζία αληηκεησπίδνπλ δηαθξηηηθή κεηαρείξηζε θαζψο ε πνιηηηθή ζεσξείηαη αλδξηθή ππφζεζε θαη πνιινί ςεθνθφξνη ζεσξνχλ ηνπο άλδξεο θαιχηεξνπο εγέηεο απφ ηηο γπλαίθεο (European Commission, 2008:8-9). Απηφ κε ηε ζεηξά ηνπ θάλεη ηηο γπλαίθεο απξφζπκεο λα αζρνιεζνχλ κε ηελ πνιηηηθή, ζεσξψληαο ηελ ζαλ ερζξηθφ πεξηβάιινλ Ζ πξψελ Πξφεδξνο ηεο Ηξιαλδίαο, Mary Robinson, ζε κηα νκηιία ηεο ζην πκβνχιην ηεο Δπξψπεο παξνπζίαζε ηα θπξηφηεξα εκπφδηα ζηε ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηα θνηλά σο ηα ηέζζεξα C:Culture, Confidence, Children, Cash

36 2.5 ΔΠΗΠΣΧΔΗ Οη ζχγρξνλεο θνηλσληθννηθνλνκηθέο ζπλζήθεο επηβάιινπλ ηε γπλαηθεία απαζρφιεζε θαη νη γπλαίθεο δηεθδηθνχλ ηελ άξζε ησλ θπξίαξρσλ αληηιήςεσλ πνπ ζπλδένληαη κε ηα θχια, ηελ έληαμε ζηελ αγνξά εξγαζίαο, αιιά θαη ηελ επαγγεικαηηθή ηνπο εμέιημε κε φξνπο ηζφηεηαο επθαηξηψλ, γεγνλφο πνπ ζήκεξα ζρεηίδεηαη κε ηελ αλάπηπμε, ηελ θνηλσληθή ζπλνρή, αιιά θαη ηελ πνηφηεηα ηεο δεκνθξαηίαο. Ζ νηθνλνκηθή αλάπηπμε πξνυπνζέηεη ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ. Ζ αληζφηεηα ησλ γπλαηθψλ σο πξνο ηελ πξφζβαζε ζηηο αλψηεξεο ζέζεηο έρεη αξλεηηθέο ζπλέπεηεο πνπ δελ πιήηηνπλ απνθιεηζηηθά ηηο ίδηεο αιιά θαη ηελ επηρείξεζε ή νξγαληζκφ θαη ηελ θνηλσλία ζπλνιηθά. Ζ εξγαζία θαηαιακβάλεη θεληξηθή ζέζε ζηελ δσή θάζε αηφκνπ θαη ζπλεπψο ε επαγγεικαηηθή εμέιημε είλαη πξνζδηνξηζηηθφο παξάγνληαο ηεο απηνπεπνίζεζεο θαη ηνπ ηξφπνπ αληίιεςεο ηνπ εαπηνχ ηνπ. Ζ αδπλακία δηεθδίθεζεο ηέηνησλ ζέζεσλ νθεηιφκελε ζε άδηθεο θαη ζηεξενηππηθέο αληηιήςεηο έρεη ζαλ απνηέιεζκα νη γπλαίθεο λα απνζαξξχλνληαη θαη λα ράλνπλ ηελ απηνπεπνίζεζή ηνπο, ζπλεπάγεηαη δειαδή πςειφ πξνζσπηθφ θφζηνο (Solomon, 2000:9). Αθφκε θαη αλ θαηαθέξνπλ λα θηάζνπλ ζηηο πςειέο ζέζεηο, ιφγσ ηνπ κηθξνχ πνζνζηνχ ηνπο, νη γπλαίθεο πεξηζσξηνπνηνχληαη απφ ην επξχ δίθηπν ησλ αλδξψλ πνπ θαηέρνπλ αλάινγεο ζέζεηο θαη θαηαιήγνπλ λα απνκνλψλνληαη θαη λα κελ αηζζάλνληαη άλεηα φηαλ βξίζθνληαη αλάκεζά ηνπο. Απηφ κε ηε ζεηξά ηνπ κεηψλεη ηελ απνδνηηθφηεηα ησλ γπλαηθψλ θαη άξα θαζηζηά δχζθνιε ηελ πεξαηηέξσ εμέιημή ηνπο (Halford, Leonard, 2001:116). Δπίζεο, νη γπλαίθεο πνπ θαηαιακβάλνπλ δηνηθεηηθέο ζέζεηο επηβαξχλνληαη κε εξγαζηαθφ ζηξεο ιφγσ ηεο δηαθνξεηηθήο αληηκεηψπηζεο απφ ηνπο πθηζηακέλνπο, ηα εκπφδηα ζηελ εμέιημε ηεο θαξηέξαο ηνπο θαη ηελ αλάιεςε πνιιαπιψλ ξφισλ εληφο θαη εθηφο εξγαζίαο. Ο απνθιεηζκφο ησλ γπλαηθψλ απφ ηηο αλψηεξεο θαη αλψηαηεο ζέζεηο έρεη άκεζεο ζπλέπεηεο ζην εηζφδεκά ηνπο, φπσο αλαιχζεθε αλσηέξσ. Γεδνκέλνπ φηη νη ζέζεηο απηέο είλαη νη πην πςειά ακεηβφκελεο θαη νη γπλαίθεο αληηκεησπίδνπλ εκπφδηα ζηελ πξνζπάζεηα θαηάθηεζήο ηνπο, πεξηνξίδνληαη ζε ζέζεηο κε ρακειφηεξν θχξνο θαη ρακειφηεξεο ακνηβέο (Padavic & Reskin, 2002:58). Ζ δηαθνξεηηθή ζέζε ησλ αλδξψλ θαη ησλ γπλαηθψλ ζηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή ζθαίξα έρεη ζαλ απνηέιεζκα λα επεξεάδνληαη δηαθνξεηηθά απφ ηελ

37 νηθνλνκηθή θξίζε. Οη επηζθαιείο ζπλζήθεο πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηε γπλαηθεία εξγαζία θαη ε απαζρφιεζε ζε θαηψηεξεο θαη κεζαίεο ζέζεηο ζηελ ηεξαξρία θαζηζηνχλ ηηο γπλαίθεο ηα πξψηα ζχκαηα ηεο αλεξγίαο. Δπίζεο, νη ίδηνη ιφγνη κεηψλνπλ ηε δπλαηφηεηα απνηακίεπζεο ρξεκάησλ κε απνηέιεζκα λα είλαη πην δχζθνιν γη απηέο λα δηαρεηξηζηνχλ ηελ απψιεηα ησλ ζέζεσλ εξγαζίαο (Advisory Committee on Equal Opportunities for Women and Men, 2009:1-5). ε επίπεδν επηρείξεζεο ην θαηλφκελν ηεο γπάιηλεο νξνθήο επηθέξεη ηνπιάρηζηνλ ηξεηο επηπηψζεηο. Πξψηνλ, αλ νη γπλαίθεο πνπ θαηαιακβάλνπλ ρακειφηεξεο δηνηθεηηθέο ζέζεηο ζεσξνχλ φηη έρνπλ πεξηνξηζκέλεο επθαηξίεο ηεξαξρηθήο αλφδνπ, ζα κεηψζνπλ ηελ επηζπκία ηνπο θαη ηελ πξνζπάζεηα δηεθδίθεζήο ηνπο. Ζ αληίιεςε φηη ε ζθιεξή δνπιεηά θαη ε επηκνλή δελ ζα απνδψζνπλ ζα έρεη αξλεηηθή επίδξαζε ζηελ παξαγσγηθφηεηα ζπλνιηθά. Γεχηεξνλ, ε ππν- αληηπξνζψπεπζε ησλ γπλαηθψλ ζηα αλψηεξα επίπεδα ηεο ηεξαξρίαο νδεγεί ζε έιιεηςε πνηθηινκνξθίαο θαη ζπλεπψο ζε απνθάζεηο πνπ δελ ιακβάλνπλ ππφςε φιεο ηηο ελαιιαθηηθέο δπλαηφηεηεο. Σέινο, ηα εκπφδηα πνπ δεκηνπξγνχλ αληζφηεηα επθαηξηψλ νδεγνχλ ζε πεξαηηέξσ κείσζε ηεο πξνζθνξάο ηαιαληνχρσλ ππνςεθίσλ (Dreher, 2003:3-5) Δλ κέζσ νηθνλνκηθήο θξίζεο ν ξφινο ησλ γπλαηθψλ ζηηο επηρεηξήζεηο απνθηά απμαλφκελε ζεκαζία. Οη νηθνλνκίεο πξέπεη λα αμηνπνηνχλ ζην έπαθξν ηα ηαιέληα ησλ εξγαδνκέλσλ ψζηε λα αληαπνθξηζνχλ ζηνλ παγθφζκην αληαγσληζκφ. Ζ πεξηζσξηνπνίεζε ηεο γπλαίθαο εξγαδφκελεο νδεγεί ζε κε αμηνπνίεζε φισλ ησλ δπλαηνηήησλ πνπ δηαζέηεη ην αλζξψπηλν δπλακηθφ. Ζ αξλεηηθή αίζζεζε, πνπ αλαπηχζζνπλ νη γπλαίθεο πνπ πθίζηαληαη ηελ αληζφηεηα, ηηο νδεγεί λα ζέινπλ λα απνκαθξπλζνχλ απφ ηελ εξγαζία. Απηφ νδεγεί ζε απψιεηα εξγαηηθνχ δπλακηθνχ. Οη επηρεηξήζεηο έρνπλ ζεκαληηθά θφζηε απφ ηηο απνρσξήζεηο απνγνεηεπκέλσλ γπλαηθψλ αθνχ αλαγθάδνληαη λα επαλαπξνζιάβνπλ θαη λα εθπαηδεχζνπλ θαη πξέπεη λα αληηκεησπίζνπλ ην ρακειφ εζηθφ θαη ηε κεησκέλε παξαθίλεζε ησλ γπλαηθψλ πνπ πθίζηαληαη ηηο αξλεηηθέο δηαθξίζεηο. Δπίζεο, ε αληζφηεηα ζηηο επθαηξίεο επαγγεικαηηθήο εμέιημεο ζεκαίλεη πεξηνξηζκέλεο δπλαηφηεηεο θαηλνηνκίαο. Ζ άληζε κεηαρείξηζε είλαη πηζαλφ λα έρεη αξλεηηθέο επηδξάζεηο ζηηο επηδφζεηο ησλ γπλαηθψλ πνπ παξακέλνπλ ζηελ εξγαζία θαη νδεγεί ζηε δηακφξθσζε αξλεηηθνχ θιίκαηνο γηα φινπο ηνπο εξγαδφκελνπο. Αληίζεηα, ε θαηάιιειε δηαρείξηζε ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ κπνξεί λα νδεγήζεη ζηελ απφθηεζε δηαηεξήζηκνπ ζπγθξηηηθνχ πιενλεθηήκαηνο. Γηα λα γίλεη απηφ

38 δελ πξέπεη λα εμαηξείηαη ην αλζξψπηλν θεθάιαην πνπ πξνζθέξνπλ νη γπλαίθεο (Barreto, Ryan, Schitt, 2009:33-34). Ζ πξνψζεζε ησλ γπλαηθψλ ζηηο αλψηεξεο ζέζεηο δελ ζα πξέπεη λα ζεσξείηαη ζαλ θφζηνο αιιά ζαλ επέλδπζε ζην αλζξψπηλν θεθάιαην θαη ζαλ ελδπλάκσζε ηεο νηθνλνκηθήο αλεμαξηεζίαο ησλ γπλαηθψλ (EESC, 2009:3). Πνιιέο κειέηεο έρνπλ δείμεη φηη ππάξρεη ζεηηθή ζπζρέηηζε αλάκεζα ζην πνζνζηφ γπλαηθψλ ζε δηνηθεηηθέο ζέζεηο θαη ζηελ απφδνζε ηεο επηρείξεζεο. Γηα παξάδεηγκα ζε έξεπλα πνπ δηεμήρζε ζηε Φηιαλδία, βξέζεθε φηη νη επηρεηξήζεηο κε ηζνξξνπεκέλε ζπκκεηνρή αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζην δηνηθεηηθφ ζπκβνχιην παξνπζηάδνπλ 10% πςειφηεξε θεξδνθνξία απφ απηέο ζηηο νπνίεο δελ ππάξρεη θακία γπλαίθα. Ζ εθκεηάιιεπζε ησλ ηθαλνηήησλ θαη ηεο εκπεηξίαο ησλ γπλαηθψλ νδεγεί ζε κεγαιχηεξε θεξδνθνξία (Smith, Bettio, 2008:5). Ζ ηζνξξνπεκέλε ζχλζεζε ηεο δηνίθεζεο ζε άλδξεο θαη γπλαίθεο κπνξεί λα νδεγήζεη ζε θαιχηεξε απφδνζε καθξνπξφζεζκα (Wirth, 2001:56). Οη επηρεηξήζεηο, πξνθεηκέλνπ λα επηβηψζνπλ ζα πξέπεη λα πξνζειθχζνπλ ηα θαιχηεξα ηαιέληα. Ζ πηνζέηεζε πνιηηηθψλ ηζφηεηαο επθαηξηψλ, δεκηνπξγεί επαγγεικαηηθφ πεξηβάιινλ κε πξνθιήζεηο ζηελ εξγαζία θαη επθαηξίεο αλαβάζκηζεο φισλ ησλ εξγαδνκέλσλ, ζπκβάιιεη ζηελ αμηνπνίεζε ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ θαη δηεπξχλεη ην θάζκα δεμηνηήησλ πνπ είλαη απαξαίηεηεο γηα ηελ πξνψζεζε ζε ζέζεηο επζχλεο. Οπζηαζηηθά, βνεζάεη ζηελ βειηίσζε ηεο εηαηξηθήο εηθφλαο θαη ζηελ αλάπηπμε ηεο επηρείξεζεο ζε φινπο ηνπο ηνκείο. Οη εξγαδφκελνη άλδξεο θαη γπλαίθεο έρνπλ δηαθνξέο ρσξίο λα ππάξρεη αμηνινγηθφο δηαρσξηζκφο. Απηφ ζεκαίλεη πσο θαη ηα δπν θχια κπνξνχλ λα πξνζθέξνπλ ζην ρψξν εξγαζίαο κέζα απφ ηηο δηαθνξέο ηνπο θαη ράξε ζε απηέο. Ζ χπαξμε ηεο γπάιηλεο νξνθήο πεξηνξίδεη ηελ πνηθηινκνξθία θαζψο ν κεησκέλνο αξηζκφο γπλαηθψλ ζε αλψηεξεο ζέζεηο ζηεξεί ηελ επηρείξεζε απφ κηα πεγή γλψζεσλ θαη θαηλνηνκίαο. Δίλαη πξνο φθεινο ησλ επηρεηξήζεσλ λα εθκεηαιιεπζνχλ ηε δηαθνξά ησλ θχισλ θαη λα πξνζθέξνπλ έλα εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ πνπ λα αμηνπνηεί πιήξσο ηα πξνζφληα θαη ηηο δπλαηφηεηεο φινπ ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ. Ζ νηθνλνκία ζα σθειεζεί απφ ηε εθπξνζψπεζε ηφζν ησλ αλδξψλ φζν θαη ησλ γπλαηθψλ ζηηο αλψηαηεο ζέζεηο. χκθσλα κε κειέηε ηεο ζνπεδηθήο πξνεδξίαο, ην 2009, ε κείσζε ηνπ ράζκαηνο κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζηα θξάηε κέιε ηεο Δ.Δ. ζα νδεγνχζε ζε πηζαλή αχμεζε ηνπ ΑΔΠ θαηά 15%- 45% 18. Σέηνηεο έξεπλεο απνδεηθλχνπλ φηη εθηφο απφ ην δήηεκα ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ θαη ηεο δηθαηνζχλεο

39 ππάξρνπλ θαη άιινη ζεκαληηθνί ιφγνη γηα ηελ αχμεζε ησλ γπλαηθψλ ζηα θέληξα ιήςεο απνθάζεσλ. Οη επξσπατθέο θαη εζληθέο πνιηηηθέο πνπ αθνξνχλ ζηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ ζπλδένπλ ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηελ νηθνλνκηθή δσή κε ηελ ελεξγφ παξνπζία ηνπο ζηα θέληξα ιήςεο ησλ απνθάζεσλ, αθνχ κε ηελ νηθνλνκηθή ηνπο ελδπλάκσζε επηηπγράλνπλ ηελ αηνκηθή ηνπο αλεμαξηεζία, ζεκαληηθφ παξάγνληα ηεο δεκφζηαο παξνπζίαο ηνπο. Ζ ίζε ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζην ζχλνιν ησλ πνιηηηθψλ ζεκάησλ αλαγλσξίδεηαη σο θεθαιαηψδεο γηα ηε δεκνθξαηηθή αλάπηπμε θαη ηε λνκηκφηεηα ησλ πθηζηάκελσλ κνξθψλ δηαθπβέξλεζεο. Ζ ηζφξξνπε ζπκκεηνρή έρεη θαζηεξσζεί σο δεκνθξαηηθή αξρή. πλεπψο, ν απνθιεηζκφο ηνπ κηζνχ πιεζπζκνχ απφ ηηο δνκέο εμνπζίαο ζέηεη ζε ακθηζβήηεζε ηε λνκηκφηεηα θάζε δεκνθξαηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη ζεκαηνδνηεί έλα ζνβαξφ δεκνθξαηηθφ έιιεηκκα. Ζ ίζε πξφζβαζε αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζηελ εμνπζία θαη ζηε ιήςε απνθάζεσλ ζε φια ηα επίπεδα είλαη απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηελ ζσζηή ιεηηνπξγία ηεο δεκνθξαηίαο θαζψο νη θπβεξλήζεηο αληηπξνζσπεχνπλ θαιχηεξα ηε ζχλζεζε ηεο θνηλσλίαο. Καζψο νη γπλαίθεο απνηεινχλ ην 51% ηνπ πιεζπζκνχ, ζπληζηνχλ κία ζεκαληηθή θνηλσληθή νκάδα κε ηδηαίηεξεο αλάγθεο θαη ελδηαθέξνληα πνπ ζπρλά δελ ιακβάλνληαη ππφςε απφ ηνπο άλδξεο πνπ ιακβάλνπλ ηηο απνθάζεηο. Ζ ζπκκεηνρή ηνπο ζηε ιήςε απνθάζεσλ θαη ηε δηακφξθσζε πνιηηηθψλ ζα ζπκβάιιεη ζηελ αλάδεημε δεηεκάησλ πνπ παιηφηεξα αγλννχληαλ (Longford, 1996:4-5). Οη θνηλσληθνί επηζηήκνλεο ζεσξνχλ φηη ε αχμεζε ηεο αλαινγίαο ησλ γπλαηθψλ ζηα θέληξα ιήςεο απνθάζεσλ ζα ζπκβάιεη ζηελ αλάιεςε δξάζεσλ πνπ ζα επλννχλ ηε γπλαηθεία απαζρφιεζε θαη ηε γπλαηθεία θαξηέξα. πλεπψο, ε ηζφηηκε ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηε ιήςε απνθάζεσλ δελ απνηειεί ζηφρν κφλν γηα ιφγνπο δηθαηνζχλεο θαη δεκνθξαηίαο, αιιά πξέπεη λα ζεσξείηαη αλαγθαηφηεηα ψζηε λα ιακβάλνληαη ππφςε ηα ζπκθέξνληα ησλ γπλαηθψλ, λα δηεπξχλνληαη νη πηζαλέο ελαιιαθηηθέο πνιηηηθέο θαη λα θαηαλννχληαη νη επηπηψζεηο ησλ ππαξρνπζψλ πνιηηηθψλ (Smith, Bettio, 2008:10). Σν 55% ησλ Δπξσπαίσλ πνιηηψλ ζεσξεί φηη ε αληηπξνζψπεπζε ησλ γπλαηθψλ ζηα εζληθά θνηλνβνχιηα ζα πξέπεη λα απμεζεί «επεηγφλησο». Ζ κε πεξηζσξηνπνίεζε ησλ γπλαηθψλ θαη ε επηδίσμε ηεο αχμεζεο ησλ γπλαηθψλ ζηα θέληξα ιήςεο ησλ πνιηηηθψλ θαη νηθνλνκηθψλ απνθάζεσλ δελ είλαη πξνθαλψο δήηεκα απιήο αξηζκεηηθήο αχμεζεο, αιιά βειηηψλεη θαη δηεπξχλεη ηε δεκνθξαηία κε ζεηηθέο επηπηψζεηο ζην ζχλνιν ησλ πνιηηψλ. Έρεη δηαπηζησζεί πσο ε ηζφξξνπε

40 εθπξνζψπεζε ησλ δχν θχισλ ζηα θέληξα ιήςεο ησλ απνθάζεσλ δηεπξχλεη ηφζν πνζνηηθά φζν θαη πνηνηηθά ηνλ πνιηηηθφ δηάινγν (European Commission, 2008:8-9) ζέηνληαο λέα ζέκαηα ζηελ πνιηηηθή αηδέληα θαη δίλνληαο λέεο πξννπηηθέο ζε βαζηθά πνιηηηθά ζέκαηα. Όπσο ηνλίδεηαη ζηνπο ηξαηεγηθνχο ηφρνπο ηεο 4 εο Παγθφζκηαο Γηάζθεςεο γηα ηηο Γπλαίθεο (Πιαηθφξκα Πεθίλνπ, 1995) «Ζ επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ ηεο ίζεο ζπκκεηνρήο ησλ γπλαηθψλ θαη ησλ αλδξψλ ζηα θέληξα ιήςεο απνθάζεσλ, ζα επηθέξεη ηελ ηζνξξνπία, ε νπνία ζα αληηθαηνπηξίδεη κε κεγαιχηεξε αθξίβεηα ηε ζχλζεζε ηεο θνηλσλίαο θαη είλαη απαξαίηεηε, ψζηε λα ελδπλακσζεί ε δεκνθξαηία θαη λα πξνσζεζεί ε νξζή ιεηηνπξγία ηεο ηειεπηαίαο». Σν ζρεηηθφ πξφβιεκα αθνξά κελ ηηο γπλαίθεο αιιά είλαη πξφβιεκα ηνπ ζπλνιηθνχ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη ηεο δεκνθξαηηθήο ιεηηνπξγίαο ηνπ θαη αλάγεηαη ζην θπξίαξρν ζχζηεκα ζρέζεσλ ησλ θχισλ (Παληειίδνπ- Μαινχηα, 2002:85). ε δεκνθξαηηθέο θνηλσλίεο ν πεξηνξηζκφο ηεο πξφζβαζεο ελφο ηκήκαηνο ηνπ πιεζπζκνχ ζηελ πνιηηηθή εμνπζία κεηψλεη ηελ πνηφηεηα ηεο δεκνθξαηίαο. Ζ ηζφηεηα απνηειεί νηθνπκεληθφ αλζξψπηλν δηθαίσκα θαη άξα νη δηαθξίζεηο ζπλεπάγνληαη ηελ θαηαζηξαηήγεζή ηνπ. Σφζν νη άλδξεο φζν θαη νη γπλαίθεο δηθαηνχληαη λα ζπκκεηέρνπλ επί ίζνηο φξνηο ζηε ιήςε απνθάζεσλ θαη λα μεπεξαζηεί ν απνθιεηζκφο ησλ γπλαηθψλ (ΚΔΘΗ, 2000:95). Μφλν νη ηθαλφηεηεο, νη γλψζεηο θαη ε εκπεηξία ζα πξέπεη λα επεξεάδνπλ ηε ζέζε ησλ αηφκσλ. Ζ απνπζία ησλ γπλαηθψλ απφ ηηο αλψηεξεο ζέζεηο ζηε δηνίθεζε θαη ηελ εμνπζία αλαπαξάγεη ην θαηλφκελν ηεο γπάιηλεο νξνθήο κέζσ ηεο παγίσζεο ησλ θαηαζηάζεσλ θαη ηεο δεκηνπξγίαο ζηεξενηχπσλ (Bradley, 1999:77). ε αηνκηθφ επίπεδν θαηαζηξαηεγείηαη ην δηθαίσκα ηνπ θαζελφο ζηελ ίζε θαη δίθαηε κεηαρείξηζε. ε θνηλσληθφ επίπεδν, κηα ίζε θνηλσλία είλαη πεξηζζφηεξν ελσκέλε θαη εηξεληθή θαη θαλείο δελ αηζζάλεηαη απνθιεηζκέλνο. Σέινο, ε νηθνλνκηθή επεκεξία δελ κπνξεί λα ζηεξίδεηαη ζηελ πξνθαηάιεςε θαη ζηα αλδξηθά δίθηπα αιιά ζα πξέπεη λα εθκεηαιιεπηεί ηηο ηθαλφηεηεο θαη ηα ηαιέληα φισλ ησλ αηφκσλ. Ζ πξφνδνο θαη ε εμέιημε ζηε ζεκεξηλή πξαγκαηηθφηεηα δε κπνξεί λα επηηεπρζεί εάλ εμαθνινπζήζνπκε λα απνδερφκαζηε παζεηηθά ηα φπνηα θνηλσληθά ζηεξεφηππα θαη αθήλνπκε ζην πεξηζψξην ηεο νηθνλνκηθήο δξάζεο ην κηζφ πιεζπζκφ πνπ ζήκεξα πιένλ δηαζέηεη αλ φρη ππεξέρνπζεο, ηνπιάρηζηνλ ίζεο ζε αμία γλψζεηο, ηθαλφηεηεο, ηαιέλην θαη ζέιεζε λα ζπλεηζθέξεη δπλακηθά ζην νηθνλνκηθφ θαη θνηλσληθφ γίγλεζζαη. Οη ίζεο επθαηξίεο θαη ε ίζε κεηαρείξηζε ζε φια ηα ζηάδηα ηνπ επαγγεικαηηθνχ βίνπ απνηεινχλ

