ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΙΘ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΔΙΡΑ

Transcript

1 ΔΘΝΙΚΗ ΥΟΛΗ ΓΗΜΟΙΑ ΓΙΟΙΚΗΗ ΙΘ ΔΚΠΑΙΓΔΤΣΙΚΗ ΔΙΡΑ ΣΜΗΜΑ ΚΟΙΝΧΝΙΚΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΓΙΟΙΚΗΗ ΤΠΗΡΔΙΧΝ ΤΓΔΙΑ ΣΔΛΙΚΗ ΔΡΓΑΙΑ Θέμα: Δπιζκόπηζη ηος Νομοθεηικού Πλαιζίος για ηην Φςσική Τγεία από ηη ζύζηαζη ηος Δλληνικού Κπάηοςρ έυρ ζήμεπα Δπιβλέπυν/οςζα: Γηαλλνπιάηνο Πέηξνο ποςδαζηήρ/ζηπια: αθειιάξεο Αληψληνο ΑΘΗΝΑ

2 ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ ΔΤΥΑΡΙΣΙΔ...4 1) ΔΛΛΗΝΙΚΗ ΠΔΡΙΛΗΦΗ...5 2) ΑΓΓΛΙΚΗ ΠΔΡΙΛΗΦΗ...5 3) ΛΔΞΔΙ ΚΛΔΙΓΙΑ...6 4) ΔΙΑΓΧΓΗ ΔΗΑΓΧΓΖ ΣΗ ΔΝΝΟΗΔ ΣΖ ΦΤΥΗΚΖ ΤΓΔΗΑ ΚΑΗ ΗΣΟΡΗΚΖ ΑΝΑΓΡΟΜΖ ΦΤΥΗΑΣΡΗΚΖ ΠΔΡΗΘΑΛΦΖ ΚΑΗ ΦΤΥΗΑΣΡΗΚΖ ΜΔΣΑΡΡΤΘΜΗΖ ΗΣΟΡΗΚΖ ΔΞΔΛΗΞΖ ΣΖ ΦΤΥΗΑΣΡΗΚΖ ΠΔΡΗΘΑΛΦΖ ΣΖΝ ΔΛΛΑΓΑ ΤΝΣΑΓΜΑΣΗΚΖ ΚΑΗ ΝΟΜΟΘΔΣΗΚΖ ΚΑΣΟΥΤΡΧΖ ΣΧΝ ΓΗΚΑΗΧΜΑΣΧΝ ΣΧΝ ΦΤΥΗΚΑ ΑΘΔΝΧΝ (ΚΑΗ ΜΗΑ ΓΝΧΜΟΓΟΣΖΖ ΣΟΤ ΤΝΖΓΟΡΟΤ ΣΟΤ ΠΟΛΗΣΖ ΓΗΑ ΣΖΝ ΑΚΟΤΗΑ ΝΟΖΛΔΗΑ) ) ΠΑΡΑΓΟΙΑΚΗ ΦΑΗ ΣΗ ΦΤΥΙΑΣΡΙΚΗ ΠΔΡΙΘΑΛΦΗ ( ) ΝΟΜΟ ΦΜΒ 22/3-19/5/1862 «ΠΔΡΗ ΤΣΑΔΧ ΦΡΔΝΟΚΟΜΔΗΧΝ» ΚΑΗ ΣΑ ΝΟΜΟΘΔΣΖΜΑΣΑ ΠΟΤ ΑΚΟΛΟΤΘΖΑΝ ΝΟΜΟ 6077/34 «ΠΔΡΗ ΟΡΓΑΝΧΔΧ ΣΧΝ ΓΖΜΟΗΧΝ ΦΤΥΗΑΣΡΔΗΧΝ» Ν.Γ. 104/73 «ΠΔΡΗ ΦΤΥΗΚΖ ΤΓΗΔΗΝΖ ΚΑΗ ΠΔΡΗΘΑΛΦΔΧ ΣΧΝ ΦΤΥΗΚΑ ΠΑΥΟΝΣΧΝ» Γ2Β/3036/1973 ΑΠΟΦΑΖ «ΠΔΡΗ ΔΦΑΡΜΟΓΖ ΣΟΤ ΑΡΘΡΟΤ 4 ΣΟΤ ΤΠ ΑΡΗΘΜ. 104/73 Ν.Γ. ΠΔΡΗ ΦΤΥΗΚΖ ΤΓΗΔΗΝΖ ΚΑΗ ΠΔΡΗΘΑΛΦΔΧ ΣΧΝ ΦΤΥΗΚΑ ΠΑΥΟΝΣΧΝ»

3 5.5.ΑΠΟΦΑΖ Α2Β/5345/ «ΠΔΡΗ ΑΝΣΗΚΑΣΑΣΑΔΧ ΣΟΤ ΑΡΘΡΟΤ 2 ΣΖ ΤΠ ΑΡΗΘΜ. Γ2Β3036/73 ΑΠΟΦΑΔΧ ΠΔΡΗ ΦΤΥΗΚΖ ΤΓΗΔΗΝΖ ΚΑΗ ΠΔΡΗΘΑΛΦΔΧ ΣΧΝ ΦΤΥΗΚΑ ΠΑΥΟΝΣΧΝ» ) ΜΔΣΑΒΑΣΙΚΗ ΦΑΗ ΣΗ ΦΤΥΙΑΣΡΙΚΗ ΠΔΡΙΘΑΛΦΗ ( ) ΝΟΜΟ 1397/1983 «ΔΘΝΗΚΟ ΤΣΖΜΑ ΤΓΔΗΑ» ΣΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΣΑ ΣΟΤ ΚΑΝΟΝΗΜΟΤ 815/84, ΣΟ ΠΔΝΣΑΔΣΔ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΚΑΗ Ζ ΔΦΑΡΜΟΓΖ ΣΟΤ Π.Γ. 83/90 «ΣΡΟΠΟΠΟΗΖΖ ΚΑΗ ΤΜΠΛΖΡΧΖ ΣΟΤ ΤΠ ΑΡΗΘΜ. 112/1989 Π.Γ. ΟΡΓΑΝΗΜΟ ΤΠΟΤΡΓΔΗΟΤ ΤΓΔΗΑ ΚΑΗ ΠΡΟΝΟΗΑ ΚΑΗ ΚΟΗΝΧΝΗΚΧΝ ΑΦΑΛΗΔΧΝ» ) Η ΗΜΔΡΙΝΗ ΚΑΣΑΣΑΗ ΣΟ ΥΧΡΟ ΣΗ ΦΤΥΙΚΗ ΤΓΔΙΑ Ν.2071/92 «ΠΔΡΗ ΔΚΤΓΥΡΟΝΗΜΟΤ ΚΑΗ ΟΡΓΑΝΧΖ ΣΟΤ ΤΣΖΜΑΣΟ ΤΓΔΗΑ» Ν.2519/97 «ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΚΑΗ ΔΚΤΓΥΡΟΝΗΜΟ ΣΟΤ ΔΘΝΗΚΟΤ ΤΣΖΜΑΣΟ ΤΓΔΗΑ, ΟΡΓΑΝΧΖ ΣΧΝ ΤΓΔΗΟΝΟΜΗΚΧΝ ΤΠΖΡΔΗΧΝ, ΡΤΘΜΗΔΗ ΓΗΑ ΣΟ ΦΑΡΜΑΚΟ ΚΑΗ ΑΛΛΔ ΓΗΑΣΑΞΔΗ» Ν.2716/99 «ΑΝΑΠΣΤΞΖ ΚΑΗ ΔΚΤΓΥΡΟΝΗΜΟ ΣΧΝ ΤΠΖΡΔΗΧΝ ΦΤΥΗΚΖ ΤΓΔΗΑ ΚΑΗ ΑΛΛΔ ΓΗΑΣΑΞΔΗ» Ν. 3204/03 «ΡΤΘΜΗΔΗ ΣΧΝ ΘΔΜΑΣΧΝ ΟΡΓΑΝΧΖ ΣΧΝ ΠΔΡΗΦΔΡΔΗΑΚΧΝ ΤΣΖΜΑΣΧΝ ΤΓΔΗΑ ΚΑΗ ΠΡΟΝΟΗΑ (Πε..Τ.Π.)» ΣΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΦΤΥΑΡΓΧ Α ΦΑΖ Β ΦΑΖ ) ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ) ΔΠΙΛΟΓΟ ) ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

4 ΔΤΥΑΡΙΣΙΔ Ζ εθπφλεζε απηήο ηεο εξγαζίαο ζα ήηαλ πνιχ δπζρεξέζηεξε ρσξίο ηελ πνιχηηκε ζπκβνιή ησλ θ.θ. Πέηξνπ Γηαλλνπιάηνπ, επηβιέπνληνο θαζεγεηή, Κσλζηαληίλνπ Νηέξνπ, πξψελ Γηνηθεηή Φπρηαηξηθνχ Ννζνθνκείνπ Αηηηθήο, Γσξνζέαο Γαξψλε, ςπρνιφγνπ ηεο Με Κπβεξλεηηθήο Οξγάλσζεο «Κιίκαθα», Βαζηιηθήο Πάηζε, Γηνηθεηηθήο Τπαιιήινπ ζην Σκήκα Πξνζσπηθνχ ηνπ Τπνπξγείνπ Τγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο θαη Δηξήλεο ηαζνπνχινπ, Τπεχζπλεο Βηβιηνζήθεο ηνπ Φπρηαηξηθνχ Ννζνθνκείνπ Αηηηθήο. 4

5 1) ΠΔΡΙΛΗΦΗ ηελ παξνχζα εξγαζία γίλεηαη πξνζπάζεηα ζπγθέληξσζεο, θαηαγξαθήο θαη ζρνιηαζκνχ ησλ λφκσλ ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο ( απφ ζπζηάζεσο ηνπ έσο θαη ζήκεξα) πνπ ξπζκίδνπλ ηελ παξνρή ςπρηαηξηθήο πεξίζαιςεο. Απφ ηνλ αξρηθφ ζρεηηθφ βαζηιηθφ λφκν ηνπ 1862, σο θαη ηνλ πιένλ πξφζθαην λφκν ηνπ 2003, ε πξνζπάζεηα ζρνιηαζκνχ εζηηάδεηαη ζην θαηά πφζν νη ππφ εμέηαζε λφκνη ζπλέβαιαλ ζηελ δηαξθή πξνζπάζεηα εκζςγσπονιζμού ηεο ςπρηαηξηθήο πεξίζαιςεο θαη ζεβαζκνχ ησλ δικαιυμάηυν ησλ αζζελψλ. Ζ λνκνζεζία πνπ παξαηίζεηαη εδψ, δηακνηξάδεηαη ζε ηξεηο λνεηέο πεξηφδνπο: ηελ Παξαδνζηαθή Πεξίνδν ( ), ηε Μεηαβαηηθή Πεξίνδν ( ) θαη ηε χγρξνλε Πεξίνδν ( ). Ο ρσξηζκφο απηφο έγηλε κε βάζε ηηο επηθξαηνχζεο αληηιήςεηο θάζε επνρήο, σο πξνο ηελ αληηκεηψπηζε ηεο ςπρηθήο πγείαο θαη ηεο ςπρηθήο λφζνπ, θαη ησλ βαζηθψλ λνκνζεηεκάησλ πνπ έδηλαλ ην ζηίγκα απηήο αθξηβψο ηεο λνκνζεηηθήο αληηκεηψπηζεο, δειαδή ησλ λφκσλ ΦΜΒ 22/3-19/5/1862, Ν. 1397/1983 θαη Ν.2071/92, αληίζηνηρα. Ζ έξεπλα θαηέδεημε φηη ε ειιεληθή λνκνζεζία παξνπζηάδεη αξθεηέο αξεηέο αιιά θαη αξθεηέο ειιείςεηο σο πξνο ηε ξχζκηζε ηεο νξγάλσζεο ηεο παξερφκελεο ςπρηαηξηθήο πεξίζαιςεο θαη ηελ πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ ησλ αζζελψλ. 2) SUMMARY In this project, an effort has been made to accumulate, record and comment on the laws of the Greek state (since it was established and until today) concerning the psychiatric care. From the first relative royal law of 1862 and until the most recent law of 2003, the effort to comment has been focused on how and to what degree the laws that were reviewed have contributed in the constant effort to modernize the provided psychiatric care and respect the patients rights. The relative legislation that is mentioned in this paper is divided into three periods: The Traditional Period ( ), the Transitional Period ( ) and the Modern Period ( ). This division is based on the basic prevailing ideas, regarding the notions of mental health and mental illness, and the fundamental legislation that represents exactly this view, i.e. the laws ΦΜΒ 22/3-19/5/1862, Ν. 1397/1983 and Ν.2071/92. The results of this research have shown that the above mentioned laws present not only many virtues but also some deficiencies regarding the organisation of psychiatric care and the respect of the patients rights. 5

6 3) ΛΔΞΔΙ ΚΛΔΙΓΙΑ: Φπρηθή Τγεία, Δπηθηλδπλφηεηα, Αθνχζηα θαη Δθνχζηα Ννζειεία, Φπρηαηξηθή Μεηαξξχζκηζε, Απναζπινπνίεζε, Απνθαηάζηαζε, Γηθαηψκαηα ησλ Φπρηθά Αζζελψλ, Κνηλνηηθή Φπρηαηξηθή, Σνκενπνίεζε, Απντδξπκαηηζκφο 6

