ΑΡΙΣΟΣΔΛΔΙΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΘΔΑΛΟΝΙΚΗ ΣΜΖΜΑ ΖΛΔΚΣΡΟΛΟΓΩΝ ΜΖΥΑΝΗΚΩΝ ΚΑΗ ΜΖΥΑΝΗΚΩΝ Ζ/Τ

Transcript

1 ΑΡΙΣΟΣΔΛΔΙΟ ΠΑΝΔΠΙΣΗΜΙΟ ΘΔΑΛΟΝΙΚΗ ΣΜΖΜΑ ΖΛΔΚΣΡΟΛΟΓΩΝ ΜΖΥΑΝΗΚΩΝ ΚΑΗ ΜΖΥΑΝΗΚΩΝ Ζ/Τ Γηαπαλεπηζηεκηαθφ Γηαηκεκαηηθφ Πξφγξακκα Μεηαπηπρηαθψλ πνπδψλ ζηα Πξνεγκέλα πζηήκαηα Τπνινγηζηψλ θαη Δπηθνηλσληψλ Καηεχζπλζε Γ: Σερλνινγίεο Πιεξνθνξηθήο θαη Δπηθνηλσληψλ ηνπ ήρνπ θαη ηεο εηθφλαο γηα ηελ εθπαίδεπζε θαη ηελ παξαγσγή ΠΣΤΥΙΑΚΗ ΔΡΓΑΙΑ ΑΦΖΓΖΖ ΣRANSMEDIA Σδεκάθα Μαξία Δπηβιέπσλ θαζεγεηήο: Αλδξέαο Βέγιεο, Αλαπιεξσηήο Καζεγεηήο ΘΔΑΛΟΝΙΚΗ, 2011

2 2

3 Abstract This thesis examines convergence and the nature of transmedia storytelling, comparing it with crossmedia and adaptation. It presents the difference between channels and media/platforms in transmedia and examines closer some of the less mainstream but new and popular channels. There is also a comparison between storytelling and crossmedia - transmedia in news distribution. It highlights the importance of the Internet in the promotion and circulation of the transmedia franchises, and it evinces that through the immersion aesthetics with the use of negative capability, migratory cues, hermeneutical codes, and, most importantly, sophisticated world building, the transmedia works can be successful and well received from the audience, with the potential to remain active for years. Examples of successful transmedia works are registered. In addition, with a multimedia application an example in news distribution is demonstrated. This thesis also presents the economical aspects of the transmedia franchises and makes suggestions for the improvement of their production. Finally, the future of transmedia storytelling is discussed. 3

4 4

5 ΠΗΝΑΚΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΩΝ Abstract Πίλαθαο Πεξηερνκέλσλ Δηζαγσγή 1. Βαζηθέο Έλλνηεο 1.1 χγθιηζε 1.2 Transmedia Αθήγεζε 1.3 Πξνζαξκνγή 1.4 Crossmedia Αθήγεζε 2. Μέζα θαη Καλάιηα ζηελ Transmedia Αθήγεζε 2.1 Λνγνηερλία Οπαδψλ 2.2 Παηρλίδηα κε θηγνχξεο 2.3 Παηρλίδηα Αθήγεζεο 2.4 Παηρλίδηα Δλαιιαθηηθήο Πξαγκαηηθφηεηαο 2.5 Πξσηεχνληα θαη Γεπηεξεχνληα Καλάιηα 3. Η χγθιηζε ζηελ παξαγσγή ησλ εηδήζεσλ 3.1 Καλάιηα θαη ΜΜΔ 3.2 Transmedia θαη Crossmedia Δηδήζεηο - Παξαδείγκαηα 3.3 Πξνηάζεηο γηα ηελ Παξαγσγή ησλ Δηδήζεσλ ζηνπο Δθδνηηθνχο Οίθνπο ησλ Δθεκεξίδσλ 4. Ο ξφινο ηνπ Γηαδηθηχνπ ζηελ Transmedia Αθήγεζε 5. Βαζηθέο Αξρέο δεκηνπξγίαο ησλ Transmedia πιιήςεσλ 5.1 Αηζζεηηθή Δκβχζηζεο 5.2 Αξλεηηθή Γπλαηφηεηα 5.3 Απνδεκεηηθά ήκαηα 5.4 Δξκελεπηηθνί Κψδηθεο 5.5 Η Γεκηνπξγία Κφζκσλ 5.6 Η Φπρνινγία ηνπ Κνηλνχ 6. Η νηθνλνκηθή πηπρή ηεο Transmedia Αθήγεζεο 7. Transmedia Παξαδείγκαηα 7.1 Ο θφζκνο ηνπ Matrix

6 7.2 Ο θφζκνο ησλ Forgotten Realms 8. Γεκηνπξγία Πνιπκεζηθήο Δθαξκνγήο σο Παξάδεηγκα Παξνπζίαζεο κηαο Δίδεζεο 9. Πξνηάζεηο γηα ηελ παξαγσγή Transmedia πιιήςεσλ 9.1 Ξεθαζαξίδνληαο ην Σνπίν Όζνλ Αθνξά ηηο Ιζηνζειίδεο, ηα Ιζηνιφγηα θαη ηα Κνηλσληθά Μέζα 9.2 Αλάπηπμε ησλ παξαγσγψλ Transmedia Αθήγεζεο 10. Σν κέιινλ ηεο Transmedia Αθήγεζεο Δπίινγνο Παξάξηεκα: Οξνινγία Βηβιηνγξαθία

7 Διζαγυγή Σα ηειεπηαία ρξφληα, νη εθαξκνγέο transmedia αθήγεζεο έρνπλ γίλεη δεκνθηιείο ζηε βηνκεραλία ηεο ςπραγσγίαο. Γεκνθηιείο ηαηλίεο θαη ηειενπηηθέο εθπνκπέο - εηδηθά απηέο πνπ πεξηιακβάλνπλ αλεπηπγκέλνπο θφζκνπο, πεξίπινθεο ηζηνξίεο θαη αιιειέλδεηα κπζηήξηα (π.ρ. Star Wars, Lost θαη Heroes) - πξνζθέξνπλ ζην θνηλφ ηελ επθαηξία λα βηψζνπλ ηνλ ηξφπν δσήο ησλ ραξαθηήξσλ ηνπ ελ ιφγσ πξνγξάκκαηνο, δίλνληαο ηνπο πξφζβαζε ζε έλα πινχζην πεξηερφκελν, ην νπνίν είλαη δηαζέζηκν ζε κία κεγάιε γθάκα κέζσλ. Ο Jordan Weisman ζεσξεί φηη ε αθήγεζε transmedia απνηειεί κηα ζπλέρηζε ηεο δηαδηθαζίαο πνπ πξσηνμεθίλεζε ν Orson Wells φηαλ ζπλεηδεηνπνίεζε φηη ην ξαδηφθσλν δελ ήηαλ κία απιή κέζνδνο κεηάδνζεο παξαζηάζεσλ, αιιά κία ηειείσο δηαθνξεηηθή αιιειεπίδξαζε κε ην θνηλφ. Αληί ην θνηλφ λα ρξεηαζηεί λα ηαμηδέςεη ζε κία ηνπνζεζία, νη εζνπνηνί εηζέβαιιαλ ζην ζπίηη ηνπ. πλεηδεηνπνίεζε φηη ην ξαδηφθσλν ήηαλ κία πνιχ πην νηθεία κνξθή δηαζθέδαζεο θαη έηζη δεκηνχξγεζε κηα κνξθή ςπραγσγίαο εηδηθά γηα λα εθκεηαιιεπηεί απηή ηε ζρέζε. Η αθήγεζε transmedia απνηειεί κία ζπλέρηζε ηεο επηζπκίαο ηνπ Wells λα έξζεη πην θνληά ζην θνηλφ. 1 Παξφιν πνπ ην παξφλ πεξηβάιινλ θάλεη νξαηφ ην θάπνηε αφξαην έξγν ηεο ζεακαηηθφηεηαο ησλ κέζσλ, είλαη ιάζνο λα ππνζέζνπκε φηη θαηά θάπνηνλ ηξφπν απειεπζεξσλφκαζηε κέζσ ησλ βειηησκέλσλ ηερλνινγηψλ πνπ ηα αθνξνχλ. Αληί λα ζπδεηάκε γηα δηαδξαζηηθέο ηερλνινγίεο, ζα έπξεπε λα θαηαγξάθνπκε ηηο δηαδξάζεηο πνπ ζπκβαίλνπλ αλακεηαμχ ησλ θαηαλαισηψλ ησλ κέζσλ, κεηαμχ ησλ θαηαλαισηψλ ησλ κέζσλ θαη ησλ θεηκέλσλ ησλ κέζσλ, θαη κεηαμχ ησλ θαηαλαισηψλ ησλ κέζσλ θαη ησλ παξαγσγψλ ησλ κέζσλ. Με ηελ θαηαλφεζε ηεο θνπιηνχξαο ζχγθιηζεο σο ηελ ζεσξία φπνπ ηα κέζα ζα εμειηρζνχλ ζην ζεκείν φπνπ πνιιαπιά θαλάιηα ζα ρξεζηκνπνηνχληαη γηα 7

8 λα παξέρνπλ ζηνλ θαηαλαισηή πνιπάξηζκνπο ηξφπνπο ζπιινγήο επηθνηλσλίαο, θαη ηελ θαηαλφεζε φηη ηα άηνκα ζα ρξεζηκνπνηνχλ νπνηαδήπνηε κέζα ηνπο είλαη πεξηζζφηεξν δηαζέζηκα θαη νηθία, ε ηάζε πξνο ηελ transmedia αθήγεζε είλαη κηα θπζηθή θνηλσληθή δηαδνρή. Η ρξήζε ηεο transmedia αθήγεζεο γηα ηελ ελίζρπζε ηεο ζπκκεηνρήο θαη ηεο απφιαπζεο ηνπ θνηλνχ είλαη ζρεηηθά λέα ζηνλ ρψξν ηεο καδηθήο επηθνηλσλίαο. Δληνχηνηο, έρεη απνδεηρηεί φηη απαζρνιεί απνηειεζκαηηθά δηάθνξα είδε θνηλνχ φηαλ ρξεζηκνπνηείηαη ζσζηά. To βαζηζκέλν ζηηο ηερλνινγίεο ηνπ δηαδηθηχνπ πεξηερφκελν πνπ δεκηνπξγείηαη είλαη πην εχθνιν λα παξαρζεί θαη λα δηακνηξαζηεί ζε έλα κεγαιχηεξν θνηλφ, θαη πην εχθνιν λα βξεζεί απφ ηνπο ελδηαθεξφκελνπο. Μπνξνχκε λα εθηηκήζνπκε φηη γηα λα είλαη κία εηαηξία ςπραγσγίαο επηηπρεκέλε κέζα ζε απηφ ην ζπλερψο ελαιιαζζφκελν πεξηβάιινλ, πξέπεη λα θαηαλνήζεη πψο λα ειέγμεη θαη λα ελζαξξχλεη ην δεκηνπξγεκέλν απφ ην θνηλφ πεξηερφκελν, θαη ηαπηφρξνλα λα δηαηεξήζεη ηελ θπξηφηεηα ηεο ηδηνθηεζίαο ηεο πάλσ ζηεο πνιιαπιέο κνξθέο κέζσλ. 8

9 1. Βαζικέρ Έννοιερ Γηα λα θαηαλνήζνπκε θαιχηεξα ηελ παξαθάησ κειέηε, πξέπεη ζε απηφ ην ζεκείν λα νξίζνπκε θαη λα μεθαζαξίζνπκε ηε ζεκαζία θάπνησλ βαζηθψλ ελλνηψλ: 1.1 χγθιηζε Η ζχγθιηζε νξίδεηαη απφ ηνλ Baran θαη ηνλ Davis σο "ε εμάιεηςε ηεο δηάθξηζεο κεηαμχ ησλ κέζσλ". 2 Ο Jenkins, ζην βηβιίν ηνπ, αλαθέξεη: "κε ηνλ φξν ζχγθιηζε ελλνψ ηελ ξνή ηνπ πεξηερνκέλνπ δηακέζνπ πνιιαπιψλ εηδψλ κέζνπ, ηε ζπλεξγαζία κεηαμχ πνιιαπιψλ βηνκεραληψλ κέζνπ θαη ηελ απνδεκεηηθή ζπκπεξηθνξά ηνπ θνηλνχ ησλ κέζσλ, ην νπνίν ζα θάλεη νηηδήπνηε γηα λα βξεη ην είδνο ηεο ςπραγσγηθήο εκπεηξίαο πνπ αλαδεηά." 3 Οη ηξείο θπξίαξρεο ηάζεηο ηεο θνπιηνχξαο ζχγθιηζεο αλαθέξνληαη σο ε ίδηα ε ζχγθιηζε, ε ζπιινγηθή λνεκνζχλε θαη ε ζπκκεηνρή. Απηέο νη ηξεηο πηπρέο είλαη εμαηξεηηθά ζεκαληηθέο ζηελ ηδέα ηεο transmedia αθήγεζεο. Ο Jenkins πξνηείλεη φηη ε εηαηξείεο κέζσλ πξέπεη λα ζθεθηνχλ δηαθνξεηηθά φζνλ αθνξά ην ηί ζεκαίλεη ε θαηαλάισζε ησλ κέζσλ θαη ην πψο ζα παξέρνπλ θαιχηεξεο ππεξεζίεο ζην θνηλφ. Δπίζεο εμεγεί φηη ε ζχγθιηζε κεηαβάιεη ηε ζρέζε κεηαμχ ησλ ππαξρνπζψλ ηερλνινγηψλ, βηνκεραληψλ, αγνξψλ, εηδψλ θαη θνηλψλ. 3 Αλ δερηνχκε φηη ε ζχγθιηζε είλαη ε ζεσξία ηνπ κέιινληνο, ηφηε ε αλάιπζε ηνπ πψο ζα ζπγθιίλνπλ ηα κέζα θαη ε επίδξαζε πνπ ζα έρεη απηφ ζηελ ςπραγσγία σο ζχλνιν πξέπεη λα ιεθζεί ζνβαξά ππ φςε θαη λα κειεηεζεί. Μπνξεί αθφκα λα πξνηαζεί φηη ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ε θνηλσλία ρξεζηκνπνηεί ηα κέζα κπνξεί λα εμεηαζηεί ζε ζρέζε κε ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν νη άλζξσπνη δνπλ ηελ δσή - ρξεζηκνπνηνχλ νηηδήπνηε θάλεη ηελ δσή ηνπο λα θπιά επθνιφηεξα θαη απνηειεί κία πην θπζηθή εκπεηξία γηα απηνχο. 4 O Neil Perryman αζρνιήζεθε κε ηελ ζεηξά Doctor Who θαη ηε ρξήζε ηεο ζηε ζχγθιηζε ησλ κέζσλ. ηε Μεγάιε Βξεηαλία ην BBC ρξεζηκνπνηεί δηάθνξεο κνξθέο ηερλνινγίαο φπσο video, παηρλίδηα, αλακεηαδφζεηο ζην δηαδίθηπν θαη 9

10 θαληαζηηθέο ηζηνζειίδεο γηα λα πξνσζήζεη ηελ ζχιιεςε ηνπ Doctor Who. Σν ζπκπέξαζκά ηνπ είλαη φηη κε ηελ εμαηξεηηθή εθηέιεζε ησλ πξντφλησλ απηψλ, ε εηαηξία έρεη θαηαθέξεη λα δεκηνπξγήζεη έλαλ επηηπρεκέλν θφζκν ςπραγσγίαο γηα έλα πιήζνο θνηλνχ, ην νπνίν κπνξεί λα απνιαχζεη ηελ αθήγεζε ζην επίπεδν ζπκκεηνρήο θαη δηαδξαζηηθφηεηαο κε ην νπνίν αηζζάλεηαη άλεηα Σransmedia αθήγεζε Η αθήγεζε transmedia είλαη ε αθήγεζε κίαο ηζηνξίαο από έλαλ αξηζκό δηάζπαξησλ δεκηνπξγώλ νη νπνίνη κνηξάδνληαη θαη δεκηνπξγνύλ ην πεξηερόκελν πξνο δηαλνκή ζε πνιιαπιέο κνξθέο κέζσλ. Τν είδνο ηεο αθήγεζεο απηήο, βπζίδεη ην θνηλό ζην ζύκπαλ κίαο ηζηνξίαο κέζσ ελόο αξηζκνύ δηάζπαξησλ ζεκείσλ εηζόδνπ, παξέρνληάο ηνπο ηε δπλαηόηεηα λα βηώζνπλ κηα νινθιεξσκέλε θαη ζπληνληζκέλε εκπεηξία πνπ πεγάδεη από κία πνιύπινθε ηζηνξία. Μηα transmedia ηζηνξία μεηπιίγεηαη κέζα ζε πνιιαπιέο πιαηθόξκεο κέζσλ, κε θάζε λέν θείκελν λα δεκηνπξγεί κηα δηαθξηηή θαη πνιύηηκε ζπλεηζθνξά ζην όιν. 3 Henry Jenkins Η Toschi αλαθέξεη ζπλνπηηθά ζε δέθα ζεκεία ηελ πεξηγξαθή ηνπ Jenkins γηα ηελ transmedia αθήγεζε. Σν πξψην ζεκείν είλαη ε δηαδηθαζία ηεο παξνπζίαζεο ζεκαληηθψλ πηπρψλ ηεο ηζηνξίαο κέζσ πνιιαπιψλ θαλαιηψλ, κε θάζε θαλάιη λα έρεη κνλαδηθή θαη μερσξηζηή ζπκκεηνρή ζηελ ηζηνξία. Γεχηεξνλ ε transmedia αθήγεζε πεξηιακβάλεη ζπλεξγία κεηαμχ δηαθνξεηηθψλ κνξθψλ κέζνπ. Αληί λα εζηηάδνπλ ζε ζπγθεθξηκέλνπο ραξαθηήξεο θαη πινθέο, νη ηζηνξίεο πεξηθιείνπλ νιφθιεξνπο θαληαζηηθνχο θφζκνπο. Δπίζεο νη δηάθνξεο επεθηάζεηο ηεο ηζηνξίαο κπνξεί λα εμππεξεηνχλ δηαθνξεηηθνχο ζθνπνχο απφ φηη ην θπξίαξρν κέζν. Η transmedia αθήγεζε παξέρεη δηαθνξεηηθά ζεκεία εηζφδνπ, ηα νπνία κπνξνχλ λα είλαη πξνζβάζηκα απφ δηάθνξα είδε θνηλνχ. Σα δηάθνξα θαλάιηα κπνξνχλ λα ρξεζηκνπνηεζνχλ είηε σο κέξνο ηεο φιεο πινθήο ή ην θαζέλα κφλν ηνπ. Η θαιχηεξε εθαξκνγή ηεο 10

11 transmedia αθήγεζεο γίλεηαη φηαλ ν ίδηνο δεκηνπξγφο δηαρεηξίδεηαη φιε ηελ πιεξνθνξία πνπ παξνπζηάδεηαη ή φηαλ ππάξρεη ηζρπξή πξνζπάζεηα ζπλεξγαζίαο κεηαμχ ησλ νκάδσλ παξαγσγήο. Δπίζεο, ε ζπλεξγαζία κεηαμχ ησλ νκάδσλ θνηλνχ είλαη απαξαίηεηε γηα ηελ θαηαλφεζε ηεο φιεο πινθήο. Η transmedia αθήγεζε ελζαξξχλεη ηε δηαδηθαζία ηεο δηήγεζεο ηεο ηζηνξίαο ζηελ θαζεκεξηλή δσή ηνπ θνηλνχ ηεο. Δμ αηηίαο ησλ θελψλ ζηελ πιεξνθνξία, κεξηθέο θνξέο νη ηζηνξίεο απηέο απνθηνχλ ηελ δηθή ηνπο ππφζηαζε, θηάλνληαο ζην ζεκείν λα πξνζθαιέζνπλ πεξηερφκελν δεκηνπξγεκέλν απφ ην θνηλφ. 6 Η αθήγεζε transmedia απνηειεί ηελ ηερληθή κεηάδνζεο κελπκάησλ, ελλνηψλ θαη ζεκαηνινγίαο ζε έλα επξχ θνηλφ, κέζσ ηεο ζπζηεκηθήο θαη ελαξκνληζκέλεο ρξήζεο κέζσλ πνιιαπιψλ κνξθψλ. Η εθηέιεζε είλαη ζρεδηαζκέλε έηζη ψζηε λα εκπιέμεη μερσξηζηά ην θάζε κέινο ηνπ αθξναηεξίνπ, λα επηθπξψζεη ην ελδηαθέξνλ ηνπ θαη λα εληζρχζεη ζεηηθά ηελ πξνζσπηθή ζπκκεηνρή ηνπ ζην θνκκάηη ηεο αθήγεζεο. Σν απνηέιεζκα είλαη ε έληνλε αθνζίσζε, ε καθξνρξφληα ελαζρφιεζε θαη ε επηζπκία ηνπ θνηλνχ λα βηψζεη θαη λα κνηξαζηεί ηελ εκπεηξία. 7 Οη πεξηζζφηεξνη αθαδεκατθνί θαη εηδηθνί ζην ρψξν ηεο ςπραγσγίαο δειψλνπλ φηη δελ είλαη θάηη ην θαηλνχξην. Η αθήγεζε transmedia γίλεηαη νινέλα θαη πην ζχλεζεο θαηλφκελν, ηφζν ζε επίπεδν κεηαγελέζηεξνπ πιηθνχ ("έρνπκε κία ηαηλία εδψ, αο δεκηνπξγήζνπκε έλα εηθνλνγξαθεκέλν κπζηζηφξεκα γηα λα δηεξεπλήζνπκε έλαλ δεπηεξεχνληα ραξαθηήξα"), αιιά θαη πεξηπηψζεσλ πνπ δεκηνπξγήζεθαλ εμαξρήο ζε κνξθή transmedia. Όκσο, θάζε μερσξηζηφ έξγν πξέπεη λα ζπλεηζθέξεη νπζηαζηηθά ζηνλ θφζκν ηεο ηζηνξίαο. Πξέπεη επίζεο λα είλαη αλεμάξηεην, ε ηζηνξία ηνπ λα έρεη αξρή θαη ηέινο, θαη λα κε ρξεηάδεηαη ην θνηλφ λα αλαηξέμεη ζηα ππφινηπα έξγα γηα λα κπνξέζεη λα ηελ θαηαλνήζεη. 8 Ιδαληθά, θάζε μερσξηζηφ έξγν πξέπεη λα είλαη πξνζβάζηκν απφ ην θνηλφ, έρνληαο δεκηνπξγεζεί κε ηνπο δηθνχο ηνπ φξνπο θαη πξνζθέξνληαο κνλαδηθά ζην ζχλνιν ηνπ δηεγεηηθνχ ζπζηήκαηνο. 9 Η αθήγεζε απηνχ ηνπ είδνπο δελ έρεη λα θάλεη κφλν κε πνιιαπιέο ηζηνξίεο θαη ελαιιαθηηθέο εθδνρέο ηνπο, αιιά θπξίσο κε ηε δεκηνπξγία ελφο πινχζηνπ επηπξφζζεηνπ πεξηερνκέλνπ θαη κηαο ελδηάκεζεο πινθήο βαζηζκέλεο ζε 11

12 θνηλέο έλλνηεο κεηαμχ ησλ δηαθφξσλ κεξψλ κίαο ηζηνξίαο. 8 Με ηε ρξήζε κέζσλ δηαθνξεηηθψλ κνξθψλ (θαλάιηα), επηρεηξεί λα δεκηνπξγήζεη "ζεκεία εηζφδνπ" κέζσ ησλ νπνίσλ νη θαηαλαισηέο κπνξνχλ λα εκβαζχλνπλ ζην πεξηβάιινλ θαη ηνλ θφζκν πνπ έρεη δεκηνπξγεζεί απφ ηηο δηάζπαξηεο εηαηξείεο πνπ απνηεινχλ ην ζχλνιν ησλ δηθαηνπαξφρσλ ηεο θάζε ηζηνξίαο. 10 ηηο transmedia ηζηνξίεο, νη δεκηνπξγνί ρξεζηκνπνηνχλ απηέο ηηο πξνεθηάζεηο γηα λα θαιχςνπλ ηπρφλ θελά ζηελ αθήγεζε ή αθφκα θαη λα απεηθνλίζνπλ ηα γεγνλφηα απφ ηελ πιεπξά ελφο δεπηεξεχνληα ραξαθηήξα ζηνηρεία ηα νπνία παξέρνπλ ζην θνηλφ κία κεγάιε ηζηνξία πνπ θαιείηαη λα ζπλζέζεη ζπλδπάδνληάο ηα Πξνζαξκνγή Όπσο ραξαθηεξηζηηθά αλαθέξεη ν Long ζηε κειέηε ηνπ, 4 φηαλ ην ζέκα ηεο αθήγεζεο transmedia γίλεηαη παξφλ ζε κία ζπδήηεζε, ζπρλά ε αξρηθή αληίδξαζε είλαη θάηη ζαλ, "Α, φπσο νη ηαηλίεο ηνπ Άξρνληα ησλ Γαρηπιηδηψλ!". Χζηφζν, δελ είλαη αθξηβψο έηζη. Καιφ ζα ήηαλ λα γίλεη κία δηάθξηζε κεηαμχ πνιπκέζσλ θαη transmedia. Μηα πνιπκεζηθή ζχιιεςε δηθαηνπαξνρήο (franchise) απνηειεί κία ηδηνθηεζία ε νπνία πεξηιακβάλεη κία πνηθηιία δηαθφξσλ κέζσλ αθήγεζεο κίαο ηζηνξίαο, φπσο νη ηαηλίεο, ηα βηβιία, νη ηειενπηηθέο εθπνκπέο, νη ηζηνζειίδεο, θιπ. ε απηά ηα κέζα, θάζε εθκεηάιιεπζε απηήο ηεο ηδηνθηεζίαο απνηειεί είηε κία πξνζαξκνγή ηεο ίδηαο ηζηνξίαο ε νπνία επαλαιακβάλεηαη ζε άιιν θαλάιη, είηε κία λέα ηζηνξία πνπ πιαηζηψλεηαη ζην ίδην "ζχκπαλ", φκσο ζε απηήλ ηελ πεξίπησζε είλαη νινθιεξσκέλε θαη αλεμάξηεηε ζην θάζε θαλάιη. Η αθήγεζε ηεο ίδηαο ηζηνξίαο σο δηαθνξεηηθφ θαλάιη απνηειεί απηφ πνπ νλνκάδνπκε "πξνζαξκνγή", ελψ ε ρξήζε δηαθνξεηηθψλ θαλαιηψλ γηα ηε δεκηνπξγία κίαο νινθιεξσκέλεο κεκνλσκέλεο ηζηνξίαο ζην θαζέλα απνηειεί κία πεξίπησζε transmedia αθήγεζεο. Γηα παξάδεηγκα, ε εθδνρή ηνπ Άξρνληα ησλ Γαρηπιηδηψλ ζηηο ηαηλίεο ηνπ Peter Jackson, απνηειεί πξνζαξκνγή ησλ 12

13 βηβιίσλ ηνπ J. R. R. Tolkien. Αλ θαη απηή ε πεξίπησζε έρεη θάπνηα θνηλά ζεκεία κε ηελ αθήγεζε transmedia, θπξίσο ηε δεκηνπξγία λέσλ "ζεκείσλ εηζφδνπ" ζηνλ θφζκν ηεο αθήγεζεο κέζσ ελαιιαθηηθψλ θαλαιηψλ, δηαθέξεη απφ ηελ αθήγεζε transmedia ιφγσ ηεο απνπζίαο ελφο απφ ησλ θπξηφηεξσλ ζπληζησζψλ ζηνλ νξηζκφ ηνπ Jenkins: ε δηάθξηζε. Αθφκα κηα ζεκαληηθή πηπρή ηεο πξνζαξκνγήο, κνινλφηη κε κία πην αθεξεκέλε έλλνηα, είλαη φηη θάζε θνξά πνπ κία ηζηνξία πξνζαξκφδεηαη ζε έλα δηαθνξεηηθφ θαλάιη, απνηειεί κηα επαλεξκελεία ηεο. Ο ζθειεηφο ηεο αθήγεζεο είλαη ν ίδηνο θαη ζηα δχν κέζα νη ίδηνη ραξαθηήξεο απεηθνλίδνληαη λα θάλνπλ ζηελ νπζία ηα ίδηα πξάγκαηα, λα επαλαιακβάλνπλ ηνλ ίδην δηάινγν ζηα ίδηα κέξε, αλ θαη έρνπλ "παξακνξθσζεί" ζχκθσλα κε ηα ελδνγελή ραξαθηεξηζηηθά θάζε θαλαιηνχ. 11 Μηα ραξαθηεξηζηηθή πεξίπησζε πξνζαξκνγήο είλαη νη ηαηλίεο ηνπ Άξρνληα ησλ Γαρηπιηδηώλ, κηα αξθεηά πηζηή κεηαθνξά ηνπ βηβιίνπ ηνπ J.R.R. Tolkien ζηηο θηλεκαηνγξαθηθέο αίζνπζεο 1 13

14 1.4 Crossmedia αθήγεζε Σφζν ε crossmedia, φζν θαη ε transmedia αθήγεζε, απνηεινχλ πνιπκεζηθέο πξνζεγγίζεηο, κέζσ ηεο εθηελνχο ρξήζεο νπνηνπδήπνηε δηαζέζηκνπ θαλαιηνχ, εξγαιείνπ θαη κέζνπ κε ζθνπφ ηελ αθήγεζε κίαο ηζηνξίαο. 12 Γπζηπρψο, ζην ζεκεξηλφ αθαδεκατθφ, αιιά θαη βηνκεραληθφ πεξηβάιινλ, επηθξαηεί κηα ζχγρηζε φζνλ αθνξά ηε ρξήζε ησλ δχν απηψλ ελλνηψλ. Γηα λα αλαιχζνπλ ηηο transmedia ζπιιήςεηο, πνιινί εξεπλεηέο ρξεζηκνπνηνχλ ηνλ φξν crossmedia. Θα αλαιχζνπκε πην θάησ ην γηαηί θαη κε πνηνλ ηξφπν νη δχν απηέο έλλνηεο πεξηγξάθνπλ ηειείσο δηαθνξεηηθέο κεηαμχ ηνπο ζπιιήςεηο. Η Monique de Haas πξνζδηνξίδεη ηελ έλλνηα ηεο crossmedia αθήγεζεο σο ηελ "επηθνηλσλία φπνπ ε ηζηνξία ζα θαηεπζχλεη ην δέθηε απφ ην έλα κέζν ζην άιιν". Ο νξηζκφο ηεο De Haas νξζψο ζέηεη ηε δξαζηεξηφηεηα ηνπ ρξήζηε κηαο crossmedia ζχιιεςεο θαη ην ξφιν ηεο ηζηνξίαο ζηελ θαηεχζπλζε απηήο ηεο δξαζηεξηφηεηαο σο ηα θπξηφηεξα ζηνηρεία. 13 ε απηφ ην ζεκείν ζα πξέπεη λα παξαηεζνχλ νη απφςεηο δχν εξεπλεηψλ πάλσ ζην ζέκα ησλ ζπιιήςεσλ δηθαηνπαξνρήο. Ο δηδάθησξ εξεπλεηήο Tom Apperley ζεσξεί ηηο ζπιιήςεηο δηθαηνπαξνρήο γεληθφηεξα σο κία ελζάξξπλζε ηνπ θνηλνχ λα βηψζεη ηελ αίζζεζε φηη θάζε πξντφλ ηνπο απνηειεί κέξνο ελφο επξχηεξνπ κεζνιαβεηηθνχ "ζχκπαληνο", ην νπνίν έρεη δεκηνπξγεζεί ζηε ζπλείδεζε ηνπ θνηλνχ ή ηνπ ρξήζηε κέζσ ηεο δηαδηθαζίαο ζπλάζξνηζεο ησλ δηάζπαξησλ κέζσλ. 14 Η Christy Dena, ζε κηα εξγαζία ηεο πάλσ ζην ζέκα ηεο crossmedia αθήγεζεο ην 2004, ρξεζηκνπνηεί ηνλ φξν "transfiction" γηα ηελ crossmedia αθήγεζε, γηα λα ηελ μερσξίζεη απφ ηελ transmedia αθήγεζε. Σν transfiction, ζχκθσλα κε ηελ Dena, απνηειεί κία ηζηνξία ε νπνία εθηπιίζζεηαη κέζσ πνιιαπιψλ θαλαιηψλ. Μπνξεί λα ιακβάλεη ρψξα ζε κηα κνλαδηθή ζηηγκή ζην ρξφλν (δει. παξάιιειε ρξήζε κέζσλ) φπσο ζην επηηξαπέδην video παηρλίδη πνπ ζα αλαιπζεί παξαθάησ, ή λα ελαιιάζζεηαη κεηαμχ θαλαιηψλ. πκπεξαίλνπκε ινηπφλ, φηη ζηελ εξγαζία ηεο πνιιέο θνξέο ζπγρέεη ηνπο φξνπο transmedia 14