41 θνηλσληθή επέλδπζε, πνπ ζπκβάιιεη ηφζν ζηελ απηνδπλακία ησλ αηφκσλ, φζν θαη ζηελ αλάπηπμε ηεο νηθνλνκίαο. Έγθεηηαη πιένλ ζηηο πνιηηηθέο λα ιεηηνπξγήζνπλ σο κεραληζκφο δηφξζσζεο θαη εμηζνξξφπεζεο ησλ αληζνηήησλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο αιιά θαη ζηελ εθπαίδεπζε σο θνξέα θαιιηέξγεηαο θνηλσληθψλ ζηάζεσλ, πξνηχπσλ θαη αληηιήςεσλ, θαζψο επίζεο θαη ζην βαζκφ αλάπηπμεο, σξίκαλζεο θαη θνηλσληθήο ζπλεηδεηνπνίεζεο ηεο ζεκαζίαο ηεο ηζφηηκεο ζπκκεηνρήο φισλ ησλ κειψλ ηεο θνηλσλίαο πξνθεηκέλνπ λα απνθαηαζηαζεί ν ηζφηηκνο ξφινο ησλ δχν θχισλ ζε επίπεδν επζπλψλ θαη απνιαβψλ θαη λα αμηνπνηεζνχλ ηα ηαιέληα θαη ην δπλακηθφ ηνπο ζηελ θνηλσλία επί ίζνηο φξνηο

42 ΚΔΦΑΛΑΗΟ 3: ΠΟΛΗΣΗΚΔ ΑΝΣΗΜΔΣΧΠΗΖ Οη γπλαίθεο αληηκεησπίδνπλ αθφκε πνιιέο δπζθνιίεο ζηελ πνξεία πξνο ηελ θνξπθή ε νπνία είλαη αξγή θαη κε πνιιέο θαζπζηεξήζεηο. Ζ βειηίσζε ηεο ζέζεο ησλ γπλαηθψλ θαη ε ελζάξξπλζε ηεο ζπκκεηνρήο ηνπο ζηελ αγνξά εξγαζίαο απαηηεί ηε ιήςε κέηξσλ πνπ λα ελζαξξχλνπλ ηε ζπκκεηνρή απηή θαη ηε κεγαιχηεξε εκπινθή ησλ αλδξψλ ζηηο νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο. Ζ θνηλσληθή ζπιινγηθή ζπλείδεζε πξέπεη λα απνδερζεί πσο ε ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηε δεκφζηα ζθαίξα είλαη ην ίδην ζεκαληηθή κε απηή ησλ αλδξψλ θαη πσο είλαη δηθαίσκά ηνπο, εθφζνλ ην επηζπκνχλ, λα ππεξβνχλ ηα φξηα ηνπ ζπηηηνχ θαη ηεο θξνληίδαο ησλ παηδηψλ. Παξάιιεια, πξέπεη λα γίλνπλ αληηιεπηά ηα νθέιε γηα ηελ νηθνλνκία θαη ηελ θνηλσλία απφ ηε ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζε ζέζεηο ιήςεο απνθάζεσλ. Γελ ππάξρεη κηα κνλαδηθή ιχζε ζην πξφβιεκα ηεο γπάιηλεο νξνθήο. Αληίζεηα ζα πξέπεη λα δηακνξθσζνχλ πνιηηηθέο ζε έλα ζεκαληηθφ αξηζκφ πεδίσλ. Οη πνιηηηθέο ζε φια ηα επίπεδα ζα πξέπεη λα έρνπλ ηξεηο βαζηθνχο άμνλεο: ηελ θαηαπνιέκεζε ησλ αηηηψλ πνπ νθείινληαη ζηα ίδηα ηα άηνκα, ηε δηακφξθσζε ηνπ θαηάιιεινπ θιίκαηνο ζηηο νξγαλψζεηο ψζηε λα απνθεχγεηαη ν εθ ησλ πξνηέξσλ απνθιεηζκφο ησλ γπλαηθψλ απφ αλψηεξεο ζέζεηο θαη ηελ πηνζέηεζε θηιηθψλ πξνο ηελ νηθνγέλεηα πνιηηηθψλ (Βαθφια & Απνζπφξε, 2007:12). Ο παξαθάησ πίλαθαο δείρλεη ηνπο παξάγνληεο πνπ νη γπλαίθεο ζηελ Δπξψπε ζεσξνχλ σο ζεκαληηθνχο ζηελ πξνζπάζεηα αλφδνπ ζηα δηάθνξα επίπεδα ηεο ηεξαξρίαο θαη θαηεπζχλεη ηηο δξάζεηο πνπ είλαη ζθφπηκν λα αλαιεθζνχλ. Factors women in Europe believe are important for improving women's advancement in management (% identifying factors) Factors Equal programme Junior management Middle management opportunity 41% 39% 29% Company childcare 44% 36% 24% Special courses for women managers 78% 68% 43% Revised selection/ 24% 33% 41% Senior management

43 promotion process Mentoring 39% 47% 46% Quotas for female representation 13% 14% 22% Reducing workload 10% 16% 13% Πεγή: Ζ δέζκεπζε απφ ηελ πιεπξά ησλ επηρεηξήζεσλ είλαη θξίζηκε γηα ηελ επηηπρία ησλ κέηξσλ. Αιιά νη ίζεο επθαηξίεο θαη νη ζεηηθέο δξάζεηο δελ κπνξνχλ επηβιεζνχλ ζηηο επηρεηξήζεηο θαη ηνπο νξγαληζκνχο (Wirth, 2001:7-8). Ζ πνιηηηθή κε επέκβαζεο ζηε ιεηηνπξγία ηεο ειεχζεξεο αγνξάο πνπ επηβάιιεη ε θηιειεχζεξε θηινζνθία πεξηνξίδεη ηηο δξάζεηο ησλ θπβεξλήζεσλ ζε κέηξα γηα ηελ αχμεζε ησλ γπλαηθψλ ζηα θέληξα ιήςεο πνιηηηθψλ απνθάζεσλ θαη ζην δεκφζην ηνκέα θαη ζηελ παξαθίλεζε ησλ ηδησηηθψλ επηρεηξήζεσλ γηα ηελ ιήςε αλάινγσλ κέηξσλ. Παξαθάησ παξνπζηάδνληαη ζπλνπηηθά νη δξάζεηο πνπ έρνπλ αλαιεθζεί ζε δηεζλέο επίπεδν, ζηελ Δ.Δ. θαη ζε εζληθφ επίπεδν γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ θαηλνκέλνπ ππν- εθπξνζψπεζεο ησλ γπλαηθψλ ζε δηνηθεηηθέο ζέζεηο θαη ζηε ιήςε απνθάζεσλ. 3.1 ΓΗΔΘΝΔ ΔΠΗΠΔΓΟ Ζ δηεζλήο ζπλεξγαζία είλαη δπλαηφλ λα ζπκβάιιεη ζηελ αληαιιαγή απφςεσλ θαη θαιψλ πξαθηηθψλ πξνθεηκέλνπ λα αμηνπνηεζεί ε ππάξρνπζα εκπεηξία θαη ηερλνγλσζία θαζψο θαη ζηελ αλάπηπμε εξγαιείσλ γηα ηελ έληαμε ηεο δηάζηαζεο ηνπ θχινπ, ηδηαίηεξα εξγαιείσλ γηα ηελ αλάιπζε κε ηελ νπηηθή ηνπ θχινπ (gender analysis) θαη ηελ εθηίκεζε ησλ επηπηψζεσλ αλάινγα κε ην θχιν (gender impact assessment). ε δηεζλέο επίπεδν νη νξγαληζκνί πνπ έρνπλ δξαζηεξηνπνηεζεί ζε ζέκαηα ηζφηεηαο ησλ θχισλ γεληθά θαη αληηκεηψπηζεο ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο γπάιηλεο νξνθήο εηδηθφηεξα είλαη ν Οξγαληζκφο Ζλσκέλσλ Δζλψλ θαη ε Γηεζλήο Οξγάλσζε Δξγαζίαο. Ο δηαθξαηηθφο ραξαθηήξαο ηνπο, έρεη ζαλ απνηέιεζκα ε εθαξκνγή ησλ κέηξσλ πνπ ιακβάλνληαη λα επαθίεηαη ζηελ θαιή ζέιεζε ησλ θξαηψλ κειψλ θαη ζηελ πνιηηηθή πίεζε πνπ αζθείηαη ρσξίο λα εμαζθαιίδεηαη ε απνηειεζκαηηθή εθαξκνγή ηνπο. Έηζη

44 πνιιέο απφ ηηο πξνηάζεηο κέλνπλ ζπρλά ζε δηαθεξπθηηθφ επίπεδν θαη δελ κεηαθέξνληαη ζηελ εζληθή πξαγκαηηθφηεηα Οπγανιζμόρ Ζνυμένυν Δθνών Ζ αλαγθαηφηεηα ηεο ζπκκεηνρήο ησλ γπλαηθψλ ζηελ πνιηηηθή εμνπζία σο πνιηηηθφ δηθαίσκα αλαθέξεηαη ήδε ζηε Παγθφζκηα Γηαθήξπμε Αλζξσπίλσλ Γηθαησκάησλ ηνπ Παξάιιεια, ε πλζήθε γηα ηα Πνιηηηθά Γηθαηψκαηα ησλ Γπλαηθψλ (1952), ε Γηεζλήο πλζήθε γηα ηα Αζηηθά θαη Πνιηηηθά Γηθαηψκαηα (1966) θαη ε Γηεζλήο πκθσλία γηα ηα Οηθνλνκηθά, Κνηλσληθά θαη Πνιηηηζκηθά Γηθαηψκαηα (1966), δηαζθαιίδνπλ ηελ ηζφηεηα αλδξψλ θαη γπλαηθψλ σο πξνο ην δηθαίσκα ηνπ εθιέγεηλ θαη ηνπ εθιέγεζζαη (Ρεηζίια, 2006:51). ε ζεζκηθφ επίπεδν, ην 1946, ηδξχζεθε ε Δπηηξνπή γηα ηε Θέζε ηεο Γπλαίθαο 20 κε θχξην έξγν ηελ πξνψζεζε ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ θαη ηελ πξναγσγή ηεο ζέζεο ηεο γπλαίθαο. Κάζε ρξφλν ηα κέιε ηεο Δπηηξνπήο ζπλαληψληαη ζηε Νέα Τφξθε γηα λα αμηνινγήζνπλ ηελ πξφνδν ζρεηηθά κε ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ, λα ζέζνπλ ζηφρνπο ζε παγθφζκην επίπεδν θαη λα δηακνξθψζνπλ ζπγθεθξηκέλεο πνιηηηθέο. Απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο δηεζλείο ζπκβάζεηο γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ είλαη ε Γηεζλήο χκβαζε γηα ηελ Δμάιεηςε ηεο Γηαθξίζεσλ ζε Βάξνο ησλ Γπλαηθψλ (CEDAW) ηνπ Ζ χκβαζε απηή πεξηιακβάλεη δεθαέμη άξζξα ζηα νπνία πξνζδηνξίδεηαη ν φξνο «δηαθξίζεηο θαηά ησλ γπλαηθψλ» θαη πξνβιέπεηαη κηα ζεηξά κέηξσλ πνπ πξέπεη λα ιάβνπλ ηα θξάηε γηα ηελ εμάιεηςε απηψλ ησλ δηαθξίζεσλ. Σα κέηξα απηά έρνπλ ζθνπφ κεηαμχ άιισλ λα εμαζθαιηζηεί ε πιήξεο αλάπηπμε θαη πξφνδνο ησλ γπλαηθψλ ζε φινπο ηνπο ηνκείο, λα εμαιεηθζνχλ νη πξνθαηαιήςεηο θαη ζπλήζεηεο πνπ βαζίδνληαη ζηελ ηδέα ηεο θαησηεξφηεηαο ηνπ θχινπ ή ζηελ ηδέα ελφο ζηεξεφηππνπ ξφινπ ησλ θχισλ θαη λα αλαγλσξηζηεί ε θνηλή επζχλε ηνπ άλδξα θαη ηεο γπλαίθαο ζηε θξνληίδα θαη αλαηξνθή ησλ παηδηψλ. Παξάιιεια, απνζθνπνχλ λα εμαζθαιίζνπλ ζηηο γπλαίθεο ίζνπο φξνπο φζνλ αθνξά ην δηθαίσκα ζπκκεηνρήο ζηελ πνιηηηθή θαη δεκφζηα δσή θαη δπλαηφηεηα εθπξνζψπεζεο ηεο ρψξαο ηνπο ζε δηεζλή 19 ην άξζξν 21 παξ.1 αλαθέξεηαη φηη: «Καζέλαο έρεη δηθαίσκα λα ζπκκεηέρεη ζηελ θπβέξλεζε ηεο ρψξαο ηνπ, άκεζα ή κέζσ ειεχζεξα εθιεγκέλσλ εθπξνζψπσλ» 20 Ζ Δπηηξνπή απνηειείηαη απφ 45 κέιε πνπ εθιέγνληαη απφ ην Οηθνλνκηθφ θαη Κνηλσληθφ πκβνχιην (ECOSOC) ζηε βάζε ηεο ηζφξξνπεο γεσγξαθηθήο αληηπξνζψπεπζεο ησλ θξαηψλ κειψλ

45 θιίκαθα. Σα θξάηε κέιε είλαη ππνρξεσκέλα λα ιάβνπλ ηα θαηάιιεια κέηξα γηα λα επηηχρνπλ απηνχο ηνπο ζθνπνχο. Ζ ζχκβαζε απηή αληαλαθιά ηελ παγθφζκηα ζπλαίλεζε γηα ηελ θαηάξγεζε ησλ εκπνδίσλ πνπ αληηκεησπίδνπλ νη γπλαίθεο ζηελ πιήξε ζπκκεηνρή ηνπο ζηελ πνιηηηθή, θνηλσληθή, νηθνλνκηθή θαη πνιηηηζηηθή δσή. Γηα ηελ ελίζρπζε απηψλ ησλ πνιηηηθψλ ν ΟΖΔ πηνζέηεζε ην 1999 ην Πξναηξεηηθφ Πξσηφθνιιν ζηε χκβαζε γηα ηελ εμάιεηςε θάζε κνξθήο δηάθξηζεο θαηά ησλ γπλαηθψλ 21 θαη παξέρεηαη ε δπλαηφηεηα αθφκα θαη ζε άηνκα ή νκάδεο αηφκσλ λα πξνζθχγνπλ ζηελ Δπηηξνπή ηνπ ΟΖΔ πνπ ζπζηάζεθε γη απηφ ην ιφγν, πξνθεηκέλνπ λα εμεηάζεη πεξηπηψζεηο παξαβίαζεο ηεο αξρήο ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ 22. ηελ 3ε Παγθφζκηα Γηάζθεςε Γπλαηθψλ ζην Νατξφκπη, ην 1985, πηνζεηήζεθαλ νη «ηξαηεγηθέο Πξνψζεζεο ησλ Γπλαηθψλ» θαη δειψζεθε γηα πξψηε θνξά φηη ηα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδεη ε αλζξσπφηεηα αθνξνχλ θαη ηηο γπλαίθεο. Δπνκέλσο είλαη απαξαίηεηε ε ζπκκεηνρή ηνπο ζηε ιήςε απνθάζεσλ θαη ηε δηαρείξηζε φισλ ησλ αλζξσπηζηηθψλ ππνζέζεσλ 23. Ζ 4 ε Παγθφζκηα πλδηάζθεςε Γπλαηθψλ ηνπ Πεθίλνπ ην 1995 έδσζε ζεκαληηθή ψζεζε ζηελ πνιηηηθή ηζφηεηαο ησλ θχισλ θαη ηδηαίηεξα ζηε ζηξαηεγηθή έληαμεο ηεο δηάζηαζεο ηνπ θχινπ ζηνπο επξσπατθνχο ζεζκνχο θαη ζηα θξάηε κέιε. ην Πεθίλν εγθξίζεθαλ ε επνλνκαδφκελε Γηαθήξπμε ηνπ Πεθίλνπ θαη ην Πξφγξακκα Γξάζεο ηνπ Πεθίλνπ. Σν ηειεπηαίν είλαη κηα αηδέληα γηα ηελ ελδπλάκσζε ησλ γπλαηθψλ. ηφρνο ηνπ είλαη λα επηηαρχλεη ηελ εθαξκνγή ησλ ζηξαηεγηθψλ ηνπ Νατξφκπη γηα ηελ πξνψζεζε ησλ γπλαηθψλ θαη λα θαηαξγήζεη φια ηα εκπφδηα πνπ αληηκεησπίδνπλ νη γπλαίθεο θαηά ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή ηνπο ζηε δεκφζηα θαη ηδησηηθή δσή κέζσ ηεο πιήξνπο θαη ίζεο ζπκκεηνρήο ζηα νηθνλνκηθά, θνηλσληθά, πνιηηηζκηθά θαη πνιηηηθά θέληξα ιήςεο απνθάζεσλ. Μεηαμχ ησλ 12 ηνκέσλ πξνηεξαηφηεηαο πνπ νξίδνληαη είλαη θαη ε εμαζθάιηζε ηεο ίζεο πξφζβαζεο ησλ γπλαηθψλ ζηηο δνκέο εμνπζίαο θαη ζηε ιήςε απνθάζεσλ 24. Ο ηνκέαο απηφο αλαιχεηαη ζε δχν ζηξαηεγηθνχο ζηφρνπο: 1) ηε ιήςε κέηξσλ γηα ηελ 21 Ζ ειιεληθή Βνπιή έρεη επηθπξψζεη ηε Γηεζλή χκβαζε απφ ην 1983 (Ν. 1342/83) θαη ην Πξναηξεηηθφ Πξσηφθνιιν ην 2001 (Ν. 2952/2001) Γηα ηελ πξνψζεζε ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ είραλ πξνεγεζεί: Ζ 1 ε Παγθφζκηα Γηάζθεςε ηνπ ΟΖΔ γηα ην Γηεζλέο Έηνο ηεο Γπλαίθαο(Μεμηθφ, 1975) θαηά ηελ νπνία νξίζηεθαλ σο ηξεηο ζηφρνη πξνηεξαηφηεηαο ε ηζφηεηα, ε αλάπηπμε θαη ε εηξήλε. Ζ 2 ε Παγθφζκηα Γηάζθεςε ηνπ ΟΖΔ γηα ηε Γεθαεηία ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ γηα ηηο γπλαίθεο (Κνπεγράγε, 1980). Γηα ηελ πινπνίεζε ησλ ζηφρσλ πξνηεξαηφηεηαο ηεο 1 εο Παγθφζκηαο Γηάζθεςεο, ε Γηάζθεςε ηεο Κνπεγράγεο απνκφλσζε ηξεηο ηνκείο πνπ απαηηνχλ ηδηαίηεξε πξνζνρή: ηελ ηζφηηκε πξφζβαζε αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζηελ εθπαίδεπζε, ηηο επθαηξίεο απαζρφιεζεο θαη ηηο θαηάιιειεο ππεξεζίεο πγεηνλνκηθήο πεξίζαιςεο

46 εμαζθάιηζε ηεο ηζφηηκεο πξφζβαζεο θαη ηεο πιήξνπο ζπκκεηνρήο ησλ γπλαηθψλ ζηηο δνκέο εμνπζίαο θαη ιήςεο απνθάζεσλ θαη 2) ηε βειηίσζε ησλ ηθαλνηήησλ ησλ γπλαηθψλ γηα ζπκκεηνρή ζηε ιήςε απνθάζεσλ θαη ηελ εγεζία 25. Δπίζεο, ην Πξφγξακκα Γξάζεο αλαγλψξηζε φηη ρσξίο ηελ ελεξγφ ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ θαη ηελ ελζσκάησζε ηεο γπλαηθείαο δηάζηαζεο ζε φια ηα επίπεδα ιήςεο απνθάζεσλ, νη ζηφρνη ηεο ηζφηεηαο, ηεο αλάπηπμεο θαη ηεο εηξήλεο δελ κπνξνχλ λα επηηεπρζνχλ (Τπνπξγείν Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθψλ Αζθαιίζεσλ, 2003:16). Σα πκπεξάζκαηα ηεο 41 εο Γηάζθεςεο ηεο Δπηηξνπήο γηα ηε Θέζε ησλ Γπλαηθψλ πνπ αθνξνχζαλ ηε γπλαίθα ζηελ εμνπζία θαη ηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ, πξνηείλνπλ ηελ επηηάρπλζε ηεο εθαξκνγήο ησλ Πιαηθφξκαο Γξάζεο ηνπ Πεθίλνπ ψζηε λα επηηεπρζεί ν ζηφρνο ηεο ηζφξξνπεο ζπκκεηνρήο. Οη θπβεξλήζεηο δεζκεχηεθαλ κεηαμχ ηνπο λα θαζνξίζνπλ ζηφρνπο κε ζπγθεθξηκέλε ρξνληθή δηάξθεηα πνπ ζα νδεγήζνπλ ζηελ ηζφξξνπε ζπκκεηνρή ζηε ιήςε απνθάζεσλ θαη ηελ έληαμε ηεο δηάζηαζεο ηνπ θχινπ ζηε λνκνζεζία. Δπίζεο, δηαηππψζεθε ε ζεκαζία ηεο ίζεο ζπκκεηνρήο γηα ηελ ελίζρπζε ηεο δεκνθξαηίαο. ηελ 23 ε Δηδηθή χλνδν ηεο Γεληθήο πλέιεπζεο ηνπ ΟΖΔ, ην 2000 (Beijing+5), δηαπηζηψζεθαλ ράζκαηα σο πξνο ηελ επίηεπμε ηνπ ζηφρνπ αχμεζεο ηεο ζπκκεηνρήο ησλ γπλαηθψλ ζηηο δνκέο ιήςεο νηθνλνκηθψλ θαη θνηλσληθψλ απνθάζεσλ, εληνπίζηεθαλ πξνθιήζεηο θαη δηαηππψζεθαλ λέεο ζπζηάζεηο γηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο εθαξκνγήο ησλ δεζκεχζεσλ ηνπ Πξνγξάκκαηνο Γξάζεο ηνπ Πεθίλνπ. Δπίζεο, επηβεβαηψζεθε ε δέζκεπζε ησλ θπβεξλήζεσλ ζηνπο ζθνπνχο ηεο Γηαθήξπμεο θαη ηνπ Πξνγξάκκαηνο Γξάζεο ηνπ Πεθίλνπ θαη ζπκθσλήζεθε ε αλάιεςε πεξαηηέξσ δξάζεο. Ζ Γηαθήξπμε ηεο Υηιηεηίαο, ε νπνία πηνζεηήζεθε ζηε χλνδν Κνξπθήο ηεο Υηιηεηίαο ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ (2000), έζεζε νθηψ αλαπηπμηαθνχο ζηφρνπο εθ ησλ νπνίσλ ν ηξίηνο αθνξά ηελ πξνψζεζε ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ θαη ηεο ελδπλάκσζεο ησλ γπλαηθψλ 26. Σν 2003, ε Απφθαζε ηεο Γεληθήο πλέιεπζεο (58/142) γηα ηηο Γπλαίθεο θαη ηελ Πνιηηηθή πκκεηνρή ελζάξξπλε ηα θξάηε κέιε λα πεξηνξίζνπλ ηνπο εζληθνχο λφκνπο 25 Οη πξνηεηλφκελεο δξάζεηο γηα θαζέλα απφ ηνπο παξαπάλσ ζηφρνπο πεξηιακβάλνπλ, ηνλ έιεγρν θαη ηελ αμηνιφγεζε ηεο πξνφδνπ ζηελ αληηπξνζψπεπζε ησλ γπλαηθψλ ζε φια ηα επίπεδα ιήςεο απνθάζεσλ, ηφζν ζην δεκφζην φζν θαη ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα, ηελ αλάιεςε ζεηηθψλ δξάζεσλ γηα ηε δεκηνπξγία κηαο θξίζηκεο κάδαο γπλαηθψλ ζε ζηξαηεγηθέο ζέζεηο ιήςεο απνθάζεσλ θαη ηελ αλαδηνξγάλσζε ησλ πξνγξακκάησλ πξφζιεςεο θαη πξνψζεζεο ηεο θαξηέξαο εμαζθαιίδνληαο φηη νη γπλαίθεο έρνπλ ίζε πξφζβαζε ζε δηνηθεηηθέο ζέζεηο θαη ζε εθπαίδεπζε γηα ηελ απφθηεζε ησλ θαηάιιεισλ πξνζφλησλ γη απηέο

47 πνπ εηζάγνπλ δηαθξίζεηο, λα θαηαπνιεκήζνπλ ηελ αξλεηηθή θνηλσληθή ζπκπεξηθνξά απέλαληη ζηελ ηθαλφηεηα ησλ γπλαηθψλ λα ζπκκεηέρνπλ ηζφηηκα ζηελ πνιηηηθή δηαδηθαζία θαη λα ζεζπίζνπλ εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα ψζηε λα επαηζζεηνπνηήζνπλ ηνπο λένπο αλζξψπνπο φζνλ αθνξά ηα δηθαηψκαηα ησλ γπλαηθψλ. Ζ 49 ε χλνδνο ηνπ ΟΖΔ γηα ην θαζεζηψο ησλ γπλαηθψλ (2005), δέθα ρξφληα κεηά ην Πεθίλν ραξαθηεξίζηεθε απφ ηελ ηθαλνπνίεζε γηα ηε κέρξη ηψξα πνξεία θαη ηφληζε φηη απαηηείηαη εγξήγνξζε θαη εληαηηθνπνίεζε ηεο θνηλήο πξνζπάζεηαο γηα νπζηαζηηθή βειηίσζε ηεο ζέζεο φισλ ησλ γπλαηθψλ. Σα πεξηζζφηεξα θξάηε έρνπλ ιάβεη κέηξα γηα ηελ αχμεζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ γπλαηθψλ ζε ζέζεηο εμνπζίαο. Όκσο, ε ηζφηηκε ζπκκεηνρή παξακέλεη κηα πξφθιεζε θαη κφλν 11 θξάηε έρνπλ επηηχρεη ηελ θξίζηκε κάδα ηνπ 30% γπλαηθείαο ζπκκεηνρήο ζηα εζληθά Κνηλνβνχιηα. Έγηλε ζαθέο φηη ε πιήξεο θαη απνηειεζκαηηθή εθαξκνγή ηφζν ηνπ Πξνγξάκκαηνο Γξάζεο ηνπ Πεθίλνπ φζν θαη ησλ ππνρξεψζεσλ πνπ απνξξένπλ απφ ηε χκβαζε γηα ηελ Δμάιεηςε φισλ ησλ Μνξθψλ Γηάθξηζεο ζε βάξνο ησλ Γπλαηθψλ, ελδπλακψλνπλ ηε ζέζε ησλ γπλαηθψλ θαη ζπκβάινπλ ζηελ επίηεπμε ηεο ηζφηεηαο ησλ δχν θχισλ (ηξαηεγάθε, 2008:149). Δπίζεο, θαηέιεμε ζην ζπκπέξαζκα φηη νη παξαδφζεηο θαη ηα ζηεξεφηππα ζηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο εκπνδίδνπλ ηε γπλαηθεία ζπκκεηνρή ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ. Σνλ Οθηψβξην ηνπ 2005, πξαγκαηνπνηήζεθε ε ζπλάληεζε ηεο Οκάδαο Δηδηθψλ γηα ηελ «Ίζε ζπκκεηνρή αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ κε ηδηαίηεξε έκθαζε ζηελ πνιηηηθή ζπκκεηνρή θαη ηελ εγεζία». ηφρνο ήηαλ ε απνηχπσζε ηεο θαηάζηαζεο φζνλ αθνξά ηε ζέζε ησλ γπλαηθψλ ζηε ιήςε απνθάζεσλ θαζψο θαη ε αλάπηπμε πξνηάζεσλ πνιηηηθήο γηα ηελ επίηεπμε ηεο ίζεο ζπκκεηνρήο αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζηηο δνκέο εμνπζίαο κε βάζε θαιέο πξαθηηθέο θαη εκπεηξίεο ηνπ παξειζφληνο. ηηο 1-12 Μαξηίνπ 2010, ε Δπηηξνπή γηα ηελ Θέζε ηεο Γπλαίθαο πξνέβε ζηελ αμηνιφγεζε ησλ 15 εηψλ εθαξκνγήο ηεο Πιαηθφξκαο ηνπ Πεθίλνπ (Beijing+ 15). Γφζεθε έκθαζε ζηελ αληαιιαγή εκπεηξηψλ θαη θαιψλ πξαθηηθψλ, κε ζθνπφ ηελ αληηκεηψπηζε ησλ ππαξρφλησλ εκπνδίσλ θαη ηελ απάληεζε ζηηο λέεο πξνθιήζεηο ζπκπεξηιακβαλνκέλσλ απηψλ πνπ αλαθέξνληαη ζηελ Γηαθήξπμε ηεο Υηιηεηίαο