7 4) ΔΙΑΓΧΓΗ Ζ παξνχζα εξγαζία έρεη σο ζηφρν λα πξνζπαζήζεη λα θαηαγξάςεη ηε λνκνζεζία απφ ηε ζχζηαζε ηνπ Διιεληθνχ Κξάηνπο σο θαη ζήκεξα, ε νπνία αλαθέξεηαη ζηελ ςπρηθή πγεία ζηε ρψξα καο. Ζ θαηαγξαθή απηή ζπλνδεχεηαη απφ ηνλ ζρνιηαζκφ θάζε λνκνζεηήκαηνο, φρη απφ λνκηθήο ή ςπρηαηξηθήο ζθνπηάο, αιιά κε γλψκνλεο δχν αηηήκαηα: ην αίηεκα γηα νξζνινγηθή θαη απνηειεζκαηηθή νξγάλσζε ησλ δνκψλ θαη δηαδηθαζηψλ πνπ εκπιέθνληαη ζηελ πξνζπάζεηα γηα ηελ πινπνίεζε ηεο ςπρηαηξηθήο κεηαξξχζκηζεο θαη ζην αίηεκα γηα απμεκέλν ζεβαζκφ ησλ ειεπζεξηψλ ησλ ςπρηθά αζζελψλ. Σα δχν αηηήκαηα απηά είλαη αιιειέλδεηα, θαζψο ε ςπρηαηξηθή κεηαξξχζκηζε έρεη σο επίθεληξν ηνλ άλζξσπν, ηνλ ζεβαζκφ ησλ δηθαησκάησλ ηνπ θαη ηελ ςπρνθνηλσληθή ηνπ απνθαηάζηαζε, κέζσ ηεο ιεηηνπξγηθήο ηνπ επαλέληαμεο ζηελ θνηλσλία. Οη λφκνη εδψ αληηκεησπίδνληαη σο κέζα θαη εξγαιεία γηα ηελ επίηεπμε απηψλ ησλ ζηφρσλ. Δμάιινπ, ζεσξνχληαη απφ ηελ επηζηήκε σο έλα απφ ηα ζηνηρεία πνπ πξέπεη λα εθζπγρξνληζηνχλ πξνθεηκέλνπ λα πξαγκαησζεί ε ςπρηαηξηθή κεηαξξχζκηζε ΔΙΑΓΧΓΗ ΣΙ ΔΝΝΟΙΔ ΣΗ ΦΤΥΙΚΗ ΤΓΔΙΑ ΚΑΙ ΙΣΟΡΙΚΗ ΑΝΑΓΡΟΜΗ ΟΡΙΜΟ ΦΤΥΙΚΗ ΤΓΔΙΑ χκθσλα κε ηνλ νξηζκφ πνπ δίλεη ν Παγθφζκηνο Οξγαληζκφο Τγείαο, ε πγεία είλαη ζπλάξηεζε ηεο ζσκαηηθήο, θνηλσληθήο θαη ςπρηθήο επεμίαο. Οη νξηζκνί ηεο ςπρηθήο πγείαο, φπσο απνδίδνληαη απφ δηαθνξεηηθνχο πνιηηηζκνχο αλά ηνπο αηψλεο, αιιά θαη ζηε ζχγρξνλε επνρή, δείρλνπλ ηελ αδπλακία ζπκθσλίαο σο πξνο ην ηη αθξηβψο είλαη ε ςπρηθή πγεία. Δίλαη κάιινλ εληειψο ιαλζαζκέλν λα απνπεηξαζνχκε έλαλ αξλεηηθφ νξηζκφ ηεο ςπρηθήο πγείαο, λα ηελ νξίζνπκε δειαδή απιά σο έιιεηςε ςπρηθψλ δηαηαξαρψλ. Ζ ςπρηθή πγεία ηνπ αλζξψπνπ δελ κπνξεί λα νξηζηεί σο κηα 1 Ο Θ. Μεγαιννηθνλφκνπ αλαθέξεη σο απαξαίηεηα ζηνηρεία ην λνκηθφ πιαίζην, ην νξγαλσηηθφ πιαίζην, ην δηνηθεηηθφ πιαίζην θαη ην δηαρεηξηζηηθφ πιαίζην. Θ. Μεγαιννηθνλφκνπ, «Ζ ςπρηαηξηθή κεηαξξχζκηζε, δηαρξνληθά ζπγθξηηηθά ζηνηρεία», Σεηξάδηα Φπρηαηξηθήο, η.51, ζει 14 7

8 αξλεηηθή θαηάζηαζε, ηδηαίηεξα απφ ηε ζηηγκή πνπ απφ ηνλ νξηζκφ απηφ απνπζηάδνπλ έλλνηεο φπσο ε επεμία, ε ιεηηνπξγηθφηεηα, ε απηνλνκία, ε απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ε πλεπκαηηθή θαη ςπρηθή ζπγθξφηεζε θαη νινθιήξσζε. Ο Παγθφζκηνο Οξγαληζκφο Τγείαο έδσζε ηειεπηαία ηνλ εμήο νξηζκφ: «...είλαη κηα θαηάζηαζε επεκεξίαο, θαηά ηελ νπνία ην άηνκν ζπλεηδεηνπνηεί ηηο δπλαηφηεηέο ηνπ, είλαη ζε ζέζε λα αληηκεησπίζεη ηα ζπλεζηζκέλα άγρε ηεο δσήο, κπνξεί λα εξγάδεηαη παξαγσγηθά θαη απνηειεζκαηηθά, θαη είλαη ηθαλφ λα πξνζθέξεη ζην θνηλσληθφ ηνπ πεξηβάιινλ». 2 Δίλαη ζίγνπξν φηη ε ςπρηθή πγεία δελ είλαη κφλν ζέκα θπζηνινγίαο ηνπ αλζξσπίλνπ εγθεθάινπ, αιιά επεξεάδεηαη απφ πνηθίιεο παξακέηξνπο νηθνλνκηθνχο, θνηλσληθνχο, πνιηηηθνχο, εξγαζηαθνχο θαη νηθνγελεηαθνχο ΦΤΥΙΑΣΡΙΚΗ ΠΔΡΙΘΑΛΦΗ ΚΑΙ ΦΤΥΙΑΣΡΙΚΗ ΜΔΣΑΡΡΤΘΜΙΗ Οη πξνζπάζεηεο, ζε ηνπηθφ θαη εζληθφ επίπεδν, γηα ηε κεηαξξχζκηζε ηνπ ζπζηήκαηνο ππεξεζηψλ ςπρηθήο πγείαο θαη ηνπ ηξφπνπ πνπ παξέρεηαη ε ςπρηαηξηθή θξνληίδα, ζπλερίδνληαη κε ζπζηεκαηηθφ ηξφπν γηα πεξηζζφηεξα απφ είθνζη ρξφληα ζηε ρψξα καο 3. Ζ αλάγθε γηα θαηαγξαθή ηεο λνκνζεζίαο πνπ επηβάιιεη, ξπζκίδεη θαη ζπλνδεχεη απηήλ ηελ πξνζπάζεηα είλαη κάιινλ επηηαθηηθή. Σν ίδην ζα κπνξνχζε λα εηπσζεί θαη σο πξνο ηελ αλάγθε αλαζηνραζκνχ ζρεηηθά κε ηηο δπζθνιίεο εθαξκνγήο ησλ επηζηεκνληθψλ επηηαγψλ, ησλ δπζιεηηνπξγηψλ θαη ησλ λνκνζεηηθψλ αζηνρηψλ, ζπγθξνχζεσλ ή θελψλ. Πξηλ πξνρσξήζνπκε φκσο ζηελ θαηαγξαθή απηή, είλαη ζθφπηκν λα δηεπθξηληζηνχλ θάπνηεο ζεκειηψδεηο έλλνηεο πνπ δηαδξακαηίδνπλ θξίζηκν ξφιν ζηελ παξνχζα εξγαζία, φπσο είλαη νη έλλνηεο ηεο ςπρηαηξηθήο θαη ηεο κεηαξξχζκηζεο, θαη λα γίλεη κηα απαξαίηεηε ηζηνξηθή αλαδξνκή ησλ ζεκαληηθφηεξσλ γεγνλφησλ πνπ ζεκάδεςαλ ηελ πνξεία απηήο ηεο πξνζπάζεηαο αλακφξθσζεο ησλ ςπρηαηξηθψλ δνκψλ θαηά ηνπο ηειεπηαίνπο δχν αηψλεο. Ζ ςπρηαηξηθή λνκηθά νξίδεηαη σο «ην ζχλνιν ησλ πεηζαξρηθψλ πξάμεσλ θαη ζεσξηψλ πνπ ειέγρνπλ κηα θαηεγνξία αλζξψπσλ πνπ ζεσξνχληαη απφ ηελ εμνπζία σο 2 Ηζηνζειίδα Παγθφζκηνπ Οξγαληζκνχ Τγείαο, 3..ηπιηαλίδε, Ν.Θενραξάθε, Π.Υ. Υνλδξνχ «Σν κεηέσξν βήκα ηεο Φπρηαηξηθήο Μεηαξξχζκηζεο ζηελ Διιάδα. Μία δηαρξνληθή πξνζέγγηζε κε επίθαηξα εξσηήκαηα», ζει. 2 8

9 απνθιίλνληεο» 4 Ζ ςπρηαηξηθή πεξίζαιςε παξέρεηαη ζε πξσηνβάζκην, δεπηεξνβάζκην θαη ηξηηνβάζκην επίπεδν. ε πξσηνβάζκην επίπεδν, ε ςπρηαηξηθή πεξίζαιςε πεξηιακβάλεη φιεο ηηο βαζκίδεο Πξνιεπηηθήο Ηαηξηθήο, θαη παξέρεηαη απφ ην Κέληξν Κνηλνηηθήο Φπρηθήο Τγηεηλήο. Ζ δεπηεξνβάζκηα πεξίζαιςε παξέρεηαη απφ ηα Γεληθά Ννζνθνκεία ηνπ λνκνχ, φπνπ αλήθεη ε Φπρηαηξηθή Μνλάδα, ή απφ Γεληθά Ννζνθνκεία έμσ απφ ηελ θνηλφηεηα. Ζ ηξηηνβάζκηα ςπρηαηξηθή πεξίζαιςε είλαη ε εμεηδηθεπκέλε πεξίζαιςε πνπ παξέρεηαη απφ παλεπηζηεκηαθά ή άιια θέληξα κε ζηφρν ηελ αληηκεηψπηζε ησλ εηδηθψλ ςπρηαηξηθψλ πξνβιεκάησλ. 5 Ο φξνο «Μεηαξξχζκηζε» είλαη ζπλψλπκνο κε ηνλ κεηαζρεκαηηζκφ, ηε κεηαηξνπή, ηελ θαηλνηνκία θαη ηελ αιιαγή 6. Γηα λα ηζρχεη θάηη ηέηνην ζηελ ςπρηθή πγεία, πξέπεη λα επέξρεηαη έλαο κεηαζρεκαηηζκφο φισλ εθείλσλ ησλ ζεζκψλ θαη ησλ δνκψλ πνπ ξπζκίδνπλ θαη θαζνξίδνπλ ηηο δηαζηάζεηο ηνπ ζπζηήκαηνο ςπρηαηξηθψλ ππεξεζηψλ ζε κηα ρψξα, θπξίσο δειαδή λα επέιζνπλ αιιαγέο ηφζν ζην λνκηθφ, φζν θαη ζην νξγαλσηηθφ, δηνηθεηηθφ θαη δηαρεηξηζηηθφ πιαίζην. 7 «Φπρηαηξηθή Μεηαξξχζκηζε ζεκαίλεη θνηλνηηθέο δνκέο πνπ ζα αλαηξνχλ ην άζπιν δε ζα ην ζπκπιεξψλνπλ, θνηλνηηθέο δνκέο πνπ ζα θαηαξγνχλ ην άζπιν δε ζα ην πξνυπνζέηνπλ» 8. Σν λνκηθφ πιαίζην ησλ ςπρηαηξηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ αθνξά θπξίσο ηνπο ηνκείο ηεο αλαγθαζηηθήο λνζειείαο, ηεο πξνζηαζίαο θαη ηεο απνθαηάζηαζεο ησλ ςπρηθά αξξψζησλ θαη ηεο νξγάλσζεο ησλ λέσλ δνκψλ. Ζ λνκηθή αληηκεηψπηζε ηνπ ςπρηθά αζζελνχο ζηελ Διιάδα ηα ηειεπηαία 146 ρξφληα (φζα ρξφληα δειαδή κεζνιαβνχλ απφ ηνλ πξψην ζπλαθέο λνκνζέηεκα, ην λφκν ΦΜΒ/1862, κέρξη θαη ζήκεξα) έρεη αιιάμεη ξηδηθά, φπσο έρεη αιιάμεη εμάιινπ θαη ε επηζηεκνληθή αληηκεηψπηζε. Αξρηθά ν αζζελήο αληηκεησπηδφηαλ σο «θξελνβιαβήο», σο άλζξσπνο δειαδή πνπ δελ έρεη ζψαο ηαο θξέλαο θαη δελ κπνξεί λα αληηιεθζεί ηνλ Λφγν, θαηά ηελ Αξηζηνηειηθή έλλνηα, δειαδή ηε ινγηθή. Απφ ηνλ φξν «θξελνβιαβήο» πξνέξρεηαη εμάιινπ θαη ε νλνκαζία ηνπ θξελνθνκείνπ πνπ ζπλαληάηαη ζε απηά ηα πξψηα λνκνζεηήκαηα. Γη απηφ δελ κπνξεί λα επηκειεζεί ηνπ εαπηνχ ηνπ θαη ηεο πεξηνπζίαο ηνπ θαη γηα ηνλ ιφγν απηφ ηίζεηαη ππφ δηθαζηηθή απαγφξεπζε κεηά απφ 4 Οξηζκφο θαηά Γ. Παλνχζε ζην «Ννκηθή θαη εγθιεκαηνινγηθή πξνζέγγηζε ηεο επηθηλδπλφηεηαο», ζει Μ. Μαδηαλνχ «Ζ Φπρηαηξηθή Μεηαξξχζκηζε θαη ε αλάπηπμε ηεο», ζει Μ. Μαδηαλνχ, «Ζ πνιηηηθή νηθνλνκία ηεο Φπρηαηξηθήο Μεηαξξχζκηζεο ζηελ Διιάδα», Σεηξάδηα Φπρηαηξηθήο Δηδηθή Έθδνζε, Ηνχιηνο Μ. Μαδηαλνχ «Ζ Φπρηαηξηθή Μεηαξξχζκηζε θαη ε αλάπηπμε ηεο», ζει 21 8 Γ. Κνθθηλάθνο, «Φπρηαηξηθή Μεηαξξχζκηζε Γεληθά», Σεηξάδηα Φπρηαηξηθήο, Δηδηθή Έθδνζε 20 Υξφληα Φπρηαηξηθή Μεηαξξχζκηζε, Ηνχιηνο