15 θαη crossmedia. ηε ζπλέρεηα παξαηίζεληαη νη απφςεηο ηεο ζηηο νπνίεο ρξεζηκνπνηεί ηνλ φξν crossmedia κε ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ηνλ εμεηάδνπκε εδψ. Η Dena ζεσξεί φηη νη crossmedia ζπιιήςεηο, ζχκθσλα κε ηνλ Apperley, θαηαζθεπάδνληαη απφ ην θνηλφ ή ηνλ ρξήζηε. Σνπο ζεσξεί ζπλαξκνινγεηέο ησλ δηαθφξσλ θνκκαηηψλ ή πξντφλησλ, ηα νπνία είλαη δηάζπαξηα ζε δηάθνξα κέζα θαη θαζήθνλ ηνπο είλαη ε γεθχξσζε ησλ ραζκάησλ θαη ε παξαγσγή κηαο κεγαιχηεξεο ζεηξάο πξντφλησλ. Απηφ ζπλεπάγεηαη θάπνηα αδξάλεηα απφ ηελ άπνςε ηνπ ζρεδηαζκνχ ελφο πξντφληνο, κεηαβηβάδνληαο ηελ επζχλε ζην ζπλαξκνινγεηή θαη φρη ζηνλ αθεγεηή. Δλαιιαθηηθά, ζχκθσλα πάληα κε ηελ Dena, κπνξεί λα ππάξμεη έλα έξγν ην νπνίν απαηηεί δχν κέζα ψζηε λα κπνξέζεη ν ρξήζηεο λα βηψζεη κία ηζηνξία, φπσο ζε απηήλ ηελ πεξίπησζε βίληεν επηηξαπέδηνπ παηρληδηνχ. Παξαδείγκαηα απνηεινχλ ηα επηηξαπέδηα βίληεν παηρλίδηα Nightmare I IV (A Couple A' Cowboys ), ην DVD επηηξαπέδην Atmosfear (Pressman Toy Corp., 2004), ην Star Trek Next Generation: A Klingon Challenge (Decipher Inc., 1995) θαη ην Interactive επηηξαπέδην Star Wars (Parker Brothers, 1996). Σα παηρλίδηα απηά πξνυπνζέηνπλ ηε ρξήζε κίαο επίπεδεο επηθάλεηαο θαη ζε δηάθνξα ζεκεία ηε ρξήζε video ή DVD. Σν επηηξαπέδην παηρλίδη δε κπνξεί λα νινθιεξσζεί ρσξίο ηε ρξήζε video/dvd θαη αληίζηξνθα. Δίλαη κία ηζηνξία ζχλζεζεο πνιιαπιψλ θαλαιηψλ. Μηα ηζηνξία, δειαδή, crossmedia αθήγεζεο. 13 Σην επηηξαπέδην παηρλίδη Atmosfear, ν παίθηεο γηα λα πξνρσξήζεη, έπξεπε λα αθνινπζεί, κέζσ ηνπ ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ DVD, ηηο νδεγίεο ηνπ Gatekeeper, ελόο "νηθνδεζπόηε" - εζνπνηνύ 2 15

16 Η πξφζβαζε ζηηο crossmedia ζπιιήςεηο είλαη ζπλερηδφκελε, θαζψο ρσξίο θαζνδήγεζε κεηαμχ ησλ θαλαιηψλ έλα έξγν δε κπνξεί λα ραξαθηεξηζηεί σο crossmedia. Έλα έξγν crossmedia πεξηιακβάλεη δηάθνξα κέζα, φπσο κηα ηαηλία, έλα έληππν, θηλεηφ ηειέθσλν θαη κία ηζηνζειίδα. Η απαξαίηεηε πξνυπφζεζε ηεο κεηάβαζεο κεηαμχ θαλαιηψλ ή κέζσλ είλαη ην νπζηψδεο ραξαθηεξηζηηθφ ησλ crossmedia ζπιιήςεσλ. Χζηφζν, γηα λα κπνξέζεη λα ζπκπεξηιάβεη φιεο ηηο πηπρέο ελφο crossmedia έξγνπ, ε δξαζηεξηφηεηα κέζα ζε θάζε θαλάιη πξέπεη λα αλαγλσξηζηεί ζαθψο. Η πην αιεζηλή κνξθή crossmedia είλαη απηή φπνπ ε δνκή ηεο ηζηνξίαο ή ησλ ππεξεζηψλ είλαη εηδηθά δηακνξθσκέλε ψζηε λα παξαθηλεί ην θνηλφ λα ζπλερίζεη ην "ηαμίδη" ηνπ κέζσ δηαθνξεηηθψλ θαλαιηψλ. Σν πεξηερφκελν πνπ παξέρεηαη ζηελ άιιε πιαηθφξκα είλαη ζεκαληηθφ γηα λα θξαηεζεί ην θνηλφ ζε επαθή κε ηελ εκπεηξία θαη νη γέθπξεο αθήγεζεο ην σζνχλ πξνο ηελ δηεξεχλεζε ή κεηάβαζε ζε κία άιιε κνξθή κέζσλ/πιαηθφξκαο. Παξαδείγκαηα απνηεινχλ νη ηειενπηηθέο εθπνκπέο πνπ ηειεηψλνπλ απφηνκα θαη παξέρνπλ ζηνλ ζεαηή κηα ειεθηξνληθή δηεχζπλζε φπνπ κπνξεί λα εμεξεπλήζεη πεξαηηέξσ ηελ ηζηνξία. Μπνξεί λα είλαη επίζεο έλα κήλπκα ζην θηλεηφ πνπ θαζνδεγεί ην θνηλφ λα παξαζηεί ζε κία ζπλαπιία ζε κία πιαηεία, ε νπνία ζηε ζπλέρεηα κπνξεί λα νδεγήζεη ζε κία ηειενπηηθή εθπνκπή, κηα εθπνκπή δηαζέζηκε γηα θαηέβαζκα κέζσ δηαδηθηχνπ θαη ηελ εγγξαθή κέζσ ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ. Η ψζεζε, ή γέθπξα, είλαη ην ζεκαληηθφηεξν ραξαθηεξηζηηθφ ζηελ παξαθίλεζε crossmedia δξάζεσλ. Έλα πνιχ ηζρπξφ παξάδεηγκα απνηειεί ε δηάξθεηαο 30 δεπηεξνιέπησλ ηειενπηηθή δηαθήκηζε Mitsubishi Super Bowl XXXVIII, πνπ παξνπζίαδε αληηθείκελα λα εθζθελδνλίδνληαη απφ έλα θνξηεγφ κπξνζηά ζε δχν αγσληζηηθά απηνθίλεηα, ζε κηα δνθηκαζία γηα ηελ απνθπγή αηπρεκάησλ. Η δηαθήκηζε ζηακαηνχζε ζε κία θξίζηκε ζηηγκή (θαζψο δχν απηνθίλεηα πεηάγνληαλ εθηφο δξφκνπ) θαη θαινχζε ην θνηλφ λα επηζθεθζεί ηελ ηζηνζειίδα "seewhathappens.com". Δθαηνκκχξηα ην έθαλαλ. 15 πλεπψο, έλα έξγν crossmedia πξέπεη λα έρεη ηα αθφινπζα ραξαθηεξηζηηθά 13 : 16

17 1) πκκεηνρή ηνπ ρξήζηε γηα λα ζπλαξκνινγήζεη ην "έξγν" 2) Η δξαζηεξηφηεηα θαζνδεγείηαη απφ ηελ αθήγεζε 3) Γξαζηεξηνπνίεζε κεηαμχ δηαθνξεηηθψλ θαλαιηψλ πλνςίδνληαο ινηπφλ, κπνξνχκε λα πνχκε ηα εμήο: Transmedia: Σν θάζε κέζν απεπζχλεηαη ζε δηαθνξεηηθφ target group, κε ηειηθφ ζθνπφ λα "ηξαβήμεη" θνηλφ θαη απφ άιια target groups. Δίλαη ζεκαληηθφ κηα ηζηνξία λα γίλεη πρ game ζην λα δεκηνπξγεζεί ζεκείν εηζφδνπ γηα ην target group ησλ gamers. Σν θάζε ζεκείν εηζφδνπ έρεη ζπγθεθξηκέλε δηάξθεηα. Γειαδή ε αξρή θαη ην ηέινο ηνπ έρνπλ πξνθαζνξηζηεί απφ ηελ αξρή θαη ην θάζε έξγν είλαη απηφλνκν. Η θάζε ζχιιεςε έρεη σο ζηφρν λα εκπινπηίζεη ηελ εκπεηξεία ηνπ θνηλνχ θαη λα ην νδεγήζεη ζε πεξηζζφηεξε θαηαλάισζε ζρεηηθψλ πξντφλησλ Η δηέγεξζε/ ηθαλνπνίεζε ηεο θαληαζίαο ηνπ θνηλνχ παίδεη απνθαζηζηηθφ ξφιν ζηε δηακφξθσζε ηεο ηζηνξίαο Σν Transmedia θάλεη επέκηαζη κηαο ηζηνξίαο απφ ην έλα κέζν ζην άιιν Crossmedia: ην Crossmedia ην θνηλφ πξέπεη λα είλαη εμνηθεησκέλν κε ηα δηάθνξα κέζα πιεξνθφξεζεο Σν brand παίδεη πνιχ ζεκαληηθφ ξφιν θαη πξέπεη λα είλαη πάληα αλαγλσξίζηκν Η εηαηξεία παίδεη πξσηαξρηθφ ξφιν ζηελ εμέιημε ηεο ηζηνξίαο θαη ν βαζηθφο ιφγνο είλαη ε δηαθήκηζε ησλ πξνηφλησλ Η ηζηνξία ζε νδεγεί αλαγθαζηηθά απφ ην έλα κέζν ζην άιιν Σν Crossmedia ζςνεσίζει ηελ ηζηνξία απφ ην έλα κέζν ζην άιιν 17

18 ε έλα πεξηβάιινλ crossmedia, ην πεξηερφκελν επαλαπξνζδηνξίδεηαη, δηαθνξνπνηείηαη θαη εμαπιψλεηαη ζε δηάθνξεο ζπζθεπέο γηα λα βειηηψζεη, λα παξνηξχλεη ηε ζπκκεηνρή θαη λα θαηαθέξεη λα έρεη φζν πεξηζζφηεξνπο ζεαηέο/ ρξήζηεο είλαη δπλαηφλ. Μηα transmedia ζχιιεςε αλαπηχζζεη ηελ αθήγεζε κέζσ δηαθνξεηηθψλ θαλαιηψλ, ψζηε λα παξέρεη δηαθνξεηηθά "ζεκεία εηζφδνπ" ζε κία ηζηνξία ζεκεία εηζφδνπ ηα νπνία είλαη κνλαδηθά θαη έρνπλ αλεμάξηεηε δηάξθεηα δσήο, αιιά έρνπλ έλαλ νξηζηηθφ θαη μεθάζαξν ξφιν ζην κεγάιν αθεγεκαηηθφ ζρέδην. 12 Σα παξαθάησ ζρήκαηα βνεζνχλ ζηελ νπηηθή θαηαλφεζε ησλ δπν κνξθψλ δηήγεζεο θαη εληνπίδνπλ ηηο δηαθνξέο ηνπο: Σρήκα 1: Γξαθηθή απεηθόληζε ηνπ Transmedia θαη Crossmedia Storytelling. Βιέπνπκε ηε δηαθνξά ζηα ζεκεία εηζόδνπ. Σην πξώην ζρήκα θαίλεηαη ε επέθηαζε θαη ζην επόκελν ε ζπλέρηζε ηεο ηζηνξίαο Βιέπνπκε ινηπφλ, πσο ζηελ πεξίπησζε ηνπ transmedia storytelling, ππάξρεη κηα ηάζε πξνο επέθηαζε ηεο δηήγεζεο. Σν θάζε θαλάιη είλαη απηφλνκν, κε αξρή θαη ηέινο ζηνλ ίδην θχθιν θαη "κεγαιψλεη" ην "ζχκπαλ" ηεο ηζηνξίαο, 18

19 αθνχ πξνζζέηεη θάηη θαηλνχξην ζηνλ θφζκν ηεο. Σα ζεκεία εηζφδνπ γίλνληαη απφ έμσ, δειαδή ην θάζε θαλάιη δελ απνηειεί αλαγθαζηηθή πεγή εηζφδνπ γηα ην επφκελν. Δπίζεο, δελ ππάξρεη θάπνηα δηεχζπλζε, ην θνηλφ κπνξεί λα παξαθνινπζήζεη ηελ ηζηνξία μεθηλψληαο απφ φπνην θαλάιη ζέιεη θαη λα πξνρσξήζεη ζε θάπνην άιιν, είηε "εκπξφο", είηε "πίζσ", αλάινγα κε ην πψο θαη πφζν ζέιεη λα επεθηείλεη ηε γλψζε ηνπ γηα ην ζχκπαλ ηεο ηζηνξίαο. Σέινο, παξαηεξνχκε φηη ππάξρεη έλα θεληξηθφ θαλάιη, ην "πξσηεχνλ", φπσο ζα δνχκε παξαθάησ, ην νπνίν δελ επεθηείλεη αθξηβψο ηελ ηζηνξία, αιιά απνηειεί ηνλ "ππξήλα" ηεο. ηελ πεξίπησζε ηνπ crossmedia storytelling, παξαηεξνχκε ζαθψο ηελ έλλνηα ηεο "θαηεχζπλζεο". Βιέπνπκε πσο ην θάζε θαλάιη δελ επεθηείλεη ην ζχκπαλ ηεο ηζηνξίαο, αιιά ηε ζπλερίδεη πξνο ηα εκπξφο. Σν θάζε θαλάιη δελ είλαη απηφλνκν, ζπκκεηέρεη ζηε ξνή ηεο ηζηνξίαο, θαη απνηειεί ζεκείν εηζφδνπ γηα ην επφκελν. Γελ κπνξεί θαλείο λα παξαιείςεη θάπνην θαλάιη, γηαηί ζα ράζεη ηε ζπλέρεηα ηεο ηζηνξίαο. Αλ "κπεη" ζηελ ηζηνξία απφ θάπνην κεζαίν θαλάιη, ζα πξέπεη λα ηνπ "εμεγεζεί" ε ηζηνξία πνπ δηαδξακαηίζηεθε ζηα πξνεγνχκελα θαλάιηα, γηαηί αιιηψο ζα θηλδπλεχζεη λα κελ ηελ θαηαλνήζεη πιήξσο. 19

20 2. Μέζα και Κανάλια ζηην Transmedia Αθήγηζη Όπσο αλαθέξζεθε θαη παξαπάλσ, ε αθήγεζε transmedia αληηπξνζσπεχεη κία δηαδηθαζία φπνπ αλαπφζπαζηα ζηνηρεία κίαο ηζηνξίαο, δηακνηξάδνληαη ζπζηεκαηηθά ζε πνιιαπιά θαλάιηα δηαλνκήο κε ζθνπφ ηε δεκηνπξγία κίαο εληαίαο θαη ζπληνληζκέλεο ςπραγσγηθήο εκπεηξίαο. Ιδαληθά, ην θάζε θαλάιη παξέρεη ηε δηθή ηνπ ζπκβνιή ζηελ εμέιημε ηεο ηζηνξίαο. 9 Σν θάζε θαλάιη αληηπξνζσπεχεη έλα δηαθνξεηηθφ "ζεκείν εηζφδνπ", δειαδή ην έξγν ην νπνίν ζα επηιέμεη ην θνηλφ γηα λα εηζέιζεη ζην ζχκπαλ ηεο ζχιιεςεο, θαη ην νπνίν απεπζχλεηαη ζπλήζσο ζε δηαθνξεηηθέο νκάδεο θνηλνχ θαη δηαθνξεηηθέο νκάδεο ζηφρνπ φζνλ αθνξά ηελ εηαηξεία παξαγσγήο ηνπ. Δμαηηίαο ηνπ ξφινπ ηνπ ζηελ transmedia αθήγεζε, ην θαλάιη ζπρλά νλνκάδεηαη θαη "επέθηαζε" (extension). πλήζσο, ηα κέζα ζηα νπνία παξνπζηάδνληαη ηα θαλάιηα απηά ραξαθηεξίδνληαη σο "πιαηθφξκεο". Χζηφζν, νθείιεη θάπνηνο λα αλαινγηζηεί αλ ηειηθά ε πιαηθφξκα είλαη απηή πνπ ζηελ νπζία θάλεη έλα δηαδηθηπαθφ βίληεν λα δηαθέξεη απφ έλα ηειενπηηθφ πξφγξακκα ή έλα DVD. Ση γίλεηαη φζνλ αθνξά ζηε κνξθή; Μπνξνχκε λα πνχκε φηη έλα βηβιίν θαη κία ζπιινγή ηζηνξηψλ, φπσο θαη έλα θφκηθ απνηεινχλ παξάδεηγκα εθαξκνγήο transmedia αθήγεζεο; Όια απηά απνηεινχλ έληππν πιηθφ. Ση ζπκβαίλεη ινηπφλ φηαλ εμεξεπλείηαη έλαο αθεγεκαηηθφο θφζκνο ζηελ ίδηα κνξθή πιηθνχ αιιά ζε κία γθάκα δηαθνξεηηθψλ εηδψλ ηνπ; Ο αλαγλψζηεο έρεη ηε δπλαηφηεηα λα ρεηξηζηεί δηαθνξεηηθά ην θαζέλα. Μπνξεί λα θξαηήζεη ζεκεηψζεηο ζην βηβιίν, λα ην δηαβάζεη ρσξίο λα απαηηείηαη ειεθηξηθή ελέξγεηα. Μπνξεί επίζεο λα ζαξψζεη, λα αλαδηαηάμεη θαη λα θάλεη κία κίμε ηεο ειεθηξνληθήο έθδνζεο, λα ην ζηείιεη κέζσ ειεθηξνληθήο αιιεινγξαθίαο φζεο θνξέο ζέιεη, ή αθφκε θαη λα ην δεκνζηεχζεη ζηελ ηζηνζειίδα ηνπ. Οη απηηθέο εκπεηξίεο είλαη εληειψο δηαθνξεηηθέο. 8 ε απηφ ην ζεκείν νθείινπκε λα θάλνπκε έλα δηαρσξηζκφ ησλ κέζσλ (media) απφ ηα θαλάιηα. Θεσξνχκε ινηπφλ φηη κέζν είλαη ε πιαηθφξκα κέζσ ηεο νπνίαο θηάλεη ην θάζε θαλάιη ζην θνηλφ, ελψ θαλάιη είλαη ην θάζε μερσξηζηφ 20

21 έξγν, ην θάζε ζεκείν εηζφδνπ ζηελ ζχιιεςε. εκαζία ινηπφλ δελ έρεη ηφζν ην κέζν απφ ηα νπνίν πεξλά ην θάζε έξγν, αιιά ην θαλάιη, ην ίδην ην έξγν. Απηφ είλαη πνπ πξέπεη λα ζπκβάιιεη μερσξηζηά ζηε δηήγεζε. Γηα παξάδεηγκα, κπνξνχλ δχν έξγα ηεο ίδηαο ζχιιεςεο λα ζπλππάξρνπλ ζην ίδην κέζν, φκσο λα απνηεινχλ δηαθνξεηηθά θαλάιηα εθφζνλ έρνπλ μερσξηζηή ζπκβνιή ζηελ ηζηνξία. Μπνξεί, αο πνχκε, κηα εθεκεξίδα λα δεκνζηεχζεη έλα θφκηθ πνπ λα έρεη σο ζέκα ηελ πεξηπέηεηα πνπ είρε ν Harry Potter ζηηο θαινθαηξηλέο ηνπ δηαθνπέο θαη έλα δηήγεκα πνπ λα πεξηγξάθεη ηελ πξψηε ηνπ κέξα ζηε ζρνιή ησλ κάγσλ. Δλψ, έλα επεηζφδην ηεο ζεηξάο Star Trek, είηε κεηαδνζεί ζηελ ηειεφξαζε, είηε κέζσ δηαδηθηχνπ σο webisode (επεηζφδην εηδηθά δηακνξθσκέλν γηα κεηάδνζε ζην δηαδίθηπν), εθφζνλ έρεη ην ίδην πεξηερφκελν, παξακέλεη θαη ην ίδην θαλάιη. Μπνξνχκε, ινηπφλ, λα θαηαηάμνπκε ηα θπξηφηεξα κέζα θαη θαλάιηα ηα νπνία ζα κπνξνχζαλ λα ζπκκεηέρνπλ ζε κηα transmedia ζχιιεςε σο εμήο 3 : Μέζα: Ραδηφθσλν Σειεφξαζε Σχπνο (Δθεκεξίδα, πεξηνδηθφ) Ηιεθηξνληθφο Τπνινγηζηήο ή θνλζφια παηρληδηψλ Γηαδίθηπν Βηβιίν Κηλεηφ ηειέθσλν πνπ ππνζηεξίδεη πνιπκεζηθέο εθαξκνγέο Κανάλια: Θα ρσξίζνπκε ηα θαλάιηα ζε ηξεηο θαηεγνξίεο, αλάινγα κε ην είδνο ηνπο: 1. Έληππα: Μπζηζηφξεκα Γηήγεκα Κφκηθ Γξαθηθφ Μπζηζηφξεκα Πίλαθαο δσγξαθηθήο / ρέδην - Φσηνγξαθία Πνίεκα Δγθπθινπαηδηθά ζπκπιεξψκαηα (πρ ράξηεο, ιεμηθά θιπ) 21

22 Λνγνηερλία νπαδψλ (ηελ ηνπνζεηνχκε ζε απηφ ην είδνο, επεηδή ζπλήζσο αλαθέξεηαη ζε γξαπηφ θείκελν, αλ θαη είλαη πάξα πνιιέο νη πεξηπηψζεηο ζηηο νπνίεο εκθαλίδεηαη ζηηο άιιεο θαηεγνξίεο). 2. Οπηηθναθνπζηηθά: Σαηλία εηξά επεηζνδίσλ Παξαζηαηηθή Κηλεκαηνγξαθία Κηλνχκελα ρέδηα Μνπζηθή Θεαηξηθή παξάζηαζε Πνιπκεζηθή παξαγσγή 3. Γηαδξαζηηθά: ' απηή ηελ θαηεγνξία εκπίπηνπλ θπξίσο ηα δηάθνξα είδε παηρληδηψλ, φπσο: Βηληενπαηρλίδηα Δπηηξαπέδηα Παηρλίδηα Παηρλίδηα κε θηγνχξεο (κηληαηνχξεο) Παηρλίδηα αθήγεζεο ή ξφισλ Παηρλίδηα Δλαιιαθηηθήο Πξαγκαηηθφηεηαο θαζψο θαη ηα: DVD (θπξίσο ηα extras, making of, θιπ) Γηθηπαθνί ηφπνη - Ιζηνζειίδεο Σα δχν ηειεπηαία ζεσξνχληαη σο θαλάιηα κε κηα πην επξεία έλλνηα. Γηα παξάδεηγκα, έλα DVD ζα κπνξνχζε λα πσιείηαη ή λα κνηξάδεηαη μερσξηζηά πρ καδί κε έλα πεξηνδηθφ θαη λα πεξηιακβάλεη επηπιένλ πιεξνθνξίεο γηα θάπνηα ηαηλία, κε ελδερφκελεο ζπλεληεχμεηο ή ληνθηκαληέξ γηα ηα γπξίζκαηα. Θα κπνξνχζε λα είλαη δηαδξαζηηθφ κε ηελ έλλνηα φηη ν ρξήζηεο κπνξεί λα επηιέμεη ηελ πιεξνθνξία πνπ ζα δεη ή λα ηελ "μεθιεηδψζεη" αθνινπζψληαο θάπνηα βήκαηα ή βιέπνληαο πεξηζζφηεξν πεξηερφκελν. πλήζσο, πάλησο, ην DVD ρξεζηκνπνηείηαη γηα αλαθνξά, σο έλα είδνο βάζεο δεδνκέλσλ. Η ηζηνζειίδα ζα κπνξνχζε λα απνηειεί θαλάιη εθφζνλ δίλεη πεξηζζφηεξεο 22

23 πιεξνθνξίεο γηα θάπνηα ζχιιεςε ή απνθαιχπηεη θάπνηα κε παξνπζηαδφκελα ζηνηρεία γηα ηνλ θφζκν ηεο ζχιιεςεο, πρ κέζσ θάπνηαο νκάδαο ζπδήηεζεο κε ηνλ δεκηνπξγφ ηεο ζχιιεςεο. Καη ζηηο δχν πεξηπηψζεηο, ελδερνκέλσο ηα θαλάιηα απηά λα απνηειέζνπλ ζεκείν εηζφδνπ ζηε ζχιιεςε, έζησ θη αλ ζρεδφλ πάληα ζα είλαη δεπηεξεχνληα. Πην θάησ ζα αλαιχζνπκε θάπνηα απφ ηα θαλάιηα θαη ην ξφιν ηνπο ζηελ αθήγεζε transmedia. Θα εζηηάζνπκε θπξίσο ζηα ιηγφηεξν γλσζηά, φπσο ζηε ινγνηερλία νπαδψλ, θαζψο είλαη έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα θαλάιηα ηεο αθήγεζεο θαη παίδνπλ πνιχ κεγάιν ξφιν ζηε δηακφξθσζε ηεο εκπεηξίαο ηνπ θνηλνχ, αιιά θαη ηνλ ίδην ην ζρεδηαζκφ ησλ ζπιιήςεσλ. Δπίζεο, ζα αλαιχζνπκε δηάθνξεο κνξθέο παηρληδηψλ, γηαηί απνηεινχλ ηε λέα ηάζε ζρεδφλ φισλ ησλ transmedia ζπιιήςεσλ θαη είλαη έλα πνιχ δηαδεδνκέλν θαη δεκνθηιέο ζεκείν εηζφδνπ ην νπνίν δελ έρεη αλαιπζεί αξθεηά ζηηο παιαηφηεξεο δηεγεηηθέο αθαδεκατθέο κειέηεο. 2.1 Λνγνηερλία νπαδψλ Η ινγνηερλία νπαδψλ (fan fiction) είλαη έλαο γεληθφο νξηζκφο γηα ην δεκηνπξγεκέλν απφ ην θνηλφ πεξηερφκελν ην νπνίν πεξηγξάθεη ηζηνξίεο ραξαθηήξσλ ή θφζκσλ θαη ην νπνίν έρεη ζπιιεθζεί απφ ηνπο νπαδνχο ηνπ απζεληηθνχ έξγνπ θαη φρη απφ ηνλ αξρηθφ δεκηνπξγφ ηνπ, αθφκε θαη ζηελ πεξίπησζε πνπ δελ αλαθέξεηαη απαξαίηεηα ζε γξαπηφ θείκελν. Σα έξγα ηεο ινγνηερλίαο νπαδψλ ζπαλίσο έρνπλ αλαηεζεί ή εμνπζηνδνηεζεί απφ ηνλ δεκηνπξγφ, εθδφηε ή θάηνρν ηνπ απζεληηθνχ έξγνπ. Δπίζεο, δελ εθδίδνληαη ζρεδφλ πνηέ επαγγεικαηηθά. Χο εθ ηνχηνπ, ε ινγνηερλία νπαδψλ νξίδεηαη σο ζρεηηθή κε ην ππνθείκελν ζηνλ θαλφλα θαληαζηηθφ ζχκπαλ ηνπ αξρηθνχ έξγνπ, ελψ ηαπηφρξνλα ππάξρεη έμσ απφ ηνλ θαλφλα ηνπ ζχκπαληνο απηνχ. 16 Οη πεξηζζφηεξνη ζπγγξαθείο απηνχ ηνπ είδνπο ηεο ινγνηερλίαο ζεσξνχλ φηη ην έξγν ηνπο παξαθνινπζείηαη θπξίσο απφ άιινπο νπαδνχο, θαη άξα ηείλνπλ λα ππνζέηνπλ φηη νη αλαγλψζηεο ηνπο γλσξίδνπλ ηνλ θαλφλα ηνπ ζχκπαληνο (ν 23

24 νπνίνο έρεη δεκηνπξγεζεί απφ ηνλ επαγγεικαηία δεκηνπξγφ) ζην νπνίν βαζίδνληαη ηα έξγα ηνπο. 17 Καλφλαο, ζχκθσλα κε ηελ νξνινγία έξγσλ θαληαζηηθψλ ζπιιήςεσλ, είλαη έλα ζχλνιν δηεγεηηθνχ πιηθνχ ην νπνίν ζεσξείηαη "επίζεκν" θαη "απζεληηθφ". 18 Έρεη εθαξκνζηεί ζε πνιιέο δηθαηνπαξνρέο κέζσλ, ζπλήζσο ζε έξγα επηζηεκνληθήο θαληαζίαο φπσο ην Star Trek, ηνπ νπνίνπ πνιιέο ηζηνξίεο έρνπλ εθδνζεί ζε δηάθνξα κέζα, κε θάπνηεο απφ απηέο λα αληηθάζθνπλ κεηαμχ ηνπο. Γηα παξάδεηγκα, ε επίζεκε ηζηνζειίδα ηνπ Star Trek πεξηγξάθεη ηνλ θαλφλα ηνπ σο "ηα γεγνλφηα πνπ έιαβαλ ρψξα ζηηο ηαηλίεο θαη ηελ ηειενπηηθή ζεηξά". Γεγνλφηα, ραξαθηήξεο θαη ηζηνξίεο απφ ζρεηηθά κπζηζηνξήκαηα, βηληενπαηρλίδηα θαη ζεηξέο θηλνπκέλσλ ζρεδίσλ είλαη ξεηά εμαηξνχκελα απφ ηνλ θαλφλα ηνπ Star Trek. Παξφια απηά, ε ηζηνζειίδα αλαθέξεη φηη ζηνηρεία ησλ πεγψλ απηψλ έρνπλ εηζαρζεί κεηαγελέζηεξα ζηηο ηειενπηηθέο ζεηξέο, δειψλνληαο φηη "ν θαλφλαο δελ είλαη θάηη εληειψο πάγην". 19 Απφ ηελ άιιε πιεπξά, νη δεκηνπξγνί ηνπ Doctor Who έρνπλ γεληθψο απνθχγεη νπνηαδήπνηε δήισζε ζρεηηθά κε ηνλ θαλφλα ηεο ζεηξάο, αθήλνληαο ηνπο νπαδνχο λα απνθαζίζνπλ πηα απφ ηα ζηνηρεία ηεο ζχιιεςεο ζέινπλ λα ζπκπεξηιάβνπλ σο κέξνο ηνπ θαλφλα ηεο. 20 Γεληθά, ε ινγνηερλία νπαδψλ δελ ζεσξείηαη κέξνο ηνπ θαλφλα. Παξφια απηά, κεηαμχ ηεο θνηλφηεηαο ησλ νπαδψλ, θάπνηεο ηδέεο κπνξεί λα γίλνπλ επηδξαζηηθέο ή γεληθά απνδεθηέο θαη λα απνηειέζνπλ θαλφλα ζηηο αλαθνξέο κεηαμχ ηνπο. 21 Οη ηζηνξίεο απηέο θαηεγνξηνπνηνχληαη αλάινγα κε ηελ ζρέζε πνπ έρνπλ κε ηνλ θαλφλα. Ο πην ζπλήζεο φξνο είλαη ελαιιαθηηθφ ζχκπαλ. Τπάξρνπλ δχν θχξηεο ππνθαηεγνξίεο ινγνηερλίαο νπαδψλ ελαιιαθηηθνχ ζχκπαληνο: νη ηζηνξίεο νη νπνίεο ππάξρνπλ ζηνλ ίδην "θφζκν" κε ηνλ θαλφλα, φκσο αιιάδνπλ έλα ή πεξηζζφηεξα ζεκεία ηεο θπξίσο πινθήο (γηα παξάδεηγκα έλαο ραξαθηήξαο πεζαίλεη ή αιιάδεη θάπνην γεγνλφο ηεο δσήο ηνπ) θαη νη ηζηνξίεο νη νπνίεο παίξλνπλ θάπνηνπο ή φινπο ηνπο ραξαθηήξεο θαη ηνπο ηνπνζεηνχλ ζε κηα ηειείσο δηαθνξεηηθή θαηάζηαζε απφ ην αξρηθφ έξγν (γηα παξάδεηγκα ν Harry Potter θαη ε Hermione είλαη ξνθ ζηαξο, αληί καζεηέο ζε ζρνιή γηα κάγνπο). 17 Τπάξρνπλ θαη πνιιέο θαηεγνξίεο πνπ ππφθεηληαη ζηνλ θαλφλα θαη νη νπνίεο νπδφισο έξρνληαη ζε αληίζεζε κε ην αξρηθφ θείκελν. Γηα παξάδεηγκα 24

25 ππάξρνπλ έξγα ινγνηερλίαο νπαδψλ, ηα νπνία ζπκπιεξψλνπλ ζθελέο πνπ έρνπλ κείλεη έμσ απφ ην αξρηθφ θείκελν, ή ηζηνξίεο πνπ ζπλερίδνπλ κεηά ην ηέινο θάπνηνπ επεηζνδίνπ ηειενπηηθήο ζεηξάο, νη νπνίεο γξάθνληαη ακέζσο κεηά ηελ πξνβνιή ηνπ γηα λα δψζνπλ ζηνπο ζεαηέο κηα ζπλέρεηα. 22 Άιιεο θαηεγνξίεο αλαθέξνληαη ζε ηζηνξίεο πνπ αλαπαξηζηνχλ γεγνλφηα ηα νπνία ζπκβαίλνπλ έμσ απφ ηελ ρξνλνινγηθή ζθνπηά ηνπ αξρηθνχ έξγνπ. 23 Η Μειινληηθή Λνγνηερλία (Futurefic) αλαθέξεηαη ζε νπνηαδήπνηε ηζηνξία ιακβάλεη ρψξα κεηά ην πέξαο ηνπ επίζεκνπ θαλφλα. 24 Τν θόκηθ κε ηίηιν Yoda: Padawan Jedi, ην νπνίν αλαθέξεηαη ζηε λεαξή ειηθία ηνπ Yoda, απνηειεί έλα πνιύ ραξαθηεξηζηηθό παξάδεηγκα ηνπ θαλαιηνύ ινγνηερλίαο νπαδώλ ηεο ζύιιεςεο ηνπ Star Wars 3 ηε κειέηε ηνπ πάλσ ζην δεκηνπξγεκέλν απφ ην θνηλφ πεξηερφκελν, ν Jensen ζπδεηά ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν αιιάδεη ε ζρέζε κεηαμχ ηνπ ρξήζηε θαη ηνπ ζεζκνχ ησλ κέζσλ. Δμ αηηίαο ηεο επρεξνχο δηαζεζηκφηεηαο ηεο ηερλνινγίαο θαη ηεο δηαδξαζηηθφηεηαο ηνπ δηαδηθηχνπ, ην πεξηβάιινλ ησλ κέζσλ έρεη αιιάμεη απφ έλα κνλαδηθφ θαη καδηθά παξαγφκελν πεξηερφκελν ζε δηάθνξεο κνξθέο πεξηερνκέλνπ δεκηνπξγεκέλνπ απφ ην θνηλφ, ην νπνίν πξνέξρεηαη απφ κία δεδνκέλε νκάδα νπαδψλ θαη είλαη πξσηφηππν. 25 Η θνηλσληθή δηθηχσζε θάλεη νινέλα θαη επθνιφηεξε ηε ζπλεχξεζε νπαδψλ ψζηε λα κπνξνχλ λα κνηξαζηνχλ ηνλ ελζνπζηαζκφ ηνπο, λα ζπλεξγαζηνχλ θαη λα 25