48 3.1.2 Γιεθνήρ Οπγάνυζη Δπγαζίαρ Ζ ΓΟΔ αλαγλσξίδεη θαη πξνσζεί ηελ άπνςε φηη ε βειηίσζε ηνπ ξφινπ ησλ γπλαηθψλ ζηε ιήςε απνθάζεσλ θαη ζηε δηνίθεζε είλαη απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ησλ δηαθξίζεσλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Ο επαγγεικαηηθφο δηαρσξηζκφο αλαγλσξίδεηαη σο αηηία ησλ δηαθνξεηηθψλ επθαηξηψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο, ζηελ ακνηβή θαη ζηε ζπκκεηνρή ζηε ιήςε απνθάζεσλ θαη ζπλδέεηαη κε ηε γεληθφηεξε ζέζε ησλ γπλαηθψλ ζηελ απαζρφιεζε, ζηελ θνηλσλία θαη ζηνπο ξφινπο ζηα πιαίζηα ηεο νηθνγέλεηαο. Μέζσ ηεο ζπλεξγαζίαο κε ηηο εζληθέο θπβεξλήζεηο, ηηο νξγαλψζεηο εξγνδνηψλ, ηα ζπλδηθάηα ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ηελ Κνηλσλία ησλ Πνιηηψλ, ε ΓΟΔ επηρεηξεί λα παίμεη έλαλ θαζνξηζηηθφ ξφιν ζηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο γπάιηλεο νξνθήο ζηε δηεζλή θαη ηηο εζληθέο αγνξέο εξγαζίαο (Wirth, 2001:161). Απφ ηελ ίδξπζή ηεο, ην 1919, ε Γηεζλήο Οξγάλσζε Δξγαζίαο, ζπλέβαιιε ζηελ πξνψζεζε ηεο ηζφηεηαο κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Σν φξακα ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ αληηθαηνπηξίδεηαη ζηηο Απνθάζεηο ησλ Γηεζλψλ Γηαζθέςεσλ Δξγαζίαο 27 θαζψο θαη ζηηο ζρεηηθέο Γηεζλείο πκβάζεηο Δξγαζίαο. Ζ πνιηηηθή ηεο ΓΟΔ γηα ηελ Ηζφηεηα ησλ Φχισλ πνπ ιεηηνπξγεί κέζσ ηνπ Πξνγξάκκαηνο Γξάζεο ηεο ΓΟΔ έρεη δχν θαηεπζχλζεηο: ζπζηεκαηηθή αλάιπζε θαη ζπκπεξίιεςε ησλ αλαγθψλ ησλ δχν θχισλ ζε φιεο ηηο πξσηνβνπιίεο θαη ζηνρεπκέλεο δξάζεηο ψζηε θαη ηα δχν θχια λα ζπκκεηέρνπλ θαη λα επσθεινχληαη απφ ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε. Σν Γξαθείν γηα ηελ Ηζφηεηα ησλ Φχισλ (Bureau for Gender Equality) ππνζηεξίδεη θαη παξέρεη ζπκβνπιέο ζηα κέιε θαη ην πξνζσπηθφ ζηνπο ηνκείο ηεο πξνψζεζεο θαη ππνζηήξημεο ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο. ηελ πξψηε Γηεζλή Γηάζθεςε Δξγαζίαο ην 1919, πηνζεηήζεθε ε χκβαζε 3 γηα ηελ πξνζηαζία ηεο κεηξφηεηαο. Σηο επφκελεο δεθαεηίεο, ρξεζηκνπνηήζεθαλ κηα ζεηξά κέζσλ γηα ηελ πξνζηαζία ησλ ζπλζεθψλ εξγαζίαο ησλ γπλαηθψλ. Απφ ην 1950, ε πξνζνρή ζηξάθεθε ζηελ πξνψζεζε ηεο ηζφηεηαο κε δηάθνξεο ζπκβάζεηο γηα ηηο δηαθξίζεηο ζηελ εξγαζίαο, ηελ ίζε ακνηβή γηα εξγαζία ίζεο αμίαο θαη ηνπο εξγαδφκελνπο κε νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο ελψ απφ ην 1975 ζεκεηψλεηαη κηα κεηαθίλεζε απφ ηελ πξνζηαζία ζηελ ίζε κεηαρείξηζε 28. Σν 2000, πηνζεηήζεθε ε 27 Οη πην πξφζθαηεο Απνθάζεηο ηεο Γηεζλνχο Γηάζθεςεο Δξγαζίαο είλαη απηή γηα ηελ πξνψζεζε ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ, ηεο ηζφηεηαο ησλ ακνηβψλ θαη ηελ πξνζηαζία ηεο κεηξφηεηαο, πνπ πηνζεηήζεθε ηνλ Ηνχλην ηνπ 2004 θαη ε Απφθαζε γηα ηελ Ηζφηεηα ησλ Φχισλ θαη ηελ Αμηνπξεπή Δξγαζία, πνπ πηνζεηήζεθε ηνλ Ηνχλην ηνπ

49 αλαζεσξεκέλε χκβαζε γηα ηελ Πξνζηαζία ηεο Μεηξφηεηαο (χκβαζε Νν 183) πνπ εληζρχεη ηελ πξνζηαζία ζε νξηζκέλνπο ηνκείο θαη απμάλεη ηελ άδεηα κεηξφηεηαο απφ 12 ζε 14 εβδνκάδεο. Όζνλ αθνξά ηα δηθαηψκαηα ππάξρνπλ δχν ζεκαληηθέο ζπκβάζεηο, ε χκβαζε γηα ηελ Ίζε Ακνηβή (χκβαζε Νν. 100) ηνπ 1951, πνπ πξνβιέπεη ίζε ακνηβή κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ γηα εξγαζία ίζεο αμίαο, θαη ε χκβαζε θαηά ησλ Γηαθξίζεσλ (χκβαζε Νν. 111), ηνπ Ζ χκβαζε γηα ηνπο Δξγαδφκελνπο κε Οηθνγελεηαθέο Τπνρξεψζεηο (χκβαζε Νν 156) πηνζεηήζεθε ην 1982 θαη είλαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθή γηα ηελ επίηεπμε ηζφηεηαο κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ (Ρεηζίια, 2006: 62). Ζ ζπκπιεξσκαηηθή θχζε φισλ απηψλ ησλ ζπκβάζεσλ ηνλίδεηαη ζπλερψο απφ ηελ ΓΟΔ. Δπίζεο, ε θαηαπνιέκεζε ηνπ κηζζνινγηθνχ ράζκαηνο απαηηεί αληηκεηψπηζε πνιιψλ πεγψλ δηαθξίζεσλ, ζηελ αγνξά εξγαζίαο, ζηελ θνηλσλία θαη ζηελ νηθνγέλεηα. Έλαο ζεκαληηθφο αξηζκφο ζπκπεξαζκάησλ θαη ζπζηάζεσλ πηνζεηήζεθαλ ζηελ ηξηκεξή Γηάζθεςε ηεο ΓΟΔ ην 1997 γηα ηηο γπλαίθεο ζηε δηνίθεζε («Breaking through the Glass Ceiling, Women in Management»). ηφρνο ηεο ζπλάληεζεο ήηαλ λα αμηνινγήζεη ηελ πξφνδν πνπ έρεη επηηεπρζεί ηα ηειεπηαία ρξφληα θαη λα δηακνξθψζεη ζηξαηεγηθέο γηα ηελ αχμεζε ηεο θάζεηεο θηλεηηθφηεηαο θαη ησλ επθαηξηψλ θαξηέξαο γηα ηηο γπλαίθεο ζε φινπο ηνπο ηνκείο. Ζ ΓΟΔ δεζκεχηεθε λα εληαηηθνπνηήζεη ηα πξνγξάκκαηα εθπαίδεπζεο πνπ ζηνρεχνπλ ζηελ απαζρφιεζε, ηελ πξφζιεςε, ην ζρεδηαζκφ θαξηέξαο, ην ζεβαζκφ ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ηελ πξνψζεζε ησλ γπλαηθψλ ζηε δηνίθεζε. Δπηπιένλ, ελζαξξχλεη ηνπο εξγνδφηεο λα δηεπθνιχλνπλ ηελ πξφζβαζε ησλ γπλαηθψλ ζηα δηνηθεηηθά ζπκβνχιηα θαη λα απμήζνπλ ηελ αληηπξνζψπεπζε ζε ζέζεηο δηνίθεζεο. ηα πιαίζηα απηά, δήισζε ηελ πξφζεζε λα πξνβεί ζε κειέηε ηεο θαηάζηαζεο γηα ηε ζέζε ησλ γπλαηθψλ ζηε δηνίθεζε ηφζν ζηνλ ηδησηηθφ φζν θα ζην δεκφζην ηνκέα θαη λα ζπλερίζεη ηε ζπλεξγαζία κε δηεζλήο νξγαλψζεηο εξγνδνηψλ θαη εξγαδνκέλσλ ψζηε ην πξφβιεκα ηεο γπάιηλεο νξνθήο λα γλσζηνπνηεζεί. Σέινο ζηα πιαίζηα ηεο πνιηηηθήο ηζφηεηαο πνπ εθαξκφδεη ε ΓΟΔ, θάζε ρξφλν ηελ Γηεζλή Ζκέξα ηεο Γπλαίθαο δηνξγαλψλεη γεγνλφηα ζρεηηθά κε ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ. Υαξαθηεξηζηηθά, ην 2001 ηα πεξηθεξεηαθά γξαθεία ηεο ΓΟΔ αλέιαβαλ ηελ ππνρξέσζε λα νξγαλψζνπλ δξάζεηο αθηεξσκέλεο ζην πξφβιεκα ηεο γπάιηλεο νξνθήο θαη ζε ηξφπνπο αληηκεηψπηζήο ηνπ. Γη απηφ ην ιφγν, ηελ άλνημε ηνπ 2001, ην Γξαθείν ηεο ΓΟΔ ζηε Μφζρα δηνξγάλσζε «ζηξνγγπιή ηξάπεδα» κε ζέκα "Women in management and power structures: mechanism of breaking through the glass ceiling"

50 ηφρνο ήηαλ ε αλαδήηεζε ηξφπσλ επίηεπμεο ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ ζηηο αλψηεξεο ζέζεηο ζηε δηνίθεζε θαη ηελ πνιηηηθή. Αληίζηνηρα ην 2010, ην ζέκα ηνπ ενξηαζκνχ ήηαλ "What s working for working women!". 3.2 ΔΠΗΠΔΓΟ ΔΤΡΧΠΑΗΚΖ ΔΝΧΖ Ζ Δ.Δ. 29 απφ ηελ ίδξπζή ηεο σο ΔΟΚ έρεη ζπλδέζεη ηελ έλλνηα ηεο δεκνθξαηίαο κε ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ. Ο θαηάινγνο ησλ επίζεκσλ θεηκέλσλ ηεο Δ.Δ. γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ απφ ην 1975 θαη ησλ Δθζέζεσλ ηεο Δπηηξνπήο γηα ηα Γηθαηψκαηα ησλ γπλαηθψλ θαη ηελ Ηζφηεηα ησλ Φχισλ ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ απφ ην 1997 είλαη ελδεηθηηθφο ηνπ κεγάινπ αξηζκνχ θαη ηνπ επξέσο θάζκαηνο ζεσξεηηθψλ θαη πνιηηηθψλ ελεξγεηψλ πνπ πιαηζηψλνπλ ηηο πνιηηηθέο πξνηεξαηφηεηεο ηεο Δ.Δ. ζηνλ ηνκέα ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ. ην θέληξν ηεο βξίζθεηαη ε Ηζφηεηα Δπθαηξηψλ κεηαμχ ησλ αλδξψλ θαη ησλ γπλαηθψλ (ηξαηεγάθε, 2008:163). Με ηνλ φξν απηφ λνείηαη ε απνπζία θάζε θξαγκνχ θαη εκπνδίνπ πνπ βαζίδεηαη ζην θχιν φζνλ αθνξά ζηελ νηθνλνκηθή, πνιηηηθή θαη θνηλσληθή ζπκκεηνρή θαη πξνυπνζέηεη ίζε κεηαρείξηζε αλδξψλ θαη γπλαηθψλ θαη απνπζία άκεζσλ ή έκκεζσλ έκθπισλ δηαθξίζεσλ θαη δηαηππψλεηαη ζην άξζξν 23 ηνπ Υάξηε ησλ Θεκειησδψλ Γηθαησκάησλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Ζ γεληθή θαηάζηαζε φζνλ αθνξά ηνλ αξηζκφ ησλ γπλαηθψλ ζε ζέζεηο ιήςεο απνθάζεσλ έρεη βειηησζεί ζε επίπεδν Δ.Δ. Σα δηθαηψκαηα ησλ γπλαηθψλ, θαη ηδηαίηεξα ηα δεκνθξαηηθά δηθαηψκαηα ηνπ εθιέγεηλ θαη εθιέγεζζαη, έρνπλ εδξαησζεί θαη κηα ζεηξά νδεγηψλ θαη δξάζεσλ απνζθνπνχλ ζηε δηεπθφιπλζε ησλ γπλαηθψλ λα θάλνπλ αηζζεηή ηελ παξνπζία ηνπο ζε ζέζεηο δηνίθεζεο θαη εμνπζίαο. 29 Ζ Δπξσπατθή Έλσζε έρεη καθξά ηζηνξία ζηελ πξνζπάζεηα επίηεπμεο ηεο Ηζφηεηαο κεηαμχ ησλ θχισλ θαη ηεο θνηλσληθήο θαηνρχξσζεο ηεο Ηζφηεηαο ησλ Δπθαηξηψλ κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ. Αλαθέξνληαη ελδεηθηηθά νη Οδεγίεο 75/117/ΔΟΚ «πεξί πξνζεγγίζεσο ησλ λνκνζεζηψλ ησλ θξαηψλ κειψλ πνπ αθνξνχλ ηελ εθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο ηζφηεηαο ησλ ακνηβψλ κεηαμχ εξγαδνκέλσλ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ», 76/207/ΔΟΚ «πεξί ηεο πξννδεπηηθήο εθαξκνγήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ, φζνλ αθνξά ηελ πξφζβαζε ζηελ απαζρφιεζε, ηελ επαγγεικαηηθή εθπαίδεπζε θαη πξνψζεζε θαη ηηο ζπλζήθεο εξγαζίαο», 79/07/ΔΟΚ, ζρεηηθά κε ηελ «εθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο αλδξψλ θαη γπλαηθψλ πνπ αζθνχλ αλεμάξηεηε δξαζηεξηφηεηα ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο γεσξγηθήο, θαζψο θαη γηα ηελ πξνζηαζία ηεο κεηξφηεηαο» 96/34/ΔΚ ζρεηηθά κε ηε ζπκθσλία πιαίζην γηα ηε γνληθή άδεηα πνπ ζπλήθζε απφ ηε UNICE, ηε CEEP θαη ηε CES θ.ιπ

51 3.2.1 Σο θεζμικό πλαίζιο Σν άξζξν 119 ηεο πλζήθεο ηεο Ρψκεο εηζάγεη ηελ έλλνηα ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ, νξίδνληαο «ίζε ακνηβή γηα άλδξεο θαη γπλαίθεο γηα εξγαζία ίζεο αμίαο». Σν άξζξν απηφ απνηεινχζε ην κφλν άξζξν γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ κέρξη ηελ αλαζεψξεζε ηεο πλζήθεο ζην Άκζηεξληακ, ην 1997 θαη ιεηηνχξγεζε σο λνκηθή βάζε γηα ηελ πξνψζεζε ησλ γπλαηθψλ ζηα θέληξα ιήςεο απνθάζεσλ θαη ηελ εθαξκνγή ζεηηθψλ κέηξσλ ππέξ ησλ γπλαηθψλ (Παπαγηαλλνπνχινπ & Παπαξνχλε, 2005:20-25). Δπίζεο, κε αθνξκή ην άξζξν απηφ εθδφζεθαλ 5 Οδεγίεο 30 πνπ θαιχπηνπλ έλα επξχ θάζκα αληζνηήησλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο φπσο ηελ ακνηβή, ηελ πξφζβαζε ζηελ απαζρφιεζε, ηελ επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε θαη ηελ θνηλσληθή αζθάιηζε. Με ηε πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ ε ηζφηεηα κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ απέθηεζε λνκηθή βάζε (άξζξα 2, 3, 13, 141) θαη απνηέιεζε θαζήθνλ ηφζν ησλ θνηλνηηθψλ επξσπατθψλ νξγάλσλ φζν θαη ησλ θξαηψλ-κειψλ θαη αθνινχζεζαλ κηα ζεηξά απφ λνκνζεηηθέο πξσηνβνπιίεο, απνθάζεηο θαη κέηξα πνπ δεκηνχξγεζαλ λέεο πξννπηηθέο. Σν δεπηεξνγελέο δίθαην γηα ηελ ίζε κεηαρείξηζε γπλαηθψλ θαη αλδξψλ ζπκβάιιεη ζηελ πξφνδν αληηκεηψπηζεο ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο γπάιηλεο νξνθήο. Ζ χζηαζε 96/694/ΔΚ 31 ηνπ πκβνπιίνπ πξνσζεί ηελ ηζφξξνπε ζπκκεηνρή αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ. Ζ Απφθαζε 2000/407/ΔΚ πξνβιέπεη ηελ ηζφξξνπε ζπκκεηνρή ησλ δχν θχισλ ζηηο επηηξνπέο θαη ζηηο νκάδεο εκπεηξνγλσκφλσλ 30 75/117/ΔΟΚ, γηα ηελ εθαξκνγή ηεο ίζεο ακνηβήο, 76/206/ΔΟΚ γηα ηελ εθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο ζηελ αγνξά εξγαζίαο, 79/7/ΔΟΚ, γηα ηελ θνηλσληθή αζθάιηζε, 86/378/ΔΟΚ θαη 86/613/ ΔΟΚ επέθηαζε ηνπ πεδίνπ εθαξκνγήο ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ. 31 Οη ζπζηάζεηο ηνπ πκβνπιίνπ πξνο ηα θξάηε κέιε γηα ηελ πξνψζεζε ηεο ίζεο ζπκκεηνρήο αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ πεξηιακβάλνπλ ηελ αλάπηπμε ηνπ θαηάιιεινπ λνκνζεηηθνχ θαη ξπζκηζηηθνχ πιαηζίνπ. Σα θξάηε κέιε ζα πξέπεη λα θξνληίζνπλ γηα ηε ζπλεηδεηνπνίεζε ηεο ζεκαζίαο ηεο γπλαηθείαο ζπκκεηνρήο ζηελ θνηλσλία θαη ηε δηακφξθσζε ηεο εηθφλαο ηεο ε νπνία λα είλαη απαιιαγκέλε απφ ζηεξεφηππα θαη πξνθαηαιήςεηο. Θα πξέπεη λα επηηεπρζεί ηζνξξνπία αλάκεζα ζηηο νηθνγελεηαθέο θαη επαγγεικαηηθέο πξνηεξαηφηεηεο γηα ηα δχν θχια θαη απμεκέλε ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηε ιήςε απνθάζεσλ. Οη εζληθέο θπβεξλήζεηο ζα πξέπεη επίζεο λα ιάβνπλ κέηξα γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ επαγγεικαηηθνχ δηαρσξηζκνχ κέζα απφ ηελ εθπαίδεπζε θαη ηελ ελζάξξπλζε ησλ θνξηηζηψλ λα αθνινπζήζνπλ ηνκείο εθπαίδεπζεο πνπ ζα βνεζήζνπλ ζηε ζπκκεηνρή ηνπο ζε αλψηεξα επίπεδα δηνίθεζεο. Δπίζεο, ην πκβνχιην πξνηείλεη ηελ ελζάξξπλζε ηεο δξάζεο ησλ ελψζεσλ θαη νξγαληζκψλ αιιά θαη ησλ θνηλσληθψλ εηαίξσλ πνπ πξνσζνχλ ηελ πξφζβαζε ησλ γπλαηθψλ ζηε ιήςε απνθάζεσλ. Πξνο ηελ θαηεχζπλζε απηή θξίλεηαη ζθφπηκε ε ζπιινγή θαη δεκνζίεπζε ζηαηηζηηθψλ ζηνηρείσλ γηα ηελ εθπξνζψπεζε ησλ γπλαηθψλ ζε φια ηα επίπεδα ιήςεο απνθάζεσλ αιιά θαη ε εθπφλεζε κειεηψλ γηα ηα εκπφδηα πνπ ζπλαληνχλ νη γπλαίθεο ζηελ επαγγεικαηηθή ηνπο πνξεία. Σν πκβνχιην ελζαξξχλεη αθφκε πξσηνβνπιίεο γηα ηε δηακφξθσζε θαη δηάδνζε θαιψλ πξαθηηθψλ ζην ζπγθεθξηκέλν ηνκέα. Ζ αχμεζε ηεο γπλαηθείαο παξνπζίαο ζηελ πνιηηηθή εμνπζία θαη ε ηζφηεηα ησλ επθαηξηψλ ζην δεκφζην ηνκέα κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη σο παξάδεηγκα θαη γηα ηνλ ηδησηηθφ ηνκέα. Οη ζεζκνί ηεο Δ.Δ. θαινχληαη λα εθαξκφζνπλ κέηξα γηα ηελ πξνψζεζε ηεο ηζνξξνπεκέλεο πξφζιεςεο θαη επαγγεικαηηθήο πξνψζεζεο ησλ δχν θχισλ θαη λα αμηνινγνχλ πεξηνδηθά ηα απνηειέζκαηα ησλ πξνζπαζεηψλ

52 πνπ ηδξχεη ε Δπηηξνπή. Ο κεζνπξφζεζκνο ζηφρνο είλαη ε επίηεπμε πνζνζηνχ ζπκκεηνρήο χςνπο 40% ηνπιάρηζηνλ αλά θχιν ζε θάζε νκάδα θαη επηηξνπή εκπεηξνγλσκφλσλ. Γηα ηηο πθηζηάκελεο νκάδεο θαη επηηξνπέο εκπεηξνγλσκφλσλ ε Δπηηξνπή ζα επηδηψμεη λα επαλνξζψζεη ηελ ηζνξξνπία ησλ θχισλ ζε θάζε αληηθαηάζηαζε ελφο κέινπο, θαζψο θαη θαηά ηε ιήμε ηεο ζεηείαο ελφο κέινπο νκάδαο ή επηηξνπήο εκπεηξνγλσκφλσλ. Σν 2008 ε Δπηηξνπή παξαθνινχζεζε ζηελά ηελ εθαξκνγή ησλ νδεγηψλ 2002/73/EΚ 32 θαη 2004/113/EΚ 33 θαη πξνέβε ζηηο απαξαίηεηεο ελέξγεηεο γηα λα επαιεζεχζεη ηελ έγθαηξε θαη νξζή κεηαθνξά ησλ ελ ιφγσ νδεγηψλ ζηα θξάηε κέιε. (Δπξσπατθή Δπηηξνπή, 2009:9) Ζ πολιηική ιζόηηηαρ ηυν θύλυν ζηην Δςπυπαφκή ηπαηηγική για ηην Απαζσόληζη και ηη ηπαηηγική ηηρ Λιζαβόναρ ην Δπξσπατθφ πκβνχιην ηνπ Έζζελ (1994), πηνζεηήζεθε γηα πξψηε θνξά ε Δπξσπατθή ηξαηεγηθή γηα ηελ Απαζρφιεζε (ΔΑ), ε νπνία θαηνρπξψζεθε ζε ζεζκηθφ επίπεδν κε ηε πλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ (1997). Ζ ΔΑ απνηειψληαο έλα ζεκαληηθφ πιαίζην ζπληνληζκνχ ππνρξεψλεη ηα θξάηε-κέιε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο λα δηακνξθψλνπλ ηελ εζληθή ηνπο πνιηηηθή απαζρφιεζεο βάζεη θνηλψλ θαηεπζπληήξησλ γξακκψλ πνπ απνθαζίδνληαη θάζε ρξφλν απφ ην Δπξσπατθφ πκβνχιην 34 (Παπαγηαλνπνχινπ & Παπαξνχλε, 2005). Ζ ηζφηεηα επθαηξηψλ απνηέιεζε έλαλ απφ ηνπο ηέζζεξηο ππιψλεο ηεο ΔΑ κε ζηφρν λα εμαζθαιίζεη ζηηο γπλαίθεο ίζεο δπλαηφηεηεο θαη ίζεο επθαηξίεο ζηελ αγνξά εξγαζίαο αληηκεησπίδνληαο ηηο δηαθξίζεηο, ην κηζζνινγηθφ ράζκα θαη ηελ άληζε ζπκκεηνρή ζηε ιήςε απνθάζεσλ. 32 Σξνπνπνίεζε ηεο Οδεγίαο 76/207/ΔΟΚ γηα ηελ εθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο αλδξψλ θαη γπλαηθψλ φζνλ αθνξά ηελ πξφζβαζε ζηελ απαζρφιεζε, ηελ επαγγεικαηηθή εθπαίδεπζε θαη πξνψζεζε θαη ηηο ζπλζήθεο εξγαζίαο. 33 Γηα ηελ εθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζηελ πξφζβαζε ζε αγαζά θαη ππεξεζίεο θαη ζηελ παξνρή απηψλ. 34 Κάζε ρξφλν, νη θαηεπζπληήξηεο απηέο γξακκέο κεηαθέξνληαη ζηα Δζληθά ρέδηα Γξάζεο γηα ηελ Απαζρφιεζε (Δ..Γ.Α.) ησλ θξαηψλ κειψλ, ηα νπνία νθείινπλ κε ηε ζεηξά ηνπο λα ελζσκαηψζνπλ ηε δηάζηαζε ηνπ θχινπ ζηηο πνιηηηθέο απαζρφιεζεο πνπ αζθνχλ. Σα ζρέδηα απηά ειέγρνληαη απφ ηελ Δπηηξνπή θαη ην πκβνχιην θαη ηα απνηειέζκαηα πεξηιακβάλνληαη ζηελ θνηλή έθζεζε απαζρφιεζεο. Σα ζπκπεξάζκαηα ησλ θνηλψλ εθζέζεσλ απαζρφιεζεο κπνξνχλ λα επηθέξνπλ αιιαγέο ζηηο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο θαη ηηο ζπζηάζεηο γηα ηηο πνιηηηθέο απαζρφιεζεο ζπγθεθξηκέλσλ θξαηψλ-κειψλ