10 απφθαζε ησλ ζπγγελψλ ηνπ. Θεσξείηαη δειαδή αλίθαλνο γηα δηθαηνπξαμία θαη δηνξίδεηαη γηα ηελ επηκέιεηά ηνπ εηδηθφο επίηξνπνο. χκθσλα κε ηελ αληηκεηψπηζε ησλ ρξφλσλ απηψλ, απηφ πνπ πξνέρεη είλαη ε πξνζηαζία ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ απφ ηνπο «επηθίλδπλνπο θξελνβιαβείο». Με ηελ πάξνδν ησλ ρξφλσλ θαη ηε ζηαδηαθή κεηαζηξνθή ησλ αληηιήςεσλ, ν ςπρηθά αζζελήο έπαςε λα αληηκεησπίδεηαη σο θξελνβιαβήο θαη ε λνκηθή θαη επηζηεκνληθή ηνπ αληηκεηψπηζε άξρηζε λα πξνζιακβάλεη ηελ απαηηνχκελε αλζξσπηζηηθή δηάζηαζε. Πιένλ ζεσξείηαη άηνκν κε ςπρηθέο δηαηαξαρέο θαη ν πξνζαλαηνιηζκφο ηεο ςπρηαηξηθήο σο πξνο ηε ζεξαπεία ηνπ είλαη ζαθψο θνηλνηηθφο. Πιένλ δελ επηβάιιεηαη ε απνκφλσζή ηνπ ζε άζπια, αιιά πξνσζείηαη ε απναζπινπνίεζε θαη ν απντδξπκαηηζκφο. Θεσξείηαη φηη ν ςπρηθά αζζελήο ζεξαπεχεηαη πην εχθνια φηαλ δελ απνθφπηεηαη απφ ην θνηλσληθφ θαη νηθνγελεηαθφ ηνπ πεξηβάιινλ. Απηή ε κεηαζηξνθή ζηηο αληηιήςεηο είλαη θαη ε θεληξηθή ηδέα πίζσ απφ ηελ επηρεηξνχκελε ςπρηαηξηθή κεηαξξχζκηζε ΙΣΟΡΙΚΗ ΔΞΔΛΙΞΗ ΣΗ ΦΤΥΙΑΣΡΙΚΗ ΠΔΡΙΘΑΛΦΗ ΣΗΝ ΔΛΛΑΓΑ Σα πξψηα άζπια ζηελ Διιάδα ηδξχζεθαλ ζε ζπγθεθξηκέλα κέξε. Σν πξψην άζπιν ηδξχζεθε ζηελ Κέξθπξα ην 1838, ππφ Βξεηαληθή δηνίθεζε. Οη πξψηνη αζζελείο πνπ θηινμελήζεθαλ εθεί ήηαλ 8, φινη απφ ηελ πεξηνρή ηεο Κέξθπξαο, αιιά ζηε ζπλέρεηα λνζειεχηεθαλ ζην άζπιν θαη άιινη, απφ άιιεο πεξηνρέο ηεο Διιάδαο. Αθνινχζεζε ε ίδξπζε αζχισλ ζηελ Κεθαινληά (1840), ζηε Μαγλεζία (1885), ζην θπιίηζεην Ννζνθνκείν (1886), ην Γξνκνθατηεην Ννζνθνκείν (σο Φξελνθνκείν Εσξδή θαη Σαξζήο Γξνκνθατηεηνπ, ην 1887). 9 Σν 1893 αξρίδεη ε δηδαζθαιία ηεο Φπρηαηξηθήο, ελψ νη εηδηθέο ζπνπδέο ζηε λεπξνινγία θαη ηελ ςπρηαηξηθή άξρηζαλ λα νξγαλψλνληαη κεηά ηελ ίδξπζε ηνπ Αηγηλήηηνπ Ννζνθνκείνπ, ην Σν 1906 ηδξχεηαη ην άζπιν Φξελνβιαβψλ χξνπ θαη ην 1910 ην Άζπιν Φξελνβιαβψλ νχδαο. Σελ ίδηα ρξνληά ηδξχεηαη ην Βέγεην Άζπιν Κεθαινληάο θαη ην 1914 ην θξαηηθφ άζπιν θξελνβιαβψλ Αζελψλ. Σν 1919 ηδξχεηαη ην Άζπιν Αγίαο Διενχζαο Καιιηζέαο θαη ην 1936 ε Νεπξνινγηθή Φπρηαηξηθή Δηαηξία Αζελψλ κε 21 Φπρηάηξνπο θαη Νεπξνιφγνπο. Σν 1946 εθαξκφδεηαη γηα πξψηε 9 Μ. Μαδηαλνχ «Ζ Φπρηαηξηθή Μεηαξξχζκηζε θαη ε αλάπηπμε ηεο», ζει Γ. Πινπκπίδε «Ηζηνξία ηεο ςπρηαηξηθήο ζηελ Διιάδα», ζει

11 θνξά ην ειεθηξνζφθ. Σελ ίδηα ρξνληά εγθαηληάδεηαη θαη ην ςπρηαηξηθφ λνζνθνκείν ηαπξνχπνιεο ζηε Θεζζαινλίθε. Σν 1948 γίλεηαη ε πξψηε επέκβαζε ινβνηνκήο ζην ςπρηαηξηθφ λνζνθνκείν ζην Γαθλί. Σν 1950 ηδξχεηαη ε ςπρηαηξηθή θιηληθή ηνπ Παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο, ελψ ην 1954 εθαξκφδεηαη γηα πξψηε θνξά ε ζεξαπεία κε ςπρνθάξκαθα. Σν 1958 ηδξχεηαη ην Φπρηαηξηθφ Ννζνθνκείν Λέξνπ γηα ρξφληνπο αζζελείο. Σν 1964 δηαρσξίδνληαη νη έδξεο Φπρηαηξηθήο θαη Νεπξνινγίαο ζην Παλεπηζηήκην Αζελψλ. Απφ ηελ εμέιημε απηή δηαθαίλεηαη θαη κηα δηαθνξεηηθή αληηκεηψπηζε ηεο ςπρηαηξηθήο θαη ησλ ςπρηθψλ λφζσλ, αληαπνθξηλφκελε ζηηο δηεζλείο επηζηεκνληθέο εμειίμεηο θαη ηελ εκθάληζε ησλ ςπραλαιπηηθψλ κεζφδσλ. Σν 1967 ηδξχεηαη ην Φπρηαηξηθφ Ννζνθνκείν Σξίπνιεο θαη, ηέινο ην 1971, ηα Φπρηαηξεία Πέηξαο Οιχκπνπ θαη Υαλίσλ. Καηά ηε δεθαεηία ηνπ 1970, δηαθξίλνληαη ηα πξψηα ςήγκαηα κεηαξξπζκίζεσλ, αξρηθά ζε επηζηεκνληθφ επίπεδν. ε ζεζκηθφ επίπεδν, ζα έπξεπε λα πεξάζνπλ πνιιά αθφκα ρξφληα, πξνθεηκέλνπ λα εθζπγρξνληζηνχλ νη δνκέο θαη νη ππεξεζίεο ηνπ Διιεληθνχ Κξάηνπο, ψζηε λα αληαπνθξίλνληαη ζηηο επηηαγέο ησλ εμειίμεσλ ηεο Φπρηαηξηθήο. Πάλησο ην 1971, ηδξχεηαη ζην Κέληξν Φπρηθήο Τγείαο Θεζζαινλίθεο, ην πξψην παλειιαδηθά Κέληξν Ζκέξαο θαη αθνινπζεί, ην 1977, ην θέληξν εκέξαο ζην Αηγηλήηεην Ννζνθνκείν. Σν 1979 δεκηνπξγείηαη ην πξψην Κέληξν Φπρηθήο Τγηεηλήο ζηνλ Βχξσλα. Απφ ηε ζχληνκε απηή ηζηνξηθή αλαζθφπεζε, γίλεηαη θαλεξφ πσο θαη ζηελ Διιάδα αθνινπζήζεθε ε πνξεία πνπ αθνινχζεζαλ θαη ηα ππφινηπα δπηηθά θξάηε, ρσξίο λα παξαβιέπνληαη, βεβαίσο, νη θαζπζηεξήζεηο ηφζν ζηε δεκηνπξγία αζχισλ θαηά ηνλ 19 ν αηψλα, φζν θαη ζηηο δηαδηθαζίεο εθζπγρξνληζκνχ ησλ δνκψλ θαη απναζπινπνίεζεο ζηηο εκέξεο καο. Πιένλ, θαη κε ηελ νηθνλνκηθή ελίζρπζε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο, νη εμειίμεηο ζηνλ ηνκέα ηεο παξνρήο πγεηνλνκηθψλ ππεξεζηψλ πνπ αθνξνχλ ηελ ςπρηθή πγεία είλαη πην ζχληνκεο θαη κπνξνχκε ίζσο λα κηιάκε γηα ηελ πξαγκάησζε ηεο ςπρηαηξηθήο κεηαξξχζκηζεο, ζχκθσλα κε ηηο ζεζκηθέο εμαγγειίεο θαη ηηο λνκνζεηηθέο πξνβιέςεηο. 11

12 4.3. ΤΝΣΑΓΜΑΣΙΚΗ ΚΑΙ ΝΟΜΟΘΔΣΙΚΗ ΚΑΣΟΥΤΡΧΗ ΣΧΝ ΓΙΚΑΙΧΜΑΣΧΝ ΣΧΝ ΑΘΔΝΧΝ (ΚΑΙ ΜΙΑ ΓΝΧΜΟΓΟΣΗΗ ΣΟΤ ΤΝΗΓΟΡΟΤ ΣΟΤ ΠΟΛΙΣΗ ΓΙΑ ΣΗΝ ΑΚΟΤΙΑ ΝΟΗΛΔΙΑ) Η ζςνηαγμαηική καηοσύπυζη ηυν δικαιυμάηυν ηυν τςσικά αζθενών. Σν ειιεληθφ χληαγκα ηνπ 1975, θαη κεηά ηελ αλαζεψξεζε ηνπ 2001, δελ πεξηέρεη θακία δηάηαμε πνπ αλαθέξεηαη ξεηά ζηα δηθαηψκαηα ησλ ςπρηθά αζζελψλ. Χζηφζν, είλαη θξίζηκε γηα ηελ πνξεία απηήο ηεο εξγαζίαο ε αλαθνξά ζηα ζεκειηψδε αλζξψπηλα δηθαηψκαηα πνπ πξνζηαηεχνληαη απφ ηηο πληαγκαηηθέο δηαηάμεηο, θαη ηα νπνία απνηεινχλ ηα νξφζεκα θαη ηηο θχξηεο πεγέο αλαθνξάο ζηελ αθφινπζε επηζθφπεζε ηεο Ννκνζεζίαο. Απηά ηα δηθαηψκαηα δελ αλαθέξνληαη κφλν ζηνπο ςπρηθά αζζελείο, αιιά δηθαηνχληαη λα ηα απνιακβάλνπλ φινη νη άλζξσπνη. Απηά δίλνπλ ην ζηίγκα θαη ηε βάζε αλαθνξάο γηα λα θξηζεί αλ ε εμεηαδφκελε Ννκνζεζία ζέβεηαη ηα δηθαηψκαηα ηνπ αλζξψπνπ θαη αλ είλαη ζχκθσλε ή φρη κε ην χληαγκα. Βάζεη ησλ ζεκειησδψλ απηψλ δηθαησκάησλ, αιιά θαη ησλ ζχγρξνλσλ επηζηεκνληθψλ επηηαγψλ, γίλεηαη θαη ν ζσολιαζμόρ πνπ αθνινπζεί ηελ παξάζεζε ησλ βαζηθψλ δηαηάμεσλ ησλ λφκσλ, ζην θχξην κέξνο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο. Σν άξζξν 2 ηνπ πληάγκαηνο αλαθέξεηαη ζηελ ππνρξέσζε ηεο Πνιηηείαο λα ζέβεηαη θαη λα πξνζηαηεχεη ηελ αλζξψπηλε αμία. Σν άξζξν 4 πξνβιέπεη ηελ πξνζηαζία ηεο ηζφηεηαο ησλ αλζξψπσλ. Σν άξζξν 5 3, ζε ζπλδπαζκφ κε ην 6 1, νξίδεη φηη δελ είλαη επηηξεπηή ζηέξεζε ηεο αλζξψπηλεο ειεπζεξίαο γηα νπνηνλδήπνηε ιφγν ή αηηία ρσξίο πξνεγνχκελε δηθαζηηθή θξίζε. Ζ πξνζηαζία ηεο αηνκηθήο ειεπζεξίαο απφ πξνζβνιέο αλήθεη θπξίσο ζηε δηθαηνδνζία ηνπ δηθαζηή θαη ππάγεηαη ζηε ζθαίξα ηνπ Γηθαίνπ. Σν άξζξν 5 5 νξίδεη ην δηθαίσκα ηεο πγείαο. Ζ δεχηεξε παξάγξαθνο ηνπ άξζξνπ 7 απαγνξεχεη ηα βαζαληζηήξηα θαη ηελ ζσκαηηθή ή ςπρηθή βιάβε ηεο πγείαο, κε απεηιή ηεο πγείαο γηα φπνηνλ πξνβαίλεη ζε ηέηνηεο πξάμεηο. Σν άξζξν 8 πξνβιέπεη φηη θαλείο δελ κπνξεί λα ζηεξεζεί ηνλ δηθαζηή πνπ ηνπ έρεη νξίζεη ν λφκνο, ρσξίο ηε ζέιεζή ηνπ. Σν άξζξν 14 πξνζηαηεχεη ηελ ειεπζεξία ηεο έθθξαζεο θαη ην άξζξν 17 νξίδεη φηη ην Κξάηνο νθείιεη λα πξνζηαηεχζεη ηελ ηδηνθηεζία ησλ πνιηηψλ. Σα πξναλαθεξζέληα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα είλαη αδηακθηζβήηεηα θαη απφιπηα. Σα απνιακβάλνπλ φινη. Έιιελεο θαη αιινδαπνί, πγηείο θαη αζζελείο, ειεχζεξνη ή θξαηνχκελνη ζε ζσθξνληζηηθφ ίδξπκα. Πξέπεη λα πξνζηαηεχνληαη κε κεγαιχηεξε επαηζζεζία φηαλ νη δηθαηνχρνη ηεο δελ είλαη ζε ζέζε λα αληηιεθζνχλ ηελ έλλνηα θαη ηε 12