26 επηθνηλσλήζνπλ. Οη νπαδνί γξάθνπλ ηζηνξίεο, δεκηνπξγνχλ παηρλίδηα, ιίζηεο αιιεινγξαθίαο, ρηίδνπλ έλα νιφθιεξν δίθηπν δεκηνπξγηθνχ θαη ζπλάκα ζπλεξγάζηκνπ δηθηχνπ, ην νπνίν αζρνιείηαη θαη ρξεζηκνπνηεί δηάθνξεο κνξθέο κέζσλ. Γηα παξάδεηγκα, είλαη γλσζηφ φηη νη νπαδνί έρνπλ κία καθξά ηζηνξία ζηελ πξνζαξκνγή ησλ αγαπεκέλσλ ηνπο ηζηνξηψλ, δεκηνπξγψληαο επεθηάζεηο ηνπο ζε αθεγεκαηηθή, θηλεκαηνγξαθηθή ή αθφκε θαη ζε εηθαζηηθή κνξθή. Ο Henry Jenkins εμεγεί ην ζπζρεηηζκφ κεηαμχ ηεο ινγνηερλίαο νπαδψλ θαη ηεο transmedia αθήγεζεο σο εμήο: "Οη εγθπθινπαηδηθέο θηινδνμίεο ησλ θεηκέλσλ transmedia ζπρλά νδεγνχλ ζε θελά ή ππεξβνιέο ζηελ εμέιημε κίαο ηζηνξίαο: δειαδή, εηζάγνπλ πηζαλέο πινθέο πνπ κπνξεί λα κελ νινθιεξσζνχλ πνηέ ή αθφκα θαη επηπιένλ ιεπηνκέξεηεο πνπ ππαηλίζζνληαη πεξηζζφηεξα απφ απηά πνπ κπνξνχλ λα απνθαιπθζνχλ. πλεπψο νη αλαγλψζηεο έρνπλ έλα ηζρπξφ θίλεηξν γηα λα ζπλερίζνπλ λα εληξπθνχλ πάλσ ζε απηά ηα ζηνηρεία ηεο ηζηνξίαο θαη λα ηα επεμεξγαζηνχλ κέζσ ησλ δηθψλ ηνπο εηθαζηψλ, κέρξη λα γίλνπλ πξαγκαηηθφηεηα. Η ινγνηερλία νπαδψλ κπνξεί λα ζεσξεζεί ζαλ κία κε εμνπζηνδνηεκέλε επέθηαζε απηψλ ησλ ζπιιήςεσλ πξνο λέεο θαηεπζχλζεηο νη νπνίεο αληηθαηνπηξίδνπλ ηελ επηζπκία ηνπ θνηλνχ λα ζπκπιεξψζεη ηα θελά πνπ έρεη αλαθαιχςεη ζην εκπνξηθά δηαζέζηκν πιηθφ." 9 Ο Jenkins επίζεο έγξαςε γηα ην πψο ε ζχιιεςε ηνπ Star Wars είλαη έλα εμαηξεηηθφ παξάδεηγκα δεκηνπξγίαο ηνπ θαλαιηνχ ηεο ινγνηερλίαο νπαδψλ. ηελ πεξίπησζε ηνπ Star Wars νη δεκηνπξγνί δελ ήηαλ ζίγνπξνη γηα ην πψο ζα έπξεπε λα ρεηξηζηνχλ απηφ ην λέν θείκελν ην νπνίν εκθαλίζηεθε ηφζν ζηηο παιηφηεξεο, φζν θαη ζηηο πην ζχγρξνλεο κνξθέο κέζσλ. Πξνζπαζνχλ απεγλσζκέλα λα δηαηεξήζνπλ ηνλ έιεγρν πάλσ ζηηο πινθέο θαη ηα πξντφληα, ζέινληαο ηαπηφρξνλα λα ελζαξξχλνπλ ζπγθεθξηκέλεο κνξθέο ηεο αθήγεζεο ησλ νπαδψλ θαη ηεο ζπκκεηνρήο ζε ζπγθεθξηκέλεο πεξηνρέο (γηα παξάδεηγκα, ηελ δεκηνπξγία ηαηληψλ κε νξηζκέλα θξηηήξηα θαη παηρληδηψλ πνπ επηηξέπνπλ ζην θνηλφ κεγαιχηεξν έιεγρν ηνπ πεξηβάιινληνο). 3 26

27 Η λνκηκφηεηα ηεο ινγνηερλίαο νπαδψλ απνηειεί έλα κεγάιν ζέκα. ηηο ΗΠΑ ζεσξείηαη παξάγσγν έξγν 26, ελψ ππάξρνπλ θάπνηνη πνπ ζεσξνχλ φηη δελ ππφθεηηαη ζηνπο θαλφλεο ηεο δίθαηεο ρξήζεο 27. Γηα λα θαζηεξψζνπλ ηελ δίθαηε ρξήζε νη ζπγγξαθείο ησλ έξγσλ απηψλ, φληαο ζχκθσλνη θαη κε ηνλ νξηζκφ ηνπ Jensen, δειψλνπλ φηη ηα έξγα ηνπο δελ επηθέξνπλ νχηε θφζηνο ζηνλ ηδηνθηήηε ηνπ αξρηθνχ έξγνπ, δελ ην αληηγξάθνπλ νχηε ην αληηθαζηζηνχλ θαη κάιηζηα ιεηηνπξγνχλ σο δσξεάλ δηαθήκηζε, ρσξίο λα επηθέξνπλ θέξδνο ζηνπο ίδηνπο. 17 Γεληθά, ππάξρνπλ πνιινί ζπγγξαθείο νη νπνίνη δελ επηζπκνχλ λα δεκηνπξγνχληαη παξάγσγα ζηα έξγα ηνπο ρσξίο ηελ άκεζε άδεηά ηνπο θαη ηελ ηδηφηεηα λα ηα ειέγρνπλ νη ίδηνη, θαη νη νπνίνη δεηνχλ απφ ηηο κεγάιεο αξρεηνζήθεο ινγνηερλίαο νπαδψλ λα δηαγξάςνπλ θαη λα απαγνξεχζνπλ έξγα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο ηδηνθηεζίεο ηνπο. 28 Αληίζεηα, ππάξρνπλ ζπγγξαθείο πνπ επηηξέπνπλ ηέηνηνπ είδνπο έξγα, κε ηνλ φξν λα αθνινπζνχλ ηηο θαηεπζπληήξηεο γξακκέο ηηο νπνίεο έρνπλ νη ίδηνη δψζεη, φπσο ζηελ πεξίπησζε ηεο Lucasfilm γηα ηε ζχιιεςε ηνπ Star Wars. 29 Οη πεξηζζφηεξνη ζπγγξαθείο σζηφζν, ηείλνπλ λα θάλνπλ ηα "ζηξαβά κάηηα", φρη απαξαηηήησο ελζαξξχλνληάο ηα (αλ θαη απηφ ζπκβαίλεη ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο, φπσο ζηελ πεξίπησζε ηεο J. K. Rowling θαη ηεο Stephenie Meyer 30 ), αιιά θαη ρσξίο λα ηα απνζαξξχλνπλ, εθφζνλ απηά δελ εθδίδνληαη κε θεξδνζθνπηθνχο ζθνπνχο. 2.2 Παηρλίδηα κε θηγνχξεο Έλα θείκελν transmedia δελ απνηειεί κία απιή δηάδνζε πιεξνθνξηψλ, αιιά παξέρεη έλα νινθιεξσκέλν ζχλνιν ξφισλ θαη ζηφρσλ ηνπο νπνίνπο νη αλαγλψζηεο κπνξνχλ λα αλαιάβνπλ θαζψο αλαπαξηζηνχλ ηηο πηπρέο ηεο ηζηνξίαο κέζα ζηελ θαζεκεξηλή ηνπο δσή. Μπνξνχκε λα δηαθξίλνπκε απηήλ ηελ παξαζηαηηθή δηάζηαζε κέζσ ηεο δηάζεζεο ραξαθηήξσλ σο θηγνχξεο - παηρλίδηα πνπ ελζαξξχλνπλ ηα παηδηά λα δεκηνπξγήζνπλ ηηο δηθέο ηνπο ηζηνξίεο γηα ηνπο θαληαζηηθνχο ραξαθηήξεο νη νπνίνη απεηθνλίδνληαη, ή αθφκα θαη κέζσ ησλ θνζηνπκηψλ θαη ησλ παηρληδηψλ ξφισλ ηα νπνία καο 27

28 πξνηξέπνπλ λα εκβαζχλνπκε ζηνλ θφζκν ηεο θαληαζίαο. ηελ πεξίπησζε ηνπ Star Wars, ε θηγνχξα Boba Fett πξνθάιεζε ην ελδηαθέξνλ ηνπ θνηλνχ γηα έλαλ ραξαθηήξα πνπ είρε έλαλ κηθξφ ξφιν ζηε ζεηξά, δεκηνπξγψληαο παξάιιεια πίεζε λα δνζεί ζηνλ ελ ιφγσ ραξαθηήξα έλαο ζεκαληηθφηεξνο ξφινο ζηελ πινθή κειινληηθψλ ηζηνξηψλ. 9 O Long ππνζηεξίδεη φηη απηφ πνπ θάλεη ηηο θηγνχξεο απηέο λα δσληαλεχνπλ είλαη νη ηζηνξίεο. Μαδί κε ηα παξακχζηα επάλσ ζηηο θάξηεο θαη ηα θφκηθο πνπ βξίζθνληαη κέζα ζηηο ζπζθεπαζίεο, ηα παηδηά δελ αγνξάδνπλ ηηο θηγνχξεο κφλν γηα ηηο θηγνχξεο, αιιά θαη γηα ηηο ηζηνξίεο πνπ κπνξνχλ λα δηεγεζνχλ απφ ηε ζηηγκή πνπ ηηο πξνζζέηνπλ ζηηο ζπιινγέο ηνπο. Σα παηδηά απνηεινχλ πεγή ηδεψλ, κε ηε θαληαζία ηνπο λα ηξέρεη κε ηιηγγηψδε ηαρχηεηα πξνθεηκέλνπ λα κάζνπλ ηα πάληα γηα ην ζχκπαλ ησλ παηρληδηψλ ηνπο θαη λα γεκίζνπλ ηα θελά ηνπ κε ηα μεζπάζκαηά ηεο. Όηαλ ηα παηδηά ρεηξίδνληαη ηέηνηνπο ραξαθηήξεο ζε ηφζν κηθξή ειηθία, ηνπο ζπζρεηίδνπλ κε ηηο πην φκνξθεο ηζηνξίεο ηνπ θφζκνπ. Όρη απηέο πνπ βιέπνπλ ζηελ ηειεφξαζε ή δηαβάδνπλ ζηα θφκηθ, αιιά απηέο πνπ ιέλε κεηαμχ ηνπο φηαλ ζπλαληηνχληαη γηα λα παίμνπλ θη φηαλ ελζαξθψλνπλ επηθέο κάρεο ζηηο παηδηθέο ραξέο. Οη ραξαθηήξεο δσληαλεχνπλ ζηα κάηηα ηνπο θαη παίδνπλ ηεξάζηην ξφιν ζηηο λεαξέο δσέο ηνπο. Δάλ ζπλδπάζνπκε ηελ πηπρή ηνπ ζηνηρείνπ ηεο ηζηνξίαο ησλ ραξαθηήξσλ απηψλ κε ηελ πξαγκαηηθή transmedia δηήγεζε θαη ξίμνπκε κέζα κηα θαιή δφζε ζχγρξνλεο ηερλνινγίαο, ζα κπνξνχζακε λα δεκηνπξγήζνπκε κηα εμαίξεηε κνξθή ζπιιεθηηθά θαηεπζπλφκελεο δηήγεζεο. Ο Long πξνηείλεη έλα παξάδεηγκα ηέηνηνπ είδνπο δηήγεζεο. Υξεζηκνπνηψληαο ηε ζχιιεςε ησλ Masters of the Universe, θαληάδεηαη έλα παηρλίδη-θάζηξν ην νπνίν ζπλδέεηαη κε ηελ ηειεφξαζε ή ηνλ ππνινγηζηή, θαη ην νπνίν πεξηέρεη έλαλ ζθιεξφ δίζθν γεκάην κε επεηζφδηα ηεο ζεηξάο. Απηά ηα επεηζφδηα ζα "μεθιεηδψλνληαη" θαη ζα πξνβάιινληαη αλάινγα κε ην πνηα θηγνχξα ηνπνζεηεί θαλείο κέζα ζην θάζηξν. Με απηφλ ηνλ ηξφπν, ε αγνξά επηπιένλ ραξαθηήξσλ ζα μεθιεηδψλεη φιν θαη κεγαιχηεξν κέξνο ηεο ηζηνξίαο. 31 Έλα άιιν παξάδεηγκα παηρληδηψλ κε θηγνχξεο, είλαη ηα παηρλίδηα ζηξαηεγηθήο κε κηληαηνχξεο (wargames), φπσο ζηελ πεξίπησζε ηεο πνιχ εκπνξηθήο 28

29 transmedia ζεηξάο δηθαηνπαξνρήο Warhammer 40k, ζηελ νπνία κάιηζηα ην παηρλίδη απνηειεί ην πξσηεχνλ θαλάιη. Σν παηρλίδη απηφ έρεη βξεη κεγάιε απήρεζε θαη έρεη κεγάιε θνηλφηεηα νπαδψλ θαη θαλαηηθψλ ζπιιεθηψλ. Δκπνξηθά, είλαη ην πην θεξδνθφξν πξντφλ ηεο ζεηξάο, επεηδή ν παίθηεο, πξνθεηκέλνπ λα ζπκκεηάζρεη ζην παηρλίδη, πξέπεη λα δεκηνπξγήζεη κηα ζπιινγή απφ κηληαηνχξεο, νη νπνίεο ρσξίδνληαη ζε ζηξαηνχο αλάινγα κε ηε θπιή ή ηελ θαηαγσγή ηνπο, ζχκθσλα κε ηνλ θφζκν ηνπ Warhammer. Οη κηληαηνχξεο ηνπ θάζε ζηξαηνχ είλαη πάξα πνιιέο, φκσο δελ είλαη ππνρξεσηηθφ λα ηηο απνθηήζεη θαλείο φιεο πξνθεηκέλνπ λα παίμεη ην παηρλίδη. Η δηαθνξνπνίεζε ηεο ζχλζεζεο ηνπ ζηξαηνχ φκσο είλαη απηή πνπ θάλεη ην είδνο ηνπ παηρληδηνχ δηαθνξεηηθφ, πρ επηζεηηθφ ή ακπληηθφ, ή δηαθνξνπνηεί ηε ζηξαηεγηθή ηεο κάρεο. Έηζη, νη παίθηεο πξνζπαζνχλ λα απφθηήζνπλ φιν ην πιήζνο ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ ζηξαηνχ πνπ πξνηηκνχλ, πξνθεηκέλνπ λα αθνινπζνχλ ηελ αλάινγε ζηξαηεγηθή θάζε θνξά. Δδώ βιέπνπκε ηε δηαθνξά ζηε ζηξαηεγηθή ησλ δύν παηθηώλ: ν παίθηεο Α (καύξα) πξνηίκεζε λα αγνξάζεη ζρεδόλ όια ηα νρήκαηα ηνπ ζηξαηνύ κε ηνλ νπνίν παίδεη, πξνθεηκέλνπ λα αθνινπζήζεη επηζεηηθή ζηξαηεγηθή, ελώ ν παίθηεο Β (θίηξηλα θαη θόθθηλα) πξνηίκεζε λα επελδύζεη ζε θηίξηα θαη πύξγνπο, πξνθεηκέλνπ λα αθνινπζήζεη ακπληηθή ζηξαηεγηθή απηή ηελ θνξά. 4 Όζνλ αθνξά ηελ πξνζθνξά λέσλ ζηνηρείσλ ζηελ transmedia ζχιιεςε, ην είδνο απηφ ηνπ παηρληδηνχ δελ πζηεξεί δηφινπ. Ο ηξφπνο κάρεο ηεο θάζε κνλάδαο εμαξηάηαη απφ ηελ πξνζσπηθφηεηά ηεο, θη έηζη ν παίθηεο καζαίλεη 29

30 αξθεηά πξάγκαηα γηα ηελ ςπρνινγία θαη ηε ζπκπεξηθνξά ηεο θάζε θπιήο. Γηα παξάδεηγκα, νη Eldar θηλνχληαη πεξηζζφηεξα βήκαηα, άξα είλαη πην επθίλεηνη θαη γξήγνξνη, νη Space Marines θάλνπλ πεξηζζφηεξε δεκηά θαη είλαη ιηγφηεξνη, ην νπνίν ζεκαίλεη φηη είλαη επίιεθηνη πνιεκηζηέο, ηα Tyranids έρνπλ ηε κνξθή εληφκσλ θαη νη Tau Empire δηαζέηνπλ εμειηγκέλεο παλνπιίεο θαη φπια, πξάγκα πνπ δείρλεη φηη ε θνηλσλία ηνπο είλαη πην πξνεγκέλε ηερλνινγηθά ζε ζρέζε κε ηηο ππφινηπεο. Δπίζεο, ν ηξφπνο πνπ είλαη ληπκέλεο νη κνλάδεο, ηα θηίξηα πνπ ρξεζηκνπνηνχλ θαη ε ζηάζε θαη νη εθθξάζεηο ηνπο, δείρλνπλ πνιιά γηα ηελ θνηλσλία θαη ηνλ ηξφπν ζπκπεξηθνξάο ηνπο. Σέινο, ηα παηρλίδηα απηά ζπλνδεχνληαη απφ βηβιία κε θαλφλεο, ηα νπνία κεηαμχ άιισλ αλαθέξνπλ ηα ραξαθηεξηζηηθά ησλ ζηξαηησηψλ θαη αξθεηά πξάγκαηα γηα ηηο ρψξεο θαη ηελ ηζηνξία ηνπο, βνεζψληαο έηζη ζηελ θαιχηεξε θαηαλφεζε ηνπ θφζκνπ ζηνλ νπνίν παίδνληαη. 32 Πξνεγκέλνο ηερλνινγηθά Tau πνιεκηζηήο, έλα Tyranid, Eldar καρεηήο (ε επθηλεζία ηνπ θαίλεηαη από ην γεγνλόο όηη ε παλνπιία ηνπ είλαη πην ιεπηή θαη ειαθξηά ζε ζρέζε κε ηνπο ππόινηπνπο, επίζεο έρεη θηεξά θαη άξα είλαη πην γξήγνξνο), έλαο ζηξαηεγόο ησλ Space Marines θαη έλαο ησλ αληίζεηώλ ηνπο Chaos Space Marines. Καη νη δύν ηειεπηαίνη είλαη αξθεηά νγθώδεηο θαη θαίλνληαη δπλαηνί. Δπίζεο παξαηεξείηαη από ηελ εκθάληζή ηνπο όηη νη κελ αλήθνπλ ζην ζηξαηόπεδν ησλ "θαιώλ", ελώ νη δε ζην αληίπαιν ζηξαηόπεδν ησλ "θαθώλ". 4 30

31 2.3 Παηρλίδηα Αθήγεζεο Πξηλ απφ ηηο θηλεκαηνγξαθηθέο ηαηλίεο, ππήξραλ νη ξαδηνθσληθέο πεξηπέηεηεο. Οη αθξναηέο θαζφηαλ κπξνζηά απφ ην ξαδηφθσλφ ηνπο θαη άθνπγαλ κε ελζνπζηαζκφ ηα θαηνξζψκαηα ησλ αγαπεκέλσλ ηνπο εξψσλ. Δθφζνλ ρξεζηκνπνηνχζαλ ξαδηφθσλν, δελ κπνξνχζαλ λα δνπλ ηα γεγνλφηα, αιιά δελ ππήξρε θαη ε αλάγθε λα ηα δνπλ ν δηάινγνο, ε αθήγεζε, ηα ερεηηθά εθέ πεξηέγξαθαλ ηε δξάζε, ε νπνία εθθξαδφηαλ απφ ηε θαληαζία ησλ αθξναηψλ ζε ζθελέο πνπ κπνξνχζαλ λα δνπλ, λα βηψζνπλ θαη λα κλεκνλεχζνπλ. Σα παηρλίδηα ξφισλ είλαη ζε κεγάιν βαζκφ ζαλ ηηο ξαδηνθσληθέο πεξηπέηεηεο, εάλ εμαηξέζνπκε κηα πνιχ ζεκαληηθή ιεπηνκέξεηα: πξνσζνχλ ηελ αιιειεπίδξαζε. Έλαο παίθηεο αλαιακβάλεη ηελ αθήγεζε θαη έλα ηκήκα ηνπ δηαιφγνπ, αιιά νη άιινη παίθηεο δελ θάζνληαη απιά θαη θαληάδνληαη ηα γεγνλφηα. Αληηζέησο, ζπκκεηέρνπλ πξαγκαηηθά. Κάζε παίθηεο ειέγρεη ηηο ελέξγεηεο ελφο ραξαθηήξα ζην πιαίζην ηεο ηζηνξίαο, απνθαζίδεη γηα ηηο ελέξγεηέο ηνπ, παξέρεη ην δηάινγν ηνπ ραξαθηήξα ηνπ θαη ιακβάλεη απνθάζεηο βαζηζκέλνο ζηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ ραξαθηήξα θαη ηηο εθάζηνηε επηινγέο θαη πξάμεηο πνπ θάλεη γηα λα μεπεξάζεη θαηαζηάζεηο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ παηρληδηνχ. Τξία πνιύ δεκνθηιή παηρλίδηα αθήγεζεο: ην Dungeons and Dragons 5, ην νπνίν μεθίλεζε από ηελ TSR, ε νπνία πεξηήιζε ζηε Wizards Of The Coast θαη ε νπνία ηειηθά αγνξάζηεθε από ηε Hasbro, ην World of Darkness 6 ηεο White Wolf θαη ην Call of Cthulhu 7, ηεο εηαηξείαο Chaosium, θαη ην νπνίν αλήθεη ζηε ζύιιεςε ηνπ Cthulhu Mythos ηνπ ζπγγξαθέα H. P. Lovecraft.Τν θαζέλα από απηά πεξηέρεη πνιιά settings, έλα από ηα νπνία δηαιέγεη ν θάζε αθεγεηήο γηα λα δηαδξακαηίζεη ηελ ηζηνξία ηνπ. 31

32 Πην ζπγθεθξηκέλα, παηρλίδη ξφισλ ή αθεγεκαηηθφ παηρλίδη (role-playing game ή storytelling game, ελ ζπληνκία RPG, ε παγθνζκίσο δηαδεδνκέλε βξαρπγξαθία ηνπ φξνπ) είλαη έλα παηρλίδη ζην νπνίν νη ζπκκεηέρνληεο αλαιακβάλνπλ ην ξφιν θαληαζηηθψλ ραξαθηήξσλ θαη κέζσ ζπλεξγαζίαο δεκηνπξγνχλ ή παξαθνινπζνχλ ηζηνξίεο. Οη ελέξγεηεο θάζε ραξαθηήξα θαζνξίδνληαη απφ ηνλ εθάζηνηε παίθηε, ν νπνίνο έρεη αλαιάβεη ηνλ ζπγθεθξηκέλν απηφ ξφιν θαη έρεη εθ ησλ πξνηέξσλ ζρεδηάζεη ηνλ ραξαθηήξα ηνπ αθνινπζψληαο έλα, ζπλήζσο πνιχπινθν, ζχζηεκα θαλφλσλ θαη νδεγηψλ ζχκθσλα κε ην νπνίν θαζνξίδεηαη ην αλ νη ελέξγεηέο ηνπ πεηπραίλνπλ ή απνηπραίλνπλ. ην πιαίζην ησλ θαλφλσλ, νη παίθηεο κπνξνχλ λα απηνζρεδηάζνπλ ειεχζεξα, ελψ νη επηινγέο ηνπο θαζνξίδνπλ ηελ θαηεχζπλζε θαη ηελ έθβαζε ησλ παηρληδηψλ. 33 Ο αθεγεηήο (ν νπνίνο ζην πιαίζην ησλ παηρληδηψλ ξφισλ θέξεη δηάθνξεο νλνκαζίεο, εθ ησλ νπνίσλ νη πην δηαδεδνκέλεο είλαη νη storyteller, dungeon master θαη game master) εηνηκάδεη έλα ζελάξην ή ρξεζηκνπνηεί κηα έηνηκε πεξηπέηεηα (δειαδή κηα πεξηπέηεηα πνπ έρεη δεκνζηεπηεί απφ άιινλ storyteller ή εηαηξία). Έηζη, κε κηα πεξηπέηεηα ζηε δηάζεζε ηνπ θαη κε ζρεδηαζκέλνπο ραξαθηήξεο ν αθεγεηήο θαιεί θαη ζπγθεληξψλεη ηνπο παίθηεο θαη ην παηρλίδη κπνξεί λα μεθηλήζεη. Σν ζχλνιν ηνπ ρξφλνπ δηεμαγσγήο ελφο παηρληδηνχ ξφισλ νλνκάδεηαη ζπλεδξία ή session. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ παηρληδηνχ ν αθεγεηήο πεξηγξάθεη ηα γεγνλφηα θαη ηηο θαηαζηάζεηο θαη ειέγρεη ηνπο NPCs (Non Player Characters ή Storyteller Characters ιέγνληαη φινη νη ππφινηπνη ραξαθηήξεο πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηε δηήγεζε, εθηφο απφ απηνχο πνπ ειέγρνληαη απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο παίθηεο). O αθεγεηήο κπνξεί επίζεο λα παξνπζηάδεη δσγξαθηέο ζηνπο παίθηεο ή λα ζρεδηαδεη πξφρεηξα πάλσ ζε έλα θχιιν ραξηηνχ ή ζε κνπζακά ηνλ ρψξν ζηνλ νπνίν βξίζθνληαη νη ραξαθηήξεο ησλ παηθηψλ, ψζηε λα πξνζδψζεη ζην παηρλίδη έλα πην ξεαιηζηηθφ ηφλν, βνεζψληαο φζνπο έρνπλ "αηξνθηθή" (rudimentary) ηθαλφηεηα θαληαζίαο. 32

33 Σθελή από κηα ζπλεδξία ηνπ παηρληδηνύ αθήγεζεο Living Forgotten Realms. Ο αθεγεηήο πεξηγξάθεη ζηνπο παίθηεο ηνπ, νη νπνίνη έρνπλ κπξνζηά ηνπο όια ηα απαξαίηεηα "εξγαιεία" (δάξηα, θύιια ραξαθηήξσλ, θάξηεο κε θαλόλεο, ράξηεο, κηληαηνύξεο θιπ) πξνθεηκέλνπ λα κπνξέζνπλ λα παξαθνινπζήζνπλ ηελ πινθή θαη λα ζπκκεηάζρνπλ ζσζηά ζην παηρλίδη 8. Σα παηρλίδηα ξφισλ απνηεινχλ κηα κνξθή αθήγεζεο κέζσ αιιειεπίδξαζεο θαη ζπλεξγαζίαο. Όπσο ηα κπζηζηνξήκαηα ή νη ηαηλίεο, ηα παηρλίδηα αθήγεζεο έρνπλ απήρεζε δηφηη εκπιέθνπλ ηε θαληαζία καο θαη πξνθαινχλ εκβχζηζε. Η αιιειεπίδξαζε είλαη ε πνιπζήκαληε δηαθνξά κεηαμχ ησλ παηρληδηψλ ξφισλ θαη ηεο παξαδνζηαθήο ινγνηερλίαο. Δλψ ν ζεαηήο ελφο ηειενπηηθνχ πξνγξάκκαηνο απνηειεί παζεηηθφ παξαηεξεηή, ν παίθηεο ζε έλα παηρλίδη ξφισλ θάλεη επηινγέο πνπ επεξεάδνπλ ηελ ηζηνξία. Παξφιν πνπ ππάξρνπλ απιά ζηνηρεία παηρληδηψλ ξφισλ ζε παξαδνζηαθά παηρλίδηα γηα παηδηά, φπσο ην "θιέθηεο θαη αζηπλφκνη", "θανπκπφεδεο θαη Ιλδηάλνη", ή αληίζηνηρα ην "let s pretend", ηα παηρλίδηα ξφισλ πξνζζέηνπλ πνιππινθφηεηα θαη επηκνλή ζε απηή ηε βαζηθή ηδέα. Έλα επλφεην ζχζηεκα θαλφλσλ θαη κηα ιηγφηεξν ή πεξηζζφηεξν ξεαιηζηηθή πεξηγξαθή ηνπ θφζκνπ (setting) δηεμαγσγήο ησλ πεξηπεηεηψλ ζπρλά ζπκβάιινπλ ζηελ αλαζηνιή ηεο δπζπηζηίαο. 33

34 Βηβιίν κε θαλόλεο ηνπ setting Mage: The Ascension, ηεο ζεηξάο παηρληδηνύ αθήγεζεο World of Darkness. Τν ζπγθεθξηκέλν βηβιίν πεξηέρεη ηνπο ηερληθνύο θαλόλεο παηρληδηνύ κόλν κίαο "νηθνγέλεηαο" κάγσλ, ησλ Virtual Adepts (ππάξρνπλ άιιεο ελλέα), θαζώο θαη ηελ πεξηγξαθή ηεο ηζηνξίαο ηνπο, ησλ θαλόλσλ εζηθήο ηνπο, ηνπ πεξηβάιινληνο θόζκνπ ηνπο θ.ά. Γίπια απεηθνλίδεηαη ην "θύιιν ραξαθηήξα" ηνπ παίθηε, ζην νπνίν ζεκεηώλεη ιεπηνκέξεηεο πνπ αθνξνύλ ην ραξαθηήξα ηνπ, ζε ζρέζε κε ηελ πξνζσπηθόηεηά ηνπ, ην πεξηβάιινλ ηνπ θαη ηνπο θαλόλεο ηνπ παηρληδηνύ 6. Έλα παηρλίδη ξφισλ ζπάληα έρεη ληθεηέο ή ρακέλνπο. Απηφ είλαη ην ζεκειηψδεο ραξαθηεξηζηηθφ πνπ δηαθνξνπνηεί ηα παηρλίδηα απηά απφ ηα επηηξαπέδηα παηρλίδηα, ηα ραξηνπαίγληα, ηα αζιεηηθά παηρλίδηα θαη ηα πεξηζζφηεξα είδε παηρληδηψλ. Σα αθεγεκαηηθά παηρλίδηα πξνάγνπλ πεξηζζφηεξν ηελ θξηηηθή ζθέςε, ηε ζπλεξγαζία θαη ηελ θνηλσληθφηεηα, παξά ηνλ αληαγσληζκφ. Έλα ραξαθηεξηζηηθφ παηρλίδη αθήγεζεο ζπγθεληξψλεη ηνπο ζπκκεηέρνληέο ηνπ ζε έλα εληαίν ζχλνιν, πνπ ιεηηνπξγεί σο νκάδα. Όπσο νη ηειενπηηθέο ζεηξέο ή νη ζεηξέο κπζηζηνξεκάησλ, απηά ηα απνζπαζκαηηθά παηρλίδηα παίδνληαη ζπρλά ζε εβδνκαδηαία βάζε γηα κηα πεξίνδν κελψλ ή αθφκε θαη εηψλ, αλ θαη ππάξρνπλ παίθηεο νη νπνίνη πξνηηκνχλ λα παίδνπλ πεξηπέηεηεο πνπ νινθιεξψλνληαη ζε κηα ζπλάληεζε. Σα παηρλίδηα απηά ζα κπνξνχζακε λα ηα ζπγθξίλνπκε θαη κε ηα αθνπζηηθά βηβιία (audio books), αιιά ε ζεκειηψδεο δηαθνξά είλαη φηη νη αθξναηέο (νη παίθηεο) πνπ αθνχλ ηνλ αθεγεηή ζπκκεηέρνπλ, πξσηαγσληζηνχλ ζηελ ηζηνξία, φπσο αθξηβψο εζνπνηνί πξσηαγσληζηνχλ ζε κηα ηαηλία ή ζε έλα 34