53 Ζ αλαγφξεπζε ησλ ίζσλ επθαηξηψλ ησλ δχν θχισλ ζηελ απαζρφιεζε σο ηέηαξηνπ ππιψλα γηα ηελ πνιηηηθή απαζρφιεζεο ησλ ρσξψλ κειψλ θαη ε ππνρξέσζε ζπκπεξίιεςεο ηνπ ζηφρνπ ηεο ηζφηεηαο επθαηξηψλ ησλ δχν θχισλ ζηηο πνιηηηθέο θαη ηα κέηξα γηα ηελ απαζρφιεζε, πνπ ππάγνληαη ζηνπο ππφινηπνπο ηξεηο ππιψλεο απνηειεί ηελ πξψηε ζπζηεκαηηθή θαη νινθιεξσκέλε εθαξκνγή ηεο ελζσκάησζεο ηεο δηάζηαζεο ηνπ θχινπ ζε φιεο ηηο πνιηηηθέο (gender mainstreaming) 35. Με ηελ έληαμε ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ ζε φιεο ηηο πνιηηηθέο επηρεηξήζεθε λα ιακβάλνληαη ππφςε νη επηπηψζεηο φισλ ησλ κέηξσλ θαη παξεκβάζεσλ ζηελ ζέζε ησλ γπλαηθψλ θαηά ην ζρεδηαζκφ θαη ηελ πινπνίεζε λφκσλ, ξπζκίζεσλ, πνιηηηθψλ θαη δξάζεσλ, θαηά ηελ παξαθνινχζεζε θαη ηελ αμηνιφγεζή ηνπο (Καξακεζίλε, 2006: ). Ζ αλάγθε πηνζέηεζεο κέηξσλ πνπ λα πξνσζνχλ ηε γπλαηθεία ζπκκεηνρή ζηελ απαζρφιεζε είλαη έλα αλαπφζπαζην ηκήκα ηεο ηξαηεγηθήο ηεο Ληζαβφλαο πνπ έρεη ζηφρν λα θαηαζηεί ε Δ.Δ. κηα πην αληαγσληζηηθή θαη δπλακηθή νηθνλνκία βαζηζκέλε ζηε γλψζε. πλέδεζε ηελ απξφζθνπηε θαη ρσξίο έκθπιεο δηαθξίζεηο έληαμε ησλ γπλαηθψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαη ηελ ηζφηεηα ησλ επθαηξηψλ αλάκεζα ζηα θχια κε πνζνηηθνχο ζηφρνπο, φπσο απηφο ηεο αχμεζεο ηνπ πνζνζηνχ ησλ απαζρνινχκελσλ γπλαηθψλ ζην 60% έσο ην Κχξην ζηφρν είρε ηελ εμαζθάιηζε ηεο δπλαηφηεηαο πιήξνπο πξφζβαζεο ησλ γπλαηθψλ ζηελ νηθνλνκία πνπ βαζίδεηαη ζηε γλψζε, θαζψο θαη ηελ ελίζρπζε ηεο ζπκκεηνρήο ηνπο ζε απηή, δεδνκέλνπ φηη νη ηερλνινγίεο ηεο πιεξνθνξίαο θαη ηεο επηθνηλσλίαο επεξεάδνπλ φιν θαη πεξηζζφηεξν ηελ απαζρφιεζε ζην ζχλνιφ ηεο. Οη ζηφρνη πνπ έζεζε ε ηξαηεγηθή ηεο Ληζαβφλαο νδήγεζαλ ζηελ αλαζεψξεζε ηεο ΔΑ, ην Ζ ηζφηεηα ησλ θχισλ εμαθνινπζεί λα θαηαηάζζεηαη ζηηο 10 θαηεπζπληήξηεο γξακκέο αιιά ππνβαζκίδεηαη ζε ζρέζε κε ηελ αξρηθή ηεο κνξθή (ηξαηεγάθε, 2008:49). Ζ ελζσκάησζε ηεο δηάζηαζεο ηνπ θχινπ εμππεξεηείηαη απφ ην ζχλνιν ησλ ζηφρσλ θαη ησλ θαηεπζπληήξησλ γξακκψλ, ζε ζεσξεηηθφ επίπεδν ηνπιάρηζηνλ. 35 Σν 1996, γίλεηαη γηα πξψηε θνξά αλαθνξά ζηελ έληαμε ηεο δηάζηαζεο ηεο ηζφηεηαο ησλ επθαηξηψλ κεηαμχ ησλ θχισλ ζε φιεο ηηο θνηλνηηθέο πνιηηηθέο θαη ζηφρνπο θαη ζην ζπλδπαζκφ ηεο κε ζεηηθέο δξάζεηο ππέξ ησλ γπλαηθψλ (δηπιή ζηξαηεγηθή) (Τπνπξγείν Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθψλ Αζθαιίζεσλ, 2003:20)

54 3.2.3 Ζ ανηιμεηώπιζη ηηρ γςάλινηρ οποθήρ ζηα Μεζοππόθεζμα Ππογπάμμαηα Γπάζηρ ( ) Οη ζρεηηθέο δξάζεηο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηεο γπάιηλεο νξνθήο μεθίλεζαλ κε ηελ αλάπηπμε ησλ Μεζνπξφζεζκσλ Πξνγξακκάησλ Γξάζεο γηα ηελ Ηζφηεηα ησλ Δπθαηξηψλ κεηαμχ Αλδξψλ θαη Γπλαηθψλ. Απφ ην 1982 κέρξη ζήκεξα, ε Έλσζε έρεη ζεζπίζεη πέληε Μεζνπξφζεζκα Πξνγξάκκαηα Γξάζεο, πνπ αθνξνχλ ηελ εθαξκνγή ηεο ηζφηεηαο. Σν Πξψην ( ) θαη ην Γεχηεξν ( ) Κνηλνηηθφ Πξφγξακκα είραλ ζηφρν ηε κείσζε ηνπ θαηά θχιν επαγγεικαηηθνχ δηαρσξηζκνχ θαη ηε δηεπθφιπλζε ηεο ζπκθηιίσζεο νηθνγελεηαθψλ θα επαγγεικαηηθψλ ππνρξεψζεσλ, αληίζηνηρα. Γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηνπ πξψηνπ πξνγξάκκαηνο δξάζεο πξνσζήζεθε ε εθπαίδεπζε, ε θαηάξηηζε ζηηο λέεο ηερλνινγίεο, ε αλάπηπμε ζεηηθψλ δξάζεσλ ππέξ ησλ γπλαηθψλ ζηηο επηρεηξήζεηο θαη ε αλαγλψξηζε ηεο νηθνλνκηθήο αμίαο ηεο εξγαζίαο ησλ γπλαηθψλ ελψ εθπνλήζεθαλ κειέηεο θαη αμηνινγήζεθαλ νη εζληθέο πνιηηηθέο (Τπνπξγείν Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθψλ Αζθαιίζεσλ, 2003:19). Γηα ηε ζπκθηιίσζε νηθνγελεηαθήο θαη επαγγεικαηηθήο δσήο ε Δ.Δ. ρξεκαηνδφηεζε δξάζεηο γηα ηελ αλάπηπμε ππνδνκψλ θξνληίδαο παηδηψλ θαη ειηθησκέλσλ θαη ελζάξξπλε ηε ζπκκεηνρή ησλ αλδξψλ ζηελ θξνληίδα ησλ παηδηψλ (ηξαηεγάθε, 2003: ). ηε δεθαεηία ηνπ 90 ν ζηφρνο ηεο πνιηηηθήο ηζφηεηαο ησλ θχισλ πεξηιάκβαλε ηελ πξνψζεζε ησλ γπλαηθψλ ζηα θέληξα ιήςεο απνθάζεσλ θαη ηελ έληαμε ηεο ηζφηεηαο ζε φιεο ηηο πνιηηηθέο. Απηνί ήηαλ θαη νη ζηφρνη ηνπ Σξίηνπ ( ) θαη ηνπ Σέηαξηνπ ( ) Πξνγξάκκαηνο Γξάζεο ηεο Δ.Δ. πγθεθξηκέλα ην Σξίην Μεζνπξφζεζκν Πξφγξακκα Γξάζεο είρε σο ζηφρν ηελ αχμεζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ γπλαηθψλ ζε φια ηα νηθνλνκηθά, θνηλσληθά θαη πνιηηηθά θέληξα απνθάζεσλ. Ζ ηζφξξνπε ζπκκεηνρή αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζηελ πνιηηηθή εμνπζία αλαγλσξίζζεθαλ σο παξάγνληεο επηηπρίαο ηεο πνιηηηθήο νινθιήξσζεο. Σελ πεξίνδν απηή πξαγκαηνπνηήζεθαλ κηα ζεηξά απφ δξάζεηο πνπ πεξηιάκβαλαλ ηελ ζπζηεκαηηθή θαηαγξαθή θαη επεμεξγαζία ηεο δηαρξνληθήο εμέιημεο ηεο θαηά θχιν ζχλζεζεο ησλ θπβεξλήζεσλ, Κνηλνβνπιίσλ, πνιηηηθψλ θνκκάησλ, ζπλδηθάησλ θαη εθινγηθψλ ππνςεθηνηήησλ ζε επξσπατθφ, εζληθφ θαη πεξηθεξεηαθφ επίπεδν θαη ηελ εθπφλεζε κειεηψλ αθελφο γηα ηα εκπφδηα θαη αθεηέξνπ γηα ηε ζεκαζία ηεο αχμεζεο ησλ γπλαηθψλ ζηα θέληξα απνθάζεσλ. Δπηπιένλ, πξαγκαηνπνηήζεθαλ δχν

55 πξνεθινγηθέο εθζηξαηείεο κε ζηφρν ηελ αχμεζε ησλ εθιεγκέλσλ γπλαηθψλ ζην Δπξσθνηλνβνχιην πξηλ ηηο εθινγέο ηνπ 1994 θαη Σν 1996, ην πκβνχιην Τπνπξγψλ ηεο ΔΔ ζπλέζηεζε ζηα θξάηε κέιε λα πηνζεηήζνπλ λνκνζεηηθά, ξπζκηζηηθά θαη πξνιεπηηθά κέηξα γηα ηελ πξνψζεζε ηεο ηζφξξνπεο ζπκκεηνρήο ησλ δχν θχισλ ζηηο δηαδηθαζίεο ιήςεο απνθάζεσλ Ζ δηάζθεςε πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζην Παξίζη ην 1999 κε ζέκα «Γπλαίθεο θαη άλδξεο ζηελ εμνπζία: Κνηλσλία πξφλνηαο, δπλακηθή νηθνλνκία, φξακα γηα ηελ Δπξψπε» επηθεληξψζεθε ζε φια ηα ζέκαηα, πξνβιήκαηα θαη ιχζεηο ζρεηηθά κε ηελ επίηεπμε ηζνξξνπίαο κεηαμχ ησλ δχν θχισλ ζηε ιήςε απνθάζεσλ θαη αλαγλψξηζε ηελ αλάγθε επηηάρπλζεο ησλ πξνζπαζεηψλ. Σελ πεξίνδν νη πνιηηηθέο ηζφηεηαο άξρηζαλ λα πεξηνξίδνληαη θαη ην θχιν αληηκεησπίδεηαη σο δηάθξηζε ίδηνπ ηχπνπ κε ηηο άιιεο δηαθξίζεηο δηακνξθψλνληαο σο λέν ζηφρν ηελ ηζφηεηα γηα φινπο. Σν Πέκπην Πξφγξακκα Γξάζεο γηα ηελ Ηζφηεηα ησλ θχισλ - πξνο κηα ηξαηεγηθή Πιαίζην γηα ηελ Ηζφηεηα ησλ Φχισλ- επηρείξεζε ηελ αληηκεηψπηζε ηεο αληζφηεηαο ησλ θχισλ ζε φια ηα πεδία θαη ηηο κνξθέο πνπ απηή εκθαλίδεηαη ζηελ νηθνλνκηθή, θνηλσληθή, πνιηηηθή θαη πνιηηηζκηθή φςε. Μεηαμχ ησλ ζηφρσλ ηνπ πξνγξάκκαηνο νξίζηεθε θαη ε ίζε ζπκκεηνρή θαη εθπξνζψπεζε ζηα θέληξα απνθάζεσλ. Αμηνπνηψληαο ηε ζπιινγηθή εκπεηξία θαη ηηο θαιέο πξαθηηθέο, ζεκείσζε ζεκαληηθή πξφνδν κε ηε ζαθή αλαθνξά ηφζν ζην πεξηερφκελν φζν θαη ζηε κεζνδνινγία ηεο έληαμεο ησλ ζεκάησλ ηνπ θχινπ ζην ζχλνιν ησλ πνιηηηθψλ, θαζψο επίζεο θαη ζηελ έκθπιε ηζνξξνπία ζηα θνηλνηηθά φξγαλα θαη ζηηο νκάδεο ησλ εκπεηξνγλσκφλσλ. Ζ Κνηλνηηθή ηξαηεγηθή Πιαίζην γηα ηελ Ηζφηεηα ησλ Φχισλ ( ) απνζθνπνχζε ζηελ εγθαζίδξπζε ελφο πιαηζίνπ, εληφο ηνπ νπνίνπ νη δξαζηεξηφηεηεο ηεο Δ.Δ. ζα επηηπγράλνπλ ην ζηφρν ηεο εμάιεηςεο ησλ αληζνηήησλ θαη ηεο πξνψζεζεο ηεο ηζφηεηαο κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ (Τπνπξγείν Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθψλ Αζθαιίζεσλ, 2003:19-25) Πολιηικέρ και Ππογπάμμαηα μεηά ηο 2005 ηελ Δαξηλή χλνδν Κνξπθήο, ηνλ Μάξηην ηνπ 2005, νη επξσπαίνη θνηλσληθνί εηαίξνη δεζκεχηεθαλ ζ έλα «Πιαίζην Γξάζεσλ γηα ηελ πξνψζεζε ηεο Ηζφηεηαο ησλ

56 Φχισλ», κε νξίδνληα εθαξκνγήο θαη εθηίκεζεο ησλ επηπηψζεσλ ην ηα πιαίζηα απηνχ εληνπίζηεθαλ ηέζζεξηο αιιειέλδεηεο θαη ίζεο ζεκαζίαο πξνηεξαηφηεηεο, ζηηο νπνίεο εθθξάδεηαη ε θνηλή βνχιεζε ησλ δχν πιεπξψλ λα αλαιεθζνχλ νη αθφινπζεο δξάζεηο: απνηίκεζε ησλ παξαδνζηαθψλ ξφισλ ησλ θχισλ, πξνψζεζε ησλ γπλαηθψλ ζηηο δηαδηθαζίεο ιήςεο απνθάζεσλ, ππνζηήξημε ηεο ηζνξξνπίαο κεηαμχ ηεο εξγαζίαο θαη ηεο ηδησηηθήο δσήο θαη αληηκεηψπηζε ηνπ ράζκαηνο ακνηβψλ ιφγσ θχινπ. Σν Πξφγξακκα απεπζπλφηαλ ζηηο αληίζηνηρεο νξγαλψζεηο ηνπ θάζε θξάηνπο κέινπο ηεο Έλσζεο, νη νπνίεο θαινχληαη λα δξαζηεξηνπνηεζνχλ πξνσζψληαο ην ελ ιφγσ πιαίζην δξάζεο θαη ζπκβάιινληαο ζην ζρεδηαζκφ θαη ηε δηάδνζε θαηάιιεισλ πξαθηηθψλ θαη δξάζεσλ ζε εζληθφ, θιαδηθφ, ηνπηθφ θαη επηρεηξεζηαθφ επίπεδν. Σν 2006 πηνζεηήζεθε ν Δπξσπατθφο Υάξηεο Πνξείαο γηα ηελ Ηζφηεηα ησλ Φχισλ , ζηνλ νπνίν ζπκππθλψζεθαλ νη επξσπατθέο θαηεπζχλζεηο ζηνλ ηνκέα απηφ. Ζ πξνψζεζε ηεο ίζεο ζπκκεηνρήο ησλ δχν θχισλ ζηα θέληξα ιήςεο απνθάζεσλ είλαη έλαο απφ ηνπο έμη ηνκείο πξνηεξαηφηεηαο πνπ νξίδνληαη ζην ράξηε. Μεηαμχ ησλ δξάζεσλ πνπ πξνβιέπνληαη, πεξηιακβάλεηαη θαη ε ίδξπζε ηνπ Δπξσπατθνχ Γηθηχνπ Γπλαηθψλ γηα ηηο Γπλαίθεο ζηα Οηθνλνκηθά θαη Πνιηηηθά Κέληξα Απνθάζεσλ θαη ε αληηκεηψπηζε ηνπ κηζζνινγηθνχ ράζκαηνο (Δπξσπατθή Δπηηξνπή, 2006). ηελ Δαξηλή χλνδν Κνξπθήο ηνπ Μαξηίνπ 2006, πηνζεηήζεθε ην Δπξσπατθφ χκθσλν γηα ηελ Ηζφηεηα ησλ Φχισλ θαη αλειήθζε δέζκεπζε γηα ηελ εθαξκνγή πνιηηηθψλ ελίζρπζεο ηεο γπλαηθείαο απαζρφιεζεο, πξνθεηκέλνπ λα ζηεξηρζεί ε νηθνλνκηθή αλάπηπμε, ε επεκεξία θαη ε αληαγσληζηηθφηεηα ηεο Έλσζεο θαζψο έγηλε απνδεθηφ φηη ε έληαμε θαη παξακνλή ησλ γπλαηθψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαη ηελ επαγγεικαηηθή δξαζηεξηφηεηα ζπληζηνχλ φξν γηα ηελ αμηνπνίεζε ησλ αλζξσπίλσλ πφξσλ ηεο Δ.Δ. Ζ Δπξσπατθή Δπηηξνπή ζηεξίδεη ηηο πξνζπάζεηεο γηα ηελ πξνψζεζε θαιχηεξεο ηζνξξνπίαο κεηαμχ ησλ δχν θχισλ ζε επίπεδν ιήςεο απνθάζεσλ κέζσ ηεο ζπιινγήο, αλάιπζεο θαη δηάδνζεο ζπγθξίζηκσλ ζηνηρείσλ γηα ηηο δηαθνξέο πνπ εμαθνινπζνχλ λα ππάξρνπλ κεηαμχ ησλ δχν θχισλ, ηδίσο κέζσ ηεο βάζεο δεδνκέλσλ πνπ δηαζέηεη γηα ηηο γπλαίθεο θαη ηνπο άλδξεο ζε επίπεδν ιήςεο απνθάζεσλ ζηνλ πνιηηηθφ, δεκφζην, δηθαζηηθφ, θνηλσληθφ θαη νηθνλνκηθφ ηνκέα. Καηφπηλ αηηήκαηνο ηνπ Δπξσπατθνχ πκβνπιίνπ, ε Δπξσπατθή Δπηηξνπή ππνβάιιεη εηήζηα έθζεζε ζρεηηθά κε ηελ πξφνδν

57 πνπ επηηεχρζεθε σο πξνο ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ ζην ζπγθεθξηκέλν ζέκα θαη παξνπζηάδεη ηηο πξνθιήζεηο θαη ηηο πξνηεξαηφηεηεο γηα ην κέιινλ 36. Δπίζεο, ηνλ Ηνχλην 2008, ε Δπηηξνπή δεκηνχξγεζε ην Δπξσπατθφ Γίθηπν Γπλαηθψλ ζηε ιήςε πνιηηηθψλ θαη νηθνλνκηθψλ απνθάζεσλ, ην νπνίν ζα ιεηηνπξγήζεη σο επξσπατθή πιαηθφξκα δηαιφγνπ, αληαιιαγήο πιεξνθνξηψλ θαη νξζψλ πξαθηηθψλ θαζψο θαη εληνπηζκνχ ησλ θαηάιιεισλ ζηξαηεγηθψλ πξνθεηκέλνπ λα ζεκεησζεί πξφνδνο ζην ζπγθεθξηκέλν ζέκα. ην ηέινο ηνπ 2007, ε Δπηηξνπή εγθαηλίαζε πξσηνβνπιία επηκφξθσζεο θαη επαηζζεηνπνίεζεο κε ζηφρν ηελ ελεκέξσζε ησλ επηρεηξήζεσλ, ηδίσο ησλ κηθξνκεζαίσλ επηρεηξήζεσλ, ζρεηηθά κε ηα νθέιε ηεο αληηκεηψπηζεο ησλ ζηεξενηχπσλ ησλ θχισλ. Γηεμάγεη επίζεο εθζηξαηεία γηα ηελ πξνζέιθπζε λέσλ θνξηηζηψλ θαη ηε δηαηήξεζε ησλ γπλαηθψλ ζε επαγγέικαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ ηερλνινγία ηεο πιεξνθνξίαο θαη ηεο επηθνηλσλίαο. Ζ ηζφηηκε ζπκκεηνρή γπλαηθψλ θαη αλδξψλ ζηε ιήςε απνθάζεσλ ζηελ πνιηηηθή ήηαλ ζέκα πξνηεξαηφηεηαο ζην πιαίζην ηεο ζινβεληθήο πξνεδξίαο, σο κέξνο ηεο παξαθνινχζεζεο ηεο ζπλέρεηαο κεηά ηελ πιαηθφξκα δξάζεο ηνπ Πεθίλνπ. Σνλ Ηνχλην ηνπ 2008 ην πκβνχιην Τπνπξγψλ εμέδσζε ζπκπεξάζκαηα ζρεηηθά κε ηηο γπλαίθεο ζηε ιήςε πνιηηηθψλ απνθάζεσλ θαη ζρεηηθά κε ηελ εμάιεηςε ησλ ζηεξενηχπσλ ησλ θχισλ ζηελ θνηλσλία. Μεηά ην 2007, ηα δηαθνξεηηθά πξνγξάκκαηα δξάζεο πνπ αθνξνχλ ζηνλ ηνκέα ηεο απαζρφιεζεο, ηεο θνηλσληθήο ελζσκάησζεο θαη ηεο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο, ηεο πξνψζεζεο ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ θαη ηεο αξρήο ηεο κε δηάθξηζεο ζπγθεληξψλνληαη ζην "Κνηλνηηθφ πξφγξακκα γηα ηελ Απαζρφιεζε θαη ηελ Κνηλσληθή Αιιειεγγχε "PROGRESS" ( )" 37. Σν πξφγξακκα απεπζχλεηαη ζε πςειφβαζκα πνιηηηθά θαη ππεξεζηαθά ζηειέρε Τπνπξγείσλ πνπ ζρεδηάδνπλ, εηζεγνχληαη, εθαξκφδνπλ, παξαθνινπζνχλ θαη ηέινο αμηνινγνχλ ηηο επηκέξνπο πνιηηηθέο θαη δξάζεηο ηεο αξκνδηφηεηάο ηνπο γηα ηελ ηζφηεηα κεηαμχ γπλαηθψλ θαη αλδξψλ. ηφρνο είλαη φρη κφλν ε επηκφξθσζε θαη ε επαηζζεηνπνίεζε ησλ παξαπάλσ ζηειερψλ, αιιά θπξίσο ε ζπλερήο θηλεηνπνίεζε αλαθνξηθά κε ηελ αλάγθε ελζσκάησζεο ηεο ηζφηεηαο ζην ζχλνιν ησλ πνιηηηθψλ θαη δξάζεσλ, θαζψο επίζεο θαη ε αλάδεημε θαη ε δηάρπζε ησλ θαιψλ πξαθηηθψλ πνπ ζρεδηάδνληαη θαη εθαξκφδνληαη ζε φινπο ηνπο ηνκείο πξνηεξαηφηεηαο, ησλ δξάζεσλ γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ

58 ήκεξα ε Δ.Δ. απνηειείηαη απφ 27 θξάηε κέιε κε εκθαλή ηελ ηάζε γηα δηεχξπλζε ζε βάξνο ηεο εκβάζπλζεο. ηα πιαίζηα απηά ζπξξηθλψλνληαη νη θνηλσληθέο δαπάλεο θαη δίλεηαη έκθαζε ζηελ νηθνλνκηθή θαη λνκηζκαηηθή Έλσζε. Ζ πνιηηηθή ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ εληάζζεηαη ζηελ εληαία πνιηηηθή θαηά φισλ ησλ δηαθξίζεσλ θαη ζπλνδεχεηαη απφ ζπξξίθλσζε ησλ πφξσλ θαη ησλ πξνγξακκάησλ αλ θαη ιακβάλεηαη ηδηαίηεξε κέξηκλα γηα ηελ έληαμε ηεο δηάζηαζεο ηνπ θχινπ ζε φιεο ηηο πνιηηηθέο Κοινοηικέρ ππυηοβοςλίερ Σα Γηαξζξσηηθά Σακεία δηαδξακαηίδνπλ ηδηαίηεξν ξφιν ζηελ επίηεπμε ηεο ηζφηεηαο κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ. ήκεξα νη θαλνληζκνί ιεηηνπξγίαο ηνπο ιακβάλνπλ πνιχ ζνβαξά ηα ζέκαηα ηεο ηζφηεηαο κεηαμχ ησλ θνηλσληθψλ θχισλ θαηά ηελ δηαδηθαζία πξνγξακκαηηζκνχ, πινπνίεζεο, παξαθνινχζεζεο θαη αμηνιφγεζεο. Ζ θνηλνηηθή πξσηνβνπιία NOW (Νέεο Δπθαηξίεο γηα ηηο Γπλαίθεο), ην 1990, πεξηιάκβαλε εηδηθά κέηξα επαγγεικαηηθήο θαηάξηηζεο θαη αλάπηπμεο ηεο επηρεηξεκαηηθφηεηαο ησλ γπλαηθψλ θαζψο θαη ζπκπιεξσκαηηθά ζπλνδεπηηθά κέηξα πνπ δηεπθφιπλαλ ηελ ελαξκφληζε επαγγεικαηηθήο θαη νηθνγελεηαθήο δσήο (Παπαγηαλνπνχινπ, Παπαξνχλε, 2005:24). Ζ Πξσηνβνπιία EQUAL απνηειεί εξγαιείν ηεο Δπξσπατθήο ηξαηεγηθήο γηα ηελ Απαζρφιεζε, ρξεκαηνδνηείηαη απφ ην Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Σακείν θαη ζηνρεχεη ζηελ πεηξακαηηθή εθαξκνγή θαη δηάδνζε λέσλ ηξφπσλ θαηαπνιέκεζεο ησλ δηαθξίζεσλ θαη ηεο αληζφηεηαο ζηνλ ηνκέα ηεο απαζρφιεζεο. Ζ πξσηνβνπιία απηή πνπ εληάζζεηαη ζην Γ ΚΠ 38 ρξεκαηνδφηεζε πηινηηθά έξγα γηα ηελ πξνψζεζε ίζσλ επθαηξηψλ αλάκεζα ζε άλδξεο θαη γπλαίθεο ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Σέζζεξα έξγα ηνπ α θχθινπ εθαξκνγήο αθνξνχζαλ ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ επαγγεικαηηθνχ δηαρσξηζκνχ ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαη πεξηιάκβαλαλ κειέηεο ηνπ ράζκαηνο ηνπ θχινπ ζηα επαγγέικαηα, θαηάξηηζε νδεγνχ γηα ηελ εθαξκνγή ζρεδίσλ ηζφηεηαο ζηηο επηρεηξήζεηο, κεζνδνινγία γηα ηελ παξνρή ζπκβνπιεπηηθψλ ππεξεζηψλ, εμεηδηθεπκέλεο θαηάξηηζεο θιπ. (ηξαηεγάθε, 2006: ). Όκσο, αλ θαη πνιιέο πξσηνβνπιίεο πεξηιάκβαλαλ 38 Σν Γ Κνηλνηηθφ Πιαίζην ηήξημεο έξρεηαη λα ππνζηεξίμεη ηελ ζηξαηεγηθή γηα ηελ ηζφηεηα κέζσ ηεο έληαμεο ηεο δηάζηαζεο ηνπ θχινπ ζην ζχλνιν ησλ πνιηηηθψλ ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ εθαξκνγή ησλ ζεηηθψλ δξάζεσλ ππέξ ησλ γπλαηθψλ (δηπιή πξνζέγγηζε)

59 έξγα γηα ηελ πξνψζεζε ηεο ηζφηεηαο ησλ επθαηξηψλ γεληθά, ιίγα ζρεηίδνληαη κε ζέκαηα πξνψζεζεο ησλ επθαηξηψλ θαξηέξαο γηα ηηο γπλαίθεο. 3.3 Ζ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΔΡΗΠΣΧΖ Ζ ελίζρπζε ησλ γπλαηθψλ ζηελ πξνζπάζεηα αληηκεηψπηζεο ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο γπάιηλεο νξνθήο απαηηεί δξάζεηο ζε πνιιά πεδία. Οη εζληθέο θπβεξλήζεηο δηαδξακαηίδνπλ βαζηθφ ξφιν ζηε ξχζκηζε ηνπ θνηλσληθνχ, πνιηηηθνχ θαη νηθνλνκηθνχ πεξηβάιινληνο θαη ζηελ εμαζθάιηζε ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ. Σα εζληθά πξνγξάκκαηα παξέρνπλ ην θαηάιιειν ππφβαζξν γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ δηαθξίζεσλ ζηα αλψηεξα επίπεδα ηεο ηεξαξρίαο αθφκα θαη φηαλ δελ είλαη απηφο ν θεληξηθφο ζηφρνο ηνπο αιιά ε θαηαπνιέκεζε ησλ δηαθξίζεσλ γεληθά. Γεδνκέλνπ φηη ε ειιεληθή πνιηηηθή ηζφηεηαο ησλ θχισλ αθνινπζεί ηηο ηάζεηο ζην θνηλνηηθφ επίπεδν απηή δελ άξγεζε λα επεξεαζηεί απφ ηηο επξσπατθέο εμειίμεηο (Καξακεζίλε, 2006:280). Έλα κεγάιν ηκήκα ησλ λνκνζεηηθψλ ξπζκίζεσλ πξαγκαηνπνηήζεθε ζην πιαίζην ηεο πξνζαξκνγήο ηεο ειιεληθήο λνκνζεζίαο κε δηεζλείο ζπκβάζεηο θαη θνηλνηηθέο νδεγίεο 39. εκαληηθφ φκσο ηκήκα ηνπο ςεθίζηεθε ζε ζπλέρεηα ησλ δηεξγαζηψλ θαη ηεο πίεζεο ηνπ γπλαηθείνπ θηλήκαηνο ζηελ Διιάδα. Ζ Κπβεξλεηηθή πνιηηηθή ηζφηεηαο ησλ θχισλ έρεη δπν βαζηθνχο ζηφρνπο: (α) ηελ εμάιεηςε ησλ λνκνζεηηθψλ δηαθξίζεσλ ζε βάξνο ηεο γπλαίθαο θαη ηελ θαηνρχξσζε ηεο ηζφηεηαο αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζ φινπο ηνπο ηνκείο ηνπ δηθαίνπ, θαη (β) ηελ εκπέδσζε ηεο αξρήο ηζφηεηαο θαη ησλ ίζσλ επθαηξηψλ ζηελ πξάμε, πνπ πξνυπνζέηεη κεηαμχ άιισλ αιιαγή λννηξνπίαο, πξνψζεζε εηδηθψλ πξνγξακκάησλ πνπ ππνζηεξίδνπλ θαη εληζρχνπλ ηηο γπλαίθεο ζηνπο πνιιαπινχο ηνπο ξφινπο θαζψο θαη ελζσκάησζε ηεο αξρήο ηεο ηζφηεηαο ζ φια ηα πξνγξάκκαηα θαη ηηο πνιηηηθέο (gender mainstreaming). 39 Οη δχν βαζηθνί λφκνη Ν. 1414/1984 γηα ηελ «εθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ ζηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο» θαη ν Ν. 1483/1984 γηα ηελ «πξνζηαζία θαη δηεπθφιπλζε ησλ εξγαδνκέλσλ κε νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο», ήηαλ άκεζν απνηέιεζκα ηεο ελαξκφληζεο ηεο Διιάδαο κε ην Κνηλνηηθφ Γίθαην, δειαδή ηηο νδεγίεο 75/117/ΔΟΚ θαη 76/207/ΔΟΚ

60 3.3.1 Νομοθεηικό Πλαίζιο Ζ αληηκεηψπηζε ηνπ ράζκαηνο ησλ θχισλ ζηα αλψηεξα ηεξαξρηθά επίπεδα βξίζθεη λνκηθή βάζε αξρηθά ζην χληαγκα (2001, ΦΔΚ 85/Α/ ), θαζψο ζην άξζξν 4 παξ. 2 πξνβιέπεηαη φηη: «Οη Έιιελεο θαη νη Διιελίδεο έρνπλ ίζα δηθαηψκαηα θαη ππνρξεψζεηο» θαη ζην άξζξν 116 παξ. 2 φηη: «Γελ απνηειεί δηάθξηζε ιφγσ θχινπ ε ιήςε ζεηηθψλ κέηξσλ γηα ηελ πξνψζεζε ηεο ηζφηεηαο κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ. Σν Κξάηνο κεξηκλά γηα ηελ άξζε ησλ αληζνηήησλ πνπ πθίζηαληαη ζηελ πξάμε, ηδίσο ζε βάξνο ησλ γπλαηθψλ.» Δπίζεο, κηα ζεηξά απφ λφκνπο επηρεηξνχλ λα ζέζνπλ πνζνζηψζεηο ζηε ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηε δηνίθεζε, ηελ πνιηηηθή θαη ηελ επηζηήκε 40. Με ην Ν. 2839/2000 δηαζθαιίζηεθε ε ηζφξξνπε ζπκκεηνρή αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ ζην Γεκφζην, ζηα ΝΠΓΓ, ηα ΝΠΗΓ θαη ζηνπο ΟΣΑ α θαη β βαζκνχ κέζσ ηεο θαζηέξσζεο θαηά 1/3 ζπκκεηνρήο θάζε θχινπ ζηα ππεξεζηαθά ζπκβνχιηα θαη ζηα ζπιινγηθά φξγαλα. ην Ν. 3463/2006 δηαηεξείηαη ε πξφβιεςε γηα ηελ ζπκκεηνρή θαηά 1/3 απφ θάζε θχιν ζηα ςεθνδέιηηα ησλ δεκνηηθψλ ή θνηλνηηθψλ ζπκβνπιίσλ. Με ηνλ Κψδηθα Καηάζηαζεο Πξνζσπηθνχ Γεκνζίσλ Πνιηηηθψλ Γηνηθεηηθψλ Τπαιιήισλ θαη Τπαιιήισλ ΝΠΓΓ θαη ηνλ Κψδηθα Καηάζηαζεο Γεκνηηθψλ θαη Κνηλνηηθψλ Τπαιιήισλ πξνβιέπεηαη φηη ζε θάζε ππεξεζηαθφ ζπκβνχιην ν αξηζκφο ησλ νξηδφκελσλ απφ ηελ ππεξεζία κειψλ θάζε θχινπ αλέξρεηαη ζε πνζνζηφ ίζν κε ην 1/3 ησλ νξηδφκελσλ. ην Ν. 3636/2008, νξίδεηαη φηη ζηνπο ζπλδπαζκνχο ησλ θνκκάησλ, ν αξηζκφο ησλ ππνςεθίσλ απφ θάζε θχιν πξέπεη λα αλέξρεηαη ζε πνζνζηφ ηνπιάρηζηνλ ίζν κε ην 1/3 ηνπ ζπλνιηθνχ αξηζκνχ ησλ ππνςεθίσλ ζην ζχλνιν ηεο επηθξάηεηαο. Δπίζεο, κε ην Ν. 3653/2008, θαζνξίδεηαη πνζνζηφ ζπκκεηνρήο ησλ επηζηεκφλσλ θαη ειάρηζην 1/3 γηα θάζε θχιν ζηε ζηειέρσζε ησλ Δζληθψλ νξγάλσλ θαη Δπηηξνπψλ Έξεπλαο θαη Σερλνινγίαο. Ζ ελαξκφληζε κε ηελ Οδεγία 2002/73/ΔΚ γηα ηελ εθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο αλδξψλ θαη γπλαηθψλ φζνλ αθνξά ηελ πξφζβαζε ζηελ απαζρφιεζε, ηελ επαγγεικαηηθή εθπαίδεπζε θαη πξνψζεζε, ηνπο φξνπο θαη ηηο ζπλζήθεο εξγαζίαο έγηλε κε ην Ν. 3488/2006. Ο λφκνο απηφο επηθέξεη ηηο πην ζεκαληηθέο λνκηθέο αιιαγέο ζηελ

61 ηζφηεηα ζηελ απαζρφιεζε κεηά ην Ν. 1414/1984. Με απηφλ δηεπθξηλίδεηαη φηη «ε αξρή ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο ζπλεπάγεηαη ηελ απνπζία θάζε δηάθξηζεο πνπ βαζίδεηαη ζην θχιν είηε άκεζα είηε έκκεζα» θαη δίλεη λνκηθή βάζε ζηα ζεηηθά κέηξα «κε ζθνπφ ηελ εμάιεηςε πθηζηάκελσλ δηαθξίζεσλ ζε βάξνο ηνπ ιηγφηεξν εθπξνζσπνχκελνπ θχινπ θαη ηελ επίηεπμε ηεο νπζηαζηηθήο ηζφηεηαο» (ηξαηεγάθε, 2006: ) Πολιηικέρ και Γπάζειρ Ζ ΓΓΗ σο ν θαηεμνρήλ αξκφδηνο θνξέαο γηα ηελ πξνψζεζε ηεο αξρήο ηεο ηζφηεηαο, ηελ εηζήγεζε ησλ απαξαίηεησλ κέηξσλ θαη ηελ εθαξκνγή ηνπο ζε ζπλεξγαζία κε ηνπο άιινπο θνξείο πξνσζεί κηα ζεηξά κέηξσλ θαη δξάζεσλ πνπ έρνπλ ζθνπφ κεηαμχ άιισλ θαη ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ δεηήκαηνο ηεο γπάιηλεο νξνθήο πνπ εκθαλίδεηαη έληνλν ζηε ρψξα καο 41. Με ην Πξφγξακκα «Δζληθέο Πξνηεξαηφηεηεο Πνιηηηθήο θαη Άμνλεο Γξάζεο γηα ηελ Ηζφηεηα ησλ Φχισλ ( )» επηρεηξήζεθε ε ζχλδεζε ησλ ζεκάησλ ηζφηεηαο ησλ θχισλ κε ηηο Δζληθέο Πξνηεξαηφηεηεο γηα ηελ Αλάπηπμε, ηελ Απαζρφιεζε, ηελ Δθπαίδεπζε θαη ηελ Κνηλσληθή πλνρή θαη δφζεθε έκθαζε ζηελ νηθνλνκηθή αλαπηπμηαθή θαη πνιηηηθή δηάζηαζή ηνπο. Ζ ελίζρπζε ησλ γπλαηθψλ ζηα θέληξα ιήςεο απνθάζεσλ απνηέιεζε έλαο απφ ηνπο άμνλεο πξνηεξαηφηεηαο ηνπ πξνγξάκκαηνο θαη επηζεκαίλεηαη φηη ε αχμεζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ γπλαηθψλ ζην πνιηηηθφ πεδίν κπνξεί λα ζπκβάιιεη ζηνλ εκπινπηηζκφ θαη ηελ αλαλέσζε ηεο πνιηηηθήο θνπιηνχξαο κε ηδέεο θαη αμίεο πεξηζζφηεξν ζπκβαηέο κε ηηο θνηλσληθέο αλάγθεο ηεο επνρήο καο. 41 Οη δξάζεηο ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Ηζφηεηαο ζηνλ ηνκέα ηεο απαζρφιεζεο εληάζζνληαη απφ ην 1998 έσο ην 2005 ζηα Δζληθά ρέδηα Γξάζεο γηα ηελ Απαζρφιεζε (Δ..Γ.Α.), πνπ ε Διιάδα ζπληάζζεη εηεζίσο ζην πιαίζην ηεο Δπξσπατθήο ηξαηεγηθήο γηα ηελ Απαζρφιεζε. Σα ΔΓΑ απνηεινχλ ηελ νινθιεξσκέλε εζληθή πνιηηηθή γηα ηελ απαζρφιεζε, ε νπνία βαζίδεηαη ζε βαζηθέο θαηεπζχλζεηο, κε καθξνπξφζεζκν ζηφρν ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε, ηελ πιήξε απαζρφιεζε, ηελ θνηλσληθή ζπλνρή θαη ηε βηψζηκε αλάπηπμε. Γηα ηελ Διιάδα ηφζν ν εηήζηνο πξνγξακκαηηζκφο ηεο πνιηηηθήο απαζρφιεζεο κε ηα ΔΓΑ φζν θαη ε έληαμε ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ ζε απηή, ππήξμαλ εληειψο λεσηεξηζηηθέο δηαδηθαζίεο, εθφζνλ δελ ππήξρε ζρεηηθή παξάδνζε θαη εκπεηξία ζηνπο αξκφδηνπο θνξείο (ηξαηεγάθε, 2003, ζει. 198). Απφ ην 2005 ππνβάιιεηαη ην Δζληθφ Πξφγξακκα Μεηαξξπζκίζεσλ ζην νπνίν γίλεηαη ηδηαίηεξε αλαθνξά ζην δήηεκα ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ θαη ζηηο πνιηηηθέο πνπ πηνζεηνχληαη ζην θεθάιαην πνπ αθνξά ηελ απαζρφιεζε (Τπνπξγείν Οηθνλνκίαο θαη Οηθνλνκηθψλ, 2005). Δπίζεο, ζην πιαίζην ηεο χκβαζεο γηα ηελ εμάιεηςε θάζε είδνπο δηάθξηζεο ζε βάξνο ησλ γπλαηθψλ ηνπ ΟΖΔ, θαηαηίζεληαη ζηελ αξκφδηα επηηξνπή εζληθέο εθζέζεηο φπνπ απνηππψλνληαη νη πνιηηηθέο θαη δξάζεηο γηα ην ζπγθεθξηκέλν ηνκέα

62 ηα πιαίζηα απηά ε ΓΓΗ δηαηχπσζε ην ζηφρν λα εμεηάζεη ηε δπλαηφηεηα αχμεζεο ή επέθηαζεο ησλ πνζνζηψζεσλ ππέξ ησλ γπλαηθψλ σο κεηαβαηηθνχ κέζνπ πξνψζεζεο ηεο Ηζφηεηαο θαη ζε λέα πεδία αληηπξνζψπεπζεο, ηφζν ζην εζληθφ φζν θαη ζην επξσπατθφ επίπεδν, θαζψο θαη, ζε φξγαλα δηνίθεζεο ηνπ ζπλδηθαιηζηηθνχ θαη ζπλεηαηξηζηηθνχ θηλήκαηνο κεηά απφ δηάινγν. Καη νη άιινη ηξεηο άμνλεο (Καηαπνιέκεζε ηνπ ειιείκκαηνο ηζφηεηαο ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαη ηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο ζηνλ ηδησηηθφ θαη δεκφζην ηνκέα, Πξφιεςε θαη Καηαπνιέκεζε ηεο Βίαο κε ζχκαηα ηηο γπλαίθεο, Καηαπνιέκεζε ησλ ζηεξεφηππσλ αληηιήςεσλ γηα ην ξφιν ησλ δχν θχισλ κέζσ ηεο εθπαηδεπηηθήο δηαδηθαζίαο) είλαη δπλαηφλ λα βνεζήζνπλ ζηελ ελίζρπζε ηεο παξνπζίαο ησλ γπλαηθψλ ζηηο αλψηεξεο ζέζεηο. Σν Δζληθφ Πξφγξακκα Γξάζεο γηα ηελ Ηζφηεηα ( ) 42 πεξηιακβάλεη ηε ζηξαηεγηθή-πιαίζην ηεο Διιάδαο γηα ηελ έληαμε ησλ πνιηηηθψλ ηζφηεηαο ζε φινπο ηνπο ηνκείο πνιηηηθήο δξάζεο (gender mainstreaming). Ο θεληξηθφο ζηφρνο είλαη ν εθζπγρξνληζκφο ηνπ θνηλσληθνχ πξνηχπνπ κε ζθνπφ ηελ αμηνπνίεζε ηνπ ζπλφινπ ηνπ αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ αλεμαξηήησο θχινπ θαη ε εμάιεηςε θάζε κνξθήο δηαθξίζεσλ θαηά ησλ γπλαηθψλ. ηα πιαίζηα απηά ηίζεληαη ηέζζεξηο ζηξαηεγηθνί ζηφρνη εθ ησλ νπνίσλ ν έλαο αθνξά ηελ πξνψζεζε ηεο ίζεο ζπκκεηνρήο θαη εθπξνζψπεζεο ζηνλ πνιηηηθφ, θνηλσληθφ θαη νηθνλνκηθφ ηνκέα. Γηα ηελ εμππεξέηεζε απηνχ ηνπ ζηφρνπ δηνξγαλψζεθε έλα παλειιήλην ζπλέδξην κε ζέκα «Γπλαίθεο θαη Απηνδηνίθεζε: Νέα Γπλακηθή ζηηο Σνπηθέο Κνηλσλίεο» θαη έλα επξσπατθφ ζπλέδξην κε ζέκα: «Ζ πκκεηνρή ησλ Γπλαηθψλ ζε Τςειέο Θέζεηο Δπζχλεο: Νέεο Δπξσπατθέο Πνιηηηθέο» (Παπαγηαλνπνχινπ & Παπαξνχλε, 2005:34-37). ην πιαίζην ησλ θαηεπζχλζεσλ πινπνίεζεο ηνπ Δπξσπατθνχ Υάξηε Πνξείαο γηα ηελ Ηζφηεηα γπλαηθψλ θαη αλδξψλ θαη ησλ ζηφρσλ ηνπ Δπξσπατθνχ 42 Οη ζηφρνη ηνπ Δζληθνχ Πξνγξάκκαηνο Γξάζεο γηα ηελ Ηζφηεηα είλαη νη αθφινπζνη: 1. Ζ πξνψζεζε ηεο ηζφηεηαο κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζηελ νηθνλνκηθή δσή Χο εηδηθφηεξνη ζηφρνη ηίζεληαη: α) ε εμαζθάιηζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ γπλαηθψλ ζε πεξηζζφηεξεο θαη θαιχηεξεο ζέζεηο εξγαζίαο, β) ε επηδίσμε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ γπλαηθψλ ζηελ πιήξε απαζρφιεζε, γ) ε εθνχζηα ζπκκεηνρή ησλ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζηε κεξηθή απαζρφιεζε. 2. Ζ πξνψζεζε ηεο ίζεο ζπκκεηνρήο θαη εθπξνζψπεζεο ζηνλ πνιηηηθφ, θνηλσληθφ θαη νηθνλνκηθφ ηνκέα ε νπνία επηηπγράλεηαη κε λνκνζεηηθέο ξπζκίζεηο, γηα ηελ θαζηέξσζε πνζνζηψζεσλ, δξάζεηο θαη ελέξγεηεο κε ζθνπφ ηελ πξνψζεζε ησλ γπλαηθψλ ζηα θέληξα ιήςεο πνιηηηθψλ θαη νηθνλνκηθψλ απνθάζεσλ, ζηα φξγαλα δηνίθεζεο ηνπ δεκφζηνπ θαη ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα, ζηα ζπλδηθαιηζηηθά φξγαλα θαη ζηνπο επαγγεικαηηθνχο θνξείο. 3. Ζ πξνψζεζε ηεο ίζεο πξφζβαζεο θαη ίζεο εθαξκνγήο ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ γηα άλδξεο θαη γπλαίθεο 4. Ζ πξνψζεζε ηεο αιιαγήο ηνπ ξφινπ θαη ησλ ζηεξενηχπσλ ησλ θχισλ, κε δξάζεηο θαη ελέξγεηεο γηα ηε ζπκθηιίσζε νηθνγελεηαθψλ θαη επαγγεικαηηθψλ επζπλψλ, γηα ηα πξνβαιιφκελα πξφηππα απφ ηα Μέζα Μαδηθήο Δλεκέξσζεο θαη κε εηδηθέο παξεκβάζεηο θαη κέηξα επαηζζεηνπνίεζεο ζηνπο ηνκείο ηεο εθπαίδεπζεο, ηνπ πνιηηηζκνχ θαη θάζε έθθξαζεο ηεο δσήο