13 ζπνπδαηφηεηά ηεο. Οη θξαηηθέο αξρέο ηφηε πξέπεη λα θαηαβάιινπλ αθφκα κεγαιχηεξε πξνζπάζεηα. Οη εηδηθέο έλλνκεο ζρέζεηο, φπσο είλαη απηή ησλ ςπρηθά αζζελψλ πνπ λνζειεχνληαη ζε ςπρηαηξηθά θαηαζηήκαηα, ηδηαίηεξα φηαλ βξίζθνληαη ππφ θαζεζηψο αθνχζηαο λνζειείαο, δελ κπνξνχλ λα ζπληζηνχλ ιφγν πξνζβνιήο ηνπ ππξήλα ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ. Η νομοθεηική καηοσύπυζη ηυν δικαιυμάηυν ηυν τςσικά αζθενών ην ζεκείν απηφ ζα παξαζέζνπκε ηηο αλαθνξέο πνπ ζπλαληψληαη ζηνλ αζηηθφ, ηνλ πνηληθφ θαη ηνλ θψδηθα πνηληθήο δηθνλνκίαο σο πξνο ηα δηθαηψκαηα ησλ αζζελψλ. Πεξαηηέξσ θαη ιεπηνκεξέζηεξεο αλαθνξέο ηεο λνκνζεζίαο παξαηίζεληαη ζην θχξην κέξνο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο. Αζηικόρ Κώδικαρ: χκθσλα κε ην άξζξν 13 θαηαξγείηαη νιφθιεξν ην θεθάιαην ηνπ πξντζρχνληνο Αζηηθνχ Κψδηθα, πνπ αλαθεξφηαλ ζηελ επηηξνπεία ησλ δηθαζηηθψο απαγνξεπκέλσλ θαη ηε δηθαζηηθή αληίιεςε. χκθσλα κε ην άξζξν 13, «ζε δηθαζηηθή ζπκπαξάζηαζε ππνβάιιεηαη ν ελήιηθνο, φηαλ ιφγσ ςπρηθήο θαη δηαλνεηηθήο δηαηαξαρήο ή ζσκαηηθήο αλαπεξίαο, αδπλαηεί ελ φισ ή ελ κέξεη λα θξνληίδεη κφλνο ηνπ ηηο ππνζέζεηο ηνπ». Ζ δηθαζηηθή απαγφξεπζε κεηαηξέπεηαη ζε δηθαζηηθή απαγφξεπζε. Γηθαζηηθφο ζπκπαξαζηάηεο γίλεηαη ην πξφζσπν πνπ πξνηείλεη ν πάζρσλ, αλ είλαη πάλσ απφ 16 ρξνλψλ, ή αιιηψο νη ζηελνί ζπγγελείο ηνπ. Ο δηθαζηηθφο ζπκπαξαζηάηεο πξέπεη λα έρεη δηθαηνπξαθηηθή ηθαλφηεηα θαη λα κελ ηεξεί δεζκνχο κε ην ςπρηαηξηθφ θαηάζηεκα φπνπ λνζειεχεηαη ν αζζελήο. Ο ιφγνο πνπ δηθαηνινγεί απηφλ ηνλ πεξηνξηζκφ είλαη ε πξνζηαζία ηεο πεξηνπζίαο ηνπ αζζελνχο. Ζ δηθαζηηθά ζπκπαξάζηαζε παχεη απηφκαηα φηαλ εθιείςνπλ νη ιφγνη γηα ηνπο νπνίνπο δεηήζεθε. Ποινικόρ Κώδικαρ: χκθσλα κε ην άξζξν 14 Π.Κ, ν θαηαινγηζκφο απνηειεί ζπζηαηηθφ ζηνηρείν ηεο έλλνηαο ηνπ εγθιήκαηνο θαη αλαγθαία πξνυπφζεζε γηα ηελ επηβνιή ηεο πνηλήο. Σν άξζξν 34 Π.Κ. πξνβιέπεη φηη δε ζεσξνχληαη ηθαλνί πξνο θαηαινγηζκφ εθείλνη πνπ βξίζθνληαη ζε λνζεξή δηαηάξαμε ησλ πλεπκαηηθψλ ηνπο ιεηηνπξγηψλ. Με ηνλ φξν «λνζεξή δηαηάξαμε» λννχληαη φιεο νη κνξθέο θξελνπάζεηαο ή παξαθξνζχλεο 11. χκθσλα κε ηα άξζξα 69 θαη 70 Π.Κ., νη αθαηαιφγηζηνη εγθιεκαηίεο δελ έρνπλ πνηληθή επζχλε, αιιά ππνβάιινληαη ζε κέηξα αζθαιείαο, δει. 11 Η. Μαλσιεδάθεο «Πνηληθφ Γίθαην», Δθδφζεηο άθθνπια, ζει

14 εηζαγσγή ζε ςπρηαηξηθφ θαηάζηεκα. Σν άηνκν πνπ αλαθέξεη ην άξζξν 34 εηζάγεηαη ζε ηδηαίηεξν ςπρηαηξηθφ θαηάζηεκα ή παξάξηεκα ησλ θπιαθψλ. Κώδικαρ Ποινικήρ Γικονομίαρ: Σν άξζξν 80 ηνπ Κ.Π.Γ. πξνβιέπεη φηη φηαλ ν θαηεγνξνχκελνο βξίζθεηαη ζε δηαηάξαμε ησλ πλεπκαηηθψλ ηνπ ιεηηνπξγηψλ, αλ πξφθεηηαη λα εθδνζεί απφθαζε εηο βάξνο ηνπ, ην δηθαζηήξην αλαβάιιεη ηελ εθδίθαζε ηεο ππφζεζεο θαη ν θαηεγνξνχκελνο εηζάγεηαη ζε ςπρηαηξείν. Πξνεγείηαη πξαγκαηνγλσκνζχλε γηα ηε δηαπίζησζε ηεο θαηάζηαζεο. χκθσλα κε ην άξζξν 200, ζην ζηάδην ηεο αλάθξηζεο δηαηάζζεηαη ςπρηαηξηθή πξαγκαηνγλσκνζχλε γηα ηνλ θαηεγνξνχκελν, κε ζχκθσλε γλψκε αλαθξηηή θαη εηζαγγειέα, αλ θάηη ηέηνην θξίλεηαη απαξαίηεην, ελψ ν ζπλήγνξνο θαη ν θαηεγνξνχκελνο κπνξνχλ λα πξνζθχγνπλ ζην δηθαζηηθφ ζπκβνχιην θαηά ηεο απφθαζεο απηήο. Ζ πξνζθπγή έρεη αλαζηαιηηθφ ραξαθηήξα. Σέινο, ζχκθσλα κε ην άξζξν 555 2, αλαβάιιεηαη ε εθηέιεζε ηεο ζηεξεηηθήο ηεο ειεπζεξίαο πνηλήο αλ ν θαηαδηθαζκέλνο κεηά ηελ θαηαδηθαζηηθή απφθαζε πξνζβιήζεθε απφ ςπρνπάζεηα ζε βαζκφ πνπ λα κελ έρεη ζπλείδεζε ηεο επηβιεζείζαο πνηλήο. Γνυμοδόηηζη ηος ςνηγόπος ηος Πολίηη για ηην ακούζια νοζηλεία 12 Ο πλήγνξνο ηνπ Πνιίηε ζε γλσκνδφηεζε πνπ εμέδσζε ζηηο 22 Μαΐνπ 2007, αλαθέξεη ηα αθφινπζα: 1) Οη ςπρίαηξνη σο νηνλεί πξαγκαηνγλψκνλεο, πξέπεη λα αηηηνινγνχλ πιήξσο θαη επαξθψο ηελ θξίζε ηνπο, ψζηε λα δηεπθνιχλεηαη ε νξζή άζθεζε ησλ αξκνδηνηήησλ ηνπ εηζαγγειέα σο πξνο ηελ αθνχζηα λνζειεία. 2) ε πνζνζηφ 97% ε κεηαθνξά ησλ αζζελψλ έγηλε απφ ηελ αζηπλνκία θαη φρη απφ ην ΔΚΑΒ. Σν γεγνλφο απηφ ππνδειψλεη ηελ αληηκεηψπηζε ησλ ςπρηθά παζρφλησλ σο «δπλάκεη επηθίλδπλσλ πξνζψπσλ» θαη φρη αζζελψλ. 3) Γελ πξνθχπηεη κε βεβαηφηεηα φηη νη αζζελείο ελεκεξψζεθαλ επαξθψο «γηα ηα δηθαηψκαηά ηνπο θαη εηδηθφηεξα ην δηθαίσκά ηνπο λα αζθήζνπλ έλδηθν κέζν», φπσο ν λφκνο επηηάζζεη. 12 Δηδηθή Έθζεζε ηνπ πλεγφξνπ ηνπ Πνιίηε ζηνλ Πξσζππνπξγφ θαη ζηνλ Πξφεδξν ηεο Βνπιήο,

15 4) Δλψ ζε πνζνζηφ 94% βξέζεθε εηζαγγειηθή εληνιή γηα εγθιεηζκφ, ζηηο κηζέο πεξίπνπ πεξηπηψζεηο ησλ εμεηαζζέλησλ θαθέισλ δελ βξέζεθε θιήζε γηα δίθε θαη ζε πνζνζηφ 84% πεξίπνπ δελ βξέζεθε δηθαζηηθή απφθαζε πεξί εγθιεηζκνχ. Ο ςνήγοπορ ηος Πολίηη πποηείνει: 1) Να ζεζκνζεηεζεί άκεζε ηαθηηθή ζπλεξγαζία θαη λα ζπληνληζζνχλ νη αξκφδηεο ππεξεζίεο ησλ Τπνπξγείσλ Τγείαο & Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο θαη ηνπ Τπνπξγείνπ Γηθαηνζχλεο. Ζ ζπλεξγαζία δελ πξέπεη λα θαζηεξσζεί κφλν ζε επηηειηθφ επίπεδν, αιιά είλαη απαξαίηεηε ε αιιεινελεκέξσζε ησλ εκπιεθνκέλσλ νξγάλσλ θαη ιεηηνπξγψλ ζε επίπεδν λνζνθνκείσλ, εηζαγγειηθψλ θαη ινηπψλ δηθαζηηθψλ αξρψλ. 2) πλερή ελεκέξσζε θαη επηκφξθσζε ησλ ςπρηάηξσλ γηα ηελ αλάγθε πιεξφηεηαο ζηελ αηηηνινγία ησλ ηαηξηθψλ γλσκαηεχζεσλ θαη βειηίσζε ησλ εληχπσλ κε πξνηππσκέλεο αλαιπηηθέο νδεγίεο θαη παξαδείγκαηα. 3) Σε δεκηνπξγία Πξνγξακκάησλ Παξέκβαζεο ζηελ Κξίζε, δειαδή εμεηδηθεπκέλσλ κνλάδσλ άκεζεο αληηκεηψπηζεο ησλ επηθίλδπλσλ ςπρηθά αζζελψλ. 4) Σελ αλάπηπμε ηεο πξσηνβάζκηαο θξνληίδαο ςπρηθήο πγείαο, δειαδή ηεο εμσλνζνθνκεηαθήο θαη ζε κεγάιν βαζκφ πξνιεπηηθήο θξνληίδαο ησλ ςπρηθά αζζελψλ. ηελ πξάμε ε Πξσηνβάζκηα Φξνληίδα Φπρηθήο Τγείαο αζθείηαη απφ ηνπο Φπρηαηξηθνχο Σνκείο ησλ Γεληθψλ Ννζνθνκείσλ θαη ηα εμσηεξηθά ηαηξεία ησλ ςπρηαηξείσλ, ηα νπνία βέβαηα, δελ απνηεινχλ Μνλάδεο Πξσηνβάζκηαο Πεξίζαιςεο. Ζ πεξηνξηζκέλε θάιπςε ησλ αλαγθψλ ζηελ Πξσηνβάζκηα Πεξίζαιςε ζηξέθεη αλαπφθεπθηα ηηο νηθνγέλεηεο θαη ηνπο αξξψζηνπο ζηηο ςπρηαηξηθέο θιηληθέο. Έηζη εμεγείηαη γηαηί ζηελ Διιάδα ν αθνχζηνο εγθιεηζκφο θηλείηαη κεηαμχ ηνπ 40-50% ησλ εηζαγσγψλ ελψ ζηα θξάηε κέιε ηεο ΔΔ δελ μεπεξλά ην 7-8%. 5) Σε δηαζθάιηζε ηεο ζεξαπεπηηθήο ζπλέρεηαο ζηελ παξνρή θξνληίδαο πξσηνβάζκηαο, δεπηεξνβάζκηαο θαη ηξηηνβάζκηαο. 6) Σελ αλάπηπμε δηθηχνπ ππεξεζηψλ ζηήξημεο ησλ νηθνγελεηψλ ησλ ςπρηθά παζρφλησλ, θαζψο θαη ηε δεκηνπξγία πξνγξακκάησλ επαηζζεηνπνίεζεο θαη αγσγήο πγείαο ζηελ θνηλφηεηα. 15