35 ζεαηξηθφ έξγν. ε αληίζεζε φκσο κε ηνπο εζνπνηνχο, απνιακβάλνπλ ηελ επράξηζηε δπλαηφηεηα λα ζπκβάιινπλ, θαη κάιηζηα ζε πνιχ ζεκαληηθφ βαζκφ, ζηνλ ξνπ ηεο ηζηνξίαο. Η γνεηεία ησλ RPGs έγθεηηαη ελ κέξεη ζηνλ ακθίδξνκν ραξαθηήξα ηνπο: δελ ππάξρεη αιιειεπίδξαζε κφλν κεηαμχ ησλ παηθηψλ αιιά θαη κεηαμχ ηνπ πνκπνχ θαη ηνπ δέθηε, δειαδή κεηαμχ ηνπ αθεγεηή θαη ησλ παηθηψλ, εθφζνλ θαη ν αθεγεηήο είλαη επίζεο παίθηεο. Σα ειεθηξνληθά παηρλίδηα ξφισλ πνπ εκπεξηέρνπλ πεξηβάιινληα θαη κεραληζκνχο πνπ ζπλαληάκε ζε αθεγεκαηηθά παηρλίδηα απνθαινχληαη παηρλίδηα ξφισλ γηα ππνινγηζηέο (computer role-playing games) ή CRPGs. Οη ζεηξέο Ultima θαη Might and Magic γηα παξάδεηγκα, νη νπνίεο γελλήζεθαλ ην 1980 θαη 1986 αληίζηνηρα, ζπγθαηαιέγνληαη κεηαμχ ησλ πην ηζηνξηθψλ θαη καθξνβηφηεξσλ ζεηξψλ ειεθηξνληθψλ παηρληδηψλ ξφισλ. Λφγσ ηεο δεκνηηθφηεηαο ησλ CRPGs, νη φξνη "παηρλίδη ξφισλ" θαη "RPG" έρνπλ θαη νη δχν ζε θάπνην βαζκφ ηαπηηζηεί κε ηε βηνκεραλία ειεθηξνληθψλ παηρληδηψλ, κε απνηέιεζκα νη παξαδνζηαθέο, κε ςεθηαθέο κνξθέο απηνχ ηνπ είδνπο δηαζθέδαζεο λα απνθαινχληαη επηηξαπέδηα παηρλίδηα ξφισλ ("pen and paper" ή "tabletop" role-playing games), αλ θαη ε ρξήζε ηξαπεδηνχ δελ είλαη απζηεξψο απαξαίηεηε! Γη' απηφ ην ιφγν, ν φξνο "παηρλίδηα αθήγεζεο" είλαη πην ζσζηφο ζην λα πεξηγξάςεη ηα παηρλίδηα απηά, κηα θαη δελ αλαθέξεηαη θαζφινπ ζηα αληίζηνηρα βηληενπαηρλίδηα. Ο Lucas J.W. Johnson, δηεπζπληήο ηεο εηαηξείαο transmedia ζπιιήςεσλ Silverstring Media, αλαιχεη ιεπηνκεξψο ζην άξζξν ηνπ "What D&D can tell us about transmedia?" ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ηα παηρλίδηα απηά απνηεινχλ αξηζηνπξγεκαηηθέο transmedia ζπιιήςεηο, θαζψο θαη ην ηί κπνξνχλ λα δηδαρζνχλ θαη ην πψο κπνξνχλ λα βνεζεζνχλ νη transmedia δεκηνπξγνί ζηηο ζπιιήςεηο ηνπο, έρνληαο εκπεηξία ζπκκεηνρήο ζε απηά. 34 πγθεθξηκέλα, αλαθέξεηαη ζην ην παηρλίδη αθήγεζεο Dungeons and Dragons (γηα ζπληνκία D&D), ππνζηεξίδνληαο φηη εάλ ην transmedia storytelling πεξηγξάθεη ηελ ηδηφηεηα ελφο αθεγεκαηηθνχ θφζκνπ ζχκθσλα κε ηελ νπνία δηαθνξεηηθέο ηζηνξίεο παξνπζηάδνληαη ζε πνιιαπιά κέζα, ηφηε ην D&D, ή ηνπιάρηζηνλ νη δηαθνξεηηθνί θφζκνη ηνπ, ζίγνπξα εκπίπηνπλ ζ απηήλ. Αο 35

36 πάξνπκε γηα παξάδεηγκα ηνλ θφζκν ηνπ Forgotten Realms. Σα βηβιία ησλ θαλφλσλ πεξηγξάθνπλ ηνλ θφζκν, ηηο ηνπνζεζίεο θαη ηνπο ραξαθηήξεο κέζα ηνπ, φπσο θαη ηελ πινχζηα ηζηνξία ηνπ. Γεθάδεο δηεγήκαηα αθεγνχληαη ππνζέζεηο πνπ δηαδξακαηίδνληαη κέζα ηνπ. Τπάξρνπλ βηληενπαηρλίδηα φπσο ην Baldur s Gate θαη ην Neverwinter Nights κε ηηο δηθέο ηνπο ηζηνξίεο. Τπάξρνπλ βηβιία θφκηθ θαη ηζηνζειίδεο. Αθφκε θαη ην ίδην ην παηρλίδη - θάζε θνξά πνπ κηα νκάδα παίδεη κηα ζπλάληεζε D&D ζηα Forgotten Realms, επεθηείλεη ηελ ηζηνξία ηνπ. Καζέλα απφ απηά βξίζθεηαη κέζα ζηελ ηζηνξία ηνπ ίδηνπ θφζκνπ, εκπινπηίδνληαο ηελ. Σν ίδην κπνξνχκε λα πνχκε γηα ην Dragonlance, to Eberron, to Greyhawk θαη φινπο ηνπο άιινπο θφζκνπο πνπ ππάξρνπλ ζην D&D. Δπηπιένλ, θάπνηα βηβιία ηνπ φπσο ην Planescape θαη ην Spelljammer πεξηγξάθνπλ ηνπο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο φινη νη ππφινηπνη θφζκνη ζπλδένληαη κεηαμχ ηνπο, θάλνληαο ην ζχκπαλ ηνπ D&D κηα κνλαδηθή, ηεξάζηηα επεθηαηηθή transmedia ζχιιεςε, ε νπνία επηβιέπεηαη απφ ηνπο εθδφηεο ηεο Wizards of The Coast. Οη δεκηνπξγνί ηνπ D&D αλαγλψξηζαλ φηη είραλ ζηελ δηάζεζή ηνπο εμαηξεηηθά πινχζηνπο ζε ζελάξηα θφζκνπο, θαη έηζη ηνπο επέθηεηλαλ ψζηε λα ζπκπεξηιάβνπλ δεθάδεο απφ πνιχ θαιά ζελάξηα, κηα ηζηνξία κε βάζνο θαη επίζεο λα ελζσκαηψζνπλ ηηο δηαδξάζεηο θαη ηηο κνλαδηθέο πινθέο πνπ δεκηνπξγνχληαη απφ ηνπο παίθηεο. Καη απηέο αθξηβψο είλαη νη βαζηθέο αξρέο ηεο transmedia δηήγεζεο. O Johnson επίζεο ππνζηεξίδεη επίζεο φηη ην D&D είλαη κηα απφ ηηο πξψηεο, αλ φρη ε πξψηε, ζχγρξνλεο transmedia ζπιιήςεηο. πρλά, ην Star Wars αλαθέξεηαη σο ην πξψην ή ην πην ζεκαληηθφ ζχγρξνλν transmedia ζχκπαλ. Η πξψηε ηαηλία πξνβιήζεθε ην 1977, ελψ ε πξψηε επεθηαηηθή δηαθνξεηηθή απφ ηελ ηαηλία θαη ζε άιιν κέζν - ηζηνξία ηνπ ίδηνπ ζχκπαληνο εθδφζεθε ην Αληίζεηα, ην πξψην παηρλίδη D&D εθδφζεθε ην 1974 ελψ ην πξψην κπζηζηφξεκά ηνπ ην Όπσο θαη ην Star Wars, έρεη επεθηαζεί δξακαηηθά απφ ηφηε. 34 Ο Jordan Weisman παίξλεη επίζεο ζέζε ιέγνληαο φηη ηα παηρλίδηα ξφισλ έρνπλ έλα ηεξάζηην πιενλέθηεκα ζε ζρέζε κε ηα ςεθηαθά βηληενπαηρλίδηα, 36

37 επεηδή ρξεζηκνπνηνχλ ηνλ "άπεηξν επεμεξγαζηή αλάιπζεο" (κε άιια ιφγηα ηε θαληαζία). Δπίζεο παξέρνπλ ηελ πην ηέιεηα κνξθή θνηλσληθήο αιιειεπίδξαζεο, αθνχ νη παίθηεο βξίζθνληαη ζην ίδην δσκάηην θαη ζπλνκηινχλ. Βέβαηα, ηα online παηρλίδηα έξρνληαη φιν θαη πην θνληά ζην λα πξνζνκνηψζνπλ ηελ εκπεηξία ησλ RPGs, αιιά κπνξνχλ κφλν λα ηελ πξνζνκνηψζνπλ θαη φρη λα ηελ αληηγξάςνπλ. Απηφ ζπκβαίλεη επεηδή εκείο νη άλζξσπνη κεηά απφ εθαηνκκχξηα ρξφληα εμειηθηηθήο αλάπηπμεο έρνπκε επηθεληξσζεί ζην λα δηαβάδνπκε αθφκα θαη ηα πην κηθξά θαη αθνχζηα ιεθηηθά θαη ζσκαηηθά ζήκαηα πνπ εθπέκπνπκε κεηαμχ καο Παηρλίδηα Δλαιιαθηηθήο Πξαγκαηηθφηεηαο Έλα παηρλίδη ελαιιαθηηθήο πξαγκαηηθφηεηαο είλαη κηα δηαδξαζηηθή δηήγεζε ε νπνία ρξεζηκνπνηεί ηνλ πξαγκαηηθφ θφζκν σο πιαηθφξκα, θαη ζπρλά εκπιέθεη πνιιά είδε κέζσλ γηα λα πεη κηα ηζηνξία ε νπνία κπνξεί λα επεξεαζηεί απφ ηηο ηδέεο ή ηηο πξάμεηο ησλ ζπκκεηερφλησλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, ε κνξθή απηή νξίδεηαη απφ ηελ εληαηηθή ελαζρφιεζε ηνπ παίθηε κε κηα ηζηνξία πνπ ιακβάλεη ρψξα ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν θαη πεξηζηξέθεηαη γχξσ απφ ηηο απαληήζεηο ησλ ζπκκεηερφλησλ θαη απφ ραξαθηήξεο νη νπνίνη ειέγρνληαη ελεξγά απφ ηνπο ζρεδηαζηέο ηνπ παηρληδηνχ, ζε αληίζεζε κε ηα βηληενπαηρλίδηα φπνπ νη ραξαθηήξεο ειέγρνληαη απφ ηερλεηή λνεκνζχλε. Οη παίθηεο αιιειεπηδξνχλ άκεζα κε ηνπο ραξαθηήξεο ζην παηρλίδη, ιχλνπλ γξίθνπο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πινθή, θαη ζπρλά ζπλεξγάδνληαη κε κία θνηλφηεηα γηα λα αλαιχζνπλ ηελ ηζηνξία θαη λα ζπληνλίζνπλ ηφζν ηηο δηαδηθηπαθέο, φζν θαη ηηο πξαγκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ηνπο. Σα παηρλίδηα απηά ρξεζηκνπνηνχλ γεληθψο πνιπκέζα, φπσο ηειέθσλα θαη ειεθηξνληθή αιιεινγξαθία, φκσο βαζίδνληαη ζην δηαδίθηπν σο ην θεληξηθφ ζπλδεηηθφ κέζν

38 Τν πξώην ARG παηρλίδη, ην The Beast, είρε δεκηνπξγεζεί κε ζθνπό ηελ πξνώζεζε ηνπ παηρληδηνύ ηνπ Steven Spielberg A.I. Μηα από ηηο αθίζεο ηεο ηαηλίαο πνπ θπθινθνξνύζε ζην δηαδίθηπν απνηεινύζε ην ζεκείν εηζόδνπ ζην παηρλίδη 9,10. Οη δηαθνξέο θαη νη νκνηφηεηέο ηνπο κε άιια είδε παηρληδηψλ είλαη νη εμήο: Βηληενπαηρλίδηα: Δλψ ηα ARG γεληθά ρξεζηκνπνηνχλ ην δηαδίθηπν σο ην θεληξηθφ ζπλδεηηθφ κέζν, δελ ρξεζηκνπνηνχλ απνθιεηζηηθά ππνινγηζηή θαη ζπλήζσο δελ απαηηνχλ ηελ ρξήζε εηδηθνχ ινγηζκηθνχ ή δηεπαθήο. Οη ραξαθηήξεο πνπ δελ αλήθνπλ ζε παίθηεο ειέγρνληαη απφ ηνπο δεκηνπξγνχο θαη φρη απφ ηερλεηή λνεκνζχλε. Παηρλίδηα αθήγεζεο: Ο ξφινο ηνπ ζπληνληζηή ζηηο δηεγήζεηο ησλ ARG θαη ε ζρέζε ηνπ κε ηνπο παίθηεο ζπκίδεη αξθεηά ηνλ ξφιν ηνπ αθεγεηή ζηα RPG. Δληνχηνηο ν ξφινο ησλ παηθηψλ είλαη αξθεηά δηαθνξεηηθφο. Σα πεξηζζφηεξα ARG δελ έρνπλ ζπγθεθξηκέλνπο θαλφλεο. Οη παίθηεο αλαθαιχπηνπλ ηνπο θαλφλεο θαη ηα φξηα ηνπ παηρληδηνχ δνθηκάδνληαο κφλνη ηνπο δηάθνξεο κεζφδνπο. Δπίζεο, δελ απαηηνχλ απφ ηνπο παίθηεο λα δεκηνπξγήζνπλ θαληαζηηθνχο ραξαθηήξεο ή λα ππνδπζνχλ κε ξεαιηζηηθνχο ξφινπο θαζψο αιιειεπηδξνχλ κε ηνπο ραξαθηήξεο ηνπ παηρληδηνχ. 36 Καη κε ηηο δχν παξαπάλσ πεξηπηψζεηο, ηα ARG έρνπλ κηα νπζηαζηηθή δηαθνξά. Γελ απαηηείηαη ε δεκηνπξγία ελφο θφζκνπ ή θαληαζηηθνχ ζχκπαληνο ζην νπνίν ιακβάλεη ρψξα ην παηρλίδη, θαζψο ηα ARG εθηπιίζζνληαη ζηνλ 38

39 πξαγκαηηθφ θφζκν. Έηζη, νη παίθηεο, παξφιν πνπ εκπιέθνληαη εληαηηθά κε ηελ ππφζεζε, δελ ζεσξνχλ φηη απνηεινχλ κέξνο κηαο θαληαζηηθήο δηήγεζεο, αιιά δνπλ ην παηρλίδη ζηελ πξαγκαηηθή ηνπο δσή. Σα παηρλίδηα απηά κεξηθέο θνξέο πεξηγξάθνληαη σο ε πξψηε κνξθή δηεγεηηθήο ηέρλεο εγγελνχο ζην δηαδίθηπν, επεηδή ε αθήγεζή ηεο βαζίδεηαη θπξίσο ζε δχν δξαζηεξηφηεηεο νη νπνίεο δηεμάγνληαη εθεί: ε αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ θαη ε αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ. Οη βαζηθέο αξρέο ζρεδηαζκνχ ησλ παηρληδηψλ απηψλ είλαη νη εμήο: Γηήγεζε σο "αξραηνινγία" (archaeology): Αληί λα παξνπζηάδνπλ κηα ρξνλνινγηθά ελσκέλε, ζπλαθή δηήγεζε, νη δεκηνπξγνί κνηξάδνπλ θνκκάηηα ηεο ηζηνξίαο ζην δηαδίθηπν θαη ζε άιια κέζα, αθήλνληαο ηνπο παίθηεο λα ηα επαλαζπλαξκνινγήζνπλ, λα πξνκεζεχζνπλ ηνλ ζπλδεηηθφ ηζηφ θαη λα πξνζδηνξίζνπλ ηελ ζεκαζία ηνπο. Γηήγεζε άλεπ πιαηθόξκαο: Η ηζηνξία δε ζπλδέεηαη κε έλα κφλν κέζν, αιιά ππάξρεη θαη ρξεζηκνπνηεί νπνηνδήπνηε κέζν είλαη δηαζέζηκν πξνθεηκέλνπ λα κεηαδνζεί. Σρεδηαζκόο ζπιινγηθήο λνεκνζύλεο: Δλψ είλαη δπλαηφ θαλείο λα παξαθνινπζήζεη ην παηρλίδη αηνκηθά, ν ζρεδηαζκφο θαηεπζχλεηαη πξνο κία ζπιινγηθή παηθηψλ πνπ αληαιιάζνπλ πιεξνθνξίεο θαη ιχζεηο ζρεδφλ άκεζα, θαη ζπκπεξηιακβάλεη άηνκα ηα νπνία θαιχπηνπλ ζρεδφλ νπνηαδήπνηε εηδηθφηεηα. Δλψ ην παηρλίδη κπνξεί αξρηθά λα ηξαβήμεη κηα κηθξή νκάδα ζπκκεηερφλησλ, φζν απηνί αληηκεησπίδνπλ λέεο πξνθιήζεηο, δεηνχλ ηελ βνήζεηα άιισλ αηφκσλ κε δηαθνξεηηθέο γλψζεηο πξνθεηκέλνπ λα ππεξληθήζνπλ ηα εκπφδηα. Ο ςίζπξνο είλαη δπλαηόηεξνο από κηα θξαπγή (A whisper is sometimes louder than a shout): Αληί λα πξνσζήζνπλ αλνηρηά ην παηρλίδη, νη ζρεδηαζηέο πξνζπαζνχλ λα ηξαβήμνπλ παίθηεο ζε απηφ κε ην λα ρξεζηκνπνηνχλ δηάθνξεο ηερληθέο φπσο ππεξβνιηθή κπζηηθφηεηα φζνλ αθνξά πρ ηηο εηαηξίεο παξαγσγήο θαη ηα νλφκαηα ησλ δεκηνπξγψλ ηνπο, ηελ πξνζζήθε ζηνηρείσλ ζην παηρλίδη ηα νπνία "πξνεηδνπνηνχλ" ηνπο παίθηεο λα κείλνπλ καθξηά ηνπο θαη απνθεχγνληαο παξαδνζηαθά 39

40 θαλάιηα πξνψζεζεο. Οη ζρεδηαζηέο δελ επηθνηλσλνχλ φζν αθνξά ην παηρλίδη κε ηνπο παίθηεο ή ηνλ ηχπν φζν απηφ είλαη ελεξγφ. Η αηζζεηηθή ηνπ "απηό δελ είλαη παηρλίδη": Σν ίδην ην παηρλίδη δελ παξαδέρεηαη φηη είλαη παηρλίδη. Γελ έρεη ζπγθεθξηκέλνπο θαλφλεο γηα ηνπο παίθηεο. Όπσο θαη ζηελ πξαγκαηηθή δσή, νη θαλφλεο πξνζδηνξίδνληαη είηε κέζσ δνθηκήο, είηε κέζσ ησλ νξίσλ ησλ ίδησλ ησλ παηθηψλ. Η δηήγεζε ιακβάλεη ρψξα ζε έλαλ πξαγκαηηθφ θφζκν: φια ηα ηειέθσλα θαη νη ειεθηξνληθέο δηεπζχλζεηο ιεηηνπξγνχλ θαλνληθά, θαη φιεο νη ηζηνζειίδεο ππάξρνπλ πξαγκαηηθά. Σν παηρλίδη ιακβάλεη ρψξα ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν θαη δελ επαλαιακβάλεηαη. Οη ραξαθηήξεο ειέγρνληαη απφ πξαγκαηηθά άηνκα θαη θάπνηα γεγνλφηα ζπκπεξηιακβάλνπλ ζπλαληήζεηο θαη ηειεθσλήκαηα κεηαμχ παηθηψλ θαη εζνπνηψλ. Η πξαγκαηηθή δσή σο κέζν: Σν παηρλίδη ρξεζηκνπνηεί ηηο δσέο ησλ παηθηψλ σο πιαηθφξκα. Οη παίθηεο δελ ρξεηάδεηαη λα θηηάμνπλ θάπνην ραξαθηήξα ή λα παίμνπλ θάπνην ξφιν εθηφο απφ ηνλ εαπηφ ηνπο. Μπνξεί λα ιχζνπλ θάπνην γξίθν ή λα ππεξληθήζνπλ θάπνηα εκπφδηα πξνο φθεινο ηεο θνηλφηεηαο, κφλν θαη κφλν επεηδή θαηέρνπλ θάπνηα γλψζε ζηελ πξαγκαηηθή δσή ηνπο. Οη ζπκκεηέρνληεο αλαδεηνχλ ζπλερψο ζηνηρεία ελζσκαησκέλα ζηελ θαζεκεξηλή δσή. Σπιινγηθή αθήγεζε: Δλψ νη δεκηνπξγνί ειέγρνπλ ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο ηζηνξίαο, ελζσκαηψλνπλ πεξηερφκελν θαη αληηδξνχλ ζηηο πξάμεηο, αλαιχζεηο θαη ππνζέζεηο ησλ παηθηψλ, πξνζαξκφδνληαο ηε δηήγεζε θαη αθήλνληαο επίηεδεο "θελφ ρψξν" ηνλ νπνίν ζα γεκίζνπλ νη παίθηεο. Έλαο "θαληαζηηθόο" ραξαθηήξαο ηνπ παηρληδηνύ, ν νπνίνο είρε δηθή ηνπ ηζηνζειίδα κε ζηνηρεία γηα ηελ πξνζσπηθή ηνπ δσή θαη θσηνγξαθίεο, ηα νπνία νη παίθηεο έπξεπε λα αλαθαιύςνπλ 10 40

41 Έλα κεγάιν ζέκα ζπδήηεζεο είλαη ην αλ ηα ARG είλαη ε πην εμειηγκέλε κνξθή transmedia αθήγεζεο πνπ ππάξρεη ζήκεξα. Ο Örnebring ηα πεξηγξάθεη σο εμήο: "έλα ARG μεθηλά φηαλ νη παίθηεο βξίζθνληαη ή θαηεπζχλνληαη ζε έλα ζεκείν εηζφδνπ κέζα ζην κπζηήξην (ζπλήζσο ηζηνζειίδα) θαζψο θαη ζην πξψην ζχλνιν ζηνηρείσλ. Οη παίθηεο θαηφπηλ εηδνπνηνχλ άιινπο παίθηεο κέζν ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ ή νκάδσλ ζπδήηεζεο θαη ην παηρλίδη μεθηλά. Σν παηρλίδη είλαη ζπιινγηθφ θαη φηαλ θάπνηνο βξεη ηε ιχζε ζε έλα κπζηήξην ή ηε ζεκαζία ελφο ζηνηρείνπ, απηφ "ηνηρνθνιιάηαη" ζην δηαδίθηπν γηα λα ην δνπλ φινη νη ζπκκεηέρνληεο θαη έηζη λα κπνξνχλ φινη λα πξνρσξήζνπλ πην πέξα ζηελ δηήγεζε". 37 Λφγσ απηήο ηεο πεξηγξαθήο πνιινί ππνζηεξίδνπλ φηη απηή ε κνξθή θαηλνηφκνπ αθήγεζεο είλαη ε ηάζε ηνπ κέιινληνο επεηδή πεξηιακβάλεη φιεο ηηο πηπρέο ηεο θνπιηνχξαο ζχγθιηζεο θαη ηεο transmedia αθήγεζεο. χκθσλα κε ηνπο νξηζκνχο πνπ έρνπλ δψζεη νη ζεκαληηθφηεξνη εξεπλεηέο ζηελ transmedia αθήγεζε θαη ηνπο νπνίνπο αλαιχζακε λσξίηεξα, θαηαιήγνπκε ζην ζπκπέξαζκα φηη, ηειηθά, ηα παηρλίδηα απηά κφλν σο crossmedia κπνξνχλ λα ραξαθηεξηζηνχλ, εθφζνλ θαη θπξηφηεξν, ην θάζε "θαλάιη" πνπ ζπκκεηέρεη ζην παηρλίδη δελ κπνξεί λα ζηαζεί απφ κφλν ηνπ, θαη είλαη απαξαίηεζε ε γλψζε θαη ε ρξήζε φισλ ησλ θαλαιηψλ πξνθεηκέλνπ λα ζπλερηζηεί ε ηζηνξία θαη λα γίλεη θαηαλνεηή ε αθήγεζε. Γηάθνξεο κνξθέο παξαδνζηαθψλ κέζσλ έρνπλ αξρίζεη λα ρξεζηκνπνηνχλ ην ARG σο έλα ελαιιαθηηθφ θαλάιη κε ην νπνίν ζα ηνπνζεηήζνπλ ην θνηλφ ζηηο ηζηνξίεο ηνπο. Ο Örnebring ζπδεηά ηα ηξία ARG ηα νπνία δεκηνπξγήζεθαλ γηα λα επεθηείλνπλ ηελ ήδε ππάξρνπζα δηήγεζε ηεο ηειενπηηθήο ζεηξάο ηνπ ABC Alliance, εθ ησλ νπνίσλ δχν έρνπλ ζεσξεζεί επίζεκα θαη έλα έρεη δεκηνπξγεζεί απφ ηνπο ίδηνπο ηνπο νπαδνχο. 37 Όια απηά καο δείρλνπλ φηη ην ARG κπνξεί λα ζεσξεζεί σο έλα απφ ηα θαλάιηα κηαο transmedia αθήγεζεο, φηαλ απνηειεί κέξνο κηαο γεληθφηεξεο ζχιιεςεο, ε νπνία πεξηιακβάλεη θαη άιια θαλάιηα. Η κνξθή θαη ν ζρεδηαζκφο ηνπ φκσο, είλαη ραξαθηεξηζηηθφ crossmedia παξάδεηγκα φηαλ απηφ έρεη δεκηνπξγεζεί σο μερσξηζηή νληφηεηα, ρσξίο λα απνηειεί κέξνο κηαο ζεηξάο πξντφλησλ, δειαδή ρσξίο λα απνηειεί επέθηαζε θάπνηαο ζχιιεςεο. 41

42 Σρήκα 2: Σε απηό ην ζρήκα βιέπνπκε ην δηαρσξηζκό ησλ κέζσλ από ηα θαλάιηα. Τν θάζε κέζν κπνξεί λα έρεη πνιιαπιό αξηζκό θαλαιηώλ, ελώ ην ίδην θαλάιη κπνξεί λα βξίζθεηαη θαη ζε πεξηζζόηεξν από έλα κέζα. Τν θάζε θαλάιη έρεη ην δηθό ηνπ ρξώκα, έηζη ώζηε λα κπνξεί λα εληνπηζηεί πην εύθνια ζην θάζε κέζν.η ζεηξά κε ηελ νπνία εκθαλίδνληαη ηα θαλάιηα είλαη ηπραία, εθόζνλ δηαθνξεηηθό είλαη ην θαλάιη εηζόδνπ ζε θάζε ζύιιεςε θαη επίζεο δηαθνξεηηθό κπνξεί λα είλαη θαη ην πξσηεύνλ θαλάιη ζε θάζε ζύιιεςε. 42

43 2.5 Πξσηεχνληα θαη Γεπηεξεχνληα Καλάιηα Οη επεθηάζεηο κπνξεί λα εμππεξεηνχλ κία πνηθηιία δηαθνξεηηθψλ ιεηηνπξγηψλ. Γηα παξάδεηγκα ην BBC ρξεζηκνπνίεζε ξαδηνθσληθέο εθπνκπέο γηα λα θξαηήζεη δσληαλφ ην ελδηαθέξνλ ηνπ θνηλνχ γηα ηε ζεηξά Doctor Who γηα πεξίπνπ κία δεθαεηία θαηά ηελ νπνία δελ πξνβάιινληαλ λέα επεηζφδηα ζηελ ηειεφξαζε. Απηή ε επέθηαζε κπνξεί λα πξνζθέξεη κία λέα πξννπηηθή γηα ηνπο ραξαθηήξεο θαη ηα θίλεηξά ηνπο (φπσο θαη ζηελ πεξίπησζε ησλ ηζηνζειίδσλ ηνπ Dawson s Creek θαη ηεο Veronica Mars φπνπ πξνζνκνηψζεθαλ νη αιιεινγξαθίεο ησλ ραξαθηήξσλ θαη ησλ εκεξνιφγησλ ησλ πξσηαγσληζηψλ), κπνξεί λα δψζεη δσή ζε πηπρέο ηνπ πιαζκαηηθνχ θφζκνπ (φπσο ζηελ δηαδηθηπαθή έθδνζε ηεο Daily Planet πνπ εθδίδνληαλ ζε εβδνκαδηαία βάζε απφ ηελ DC θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ θχθινπ ηεο ζεηξάο ε νπνία ελεκέξσλε ην θνηλφ γηα γεγνλφηα ηα νπνία εθηπιίζζνληαλ ζηνλ θφζκν ησλ ππεξεξψσλ), ή λα απνηειέζεη γέθπξα κεηαμχ γεγνλφησλ πνπ απεηθνλίδνληαη ζε κία ζεηξά ζπλερεηψλ (φπσο ζηελ πεξίπησζε ηεο ζεηξάο θηλνπκέλσλ ζρεδίσλ Clone Wars ε νπνία πξνβιήζεθε ζην Cartoon Network γηα λα γεθπξψζεη έλα ρξνληθφ θελφ κεηαμχ ηνπ Star Wars II θαη III). Η επέθηαζε κπνξεί λα πξνζδψζεη κία πην ξεαιηζηηθή άπνςε ζηελ ηζηνξία σο ζχλνιν (φπσο ζπλέβε κε ηα πιαζηά έγγξαθα πνπ δεκνζηεχνληαλ ζηελ ηζηνζειίδα ηνπ Blair Witch Project ή ηα ληνθπκαληέξ θαη ηα cd-rom ηνπ James Cameron πνπ είραλ σο ζηφρν λα ζέζνπλ έλα ηζηνξηθφ ππφβαζξν γηα ηελ ηαηλία Σηηαληθφο). 9 Ο Maio Ji εμεγεί ηελ ζπνπδαηφηεηα ηνπ πξσηεχνληνο έξγνπ, ηνπ "κεηξηθνχ" φπσο ην νλνκάδεη, γηα ηελ επηηπρία ηεο transmedia αθήγεζεο. Υσξίο ηε ξεπζηή ζχλδεζε ησλ δηαθνξεηηθψλ κνξθψλ ησλ κέζσλ, ην θνηλφ κπνξεί λα κελ ελδηαθεξζεί γηα λα κάζεη πεξηζζφηεξα θαη λα εμεηάζεη ηελ ηζηνξία ιεπηνκεξέζηεξα. Απηφ επηηξέπεη ζην λα ιεθζεί ζνβαξά ππ φςε ε ζεκαζία ηνπ αξρηθνχ κέζνπ γηα ηελ επηηπρία ησλ δηάθνξσλ επηπξφζζεησλ θαλαιηψλ πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα λα εληζρχζνπλ ηελ αθεγεκαηηθή εκπεηξία

44 Η Dena έρεη άιιε κηα ζεσξία πάλσ ζηελ αλάπηπμε ησλ transmedia ζπιιήςεσλ. χκθσλα κε απηή, ν ζρεδηαζκφο ηνπ πεξηερνκέλνπ πάλσ ζε θαλάιηα θαη κνληέια πνπ είλαη δηεγεηηθά ζα βνεζήζεη ζην λα πξνσζεζεί ην ζηνηρείν ηεο εκβχζηζεο θαη ην θίλεηξν γηα δηαδξαζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, πηζαλψο ζα πεξηνξίζεη πηζαλφ αξλεηηθφ αληίθηππν απφ ηα κέζα, κε ζρφιηα φπσο ε "νηθνλνκηθή εθκεηάιιεπζε" θαη ε "αηζζεηηθή ρακεινχ επηπέδνπ" θαη ζα βνεζήζεη ζηελ αλάπηπμε ηεο transmedia αθήγεζεο. Γηα λα είλαη δηεγεηηθφ ην πεξηερφκελν θαη ε δηεπαθή ζην θαλάιη πξέπεη λα έρεη ξφιν ζηελ ηζηνξία (πξσηεχνλ) ή ξφιν ζηνλ θφζκν ηεο ηζηνξίαο (δεπηεξεχνλ). 13 Γηα λα έρεη ηνλ πξσηεχνληα ξφιν, ην θαλάιη πξέπεη λα είλαη: - ρεδηαζκέλν σο κία βαζηθή πεγή πιεξνθνξηψλ γηα ηνπο ραξαθηήξεο, ην πεξηβάιινλ θαη ηελ πινθή - Να είλαη ζρεδηαζκέλν θαη λα βηψλεηαη σο έλα ζεκείν εηζφδνπ ζε φιν ην πνιπθιαδηθφ έξγν - Η εκπεηξία λα έρεη έλαλ ηζρπξφ αληίθηππν ζηελ θαηαλφεζε ηεο ηζηνξίαο - Δάλ ζπκκεηέρεη ην θνηλφ, πξέπεη ε ζπκκεηνρή ηνπ λα επεξεάδεη ηε δεκηνπξγία ηεο ηζηνξίαο - Να παξέρεη ζλπλεπείο πιεξνθνξίεο γηα ηνπο ραξαθηήξεο, ηνλ θφζκν θαη ηελ πινθή - Να απνηειεί έλα πξντφλ πνπ δελ κπνξεί λα δηαρσξηζηεί απφ ηε ζπγθεθξηκέλε ηζηνξία - Να κπνξεί λα ζηαζεί απηφλνκα θαη λα απνηειεί έλα απφ ηα βαζηθά θείκελα - Να είλαη νηθείν θαη πξνηηκψκελν θαλάιη Γηα λα έρεη ην δεπηεξεχνληα ξφιν, ην θαλάιη πξέπεη λα: - Έρεη κηθξφηεξν αληίθηππν ζηελ θαηαλφεζε ηεο ηζηνξίαο - Μελ απνηειεί ηε βαζηθή πεγή πιεξνθνξηψλ γηα ηνπο ραξαθηήξεο, ην πεξηβάιινλ θαη ηελ πινθή 44