63 πκθψλνπ γηα ηελ Ηζφηεηα κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ, ε ΓΓΗ ζπκκεηείρε ζηελ πξσηνβνπιία πξφζθιεζεο εθδήισζεο ελδηαθέξνληνο ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ «Κνηλνηηθφ πξφγξακκα γηα ηελ Απαζρφιεζε θαη ηελ Κνηλσληθή Αιιειεγγχε κε ηελ νλνκαζία "PROGRESS" ( )», κε ηελ ππνβνιή κνλνεηνχο πξνγξάκκαηνο δξάζεσλ ζηε Γεκφζηα Γηνίθεζε. Ζ ΓΓΗ πινπνίεζε ην πξφγξακκα κε ηίηιν «Δθαξκνγή ηεο ελζσκάησζεο ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ ζηε Γεκφζηα Γηνίθεζε (Gender Mainstreaming)» ζε ζπλεξγαζία κε ην Δζληθφ Κέληξν Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Απηνδηνίθεζεο (ΔΚΓΓΑ) θαη ην ΚΔΘΗ, πνπ πεξηιακβάλεη δξάζεηο φπσο Πξνγξάκκαηα Δπηκφξθσζεο ζε πςειφβαζκα ζηειέρε ηεο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο, Δθαξκνγή Γξάζεσλ ζην Γεκφζην Σνκέα, Δλεκέξσζε - Δπαηζζεηνπνίεζε θαη Γηάδνζε θαη Αμηνπνίεζε Απνηειεζκάησλ. Σέινο, ε ΓΓΗ πξνσζεί πξφγξακκα ελεκέξσζεο ηεο θνηλσλίαο θαη ησλ γπλαηθψλ θαη αλάπηπμεο ζηξαηεγηθήο επηθνηλσλίαο γηα γπλαίθεο ππνςήθηεο γηα εθινγή ζε πνιηηηθέο ζέζεηο 43. ηφρνο ηνπ Πξνγξάκκαηνο είλαη ε ελεκέξσζε θαη επαηζζεηνπνίεζε ησλ πνιηηψλ, ηδηαίηεξα ησλ γπλαηθψλ, σο πξνο ηελ αλάγθε ηεο ίζεο εθπξνζψπεζεο ησλ δχν θχισλ ζηελ πνιηηηθή δσή θαη ηα θέληξα ιήςεο απνθάζεσλ. Αλακελφκελν απνηέιεζκα είλαη αθελφο ε ψζεζε πεξηζζφηεξσλ γπλαηθψλ λα ζπκκεηέρνπλ σο ππνςήθηεο, αθεηέξνπ ε κεγαιχηεξε ππνζηήξημή ηνπο απφ ην εθινγηθφ ζψκα Γ ΚΠ, Κοινοηικέρ Ππυηοβοςλίερ και ΔΠΑ ηα πιαίζηα ηνπ Γ ΚΠ ην Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα «Απαζρφιεζε θαη Δπαγγεικαηηθή Καηάξηηζε» ηνπ Τπνπξγείνπ Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθήο Αζθάιηζεο πεξηιακβάλεη ην Μέηξν 1 ηνπ Άμνλα 5 πνπ παξέρεη θίλεηξα ζηηο επηρεηξήζεηο γηα ηελ εθαξκνγή κέηξσλ ηζφηεηαο ησλ θχισλ. Βαζηθφο ζηφρνο ηνπ έξγνπ είλαη ε πξνψζεζε 43 ηηο δξάζεηο ηνπ πξνγξάκκαηνο πεξηιακβάλνληαη: 1. Δλεκέξσζε αηξεηψλ θαη ππνςεθίσλ γπλαηθψλ γηα ην ζεζκηθφ πιαίζην, ηδηαίηεξα ζην ζέκα ηεο πνζφζησζεο, θαη γηα ηε ιεηηνπξγία ηνπ ζηελ πξάμε θαη γηα ρξήζηκεο επηθνηλσληαθέο ζηξαηεγηθέο, κε εηδηθφ εκηλάξην πνπ ζπλδηνξγαλψλνπκε κε ην Δζληθφ Κέληξν Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Απηνδηνίθεζεο (ΔΚΓΓΑ) ηελ πξψηε εβδνκάδα ηνπ επηεκβξίνπ. 2. Γηαλνκή ζε επξεία θιίκαθα ηνπ Δγρεηξηδίνπ εθπαηδεπηψλ/ηξηψλ «Δπηθνηλσληαθέο δεμηφηεηεο γηα ηηο γπλαίθεο ζηελ Πνιηηηθή» (Έθδνζε ΚΔΘΗ), ην νπνίν δηαλεκήζεθε ήδε ζην πλέδξην ηεο ΚΔΓΚΔ - ΔΝΑΔ ζηελ Αιεμαλδξνχπνιε ζηηο 13-14/5/ Σειενπηηθή θακπάληα παλειιαδηθήο εκβέιεηαο θαη δηαθίλεζε έληππνπ πιηθνχ κε θεληξηθφ ζχλζεκα «Κάηη ιείπεη», ε νπνία εζηηάδεη ζηελ ειιηπή παξνπζία ησλ γπλαηθψλ ζηελ πνιηηηθή. 4. Δηδηθφ επηθνηλσληαθφ Πξφγξακκα γηα ηηο ππνςήθηεο γπλαίθεο, ζην πιαίζην ηνπ επξχηεξνπ πξνγξάκκαηνο ελεκέξσζεο γηα ηηο εθινγέο πνπ ζα πξαγκαηνπνηεζεί κε ηελ ππνζηήξημε ηεο ΔΔΣΑΑ

64 ηεο ηζφηεηαο ησλ επθαηξηψλ κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ κέζα απφ ηελ ηζφηηκε ζπκκεηνρή ηνπο ζε ζέζεηο επζχλεο θαη ηε ζπκθηιίσζε επαγγεικαηηθήο θαη νηθνγελεηαθήο δσήο. Σν έξγν αλαθέξεηαη ζηελ αλάπηπμε ζεηηθψλ δξάζεσλ πνπ κεηαμχ άιισλ αθνξνχλ ηελ ηζφξξνπε ζπκκεηνρή αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζηελ αλέιημε ζηελ επαγγεικαηηθή ηεξαξρία θαη ζηελ αλάιεςε ζέζεσλ επζχλεο, ηελ πηνζέηεζε νξγαλσηηθψλ αιιαγψλ πνπ ελζσκαηψλνπλ πξαθηηθέο ίζσλ επθαηξηψλ θαη ηελ παξνρή ζπκβνπιεπηηθψλ ππεξεζηψλ 44. Οη δξάζεηο πνπ πξνβιέπνληαη είλαη ε πηζηνπνίεζε πνηφηεηαο, ε ελεκέξσζε- επαηζζεηνπνίεζε, ε ζπκβνπιεπηηθή, ε θαηάξηηζε θαη ε εθπαίδεπζε ησλ γπλαηθψλ θαη ε δεκηνπξγία βξεθνλεπηαθψλ ζηαζκψλ θαη άιισλ δνκψλ θχιαμεο ζηηο επηρεηξήζεηο. Σν ΔΠΔΑΔΚ II είλαη ην Δπηρεηξεζηαθφ Πξφγξακκα ην νπνίν ζρεδηάζηεθε γηα ηελ Δθπαίδεπζε θαη ηελ Αξρηθή Δπαγγεικαηηθή Καηάξηηζε κε ζηφρν ηελ αληαπφθξηζε ζηηο πξνθιήζεηο πνπ δηακνξθψλνληαη δηεζλψο κε ηελ αλάπηπμε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ, κεηαηξέπνληάο ηηο ζε επθαηξίεο αλάπηπμεο θαη πνηφηεηαο δσήο. O Άμνλαο Πξνηεξαηφηεηαο 4, ζηφρν έρεη ηε βειηίσζε ηεο εθπαηδεπηηθήο πξνεηνηκαζίαο ησλ γπλαηθψλ, ε νπνία ζα ππνβνεζήζεη ηελ επαγγεικαηηθή ηνπο ζηαδηνδξνκία, βνεζψληαο ηεο λα μεπεξάζνπλ ηα εκπφδηα πνπ ζπλαληνχλ γηα λα εηζέιζνπλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαη λα εμειηρζνχλ επαγγεικαηηθά. Καηά ηνλ πξψην θχθιν πινπνίεζεο ηεο πξσηνβνπιίαο EQUAL δεκηνπξγήζεθαλ ηέζζεξηο Αλαπηπμηαθέο πκπξάμεηο νη νπνίεο δηαρεηξίζηεθαλ θαη έθεξαλ εηο πέξαο ηζάξηζκα ζρέδηα ζηα πιαίζηα ηνπ Μέηξνπ 4.2., ηελ ελζάξξπλζε ηεο θαηάξγεζεο ηνπ επαγγεικαηηθνχ δηαρσξηζκνχ. Σν ζρέδην «Ίζεο Γπλαηφηεηεο- Ίζεο Δπθαηξίεο» ζηφρεπε ζηελ κείσζε ηνπ θάζεηνπ επαγγεικαηηθνχ δηαρσξηζκνχ βάζεη θχινπ, κέζσ ηεο εθαξκνγήο εηδηθψλ ελεξγεηψλ γηα ηελ ελίζρπζε ηεο ελζσκάησζεο ηεο αξρήο ηεο ηζφηεηαο ζην ρψξν ηεο εξγαζίαο, θαζψο θαη ηελ πξνψζεζε γπλαηθψλ ζε 44 ην πιαίζην απηνχ ηνπ πεδίνπ πνιηηηθήο δίλεηαη πξνηεξαηφηεηα: ηελ αλάπηπμε εηδηθψλ ππεξεζηψλ παξνρήο ζπκβνπιψλ θαη εμαηνκηθεπκέλεο ππνζηήξημεο, ψζηε λα δηεπθνιπλζεί ε έληαμε ή επαλέληαμε ησλ γπλαηθψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο ζπκπεξηιακβαλνκέλεο θαη ηεο πξφζβαζεο ζε ζέζεηο εξγαζίαο, ηεο ππνζηήξημεο εληφο ηεο εξγαζίαο θαη ηεο πξναγσγήο ηεο γπλαηθείαο επηρεηξεκαηηθφηεηαο. ηε δηεχξπλζε ηεο ηθαλφηεηαο θαη ζηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ ππεξεζηψλ πξφλνηαο θαη δηεπθφιπλζεο γηα ηε θξνληίδα ησλ παηδηψλ, ησλ ειηθησκέλσλ θαη ησλ αηφκσλ κε εηδηθέο αλάγθεο, ηφζν ζε επίπεδν δήκσλ θαη θνηλνηήησλ φζν θαη ζε επίπεδν επηρεηξήζεσλ, πξνθεηκέλνπ λα δηεπθνιπλζνχλ νη γπλαίθεο ζηε ζπκθηιίσζε ηνπ επαγγεικαηηθνχ θαη ηνπ νηθνγελεηαθνχ βίνπ. Δπηπιένλ, ρξεκαηνδνηείηαη ε δεκηνπξγία θαη ιεηηνπξγία νινήκεξσλ παηδηθψλ ζηαζκψλ θαη δεκνηηθψλ ζρνιείσλ κέζσ ηνπ Δ. Π. «Δθπαίδεπζε θαη Αξρηθή Καηάξηηζε». ε ζπγθεθξηκέλεο δξάζεηο κε ζηφρν ηε βειηίσζε ησλ ζπλζεθψλ εξγαζίαο θαη ησλ πξννπηηθψλ επαγγεικαηηθήο αλέιημεο ησλ γπλαηθψλ. Τπνζηεξίδεηαη ε αχμεζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ γπλαηθψλ ζηε ιήςε απνθάζεσλ θαη ζηνλ ηνκέα ηεο επηζηήκεο

65 πςειέο ζέζεηο ηεο επαγγεικαηηθήο ηεξαξρίαο. Σν έξγν Equal -Αλδξνκέδα επηρείξεζε λα κειεηήζεη, λα απνηππψζεη θαη λα δεκηνπξγήζεη ηηο πξνυπνζέζεηο θαηαπνιέκεζεο ησλ αηηηψλ πνπ πξνθαινχλ θαη αλαπαξάγνπλ ην θαηλφκελν ηνπ δηαρσξηζκνχ ηεο αγνξάο εξγαζίαο ηφζν νξηδφληηα φζν θαη θάζεηα. ηε δεχηεξε θάζε ηεο θνηλνηηθήο πξσηνβνπιίαο EQUAL II εθαξκφδνληαη ηξεηο Αλαπηπμηαθέο πκπξάμεηο. Ζ Α.. «ΑΝΘΗΖ» αλάκεζα ζηε ΓΓΗ θαη ην ΔΒ πινπνηείηαη κε ην έξγν «Ίζεο επθαηξίεο & Αλάπηπμε: Γεκηνπξγία Μεραληζκνχ Γηεπθφιπλζεο & Τπνζηήξημεο ηεο Γηαδηθαζίαο Δλζσκάησζεο ηεο Αξρήο ησλ Ίζσλ Δπθαηξηψλ ζην Πεξηβάιινλ Απαζρφιεζεο». Δπίζεο, ην 2006, ππνγξάθεθε ην Πξσηφθνιιν πλεξγαζίαο κεηαμχ ηεο ΓΓΗ θαη ηνπ ΔΒ, ΓΔΒΔΔ, ΔΔΔ, ΔΒΔΑ, Διιεληθνχ Γηθηχνπ γηα ηελ Δηαηξηθή Κνηλσληθή Δπζχλε σο πξνο ηελ πξνψζεζε ίζσλ επθαηξηψλ γηα άλδξεο θαη γπλαίθεο ζηηο επηρεηξήζεηο. Σα κέξε αλαιακβάλνπλ ηελ θνηλή πνιηηηθή δέζκεπζε φηη ζα πξνβνχλ ζε κία ζεηξά απφ ζπληνληζκέλεο ελέξγεηεο πνπ ζα νδεγήζνπλ ζηελ θαηαγξαθή, ηε ζπλεηδεηνπνίεζε θαη ελ ηέιεη ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο άληζεο κεηαρείξηζεο αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζηελ πξφζβαζε ζηελ απαζρφιεζε, ζηελ επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε, ζηελ εμέιημε, ηα επίπεδα ακνηβψλ θαη ελ γέλεη ηνπο φξνπο εξγαζίαο. ε κηα πξνζπάζεηα επξχηεξεο ζπλεηδεηνπνίεζεο ηνπ πξνβιήκαηνο, νη εξγνδνηηθέο νξγαλψζεηο θαη ην «Γίθηπν ΔΚΔ» ζα ελζαξξχλνπλ ηα κέιε ηνπο λα παξαθνινπζνχλ θαη λα δεκνζηνπνηνχλ ζε ηαθηηθή βάζε ζηνηρεία γηα ηελ αλαινγία αλδξψλ θαη γπλαηθψλ ζηα δηάθνξα ηεξαξρηθά επίπεδα νξγάλσζεο ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ζα αλαιάβνπλ δξάζεηο επαηζζεηνπνίεζεο ησλ κειψλ ηνπο πξνθεηκέλνπ λα απμεζεί ε ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηηο ζέζεηο επζχλεο, θαζψο θαη ζηα φξγαλα ιήςεο απνθάζεσλ ησλ επηρεηξήζεσλ θαη ησλ νξγαλψζεσλ (ΤΠΔΓΓΑ, 2006). Καηά ηελ Γ Πξνγξακκαηηθή Πεξίνδν, νη πνιηηηθέο πνπ ζρεδηάζηεθαλ ζηα πιαίζηα ηνπ ΔΠΑ δίλνπλ έκθαζε: α. ζηελ αλάδεημε ηνπ νηθνλνκηθνχ, θνηλσληθνχ θαη αλαπηπμηαθνχ ραξαθηήξα ησλ ζεκάησλ ηζφηεηαο ησλ θχισλ, σο παξαγσγηθψλ ζπληειεζηψλ, κε ηελ άκεζε ζχλδεζή ηνπο κε ηηο θπξίαξρεο εζληθέο πνιηηηθέο πξνηεξαηφηεηεο θαη β. ζηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο ησλ δεκνζίσλ πνιηηηθψλ, φπνπ γίλεηαη ξεηή αλαθνξά φηη ζεκαληηθφ νξηδφληην ζηφρν απνηειεί ε απνηειεζκαηηθή έληαμε ηεο Δζληθήο Πνιηηηθήο Ηζφηεηαο ζε φιν ην πεδίν ηεο δεκφζηαο δξάζεο. εκαληηθφ βήκα ζηελ πξφθιεζε ηεο λέαο πξνγξακκαηηθήο πεξηφδνπ απνηειεί ην Δ.Π. «Γηνηθεηηθή Μεηαξξχζκηζε» ην νπνίν δηαξζξψλεηαη ζε ηξεηο άμνλεο πξνηεξαηφηεηαο εθ ησλ νπνίσλ ν έλαο είλαη ε «Δλδπλάκσζε ησλ πνιηηηθψλ ηζφηεηαο ησλ θχισλ». Τπφ ηνλ Δηδηθφ ηφρν 2 πξνβιέπνληαη δξάζεηο, γηα ηελ ελίζρπζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ γπλαηθψλ

66 ζηα θέληξα ιήςεο απνθάζεσλ, επαηζζεηνπνίεζεο θαη εηδηθψλ πξνγξακκάησλ θαηάξηηζεο ζε ζέκαηα ηζφηεηαο ησλ θχισλ ΠΟΛΗΣΗΚΔ ΑΝΣΗΜΔΣΧΠΗΖ: ΜΗΑ ΚΡΗΣΗΚΖ ΑΠΟΣΗΜΖΖ Σν δηεζλέο, επξσπατθφ θαη εζληθφ πεξηβάιινλ ραξαθηεξίδεηαη απφ κηα πιεζψξα κέηξσλ θαη πξνγξακκάησλ πνπ έρνπλ ζθνπφ ηελ εμαζθάιηζε ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ γεληθά θαη ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο γπάιηλεο νξνθήο εηδηθφηεξα. Παξ φια απηά, ζπρλά εθθξάδεηαη απνγνήηεπζε θαη δπζαξέζθεηα γηα ηελ θαηεχζπλζε θαη ηνπο ξπζκνχο πνπ αθνινπζνχλ νη πνιηηηθέο ζε φια ηα επίπεδα πνπ απηέο αζθνχληαη. Σν πςειφηεξν πνζνζηφ ζπκκεηνρήο ησλ γπλαηθψλ ζε ζρέζε κε ηνπο άλδξεο ζε ζέζεηο κεξηθήο απαζρφιεζεο θαη ζε πξνγξάκκαηα ελεξγεηηθψλ πνιηηηθψλ απαζρφιεζεο θαζψο θαη ε εθηεηακέλε επέλδπζε ζε ππνδνκέο θαη ππεξεζίεο θνηλσληθήο θξνληίδαο παηδηψλ θαη ειηθησκέλσλ έρνπλ ζπκβάιεη ζηε κείσζε ηεο δηαθνξάο κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ σο πξνο ην πνζνζηφ απαζρφιεζεο θαη κπνξνχκε λα ππνζέζνπκε φηη νη πνιηηηθέο ηζφηεηαο ησλ θχισλ έρνπλ ζπληειέζεη ζε απηφ (Εάρνπ & ηαθπιάο, 2008:82). Παξ φια απηά ε κείσζε ησλ αληζνηήησλ θχινπ ζε επίπεδν πνηφηεηαο απαζρφιεζεο ππήξμε δεπηεξεχσλ θαη έκκεζνο ζηφρνο ηεο πνιηηηθήο ηζφηεηαο ησλ θχισλ. Πξνζεγγίζηεθε κφλν κέζα απφ κέηξα κείσζεο ηνπ επαγγεικαηηθνχ δηαρσξηζκνχ ρσξίο λα είλαη δπλαηή ε εθηίκεζε ησλ επηπηψζεσλ πξνο ην παξφλ. ε δηεζλέο επίπεδν, ε 49 ε Γηάζθεςε ηνπ ΟΖΔ θαηέιεμε ζην ζπκπέξαζκα φηη παξά ηε ιήςε κέηξσλ απφ ηηο εζληθέο θπβεξλήζεηο ε ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηε δηαδηθαζία ιήςεο απνθάζεσλ παξακέλεη ρακειή θαη ε κφλε ζηαζεξή αχμεζε ησλ 45 Δλδεηθηηθή θαηεγνξία πξάμεσλ είλαη ε ελίζρπζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ γπλαηθψλ ζηα θέληξα ιήςεο απνθάζεσλ. Βαζηθφο ζηφρνο ησλ παξεκβάζεσλ είλαη ε ελίζρπζε ηνπ πξνθίι θαη ησλ δπλαηνηήησλ ησλ γπλαηθψλ, ε αλαβάζκηζε ησλ δεμηνηήησλ θαη ησλ γλψζεσλ ηνπο, ε πξνζσπηθή ηνπο ελδπλάκσζε θαη ππνζηήξημε ψζηε λα δηεπξπλζεί θαη ε ζπκκεηνρή ηνπο ζηα θέληξα ιήςεο απνθάζεσλ ζε θάζε επίπεδν. Γηα ην ζθνπφ απηφ ζρεδηάδεηαη λα αλαπηπρζνχλ ελέξγεηεο εμαηνκηθεπκέλεο ζπκβνπιεπηηθήο ππνζηήξημεο, ελεκέξσζεο θαη επαηζζεηνπνίεζεο, θαζψο θαη θαηλνηνκηθά ζρέδηα γηα ηε δηθηχσζε ησλ αηξεηψλ γπλαηθψλ γηα ηελ αληαιιαγή εκπεηξηψλ, θαιψλ πξαθηηθψλ θαη ηελ ελδπλάκσζε ηνπο, αμηνπνηψληαο ηελ εκπεηξία ηεο ιεηηνπξγίαο ζεκαηηθψλ δηθηχσλ ηεο Equal

67 γπλαηθείαο ζπκκεηνρήο παξαηεξείηαη ζε ηνπηθφ επίπεδν πηζαλφλ ιφγν ηεο ππνηίκεζεο ηεο ζεκαζίαο ηεο εμνπζίαο ζην επίπεδν απηφ. ε επίπεδν Δ.Δ., ε πξνζπάζεηα δηεχξπλζεο ηεο γπλαηθείαο απαζρφιεζεο θαη κείσζεο ηνπ έκκεζνπ θφζηνπο εξγαζίαο πξνζαλαηφιηζε ηηο πνιηηηθέο απαζρφιεζεο πξνο ηελ θαηεχζπλζε επέιηθηεο ξχζκηζεο ηνπ ρξφλνπ παξά ζηελ πεξαηηέξσ αλάπηπμε ησλ θνηλσληθψλ ππνδνκψλ. Σα κέηξα ξχζκηζεο ηνπ ρξφλνπ απεπζχλζεθαλ θπξίσο ζηηο γπλαίθεο θαη είραλ αξλεηηθά απνηειέζκαηα ζηελ ηζφηεηα επθαηξηψλ εθφζνλ δηαηεξνχλ ηνλ επαγγεικαηηθφ δηαρσξηζκφ θαη ην κηζζνινγηθφ ράζκα θαη θξαηνχλ ηηο γπλαίθεο καθξηά απφ ηηο πςειέο ζέζεηο επζχλεο (ηξαηεγάθε, 2008:36) γεγνλφο πνπ επηβεβαηψλεηαη θαη απφ ηε ζρεηηθή βάζε δεδνκέλσλ ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο. Αθφκε θαη ε επίδξαζε ηεο επξσπατθήο πνιηηηθήο ζην εζληθφ επίπεδν ζεσξείηαη αληηθαηηθή. Ζ απνξξφθεζε πφξσλ απφ ην Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Σακείν θαη ν ζπληνληζκφο ηεο εζληθήο πνιηηηθήο κε ηηο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο, είραλ σο απνηέιεζκα ηελ αχμεζε ησλ πφξσλ γηα κέηξα ηζφηεηαο, ηελ ελίζρπζε ηνπ κεραληζκνχ πξνψζεζεο ηεο ηζφηεηαο θαη ηε βειηίσζε ηνπ ζρεδηαζκνχ ησλ πνιηηηθψλ. Όκσο, ε έιιεηςε πξνεγνχκελεο εκπεηξίαο θαη ηερλνγλσζίαο ζηελ εθαξκνγή κέηξσλ γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ θαη νη πθηζηάκελεο εξγαζηαθέο ζρέζεηο ζηνλ ηδησηηθφ ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο δεκηνπξγνχλ επηθχιαμε γηα ηα απνηειέζκαηα. Δμάιινπ ζπρλά, ε έληαμε ηεο δηάζηαζεο ηνπ θχινπ ζηεξείηαη ζπγθεθξηκέλνπ λνήκαηνο θαη ηείλεη λα ιεηηνπξγεί σο ζχλζεκα γηα λα πεξηγξάςεη πνηθίιεο πξνζεγγίζεηο θαη δξάζεηο ή λα δψζεη λέα φςε ζε παιηέο πνιηηηθέο πξαθηηθέο. ηε ρψξα καο φπσο θαη ζε άιιεο ρψξεο ηεο Δ.Δ. ε δηάζηαζε ηνπ θχινπ ζηελ δεκφζηεο πνιηηηθέο αλαθέξεηαη ζπρλά είηε σο ζηφρνο είηε σο αξρή πνπ δηέπεη ηελ πνιηηηθή ηζφηεηαο ησλ θχισλ. Όκσο, παξά ηηο ηππηθέο δεζκεχζεηο, παξνπζηάδεηαη έλα ζεκαληηθφ ράζκα εμαγγειηψλ θαη πξαθηηθήο ζηνλ ηνκέα απηφ. Ζ ππνδνκή ησλ δεκφζησλ ππεξεζηψλ θξνληίδαο παξακέλεη αλεπαξθήο κε απνηέιεζκα νη γπλαίθεο λα θέξνπλ ην βάξνο ηεο θξνληίδαο ησλ κειψλ ηεο νηθνγέλεηαο επηβαξχλνληαο ηελ εξγαζία ηνπο θαη ηελ εμέιημή ηνπο. Σν εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα εμαθνινπζεί λα αλαπαξάγεη ηηο ζηεξενηππηθέο αληηιήςεηο θαη ηηο παγησκέλεο πξαθηηθέο γηα ηνπο ξφινπο ησλ δχν θχισλ. Δπίζεο, κηα ζεηξά απφ ζεζκηθά θαη πξαθηηθά εκπφδηα δπζρεξαίλνπλ ηελ πξνζπάζεηα πξνψζεζεο ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ. Σν κηθξφ κέγεζνο ησλ επηρεηξήζεσλ, ην θφζηνο ησλ πνιηηηθψλ θαη νη πξνθαηαιήςεηο ζηε βάζε ηνπ θχινπ εμαθνινπζνχλ λα απνηεινχλ εκπφδηα ζηελ επαγγεικαηηθή πνξεία ησλ γπλαηθψλ ζηεξψληαο ηηο