16 5) ΠΑΡΑΓΟΙΑΚΗ ΦΑΗ ΣΗ ΦΤΥΙΑΣΡΙΚΗ ΠΔΡΙΘΑΛΦΗ ΝΟΜΟ ΦΜΒ 22/3-19/5/1862 «ΠΔΡΙ ΤΣΑΔΧ ΦΡΔΝΟΚΟΜΔΙΧΝ» ΔΙΑΓΧΓΗ Σν πξψην λνκνζέηεκα ζηελ ηζηνξία ηνπ αλεμάξηεηνπ Διιεληθνχ Κξάηνπο πνπ ξχζκηδε ηα ηεο ςπρηαηξηθήο πεξίζαιςεο κέρξη ην 1973 ήηαλ ν λφκνο ΦΜΒ/1862 «πεξί ζπζηάζεσο θξελνθνκείσλ». Ο ΦΜΒ πνπ ςεθίζηεθε νκφθσλα ζηε Βνπιή ζηηο , κε ηελ ζπκπιήξσζε ή ηξνπνπνίεζή ηνπ απφ λεφηεξα λνκνζεηηθά θείκελα θαζφξηζε ηε κνξθή θαη ηνπο θνξείο ηεο ςπρηαηξηθήο κεηαξξχζκηζεο γηα πεξηζζφηεξν απφ 100 ρξφληα. θνπφο ηνπ ήηαλ λα πξνζθέξεη ην απαξαίηεην λνκνζεηηθφ πιαίζην γηα ηε ιεηηνπξγία ελφο ςπρηαηξείνπ ζηελ Αίγηλα, ην νπνίν δελ ιεηηνχξγεζε πνηέ. Έηζη ε Διιάδα απέθηεζε λνκνζεηηθφ πιαίζην γηα λα ξπζκίδεη ζεζκνχο πνπ δελ είρε αθφκα απνθηήζεη. Παξνπζηάδεη νπζηαζηηθά ηνλ ραξαθηήξα κνληέινπ αθνχ ε πξαθηηθή πνπ ζεζκνζεηνχζε ήηαλ άγλσζηε σο ηφηε ζηελ Διιεληθή πξαγκαηηθφηεηα. Ο ηφηε ππνπξγφο Δζσηεξηθψλ Υ. Υξηζηφπνπινο 14 παξνπζηάδνληαο ηνλ Νφκν, δήισλε επίζεκα φηη πξφηππφ ηνπ ήηαλ ν γαιιηθφο Νφκνο ηνπ 1838, γηαηί ζεσξήζεθε ν πιεξέζηεξνο θαη ν πεξηζζφηεξνο ζπκβαηφο κε ηα ειιεληθά πξάγκαηα θαη ηελ γεληθφηεξε ειιεληθή λνκνζεζία. Αθνινπζψληαο ηηο βαζηθέο αξρέο ηνπ γαιιηθνχ λφκνπ, ν ΦΜΒ εζηίαδε θπξίσο ζηελ απνηξνπή παξαβίαζεο ηνπ ππξήλα ησλ αηνκηθψλ δηθαησκάησλ ησλ ςπρηθά αζζελψλ, νη νπνίνη κέρξη ηφηε θξαηνχληαλ ζηα ππφγεηα ησλ αζηπλνκηθψλ ηκεκάησλ ζπρλά ππφ άζιηεο ζπλζήθεο. 15 σο πξνο ηελ εηζαγσγή ησλ αζζελψλ ζην θξελνθνκείν ηνλίδεηαη ζχκθσλα κε ηνλ ππνπξγφ- φηη δελ ζα έπξεπε λα απνηειεί πξνυπφζεζε γηα ηνλ εγθιεηζκφ ε ζέζε ππφ δηθαζηηθή απαγφξεπζε, αθνχ είλαη ρξνλνβφξα δηαδηθαζία θαη ζα απέβαηλε εηο βάξνο ηνπ αζζελνχο Ζ πεξίνδνο απφ ηε ζχζηαζε ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο θαη έσο ην 1982 ραξαθηεξίδεηαη σο παξαδνζηαθή, αλαθνξηθά κε ηελ ςπρηθή πγεία, θαζψο νη επηθξαηνχζεο αληηιήςεηο ελζηεξλίδνληαλ ηελ θιαζηθή ςπρηαηξηθή θαη δελ είραλ ελζσκαηψζεη αθφκα ηε ζχγρξνλε αληηκεηψπηζε ηνπ αζζελνχο σο ηζφηηκνπ θαη έιινγνπ φληνο, αιιά θαη ηελ αλάγθε γηα απφιπην ζεβαζκφ ησλ δηθαησκάησλ ηνπ. Γ. Πινπκπίδεο, «Ηζηνξία ηεο Φπρηαηξηθήο ζηελ Διιάδα», ζει. 13, Γ. Πινπκπίδεο, «Κπβεξλεηηθή Γπζθνξία ζηελ Παξνρή Γσξεάλ Τπεξεζηψλ», Δθεκεξίδα Διεπζεξνηππία ηεχρνο , ζει.1 14 Δηζεγεηηθή Έθζεζε λφκνπ ΦΜΒ , Γ. Πινπκπίδε, Ηζηνξία Σεο Φπρηαηξηθήο ηελ Διιάδα, ζει Γ. Πινπκπίδε, Ηζηνξία Σεο Φπρηαηξηθήο ηελ Διιάδα, ζει Ό.π. 16

17 Σν φιν πλεχκα ηνπ λφκνπ ηεο επνρήο ηνπ Όζσλα, δηέπεηαη απφ ην ζηνηρείν ηεο επηθηλδπλφηεηαο ηνπ αζζελνχο, απφ ηελ πεπνίζεζε δειαδή, φηη ν ςπρηθά αζζελήο αληηπξνζσπεχεη κηα ελ δπλάκεη ή πξαγκαηηθή απεηιή γηα ην θνηλσληθφ ζχλνιν. Γηα ην ιφγν απηφ νη δηνηθεηηθέο αξρέο (Ννκάξρεο, Γηεπζπληήο Αζηπλνκίαο) θαηέρνπλ ζεκαληηθέο εμνπζίεο ζε ζέκαηα εηζαγσγήο θαη εμφδνπ ησλ ςπρηθά αζζελψλ απφ ην θξελνθνκείν. Παξάιιεια ζεζπίδεηαη θαη ε δπλαηφηεηα εηζαγσγήο ηνπ αζζελνχο, κεηά απφ αίηεζε ησλ πιεζηέζηεξσλ ζπγγελψλ, ηνπ επηηξφπνπ, ηνπ πξνζσξηλνχ δηαρεηξηζηή, ηνπ θεδεκφλα θαη άιισλ αηφκσλ. ΒΑΙΚΔ ΓΙΑΣΑΞΔΙ ΣΟΤ ΝΟΜΟΤ ρεηηθά κε ηα θξελνθνκεία, ν λφκνο πξνβιέπεη ηελ ππαγσγή ηνπο ππφ ηελ αλσηέξα Γηεχζπλζε ηεο Κπβεξλήζεσο (αξζξ. 2) θαη θαηνρπξψλεη ηνλ έιεγρν ηεο ιεηηνπξγίαο θαζελφο απφ απηά απφ ηελ πιεζηέζηεξε δηνηθεηηθή αξρή (Ννκάξρε, Γηεπζπληή Αζηπλνκίαο, θηι.) (άξζξ.3). ην ζρέδην λφκνπ, ν ππνπξγφο ζεσξνχζε φηη ην θάζε θαηάζηεκα πξέπεη λα βξίζθεηαη ππφ ηελ άκεζε θπβεξλεηηθή επνπηεία, γηαηί ζε απηφ ζα εκπηζηεχνληαη ηελ αζθάιεηα, ηελ πξνζσπηθή ειεπζεξία θαη ηε ζεξαπεία πνιιψλ «δπζηπρηζκέλσλ πνιηηψλ», ζπρλά ζεκαληηθά ζπκθέξνληα πνιηηψλ θαη νηθνγελεηψλ θαη επηπιένλ γηαηί ε δηαηήξεζή ηνπ γίλεηαη κε δεκφζηα δαπάλε θαη αλαγθαζηηθέο λφκηκεο εηζθνξέο. 17 Ζ θπβεξλεηηθή επνπηεία ζα εμαζθαιίδεηαη κε ηελ εθινγή απφ ην ππνπξγείν εζσηεξηθψλ ηνπ ηαηξνχ δηεπζπληή ηνπ θαηαζηήκαηνο θαη κε ηηο επηζεσξήζεηο ησλ δηνηθεηηθψλ θαη δηθαζηηθψλ αξρψλ. Οη δήκαξρνη ζα είραλ ην δηθαίσκα λα επηζθεπζνχλ ηνπο δεκφηεο ηνπο θαη λα δεηνχλ πιεξνθνξίεο γηα ηελ θαηάζηαζε ηεο πγείαο ηνπο θαη λα ζπκβνπιεχνληαη ηα βηβιία πνπ ην ίδξπκα είρε ηελ ππνρξέσζε λα ηεξεί (άξζξ. 3 2). Φαίλεηαη ηειηθά πσο ν λφκνο ΦΜΒ δηεπθφιπλε ηελ εμάπισζε ησλ αζχισλ θαζψο ε θχξηα βάζε ηνπ ήηαλ ε αληίιεςε φηη ε ζεξαπεία ηνπ θξελνβιαβή είλαη ζπλάξηεζε ηεο απνκάθξπλζήο ηνπ απφ ην «λνζεξφ» νηθνγελεηαθφ θαη θνηλσληθφ ηνπ πεξηβάιινλ, πξνβάιινληαο γηα ηελ επνρή ηνπ έλα λέν ηξφπν δηαρείξηζεο ηεο ςπρηθήο αξξψζηηαο. 18 Σν γεγνλφο κάιηζηα φηη δελ πξνβιέπεηαη δηαδηθαζία εθνχζηαο εηζαγσγήο δείρλεη φηη 17 Γ. Πινπκπίδε, Ηζηνξία Σεο Φπρηαηξηθήο ηελ Διιάδα, ζει Μ. Μεηξνζχιε, Θ. Μεγαιννηθνλφκνπ, «Μειέηε ηεο Ννκηθήο θαη Κνηλσληθήο Θέζεο ησλ αζζελψλ ζην Κξαηηθφ Θεξαπεπηήξην Λέξνπ», Αζήλα 1995, ζει.83 17