45 - Παξέρεη πεξαηηέξσ πιεξνθνξίεο γηα ην πεξηβάιινλ, ηελ πινθή θαη ηνπο ραξαθηήξεο πνπ είλαη πξσηαξρηθνί ή δεπηεξεχνληεο ζην θαλάιη ή ηε κνξθή ηεο ηζηνξίαο - Μελ παίδεη έλαλ άκεζν ξφιν ζηελ εμέιημε ηεο πινθήο - Δληζρχεη ηελ θαηαλφεζε ηεο ηζηνξίαο - Έρεη κία επηξξνή κέζνπ-επηπέδνπ ζηελ θαηαλφεζε ηεο ηζηνξίαο - Τπάξρεη ζπλέπεηα κε ηνπο ραξαθηήξεο, ην πεξηβάιινλ θαη ηελ πινθή - Γίλεη ηε δπλαηφηεηα πξφζβαζεο ηνπ θαληαζηηθνχ θφζκνπ κέζα ζηνλ πξαγκαηηθφ, κέζσ ηεο αλαγλψξηζεο ραξαθηήξσλ θαη ηεο επέθηαζεο ζθελψλ - Να δηαησλίδεη ην θαλάιη ηεο ηζηνξίαο θαη λα κε ραιάεη ηε ζπλνρή ηνπ θαληαζηηθνχ πεξηβάιινληνο Δδψ κπνξεί λα γίλεη κηα ζεκαληηθή δηάθξηζε φζνλ αθνξά πξαγκαηηθέο transmedia εμηζηνξήζεηο φπσο ην Matrix, ε νπνία κπνξεί λα ζεσξεζεί έλα πξψην βήκα γηα ηελ εγθαζίδξπζε ηεο αηζζεηηθήο ηεο transmedia αθήγεζεο: θάζε κέξνο ηνπ ζπλφινπ κηαο transmedia αθήγεζεο ζρεδηάδεηαη κε βάζε ηνλ θαλφλα απφ ηελ αξρή. Παξφιν πνπ είλαη πηζαλή ε δηαθσλία σο πξνο ηε δηάθξηζε ησλ "πξσηεπφλησλ" απφ ηα "δεπηεξεχνληα" ζηνηρεία ηεο ζχιιεςεο, ζηα δεπηεξεχνληα απνθαιχπηνληαη πνιιά ζεκεία ηεο πινθήο ηα νπνία εκπινπηίδνπλ ζαθψο ηελ θαηαλφεζε ηνπ ηί ζπλέβαηλε ζηα πξσηεχνληα. Οπαδνί νη νπνίνη θαηαλαιψλνπλ ηα επηπιένλ ζηνηρεία θαηαιαβαίλνπλ πεξηζζφηεξα θαη έρνπλ κηα πην νινθιεξσκέλε εκπεηξία ηνπ θφζκνπ σο ζχλνιν. Δάλ ην Matrix ήηαλ κηα νπνηνδήπνηε κε transmedia ζεηξά πξντφλησλ, νη ηαηλίεο ζα ζηέθνληαλ κφλεο ηνπο, αλεμάξηεηεο απφ ηα δεπηεξεχνληα ζηνηρεία, ηα νπνία ζα είραλ ηελ αληηκεηψπηζε απφ ηνπο νπαδνχο ηνπ θηλεκαηνγξάθνπ σο εληειψο πξναηξεηηθά ζηνηρεία, ηα νπνία έρνπλ σο ζηφρν ηελ απνκχδεζε ησλ ρξεκάησλ ηνπο. Αληίζεηα, ε παξαζηαηηθή κηθξνχ κήθνπο ζε δπν κέξε ηαηλία θηλνπκέλσλ ζρεδίσλ "The Second Renaissance" πνπ εκπεξηέρεηαη ζην Animatrix κηιά γηα ηελ ηζηνξία ηεο αλέγεξζεο ηεο θνηλσλίαο ησλ ξνκπφη θαη 45

46 πξνεηνηκάδεη γηα ηελ ηειηθή πξάμε ζην Matrix Revolutions. Σν Enter The Matrix εμηζηνξεί ηί ζπλέβεη ζην Osiris, ην ζθάθνο πνπ εκθαληδφηαλ ζην Matrix Reloaded. Σν "The Kid's Story," κηα άιιε ζχληνκε ηζηνξία ηνπ Animatrix, ζπζηήλεη ηνλ Kid, ην αγφξη πνπ ραηξεηά ην Neo (θαη ην ζεαηή) σο έλα παιηφ θίιν. 11 Δάλ, ινηπφλ, θαλείο θαηαλαιψζεη ην ζχλνιν ησλ θαλαιηψλ, πξσηεπφλησλ θαη δεπηεξεπφλησλ, ζα έρεη κηα πην νινθιεξσκέλε αληίιεςε ηφζν γηα ηελ ηζηνξία, φζν θαη γηα ηνλ θφζκν ηνπ Matrix, θαη έηζη ζα κπνξέζεη λα θαηαιάβεη θαιχηεξα ην ππφβαζξφ ηεο πξνο φιεο ηηο θαηεπζχλζεηο θαη λα αληηιεθζεί ηα κελχκαηα ησλ δεκηνπξγψλ ηεο ζε βάζνο. Ο ραξαθηήξαο "the Kid", έηζη όπσο παξνπζηάδεηαη ζηελ ηξηινγία ησλ ηαηληώλ Matrix (επάλσ) θαη ζηε ζεηξά Animatrix (θάησ) 11,12 46

47 3. Ζ ύγκλιζη ζηην παπαγυγή ηυν ειδήζευν Έλαο άιινο ηνκέαο ζηνλ νπνίν εκθαλίδεηαη φιν θαη κεγαιχηεξε ηάζε γηα ζχγθιηζε ζηηο κέξεο καο εθηφο απφ απηφλ ηεο αθήγεζεο, είλαη απηφο ηεο παξαγσγήο ησλ εηδήζεσλ. Οη ηάζεηο ζηελ παγθφζκηα βηνκεραλία ησλ κέζσλ έρνπλ δείμεη θαζαξά φηη γηα λα έρεη θαλείο καθξνρξφληα επηηπρία κε ην θνηλφ, είλαη δσηηθήο ζεκαζίαο ην λα αιιάμεη απφ κηα πξνζέγγηζε κεκνλσκέλνπ πξντφληνο ζε κηα πνιπκεζηθή, πξνζαλαηνιηζκέλε ηφζν ζην πεξηερφκελν φζν θαη ζην θνηλφ. 39 Οθείινπκε, ινηπφλ, λα αλαιχζνπκε ηελ πεξίπησζε ηνπ transmedia θαη crossmedia φζνλ αθνξά ηελ εηδεζενγξαθία θαη ηε κεηάδνζε ησλ εηδήζεσλ, θαζψο θαη ησλ θαλαιηψλ ζηα νπνία παξνπζηάδεηαη. Ο Erdal ππνζηεξίδεη φηη ηε βάζε ηεο αλάπηπμεο ησλ εηδήζεσλ απνηειεί ε ςεθηνπνίεζε ησλ ζπζηεκάησλ παξαγσγήο, ε νπνία επηηξέπεη ζην πεξηερφκελν λα ηαμηδεχεη πέξα απφ ηα ζχλνξα ησλ κέζσλ. Σειενπηηθέο βηληενζθνπήζεηο θαη ξαδηνθσληθέο εθπνκπέο κεηαδίδνληαη απφ ην δηαδίθηπν θαη ν ηειενπηηθφο ήρνο ρξεζηκνπνηείηαη ζπρλά ζην ξαδηφθσλν. Απηή ε αλάπηπμε ραξαθηεξίδεηαη ζπρλά κε ηνλ φξν «ζχγθιηζε», ν νπνίνο θαιχπηεη έλα κεγάιν εχξνο ηερλνινγηθψλ, θνηλσληθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ δηαδηθαζηψλ. Οη εξεπλεηέο ησλ κέζσλ ζπρλά πεξηγξάθνπλ ηε ζχγθιηζε σο κηα ζπγρψλεπζε, ηφζν πιεξνθνξηαθψλ ζπζηεκάησλ, ηειεπηθνηλσληψλ θαη ηερλνινγηψλ ησλ κέζσλ, φζν θαη θνηλσληθήο θαη πνιηηηζηηθήο ελνπνίεζεο. 40 Πην ζπγθεθξηκέλα, κε ηελ αλάπηπμε ηεο ηερλνινγίαο θαη ηνπ δηαδηθηχνπ, θαζψο θαη ησλ λέσλ κνξθψλ κε ηηο νπνίεο κεηαδίδνληαη επξέσο νη πιεξνθνξίεο, ππάξρεη κηα ηάζε ζηηο εηαηξίεο λα έρνπλ πεξηζζφηεξα εθδνηηθά θαλάιηα ζηελ δηάζεζή ηνπο. Σν εθδνηηθφ θαλάιη είλαη ην κέζν κεηαθνξάο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ δηαλνκή ηεο πιεξνθνξίαο ζηνλ ηειηθφ ρξήζηε. ήκεξα, ε πιεηνςεθία ησλ θαλαιηψλ έρεη ζρέζε κε ην δηαδίθηπν ή ρξεζηκνπνηεί αζχξκαηε ηερλνινγία θαη ηα ηειεπηαία ρξφληα νη ηζηνζειίδεο πνιιψλ εθεκεξίδσλ έρνπλ εληζρχζεη ηεο ππεξεζίεο ηνπο θαη έρνπλ επεθηείλεη ηελ αλαγλσζηκφηεηα ηνπο ηφζν ζε έληππε φζν θαη ζε ςεθηαθή κνξθή

48 3.1 Καλάιηα θαη ΜΜΔ ' απηφ ην ζεκείν ζα πξέπεη λα παξαζέζνπκε ηα θαλάιηα ηα νπνία ρξεζηκνπνηνχληαη ζπρλφηεξα ζηελ παξαγσγή θαη δηαλνκή ησλ εηδήζεσλ, αλεμάξηεηα πιαηθφξκαο θαη κέζνπ θαη ζχκθσλα κε ηνλ νξηζκφ θαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηα νπνία αλαθέξακε ζην πην πάλσ θεθάιαην. Σα θαλάιηα απηά είλαη 3,41 : Ο ηύπνο (εκεξήζηνο θαη πεξηνδηθφο) Η ηειενπηηθή εθπνκπή Η ξαδηνθσληθή εθπνκπή Τν webcasting (κεηάδνζε κέζσ δηαδηθηύνπ), ην νπνίν ρξεζηκνπνηεί ηελ ηερλνινγία ηνπ streaming γηα λα κεηαδψζεη ζπκπηεζκέλα δεδνκέλα ήρνπ, εηθφλαο θαη βίληεν, ζρεδφλ ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν, ζην δηαδίθηπν. Τν αξρείν ξνήο (αλαθέξεηαη σο Really Simple Syndication), ην νπνίν έρεη ηε βάζε ηνπ θπξίσο ζην δηαδίθηπν θαη απνηειεί κηα ηξνθνδνζία πνιχ ζχληνκσλ γξαπηψλ εηδήζεσλ ζην ειεθηξνληθφ ηαρπδξνκείν ηνπ ρξήζηε, ε νπνία γίλεηαη απφ θάπνηνλ νξγαληζκφ. Σν πιενλέθηεκα ηνπ θαλαιηνχ απηνχ είλαη φηη αλαλεψλεηαη πνιχ εχθνια θαη θηάλεη ζην ρξήζηε ζρεδφλ ακέζσο, ιφγσ ηνπ κηθξνχ ηνπ κεγέζνπο. πλήζσο παξαπέκπεη ζε άιιν θαλάιη γηα πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο φζνλ αθνξά ηελ είδεζε. Τν κέζσ Ηιεθηξνληθψλ Δλεκεξσηηθψλ Γειηίσλ (newsletters), ιίζηεο ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ θιπ. Οη ηζηνζειίδεο θαη ηα ηζηνιόγηα Τν δηαδίθηπν κέζσ θηλεηνύ ηειεθώλνπ (mobile web), ην νπνίν είλαη δηαθνξεηηθφ απφ ηνλ Παγθφζκην Ιζηφ, κε δηαθνξεηηθφ ινγηζκηθφ θαη θαηάιιεια δηακνξθσκέλν πεξηερφκελν. Τν SMS (Short Message Service), ην νπνίν ρξεζηκνπνηνχλ δηάθνξεο εηαηξείεο ΜΜΔ γηα ζχληνκε ελεκέξσζε, ή πξνθεηκέλνπ νη ηειηθνί ρξήζηεο λα επηθνηλσλήζνπλ καδί ηνπο γηα λα απαληήζνπλ ζε θάπνηα εξσηεκαηνιφγηα, λα ςεθίζνπλ θιπ. 48

49 Ο Α. Βέγιεο δηαρσξίδεη ηα θαλάιηα ζε ηέζζεξηο θαηεγνξίεο, δχν φζνλ αθνξά ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ θαη δχν φζνλ αθνξά ην πεξηερφκελν. Όζνλ αθνξά ηνλ πξνζαλαηνιηζκφ, ρξεζηκνπνηεί ηνπο φξνπο "σζνχκελν" (push) θαη "αληινχκελν" (pull) θαλάιη. Χο σζνχκελν θαλάιη ραξαθηεξίδεηαη απηφ ζην νπνίν ε πιεξνθνξία πξνσζείηαη ζηνλ ηειηθφ ρξήζηε ρσξίο θάπνηα αίηεζε εθ κέξνπο ηνπ. Αίηεζε πξέπεη λα έρεη θάλεη κφλν γηα λα εγγξαθεί ζην ζπγθεθξηκέλν θαλάιη. Αληίζεηα, αληινχκελν θαλάιη νλνκάδεηαη απηφ γηα ην νπνίν ν ρξήζηεο έρεη θάλεη θάπνηα ζπλεηδεηή πξάμε πξνθεηκέλνπ λα απνθηήζεη πξφζβαζε ζηελ πιεξνθνξία πνπ αλαδεηεί. 41 Δάλ ζέινπκε λα δηαρσξίζνπκε ηα θαλάιηα ζε σζνχκελα θαη αληινχκελα, ζα ιέγακε ηα εμήο: Αληινχκελα θαλάιηα απνηεινχλ ν ηχπνο, ε κεηάδνζε κέζσ δηαδηθηχνπ, νη ηζηνζειίδεο θαη ην δηαδίθηπν κέζσ θηλεηνχ ηειεθψλνπ (mobile web), ελψ σζνχκελα ε ξαδηνθσληθή εθπνκπή, ε ηειενπηηθή εθπνκπή, ην αξρείν ξνήο, ην SMS θαη ην . Ο δεχηεξνο δηαρσξηζκφο έρεη λα θάλεη κε ην αλ ην πεξηερφκελν ηνπ θαλαιηνχ είλαη ζηαηηθφ ή δπλακηθφ. Χο ζηαηηθά ζηνηρεία ραξαθηεξίδνπκε ηε ζηαηηθή εηθφλα θαη γξαθηθά, θαζψο θαη ην θείκελν. Απηά ηα ζηνηρεία κπνξνχλ λα δεκηνπξγεζνχλ αλεμάξηεηα ην έλα απφ ην άιιν θαη έπεηηα λα ζπληεζνχλ θαη λα ζπλδπαζηνχλ ινγηθά κέζα ζε έλα άξζξν. Χο δπλακηθά ραξαθηεξίδνπκε ηνλ ήρν θαη ην βίληεν. Σα πεξηζζφηεξα θαλάιηα πξνζπαζνχλ λα ρξεζηκνπνηήζνπλ έλα ζπλδπαζκφ ησλ ζηνηρείσλ απηψλ. 41 πλήζσο, ηα θαλάιηα πνπ ρξεζηκνπνηνχλ δπλακηθά ζηνηρεία είλαη ζε ζέζε λα ρξεζηκνπνηήζνπλ θαη ζηαηηθά, ελψ ην αληίζεην δελ ζπκβαίλεη. Μπνξνχκε, ινηπφλ λα ρσξίζνπκε ηα θαλάιηα κε βάζε ην πεξηερφκελν ζε απηά πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ζηαηηθά ζηνηρεία κφλν, θαη ζε απηά πνπ ρξεζηκνπνηνχλ θαη ηα δχν. Σα ζηαηηθά θαλάιηα είλαη ν ηχπνο, ην αξρείν ξνήο, ην SMS θαη ην , ελψ ηα δπλακηθά είλαη ε ηειενπηηθή θαη ξαδηνθσληθή εθπνκπή, νη ηζηνζειίδεο, ην δηαδίθηπν κέζσ θηλεηνχ ηειεθψλνπ θαη ην ε κεηάδνζε κέζσ δηαδηθηχνπ. Η παξαγσγή κηαο είδεζεο εμαξηάηαη ηδηαηηέξσο απφ ηηο ζπκβάζεηο ηνπ είδνπο ηεο είδεζεο, απφ ηηο ζπλήζεηο πξαθηηθέο ηνπ θάζε ηδξχκαηνο, απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θάζε κέζνπ θιπ. Γηα λα ιάβεη κέξνο ζηε δηαδηθαζία παξαγσγήο, ν δεκνζηνγξάθνο πξέπεη λα έρεη γλψζε ησλ ήδε ππαξρφλησλ 49

50 θεηκέλσλ θαη λα δηαζέηεη πιήξε θαηαλφεζε ηνπ είδνπο ζην νπνίν αλήθεη ε είδεζε ηνπ. Δμαηηίαο ησλ απζηεξψλ πξνζεζκηψλ θαη ηεο πίεζεο ρξφλνπ ζηελ παξαγσγή, ε είδεζε εμαξηάηαη αξθεηά απφ ηηο ζπλήζεηεο παξαγσγήο ηνπ ηδξχκαηνο θαη ηηο απαηηήζεηο ηνπ δεκνζηνγξαθηθνχ είδνπο. Έλαο παξάγνληαο πνπ δηαθνξνπνηεί ηελ παξαγσγή πνπ πεξηιακβάλεη ην δηαδίθηπν απφ απηήλ πνπ πεξηιακβάλεη έληππα κέζα είλαη ε «ζπλάληεζε» ηεο ζηαηηθήο θαη ηεο δπλακηθήο πιεξνθνξίαο. Οη δηαδηθηπαθέο εηδήζεηο πνπ πξνέξρνληαη απφ εθεκεξίδεο γίλνληαη νινέλα θαη πην πεξίπινθεο, θαη ε ρξήζε ηνπ θηλνχκελνπ πιηθνχ απμάλεηαη. Παξφια απηά, ν ηχπνο θαη ε ζηαηηθή εηθφλα απνηεινχλ ην θπξίσο πεξηερφκελν ησλ νξγαληζκψλ πνπ θαηέρνπλ έληππα κέζα. Απφ ηελ άιιε κεξηά, ην θπξίσο πεξηερφκελν ηεο πιεξνθνξίαο ησλ εηδήζεσλ ξαδηνθσλίαο θαη ηειεφξαζεο είλαη δπλακηθφ. ε έλα crossmedia πεξηβάιινλ κεγαιχηεξε πνιππινθφηεηα δεκηνπξγεί ην πψο απηφ ην δπλακηθφ πεξηερφκελν ζα επαλεθδνζεί ζην δηαδίθηπν, παξάιιεια κε ην θείκελν θαη ηηο ζηαηηθέο εηθφλεο. 40 χκθσλα κε ηνλ Α. Βέγιε, ηα ζηαηηθά θαλάιηα είλαη απηά πνπ κεηαδίδνπλ πξψηα ηελ είδεζε, πξηλ απφ ηα δπλακηθά. Σν κνλαδηθφ θαλάιη πνπ είλαη ζηαηηθφ θαη παξάιιεια ην πην αξγφ ζηε κεηάδνζε ηεο είδεζεο είλαη ν ηχπνο. Δπίζεο ππνζηεξίδεη φηη, παξφιν πνπ ηα δπλακηθά θαλάιηα είλαη πην ειθπζηηθά ζην ρξήζηε, κηαο θαη ρξεζηκνπνηνχλ πνιπκεζηθέο εθαξκνγέο, ηα ζηαηηθά θαλάιηα είλαη απηά πνπ ζα ηνλ πιεξνθνξήζνπλ πξψηα γηα κηα λέα είδεζε. Απηφ κπνξεί λα εμεγεζεί σο εμήο: επεηδή ην θπξίσο πεξηερφκελφ ηνπο είλαη θείκελν, ε δεκηνπξγία ηνπο είλαη πην εχθνιε θαη ιηγφηεξν ρξνλνβφξα. Δπίζεο, ππνζηεξίδεη φηη κπνξεί δπν θαλάιηα λα επηθαιχπηνληαη, φπσο ην SMS θαη ην αξρείν ξνήο, ηα νπνία είλαη θαη ηα δχν πνιχ γξήγνξα, θαη έηζη ν νξγαληζκφο κπνξεί λα επηιέμεη λα πινπνηήζεη έλα απφ ηα δχν. Απηφ φκσο δελ ηζρχεη, επεηδή πξέπεη λα ζπκφκαζηε φηη ην θάζε θαλάιη απεπζχλεηαη ζε δηαθνξεηηθφ θνηλφ. 41 Ο Schantin ππνζηεξίδεη φηη, πξνθαλψο, ηα θηλεηά ηειέθσλα είλαη πνιχ θαιά πξνζαξκνζκέλα γηα λα κεηαδίδνπλ ζχληνκα κελχκαηα θαη πεξηερφκελα ζε ζπγθεθξηκέλνπο δέθηεο (πρ ζπλδξνκεηέο) άκεζα θαη αλεμάξηεηα απφ ηελ 50

51 ηνπνζεζία ηνπο. Η δπλαηφηεηα ηνπ δέθηε λα αληηδξάζεη εμίζνπ γξήγνξα θαη λα ζηείιεη έλα κήλπκα ζηελ εθεκεξίδα (γηα ςεθνθνξία, δεκνζθφπεζε, θσηνγξαθίεο θιπ) κπνξεί λα είλαη ε αξρή κηαο επηθνηλσλίαο, κε ηελ έλλνηα ηεο ακνηβαίαο αληαιιαγήο πιεξνθνξηψλ. Η ίδηα ε θχζε ηεο έληππεο εθεκεξίδαο νξίδεη φηη είλαη ιηγφηεξν πξνζαξκνζκέλε γηα απηφλ ηνλ ηχπν επηθνηλσλίαο, θπξίσο ιφγσ ηεο έιιεηςεο ηαρχηεηαο θαη δηαδξαζηηθφηεηαο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ην δηαδίθηπν ππεξηεξεί ζηνλ ηνκέα ηεο ηαρχηεηαο θαη ηεο δηαδξαζηηθφηεηαο. Παξφιν πνπ πξνο ην παξφλ ε επειημία ζηελ ηνπνζεζία δε ζπγθξίλεηαη κε απηή ησλ θηλεηψλ ηειεθψλσλ, ην δηαδίθηπν εμειίζζεηαη αικαησδψο ζηνλ αζχξκαην ηνκέα. Έλα κεγάιν πιενλέθηεκα ζε ζρέζε κε ηα θηλεηά ηειέθσλα είλαη ε ρσξεηηθφηεηα απνζήθεπζεο, ε νπνία είλαη ζρεδφλ απεξηφξηζηε. Δπίζεο ε κεηάδνζε ησλ πνιπκεζηθψλ εθαξκνγψλ, φπσο ηα αξρεία ήρνπ θαη, θπξίσο, εηθφλαο είλαη ηερληθά απινχζηεξε ιφγσ ησλ δηαζέζηκσλ ηαρπηήησλ κεηάδνζεο, νη νπνίεο είλαη κεγαιχηεξεο απφ απηέο ησλ θηλεηψλ δηθηχσλ. Χο εθ ηνχηνπ, ην δηαδίθηπν θαίλεηαη θαιχηεξα πξνζαξκνζκέλν σο ην επφκελν βήκα ζηελ δηαδηθαζία ηεο επηθνηλσλίαο, θπξίσο ιφγσ ηεο πςειήο κεηάδνζεο κεγάισλ αξρείσλ πιεξνθνξηψλ φπσο θσηνγξαθηψλ, βίληεν θαη ήρνπ θαη ηεο εθηεηακέλεο δπλαηφηεηαο ηνπ ρξήζηε γηα δηάδξαζε (ηζηνιφγηα, νκάδεο ζπδήηεζεο, ςεθνθνξίεο θιπ). απηφλ ηνλ ηνκέα επίζεο, ην έληππν πξντφλ πζηεξεί: ππάξρεη πεξηνξηζκέλε ρσξεηηθφηεηα απνζήθεπζεο θαη απνπζία δπλαηφηεηαο γηα κεηαθνξά θηλεηψλ εηθφλσλ θαη ήρνπ. Χζηφζν, ε ζπλερήο εμέιημε ηνπ ειεθηξνληθνχ ραξηηνχ θαη κειαληνχ ζα κπνξέζεη ζχληνκα λα εμαιείςεη απηνχο ηνπο πεξηνξηζκνχο Transmedia θαη Crossmedia Δηδήζεηο - Παξαδείγκαηα ηελ παξαγσγή ησλ εηδήζεσλ, ηα φξηα κεηαμχ ηνπ crossmedia θαη ηνπ transmedia δελ είλαη ηφζν ζαθή φζν ζηελ αθήγεζε, ζχκθσλα κε ηνπο νξηζκνχο πνπ δψζακε ζην ζρεηηθφ θεθάιαην. Παξαηεξνχκε, δειαδή, κηα ζχγθιηζε θαη ζηελ εθαξκνγή ησλ φξσλ. πλήζσο, ε είδεζε είλαη κνλαδηθή θαη δελ γίλεηαη επέθηαζή ηεο πνιχ ζπρλά, νχηε ην θάζε θαλάιη δηαλέκεη κηα νινθιεξσκέλε θαη απηνηειή είδεζε πνπ ζρεηίδεηαη κε θάπνηα απφ ηα άιια θαλάιηα. Αο κελ μερλάκε βέβαηα φηη ην ζεκείν εηζφδνπ είλαη δηαθνξεηηθφ γηα 51

52 θάζε κέξνο ηνπ θνηλνχ. Αο εμεηάζνπκε κηα πεξίπησζε είδεζεο πνπ εκπίπηεη θαη ζηηο δχν θαηεγνξίεο, απηήλ ηεο Sabina Eriksson. Σν 2008, νη θάκεξεο ηνπ BBC θαηέγξαςαλ δχν αδεξθέο απφ ηε νπεδία, ηελ Ursula θαη ηελ Sabina Eriksson, νη νπνίεο πξνζπάζεζαλ λα απηνθηνλήζνπλ ζην βξεηαληθφ απηνθηλεηφδξνκν Μ6 ζηηο 20 Μαΐνπ ηνπ 2008, αιιά δηαζψζεθαλ απφ ηελ αζηπλνκία. Σν βίληεν πξνβιήζεθε ζηελ εθπνκπή Traffic Cops ηνπ BBC One, ζε πνιιέο ρψξεο αλά ηνλ θφζκν. Η ηειεπηαία κεηάδνζή ηνπ ήηαλ ηελ Παξαζθεπή, ζηηο 10 επηεκβξίνπ ζηηο 01:05, ζηε θσηία. Η Sabina Eriksson, δχν κέξεο κεηά, δνινθφλεζε έλαλ άλδξα πνπ ηε θηινμέλεζε ζην ζπίηη ηνπ. Η είδεζε αλαθνηλψζεθε ζηελ ηζηνζειίδα ηνπ BBC, BBC News. 42 Σέινο, ε εθεκεξίδα Sentinel, ζηηο 03 επηεκβξίνπ ηνπ 2009 δεκνζίεπζε έλα άξζξν γηα ηε δηεμαγσγή ηεο δίθεο ηεο 43. Μπνξνχκε λα πνχκε, ινηπφλ, φηη ε πεξίπησζε ηεο εθπνκπήο ζηνλ Μ6 θαη ηεο παξνπζίαζεο ηνπ θφλνπ ζηελ ηζηνζειίδα αλήθνπλ ζηε ζθαίξα ηνπ transmedia, εθφζνλ αλαθέξνληαη ζην ίδην άηνκν, φκσο απνηεινχλ δηαθνξεηηθά κεηαμχ ηνπο γεγνλφηα, ελψ ε πεξίπησζε ηεο ηζηνζειίδαο θαη ηνπ άξζξνπ ζηελ εθεκεξίδα αλήθνπλ ζηε ζθαίξα ηνπ crossmedia, εθφζνλ ην έλα θαλάιη απνηειεί ζπλέρεηα ηνπ άιινπ. Αξηζηεξά βιέπνπκε κηα εηθόλα από ην βίληεν ηεο εθπνκπήο ηνπ BBC, ελώ δεμηά ην άξζξν ηεο εθεκεξίδαο Sentinel 13,14 Η crossmedia παξαγσγή εηδήζεσλ κπνξεί λα έρεη λα θάλεη θαη κε ηελ παξαγσγή πεξηερνκέλνπ γηα έλα ή πεξηζζφηεξα κέζα ηαπηφρξνλα ζηνλ ίδην νξγαληζκφ. Μπνξεί λα πεξηιακβάλνληαη θαη αξθεηά θαλάιηα, φρη απαξαίηεηα κε απφιπηα νινθιεξσκέλν ηξφπν αιιά νινθιεξσκέλα κέρξη θάπνηνπ 52

53 ζεκείνπ. πλήζσο, ε παξαγσγή απαηηεί δηάθνξνπο ηξφπνπο ζπλεξγαζίαο, απφ πιεξνθνξίεο πνπ αληαιιάζζνληαη κεηαμχ δεκνζηνγξάθσλ θαη γξαθείσλ ζε δηαθνξεηηθά θαλάιηα, αληαπνθξηηψλ πνπ δνπιεχνπλ γηα πεξηζζφηεξα απφ έλα θαλάιηα κέρξη δηάθνξσλ κνξθψλ αλαπαξαγσγήο πεξηερνκέλνπ γηα δηαθνξεηηθά κεηαμχ ηνπο θαλάιηα. ηηο πην πξνρσξεκέλεο κνξθέο ζπλεξγαζίαο θαη νινθιήξσζεο, ηα θαλάιηα εμππεξεηνχλ δηαθνξεηηθνχο ζθνπνχο ζηελ θάιπςε ησλ εηδήζεσλ, ππνδειψλνληαο θαη κηα transmedia ηάζε. 40 Απηφ έρεη σο απνηέιεζκα ην λα κπνξεί ν νξγαληζκφο λα ηθαλνπνηεί ηηο απαηηήζεηο ηνπ θνηλνχ ηνπ φζνλ αθνξά ηηο ππεξεζίεο, αιιά θαη ηηο πιεξνθνξίεο πνπ πξνζθέξεη. Γηα απηφλ αθξηβψο ηνλ ιφγν είλαη ζεκαληηθφ ην θάζε έλα θαλάιη λα ππνζηεξίδεη ακνηβαία ην άιιν, πρ λα αλαθέξεηαη ην έλα ζην άιιν. Δίλαη επίζεο ζεκαληηθφ ην πεξηερφκελν λα κελ αληηγξάθεηαη απιψο θαη λα κεηαθέξεηαη ζε έλα δηαθνξεηηθφ θαλάιη, αιιά ην πεξηερφκελν ηνπ θάζε θαλαιηνχ λα ζπκπιεξψλεη ην άιιν θαη λα πξνζθέξεη κηα επηπξφζζεηε ρξήζε. 39 Χο παξάδεηγκα εδψ κπνξνχκε λα θέξνπκε ην BBC, ην νπνίν αλαθέξακε θαη πξνεγνπκέλσο. Σν BBC έρεη ζηελ θαηνρή ηνπ 13 ηειενπηηθά θαλάιηα, ηα νπνία έρνπλ δηαθνξεηηθφ ζέκα ην θαζέλα, φπσο ην BBC World News, ην BBC Kids θαη ην BBC Lifestyle. Δπίζεο δηαζέηεη ην BBC iplayer, έλα θαλάιη ζην δηαδίθηπν κε δπλαηφηεηα web streaming. Τπάξρεη επίζεο ην BBC Radio 1, ην νπνίν θαηέρεη 59 ξαδηνθσληθνχο ζηαζκνχο, νη νπνίνη είλαη δηαζέζηκνη ζε αλαινγηθή, ςεθηαθή θαη δηαδηθηπαθή κνξθή. Αθφκε, ππάξρεη ε ππεξεζία BBC Mobile, ην νπνίν πεξηιακβάλεη ηα θαλάιηα ηνπ mobile web, ηνπ SMS (εηδνπνηεί ηνπο εγγεγξακκέλνπο ρξήζηεο γηα ηα γεγνλφηα ζηέιλνληάο ηνπο κελχκαηα ζην θηλεηφ), θαη ηνπ , ζηέιλνληάο ηνπο κελχκαηα ειεθηξνληθνχ ηαρπδξνκείνπ. Σέινο, ππάξρεη θαη ν δηθηπαθφο ηφπνο ηνπ BBC, ν νπνίνο ζπλδέεη θαηά θάπνην ηξφπν ηα θαλάιηα κεηαμχ ηνπο θαη θπζηθά ε εηδεζενγξαθηθή ηνπ ηζηνζειίδα, ην BBC News, νπνία κπνξεί θαλείο λα εγγξαθεί γηα λα δέρεηαη ηξνθνδνζίεο αξρείσλ ξνήο. 42 Η επηθεθαιίδα ηεο ηζηνζειίδαο ηνπ θαλαιηνύ BBC World News 15 53