68 επηρεηξήζεηο απφ ηελ δπλαηφηεηα πιήξνπο αμηνπνίεζεο ηνπ εξγαηηθνχ δπλακηθνχ. (ηξαηεγάθε, 2006: ). Παξά ηηο πξνζπάζεηεο πνπ έρνπλ γίλεη ζε λνκνζεηηθφ θαη ζεζκηθφ επίπεδν ειάρηζηα εθαξκφδνληαη νη ζρεηηθνί λφκνη θαη ε θαηάζηαζε δελ έρεη αιιάμεη ζην βαζκφ πνπ αλακελφηαλ. Ζ θπξηαξρία ησλ αλδξψλ ζηε δηνίθεζε δεκηνπξγεί κεγάια εκπφδηα γηα ηελ αλέιημε ησλ γπλαηθψλ νη νπνίεο θαινχληαη λα θαηαβάινπλ ζεκαληηθή θαη άληζε πξνζπάζεηα γηα λα ππεξθεξάζνπλ απηά ηα εκπφδηα. Ζ αληζφηεηα πνπ πξνέξρεηαη απφ ζπληεξεηηθέο αληηιήςεηο ζηελ θνηλσλία γηα ηνπο ξφινπο ησλ δχν θχισλ θαη ηνλ θαηακεξηζκφ εξγαζίαο ζηελ νηθνγέλεηα, δελ θαίλεηαη λα επεξεάδεηαη ζεκαληηθά απφ ηηο εθαξκνδφκελεο πνιηηηθέο θαη παξνπζηάδεη κεγάιε αλζεθηηθφηεηα (Καξακεζίλε, 2008: 324). Ζ άλνδνο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ επηπέδνπ ησλ γπλαηθψλ είλαη δπλαηφλ λα αζθήζεη ζεκαληηθή επίδξαζε ζηελ αληηκεηψπηζε ησλ εκπνδίσλ πνπ αληηκεησπίδνπλ νη γπλαίθεο ζηελ επαγγεικαηηθή ηνπο εμέιημε. Όκσο, αλ δελ ζπλνδεπηεί απφ επαξθή αχμεζε ησλ επθαηξηψλ θαη κείσζε ησλ δηαθξίζεσλ πνπ απηέο πθίζηαληαη δελ ζα είλαη δπλαηφλ λα επηθέξεη ην επηζπκεηφ απνηέιεζκα. Δμάιινπ, ε ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζε πξνγξάκκαηα θαηάξηηζεο δελ ζπλδέεηαη άκεζα κε ηελ εμέιημή ηνπο ζηελ επηρείξεζε ζε ζέζεηο πςειφηεξσλ απαηηήζεσλ, κεγαιχηεξεο επζχλεο θαη θαιχηεξεο ακνηβήο. Μφλν ζε εμαηξεηηθέο πεξηπηψζεηο νη γπλαίθεο αλέιαβαλ δηεπζπληηθέο ζέζεηο σο ζπλέπεηα ησλ δξάζεσλ πνπ έρνπλ εθαξκνζηεί (Καξακεζίλε, 2008:309). Δπίζεο, ε πξνψζεζε επέιηθησλ κνξθψλ εξγαζίαο δελ ζπκπίπηεη πάληα κε ηηο αλάγθεο ησλ εξγαδνκέλσλ κε νηθνγελεηαθέο ππνρξεψζεηο αιιά ηνπο επηβάιιεηαη κε πξφζρεκα ηε ζπκθηιίσζε. Οη θηιηθέο πξνο ηελ νηθνγέλεηα πνιηηηθέο αδεηψλ κπνξεί λα έρνπλ αληηθαηηθά απνηειέζκαηα. πγθεθξηκέλα, κπνξεί λα απμήζνπλ ηε δέζκεπζε ησλ γπλαηθψλ ζηελ επηρείξεζε, απμάλνληαο ηα θίλεηξα γηα επέλδπζε ζην αλζξψπηλν θεθάιαην, γηα απφθηεζε εκπεηξίαο θαη δηεθδίθεζε αλψηεξσλ ζέζεσλ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά φκσο νη γελλαηφδσξεο πνιηηηθέο ελδέρεηαη λα απμήζνπλ ην ρξφλν εθηφο εξγαζίαο γηα ηελ αλαηξνθή ησλ παηδηψλ, νδεγψληαο ζε ρακειφηεξα επίπεδα εκπεηξίαο θαη άξα αχμεζε ηνπ ράζκαηνο αλάκεζα ζηα δχν θχια (EUROFOUND, 2007:20-23). Αληίζηνηρα, ε παξνρή ππεξεζηψλ θξνληίδαο, αθελφο απμάλεη ηε δέζκεπζε ησλ γπλαηθψλ πξνο ηελ επηρείξεζε θαη αθεηέξνπ κπνξεί λα ελζαξξχλεη ηηο γπλαίθεο λα επηζηξέςνπλ λσξίηεξα ζηελ εξγαζία θαη έηζη λα απνθηήζνπλ κεγαιχηεξε εξγαζηαθή εκπεηξία (Booth, 2006:9-10). ε θάζε πεξίπησζε φκσο ππάξρεη ν θφβνο εθ κέξνπο ησλ γπλαηθψλ πνπ θάλνπλ ρξήζε απηψλ ησλ πξνλνκίσλ κήπσο νη εξγνδφηεο ηνπο δελ ηηο

69 βιέπνπλ πηα σο ππνςήθηεο γηα αλψηεξεο ηεξαξρηθέο ζέζεηο ζεσξψληαο φηη έρνπλ κεησκέλε εξγαζηαθή δέζκεπζε. ε επίπεδν πνιηηηθήο εμνπζίαο, ε επηβνιή πνζνζηψζεσλ γηα ηελ αχμεζε ηεο γπλαηθείαο παξνπζίαο δελ απνηειεί πάληα ηε ιχζε θαζψο ην θχιν ηνπ πνιηηηθνχ δελ δηακνξθψλεη απηνκάησο θαη ην θχιν ηεο πνιηηηθήο (Παληειίδνπ- Μαινχηα, 2002:82). Δπηπιένλ, νη πνζνζηψζεηο εμαθνινπζνχλ λα απνηεινχλ ακθηιεγφκελν δήηεκα θαζψο δεκηνπξγνχλ αηηίεο δηαθξίζεσλ θαη παξεκβάζεσλ θαη λνκηκνπνηνχλ ηε κεησκέλε παξνπζία ησλ γπλαηθψλ κέζσ ηεο ζεζκνζέηεζεο πνζνζηνχ γπλαηθείαο ζπκκεηνρήο πεξίπνπ 30% (αξθεηά κηθξφηεξν απφ ην πνζνζηφ ζπκκεηνρήο ησλ γπλαηθψλ ζην ζπλνιηθφ εθινγηθφ ζψκα). Δίλαη ραξαθηεξηζηηθέο νη παξαηεξήζεηο ηεο Δπηηξνπήο ηνπ ΟΖΔ γηα ηελ εμάιεηςε ησλ δηαθξίζεσλ θαηά ησλ γπλαηθψλ φζνλ αθνξά ηελ 6 ε Δζληθή Έθζεζε ηεο Διιάδαο (CEDAW, 2007). Ζ Δπηηξνπή επηζεκαίλεη ηελ χπαξμε παηξηαξρηθψλ ζηάζεσλ θαη ζηεξενηχπσλ γηα ηνπο ξφινπο θαη ηηο ππεπζπλφηεηεο ησλ αλδξψλ θαη ησλ γπλαηθψλ ζηελ νηθνγέλεηα θαη ηελ θνηλσλία πνπ έρνπλ ζαλ απνηέιεζκα ηε κεηνλεθηηθή ζέζε ησλ γπλαηθψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο θαη ηελ πνιηηηθή. Γηα ην ιφγν απηφ θξίλεη φηη ηα κέηξα πνπ έρνπλ ιεθζεί δελ επαξθνχλ θαη θαιεί ηελ Κπβέξλεζε λα αλαιάβεη δξάζε γηα ηελ αληηκεηψπηζή ηνπο κέζσ επαηζζεηνπνίεζεο ηεο θνηλήο γλψκεο θαη εθπαίδεπζεο. Δπίζεο, παξαηεξείηαη φηη παξά ηε ζεζκνζέηεζε πνζνζηψζεσλ γηα ηε ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηα ππεξεζηαθά ζπκβνχιηα θαη ζηα ςεθνδέιηηα ησλ θνκκάησλ, είλαη εκθαλήο ε ππν- εθπξνζψπεζε ησλ γπλαηθψλ ζηελ πνιηηηθή θαη γεληθά ζηε ιήςε απνθάζεσλ. Γη απηφ πξνηξέπεη γηα πεξηζζφηεξν απνηειεζκαηηθή εθαξκνγή ησλ πνζνζηψζεσλ αιιά θαη γηα αλάιεςε δξάζεσλ ελεκέξσζεο γηα ηε ζεκαζία ηεο ζπκκεηνρήο ησλ γπλαηθψλ ζηα θέληξα ιήςεο απνθάζεσλ. Ζ Δπηηξνπή θάλεη αθφκε αλαθνξά ζηελ θαηάζηαζε πνπ ραξαθηεξίδεη ηε γπλαηθεία απαζρφιεζε θαη ζεσξεί αλαγθαία ηε ιήςε κέηξσλ γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ νξηδφληηνπ θαη θάζεηνπ επαγγεικαηηθνχ δηαρσξηζκνχ θαη ηελ εμαζθάιηζε ίζσλ επθαηξηψλ ζε άλδξεο θαη γπλαίθεο ζηελ αγνξά εξγαζίαο. Έλα άιιν δήηεκα είλαη ε δηαζεζηκφηεηα εξεπλψλ θαη ζηαηηζηηθψλ δεδνκέλσλ γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ πνιηηηθψλ. Ζ χπαξμή ηνπο είλαη έλαο ρξήζηκνο δείθηεο γηα ηε ζρεηηθή ζεκαζία ηνπ δεηήκαηνο. Όκσο, δελ ππάξρεη θακία ζπζηεκαηηθή παξαθνινχζεζε θαη αμηνιφγεζε ησλ κέηξσλ πξνψζεζεο ηεο ηζφηεηαο ψζηε λα γίλνπλ νη απαξαίηεηεο αλαπξνζαξκνγέο θαη δηνξζσηηθέο θηλήζεηο

70 Οη εμειίμεηο ζην νηθνλνκηθφ θαη εξγαζηαθφ πεξηβάιινλ παξνπζηάδνληαη δπζνίσλεο. Αθφκα φκσο, θαη αλ νη επαγγεικαηηθέο επθαηξίεο κεηψλνληαη ιφγσ ηεο νηθνλνκηθήο θξίζεο, είλαη βέβαην φηη ε παξνπζία ησλ γπλαηθψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο ζα ζπλερίζεη λα απμάλεηαη, ηφζν πνζνηηθά φζν θαη πνηνηηθά. Καζψο, ε αλαινγία ησλ γπλαηθψλ αγγίδεη ηελ θξίζηκε κάδα, ν αξηζκφο απηψλ πνπ δηαζέηνπλ ηα απαξαίηεηα πξνζφληα θαη αληαπνθξίλεηαη ζηηο απαηηήζεηο ηεο αγνξάο εξγαζίαο ζα απμάλεηαη ζεκαληηθά θαη έηζη ε ζέζε ησλ γπλαηθψλ δελ ζα ππφθεηηαη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ζηηο δπζθακςίεο ηεο αγνξάο εξγαζίαο. Ο απμαλφκελνο αληαγσληζκφο θαη ε παγθνζκηνπνίεζε ηεο νηθνλνκίαο, πξνσζνχλ λέεο κνξθέο επέιηθηεο νξγάλσζεο θαη λέα ζηπι δηνίθεζεο θαη κπνξνχλ λα βειηηψζνπλ ηε ζέζε ησλ γπλαηθψλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο, θαζψο νη λέεο απηέο κνξθέο δίλνπλ έκθαζε ζηελ επειημία θαη ηε ζπλεξγαζία θαη κεηψλνπλ ηε ζεκαζία ησλ εκπνδίσλ πνπ δπζρεξαίλνπλ ηηο γπλαίθεο

71 ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ Ζ παξνπζία ησλ γπλαηθψλ ζην ρψξν ηεο απαζρφιεζεο είλαη έλα γεγνλφο αλακθηζβήηεην πνπ δηακνξθψλεη κηα λέα θνηλσληθή θαη νηθνλνκηθή πξαγκαηηθφηεηα. Οη θνηλέο πξνζπάζεηεο απέδσζαλ ζεηηθά απνηειέζκαηα, ηδίσο φζνλ αθνξά ηελ απαζρφιεζε ησλ γπλαηθψλ, αιιά ε γεληθή πξφνδνο αθνινπζεί αθφκε πνιχ αξγνχο ξπζκνχο ζηνπο πεξηζζφηεξνπο ηνκείο θαη ν ζηφρνο ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ απέρεη πνιχ απφ ην λα επηηεπρζεί. Πεξηζζφηεξεο γπλαίθεο έρνπλ εηζέιζεη ζηελ αγνξά εξγαζίαο, γεγνλφο πνπ καο έθεξε θνληά ζηελ επίηεπμε ησλ ζηφρσλ ηεο Ληζαβφλαο, αιιά ν πνζνηηθφο ζηφρνο («πεξηζζφηεξεο» ζέζεηο εξγαζίαο) δελ ζπλνδεχηεθε απφ πνηφηεηα («θαιχηεξεο» ζέζεηο εξγαζίαο). Οη γπλαίθεο ζπλερίδνπλ λα απαζρνινχληαη ζε ζέζεηο κεξηθήο απαζρφιεζεο πεξηζζφηεξν απφ ηνπο άλδξεο, απαζρνινχληαη θπξίσο ζε ζέζεηο εξγαζίαο θαη ηνκείο ρακειφηεξνπ θχξνπο, ακείβνληαη, θαηά κέζν φξν, ιηγφηεξν απφ ηνπο άλδξεο θαη θαηέρνπλ ιηγφηεξεο ππεχζπλεο ζέζεηο. Παξά ηελ απμαλφκελε ζεκαζία ηελ ηζφηεηαο ησλ θχισλ θαη ησλ πξσηνβνπιηψλ ζε επίπεδν πνιηηηθψλ, ηα ζηνηρεία δείρλνπλ φηη ε αληζφηεηα ησλ θχισλ ζηηο πξννπηηθέο θαξηέξαο εμαθνινπζεί λα πθίζηαηαη. Οη γπλαίθεο θαιχπηνπλ ην 30% ησλ δηεπζπληηθψλ ζέζεσλ θαη θαηέρνπλ κφιηο ην 49% ησλ αλψηαησλ ζέζεσλ πνπ ηνπο αλαινγνχλ βάζεη ηεο ζπκκεηνρήο ηνπο ζηε ζπλνιηθή απαζρφιεζε. Αληίζηνηρα, ε ζεκεξηλή πνιηηηθή πξαγκαηηθφηεηα ραξαθηεξίδεηαη απφ έλα ζνβαξφ δεκνθξαηηθφ έιιεηκκα, δεδνκέλνπ φηη ε πιεηνςεθία ηνπ εθινγηθνχ ζψκαηνο, είηε είλαη κεηνςεθία είηε απνπζηάδεη εληειψο απφ ηα θέληξα απνθάζεσλ. Αληίζεηα, ηα ζηνηρεία πνπ αθνξνχλ ην δεκφζην ηνκέα δείρλνπλ φηη ε γπλαίθα αξρίδεη λα επηθξαηεί θαη κάιηζηα απμάλεη ηελ παξνπζία ηεο ζε πςειφβαζκεο ζέζεηο άζθεζεο εμνπζίαο θαη ιήςεο απνθάζεσλ. Ο επαγγεικαηηθφο δηαρσξηζκφο έρεη ζαλ απνηέιεζκα νη γπλαίθεο λα θαηαιακβάλνπλ δηνηθεηηθέο ζέζεηο κηθξφηεξεο ζηξαηεγηθήο ζεκαζίαο θαη λα απνθιείνληαη έκκεζα απφ ηηο αλψηαηεο ζέζεηο. Δμάιινπ, αθφκε θαη φηαλ νη γπλαίθεο θαηαθέξλνπλ λα αλειηρζνχλ επαγγεικαηηθά δελ ιακβάλνπλ ηηο ίδηεο ακνηβέο κε ηνπο άλδξεο γηα ηελ ίδηα εξγαζία αλαπαξάγνληαο ηηο κηζζνινγηθέο αληζφηεηεο. Θα ππέζεηε θαλείο φηη νη επηπηψζεηο ησλ δπζθνιηψλ πνπ αληηκεησπίδνπλ νη γπλαίθεο θαηά ηελ επαγγεικαηηθή ηνπο εμέιημε αθνξνχλ κφλν ηηο ίδηεο θαη θαζφινπ ηηο

72 επηρεηξήζεηο ή ηελ θνηλσλία γεληθφηεξα. Ζ δηεξεχλεζε ησλ επηπηψζεσλ απνδεηθλχεη φηη ην θαηλφκελν ηεο γπάιηλεο νξνθήο ζρεηίδεηαη κε ηελ αλάπηπμε, ηελ θνηλσληθή ζπλνρή, αιιά θαη ηελ πνηφηεηα ηεο δεκνθξαηίαο. Ζ πνιιαπιφηεηα ησλ δξάζεσλ πνπ έρνπλ αλαιεθζεί ζε φια ηα επίπεδα δηακνξθψλεη έλα πιαίζην πνπ ζα κπνξνχζε λα εμαζθαιίζεη ηελ ίζε αληηπξνζψπεπζε ησλ θχισλ ζηηο αλψηεξεο ζέζεηο. Οη δξάζεηο ζε δηεζλέο επίπεδν θαη ζηα πιαίζηα ηεο Δ.Δ. μεθηλνχλ αξθεηά λσξίο, κε ηε δηαπίζησζε ησλ πξνβιεκάησλ πνπ πξνθαιεί ε έκθπιε απνπζία απφ ηα θέληξα ιήςεο απνθάζεσλ. Ζ ειιεληθή πνιηηηθή ηζφηεηαο, αθνινπζψληαο ηηο δηεζλείο θαη επξσπατθέο θαηεπζχλζεηο πξνζαξκφζηεθε ζηηο απαηηήζεηο ηεο ζχγρξνλεο πξαγκαηηθφηεηαο. Παξ φια απηά, ζπρλά εθθξάδεηαη απνγνήηεπζε θαη δπζαξέζθεηα γηα ηελ θαηεχζπλζε θαη ηνπο ξπζκνχο πνπ αθνινπζνχλ νη πνιηηηθέο ζε φια ηα επίπεδα πνπ απηέο αζθνχληαη θαη γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπο. Ζ παξνχζα κειέηε επηβεβαηψλεη ηελ ππφζεζε εξγαζίαο φηη νη πνιηηηθέο ζε δηεζλέο, επξσπατθφ θαη εζληθφ επίπεδν δελ έρνπλ ζπκβάιεη θαζνξηζηηθά ζηελ πιήξε αληηκεηψπηζε ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο «γπάιηλεο νξνθήο» ζηε δηνίθεζε θαη ηελ εμνπζία. Έρνπλ ζπληειέζεη ζηελ κείσζε ηνπ θαηλνκέλνπ κέζσ λνκνζεηηθψλ ξπζκίζεσλ θαη ζεηηθψλ δξάζεσλ αιιά ε γπάιηλε νξνθή δελ έρεη αθφκε ζξπκκαηηζηεί, εμαθνινπζψληαο λα απνηειεί εκπφδην γηα ηηο γπλαίθεο. Ζ πξνψζεζε ηεο ηζφηεηαο κεηαμχ γπλαηθψλ θαη αλδξψλ ζηε ιήςε απνθάζεσλ απαηηεί κεγαιχηεξε δέζκεπζε θαη εηαηξηθή ζρέζε ζε φια ηα επίπεδα: θπβεξλήζεηο, πεξηθεξεηαθέο θαη ηνπηθέο αξρέο, πνιηηηθά θφκκαηα, θνηλσληθνχο εηαίξνπο, δηεπζπληέο επηρεηξήζεσλ, νκάδεο αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ, κε θπβεξλεηηθέο νξγαλψζεηο, εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα, κέζα ελεκέξσζεο, άλδξεο θαη γπλαίθεο. Ζ ζπιινγή, αλάιπζε θαη δηάδνζε ζπγθξίζηκσλ δεδνκέλσλ, θαηαλεκεκέλσλ αλά θχιν πξέπεη λα βειηησζεί πξνθεηκέλνπ λα ππνζηεξηρζεί ε παξαθνινχζεζε ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ ζηε ιήςε απνθάζεσλ. Ζ γεληθή πξφθιεζε είλαη ε αλεχξεζε απνηειεζκαηηθψλ θαη βηψζηκσλ ιχζεσλ γηα ηελ άκεζε αληηκεηψπηζε ησλ αηηηψλ θαη επηπηψζεσλ. Οη ζπλερηδφκελεο δηαθνξέο κεηαμχ ησλ θχισλ επηβεβαηψλνπλ ηε ζεκαζία ηεο εμάιεηςεο ησλ θξαγκψλ ζηελ πιήξε ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηε ιήςε απνθάζεσλ. Δίλαη ζεκαληηθή ε θαηαπνιέκεζε ησλ βαζηά ξηδσκέλσλ ζηεξενηχπσλ ησλ θχισλ, ηα νπνία δηακνξθψλνπλ ηνπο ξφινπο ησλ γπλαηθψλ θαη ησλ αλδξψλ ζηελ θνηλσλία θαη επεξεάδνπλ ηελ αληζνξξνπία ζηελ ακεηβφκελε θαη κε ακεηβφκελε εξγαζία. Απηφ ζα επηηεπρζεί κέζα απφ ηελ

73 απνηειεζκαηηθή εθαξκνγή ησλ πνιηηηθψλ πνπ πηνζεηνχληαη ζε φια ηα επίπεδα θαη ηελ ζπλερή αμηνιφγεζε ηνπο. Σα δεδνκέλα δείρλνπλ φηη ππάξρεη αθφκε αξθεηφο δξφκνο κέρξη νη γπλαίθεο λα κπνξέζνπλ λα εμαζθαιίζνπλ επαξθή ζπκκεηνρή ζε ζέζεηο κε δηνηθεηηθή επζχλε ζηνλ ηδησηηθφ, ζην δεκφζην ηνκέα θαη ζηελ πνιηηηθή εμνπζία

74 ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ Δλληνική Βαθφια, Μ., Απνζπφξε, Δ., (2007), Γπλαίθεο θαη Δηνίθεζε Επηρεηξήζεωλ, Εκπόδηα, Μύζνη θαη Πξνζδνθίεο, ηδέξεο, Αζήλα Γεληθή Γξακκαηεία Ηζφηεηαο, (2006), «Ηζφηεηα ζηνλ εξγαζηαθφ ρψξν γηα ηελ ελίζρπζε ησλ αληαγσληζηηθψλ πιενλεθηεκάησλ θάζε επηρείξεζεο», Αζήλα Δπξσπατθή Δπηηξνπή, (2009), «Ηζφηεηα κεηαμχ Αλδξψλ θαη Γπλαηθψλ- 2009», Βξπμέιιεο Δπξσπατθή Δπηηξνπή, (2006), «Υάξηεο Πνξείαο γηα ηελ Ηζφηεηα κεηαμχ Αλδξψλ θαη Γπλαηθψλ », Βξπμέιιεο Δπξσπατθή Δπηηξνπή, (2005), «Απαγφξεπζε ησλ δηαθξίζεσλ θαη ίζεο επθαηξίεο γηα φινπο- ηξαηεγηθή- πιαίζην», Βξπμέιιεο Δπξσπατθή Δπηηξνπή,(2003), «Δηήζηα Έθζεζε γηα ηηο Ίζεο Δπθαηξίεο γηα Γπλαίθεο θαη Άλδξεο ζηελ Δπξσπατθή Έλσζε 2002», Βξπμέιιεο Εάρνπ, Υ. & ηαθπιάο, Γ., (2008), Εθπαηδεπηηθό Επίπεδν θαη Σπκκεηνρή ηωλ Γπλαηθώλ ζηελ Αγνξά Εξγαζίαο, Αζήλα, ΚΔΘΗ ΗΝΔ ΓΔΔ- ΑΓΔΓΤ, (2009), Η Ειιεληθή Οηθνλνκία θαη ε Απαζρόιεζε, Εηήζηα Έθζεζε 2009, Αζήλα ΗΝΔ ΓΔΔ- ΑΓΔΓΤ, (2009), Οη Εξγαζηαθέο Σρέζεηο ζηελ Επξώπε θαη ζηελ Ειιάδα, Εηήζηα Έθζεζε 2009, Αζήλα Καξακεζίλε, Μ., (2006), «Ζ ελζσκάησζε ηεο δηάζηαζεο ηνπ θχινπ σο πξφθιεζε γηα ηελ πνιηηηθή απαζρφιεζεο ζηηο ρψξεο ηεο Δ.Δ.» ζην Εξγαζία 2005: Εμειίμεηο, Αλαιύζεηο, Τεθκεξίωζε, Γεδνπζφπνπινο, Α., Κνπδήο, Γ., Πεηξηληψηε, Ξ., Ρνκπφιεο,., (επηκ.), Ηλζηηηνχην Αλζξσπίλσλ Πφξσλ θαη Αζηηθνχ Πεξηβάιινληνο, Πάληεην Παλεπηζηήκην, Αζήλα, ζει Καξακεζίλε, Μ., Ηαθείκνγινπ, Ζ., (2003), «Πξνζδηνξηζηηθνί Παξάγνληεο ηνπ Μηζζνινγηθνχ Υάζκαηνο Μεηαμχ Αλδξψλ θαη Γπλαηθψλ», Κέληξν Δξεπλψλ γηα Θέκαηα Ηζφηεηαο, Αζήλα Καηζακάγθνπ, Μ., Καιπβέδα,., Παπαξνχλε Ρ., Σακπφζε,., (2008), «εηξά Παξαθνινχζεζεο θαη Αμηνιφγεζεο ησλ Δπηπηψζεσλ ζην Φχιν ησλ Γξάζεσλ ηνπ Δ.Π.Δ.Α.Δ.Κ. ΗΗ», Παξαηεξεηήξην γηα ηελ Ηζφηεηα ζηελ Δθπαίδεπζε, Αζήλα Κέληξν Δξεπλψλ γηα Θέκαηα Ηζφηεηαο, (2008), Παξαηεξεηήξην γηα ηελ Ηζφηεηα ζηελ Δθπαίδεπζε, «εηξά Παξαθνινχζεζεο θαη Αμηνιφγεζεο ησλ Γξάζεσλ θαη Πνιηηηθψλ γηα ηε Βειηίσζε ηεο Πξφζβαζεο ησλ Γπλαηθψλ ζηελ Αγνξά Δξγαζίαο κέζσ Δθπαηδεπηηθήο Πξνεηνηκαζίαο», Αζήλα