18 ζεσξεί ηνπο ςπρηθά αζζελείο άηνκα πνπ δελ έρνπλ «ηδία βνχιεζε». Έηζη πξφηεηλε ηνπο εμήο ηξφπνπο εηζαγσγήο: Α. Σην ηοποθέηηζη μεηά από αίηηζη ιδιυηών (ζπγγελψλ ή ηξίησλ) πξνο ηνλ δηεπζπληή ηνπ «Φξελνθνκείνπ» (άξζξ. 4). Γη απηφλ ηνλ ζθνπφ ήηαλ απαξαίηεηε αίηεζε, ηαηξηθφ πηζηνπνηεηηθφ θαη δηαβαηήξην ή άιιν έγγξαθν γηα λα δηαπηζησζεί ε ηαπηφηεηα ηνπ αζζελνχο. ην πηζηνπνηεηηθφ πεξηγξαθφηαλ ε αζζέλεηα απφ ηελ νπνία έπαζρε ν πξνο εηζαγσγή άξξσζηνο θαη θαηέιεγε ζηελ δηαηχπσζε ηεο πξφηαζεο πξνο εηζαγσγή. Αθνινχζσο εηδνπνηνχληαλ νη αξκφδηεο δηνηθεηηθέο αξρέο, νη νπνίεο θαη ελέθξηλαλ ηελ εηζαγσγή. ηε ζπλέρεηα αλαθνηλσλφηαλ ε ηνπνζέηεζε ζην άζπιν, ζην Πξσηνδηθείν θαη ζηνλ Γήκν ηνπ αζζελνχο. Δληφο 15 εκεξψλ ν γηαηξφο ηνπ ηδξχκαηνο φθεηιε λα εθδψζεη λέν πηζηνπνηεηηθφ φπνπ ζα πηζηνπνηνχληαλ ε χπαξμε αλάγθεο άκεζεο εηζαγσγήο. ε πεξίπησζε ίαζεο, απηφ έπξεπε λα δειψλεηαη εγγξάθσο απφ ηνλ επηβιέπνληα γηαηξφ, θαη αξκφδηνο γηα ηελ έμνδν ηνπ αζζελνχο απφ ην «Φξελνθνκείν» ήηαλ ν δηεπζπληήο ηνπ ηδξχκαηνο (άξζξ. 8). Β. Σην αςηεπάγγεληη ηοποθέηηζή ηος (άξζξ. 13, 14). Ο λνκάξρεο, ν δήκαξρνο θαη ν αζηπλνκηθφο δηεπζπληήο ήηαλ ππεχζπλνη γηα ηε δηνηθεηηθή δηαδηθαζία ηνπ εγθιεηζκνχ. Ο δηεπζπληήο ηεο αζηπλνκίαο Αζήλαο θαη Πεηξαηά θαη ζηελ ππφινηπε Διιάδα νη λνκάξρεο θαη νη έπαξρνη, δηέηαδαλ απηεπάγγειηα ηεο εηζαγσγή ζε θξελνθνκείν απαγνξεπκέλσλ δηθαζηηθά θαη κε ή φζσλ δηαηάξαζζαλ ηελ εζπρία θαη απεηινχζαλ ηε δσή ησλ θαηνίθσλ ή φηαλ ε αζζέλεηα κπνξνχζε λα ζέζεη ζε θίλδπλν ηε δεκφζηα ηάμε ή ηελ πξνζσπηθή αζθάιεηα ησλ πνιηηψλ. Οη δηαηαγέο ησλ αξρψλ έπξεπε λα ζπλνδεχνληαη απφ ηαηξηθή πηζηνπνίεζε. ε πεξίπησζε πνπ ππήξρε παζίδεινο θίλδπλνο, είραλ ηε δπλαηφηεηα θαη νη δήκαξρνη ησλ δήκσλ πνπ δελ ήηαλ πξσηεχνπζεο επαξρηψλ ή λνκαξρηψλ λα πάξνπλ πξνζσξηλά κέηξα (αξζξ. 14). Όηαλ ε ηνπνζέηεζε ιάκβαλε ρψξα κε ηε δηαηαγή κίαο θξαηηθήο αξρήο, ε νηθνγέλεηα ηνπ αζζελνχο ελεκεξσλφηαλ απφ ηνλ δήκαξρν ηεο «δηακνλήο» ηνπ αξξψζηνπ. Παξάιιεια νη Ννκάξρεο φθεηιαλ λα αλαθέξνπλ ζηνλ Τπνπξγφ Κνηλσληθψλ Τπεξεζηψλ θάζε εηζαγσγή, αλαζηνιή εμφδνπ ή απφιπζε αζζελνχο εληφο 24 σξψλ (άξζξ. 10). ε αλάινγν ρξνληθφ δηάζηεκα, ν Τπνπξγφο είρε ηε δπλαηφηεηα λα εγθξίλεη, ηξνπνπνηήζεη ή αθπξψζεη ηηο πξναλαθεξζείζεο δηνηθεηηθέο πξάμεηο, ή λα απαηηήζεη ηελ έθδνζε επηπξφζζεηεο ηαηξηθήο γλσκάηεπζεο ( άξζξ. 20). Σην έξοδο ηυν αζθενών από ηο θπενοκομείο ζηελ πξψηε πεξίπησζε κπνξνχζαλ λα δεηήζνπλ νη άκεζνη ζπγγελείο, δειαδή ν/ε ζχδπγνο, νη αληφληεο ή νη θαηηφληεο ζπγγελείο, ηα άηνκα πνπ ππέγξαςαλ ηελ αίηεζε εγθιεηζκνχ θαη φζνη έρνπλ 18

19 νξηζηεί ππεχζπλνη κε δηθαζηηθέο πξάμεηο (άξζξ.9). Γηα ηελ απφιπζε ηνπ αζζελνχο απαηηνχληαλ έγγξαθε βεβαίσζε ηνπ αξκφδηνπ ςπρηάηξνπ (αξζξ. 9) φηη ν αζζελήο έρεη ζεξαπεπηεί. ε πεξίπησζε δηαθσλίαο ηνπ γηαηξνχ, ε αξλεηηθή ηνπ γλσκάηεπζε έπξεπε λα θνηλνπνηεζεί ζηνλ λνκάξρε. Αλ ν λνκάξρεο δελ απαληνχζε κέζα ζε πξνζεζκία 10 εκεξψλ, ν δηεπζπληήο ηνπ θξελνθνκείνπ φθεηιε λα επηηξέςεη ηελ έμνδν ηνπ αζζελνχο. ε πεπίπηυζη πος ο αζθενήρ ειζήσθη αςηεπάγγεληα, αξκφδηνο γηα ηελ έθδνζε απφθαζεο πνπ επέηξεπε ηελ «απειεπζέξσζε» ηνπ αζζελνχο ήηαλ ν Ννκάξρεο (αξζξ. 11). Δπίζεο αλ ν Ννκάξρεο είρε πιεξνθφξεζε ζρεηηθά κε ηνλ εγθιεηζκφ πξνζψπνπ πνπ δελ ήηαλ αζζελήο, είρε δηθαίσκα λα παξαγγείιεη ηελ άλεπ εμέηαζεο θαη άλεπ άιινπ έμνδφ ηνπ, ή ηελ εμέηαζε απφ άιινλ γηαηξφ. Γίλεηαη θαηαλνεηφ φηη νη θαηά ηφπνπ Ννκάξρεο ήηαλ νη ηειηθνί ππεχζπλνη γηα ηελ έμνδν ησλ αζζελψλ απφ ηα θξελνθνκεία. Κάζε πξφζσπν πνπ λνζειεπφηαλ ζε θξελνθνκείν, ή ζπγγελείο απηψλ, ή νη δηθαζηηθψο ππεχζπλνη είραλ ην δηθαίσκα λα πξνζθχγνπλ ζην αξκφδην θαηά ηφπν θαη θαζ χιε Πξσηνδηθείν αηηνχκελνη ηελ έμνδν απφ ην θξελνθνκείν (αξζξ. 22). Σν Πξσηνδηθείν κπνξνχζε λα ειέγμεη ηε βαζηκφηεηα ηνπ αηηήκαηνο, έρνληαο θαη ηελ επρέξεηα λα δηαηάμεη αθφκα θαη επί ηφπνπ έιεγρν ζην ελ ιφγσ ίδξπκα, θαη αλ πεηζφηαλ γηα ην βάζηκν ηεο αίηεζεο, δηέηαζζε ηελ άκεζε έμνδν ηνπ έγθιεηζηνπ. Σν άξζξν 22 ηνπ ΦΜΒ, ζέζπηδε έλα ζεκαληηθφ δηθαίσκα ηνπ αζζελνχο θαη απνηεινχζε κηα πξσηνπνξηαθή γηα ηελ επνρή δηάηαμε, πξνζαλαηνιηζκέλε ζηε δηαθχιαμε ησλ αηνκηθψλ δηθαησκάησλ ηεο ειεπζεξίαο ησλ πξνζψπσλ θαη ηεο αλάπηπμεο ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπο. Σν αμηνζεκείσην είλαη φηη ηα κεηαγελέζηεξα λνκνζεηήκαηα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 70 πεξηφξηζαλ απηέο ηηο ειεπζεξίεο ησλ αζζελψλ, πεξηνξίδνληαο ην δηθαίσκά ηνπ λα πξνζθεχγεη ζηε δηθαηνζχλε. Ο Πποζυπινόρ Γιασειπιζηήρ. Σν άξζξν 24 ζέζπηδε ηνλ ζεζκφ ηνπ πξνζσξηλνχ δηαρεηξηζηή ηεο πεξηνπζίαο ηνπ αζζελνχο. Ο πξνζσξηλφο δηαρεηξηζηήο νξηδφηαλ απφ ηηο δηθαζηηθέο αξρέο ζε πεξίπησζε πνπ ν αζζελήο δελ είρε ηεζεί ζε θαζεζηψο δηθαζηηθήο απαγφξεπζεο, ψζηε λα εμαζθαιηζηεί ε λφκηκε εθπξνζψπεζή ηνπ. Σν δηνξηδφκελν πξφζσπν είρε ην δηθαίσκα θαη ηελ ππνρξέσζε λα ιακβάλεη φια ηα απαξαίηεηα κέηξα γηα ηελ πξνζηαζία θαη ηε ζπληήξεζε ηεο πεξηνπζίαο ηνπ αζζελνχο θαη λα ηνλ εθπξνζσπεί ζηα δηθαζηήξηα γηα ππνζέζεηο πνπ αθνξνχζαλ ηελ πεξηνπζία ηνπ. Ο κηδεμόναρ. Σν άξζξν 28 ζέζπηδε ηνλ ζεζκφ ηνπ δηνξηδφκελνπ απφ ην δηθαζηήξην θεδεκφλα, ν νπνίνο θξφληηδε ψζηε ηα έζνδα ηνπ αζζελνχο λα δαπαλνχληαη ζηελ πεξίζαιςή ηνπ. Ζ ηνπνζέηεζε θεδεκφλα ήηαλ ππνρξεσηηθή φηαλ σο πξνζσξηλφο δηαρεηξηζηήο ηεο πεξηνπζίαο ηνπ έγθιεηζηνπ είρε νξηζηεί ν θιεξνλφκνο ηνπ. 19

20 Υπημαηοδόηηζη. Σν δεκφζην αλαιάκβαλε ηελ ππνρξέσζε λα θαιχπηεη ην έιιεηκκα πνπ ζα άθελε ε είζπξαμε ησλ λνζειίσλ θαη ησλ ηπρφλ θιεξνδνηεκάησλ θαη αθηεξσκάησλ (άξζξ.35). Οη δήκνη φθεηιαλ λα θαιχπηνπλ ηα λνζήιηα ησλ άπνξσλ δεκνηψλ ηνπο. Ο Γεκήηξεο Πινπκπίδεο αλαθέξεη φηη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα νη δαπάλεο γηα ηε λνζειεία ησλ άπνξσλ εγθιείζησλ θαιχπηνληαλ απφ ηνλ θξαηηθφ πξνυπνινγηζκφ. 19 Γιοίκηζη ηυν θπενοκομείυν. Σν άξζξν 32 φξηδε δηεπζπληή ηνπ θξελνθνκείνπ ηνλ γηαηξφ ηνπ ηδξχκαηνο θαη φξηδε ηνλ κεληαίν κηζζφ ηνπ ζηηο 100 δξαρκέο. Σν ινηπφ πξνζσπηθφ ηνπ ηδξχκαηνο ήηαλ έλαο δεχηεξνο (έθηαθηνο) γηαηξφο φπνηε παξνπζηάδνληαλ απμεκέλεο αλάγθεο, έλαο «νηθνλφκνο επί κηζζψ», θαη έλαο ηεξέαο. Οη δαπάλεο γηα ηελ ακνηβή ηνπ πξνζσπηθνχ βάξαηλαλ ηνλ θξαηηθφ πξνυπνινγηζκφ. ΥΟΛΙΑΜΟ Κχξηα πξνηεξαηφηεηα ηνπ λφκνπ ηνπ 1862 ήηαλ ε πξνζηαζία ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ απφ ηνπο «θξελνβιαβείο», επνκέλσο δελ αλαθέξεη ην παξακηθξφ γηα ηηο ελδεδεηγκέλεο ζεξαπείεο. Εεηνχκελν ήηαλ ε απνκφλσζε ησλ «θξελνβιαβψλ» ψζηε λα δηαζθαιηζηεί ε θνηλσληθή εηξήλε θαη ε πξνζηαζία ηεο δσήο θαη ηεο ζσκαηηθήο αθεξαηφηεηαο ησλ «πγηψλ» πνιηηψλ 20. Οη ςπρηθά αζζελείο ζεσξνχληαλ αληηθνηλσληθνί θαη επηβιαβείο γηα ηνλ θνηλσληθφ ηζηφ. Γηα απηνχο αθξηβψο ηνπο ιφγνπο, φκσο, πξνθαιεί εληχπσζε ε επηινγή ηνπ Ννκνζέηε λα ζεζπίζεη ην δηθαίσκα ηνπ αζζελνχο λα απεπζχλεη ν ίδηνο (ή νη ζπγγελείο ηνπ) αίηεκα ζηηο δηθαζηηθέο αξρέο γηα έμνδφ ηνπ απφ ην θξελνθνκείν. Ο αλζξσπηζηηθφο πξνζαλαηνιηζκφο ηεο αλσηέξσ δηάηαμεο ήηαλ αξθεηά πξσηνπνξηαθφο γηα ηελ επνρή πνπ ςεθίζηεθε ν ελ ιφγσ λφκνο. Δίλαη δε άμην αλαθνξάο φηη κεηαγελέζηεξα λνκνζεηήκαηα (παξαπάλσ απφ έλα αηψλα κεηά) αληί λα επεθηείλνπλ απηφ ην δηθαίσκα, ην πεξηφξηδαλ 21. Δμίζνπ πξνζηαηεπηηθνί γηα ηνλ αζζελή θξίλνληαη νη ζεζκνί ηνπ Πξνζσξηλνχ Γηαρεηξηζηή θαη ηνπ Κεδεκφλα πνπ νξίδνληαλ απφ ην δηθαζηήξην, ψζηε λα δηαζθαιηζηεί ε πξνζηαζία ηεο πεξηνπζίαο ηνπ. Ζ λνκνζεηηθή ξχζκηζε ηεο εηζαγσγήο θαη εμαγσγήο ησλ αζζελψλ απνζθνπνχζαλ επίζεο ζηελ πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ ησλ αζζελψλ, αιιά θαη ηαπηφρξνλα ηνλ έιεγρν ησλ ηδξπκάησλ θαη ηελ πξνζηαζία ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ απφ ηνπο «θξελνβιαβείο». 19 Γ. Πινπκπίδε, Ηζηνξία Σεο Φπρηαηξηθήο ηελ Διιάδα, ζει Γ. Παπαδάηνπ, Α.ηνγηαλλίδνπ, «Κνηλνηηθή Φπρηθή Τγηεηλή», ζει βι. ζει. 22 (Ν.Γ. 104/73) 20