54 3.3 Πξνηάζεηο γηα ηελ Παξαγσγή ησλ Δηδήζεσλ ζηνπο Δθδνηηθνχο Οίθνπο ησλ Δθεκεξίδσλ ηελ πεξίπησζε ησλ εθεκεξίδσλ, ε χπαξμε ησλ δηαθνξεηηθψλ θαλαιηψλ ζεκαίλεη φηη νη εθεκεξίδεο πξέπεη λα είλαη ηθαλέο λα εθκεηαιιεπηνχλ ην θάζε ραξαθηεξηζηηθφ πνπ πξνζθέξεηαη απφ ην θάζε θαλάιη μερσξηζηά θαη άξα, γηα λα είλαη επηηπρεκέλεο, πξέπεη λα θαηαλνήζνπλ θάζε πηπρή ησλ θαλαιηψλ απηψλ θαη λα επαλαπξνζδηνξίζνπλ ην πεξηερφκελφ ηνπο γηα λα ηα ππνζηεξίμνπλ. 41 Οη εθδνηηθνί νίθνη ησλ εθεκεξίδσλ ζα είλαη πην επηηπρεκέλνη εάλ δηαλείκνπλ ην πεξηερφκελν ηνπο κε έλα ζπγρξνληζκέλν ηξφπν κέζσ δηαθνξεηηθψλ κέζσλ θαη έηζη νδεγήζνπλ ην θνηλφ ηνπο απφ ην έλα κέζν ζην επφκελν, πξνθεηκέλνπ λα δηαηεξήζνπλ ηελ αθνζίσζή ηνπ ζε απηνχο. Η ζπληνληζκέλε θαη δηαζηαπξσκέλε ρξήζε ησλ έληππσλ πξντφλησλ, ησλ δηαδηθηπαθψλ θαη ηειεπηθνηλσληαθψλ ππεξεζηψλ, φπσο θαη ε ρξήζε ησλ ξαδηνθσληθψλ θαη ηειενπηηθψλ ηερλνινγηψλ, επηηξέπνπλ ζηνλ εθδνηηθφ νίθν ηεο εθεκεξίδαο λα δεκηνπξγήζεη κηα επαθή κε ην θνηλφ ηνπ κε έλαλ πεξηεθηηθφ θαη crossmedia ηξφπν. 39 Ο Α. Βέγιεο ζπκπεξαίλεη φηη, κηαο θαη ην ξαδηφθσλν θαη ε ηειεφξαζε απνηεινχλ σζνχκελα θαη δπλακηθά θαλάιηα θαη φηη νη πεξηζζφηεξνη νξγαληζκνί κέζσλ πνπ θαηέρνπλ κηα εθεκεξίδα, θξνληίδνπλ λα απνθηήζνπλ θαη έλα ηειενπηηθφ ή /θαη ξαδηνθσληθφ θαλάιη, ν κφλνο ηξφπνο γηα ηηο εθεκεξίδεο λα ηα αληαγσληζηνχλ είλαη λα πινπνηήζνπλ έλα σζνχκελν, δπλακηθφ θαλάιη νη ίδηεο. Πξνηείλεη ην θαλάιη απηφ σο κηα εμέιημε ηνπ αξρείνπ ξνήο (RSS), ην νπνίν φκσο ζα ρξεηάδεηαη νπσζδήπνηε επξπδσληθέο ζπλδέζεηο, πξάγκα πνιχ εχθνιν ζηηο κέξεο καο. 41 Ο Schantin ππνζηεξίδεη φηη, γηα λα πξαγκαηνπνηεζεί απηή ε πνιχ βαζηθή ηδέα είλαη ζεκαληηθφ λα γίλνπλ κεγάιεο αιιαγέο ζηνλ ηξφπν ζθέςεο ησλ γξαθείσλ ζχληαμεο ησλ εθεκεξίδσλ. Απηφ γίλεηαη πξψηα κε ηελ θαηαλφεζε ηνπ φηη ε έληππε έθδνζε απνηειεί κέξνο ελφο κεγαιχηεξνπ επηθνηλσληαθνχ παθέηνπ ην νπνίν θάλεη ηελ θαιχηεξε δπλαηή ρξήζε ηνπ δπλαηνχ ζεκείνπ ηνπ θάζε κέζνπ φζνλ αθνξά ηελ ηαρχηεηα, ηε δηαδξαζηηθφηεηα, ηελ ηνπηθή παξνπζία, ηελ αηνκηθφηεηα θαη ηελ ρσξεηηθφηεηα απνζήθεπζεο. Αο πάξνπκε γηα παξάδεηγκα ηα ηειεπηθνηλσληαθά θαη ηα έληππα κέζα. ηελ πεξίπησζε απηή ππάξρεη κηα 54

55 ηειεπηθνηλσληαθή δηαδηθαζία πνπ δεζκεχεη ην θνηλφ ζηελ εηαηξία παξαγσγήο ηνπ έληππνπ πξντφληνο θαη ην νδεγεί απφ ην έλα κέζν ζην επφκελν. 39 Η εθεκεξίδα New York Times έρεη ζπλεξγαζηεί κε δηάθνξεο εηαηξείεο, φπσο ε Microsoft θαη ε Apple, πξνθεηκέλνπ λα απνθηήζεη λέα θαλάιηα. Σν Times Reader είλαη κηα ςεθηαθή έθδνζή ηεο, ε νπνία δεκηνπξγήζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηε Microsoft. Η έθδνζε απηή ρξεζηκνπνηεί ηηο αξρέο ηεο έληππεο δεκνζηνγξαθίαο θαη ηηο εθαξκφδεη ζηελ ηερληθή ηεο δηαδηθηπαθήο δεκνζηνγξαθίαο. Απφ ην 2008, ζε ζπλεξγαζία κε ηελ Apple, δεκηνχξγεζε κηα εθαξκνγή γηα ην iphone θαη ην ipod, κέζσ ηεο νπνίαο νη ρξήζηεο κπνξνχλ λα "θαηεβάζνπλ" κηα ςεθηαθή έθδνζε ηεο εθεκεξίδαο ζηηο ζπζθεπέο ηνπο. Τπάξρεη ν δηθηπαθφο ηεο ηφπνο γηα δηαδηθηπαθή ελεκέξσζε, φπνπ θαη εδψ νη ρξήζηεο κπνξνχλ λα εγγξαθνχλ γηα ηξνθνδνζία αξρείσλ ξνήο θαη, θπζηθά, ε New York Times Mobile, ε νπνία πεξηιακβάλεη ηα θαλάιηα ηνπ mobile web, ηνπ SMS θαη ηνπ Πξσηνζέιηδν ηεο London Times από ηελ έθδνζε ηεο Times Reader 16 O Schantin θαηαιήγεη ιέγνληαο φηη νη έληππεο εθδφζεηο έρνπλ θη απηέο θάπνηα δπλαηά ζεκεία: ηελ εκπηζηνζχλε ζην φλνκα ηεο εθεκεξίδαο θαη ζηνλ έληππν ιφγν, ηε κεγαιχηεξε ηθαλφηεηα ησλ αλζξψπσλ λα απνξξνθνχλ ηνλ γξαπηφ ιφγν θαη, ηέινο, ηελ ίδηα ηελ εκπεηξία ηεο αλάγλσζεο. Απηνί νη παξάγνληεο δηαζθαιίδνπλ ην φηη ε πιεξνθνξία ε νπνία είλαη ηππσκέλε ζε έλα κε ειεθηξνληθφ κέζν έρεη θαη ζα ζπλερίζεη λα έρεη κηα ζηαζεξή ζέζε ζηε δηαδηθαζία ηεο επηθνηλσλίαο. πλεπψο, νη εθδνηηθνί νίθνη ησλ εθεκεξίδσλ κε ην λα δηαηεξνχλ ηελ αθνζίσζε ηνπ θνηλνχ ηνπο κέζσ ηεο ζπγρξνληζκέλεο θαη ζπληνληζκέλεο ρξήζεο ησλ κεκνλσκέλσλ κέζσλ, απμάλνπλ ην βειελεθέο ηνπο ζηνπο θαηαλαισηέο θαη επηπιένλ παξακέλνπλ ειθπζηηθέο σο δηαθεκηζηηθφ κέζν

56 4. Ο πόλορ ηος Γιαδικηύος ζηην transmedia αθήγηζη Με ηελ έιεπζε ησλ κέζσλ καδηθήο ελεκέξσζεο, ε άκεζε ζχλδεζε κεηαμχ ηνπ αθεγεηή θαη ηνπ θνηλνχ ζηαδηαθά εμαιείθζεθε. Τπάξρεη βέβαηα ην ρεηξνθξφηεκα, κπνξνχκε λα κεηξήζνπκε ηε ζεακαηηθφηεηα, αιιά ε πξαγκαηηθή νηθεηφηεηα έρεη ραζεί. Έρεη ραζεί ην ζηνηρείν ηεο δηαδξαζηηθφηεηαο ζε ζπλαηζζεκαηηθφ επίπεδν ηνπιάρηζηνλ κέρξη ηψξα. Η εγγελήο ηερλνινγία ησλ transmedia ζπιιήςεσλ, σζηφζν, δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζηνπο αθεγεηέο λα κπνξνχλ λα "δηαβάδνπλ" θαη πάιη ηα πξφζσπα ηνπ θνηλνχ ζην νπνίν απεπζχλνληαη. 7 Σν δηαδίθηπν καο πξνζθέξεη ρηιηάδεο θσλέο, γεγνλφο πνπ νδεγεί ζηε δεκηνπξγία ζηηγκηαίαο αλάδξαζεο, ε νπνία κε ηε ζεηξά ηεο καο θέξλεη θαη πάιη θνληά, γχξσ απφ ηελ αξρέγνλε εζηία. Οη αθεγεηέο κπνξνχλ λα αμηνινγήζνπλ ηελ αληαπφθξηζή καο θαη λα αθνχζνπλ ηηο θσλέο καο, ιεηζη ψζηε ε αθήγεζε λα αληαπνθξηζεί ζηηο απαηηήζεηο καο. Έηζη, κπνξεί λα ρξεζηκεχζεη φρη κφλν σο έλα θαλάιη ζηελ transmedia αθήγεζε, αιιά ζχληνκα λα γίλεη ε "θηλεηήξηα πιαηθφξκα", ιφγσ ησλ εξγαιείσλ πνπ παξέρεη. Σν δηαδίθηπν δηεπθνιχλεη ηελ αιιειεπίδξαζε κεηαμχ ηνπ δεκηνπξγνχ, ηνπ δεκηνπξγήκαηνο θαη ηνπ θνηλνχ, θαη ιφγσ ηεο θχζεο ηνπ, φηαλ ρξεζηκνπνηείηαη ζσζηά, κπνξεί λα κεηαηξέςεη ην θνηλφ ζε έλζεξκνπο ζπκκεηέρνληεο. Όηαλ ην θνηλφ πξνζθαιείηαη ζε έλαλ πνιιά ππνζρφκελν θφζκν, φηαλ ηνπ δίλεηαη θσλή, είλαη φπσο φηαλ έλαο αθεγεηήο γλέζεη ην λήκα ηνπ γχξσ απφ κία θσηηά, αληαπνθξηλφκελνο ζηα πξφζσπα, ηε γιψζζα ηνπ ζψκαηνο θαη ηα ζρφιηα φισλ απηψλ πνπ θάζνληαη γχξσ ηνπ. Γεκηνπξγείηαη έλαο δεζκφο, πιάζνληαη αλακλήζεηο θαη έηζη δηακνξθψλεηαη κηα εκπεηξία πνπ κπνξεί λα δηαξθέζεη γηα πάληα. Οη transmedia αθεγήζεηο νη νπνίεο ελζσκαηψλνπλ ην δηαδίθηπν εγθαζηδξχνπλ έλαλ έληνλν δεζκφ απφιπηεο αθνζίσζεο. Με ιίγα ιφγηα, αγνξάδεηο απηφ πνπ αγαπάο θαη κνηξάδεζαη απηφ πνπ αγαπάο. Σν δηαδίθηπν θαη εηδηθφηεξα ε θνηλσληθή δηθηχσζε θαζηζηά επθνιφηεξν απ φζν πνηέ ην λα κπνξεί θάπνηνο λα κνηξαζηεί απηά πνπ αγαπά κε ηνπο άιινπο. 56

57 Έρεη κεηαηξαπεί ζε κία κνξθή πξνζσπηθήο έθθξαζεο. Δηδηθά ζηελ πεξίπησζε ηεο δεκνθηινχο θνπιηνχξαο, φζν πην πινχζηνο είλαη έλαο θφζκνο, ηφζν πεξηζζφηεξα ζηνηρεία ππάξρνπλ γηα λα "αγαπήζεη" θάπνηνο. 45 Η πξνζζήθε ηνπ ζηνηρείνπ ηεο δηαδξαζηηθφηεηαο θαη ηεο ζπιινγηθήο επθπΐαο πνπ επηηπγράλεηαη κε ηελ άκεζε πξφζβαζε ζε θνηλφηεηεο νκντδεαηψλ κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ, νδεγεί ζηε δεκηνπξγία ελφο ηέιεηνπ πεξηβάιινληνο γηα κηα "επαλαζχλδεζε", πνπ κπνξεί θαηά ζπλέπεηα λα νδεγήζεη ζηελ αχμεζε ηεο πεξηπινθφηεηαο ζηηο αθεγήζεηο, ηφζν απφ αηζζεηηθή άπνςε φζν θαη ζηηο κνξθέο ησλ κέζσλ. 11 Σν δηαδίθηπν κπνξεί λα επηηάρπλε ζε κεγάιν βαζκφ ηελ εμέιημε ηεο transmedia αθήγεζεο, σζηφζν δελ ήηαλ απφιπηα απαξαίηεην γηα ηελ αλάπηπμε φισλ ησλ transmedia ζπιιήςεσλ, φπσο θαηαδεηθλχνπλ πεξηπηψζεηο ζαλ ην Star Wars, κηα πεξίπινθε αθεγεκαηηθή ζχιιεςε πνπ δελ πεξηιάκβαλε ην θαλάιη ηνπ δηαδηθηχνπ, φπσο επίζεο ην Lord of the Rings θαη ην Star Trek. Όκσο, ε δεκνθηιήο ςπραγσγία έρεη νινέλα θαη πην πεξίπινθε εμέιημε ηηο ηειεπηαίεο δεθαεηίεο, κε ην δηαδίθηπν λα πξνσζεί ηελ αλάπηπμε θνηλνηήησλ νπαδψλ γχξσ απφ ηηο αθεγήζεηο, θαη κε ηε κεηαηξνπή εθπνκπψλ φπσο ην Lost θαη ην Heroes απφ θαιη ηειενπηηθέο ζεηξέο ζε δεκνθηιείο ζηελ θπξίαξρε ηάζε επηηπρίεο. Δλψ είλαη βεβαίσο δπλαηφ λα δηαηεξεζεί κηα ζεκαληηθή θνηλφηεηα νπαδψλ ρσξίο ηε ρξήζε ςεθηαθψλ εξγαιείσλ, φπσο έρνπλ απνδείμεη νη ζπιιήςεηο ηηο νπνίεο αλαθέξακε πην πάλσ, ε εμάιεηςε ηεο απφζηαζεο θαη ε ακεζφηεηα ηεο παγθφζκηαο επηθνηλσλίαο ηελ νπνία πξνζθέξεη ην δηαδίθηπν, ζπκβάιινπλ ζηελ αχμεζε ηεο ζπκκεηνρήο θαη ελαζρφιεζεο ελφο φιν θαη κεγαιχηεξνπ αξηζκνχ αηφκσλ. Οη νκάδεο ζπδεηήζεσλ, ηα ηζηνιφγηα θαη νη πίλαθεο αλαθνηλψζεσλ ζην δηαδίθηπν δίλνπλ ηε δπλαηφηεηα ζηνπο νπαδνχο λα παξαθνινπζνχλ ηηο λέεο εμειίμεηο ησλ πεξίπινθσλ αθεγήζεσλ, αιιά θαη λα θάλνπλ αέλαν δηάινγν πάλσ ζε απηέο. 11 ηελ ηδαληθή κνξθή ηεο transmedia αθήγεζεο, ην θάζε κέζν θάλεη απηφ πνπ κπνξεί θαιχηεξα, έηζη ψζηε κηα ηζηνξία λα κπνξεί λα παξνπζηαζηεί ζε κία ηαηλία, λα επεθηαζεί κέζσ ηεο ηειεφξαζεο, ησλ κπζηζηνξεκάησλ θαη ησλ θφκηθ θαη ν θφζκνο ηεο λα κπνξεί λα δηεξεπλεζεί θαη λα κεηαηξαπεί ζε 57

58 εκπεηξία κέζσ ησλ παηρληδηψλ. Κάζε ζεκείν εηζφδνπ ζηε ζχιιεςε πξέπεη λα είλαη απηφλνκν ζε ηέηνην βαζκφ ψζηε λα κπνξεί λα θαηαλαισζεί κφλν ηνπ. Απηφ ζεκαίλεη φηη δε ρξεηάδεηαη απαξαίηεηα ην θνηλφ λα έρεη δεη ηελ ηαηλία γηα λα κπνξέζεη λα απνιαχζεη ην παηρλίδη θαη ην αληίζηξνθν. 46 Τν θόκηθ γηα θνξίηζηα Spiderman Loves Mary Jane θαη ην βηληενπαηρλίδη Desperate Housewives. Δίλαη θαλεξέο νη πξνζπάζεηεο ησλ παξαγσγώλ ησλ δύν απηώλ θαλαιηώλ λα ηξαβήμνπλ δηαθνξεηηθό θνηλό ηόζν ζην ζύλνιν ηεο ζύιιεςήο ηνπο νη κελ, όζν θαη ζηελ θαηαλάισζε ηνπ ζπγθεθξηκέλνπ θαλαιηνύ από ην ζύλεζεο θνηλό ηεο ζεηξάο νη δε. 17,18 Με ην λα δηαηξέμεη θαλείο ζηηο δηαθνξέο κνξθέο κέζσλ, δηαηεξεί κία εκβάζπλζε ηεο εκπεηξίαο ε νπνία ζηε ζπλέρεηα απνηειεί θίλεηξν γηα πεξαηηέξσ θαηαλάισζε. Σα κεγάια ζπγθξνηήκαηα κέζσλ έρνπλ σο νηθνλνκηθφ θίλεηξν λα απμήζνπλ ηε βάζε ηνπ θνηλνχ ηνπο, θάηη πνπ κπνξεί λα επηηεπρζεί κέζσ ηεο transmedia αθήγεζεο. Ο Jenkins αλαθέξεηαη ζηελ Marvel Comics σο κία εηαηξία πνπ πξνζπάζεζε λα απμήζεη ην θνηλφ ηεο ρξεζηκνπνηψληαο ηελ transmedia αθήγεζε γηα λα απεπζπλζεί ζε δηαθνξεηηθέο νκάδεο θνηλνχ. Αλαθέξεη φηη γηα παξάδεηγκα ε Marvel παξάγεη θφκηθο ηα νπνία παξνπζηάδνπλ ηελ ηζηνξία ηνπ Spiderman κε ηξφπνπο πνπ κπνξεί λα είλαη ειθπζηηθή ζην γπλαηθείν θνηλφ (έλα ξνκαληηθφ θφκηθ, ν Spiderman Αγαπά ηε Mary Jane) ή κηθξφηεξνπο αλαγλψζηεο (έλα βηβιίν εηθνλνγξάθεζεο, ή 58

59 εηθνλνγξαθεκέλεο εθδφζεηο ησλ θιαζηθψλ ηζηνξηψλ θφκηθ). πλερίδεη ιέγνληαο φηη νη πεξηπηψζεηο αθήγεζεο transmedia κπνξεί λα επεθηείλνπλ ηελ πηζαλή αγνξά δεκηνπξγψληαο δηαθνξεηηθά ζεκεία εηζφδνπ γηα δηαθνξεηηθέο νκάδεο ηνπ θνηλνχ. 47 Παξνκνίσο, ε ζηξαηεγηθή απηή κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη γηα λα πξνζειθχζεη ζεαηέο νη νπνίνη κπνξεί λα είλαη νηθείνη κε έλα ζπγθεθξηκέλν κέζν κε ζθνπφ ηνλ πεηξακαηηζκφ ζε ελαιιαθηηθά θαλάιηα (φπσο ε αλάπηπμε ηνπ παηρληδηνχ Desperate Housewives πνπ έρεη ζρεδηαζηεί γηα λα πξνζειθχζεη γπλαίθεο κεγαιχηεξεο ειηθίαο ζηνλ ρψξν ησλ παηρληδηψλ). Γηαθνξεηηθά κέζα πξνζειθχνπλ δηαθνξεηηθά ηκήκαηα κίαο αγνξάο. πλεπψο, κπνξεί νη γπλαίθεο λα κελ παίδνπλ βηληενπαηρλίδηα, αιιά νη γπλαίθεο ζηηο νπνίεο αξέζεη ν Άξρνληαο ησλ Γαρηπιηδηψλ κπνξεί λα πεηξακαηηζηνχλ κε έλα ζρεηηθφ παηρλίδη. 59

60 5. Βαζικέρ απσέρ δημιοςπγίαρ ηυν transmedia ζςλλήτευν 5.1 Αηζζεηηθή Δκβχζηζεο (Immersive Aesthetics) Όπσο αλαθέξεη ε Edwina Bartlem ζην θείκελφ ηεο, ν ίδηνο ν φξνο "εκβχζηζε" ππνδειψλεη φηη θάπνηνο έρεη απνξξνθεζεί ζε κία νηθεία θαη ελζσκαησκέλε ζρέζε κε κηα εηθνληθή θαη θπζηθή αξρηηεθηνληθή, είηε απηή ε εκπεηξία δεκηνπξγείηαη κέζσ εηθνληθήο πξαγκαηηθφηεηαο, θηλεκαηνγξάθνπ, παλνξάκαηνο, ε νπνηνπδήπνηε άιινπ κέζνπ. Τπνλνεί φηη θάπνηνο "πεξηθιείεηαη" θαη "αγθαιηάδεηαη" απφ ηνλ νπηηθναθνπζηηθφ ρψξν ηνπ έξγνπ θαη κεηαθέξεηαη ζε έλα δηαθνξεηηθφ θφζκν, κηα άιιε θαηάζηαζε αληίιεςεο. Γελ είλαη δπλαηφλ θάπνηνο λα εκβπζηζηεί ζε θάπνην πεξηβάιινλ ρσξίο λα επεξεάδεηαη απφ απηφ ζην επίπεδν ηεο αληίιεςεο, ηεο αίζζεζεο, ηεο ςπρνινγίαο θαη ησλ ζπλαηζζεκάησλ ηνπ. 48 ην "Ten Dreams of Technology" ν Steve Dietz εθιακβάλεη ηελ "εκβχζηζε" (καδί κε ηηο έλλνηεο ηεο "ζπκβίσζεο", "αλάδπζεο", "παγθφζκηαο εηξήλεο" θαη "δηαθάλεηαο") σο ην θνκκάηη ελφο κεηξψνπ ηδαληθψλ θαηαζηάζεσλ παξνπζίαζεο θαη εκπεηξίαο ηνπ ρξήζηε, ην νπνίν θηινδνμνχλ λα πεηχρνπλ πνιινί θαιιηηέρλεο, επηκειεηέο θαη ζεσξεηηθνί ησλ ζχγρξνλσλ κέζσλ. Η ηέρλε θαη ε ηερλνινγία ηεο εκβχζηζεο δελ απνηεινχλ θαηλνχξηα θαηλφκελα. Σν "φλεηξν" ηεο απφιπηεο εκπεηξίαο κπνξεί λα ζεσξεζεί ζαλ κία ζπλερήο αλαδήηεζε γηα ηε δεκηνπξγία ελφο ηερλεηνχ πεξηβάιινληνο, ην νπνίν "αγθαιηάδεη" θαη πεξηζηνηρίδεη απφιπηα ην ρξήζηε ζε αηζζεηηθά, ζπλαηζζεκαηηθά θαη ςπρνινγηθά επίπεδα. 49 Ο Erkki Huhtamo θαηαγξάθεη ηηο ηερλνινγίεο εκβχζηζεο θαη ππνζηεξίδεη φηη νη ηερληθέο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη γηα λα "βπζίζνπλ" ην ρξήζηε ζην εηθνληθφ πεξηβάιινλ δελ εκθαλίζηεθαλ ηαπηφρξνλα κε ηελ εθεχξεζε ησλ ςεθηαθψλ ηερλνινγηψλ. Καηαγξάθεη ηελ πξνέιεπζή ηνπο ζηα παλνξάκαηα, ζηηο Μπαξφθ νξνθνγξαθίεο, ζηηο αξραίεο ηνηρνγξαθίεο, αθφκα θαη ζε πξντζηνξηθέο ηνηρνγξαθίεο ησλ ζπειαίσλ. 50 πλεπψο, αληί λα απνηειεί θάηη θαηλνχξην, ε εκβχζηζε θαίλεηαη λα εκθαλίδεηαη επαλεηιεκκέλα ζαλ κία ηδεψδεο, θαη ζπρλά 60

61 ππεξβαηηθή κνξθή αλζξψπηλεο εθπξνζψπεζεο θαη ζρέζεο αλζξψπνπηερλνινγίαο. Απηή ε γνεηεία πνπ πξνθαιεί ε εκβχζηζε θαηαδεηθλχεη ηελ αλζξψπηλε επηζπκία λα γίλεη έλα κε ην εηθνληθφ πεξηβάιινλ, ηελ ηερλνινγία κηα επηζπκία λα γίλεη κεηά-άλζξσπνο. 51 Όπσο ππνζηεξίδεη ν Huhtamo, νη ηερλνινγίεο εκβχζηζεο δεκηνπξγνχλ κία κνξθή ζθελνζεηεκέλνπ νξάκαηνο, ην νπνίν δηαρσξίδεη ην ζπκκεηέρσλ απφ ην άκεζν πεξηβάιινλ ηνπ, παξέρνληάο ηνπ ηαπηφρξνλα κηα ςεπδαίζζεζε φηη κεηαθέξεηαη ζε έλα άιιν (καθξηλφ) πεξηβάιινλ. Γηα ηνλ Huhtamo, νη ηερλνινγίεο εκβχζηζεο απνηεινχλ κία κνξθή νπηηθά απφιπηεο ςπραγσγίαο θαη κία "ηάζε θπγήο απφ ηελ πξαγκαηηθφηεηα". 50 Η Bartlem, αλ θαη ζπκθσλεί κε ηνλ ηζρπξηζκφ ηνπ Huhtamo ζην φηη νη ελ ιφγσ ηερλνινγίεο απνηεινχλ ηδενινγηθά εκπνηηζκέλεο ζπζθεπέο, παξαηεξεί κία αληίθαζε ζηελ θξηηηθή ηνπ φζνλ αθνξά ζηελ αηζζεηηθή εκβχζηζεο: απφ ηε κία εξκελεχεη ηελ εκβχζηζε σο κηα θαηά θχξην ιφγν παζεηηθή εκπεηξία φπνπ θάπνηνο απιά παξαθνινπζεί ηελ νζφλε, παξαδφμσο φκσο ππνζηεξίδεη φηη ε εκβχζηζε είλαη επίζεο ζπλδεδεκέλε κε ηελ επηζπκία ππέξβαζεο ηνπ πιηθνχ ζψκαηνο θαη ελζσκάησζεο ζε έλα ηειεκαηηθφ πεξηβάιινλ. Η δεχηεξε παξαηήξεζε δείρλεη πεξηζζφηεξν κία ελεξγεηηθή αληηιεπηηθή ζρέζε κε ηηο ηερλνινγίεο εκβχζηζεο, παξά κία απφιπηα παζεηηθή ζρέζε. Γηα λα κπνξέζεη ν ρξήζηεο λα ελζσκαησζεί ζην πεξηβάιινλ θαη λα ππεξβεί ην ζψκα ηνπ, πξέπεη λα εκπιαθεί βαζηά κε ηελ ηερλνινγία, έηζη ψζηε λα κπνξέζεη λα επεθηείλεη, ηφζν ην ζψκα φζν θαη ηε ζπλείδεζή ηνπ, πέξα απφ ηα βηνινγηθά θαη ζπλήζε κνληέια ηεο ελζσκαησκέλεο αληίιεςεο. ε αληίζεζε κε ην Huhtamo, ε Bartlem πηζηεχεη φηη ε αηζζεηηθή εκβχζηζεο, εηδηθά φζνλ αθνξά ηελ ηέρλε, δελ απνηειεί απιά κία ηάζε θπγήο ζε έλα ππεξπξαγκαηηθφ πεξηβάιινλ. Θεσξεί φηη ηα έξγα απηνχ ηνπ είδνπο ζπλήζσο πξνθαινχλ κνξθέο δηάδξαζεο ζε επίπεδν πξνζσπηθήο ζπλείδεζεο θαη απηνπαζνχο αληίιεςεο, θαζψο νη ζπκκεηέρνληεο-ζεαηέο εκπιέθνληαη ζην έξγν. 48 Η άπνςε πνιιψλ έξγσλ εκβχζηζεο κπνξεί ζηελ πξαγκαηηθφηεηα λα είλαη φηη θαζηζηνχλ ην ζεαηή ηθαλφ λα αληηιεθζεί ηε δηθή ηνπ παξνπζία κέζα ζην έξγν 61

62 ηέρλεο θαη ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν αληηιακβάλεηαη ην πεξηβάιινλ, ηφζν ζε ζσκαηηθφ, φζν θαη ζε πλεπκαηηθφ επίπεδν θαζψο δηαδξά κε ην έξγν. Αληί ινηπφλ λα θαζηζηνχλ ηελ ηερλνινγία θαη ηε δηεπαθή αφξαηα ζην ζπκκεηέρνληα, θαίλεηαη πσο ηα έξγα εκβχζηζεο εθηζηνχλ ηελ πξνζνρή ηνπ ζηνπο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο ε ηερλνινγία θαη ε αηζζεηηθή λα ρηίδνπλ ηελ εκπεηξία απηνχ ηνπ πεξηβάιινληνο, θαζψο θαη ηηο θαζεκεξηλέο κνξθέο αληίιεςεο. Οη λέεο κνξθέο ςεθηαθήο ηερλνινγίαο θαη αηζζεηηθήο κπνξνχλ λα πξνζαξκνζηνχλ θαηάιιεια θαη λα εθαξκνζηνχλ κε θξηηηθνχο θαη αλαηξεπηηθνχο ηξφπνπο ψζηε λα πξνζειθχζνπλ ηελ πξνζνρή ζην κέζν, ηε δηαδξαζηηθφηεηα θαη ηηο κνξθέο αληίιεςεο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηε δηαδηθαζία ζπκκεηνρήο ζην έξγν. ε ηειηθή αλάιπζε, ηα έξγα εκβχζηζεο αλαδηακνξθψλνπλ ηελ αληίιεςή καο σο ζεαηή ηεο ηέρλεο, απφ κία απνζηαζηνπνηεκέλε θαη παζεηηθή δξαζηεξηφηεηα, ζε κία ελεξγή θαη ζπρλά πξνζσπηθή πξνζπάζεηα, ε νπνία είλαη ηφζν ελδηαθέξνπζα φζν θαη παξαζηαηηθή απφ ηε θχζε ηεο Αξλεηηθή Γπλαηφηεηα (Negative Capability) Η έλλνηα ηεο δεκηνπξγίαο θφζκσλ ζηελ αθήγεζε transmedia είλαη ζπλπθαζκέλε κε ηελ έλλνηα ηεο αξλεηηθήο δπλαηφηεηαο. Ο φξνο "αξλεηηθή δπλαηφηεηα" ρξεζηκνπνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ζε έλα γξάκκα ηνπ πνηεηή John Keats πξνο ηα αδέξθηα ηνπ ην Γεθέκβξε ηνπ ην γξάκκα αλαθέξεη: "Γελ είρα κία δηέλεμε, αιιά κία πξαγκαηεία κε ηνλ Dilke, πάλσ ζε δηάθνξα δεηήκαηα πνιιά πξάγκαηα ζπλδπάζηεθαλ ζην κπαιφ κνπ θαη ακέζσο κνπ έθαλε εληχπσζε, πνην ήηαλ ην ραξαθηεξηζηηθφ πνπ δεκηνχξγεζε ηνλ Άλζξσπν ηεο Δπίηεπμεο, εηδηθά ζηελ ινγνηερλία θαη ην νπνίν ν Shakespeare θαηείρε ζε ηφζν κεγάιν βαζκφ Απηφ πνπ ελλνψ είλαη ε Αξλεηηθή Γπλαηφηεηα, δειαδή ε ηθαλφηεηα ηνπ αλζξψπνπ λα βξίζθεηαη ζηελ 62

63 αβεβαηφηεηα, ην κπζηήξην, ηελ ακθηβνιία ρσξίο λα αλαηξέρεη ζηα γεγνλφηα θαη ηε ινγηθή." 52 Όηαλ εθαξκφδεηαη ζην επίπεδν ηεο αθήγεζεο, ε αξλεηηθή δπλαηφηεηα είλαη ε ηέρλε ηεο δεκηνπξγίαο ζηξαηεγηθψλ θελψλ ζε κία αθήγεζε, ηα νπνία πξνθαινχλ κία επράξηζηε αίζζεζε "αβεβαηφηεηαο, ακθηβνιίαο ή κπζηεξίνπ" ζην θνηλφ. Απιέο αλαθνξέο ζε αλζξψπνπο, κέξε ή γεγνλφηα εθηφο ηνπ πιαηζίνπ αθήγεζεο, παξέρνπλ ππαηληγκνχο γηα ην παξειζφλ ησλ ραξαθηήξσλ θαη γεληθφηεξα γηα ηνλ θφζκν ζηνλ νπνίν εθηπιίζζεηαη ε ηζηνξία. Απηφ δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζην θνηλφ λα "γεκίζεη" ηα θελά κε ηε θαληαζία ηνπ, αθήλνληάο ηνπ ζπλάκα έλα ζπλαίζζεκα πεξηέξγεηαο πνπ ζα ην σζήζεη λα ςάμεη πεξηζζφηεξν. 11 ην Convergence Culture ν Jenkins, αλαθέξεηαη ζηελ αθαδεκαηθφ ζηνλ ηνκέα ησλ Μέζσλ Mary Beth Haralovich θαη ηνλ καζεκαηηθφ Michael W. Trosset: "Η απφιαπζε ηεο αθήγεζεο πξνέξρεηαη απφ ηελ επηζπκία λα κάζεη θάπνηνο ηη ζα ζπκβεί κεηά, λα αλνηρηνχλ θαη λα θιείζνπλ επαλεηιεκκέλα ηα θελά, κέρξη ηελ επίιπζε ηεο ηζηνξίαο." 53 Η Haralovich θαη ν Trosset αλαθέξνληαη ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ηα ηειενπηηθά πξνγξάκκαηα φπσο ην Survivor βαζίδνληαη ζηελ ηχρε γηα λα θάλνπλ ην θνηλφ ηνπο λα καληέςεη ηε ζπλέρεηα, φκσο ε ίδηα αξρή κπνξεί λα εθαξκνζζεί πνιχ εχθνια κε ηε ρξήζε ηεο αξλεηηθήο δπλαηφηεηαο ζηηο δηεγήζεηο. Πνιινί θξηηηθνί, κεηαμχ απηψλ o Murray θαη ε Sara Gwenlian-Jones, ην παξνκνηάδνπλ κε κία κνξθή δεκηνπξγίαο πλεπκαηηθψλ εγθπθινπαηδεηψλ πνπ αλαθέξνληαη ζε θαληαζηηθνχο θφζκνπο. Καζψο ην θνηλφ θαηαλαιψλεη πνιιαπιά ζηνηρεία κηαο εθηεηακέλεο αθεγεκαηηθήο ζχιιεςεο, θαηαζθεπάδεη ηεξάζηηεο βάζεηο δεδνκέλσλ πιεξνθνξηψλ ζην κπαιφ ηνπ γηα λα ζπλδέζεη θάζε λέν θνκκάηη κε φηη έρεη βηψζεη λσξίηεξα. ην δνθίκηφ ηεο Virtual Reality and Cult Television ε Gwenllian-Jones πεξηγξάθεη πσο "νη ππνλννχκελεο πηπρέο ηνπ θαληαζηηθνχ θφζκνπ θαζίζηαληαη ζαθείο ζηε θαληαζία, ηα θελά ζπκπιεξψλνληαη, νη αζπλέπεηεο απνθαζίζηαληαη κέζσ πηζηεπηψλ επεμεγήζεσλ νη νπνίεο είλαη ζχκθσλεο κε ηηο ελζσκαησκέλεο ινγηθέο ηνπ θαληαζηηθνχ θφζκνπ, θαη γίλνληαη δεκηνπξγηθέο παξεκβάζεηο"