75 Κέληξν Δξεπλψλ γηα Θέκαηα Ηζφηεηαο, (2000), «Δπξσπατθφ πλέδξην: ηξαηεγηθέο γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ. Δπξψπε- Διιάδα », Αζήλα Μνπξίθε, Α., (2005), Η Ιζόηεηα ηωλ Φύιωλ ζηηο Πνιηηηθέο Απαζρόιεζεο. ην Καξακεζίλε, Μ. & Κνπδήο Γ., Πνιηηηθή Απαζρόιεζεο, Πεδίν ζύδεπμεο ηεο Οηθνλνκηθήο θαη Κνηλωληθήο Πνιηηηθή, Δθδφζεηο Gutenberg, Αζήλα, ζζ Νηεξκαλάθεο, N., (2004), «Σν εχξνο ηεο «γπάιηλεο νξνθήο» ζε επηιεγκέλνπο θιάδνπο ζηελ Διιάδα», Κέληξν Δξεπλψλ γηα Θέκαηα Ηζφηεηαο, Αζήλα Νηεξκαλάθεο, Ν., (2009), «Ζ αληζφηεηα ησλ ακνηβψλ ζε επηιεγκέλνπο θιάδνπο θαη επαγγέικαηα ζηελ Διιάδα», Κέληξν Δξεπλψλ γηα Θέκαηα Ηζφηεηαο, Αζήλα Οηθνλνκηθή θαη Κνηλσληθή Δπηηξνπή,(2008), «Γλψκε ηεο ΟΚΔ, Δζληθφ Πξφγξακκα Μεηαξξπζκίζεσλ , ζην πιαίζην ηεο ηξαηεγηθήο ηεο Ληζαβφλαο», Αζήλα Παληειίδνπ- Μαινχηα, Μ., (2002), Τν Φύιν ηεο Δεκνθξαηίαο, Δθδφζεηο αββάιαο, Αζήλα Παπαγηαλνπνχινπ, Μ., Παπαξνχλε, Ρ., (2005), «Οη Δζληθέο Πνιηηηθέο γηα ηελ Ηζφηεηα ησλ Φχισλ ζηελ Απαζρφιεζε», Κέληξν Δξεπλψλ γηα Θέκαηα Ηζφηεηαο, Αζήλα Ρεηζίια, Δ., (2006), «Ζ ζπκκεηνρή ησλ γπλαηθψλ ζηα θέληξα ιήςεο πνιηηηθψλ απνθάζεσλ ζηελ Διιάδα», ΚΔΘΗ, Αζήλα θνπειίηνπ, Θ., (2009), Ίζε Ακνηβή; Δηαθνξέο ζηηο Ακνηβέο Αλδξώλ- Γπλαηθώλ ζηελ Ειιάδα θαη ζηελ Επξώπε, ζην Επεηεξίδα Αγνξάο Εξγαζίαο 2007, ΠΑΔΠ ΑΔ, Αζήλα, ζζ ηξαηεγάθε Μ., (2008), Πνιηηηθέο ηζόηεηαο ηωλ θύιωλ: Επξωπαϊθέο θαηεπζύλζεηο θαη εζληθέο πξαθηηθέο, Δθδφζεηο: Gutenberg, Αζήλα ηξαηεγάθε, Μ., (2006), Τν Φύιν ηεο Κνηλωληθήο Πνιηηηθήο, Δθδφζεηο Μεηαίρκην, Αζήλα ηξαηεγάθε, Μ., (2003), «Οη πνιηηηθέο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ ζηελ αγνξά εξγαζίαο» ζην Εξγαζία 2002: Εμειίμεηο, Αλαιύζεηο, Τεθκεξίωζε, Γεδνπζφπνπινο, Α., Κνπδήο, Γ., Πεηξηληψηε, Ξ., Ρνκπφιεο,., (επηκ.), Ηλζηηνχην Αλζξσπίλσλ Πφξσλ θαη Αζηηθνχ Πεξηβάιινληνο, Πάληεην Παλεπηζηήκην, Αζήλα, ζζ Τπνπξγείν Δξγαζίαο θαη Κνηλσληθψλ Αζθαιίζεσλ, Γ.Γ. Γηαρείξηζεο Κνηλνηηθψλ θαη Άιισλ Πφξσλ, (2003), «Οδεγφο Δθαξκνγήο ησλ Πνιηηηθψλ Ηζφηεηαο ησλ Φχισλ ζην ρεδηαζκφ θαη ηελ Αμηνιφγεζε Γξάζεσλ ησλ Δπηρεηξεζηαθψλ Πξνγξακκάησλ ηνπ Γ ΚΠ» Τπνπξγείν Δζσηεξηθψλ, Γεληθή Γξακκαηεία Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Ζιεθηξνληθήο Γηαθπβέξλεζεο, Γηεχζπλζε Ζιεθηξνληθήο Δπεμεξγαζίαο ηνηρείσλ, 2010, Δειηίν Σηαηηζηηθώλ Σηνηρείωλ Εηήζηαο Απνγξαθήο ηνπ Δεκόζηνπ Τνκέα, Απνγξαθή 2008, Δζληθφ Σππνγξαθείν, Αζήλα

76 Τπνπξγείν Δζσηεξηθψλ, Γεληθή Γξακκαηεία Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Ζιεθηξνληθήο Γηαθπβέξλεζεο, Γηεχζπλζε Ζιεθηξνληθήο Δπεμεξγαζίαο ηνηρείσλ, 2005, Δειηίν Σηαηηζηηθώλ Σηνηρείωλ Εηήζηαο Απνγξαθήο ηνπ Δεκόζηνπ Τνκέα, Απνγξαθή 2003, Δζληθφ Σππνγξαθείν, Αζήλα Τπνπξγείν Δζσηεξηθψλ, Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Απνθέληξσζεο, (2006), «Πξσηφθνιιν πλεξγαζίαο κεηαμχ ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Ηζφηεηαο ηνπ ΤΠΔΓΓΑ θαη ησλ ΔΒ, ΓΔΒΔΔ, ΔΔΔ, ΔΒΔΑ, Διιεληθνχ Γηθηχνπ γηα ηελ Δηαηξηθή Κνηλσληθή Δπζχλε σο πξνο ηελ πξνψζεζε ίζσλ επθαηξηψλ γηα γπλαίθεο θαη άλδξεο ζηηο επηρεηξήζεηο», Αζήλα Τπνπξγείν Οηθνλνκίαο θαη Οηθνλνκηθψλ, (2005), «Δζληθφ Πξφγξακκα Μεηαξξπζκίζεσλ γηα ηελ Αλάπηπμε θαη ηελ Απαζρφιεζε », Αζήλα Υαηδεηζάθνο, Ν., (2008), «Γπάιηλε νξνθή ζηελ θαξηέξα ησλ γπλαηθψλ», ΔΛΔΤΘΔΡΟ ΣΤΠΟ, 5/7/08 Ξενόγλυζζη Advisory Committee on Equal Opportunities for Women and Men, (2009), Opinion on the Gender Perspective on the Response to the Economic and Financial Crisis Arulampalam, W., Booth, A., Bryan M., (2006), Is There a Glass Ceiling over Europe? Exploring the Gender Pay Gap across the Wages Distribution, Australian National University, Discussion Paper No 510, Australia Barreto, M., Ryan, M., Schitt, M., (2009), The Glass Ceiling in the 21st Century, Understanding Barriers to Gender Equality, McNaughton & Gunn Inc, USA Barry, J., Dent, M., O Neil, M., (2003), Gender and the Public Sector, Routledge, London Baxter, J., Wright, E., (2000), The Glass Ceiling Hypothesis, A Comparative Study of United States, Sweden and Australia, Gender and Society, Vol. 14, No 2 Booth, A., (2006), The Glass Ceiling in Europe: Why Are Women Doing Badly in the Labour Market?, Australian National University, Discussion Paper No 542, Australia Bradley, H., (1999), Gender and Power in the Workplace- Analyzing the Impact of Economic Change, St. Martin s Press INC, New York CEDAW, (2007), Concluding comments of the Committee on the Elimination of Discrimination against Women: Greece, New York Cotter, D., Hersmen, J., Ovadia S., Vanneman, R., (2001), The Glass Ceiling Effect, University of North Carolina, North Carolina

77 Davidson, M., Cooper, C., (1993), European Women in Business and Management, Manchester School of Management, University of Manchester, Institute of Science and Technology, Paul Chapman Publishing Ltd, UK Davidson, M., Burke, K., (1994), Women in Management, Current Research Issues, Paul Chapman Publishing Ltd, London Dingell, J., Maloney, C., (2002), A New Look through the Glass Ceiling: Where are the Women? U.S. General Accounting Office, New York Dowell, J., Singell, L., Ziliak, J., (1999), Cracks in the Glass Ceiling: Gender and Promotion in the Economics Profession, Gender and Economic Transaction, Vol. 89, No 2 Dreher, G., (2003), Breaking the glass ceiling: The effects of sex ratios and work life programs on female leadership at the top, Human Relations Magazine, Volume 56, New Delhi Dubeck, P., Borman, K., (1997), Women and Work, Rutgers University Press, New York European Commission, (2008), Women in Political Decision Making, The European Commission s Magazine on employment and Social Affairs, Issue No 18 European Commission, Directorate-General for Employment, (2006), Social Affairs and Equal Opportunities, Employment in Europe 2006 European Economic and Social Committee, (2009), Opinion of the European and Social Committee on Links between gender equality, economic growth and employment rates, Brussels EUROFOUND, (2007), Gender and Career Development EUROFOUND, (2007), Industrial relation developments in Europe 2006 Halford, S., Leonard, P., (2001), Gender, Power and Organisations, PALGRAVE, New York Kyriazis, N., (2003), Women in Macroeconomic Decision Making Centers in the EU, Panteion University, Department of Sociology, Athens Liff, S., Ward, K., (2001), Distorted Views Through the Glass Ceiling: The Construction of Women s Understandings of Promotion and Senior Management Positions, Gender, Work and Organization, Vol. 8, No 1, USA Longford, S., (1996), The role of women in National Administration in Women and Economic Development European Conference, (Ministry of Foreign Affairs, Ministry of National Economy, European Commission, DG XVI, Regional Policy and Cohesion, HEPO, Hellenic Foreign Trade Board, November 29, Athens Meyerson, D., Fletcher, J., (2000), A Modest Manifesto for Shattering the Glass Ceiling, Harvard Business Review

78 Obolensky, A.,(1996), The role of Women in the Contemporary European and International Economy in Women and Economic Development European Conference, (Ministry of Foreign Affairs, Ministry of National Economy, European Commission, DG XVI, Regional Policy and Cohesion, HEPO, Hellenic Foreign Trade Board, November 29, Athens Padavic, I., Reskin, B., (2002), Women and Men at Work, Pine Forge Press, California Rossilli, M., Tilly, L., (1999), Gender Policies in the European Union, Peter Lang Publishing, Brussels Smith, M., Bettio, F., (2008), Analysis Note: the Economic Case of Gender Equality, European Commission Network of Experts on Employment and Gender Equality Issues, Brussels Solomon, C., (2000), Cracks in the Glass Ceiling, Workforce, Vol. 79, No 9, pp United Nations, (2008), The Millennium Development Goals, 2008, New York Ventoura, Ε., Neokosmidi, Α., Theofilou, Α., Ioannidis, P., (2007), Women Equality In Labour Market: A Myth Or A Reality? The Case Of Women PR Managers, Journal of Diversity Management, Volume 2, Number 4, Athens Wirth, L., (2002), Breaking through the Glass Ceiling: Women in Management, International Labour Office, First International Conference, Luxembourg Wirth, L., (2001), Breaking Through the Glass Ceiling, International Labour Office, Geneva ΓΗΑΓΗΚΣΤΑΚΟΗ ΣΟΠΟΗ

79 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ 1 Φοπείρ για ηην Ηζόηηηα ηυν Φύλυν

80 1. Δςπυπαφκοί Φοπείρ για ηην Ηζόηηηα ηυν Φύλυν ηελ πνξεία ηεο Δ.Δ. ε αχμεζε ηεο ζπκκεηνρήο ησλ γπλαηθψλ ζηα θέληξα ιήςεο πνιηηηθψλ απνθάζεσλ ελίζρπζε ην πεξηερφκελν θαη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα ησλ κέηξσλ πνιηηηθήο θαη έδσζε λέα δπλακηθή ζηηο ζρεηηθέο δξάζεηο. ε επξσπατθφ επίπεδν εκπιέθνληαη κηα ζεηξά θνξέσλ ζηε δηακφξθσζε θαη πινπνίεζε ηεο πνιηηηθήο ηζφηεηαο. ςμβοςλεςηική Δπιηποπή για ηην Ηζόηηηα Δςκαιπιών (1981) Δπιηποπή για ηα Γικαιώμαηα ηυν Γςναικών (1984) Δςπυπαφκό Λόμπς Γςναικών (1989) Δςπυπαφκό Ηνζηιηούηο για ηην Ηζόηηηα ηυν Φύλυν (2006) Γίκηςο για ηιρ Γςναίκερ ζηη Λήτη Αποθάζευν ζηην Πολιηική και ηην Οικονομία (2008) πγθεληξψλεη ηνπο εζληθνχο κεραληζκνχο ηζφηεηαο κε ζηφρν ηε ζπκβνπιεπηηθή ππνζηήξημε ηεο Δπξσπατθήο Δπηηξνπήο ζηελ επεμεξγαζία θαη ηελ εθπφλεζε ηεο πνιηηηθήο γηα ηελ ηζφηεηα επθαηξηψλ θαη ηελ αληαιιαγή εζληθψλ εκπεηξηψλ θαη πξαθηηθψλ ζηνλ ελ ιφγσ ηνκέα πζηάζεθε ζηα πιαίζηα ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ. Ζ δξάζε ηεο είρε σο απνηέιεζκα ηελ αχμεζε ηνπ ελδηαθέξνληνο ησλ επξσπατθψλ νξγάλσλ γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ θαη ηα δηθαηψκαηα ησλ γπλαηθψλ. πγθεληξψλεη πεξίπνπ 3000 νξγαλψζεηο γπλαηθψλ απφ ηα θξάηε κέιε κε ζηφρν ηελ πξνψζεζε ηεο ηζφηεηαο ζηελ Δ.Δ. ζε φινπο ηνπο ηνκείο ηεο νηθνλνκηθήο, θνηλσληθήο θαη πνιηηηθήο δσήο. Παξέρεη ηελ απαηηνχκελε ηερληθή θαη επηζηεκνληθή ππνζηήξημε γηα ηελ επεμεξγαζία ησλ κέηξσλ ππέξ ηεο ηζφηεηαο ζε νιφθιεξε ηελ Δπξσπατθή Έλσζε. ηα θαζήθνληα ηνπ πεξηιακβάλεηαη ε ζπιινγή, αλάιπζε θαη δηάδνζε πιεξνθνξηψλ, ε πξνψζεζε ηνπ δηαιφγνπ ζε επξσπατθφ επίπεδν, ε επαηζζεηνπνίεζε ησλ πνιηηψλ θαη ε δηαθάλεηα ψζηε λα εληζρπζεί ε ηζφηεηα ησλ θχισλ, λα ελζσκαησζεί ζε φιεο ηηο επξσπατθέο θαη εζληθέο πνιηηηθέο, λα θαηαπνιεκεζνχλ νη δηαθξίζεηο ιφγσ θχινπ θαη λα επαηζζεηνπνηεζνχλ νη επξσπαίνη πνιίηεο. Έρεη ζηφρν λα παξέρεη κηα πιαηθφξκα ζε επίπεδν Δ.Δ. γηα επηηπρεκέλεο ζηξαηεγηθέο ψζηε λα βειηηψζεη ηελ ηζνξξνπία ησλ θχισλ ζηηο ζέζεηο ιήςεο απνθάζεσλ. Κάλεη δπλαηή ηελ αληαιιαγή ηδεψλ, πιεξνθνξηψλ θαη εκπεηξίαο θαη ηελ κεηαθνξά γλψζεσλ θαη θαιψλ πξαθηηθψλ

81 2. Δθνικοί Φοπείρ για ηην Ηζόηηηα ηυν Φύλυν Σν εζληθφ ζεζκηθφ πιαίζην πξνψζεζεο ηεο αξρήο ηεο ηζφηεηαο ζήκεξα δηακνξθψλεηαη σο εμήο: Γενική Γπαμμαηεία Ηζόηηηαρ (1988) Κένηπο Δπεςνών για Θέμαηα Ηζόηηηαρ(1989) Γιςποςπγική Δπιηποπή για ηην Ηζόηηηα ηυν Φύλυν (2000) Πεπιθεπειακέρ Δπιηποπέρ Ηζόηηηαρ(2000) Μόνιμη Κοινοβοςλεςηική Δπιηποπή Ηζόηηηαρ και Γικαιυμάηυν ηος Ανθπώπος (2002) Δθνική Δπιηποπή για ηην Ηζόηηηα μεηαξύ Γςναικών Τπάγεηαη ζην Τπνπξγείν Γηθαηνζχλεο θαη ζπληζηά ην θαηεμνρήλ αξκφδην φξγαλν γηα ηελ πξνψζεζε ηεο νπζηαζηηθή θαη λνκηθήο ηζφηεηαο κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ θαη ηελ εηζήγεζε ησλ αλαγθαίσλ κέηξσλ πνπ πξέπεη λα ιεθζνχλ. Παξεκβαίλεη ζε δηάθνξνπο ηνκείο κε ζθνπφ ηελ εμάιεηςε ησλ δηαθξίζεσλ θαη ηελ ελζσκάησζε ηεο αξρήο ηεο ηζφηεηαο ζην ζχλνιν ησλ εζληθψλ δξάζεσλ, ζπλεξγάδεηαη κε δηεζλείο θαη επξσπατθνχο θνξείο θαη αλαιακβάλεη ζρεηηθέο δξάζεηο. Δπνπηεχεηαη απφ ηε ΓΓΗ. Κχξην ζηφρν ηνπ απνηειεί ε πινπνίεζε ηεο επξσπατθήο θαη εζληθήο πνιηηηθήο ζηνλ ηνκέα ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ ελψ δηεμάγεη έξεπλεο, εθπνλεί κειέηεο θαη πινπνηεί εζληθά θαη επξσπατθά πξνγξάκκαηα δξάζεο ζε ζέκαηα ηζφηεηαο ησλ θχισλ θαη πξνψζεζεο ζε φινπο ηνπο ηνκείο ηεο θνηλσληθήο, πνιηηηθήο θαη νηθνλνκηθήο δσήο. θνπφ έρεη ηελ πξνψζεζε ηεο εζληθήο πνιηηηθήο γηα ηελ ηζφηεηα ησλ θχισλ βάζεη ησλ θαηεπζχλζεσλ ηεο Δ.Δ. θαη ησλ πνιηηηθψλ ηζφηεηαο ησλ Γηεζλψλ Οξγαληζκψλ ψζηε λα εληαρζεί ε δηάζηαζε ηνπ θχινπ ζε φιεο ηηο πνιηηηθέο. Δπίζεο, έρεη σο έξγν ην ζπληνληζκφ ησλ Τπνπξγείσλ θαη ησλ θνξέσλ ηνπ δεκφζηνπ ηνκέα θαηά ηελ επεμεξγαζία πνιηηηθψλ θαη δξάζεσλ, ηελ ππνζηήξημή ηνπο ζην ζρεδηαζκφ λνκνζεηηθψλ πξσηνβνπιηψλ, ηελ θαηάξηηζε ηνπ Δηήζηνπ Πξνγξάκκαηνο Γξάζεο γηα ηελ Ηζφηεηα θαη ηελ επνπηεία, παξαθνινχζεζε θαη απνηίκεζε ησλ αζθνχκελσλ πνιηηηθψλ. Κχξην ζηφρν έρνπλ ηελ εθαξκνγή θαη πξνψζεζε απνηειεζκαηηθφηεξεο πνιηηηθήο γηα ηελ ηζφηεηα ησλ επθαηξηψλ κέζσ ηεο ζπλεξγαζίαο, ηεο ζπκκεηνρήο θαη ηεο επαηζζεηνπνίεζεο ησλ πεξηθεξεηαθψλ παξαγφλησλ. Βαζηθφ έξγν είλαη ε κειέηε, ε έξεπλα θαη εηζήγεζε πξνηάζεσλ θαζψο θαη ε θαηνρχξσζε θαη εθαξκνγή ηεο αξρήο ηεο ηζφηεηαο ησλ θχισλ απφ ηε Γηνίθεζε. Απνηειεί έλα κφληκν βήκα θνηλσληθνχ δηαιφγνπ θαζψο ζε απηή ζπκκεηέρνπλ ν Τπνπξγφο

82 και Ανδπών (2006) Δζσηεξηθψλ, ε Γεληθή Γξακκαηέαο Ηζφηεηαο, νη Γεληθνί Γξακκαηείο ησλ ζπλαξκφδησλ ππνπξγείσλ, εθπξφζσπνη ηεο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, ηεο ΟΚΔ, ησλ θνηλσληθψλ εηαίξσλ, ΜΚΟ θαη αλεμάξηεηεο πξνζσπηθφηεηεο. Έρεη σο έξγν ηε ζπκβνιή ζηε δηακφξθσζε εζληθήο ζηξαηεγηθήο γηα ηελ ηζφηεηα κεηαμχ αλδξψλ θαη γπλαηθψλ θαη ησλ αλαγθαίσλ πνιηηηθψλ θαη κέηξσλ, ηελ παξαθνινχζεζε ηεο εθαξκνγήο ηνπο θαη ηελ αμηνιφγεζε ησλ απνηειεζκάησλ ηνπο ζε εζληθφ θαη πεξηθεξεηαθφ επίπεδν

83 ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ 2 Πίνακερ και Γιαγπάμμαηα

84 Glass ceiling Men Women Support staff σήμα 1: The glass ceiling in the organizational pyramid Glass ceiling Glass Walls Men Women Support staff σήμα 2: The glass walls in the organizational pyramid

85 Enter labour force Retirement σήμα 3: M- SHAPE: Ζ γςναίκεια ζςμμεηοσή ζηην αγοπά επγαζίαρ

86 Πίνακαρ 1: Ποζοζηά Γςναικείαρ Ανεπγίαρ Harmonised unemployment rate by gender - Females% time geo 2009M042009M052009M062009M072009M082009M092009M102009M112009M122010M012010M022010M03 Euro area Euro area (16 countries) Euro area (15 countries) EU (27 countries) EU (25 countries) EU (15 countries) Belgium Bulgaria Czech Republic Denmark Germany Estonia : : : Ireland Greece : : : Spain France Italy Cyprus Latvia Lithuania : : : Luxembourg Hungary Malta

87 Netherlands Austria Poland Portugal Romania : : : Slovenia Slovakia Finland Sweden United Kingdom : Croatia Turkey : : : Norway : : United States Japan : :=Not available Πεγή: Eurostat Last update: Short Description: The unemployment rate represents unemployed persons as a percentage of the labour force based on International Labour Office (ILO) definition. The labour force is the total number of people employed and unemployed. Unemployed persons comprise persons aged 15 to 74 who: - are without work during the reference week; - are available to start work within the next two weeks; - and have been actively seeking work in the past four weeks or had already found a job to start within the next three months. Data are presented in seasonally adjusted form

88 Πίνακαρ 2: Ποζοζηά Γςναικείαρ Απαζσόληζηρ Employment rate by gender Females% time geo EU (27 countries) EU (25 countries) EU (15 countries) Euro area (16 countries) Euro area (15 countries) Belgium Bulgaria : : Czech Republic Denmark Germany (b) Estonia Ireland Greece Spain (b) France Italy (b) Cyprus : : Latvia Lithuania Luxembourg Hungary Malta : : Netherlands

89 Austria (b) Poland Portugal 58.2 (b) Romania (b) Slovenia Slovakia Finland Sweden (b) United Kingdom (b) Croatia : : : : Former Yugoslav Republic of Macedonia, the : : : : : : : : Turkey : : : : : : : : Iceland : : : : : Liechtenstein : : : : : : : : : : : : Norway : : Switzerland 68.8 (i) 69.6 (i) 69.3 (i) 70.6 (i) 71.5 (i) 70.7 (i) 70.3 (i) 70.4 (i) 71.1 (i) 71.6 (i) 73.5 (i) 73.8 (i) United States : Japan : :=Not available b=break in series i=see explanatory text Πεγή: Eurostat Last update: Short Description: The employment rate is calculated by dividing the number of persons aged 15 to 64 in employment by the total population of the same age group. The indicator is based on the EU Labour Force Survey. The survey covers the entire population living in private households and excludes those in collective households such as boarding houses, halls of residence and hospitals. Employed population consists of those persons who during the reference week did any work for pay or profit for at least one hour, or were not working but had jobs from which they were temporarily absent

90 Πίνακαρ 3: Ποζοζηά μεπικήρ απαζσόληζηρ (υρ % ηηρ ζςνολικήρ απαζσόληζηρ) ανά σώπα και θύλο-2009 Πεγή: EUROSTAT

91 Πίνακαρ 4: Γςναίκερ και Άνδπερ ζε Ανώηαηερ Θέζειρ Γιοίκηζηρ Definition, sources: Positions covered : Data refer to persons whose occupation is recorded as being in one of the following categories of the ISCO classification: 121 Directors and chief executives 13 Managers of small enterprises Main sources of data : EU Labour Force Survey Heads of businesses (1000s) Women (N) Men (N) Women (%) Men (%) EU-27 2,935 6, Belgium Bulgaria Czech Republic Denmark Germany Estonia Ireland Greece Spain France Italy 564 1, Cyprus Latvia Lithuania Luxembourg Hungary Malta The Netherlands Austria Poland Portugal Romania Slovenia Slovakia Finland Sweden

92 United Kingdom Croatia Macedonia, the former Yugoslav Republic of Turkey 101 1, Republic of Serbia : : : : Liechtenstein : : : : Iceland Norway All countries 3,071 7, = not applicable, : = not available Data collected between 13/11/ /11/2009 Πεγή: European Commission, Database on women and men in decision-making, 2010 Πίνακαρ 5: Ποζοζηά Γςναικών και Ανδπών ζε Ανώηαηερ Θέζειρ ζηιρ Μεγαλύηεπερ Δθνικέρ Δπισειπήζειρ Highest decision-making body Number of President Members companies Covered With data Women (%) Men (%) Women (%) EU Men (%) Belgium Bulgaria Czech Republic Denmark Germany Estonia Ireland Greece Spain France Italy Cyprus

93 Latvia Lithuania Luxembourg Hungary Malta The Netherlands Austria Poland Portugal Romania Slovenia Slovakia Finland Sweden United Kingdom Croatia Macedonia, the former Yugoslav Republic of Turkey Republic of Serbia Liechtenstein Iceland Norway All countries = not applicable, : = not available Data collected between 03/08/ /08/2009 Πεγή: European Commission, Database on women and men in decision-making,

94 Πίνακαρ 6: Ποζοζηά γςναικών και ανδπών ζηα δύο ανώηεπα επίπεδα ηυν εθνικών διοικήζευν Definition, sources, periodicity of data : Organisations covered : Ministries or government departments at national level Positions covered : Level 1 administrators: highest level of administrative (non-political) positions within each ministry. Level 2 administrators: second level of administrative (non-political) positions within each ministry. Note that the names of the positions covered vary between countries and even between ministries in the same country. See mapping table for a list of positions covered at each level. Number of ministries Covered With data Level 1 administrators Women (%) Men (%) Level 2 administrators Women (%) Men (%) EU Belgium Bulgaria Czech Republic Denmark Germany Estonia Ireland Greece Spain France Italy Cyprus Latvia Lithuania Luxembourg Hungary Malta The Netherlands Austria Poland Portugal Romania Slovenia

95 Slovakia Finland : : Sweden United Kingdom Croatia Macedonia, the former Yugoslav Republic of Turkey Republic of Serbia Liechtenstein Iceland Norway All countries = not applicable, : = not available Data collected between 13/07/ /11/2009 Πεγή: European Commission, Database on women and men in decision-making,

96 Πίνακαρ 7: Proportion of seats held by women in single or lower houses of national parliaments, 1990, 2000 and 2008 (Percentage) Source: United Nations, The Millennium Development Goals Report,