21 Πξέπεη επίζεο λα αλαθεξζεί φηη ην άξζξν 39 2 πξνέβιεπε πνηλέο γηα ηνπο ππαιιήινπο πνπ θαθνπνηνχζαλ ζσκαηηθά ή ιεθηηθά ηνπο αζζελείο. Παξά ηα ςήγκαηα νπκαληζκνχ πάλησο, ν ΦΜΒ ήηαλ έλαο ελδεηθηηθφο λφκνο ησλ αληηιήςεσλ πνπ επηθξαηνχζαλ θαηά ηνλ 19 ν αηψλα γηα ηηο ςπρηθέο αζζέλεηεο θαη γηα απηνχο αθξηβψο ηνπο ιφγνπο πξνθαιεί αιγεηλή εληχπσζε ε δηάξθεηα ηεο ηζρχνο ηνπ 22. Μέρξη θαη ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970, ν λφκνο απηφο εθαξκνδφηαλ θαη απνηεινχζε ζηελ νπζία έλα κνληέιν πνπ θαζφξηδε ηηο βαζηθέο θαηεπζπληήξηεο αξρέο πνπ ζέζπηδαλ λεφηεξεο θαη εηδηθφηεξεο δηαηάμεηο. Αλ ζπλππνινγηζηεί δε θαη ε απφζηαζε αλάκεζα ζηηο λνκνζεηηθέο πξνβιέςεηο θαη ηελ πξαθηηθή εθαξκνγή ηνπο, γίλεηαη παζίδειν γηαηί νη ζπλζήθεο πνπ επηθξαηνχζαλ ζηα ςπρηαηξηθά ηδξχκαηα κέρξη θαη πξηλ απφ κηα δεθαεηία ζρεδφλ θξίλνληαη πιήξσο αλαρξνληζηηθέο θαη νπζηαζηηθά απάλζξσπεο. ΛΟΙΠΑ ΝΟΜΟΘΔΣΗΜΑΣΑ 5.2. ΝΟΜΟ 6077/34 «ΠΔΡΙ ΟΡΓΑΝΧΔΧ ΣΧΝ ΓΗΜΟΙΧΝ ΦΤΥΙΑΣΡΔΙΧΝ» Με ηνλ παξφληα λφκν, απνπεηξάηαη κηα πξψηε δηνηθεηηθή νξγάλσζε ησλ ςπρηαηξηθψλ ηδξπκάησλ ηεο ρψξαο. Σα ςπρηαηξεία νθείινπλ λα δηαηεξνχλ εζσηεξηθφ θαλνληζκφ. Ρπζκίδεηαη αλαιπηηθά ε δηαδηθαζία εθνχζηαο θαη αθνχζηαο εηζαγσγήο, θαζψο θαη νη αξκνδηφηεηεο ηνπ πξνζσπηθνχ ησλ ηδξπκάησλ. 23 Βαζηθή θαηλνηνκία ηνπ ελ ιφγσ λφκνπ είλαη ε απφπεηξα κεηαηξνπήο ησλ «θξελνθνκείσλ» ζε αγξνηηθέο απνηθίεο. Ζ απφπεηξα απηή φκσο δελ ηειεζθφξεζε, θαζψο δελ ήηαλ αθφκα πξφζθνξεο νη ζπλζήθεο γηα θάηη ηέηνην. Οη δηαηάμεηο ηνπ πξνβιέπνπλ ην ελδερφκελν ν αζζελήο λα γίλεη επηθίλδπλνο γηα ηνπο άιινπο, αιιά φρη θαη γηα ηνλ εαπηφ ηνπ. 24 Σν άξζξν 13 πξνβιέπεη φηη «είλαη δπλαηφ λα δηαηάζζεηαη ε εηζαγσγή ζην θξελνθνκείν πξνζψπσλ πνπ ε θξελνβιάβεηα 22 Γ. Πινπκπίδεο, «Κπβεξλεηηθή Γπζθνξία ζηελ Παξνρή Γσξεάλ Τπεξεζηψλ», Δθεκεξίδα Διεπζεξνηππία ηεχρνο , ζει.1 23 Μ. Μαδηαλνχ, «Ζ Φπρηαηξηθή Μεηαξξχζκηζε θαη ε αλάπηπμή ηεο», ζει Γ. Παπαδάηνπ, Α.ηνγηαλλίδνπ, «Κνηλνηηθή Φπρηθή Τγηεηλή», ζει

22 ηνπο δχλαηαη λα εθζέζεη ζε θίλδπλν ηε δεκφζηα ηάμε ή ηελ πξνζσπηθή αζθάιεηα ησλ πνιηηψλ». Ο λφκνο απηφο ηξνπνπνηήζεθε κε ηνλ α.λ. ηνπ 1935 θαη θαηαξγήζεθε κε ην λ.δ. 104/ Ν.Γ. 104/73 «ΠΔΡΙ ΦΤΥΙΚΗ ΤΓΙΔΙΝΗ ΚΑΙ ΠΔΡΙΘΑΛΦΔΧ ΣΧΝ ΦΤΥΙΚΑ ΠΑΥΟΝΣΧΝ» ΒΑΙΚΔ ΓΙΑΣΑΞΔΙ ΣΟΤ ΝΟΜΟΤ Σν Ν.Γ, 104/73 θαηήξγεζε ηνλ λφκν ΦΜΒ/1862. ηελ νπζία αληέγξαθε ηνλ πεξηπησζηνινγηθφ ραξαθηήξα ηνπ αγγινζαμνληθνχ δηθαίνπ, θαη ηδηαίηεξα ηνλ αγγιηθφ λφκν ηνπ Όξηδε ηξεηο ηξφπνπο εηζαγσγήο ζηα ςπρηαηξηθά ηδξχκαηα: ηελ εκούζια, ηελ ακούζια θαη ηελ ςποσπευηική ειζαγυγή. Χο ζεξαπεπηήξηα ςπρηθψλ παζήζεσλ νξίδνληαη ηα κπαηικά ιδπύμαηα, ηα ιδπύμαηα ιδιυηικού δικαίος και οι ιδιυηικέρ κλινικέρ (άξζξα 1-3). ηελ νπζία είλαη ε πξψηε θνξά πνπ γίλεηαη ιφγνο ζε λνκνζεηηθφ θείκελν γηα ηδησηηθή παξνρή πγεηνλνκηθψλ ππεξεζηψλ πνπ αθνξνχλ ηελ ςπρηθή πγεία. Όια ηα πξναλαθεξζέληα ηδξχκαηα ππάγνληαη ζηνλ έιεγρν θαη ηελ επνπηεία ηνπ Τπνπξγείνπ Κνηλσληθψλ Τπεξεζηψλ. Ζ ςποσπευηική νοζηλεία ησλ ςπρηθψο αζζελψλ πξνβιέπεηαη ζε θαηεπείγνπζεο πεξηπηψζεηο (αξζξ. 5), θαηά ηηο νπνίεο ν πάζρσλ κπνξεί λα ζεσξεζεί επηθίλδπλνο γηα ηελ δεκφζηα ηάμε ή ηελ πξνζσπηθή αζθάιεηα ηξίησλ ή ηνπ ίδηνπ. Ο εγθιεηζκφο απαηηεί εηζαγγειηθή απφθαζε, κεηά απφ αίηεζε ησλ ζπγγελψλ ή ηνπ δηεπζπληή ηνπ ηδξχκαηνο ή ηεο αζηπλνκίαο ή θαη απηεπάγγειηα. Δληφο ελφο κελφο θαη κεηά απφ ηε βεβαίσζε ηνπ δηεπζπληή γηαηξνχ, ν αζζελήο κπνξεί λα αθεζεί ειεχζεξνο. ε αληίζεηε πεξίπησζε, ε λνζειεία ηνπ κεηαηξέπεηαη ζε αναγκαζηική. Αλ θαη ν λφκνο αλαγλσξίδεη ηδία βνχιεζε ηνπ ςπρηθά αζζελνχο ζηηο πεξηπηψζεηο εθνχζηαο εηζαγσγήο, ζηηο ππφινηπεο πεξηπηψζεηο ε έμνδνο απφ ην ςπρηαηξηθφ ίδξπκα δε ιάκβαλε ππφςε ηηο επηζπκίεο ηνπ αζζελνχο. Σελ αίηεζε εμφδνπ δηθαηνχληαη λα θαηαζέζνπλ κφλν φζνη δηθαηνχληαη λα αηηεζνχλ θαη ηελ αλαγθαζηηθή λνζειεία ηνπ αζζελνχο, αιιά φρη θαη ν ίδηνο. Ο αζζελήο κπνξεί λα απνιπζεί απφ ην ίδξπκα κφλν φηαλ πάςεη λα είλαη επηθίλδπλνο (αξζξ.5 3). 25 Μ. Μεηξνζχιε, Θ. Μεγαινννηθνλφκνπ, «Σν Ννκηθφ Καζεζηψο» ζην Μειέηε ηεο Ννκηθήο θαη Κνηλσληθήο Θέζεο ησλ αζζελψλ ζην Κξαηηθφ Θεξαπεπηήξην Λέξνπ, ζει

23 Παξφια απηά, ε έλλνηα ηεο επηθηλδπλφηεηαο ηνπ αζζελνχο δε δηεπθξηλίδεηαη επαξθψο απφ ηνλ παξφληα λφκν. ην άξζξν 6 κπνξνχκε λα δηαθξίλνπκε κηα πξψηε απφπεηξα γηα ηομεοποίηζη ησλ κεγάισλ ςπρηαηξείσλ. ην ζπγθεθξηκέλν άξζξν πξνβιέπεηαη ε δπλαηφηεηα ίδξπζεο παηδνςπρηαηξηθψλ θαηαζηεκάησλ θαη ςπρηαηξηθψλ ηκεκάησλ ζε γεληθά λνζνθνκεία, θαζψο θαη θέληξα ςπρηθήο πγηεηλήο εθήβσλ ζηηο πξσηεχνπζεο ησλ λνκψλ. ην άξζξν 9 πξνβιέπεηαη ε αποκαηάζηαζη ησλ ςπρηθά αζζελψλ θαη γίλεηαη αλαθνξά ζηε δπλαηφηεηα εξγαζίαο ηνπο, κεηά ηελ απνζεξαπεία. Μνιαηαχηα, νη εξγαδφκελνη απηνί δελ εληάζζνληαη ζην λνκηθφ πιαίζην πνπ δηέπεη ηηο εξγαζηαθέο ζρέζεηο ησλ ινηπψλ εξγαδνκέλσλ. Οη εξγνδφηεο έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα θαηαγγείινπλ ηε ζχκβαζε εξγαζίαο, επηθαινχκελνη ππνηξνπή ηεο αζζέλεηαο ή αλάξκνζηε ζπκπεξηθνξά. Σν άξζξν 11 πξνβιέπεη ηε δπλαηφηεηα ίδξπζεο ζρνιψλ νοζοκόμυν τςσικήρ ςγιεινήρ, αλαγλσξίδνληαο κε απηφλ ηνλ ηξφπν ηελ εηδηθή εθπαίδεπζε πνπ πξέπεη λα δηαζέηνπλ νη εξγαδφκελνη ζηα ςπρηθά ηδξχκαηα, ψζηε λα αληαπνθξίλνληαη ζηηο εηδηθέο αλάγθεο ησλ ςπρηθά αζζελψλ. ΥΟΛΙΑΜΟ ην άξζξν 5 αλαγλσξίδεηαη φηη ν αζζελήο έρεη ηδία βνχιεζε, αιιά δελ ηνπ παξέρεηαη ε δπλαηφηεηα λα αηηεζεί ν ίδηνο ηελ έμνδφ ηνπ απφ ην ςπρηαηξηθφ ίδξπκα. Δπνκέλσο, ζε ζχγθξηζε κε ηνλ βαζηιηθφ λφκν ηνπ 1862, ν λφκνο ηνπ 1973 πεξηνξίδεη θάπνηεο βαζηθέο ειεπζεξίεο ηνπ αζζελνχο, γεγνλφο πνπ κπνξεί λα έρεη αξλεηηθέο ζπλέπεηεο ζην δηθαίσκα ηνπ αηφκνπ γηα ειεχζεξε αλάπηπμε ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ θαη ζην ζπληαγκαηηθφ δηθαίσκα ηεο αηνκηθήο ειεπζεξίαο. Δίλαη επλφεην, φηη ίζσο ν ζπγθεθξηκέλνο λφκνο απερεί θάπνηεο απφ ηηο θαζεζηεθπίεο απφςεηο ηνπ δηθηαηνξηθνχ θαζεζηψηνο πνπ ηνλ ζέζπηζε. Απηφ αληαλαθιάηαη θαη ζηελ παληειή έιιεηςε νπνηαζδήπνηε δηάηαμεο πνπ αθνξά ζηελ αλαγθαηφηεηα «αλζξψπηλεο» κεηαρείξηζεο ησλ αζζελψλ, φπσο πξνέβιεπε ν λφκνο ηνπ Όζσλα. Ήηαλ επφκελν φηη κεηά ηελ κεηαπνιίηεπζε ν ζπγθεθξηκέλνο λφκνο θξίζεθε αληηζπληαγκαηηθφο θαη θαηαξγήζεθε Δηζεγήζεηο ησλ Υ. Βαξνπράθε θαη. Οξθαλνπδάθε ζην «Πξαθηηθά παλειιήληαο πλδηάζθεςεο γηα ηνλ εθζπγρξνληζκφ ηεο ειιεληθήο λνκνζεζίαο ζε ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ςπρηθά αζζελείο», Θεζζζαινλίθε Φ.Ν.Θ. 1989, Γ. Παλνχζε Β. Κπξηαθάθε «Ννκηθή θαη Δγθιεκαηνινγηθή πξνζέγγηζε ηεο επηθηλδπλφηεηαο», ζει