64 5.3 Απνδεκεηηθά ήκαηα (Migratory Cues) Οη πξαγκαηηθνί θφζκνη "εκβχζηζεο" παξαθηλνχλ ηα θνηλφ λα αζρνιεζεί πην εληαηηθά κε ηα θείκελα. Η αξλεηηθή δπλαηφηεηα ζπλδέεηαη άκεζα κε ηα "απνδεκεηηθά ζήκαηα" ηνπ Ruppel. Σα απνδεκεηηθά ζήκαηα απνηεινχλ έλα ζήκα πξνο έλα άιιν θαλάιη απνηεινχλ ην κέζν κε ην νπνίν ζεκαηνδνηνχληαη δηάθνξα κνλνπάηηα αθήγεζεο απφ ην ζπγγξαθέα θαη εληνπίδνληαη απφ ην ρξήζηε κέζσ πξνηχπσλ ελεξγνπνίεζεο. Δλψ ε αξλεηηθή δπλαηφηεηα δελ νδεγεί απαξαίηεηα ζε θάηη ζπγθεθξηκέλν ηε ζηηγκή πνπ έρεη γξαθηεί ζηελ ηζηνξία, δεκηνπξγεί πεξηζψξην ζηελ αθήγεζε γηα ηελ ελζσκάησζε απηψλ ησλ ζεκάησλ. 11 Οη αδεξθνί Wachowski ρξεζηκνπνίεζαλ ζηνηρεία ηνπ transfiction ηεο Dena, γηα λα λα εγθαζηδξχζνπλ ηζρπξφηεξνπο αθεγεκαηηθνχο δεζκνχο κεηαμχ ησλ επεθηάζεσλ. Σφζν ν Jenkins φζν θαη ν Ruppel αληρλεχνπλ ηελ πνξεία ελφο γξάκκαηνο δηακέζνπ πνιιψλ ζπζηαηηθψλ ηεο ζχιιεςεο. Σν γξάκκα απηφ, ην νπνίν απνθαιχπηεη κηα επηθείκελε επίζεζε ησλ κεραλψλ ζηελ πφιε Zion ησλ αλζξψπσλ, θάλεη ηελ πξψηε ηνπ εκθάληζε ζηελ ηζηνξία ηνπ Animatrix "The Final Flight of the Osiris". Δπίζεο εκθαλίδεηαη θαη ζην Enter The Matrix, ην νπνίν μεθηλά κε κηα απνζηνιή απφθηεζεο ηνπ γξάκκαηνο απφ έλα ηαρπδξνκείν ππφ θχιαμε κέζα ζην Matrix. Σν Matrix Reloaded μεθηλά κε ηνπο ραξαθηήξεο λα έρνπλ απνθηήζεη ην γξάκκα θαη λα ζπδεηνχλ ηηο ηειεπηαίεο αλακεηαδφζεηο ηνπ Osiris. Ο Ruppel ρξεζηκνπνηεί ην γξάκκα ζηε ζχιιεςε ηνπ Matrix, σο έλα παξάδεηγκα απνδεκεηηθνχ ζήκαηνο φηαλ απηφ αλαθέξεηαη ζηελ αξρή ηεο δεχηεξεο ηαηλίαο, ν Ruppel ηζρπξίδεηαη φηη απνηειεί κία έλδεημε γηα λα ςάμνπλ νη ζεαηέο πεξηζζφηεξεο πιεξνθνξίεο γηα ην γξάκκα ζην έξγν θηλνπκέλσλ ζρεδίσλ Animatrix ε ην βηληενπαηρλίδη Enter the Matrix. 55 Δάλ εμεηάζνπκε ηε δηαδξνκή ηνπ γξάκκαηνο απηνχ σο έλα μερσξηζηφ εμηζηνξεκαηηθφ θνκκάηη, ε ηζηνξία ηνπ είλαη κηα απφ ηηο θαζαξφηεξεο κνξθέο transmedia αθήγεζεο. Η εηζαγσγή ηνπ γίλεηαη ζε έλα έξγν θηλνπκέλσλ ζρεδίσλ, ην δεχηεξν θεθάιαηφ ηνπ εκθαλίδεηαη ζε έλα παηρλίδη, θαη ην ηξίην θεθάιαηφ ηνπ αλαιχεηαη ζε κηα θηλεκαηνγξαθηθή ηαηλία. Κάζε έλα απφ απηά ηα ζπζηαηηθά ζπκβάιιεη μερσξηζηά θαη νπζηαζηηθά ζην ζχλνιν ηεο δηήγεζεο, 64

65 επηδεηθλχνληαο ηε δχλακε ηεο πξνζεθηηθά ελνξρεζηξσκέλεο transmedia αθήγεζεο. Δπηπιένλ, εγθαζηδξχνληαο απηά ηα απνδεκεηηθά ζήκαηα κεηαμχ ησλ δηαθνξεηηθψλ επεθηάζεσλ, νη δεζκνί κεηαμχ ησλ επεθηάζεσλ ελδπλακψλνληαη θαη ε απμαλφκελε αμία ηεο ζπλνιηθήο βίσζεο ηεο ζχιιεςεο γίλεηαη άκεζα αληηιεπηή απφ ην θνηλφ. Χζηφζν, έλαο κεγάινο αξηζκφο ζεαηψλ πνπ παξαθνινχζεζαλ ηε ζπγθεθξηκέλε ζθελή είλαη πνιχ πηζαλφλ λα κελ αζρνιεζνχλ κε θαλέλα απφ ηα πξναλαθεξζέληα κέζα. Υάξε ζηελ αξλεηηθή δπλαηφηεηα θαη ην ζπγγξαθηθφ ραξαθηήξα ηνπ θεηκέλνπ, ε ηζηνξία κπνξεί λα ζπλερηζηεί ρσξίο νη ζεαηέο λα έρνπλ παξαθνινπζήζεη ην Animatrix ή λα έρνπλ παίμεη ην βηληενπαηρλίδη, θαζψο κπνξνχλ νη ίδηνη λα θαληαζηνχλ ηελ δηθή ηνπο απάληεζε ζην εξψηεκα γηα ηελ πξνέιεπζε ηνπ γξάκκαηνο. Έρνπλ σζηφζν ηελ επηινγή λα ςάμνπλ θαη λα ηελ εληνπίζνπλ, θαη βέβαηα ε θαηαλφεζε (θαη ςπραγσγία) ηνπο κέζσ ηεο ηζηνξίαο κπνξεί λα βειηησζεί εάλ ην θάλνπλ. Έλαο πηζαλφο ηξφπνο λα ζπλδεζνχλ απηέο νη νξνινγίεο είλαη λα θαηαλνήζνπκε νπνηαδήπνηε αλαθνξά ζε εμσηεξηθά άηνκα, κέξε ή γεγνλφηα κέζσ ηεο ρξήζεο ηεο αξλεηηθήο δπλαηφηεηαο έηζη ψζηε λα δεκηνπξγεζνχλ πηζαλά απνδεκεηηθά ζήκαηα, ηα νπνία ζα πξαγκαησζνχλ φηαλ ζα είλαη πιένλ δηαζέζηκεο νη επεθηάζεηο ηνπο Δξκελεπηηθνί Κψδηθεο (Hermeneutic Codes) Ο Barthes πεξηγξάθεη ηνπο εξκελεπηηθνχο θψδηθεο σο "νη δηάθνξνη (επίζεκνη) φξνη κε ηνπο νπνίνπο έλα αίληγκα κπνξεί λα δηαθξηζεί, πξνηαζεί, δηαηππσζεί, παξαηείλεη ηελ αγσλία θαη ηέινο λα απνθαιπθζεί". 56 Με άιια ιφγηα ππάξρνπλ νξηζκέλα ζεκεία ζε έλα θείκελν πνπ θάλνπλ ην θνηλφ λα γπξλά αζηακάηεηα ηηο ζειίδεο κε ην λα ζέηνπλ θαη λα απαληνχλ ζπλερψο λέα εξσηήκαηα, αλνίγνληαο θαη θιείλνληαο θελά ζηε δνκή ηεο δηήγεζεο. Με θάζε λέν εξψηεκα πνπ ζέηεηαη, ε θαληαζία ηνπ θνηλνχ δσληαλεχεη, παξνπζηάδνληαο πηζαλέο απαληήζεηο θαη δεκηνπξγψληαο αθφκα πεξηζζφηεξεο εξσηήζεηο. "Πψο δεκηνπξγήζεθε ην ηάγκα ησλ Ultramarines;", "ηη ζα ζπκβεί ζηνπο Ultramarines;" θαη "ηί είλαη νη Space Marines;" είλαη φια παξαδείγκαηα εξσηήζεσλ παξαηηζέκελα ζε έλα θείκελν πνπ ρξεζηκνπνηεί εξκελεπηηθνχο 65

66 θψδηθεο θαη απαληεκέλα ζην κπαιφ καο κέζσ ηεο ηθαλφηεηαο ηεο θαληαζίαο λα ρεηξίδεηαη ηελ αξλεηηθή δπλαηφηεηα. Με ηελ θαηαλφεζε ησλ ηξφπσλ κέζσ ησλ νπνίσλ ν αθεγεηήο πξνσζεί ην θνηλφ κέζα ζηε δηήγεζε δειαδή ηνπο εξκελεπηηθνχο θψδηθεο κπνξνχκε λα βειηηψζνπκε ηηο δηαθεηκεληθέο ζπλδέζεηο κεηαμχ ησλ ζπζηαηηθψλ κηαο transmedia δηήγεζεο θαη λα απμήζνπκε ηα θίλεηξα ηνπ θνηλνχ λα κεηαπεδήζεη απφ ην έλα ζπζηαηηθφ ζην άιιν. χκθσλα κε ηνλ Barthes νη εξκελεπηηθνί θψδηθεο πξέπεη λα εθπιεξψλνληαη εμνινθιήξνπ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δηήγεζεο. 56 ηηο transmedia δηεγήζεηο, σζηφζν, ην θιεηδί είλαη λα αθήζνπκε έλαλ αξηζκφ εξκελεπηηθψλ θσδηθψλ άιπηνπο, έηζη ψζηε λα ηνπο ρξεζηκνπνηήζνπκε σο πηζαλά απνδεκεηηθά ζήκαηα, βαζηδφκελνη ζηελ ηθαλφηεηα ηνπ θνηλνχ λα ζπκπιεξψζεη ηα θελά κέζσ ηεο αξλεηηθήο δπλαηφηεηαο κέρξη κηα πξνέθηαζε λα πξαγκαηψζεη έλα ή πεξηζζφηεξα απνδεκεηηθά ζήκαηα. Σρήκα 3: Απεηθόληζε ηεο αηζζεηηθήο εκβύζηζεο. Παξαηεξνύκε ην πώο ηα απνδεκεηηθά ζήκαηα βξίζθνληαη ζε δηάθνξνπο εξκελεπηηθνύο θώδηθεο, θαη πώο ε αξλεηηθή δπλαηόηεηα ζπκπιεξώλεη ηα ηπρόλ θελά, ηα νπνία απαληώληαη ζε άιιν θαλάιη 66

67 5.5 Η δεκηνπξγία θφζκσλ Οη πξνηεξαηφηεηεο ελφο αθεγεηή αιιάδνπλ εάλ ν ηειηθφο ζηφρνο ηνπο δελ είλαη ην λα αθεγνχληαη κία θαιή ηζηνξία, αιιά ην λα θξαηήζνπλ ην ελδηαθέξνλ ηνπ θνηλνχ κε πνιιαπιέο ηζηνξίεο. Σν θνηλφ ιαηξεχεη κηα ζπλαξπαζηηθή πινθή, σζηφζν νη σξαίνη, ζπκπαγείο ραξαθηήξεο είλαη απηνί πνπ κπνξνχλ λα θξαηήζνπλ ην ελδηαθέξνλ ηνπ. Έλαο θαιφο θαη νινθιεξσκέλνο ραξαθηήξαο κπνξεί λα ηξαβήμεη ην θνηλφ θαη λα ην θάλεη λα επηζηξέθεη επαλεηιεκκέλα ζηελ ηζηνξία ηνπ. Πην ζπρλά, νη ηζηνξίεο transmedia δελ είλαη βαζηζκέλεο ζε έλαλ ραξαθηήξα ή κία ζπγθεθξηκέλε πινθή, αιιά πεξηζζφηεξν ζε πεξίπινθνπο θαληαζηηθνχο θφζκνπο νη νπνίνη κπνξνχλ λα δηαηεξήζνπλ πνιιαπινχο, αιιειέλδεηνπο ραξαθηήξεο θαη ηηο ηζηνξίεο ηνπο. Η δηαδηθαζία ηεο δεκηνπξγίαο ελφο θφζκνπ ελζαξξχλεη κία εγθπθινπαηδηθή παξνξκεηηθή αληίδξαζε ηφζν γηα ηνπο αλαγλψζηεο, φζν θαη γηα ηνπο ίδηνπο ηνπο ζπγγξαθείο. 9 Πνιινί απφ ηνπο θαιχηεξνπο ζπγγξαθείο καο, απφ ηνλ William Faulkner κερξη ηνλ J.R.R. Tolkien, ζπλέιαβαλ ηελ ηέρλε ηνπο απφ ηελ άπνςε ηεο δεκηνπξγίαο θφζκσλ θαη αλέπηπμαλ έλα πινχζην πεξηβάιινλ ην νπνίν ζα κπνξνχζε πξάγκαηη λα θηινμελήζεη κία πνηθηιία ραξαθηήξσλ. Γηα ην κεγαιχηεξν θνκκάηη ηεο αλζξψπηλεο ηζηνξίαο, ζεσξνχληαλ δεδνκέλν φηη κία εμαηξεηηθή ηζηνξία ζα έπξεπε λα πάξεη πνιιέο δηαθνξεηηθέο κνξθέο, λα απνηππσζεί ζε βηηξφ ή ηαπεηζαξίεο, λα αθεγεζεί κέζσ εληχπσλ ή λα ηξαγνπδεζεί απφ βάξδνπο θαη πνηεηέο, ή αθφκα θαη λα αλαπαξίζηαηαη απφ ηαμηδεχνληεο εξκελεπηέο. Οη ζπλέρεηεο κίαο ηζηνξίαο δελ είλαη απαξαηηήησο θάηη θαθφ, αο κελ μερλάκε φηη ν Huckleberry Finn ήηαλ κία ζπλέρεηα ηνπ Tom Sawyer. Χζηφζν o Twain θαηαλφεζε απηφ πνπ θαίλεηαη λα έρνπλ μεράζεη νη ζχγρξνλνη δεκηνπξγνί ηζηνξηψλ, φηη κηα ζπλαξπαζηηθή ζπλέρεηα κπνξεί λα δψζεη ζην θνηλφ κία λέα άπνςε γηα ηνπο ραξαθηήξεο, αληί λα αλαπαξάγεη ην ίδην πεξηερφκελν

68 Ο ιεπηνκεξήο ράξηεο ηεο Μέζεο Γεο, ζρεδηαζκέλνο από ηνλ J.R.R. Tolkien 19 Η Janet Murray αλαθέξεη ζην Hamlet on the Holodeck: "Η επράξηζηε παξάδνζε ηνπ πλεχκαηνο ζε έλαλ θαληαζηηθφ θφζκν, ζπρλά πεξηγξάθεηαη, θαηά ηνλ Coleridge, σο ε "ζπλεηδεηή αλαζηνιή ηεο δπζπηζηίαο". Χζηφζν, απηή είλαη κία παζεηηθή δηαηχπσζε αθφκα θαη γηα ηηο παξαδνζηαθέο κνξθέο κέζσλ. Όηαλ εηζρσξνχκε ζε έλαλ θαληαζηηθφ θφζκν, δελ "αλαζηέιινπκε" απιψο ηελ θξηηηθή καο ηθαλφηεηα, αιιά αζθνχκε θαη ηε δεκηνπξγηθή καο ηθαλφηεηα. Γελ αλαζηέιινπκε ηε δπζπηζηία καο, αιιά δεκηνπξγνχκε ηελ αίζζεζε ηεο πίζηεο. Λφγσ ηεο επηζπκίαο καο λα δήζνπκε ηελ εκπεηξία ηεο "εκβχζηζεο", εζηηάδνπκε ηελ πξνζνρή καο ζηνλ θαληαζηηθφ θφζκν πνπ καο πεξηζηνηρίδεη θαη ρξεζηκνπνηνχκε ηε λνεκνζχλε καο γηα λα ελδπλακψζνπκε, παξά γηα λα ακθηζβεηήζνπκε ηελ πξαγκαηηθφηεηα ηεο εκπεηξίαο καο." 57 Όπσο αλαθέξεη ν Jenkins "Καινχκαζηε λα θαηαθηήζνπκε ν,ηηδήπνηε κπνξεί λα είλαη γλσζηφ γηα έλαλ θφζκν πνπ βξίζθεηαη πέξα ηεο αληίιεςήο καο. Απηφ απνηειεί κία πνιχ δηαθνξεηηθή κνξθή απφιαπζεο απφ απηή πνπ ζρεηίδνπκε κε ην "θιείζηκν" πνπ ζπλήζσο ππάξρεη ζηα πεξηζζφηεξα θιαζζηθά δνκεκέλα αθεγεκαηηθά ζηεξεφηππα, φπνπ αλακέλνπκε φηη θεχγνληαο απφ ην ζέαηξν ζα έρνπκε γλσξίζεη φηη απαηηείηαη γηα λα θαηαλνήζνπκε ηε ζπγθεθξηκέλε ηζηνξία". 3 68

69 Οη transmedia αθεγήζεηο ιεηηνπξγνχλ σο ελεξγνπνηεηέο θεηκέλσλ δίλνληαο έλαπζκα ζηελ παξαγσγή, αμηνιφγεζε θαη αξρεηνζέηεζε πιεξνθνξηψλ. Γηα παξάδεηγκα ε ηειενπηηθή ζεηξά LOST ηνπ ABC, πξνέβαιιε γηα δεπηεξφιεπηα έλαλ ράξηε ζηε κέζε ελφο επεηζνδίνπ ηεο 2 εο πεξηφδνπ: νη νπαδνί ηεο ζεηξάο ςεθηνπνίεζαλ έλα θαξέ ηεο εηθφλαο θαη ην δεκνζίεπζαλ ζην δηαδίθηπν, φπνπ ζπιινγηθά ζπκπέξαλαλ ην ηη κπνξεί λα απνθαιχπηεη αλαθνξηθά κε ηελ Hanso Corporation θαη ηηο δξαζηεξηφηεηεο ηεο ζην λεζί. Έλαο από ηνπο ράξηεο ηεο ζεηξάο Lost, κεηαθξαζκέλνο από ηνπο νπαδνύο ηεο 20 Η αθήγεζε transmedia δηεπξχλεη ηνλ θαληαζηηθφ θφζκν κίαο ηζηνξίαο, ελψ δηαρέεη ηηο πιεξνθνξίεο θαηά ηέηνην ηξφπν ψζηε θαλέλαο απφ ην θνηλφ λα κελ γλσξίδεη ηα πάληα θαη ζπλεπψο λα θαζίζηαηαη απαξαίηεηε ε επηθνηλσλία κε άιινπο (γηα παξάδεηγκα ηα εθαηνληάδεο είδε Pokemon ή πιάζκαηα ηεο ζεηξάο Yu-Gi-Oh). Οη θαηαλαισηέο γίλνληαη θπλεγνί θαη ζπιιέθηεο, θηλνχκελνη 69

70 ζε δηάθνξα θνκκάηηα ηεο αθήγεζεο, πξνζπαζψληαο λα ζπλζέζνπλ κηα νινθιεξσκέλε εηθφλα απφ ηηο δηάζπαξηεο πιεξνθνξίεο. 9 Οη αθεγήζεηο transmedia απνηεινχλ επίζεο απφδεημε κηαο κεηαηφπηζεο ζηελ έκθαζε. Η βηνκεραλία ηεο ςπραγσγίαο έρεη κάζεη πιένλ φηη νη δεκνθηιείο ραξαθηήξεο πνπ επαλεκθαλίδνληαη κπνξνχλ λα νδεγήζνπλ ζε επαλεηιεκκέλα θέξδε, αιιά είλαη αθφκα θαιχηεξα φηαλ ππάξρεη κία πινχζηα ηζηνξία θαη έλαο θφζκνο πνπ κπνξεί λα θηινμελήζεη πνιιαπιέο νκάδεο ραξαθηήξσλ, φπσο ζην Star Trek θαη ην Star Wars. Οη ζπλαξπαζηηθνί θαη κειεηεκέλνη ραξαθηήξεο κπνξνχλ λα πξνθαιέζνπλ ην ελδηαθέξνλ ηνπ θνηλνχ σο έλα ζεκείν, αιιά είλαη αθφκα θαιχηεξα αλ ππάξρεη έλα ζαγελεπηηθφ ζχκπαλ ην νπνίν κπνξεί λα πξνζειθχζεη ην ίδην θνηλφ λα επαλέξρεηαη γηα πνιιέο αθφκα ηζηνξίεο. 11 Ο Luke Freeman εζηηάδεη ζηελ ηδέα ηεο δεκηνπξγίαο θφζκνπ σο κία ζεκαληηθή έλλνηα ηεο transmedia αθήγεζεο κε ηελ ρξήζε δηαθνξεηηθψλ ηχπσλ κέζνπ. Ο θφζκνο ηεο θπξίσο ηζηνξίαο κπνξεί λα εμεγεζεί πην ιεπηνκεξψο θαη λα επεμεξγαζηεί πεξηζζφηεξν απφ φηη ζηελ πξψηε εκθάληζή ηνπ. Οη δηεγήζεηο πνπ παξνπζηάδνληαη πξέπεη λα γεκίδνπλ ηα θελά ζηελ ηζηνξία ή λα πξνζζέηνπλ θαηλνχξηεο πιεξνθνξίεο, παξά λα αλακαζνχλ απηέο πνπ έρνπλ παξνπζηαζηεί ήδε ή λα εηζάγνπλ πινθέο πνπ δελ νινθιεξψλνληαη ζε θάπνην απφ ηα θαλάιηα. 58 Όηαλ αλαπηχζζεηαη κία αθήγεζε πνπ κπνξεί λα επεθηαζεί ζε πνιιαπιέο κνξθέο κέζσλ, ν θφζκνο πξέπεη λα ζεσξείηαη ζαλ έλαο θχξηνο ραξαθηήξαο απφ κφλνο ηνπ, θαζψο πνιιέο αθεγήζεηο transmedia δελ είλαη ηειηθά ε ηζηνξία ελφο κφλν ραξαθηήξα, αιιά ε ηζηνξία ελφο θφζκνπ. Πξέπεη επίζεο λα δνζεί πξνζνρή ζηελ αλάπηπμε ελφο ζθεληθνχ πάλσ ζην νπνίν κπνξνχλ λα εθηπιηρζνχλ πνιιαπιέο ηζηνξίεο (ζπρλά ζε δηαθνξεηηθά θαλάιηα) θαη θάζε κηα απφ απηέο λα δηαηεξεί ηε ζπλνρή ηνπ θφζκνπ ζηνλ νπνίν αλήθεη. Δθηφο απφ ηελ δεκηνπξγία ηεο αηκφζθαηξαο θαη ησλ ρσξηθψλ δηαζηάζεσλ πνπ ππνζηεξίδνπλ ην θνκκάηη ηεο αθήγεζεο, νη θφζκνη έρνπλ επίζεο δπλακηθέο ιεηηνπξγίεο, πνπ δηακνξθψλνπλ ηηο εκπεηξίεο ησλ ραξαθηήξσλ, δίλνπλ έλαπζκα γηα πινθέο θαη ππνζηεξίδνπλ πεξίπινθα δίθηπα 70

71 δηαζπλδέζεσλ κέζσ ησλ νπνίσλ ζπλερνχλ ηα γεγνλφηα ηεο αθήγεζεο. Αλ θαη νη θφζκνη κπνξεί λα κελ ελεξγνχλ απφ κφλνη ηνπο, κπνξνχλ λα απνηεινχλ ήξσεο, "θαθνχο" ή αθφκα θαη απαηεψλεο, νη θφζκνη έρνπλ ηηο δηθέο ηνπο θηινζνθίεο, ηζηνξίεο θαη θίλεηξα, έρνπλ ηνπο δηθνχο ηνπο ηφλνπο, δηαζέζεηο θαη απνρξψζεηο. Ο ραξαθηήξαο ησλ θφζκσλ παίδεη πάλσ ζε ρξψκαηα, ζρήκαηα, αξψκαηα, ήρνπο, πθέο, αιιά θπξίσο πάλσ ζε θηινζνθίεο. Απηφ φκσο δε ζεκαίλεη φηη φιεο νη αθεγήζεηο transmedia πξέπεη λα εζηηάζνπλ ζηνλ θφζκν ζαλ ηνλ θπξηφηεξν ραξαθηήξα, είλαη εχθνιν λα θαληαζηεί θάπνηνο κία κηθξφηεξε ηζηνξία ε νπνία μεθηλά θαη ηειεηψλεη κε έλαλ πξσηαγσληζηηθφ ραξαθηήξα. Χζηφζν, ν αθεγεηήο ζηνλ νπνίν έρεη αλαηεζεί κία ηζηνξία ε νπνία ζα αθήλεη αλνηρηφ ην ελδερφκελν transmedia επέθηαζεο, πξέπεη λα γλσξίδεη φηη ε λαη κελ ε δηθή ηνπ ηζηνξία κπνξεί λα βαζίδεηαη ζε έλαλ ραξαθηήξα, αιιά έλαο δηαθνξεηηθφο δεκηνπξγφο κπνξεί λα εζηηάζεη ζε θάπνηνλ άιιν, ζε κία ηειείσο δηαθνξεηηθή επνρή. Σν κπζηηθφ είλαη λα δνκεζεί κία αθαηακάρεηε πινθή, δπλαηφηεηα, θαη ραξαθηήξαο ζηνλ θφζκν ψζηε ην θνηλφ λα επαλέξρεηαη αλεμαξηήησο ηεο κνξθήο ηνπ κέζνπ ζην νπνίν ζα ιάβνπλ ρψξα νη επεθηάζεηο, θαη κάιηζηα λα ην θάλεη κε αξκνληθφ ηξφπν. 11 Όπσο αλαιχεη ν θαζεγεηήο Don Norman, πξψελ ππνδηεπζπληήο ηεο Apple, ηα παηρλίδηα είλαη ν θπζηνινγηθφο ηξφπνο κε ηνλ νπνίν εμεξεπλνχκε ηνλ θφζκν. Σα ζχγρξνλα παηρλίδηα ζπλδπάδνπλ ηε δηαζθέδαζε κε ηε καζεζηαθή εκπεηξία. Απαηηνχλ ζθέςε θαη δξάζε, λφεζε θαη ζπλαίζζεκα, ζσκαηηθή θίλεζε θαη πλεπκαηηθή δεκηνπξγηθφηεηα. Ο ηξφπνο εθκάζεζεο ζην ζρνιείν πξέπεη λα είλαη παξφκνηνο κε παηρλίδη. Οη δάζθαινη πξέπεη λα καζαίλνπλ καδί κε ηνπο καζεηέο. Έηζη, εάλ ε λφεζε ζρεηίδεηαη κε ηελ θαηαλφεζε ηνπ θφζκνπ, ην ζπλαίζζεκα είλαη ε αιιειεπίδξαζε κε απηφλ: θξίζε, αμηνιφγεζε θαη πξνεηνηκαζία γηα ελαζρφιεζε. Ο φξνο θιεηδί εδψ είλαη ε "ελαζρφιεζε". 59 Οη transmedia ζπιιήςεηο ζπλεπάγνληαη ηελ θαηαλφεζε ησλ επηπηψζεσλ ηεο αλχςσζεο ηεο αθήγεζεο απφ ην επίπεδν εξγαζίαο ζην επίπεδν ηνπ θφζκνπ, φπνπ πνιιαπιέο ηζηνξίεο ζπκβαίλνπλ ηαπηφρξνλα ζε έλα θνηλφ "ζχκπαλ". Σα παηρλίδηα αθήγεζεο, φπσο ην Dungeons and Dragons ή ε ζεηξά World of Darkness ηεο White Wolf δεκηνχξγεζαλ νιφθιεξνπο θφζκνπο κε βάζε ηνπο 71

72 νπνίνπο κπνξεί θάπνηνο λα παίμεη. Οη δεκηνπξγνί ησλ παηρληδηψλ αθήγεζεο, ρηίδνπλ νιφθιεξνπο θφζκνπο κέζα ζηνπο νπνίνπο κπνξεί θαλείο λα θηλεζεί. Απηφ έρεη σο απνηέιεζκα ε βηβιηνγξαθία ηνπο λα δίλεη πνιιέο πιεξνθνξίεο γηα ηνλ θφζκν θαη λα έρεη κεγάιε δήηεζε απφ ηνπο θαηαλαισηέο. Όκσο απηή ε βηβιηνγξαθία, ηα θφκηθο θαη ε ινγνηερλία είλαη απηά πνπ πξαγκαηηθά επεθηείλνπλ ηελ ηζηνξία ηνπ θφζκνπ. Χο απνηέιεζκα, ηα βηβιία-νδεγνί πνπ δίλνπλ πεξαηηέξσ πιεξνθνξίεο γηα ηνλ θφζκν ηνπ παηρληδηνχ γίλνληαη αλάξπαζηα θαη απνηεινχλ ζεκαληηθά θνκκάηηα ηνπ κέζνπ. Χζηφζν νη νδεγνί, ηα θφκηθ θαη ηα κπζηζηνξήκαηα, αθφκα θαη νη κνπζηθέο επελδχζεηο ηαηληψλ, είλαη ηα ζηνηρεία πνπ πξαγκαηηθά ζπληεινχλ ζηελ επέθηαζε ησλ θφζκσλ απηψλ κε ηνλ ηξφπν πνπ νξίδεη ε transmedia αθήγεζε. 7 Τν βηβιίν πνπ πεξηγξάθεη ην θόζκν ηνπ παηρληδηνύ αθήγεζεο Dark Heresy, ην νπνίν απνηειεί κέξνο ηεο ζύιιεςεο ηνπ Warhammer 40000). Οη εηθόλεο θαη νη ηζηνξίεο ηνπ πεξηγξάθνπλ κε εύγισηην ηξόπν ηελ αηκόζθαηξα πνπ επηθξαηεί ζην παηρλίδη, ελώ ν ιεπηνκεξήο ράξηεο ηνπ ειηαθνύ ζπζηήκαηνο (δηπιαλή ζειίδα) ζην νπνίν δηαδξακαηίδνληαη ηα γεγνλόηα δίλεη πεξηζζόηεξεο πιεξνθνξίεο ηνπ ζύκπαληνο. 21 Όια απηά είλαη απαξαίηεηα ζηνηρεία γηα ηελ εκβύζηζε ζηνλ θόζκν ηεο ζύγρξνλεο "Ιεξάο Δμέηαζεο", ηεο νπνίαο κέιε ελζαξθώλνπλ νη παίθηεο, πξνζπαζώληαο λα αλαθαιύςνπλ θαη λα εμαξζξώζνπλ δηαθζνξέο, ζπλσκνζίεο θαη εμσγήηλεο παξεκβάζεηο πνπ απεηινύλ ηελ αλζξσπόηεηα. 72

73 Ο Long ζπλνςίδεη ην ζθεπηηθφ ηεο αηζζεηηθήο ηεο transmedia αθήγεζεο ζε κία (ζχκθσλα κε ηνλ ίδην) νκνινγνπκέλσο κεγάιε πξφηαζε: "Έλαο αθεγεηήο πνπ ζέιεη λα δεκηνπξγήζεη κηα πηζαλή transmedia αθήγεζε πξέπεη λα δνκήζεη πξνζεθηηθά ηνλ θφζκν ζηνλ νπνίν εθηπιίζζεηαη ε ηζηνξία ηνπ θαη θαηφπηλ λα θάλεη αλαθνξέο ζε ζηνηρεία ηνπ θφζκνπ απηνχ θαηά ηελ πνξεία ηεο αθήγεζεο, έηζη ψζηε λα εμάςεη ηε θαληαζία ηνπ θνηλνχ κέζσ ηεο αξλεηηθήο δπλαηφηεηαο θαη ηαπηφρξνλα λα πξνζθέξεη πηζαλέο εηζφδνπο γηα κειινληηθά απνδεκεηηθά ζήκαηα." 11 Σν "θιεηδί" πνπ ζπλδέεη φια απηά είλαη ν θαλφλαο θαη ε ζπλνρή αλ θαη ε απζηεξή ζπλνρή κπνξεί λα απνβεί πεξηνξηζηηθή, ε παξαπνίεζε ηνπ θαλφλα είλαη ηφζν επηθίλδπλε φζν θαη ε ιαλζαζκέλε παξνπζίαζε ελφο επαλεκθαληδφκελνπ ραξαθηήξα. Σν θνηλφ κπνξεί λα ράζεη ηελ αλαζηνιή ηεο ακθηβνιίαο ηνπ, ηελ αξλεηηθή δπλαηφηεηα, γεγνλφο πνπ κπνξεί λα νδεγήζεη ζηελ κείσζε ηεο επέλδπζήο ηνπ ζηε ζεηξά πξντφλησλ. Η δπζαξέζθεηα κπνξεί λα νδεγήζεη φρη κφλν ζε απψιεηα ελδηαθέξνληνο, αιιά θαη ζηελ απψιεηα θεξδψλ απφ ηελ εθάζηνηε ζεηξά πξντφλησλ. Η ίδηα δηαδηθαζία πνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ αλάπηπμε δπλαηψλ ραξαθηήξσλ, νξίδνληαο ην πψο θαη 73

74 ην γηαηί θάζε ραξαθηήξαο έρεη ηελ εθάζηνηε ζπκπεξηθνξά κπνξεί λα ηζρχζεη θαη ζε επίπεδν θφζκνπ. 11 Η transmedia ηζηνξία είλαη ν ζπλδπαζκφο φισλ απηψλ, θαη βαζηδφκελε ζηελ αξλεηηθή δπλαηφηεηα γηα λα ζπκπιεξψζεη ηπρφλ θελά, είλαη πξαγκαηηθά πνιχ κεγαιχηεξε απφ ην ζχλνιν ησλ κεξψλ ηεο. Σνπνζεηψληαο φιεο απηέο ηηο επεθηάζεηο ζηνλ θαλφλα, ην θνηλφ απνθηά κηα ηδέα φζνλ αθνξά ην πνχ βξίζθεηαη ην θάζε ζηνηρείν ζε ζρέζε κε ηα ππφινηπα. Αθφκα θη αλ νη επεθηάζεηο θάπνηνπ θαλαιηνχ δελ ζπκπεξηιακβάλνπλ ξεηέο αλαθνξέο ζε γεγνλφηα πνπ ιακβάλνπλ ρψξα ζε επεθηάζεηο άιισλ κέζσλ, ε θνηλή ρξνληθή πεξίνδνο παξέρεη ππνλννχκελεο ζπλδέζεηο κεηαμχ ηνπο. 5.6 Η Φπρνινγία ηνπ Κνηλνχ Όπσο έρνπκε αλαθέξεη θαη πην πάλσ, φιεο νη πξνεγνχκελεο κνξθέο ηεο γξακκηθήο αθήγεζεο ήηαλ παζεηηθέο θαη απφκαθξεο απφ ηε θχζε ηνπο. Σν θνηλφ έκκεζα ηαμίδεπε κε ηνλ πξσηαγσληζηή ζηελ πεξηπέηεηα ηνπ, κία πεξηπέηεηα πνπ εθηπιίζζεηαη "καθξηά" απφ ην θνηλφ. Οη ηζηνξίεο transmedia μεπεξλνχλ απηά ηα φξηα, θαηαξξίπηνπλ ηνλ ηέηαξην ηνίρν πνπ ρσξίδεη ην θνηλφ απφ ηνπο εζνπνηνχο, θαζηζηά αζαθή ηα φξηα κεηαμχ ηνπ πξαγκαηηθνχ θφζκνπ θαη ηεο ηζηνξίαο. Με πνηθίινπο ηξφπνπο ε αθήγεζε transmedia απνηειεί κηα ζπλέρηζε ηεο δηαδηθαζίαο πνπ πξσηνμεθίλεζε ν Orson Wells φηαλ ζπλεηδεηνπνίεζε φηη ην ξαδηφθσλν δελ ήηαλ κία απιή κέζνδνο κεηάδνζεο παξαζηάζεσλ, αιιά κία ηειείσο δηαθνξεηηθή αιιειεπίδξαζε κε ην θνηλφ. Αληί ην θνηλφ λα ρξεηαζηεί λα ηαμηδέςεη ζε κία ηνπνζεζία, νη εζνπνηνί εηζέβαιιαλ ζην ζπίηη ηνπ. πλεηδεηνπνίεζε φηη ην ξαδηφθσλν ήηαλ κία πνιχ πην νηθεία κνξθή δηαζθέδαζεο θαη έηζη δεκηνχξγεζε κηα κνξθή ςπραγσγίαο εηδηθά γηα λα εθκεηαιιεπηεί απηή ηε ζρέζε. Η αθήγεζε transmedia απνηειεί κία ζπλέρηζε ηεο επηζπκίαο ηνπ Wells λα έξζεη πην θνληά ζην θνηλφ. 1 Σν θνηλφ θαιείηαη λα εθθξάζεη ηηο απφςεηο ηνπ, αθφκε θαη λα επηθνηλσλήζεη κε ηνπο ππεχζπλνπο ησλ πξνγξακκάησλ. ε πην πξνρσξεκέλεο κνξθέο, ην 74

75 θνηλφ κπνξεί αθφκα θαη λα αιιειεπηδξάζεη κε ηνπο ραξαθηήξεο, κέζσ δηαδηθηπαθψλ εηθνληθψλ πξνθίι, βηληενπαηρληδηψλ θαη εηθνληθέο εκπεηξίεο ελαιιαθηηθήο πξαγκαηηθφηεηαο. Καη απηφλ ηνλ ηξφπν δεκηνπξγείηαη κία πξνζθνιιεκέλε ζηελ εκπεηξία νκάδα αθνζησκέλσλ νπαδψλ, επξέσο γλσζηή κε ηνλ φξν "fan base". Οη δξαζηεξηφηεηεο απηήο ηεο νκάδαο αηφκσλ κπνξνχλ λα πξνθαιέζνπλ ην ιεγφκελν "buzz", δειαδή ηελ ελίζρπζε ηεο θήκεο ελφο άζεκνπ θαη αξρήλ πξνγξάκκαηνο, δεκηνπξγψληαο ην αλάινγν αληίθηππν ζηε δεκνθηιή θνπιηνχξα θαη ζπλεπψο ζπκβάιινληαο ζε κηα πξσηνθαλή ηνπ επηηπρία, φπσο γηα παξάδεηγκα ζηελ transmedia ζχιιεςε ηεο ζεηξάο X-files θαηά ηε δεθαεηία ηνπ 90, αιιά θαη πην πξφζθαηα, ζηελ πνιιψλ δηζεθαηνκκπξίσλ δνιαξίσλ ζεηξά ηαηληψλ Harry Potter. 60 O Jeff Gomez καο δίλεη δχν ραξαθηεξηζηηθά παξαδείγκαηα δεκνθηινχο ζπιιήςεσλ, γηα λα καο βνεζήζε λα θαηαιάβνπκε ην ξφιν ηεο ζπκκεηνρήο ηνπ θνηλνχ ζηελ transmedia αθήγεζε 7 : Ο Harry Potter είλαη έλα παξάδεηγκα transmedia, σζηφζν ζε πνιχ κηθξφηεξν βαζκφ απφ ην Star Wars, θαζψο ε ζπγγξαθέαο J.K. Rowling θαη νη ζπλεξγάηεο ηεο έρνπλ ζέζεη έλα απζηεξφ φξην ζηνλ θαλφλα ησλ κπζηζηνξεκάησλ. Η ζπγγξαθέαο έρεη δειψζεη φηη ε ηζηνξία έρεη έλα ηέινο θαη ην κφλν πνπ έρνπκε δεη απφ απηή ηε ζεηξά είλαη κία επαλάιεςε ηεο αθήγεζεο. Οη ηαηλίεο, ηα βηληενπαηρλίδηα, ην ειεθηξνληθά δηαζέζηκν πιηθφ, ε κνπζηθή, φια απηά ηα ζηνηρεία αλαπιάζνπλ ζηελ νπζία ηελ ίδηα ηζηνξία. Οη νπαδνί ηνπ Harry Potter κπνξνχλ λα έρνπλ πξφζβαζε ζε κηα νκάδα ζπδήηεζεο γηα λα εθθξάζνπλ ην ζαπκαζκφ ηνπο, ή αθφκα θαη λα ακθηζβεηήζνπλ ηε ζχιιεςε, αιιά νη απφςεηο ηνπο δε ζα έρνπλ θαλέλα αληίθηππν ζην πεξηερφκελν, παξειζνληηθφ, παξφλ, ή κειινληηθφ. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ην Star Wars, είλαη κία αθκάδνπζα θαη παξαδεηγκαηηθή πεξίπησζε transmedia ζχιιεςεο, θαζψο παξνπζηάδεη έλα δσληαλφ ζχκπαλ ην νπνίν επεθηείλεηαη ζπλερψο ζηα κάηηα καο εδψ θαη ηξηάληα ρξφληα. Παξά ην γεγνλφο φηη ππάξρεη έλα ηζρπξφ φξακα πίζσ απφ ηελ ηζηνξία, είλαη αλνηρηφ ζε 75

76 δεθάδεο ππφ-δεκηνπξγνχο, ζηνπο νπνίνπο επηηξέπεηαη λα ζπλεηζθέξνπλ ζηνπο θαλφλεο ηεο ηζηνξίαο. Γίλεηαη επηπιένλ πξνζπάζεηα λα ελζσκαησζνχλ δηάθνξεο επεθηάζεηο ηνπ Star Wars ζηε ξνή ησλ ηαηληψλ, αθήλνληαο πεξηζψξην γηα νξηζκέλεο εμειίμεηο κεγάισλ δηαζηάζεσλ. Μάζακε γηα παξάδεηγκα πνηνο είλαη ν κπζηηθφο καζεηεπφκελνο ηνπ Darth Vader κέζσ ελφο παηρληδηνχ γηα ππνινγηζηή, ν Chewbacca πέζαλε εξσηθά ζε έλα κπζηζηφξεκα ην νπνίν εθηπιίζζεηαη κεηά ηηο ηαηλίεο. Σέινο, νη νπαδνί ηνπ Star Wars ζπκκεηέρνπλ ελεξγά ζρεδφλ ζε φιεο ηηο πηπρέο ηεο ζχιιεςεο. Η δεκηνπξγφο εηαηξεία Lucasfilm ζπκβνπιεχεηαη ην θνηλφ ηεο, ζρεδηάδνληαο πεληαεηή θαη δεθαεηή πξνγξάκκαηα βάζεη ησλ επηζπκηψλ ηνπο. Καινχληαη λα ζπκβάιινπλ κε ηε ζπγγξαθή ησλ δηθψλ ηνπο ηζηνξηψλ (ινγνηερλία νπαδψλ) θαη ηαηληψλ ζε θαζηεξσκέλεο ηζηνζειίδεο, θαη ππήξμαλ πνιιέο πεξηπηψζεηο φπνπ νπαδνί (φπσο ν Leland Chee θαη ν Steve Sansweet) πξνήρζεζαλ, αλαιακβάλνληαο ην ξφιν εμνπζηνδνηεκέλσλ ζπληνληζηψλ, ζπκβάιινληαο ηαπηφρξνλα ζηνλ θαλφλα. Η πεκπηνπζία ηεο αθήγεζεο transmedia. 7 Η αθήγεζε transmedia είλαη ε ηδεψδεο αηζζεηηθή κνξθή πνπ αξκφδεη ζε κία επνρή ζπιινγηθήο λνεκνζχλεο. O Pierre Levy επηλφεζε ηνλ φξν ηεο ζπιινγηθήο λνεκνζχλεο γηα λα πεξηγξάςεη λέεο θνηλσληθέο δνκέο, πνπ επηηξέπνπλ ηελ παξαγσγή θαη ηελ θπθινθνξία ηεο γλψζεο ζε κία δηθηπσκέλε θνηλσλία. Οη ζπκκεηέρνληεο δεκηνπξγνχλ κία δεμακελή πιεξνθνξηψλ θαη αληινχλ ηηο γλψζεηο ησλ ππνινίπσλ θαζψο ζπλεξγάδνληαη γηα ηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ. Ο Levy ηζρπξίδεηαη φηη ε ηέρλε ζε κία επνρή ζπιινγηθήο λνεκνζχλεο ιεηηνπξγεί ζαλ έλαο καγλήηεο θνπιηνχξαο, θέξλνληαο θνληά νκντδεάηεο, νη νπνίνη δεκηνπξγνχλ λέεο θνηλσλίεο γλψζεο. 61 ηελ πεξίπησζε ηεο transmedia αθήγεζεο, δίλεηαη ζην θνηλφ κία πινχζηα βάζε πάλσ ζηελ νπνία κπνξεί λα αλαπηχμεη ηελ πεξηέξγεηα θαη ην δηεξεπλεηηθφ έλζηηθηφ ηνπ, ην νπνίν ην νδεγεί ζην λα αλαπηχμεη ηελ ηζηνξία πέξαλ ηνπ αξρηθνχ ζεκείνπ επαθήο κε ηελ αθήγεζε. ηελ αθήγεζε transmedia, ην πεξηερφκελν γίλεηαη επεκβαηηθφ θαη ελζσκαηψλεηαη πιήξσο ζηνλ ηξφπν δσήο ηνπ θνηλνχ. O Stephen Erin Dinehart, ν νπνίνο δεκηνχξγεζε ην κνληέιν VUP (viewer/ user/ player), δειαδή ζεαηήο/ ρξήζηεο/ παίθηεο, ζρεηίδεη ην κνληέιν απηφ κε ηνλ Richard Wagner θαη ηελ έλλνηα ηνπ "πιήξνπο 76

77 έξγνπ ηέρλεο" (Gesamtkunstwerk) φπνπ ν ζεαηήο κεηαηξέπεηαη ζε εζνπνηφ/παίθηε. Σρήκα 4: Τν κνληέιν VUP ηνπ Dinehart 10 Πην ζπγθεθξηκέλα, αλαθέξεη φηη: "ε έλα transmedia έξγν ν ζεαηήο/ρξήζηεο/παίθηεο (viewer/user/player - VUP) κεηαηξέπεη ηελ ηζηνξία κέζσ ησλ δηθψλ ηνπ θπζηθψλ γλσζηαθψλ ηθαλνηήησλ, θαη επηηξέπεη ζην Έξγν Σέρλεο λα ππεξβεί ηνπ κέζνπ. ην transmedia έξγν κπνξεί λα επηηεπρζεί ην απφιπην πξαθηνξείν ηζηνξηψλ θαη απνθεληξσκέλνπ ζπγγξαθηθνχ δηθαηψκαηνο. Έηζη ν VUP γίλεηαη ν πξαγκαηηθφο παξαγσγφο ηνπ έξγνπ ηέρλεο. Σα ζπγγεγξακκέλα απφ ηνλ Καιιηηέρλε transmedia ζηνηρεία δξνπλ σο έλαο νδεγφο ηζηνξίαο ψζηε ε εγγελψο αθεγεκαηνινγηθή θχζε ηνπ αλζξψπηλνπ κπαινχ λα γίλεη ζθέςε, ηφζν ζπλεηδεηή φζν θαη αζπλείδεηε, ζηε Φαληαζία ηνπ VUP." 10 Ο Levy καο δείρλεη έλαλ ηξφπν ζθέςεο φζνλ αθνξά ηελ θνηλσλία ησλ νπαδψλ ν νπνίνο δελ έρεη λα θάλεη κε ηελ αληίζηαζε, αιιά κε ηελ πξφβα ηνπ ηξφπνπ κε ηνλ νπνίν ζα ιεηηνπξγεί ν πνιηηηζκφο ζην κέιινλ. Πεξηγξάθεη ην φξακά ηνπ ηεο ζπιινγηθήο λνεκνζχλεο σο κία "εθηθηή νπηνπία"- φρη σο θάηη πνπ θχεηαη αλαπφθεπθηα απφ ηε λέα δηακφξθσζε ησλ ηερλνινγηψλ, αιιά σο θάηη γηα ην νπνίν πξέπεη λα παιέςνπκε θαη λα δνπιέςνπκε ζθιεξά. Η θνηλσλία ησλ νπαδψλ είλαη έλαο απφ απηνχο ηνπο ρψξνπο κέζα ζηνπο νπνίνπο ηα άηνκα καζαίλνπλ λα δνπλ θαη λα ζπλεξγάδνληαη εληφο κίαο γλσζηαθήο θνηλφηεηαο. Πεηξακαηηδφκαζηε κε δηάθνξα δηαδξαζηηθά πξφηππα παηρληδηψλ ηα νπνία ζχληνκα ζα εηζρσξήζνπλ ζε φιεο ηηο πηπρέο ηεο δσήο 77

78 καο. Δλ ζπληνκία, ν Levy καο παξαζέηεη έλα πξφηππν πνιηηηθήο βαζηζκέλν ζηνπο νπαδνχο. 61 Ο Jenkins, ζην βηβιίν ηνπ Fans, Bloggers and Gamers, εμεγεί ζε βάζνο ηελ θνπιηνχξα ησλ νπαδψλ, ηε ζπκκεηνρηθή θνπιηνχξα. Τπνζηεξίδεη φηη νη νπαδνί πνιιέο θνξέο γίλνληαη ρσξίο λα ην ζέινπλ "ιαζξνζήξεο", νη νπνίνη νηθεηνπνηνχληαη ηα πξάγκαηα πνπ αγαπνχλ πξαγκαηηθά, θαη ζθεηεξίδνληαη ηελ ηειενπηηθή ηδηνθηεζία κφλν γηα λα ηελ πξνζηαηεχζνπλ απφ ηελ θαηάρξεζε πνπ πθίζηαηαη απφ απηνχο πνπ ηελ δεκηνχξγεζαλ, νη νπνίνη αμηψλνπλ ηελ θπξηφηεηα ηνπο πάλσ ηεο. Δλζηεξληδφκελνη δεκνθηιψλ θεηκέλσλ, νη νπαδνί δηεθδηθνχλ ηα έξγα απηά σο δηθά ηνπο, αλαδεκηνπξγψληαο ηα ζχκθσλα κε ηε δηθή ηνπο εηθφλα αλαγθάδνληαο ηα λα αληαπνθξηζνχλ ζηηο αλάγθεο ηνπο θαη λα ηθαλνπνηήζνπλ ηηο επηζπκίεο ηνπο. Η θαηαλάισζε γίλεηαη παξαγσγή, ε αλάγλσζε δίλεη ηε ζέζε ηεο ζηε ζπγγξαθή, ε θνπιηνχξα ηνπ ζεαηή κεηαηξέπεηαη ζε ζπκκεηνρηθή θνπιηνχξα. 62 Η ζπκκεηνρηθή θνπιηνχξα δελ ζεσξείηαη πιένλ πεξηζσξηαθή ή πεηξακαηηθή. Η ινγνηερλία ησλ νπαδψλ είλαη πξνζβάζηκε ζε δηαθνξεηηθέο πνζφηεηεο θαη πνηθηιίεο απφ νπνηνλδήπνηε μέξεη λα ρεηξίδεηαη ηηο κεραλέο αλαδήηεζεο ζην δηαδίθηπν. Οη παξαγσγνί ησλ κέζσλ παξαθνινπζνχλ ηηο νκάδεο ζπδήηεζεο ησλ νπαδψλ γηα λα εμεηάζνπλ ηελ απφθξηζε ησλ νπαδψλ θαη λα θαηακεηξήζνπλ ηεο αληηδξάζεηο πάλσ ζηα ακθηιεγφκελα ζεκεία ηεο πινθήο. Οη εηαηξίεο παηρληδηψλ δίλνπλ ζην θνηλφ πξφζβαζε ζηα ζρεδηαζηηθά ηνπο εξγαιεία, δεκνζηνπνηνχλ ηα θαιχηεξα απνηειέζκαηα θαη έηζη πξνζιακβάλνπλ ηνπο θαιχηεξνπο εξαζηηέρλεο πξνγξακκαηηζηέο. Ο εξαζηηερληθφο ππνηηηιηζκφο θαη ε θπθινθνξία ησλ ηαπσληθψλ θηλνπκέλσλ ζρεδίσλ (anime) νπσζδήπνηε βνήζεζαλ ζην λα αλνίμεη ε αγνξά ζηελ εηζαγσγή ηεο αζηαηηθήο θνπιηνχξαο. Δκθαλίδνληαη ηαθηηθά ζηηο εηδήζεηο ηζηνξίεο γηα εηαηξίεο κέζσλ πνπ έρνπλ θάλεη κήλπζε ζηνπο θαηαλαισηέο ηνπο ψζηε λα ηνπο επαλαθέξνπλ ζηελ ηάμε, θαη ε θνηλφηεηα ησλ ηζηνινγίσλ ζπλερίδεη λα πξνθαιεί ηηο εηδήζεηο ησλ θπξίαξρσλ κέζσλ θαη λα ηαξαθνπλά ηηο πνιηηηθέο παξαηάμεηο. Οη ζπγγξαθείο νπαδνί εηζεγνχληαη ηελ αλάγθε γηα επαλαπξνζδηνξηζκφ ηεο πνιηηηθήο ηεο αλάγλσζεο έηζη ψζηε ε θεηκεληθή ηδηνθηεζία λα ζεσξείηαη φρη σο 78

79 απνθιεηζηηθή θηήζε ησλ θεηκεληθψλ παξαγσγψλ, αιιά σο αλνηρηή πξνο αλάθηεζε απφ ηνπο θεηκεληθνχο θαηαλαισηέο. Σν έλα θείκελν δηαζπάηαη θαη γίλεηαη πιεζψξα θεηκέλσλ, ηα νπνία ηαηξηάδνπλ ζηηο δσέο ησλ αλζξψπσλ πνπ ηα ρξεζηκνπνηνχλ, ν θαζέλαο κε ηνλ δηθφ ηνπ ηξφπν θαη γηα ηνπο δηθνχο ηνπ ζθνπνχο. Οη νπαδνί ρξεζηκνπνηνχλ εηθφλεο θαη έλλνηεο παξκέλεο απφ θείκελα καδηθήο θνπιηνχξαο γηα λα δηεξεπλήζνπλ ηελ ππνδεέζηεξε θαηάζηαζή ηνπο, λα νξακαηηζηνχλ ελαιιαθηηθέο ιχζεηο, λα εθθξάζνπλ ηνλ ζπκφ θαη ηελ απνγνήηεπζή ηνπο, θαη λα κνηξαζηνχλ ηηο λέεο ηνπο αληηιήςεηο κε άιινπο. Οη θεηκεληθνί παξαγσγνί, αλήζπρνη γηα ηελ πξφθιεζε πνπ ζέηνπλ απηέο νη ρξήζεηο ζηελ πνιηηηζηηθή ηνπο εγεκνλία, δηακαξηχξνληαη αλνηρηά ελάληηα ζηνλ αλεμέιεγθην πνιιαπιαζηαζκφ ησλ ζεκαζηψλ ησλ θεηκέλσλ ηνπο, ζε απηή ηε δεκνθηιή αλαγξαθή ησλ ηζηνξηψλ ηνπο, ζηελ θαηαπάηεζε ησλ ινγνηερληθψλ ηνπο ηδηνθηεζηψλ. Οη παξαγσγνί επηκέλνπλ ζην δηθαίσκά ηνπο λα ξπζκίδνπλ ηελ έλλνηα ησλ θεηκέλσλ ηνπο θαη ην είδνο ηεο απφιαπζεο πνπ απηά παξάγνπλ. Γπζηπρψο γηα απηνχο, νη παξαηεξήζεηο ηνπο δελ έρνπλ βάξνο. Απηφεηνη απφ ηηο ιεθηηθέο επηζέζεηο, ηηο απαγνξεπηηθέο "πηλαθίδεο" θαη ηηο απεηιέο ηεο δίσμεο, νη νπαδνί έρνπλ ήδε νηθεηνπνηεζεί ηα θείκελα απηά θάησ απφ ηε κχηε ησλ ηδηνθηεηψλ ηνπο. Η λέα ζπκκεηνρηθή θνπιηνχξα παίξλεη ζρήκα ζηε δηαηνκή κεηαμχ ηξηψλ ηάζεσλ: 1. Νέα εξγαιεία θαη ηερλνινγίεο επηηξέπνπλ ζηνπο θαηαλαισηέο λα αξρεηνζεηήζνπλ, λα ζρνιηάζνπλ, λα ζθεηεξηζηνχλ θαη λα αλαθπθιψζνπλ ηα πεξηερφκελα ησλ κέζσλ. 2. Έλα πιήζνο απφ ππνθνπιηνχξεο πξνσζνχλ ην "Φηηάμ ην Μφλνο νπ" ζηηο παξαγσγέο ησλ κέζσλ, κηα δήισζε ε νπνία δηακνξθψλεη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν νη θαηαλαισηέο αλαπηχζζνπλ ηηο ηερλνινγίεο απηέο. 3. Οη νηθνλνκηθέο ηάζεηο πνπ επλννχλ ηνπο νξηδφληηα νινθιεξσκέλνπο νκίινπο εηαηξηψλ πξνσζνχλ ηε ξνή εηθφλσλ, ηδεψλ θαη δηεγήζεσλ δηακέζνπ πνιιαπιψλ θαλαιηψλ κέζσλ θαη απαηηνχλ πην ελεξγέο κνξθέο ζεακαηηθφηεηαο. 79

80 Θα ήηαλ αθειέο λα ππνζέζνπκε φηη νη ηζρπξνί φκηινη εηαηξηψλ δε ζα πξνζηαηεχζνπλ ηα ζπκθέξνληά ηνπο θαζψο εηζέξρνληαη ζε απηή ηε λέα αγνξά κέζσλ, φκσο ηαπηφρξνλα, ην θνηλφ απνθηά κεγαιχηεξε δχλακε θαη απηνλνκία θαζψο εηζέξρεηαη ζηε λέα γλσζηαθή θνπιηνχξα. Σν αιιειεπηδξαζηηθφ θνηλφ είλαη θάηη παξαπάλσ απφ κία δηαθεκηζηηθή έλλνηα θαη φρη ηφζν "ζεκεησηηθή δεκνθξαηία". 62 Δμώθπιιν από κηα κεηάθξαζε ζηα Αγγιηθά ηνπ εκπνξηθά επηηπρεκέλνπ Ιαπσληθνύ θόκηθ (manga) Naruto. Αξηζηεξά βξίζθεηαη ην πξσηόηππν θαη δεμηά ε κεηάθξαζε. Η κεηάθξαζε ησλ manga (scanlation) θαη ε θπθινθνξία ηεο ζην δηαδίθηπν είλαη κηα πνιύ ζπλεζηζκέλε ηαθηηθή ησλ νπαδώλ ησλ manga νη νπνίνη γλσξίδνπλ ηελ αξρηθή γιώζζα πξνθεηκέλνπ λα βνεζήζνπλ ζηε δηάδνζε ηνπ πξντόληνο, αθνύ νη επίζεκεο θπθινθνξίεο ησλ manga ζηελ Αγγιηθή είλαη εμαηξεηηθά πεξηνξηζκέλεο. Η ηαθηηθή απηή έρεη πνιεκεζεί πάξα πνιύ από ηηο εηαηξείεο παξαγσγήο ησλ manga, ηόζν ζηελ Ιαπσλία, όζν θαη ζην εμσηεξηθό

81 6. Ζ οικονομική πηςσή ηηρ αθήγηζηρ transmedia Η αθήγεζε transmedia ζηνρεχεη ζην λα πάξεη έλα νηθνλνκηθφ εγρείξεκα (ηελ αλάγθε λα δεκηνπξγεζεί κηα αιπζίδα δηθαηνπαξνρψλ ζε κηα επνρή φπνπ ηα κέζα έρνπλ ζπζζσξεπζεί ζε ρξεκαηννηθνλνκηθά ζπγθξνηήκαηα) θαη λα πξνζπαζήζεη λα ην κεηαηξέςεη ζε κία δεκηνπξγηθή επθαηξία. Χζηφζν εμαθνινπζεί λα ππάξρεη κηα αλεζπρία γηα ην ηί δηέπεη απηή ηε δηαδηθαζία ε ηέρλε ή ην εκπφξην. 3 Η αχμεζε ηεο δεκνηηθφηεηαο ηεο αθήγεζεο transmedia νθείιεηαη επίζεο ζηηο κεγάιεο εηαηξίεο θαη ηελ καλία ηνπο λα δεκηνπξγνχλ ζεηξέο πξντφλησλ. Σν 2005, έλα άξζξν ζην forbes.com, κε ηίηιν Star Wars Galactic Dollars ππνινγίδεη φηη ηα έζνδα ηνπ Star Wars έρνπλ σο εμήο: 6.52 δηο δνιιάξηα ζε παγθφζκην επίπεδν πσιήζεσλ ζηα ηακεία ησλ ζεάηξσλ, 700 εθαη. δνιιάξηα ζε βηβιία θαη άιιεο εθδφζεηο, 2.8 δηο δνιιάξηα ζε πσιήζεηο ηαηληψλ, 1.5 δηο δνιιάξηα απφ ηηο πσιήζεηο βηληενπαηρληδηψλ θαη έλα εληππσζηαθφ 9 δηο δνιιάξηα απφ ηηο πσιήζεηο παηρληδηψλ. πλνιηθά ηα θέξδε ηνπ Star Wars, εθηηκψληαη ζηα δηο δνιιάξηα, ή $20,520,000,000, γηα φζνπο απφ εκάο αξέζθνληαη ζην λα βιέπνπλ φια ηα κεδεληθά. Πνιιέο ζπγρσλεχζεηο θαη εμαγνξέο, πνιπεζληθά κνλνπψιηα, φπσο ε Viacom, ε Time Warner θαη ε Disney, έρνπλ δεκηνπξγήζεη ηκήκαηα εηδηθά γηα ηε δεκηνπξγία θφκηθ, ηαηληψλ, παηρληδηψλ, ηειενπηηθψλ ζεηξψλ, θαηαζηεκάησλ έλδπζεο θαη βηληενπαηρληδηψλ ελ νιίγνηο, φια ηα ζηνηρεία κηαο transmedia ζεηξάο πξντφλησλ. Με ηε δεκηνπξγία θαη ηελ ηξνθνδφηεζε δηθαηνπαξνρψλ νη νπνίεο κπνξνχλ λα ζέζνπλ ζε ιεηηνπξγία πνιιά απφ ηα "ρέξηα" απηψλ ησλ επηρεηξεκαηηθψλ γηγάλησλ, δελ δεκηνπξγείηαη κφλν κεγαιχηεξνο φγθνο ζπλαιιαγψλ γηα ηα ρξεκαηννηθνλνκηθά ζπγθξνηήκαηα γεληθφηεξα, αιιά απμάλνληαη θαηά πνιχ θαη ηα θέξδε πνπ αληηζηνηρνχλ ζηε κεηξηθή εηαηξία, αληί λα δηαρένληαη κέζσ ηεο αλάζεζεο δηαθνξεηηθψλ θαλαιηψλ ζε άιινπο πηζαλνχο αληαγσληζηέο

82 Μεξηθά από ηα πην γλσζηά ηκήκαηα παξαγσγήο ηεο πνιπεζληθήο εηαηξείαο Disney 23 Όπσο αλαθέξεη ν Jenkins ζην ηζηνιφγηφ ηνπ "Οη ζχγρξνλεο εηαηξίεο κέζσλ είλαη νξηδφληηα νινθιεξσκέλεο δειαδή έρνπλ ζπκθέξνληα ζε έλα επξχ θάζκα βηνκεραληψλ κέζσλ, νη νπνίεο θάπνηε ήηαλ απηφλνκεο. Έλα ζπγθξφηεκα κέζσλ έρεη θίλεηξν λα εμαπιψζεη ην ζήκα ηεο εηαηξίαο ή λα επεθηείλεη ηηο ζεηξέο πξντφλησλ ηνπ ζε φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξεο κνξθέο κέζσλ. Αο ζθεθηνχκε, γηα παξάδεηγκα, ηα θφκηθ πνπ εθδίδνληαη πξηλ ηελ θπθινθνξία ηαηληψλ φπσο ην Batman Begins θαη ην Superman Returns απφ ηε DC (ε νπνία αλήθεη ζηελ Warner Brothers, ε εηαηξία πνπ θπθινθφξεζε απηέο ηηο ηαηλίεο). Απηά ηα θφκηθ παξείραλ κία παξάπιεπξε ηζηνξία ε νπνία ζπλέβαιε ζηελ βειηίσζε ηεο εκπεηξίαο ηνπ ζεαηή κέζσ ηεο ηαηλίαο, αιιά θαη ζηε δεκνζηνπνίεζε ηεο επηθείκελεο θπθινθνξίαο (θαζηζηψληαο αζαθή ηα φξηα κεηαμχ ηεο πξνψζεζεο ησλ αγαζψλ θαη ηεο ςπραγσγίαο)" 9 Γπζηπρψο φκσο, ελψ ε ηερλνινγηθή ππνδνκή είλαη πιήξεο, νη νηθνλνκηθέο πξννπηηθέο ειθπζηηθέο θαη ην θνηλφ έηνηκν, νη βηνκεραλίεο ησλ κέζσλ δελ έρνπλ πεηχρεη ζην επίπεδν ηεο ζπλεξγαζίαο έηζη έζηε λα παξάγνπλ αθαηακάρεηεο transmedia εκπεηξίεο. Αθφκα θαη κέζα ζηα ζπγθξνηήκαηα ησλ κέζσλ, νη κνλάδεο αληαγσλίδνληαη ε κία ηελ άιιε, αληί λα ζπλεξγάδνληαη. Κάζε ηνκέαο ηεο βηνκεραλίαο έρεη έλα εηδηθεπκέλν ηαιέλην, σζηφζν ζηα ζπγθξνηήκαηα απηά είλαη πξνθαλήο ε απνπζία κίαο θνηλήο γιψζζαο ή νξάκαηνο πνπ κπνξεί λα ηνπο ελψζεη. Η παξνχζα δνκή είλαη ηεξαξρηθή: νη κνλάδεο παξαγσγήο ηαηληψλ ζέηνπλ φξηα παξνρήο αδεηψλ ζρεηηθά κε ην ηη κπνξεί λα γίλεη ζηα παηρλίδηα πνπ βαζίδνληαη ζηελ ηδηνθηεζία ηνπο. Παξάιιεια, νη παξαγσγνί ηαηληψλ δελ γλσξίδνπλ ηελ αγνξά ησλ παηρληδηψλ πνιχ θαιά ή δε ζέβνληαη ηα ζηνηρεία ηνπ είδνπο πνπ κπνξεί λα εμαζθαιίζνπλ ηελ επηηπρία ελφο παηρληδηνχ, φπσο ζηελ πεξίπησζε ηνπ Tomb Raider