24 Άιιν έλα αξλεηηθφ ζηνηρείν ηνπ παξφληα λφκνπ είλαη φηη δε δηεπθξηλίδεη έλλνηεο φπσο ε «επηθηλδπλφηεηα» ηνπ αζζελνχο, ε ππνηξνπή ηεο αζζέλεηαο ηνπ θαη ε «αλάξκνζηε ζπκπεξηθνξά». Οη αζάθεηεο απηέο θαζηζηνχλ πιένλ επρεξή ηνλ ζεζκηθφ θαη θνηλσληθφ δηαρσξηζκφ θαη ηελ πεξηζσξηνπνίεζε ησλ ςπρηθά αζζελψλ, πνπ κε απηφλ ηνλ ηξφπν ζηεξνχληαη απφ ζεκειηψδε ζπληαγκαηηθά ηνπο δηθαηψκαηα. 27 Θεζκνζεηείηαη κε απηφλ ηνλ ηξφπν θαη λνκνζεηηθά ε αληηκεηψπηζε ησλ ςπρηθά αζζελψλ σο «επηθίλδπλσλ» θαη «αλεχζπλσλ» θαη ζε θακία πεξίπησζε δελ κπνξεί λα ζεσξεζεί φηη ζπλάδεη κε ηηο δηεζλείο επηζηεκνληθέο εμειίμεηο πνπ πξνσζνχλ ηε ζχγρξνλε ςπρηαηξηθή, αληί ηεο παξαδνζηαθήο. ε κηα επνρή πνπ νη ςπρηθά αζζελείο αληηκεησπίδνληαη σο κνλάδεο θαη έιινγα φληα, θαη πξνθξίλεηαη ε ζεξαπεία κε θάξκαθα κέζσ ηεο ηνκενπνίεζεο θαη ησλ θέληξσλ ςπρηθήο πγηεηλήο, ν ζπγθεθξηκέλνο λφκνο παξακέλεη πξνζεισκέλνο ζηηο επηζηεκνληθέο δηδαρέο ηνπ πξνεγνχκελνπ αηψλα. 28 Ζ έιιεηςε ζπγθεθξηκέλσλ θξηηεξίσλ γηα ηε δηαζάθεζε ηεο έλλνηαο ηεο επηθηλδπλφηεηαο ζπλδπάδεηαη θαη απφ ηελ παληειή έιιεηςε δηάθξηζεο αλάκεζα ζηα δεκφζηα θαη ηα ηδησηηθά ςπρηαηξηθά ζεξαπεπηήξηα, θάηη πνπ αλνίγεη ηνλ δξφκν ζηε δπλαηφηεηα εθκεηάιιεπζεο ησλ αζζελψλ θαη ηεο πεξηνπζίαο ηνπο, κέζσ ηνπ αθνχζηνπ θαη αλαγθαζηηθνχ εγθιεηζκνχ ηνπο ζε απηά κεηά απφ κηα απιή γλσκάηεπζε ηδηψηε γηαηξνχ. 29 Σν αλειεχζεξν πξφζρεκα ηεο «αληηθνηλσληθήο» ζπκπεξηθνξάο θαζίζηαηαη ηθαλφο ιφγνο ψζηε ν νπνηνζδήπνηε γηαηξφο λα αξλείηαη ηελ έμνδν απφ ην ςπρηαηξείν θαη ν αζζελήο λα ζηεξείηαη ηα βαζηθά ηνπ αηνκηθά δηθαηψκαηα. Οη ιίγεο θαηλνηνκίεο πνπ εηζήγαγε ν λφκνο θξίζεθαλ απνζπαζκαηηθέο, πξφρεηξεο θαη ζηεξνχληαλ νηθνλνκηθήο θαη πνιηηηθήο ζηήξημεο, θαη γη απηφ δελ ηειεζθφξεζαλ. Θεζκνί φπσο ε ηνκενπνίεζε θαη ε εηδηθή εθπαίδεπζε ησλ λνζειεπηψλ ςπρηαηξηθψλ ηδξπκάησλ ζα αξρίζνπλ λα ιεηηνπξγνχλ αξθεηά ρξφληα κεηά. ε γεληθέο γξακκέο ν λφκνο ηνπ 1973 ζεσξείηαη κηα νπηζζνδξφκεζε, ζε ζρέζε κε ηνλ βαζηιηθφ λφκν ηνπ Ζ κηθξή δηάξθεηα ηεο ηζρχνο ηνπ θαη ε ζπνπδή ηνπ δεκνθξαηηθνχ λνκνζέηε πξνο αληηθαηάζηαζή ηνπ είλαη ελδεηθηηθέο ηεο ειάρηζηεο ζεηηθήο ζπκβνιήο πνπ είρε ζηελ δηακφξθσζε ηνπ δηθατθνχ ζπζηήκαηνο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ ςπρηθψλ αζζελεηψλ. 27 Γ. Παλνχζε Β. Κπξηαθάθε «Ννκηθή θαη Δγθιεκαηνινγηθή πξνζέγγηζε ηεο επηθηλδπλφηεηαο», ζει. 59, Δηζήγεζε ηεο Κ.Μάηζα ζην «Πξαθηηθά παλειιήληαο πλδηάζθεςεο γηα ηνλ εθζπγρξνληζκφ ηεο ειιεληθήο λνκνζεζίαο ζε ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ςπρηθά αζζελείο», Θεζζζαινλίθε Φ.Ν.Θ Δηζήγεζε ησλ Δ. Λπκπεξάθε,. Δπζπκίνπ «Σν ζεκεξηλφ ςπρηαηξηθφ πξφβιεκα ζηελ Διιάδα» ζην Π. αθειιαξφπνπινπ, S. Lebovici, «Διιελνγαιιηθφ πκπφζην Κνηλσληθήο Φπρηαηξηθήο», εθδφζεηο Καζηαληψηε, ζει Γ. Παλνχζε Β. Κπξηαθάθε «Ννκηθή θαη Δγθιεκαηνινγηθή πξνζέγγηζε ηεο επηθηλδπλφηεηαο», ζει

25 5.4. Γ2Β/3036/1973 ΑΠΟΦΑΗ «ΠΔΡΙ ΔΦΑΡΜΟΓΗ ΣΟΤ ΑΡΘΡΟΤ 4 ΣΟΤ ΤΠ ΑΡΙΘΜ. 104/73 Ν.Γ. ΠΔΡΙ ΦΤΥΙΚΗ ΤΓΙΔΙΝΗ ΚΑΙ ΠΔΡΙΘΑΛΦΔΧ ΣΧΝ ΦΤΥΙΚΑ ΠΑΥΟΝΣΧΝ» ΒΑΙΚΔ ΓΙΑΣΑΞΔΙ ΣΗ ΤΠΟΤΡΓΙΚΗ ΑΠΟΦΑΗ Σν Ν.Γ. 104/73 πξνέβιεπε ζην άξζξν 4 φηη κε απνθάζεηο ηνπ Τπνπξγνχ Κνηλσληθψλ Τπεξεζηψλ «ξπζκίδνληαη ηα ηεο εηζαγσγήο θαη εμφδνπ εηο ηα ελ ησ άξζξσ 1 θαηαζηήκαηα ησλ ςπρηθψο λνζνχλησλ ή παζρφλησλ ηα ηεο λνζειείαο ησλ, ηεο θαηαβνιήο ή κε λνζειίσλ σο θαη πάζα ζπλαθήο ιεπηνκέξεηα». Βάζεη ηνπ πξναλαθεξζέληνο άξζξνπ, εθδφζεθε ε Γ2Β/3036/1973 απφθαζε ηνπ ππνπξγνχ Κνηλσληθψλ Τπεξεζηψλ πνπ απνηειεί νπζηαζηηθφ λφκν θαζψο εθδφζεθε θαηφπηλ λνκνζεηηθήο εμνπζηνδφηεζεο. Σα άξζξα 1 θαη 2 ηεο παξνχζαο απφθαζεο ξπζκίδνπλ ηα ηεο εκούζιαρ θαη ακούζιαρ λνζειείαο. ην άξζξν 1 πξνβιέπεηαη φηη θάζε ςπρηθά αζζελήο κπνξεί λα δεηήζεη κε ππεχζπλε δήισζή ηνπ ηελ εηζαγσγή ηνπ ζε ςπρηαηξηθφ θαηάζηεκα, αξθεί λα κελ έρεη ηεζεί ππφ απαγφξεπζε. Ζ εθνχζηα εηζαγσγή κπνξεί λα δεηεζεί θαη απφ νπνηνδήπνηε άιιν άηνκν, κεηά απφ ζρεηηθή δήισζε ηνπ ίδηνπ ηνπ αζζελνχο. Αθφκα πξνβιέπνληαη εηδηθέο δηαδηθαζίεο εηζαγσγήο γηα επηιεπηηθνχο, αιθννιηθνχο, ηνμηθνκαλείο θαη πάζρνληεο απφ λεπξνινγηθά λνζήκαηα. Ο ειάρηζηνο ρξφλνο παξακνλήο ζην ςπρηαηξείν θξίλεηαη θαηά πεξίπησζε. Σελ έμνδφ ηνπ απφ ην ίδξπκα κπνξεί λα δεηήζεη ν ίδηνο ν αζζελήο ή άκεζνη ζπγγελείο ηνπ, κεηά απφ ηαηξηθή γλσκάηεπζε. Ο ζεξάπσλ ηαηξφο κπνξεί λα αξλεζεί ηελ έμνδν φηαλ ζπληξέρνπλ ιφγνη «επηθηλδπλφηεηαο» γηα ηνλ ίδην ή γηα ηξίηνπο. Σφηε ε εθνχζηα λνζειεία κεηαηξέπεηαη ζε αλαγθαζηηθή. Σν άξζξν 2 νξίδεη φηη ηα ηεο αθνχζηαο λνζειείαο. Οη ςπρηθά αζζελείο κπνξνχλ λα εηζάγνληαη παξά ηε ζέιεζή ηνπο, κεηά απφ ηαηξηθή γλσκάηεπζε γηα εμέηαζε ή ζεξαπεία ζηα ςπρηαηξηθά ηδξχκαηα. Σελ εηζαγσγή ηνπ αζζελνχο κπνξεί λα δεηήζνπλ νη ζπγγελείο ηνπ ή λα πξαγκαηνπνηεζεί απηεπάγγειηα. ε πεξίπησζε «επηθηλδπλφηεηαο» ηνπ αζζελνχο, ν νπνηνζδήπνηε κπνξεί λα αηηεζεί ηελ αθνχζηα εηζαγσγή ηνπ απφ ηελ αζηπλνκία. ε θάζε πεξίπησζε ν εηζαγφκελνο παξακέλεη γηα ηνπιάρηζηνλ κία εβδνκάδα 25

26 ζην θαηάζηεκα, θαη ηνπ επηηξέπεηαη ε έμνδνο κφλν αλ ν γηαηξφο πνπ ηνλ παξαθνινπζεί θξίλεη φηη είλαη «ςπρσηηθφο» ή «επηθίλδπλνο». χκθσλα κε ην άξζξν 5, φζνη ελήιηθεο έρνπλ εηζαρζεί εθνχζηα, πξέπεη λα δεηεζεί ε ζςναίνεζη ηνπο γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε νπνηαζδήπνηε επέκβαζεο ζε απηνχο. Αληίζεηα, ζε φζνπο έρνπλ εηζαρζεί αθνχζηα κπνξεί λα γίλεη θάζε επέκβαζε, ρσξίο ηε ζπλαίλεζή ηνπο, κε κφλε ηε ζπλαίλεζε ησλ ζπγγελψλ ηνπο. Αιιηψο, κπνξεί λα πξαγκαηνπνηεζεί κφλν κε απφθαζε ηνπ εηζαγγειέα ή κε κφλε ηε γλψκε ηνπ δηεπζπληή γηαηξνχ θαη ηνπ δηεπζπληή ηνπ λνζνθνκείνπ. Ζ έξοδορ ησλ αθνπζίσο λνζειεπνκέλσλ, ζχκθσλα κε ην άξζξν 8 κπνξεί λα δεηεζεί απφ απηνχο πνπ δήηεζαλ ηελ εηζαγσγή ηνπ ή απφ ηνπο ζπγγελείο ηνπ, αθφκα θαη πξηλ ηελ απνζεξαπεία ηνπ. Ο αζζελήο παξαδίδεηαη ζε απηνχο πνπ δήηεζαλ ηελ έμνδφ ηνπ. Αλ ν αζζελήο θξηζεί φηη έρεη απνζεξαπεπηεί κε γλσκάηεπζε ηνπ γηαηξνχ πνπ ηνλ παξαθνινπζεί, ηφηε παξαδίδεηαη ζε απηνχο πνπ είλαη λνκηθά ππεχζπλνη γη απηφλ. Σν άξζξν 13 πξνβιέπεη ηε δπλαηφηεηα ρνξήγεζεο άδειαρ κέρξη θαη 6 κήλεο ζηνλ αζζελή. Σν άξζξν 14 πξνβιέπεη ηα ηεο μεηαθοπάρ ησλ αζζελψλ απφ έλα ςπρηαηξείν ζε άιιν, ζε πεξίπησζε επηθηλδπλφηεηαο ηνπο. ΥΟΛΙΑΜΟ Παξακέλεη ε παληειήο έιιεηςε νπνηαζδήπνηε δηάθξηζεο κεηαμχ ηδησηηθψλ θαη δεκφζησλ ςπρηαηξείσλ, θαζψο θαη γηαηξψλ ζε δεκφζην λνζνθνκείν θαη ηδησηψλ. Απηή ε έιιεηςε θαζηζηά δπλαηή ηελ νηθνλνκηθή θαη γεληθφηεξε εθκεηάιιεπζε ησλ ςπρηθψο αζζελψλ. 30 Με ηελ αδηαθνξία σο πξνο ηε γλψκε θαη ηε βνχιεζε ησλ αζζελψλ ζρεηηθά κε ηελ έμνδν απφ ηα ςπρηαηξεία, ηδηαίηεξα φζσλ έρνπλ εηζαρζεί αθνχζηα ή ππνρξεσηηθά, θαηαζηξαηεγείηαη ην δηθαίσκα ησλ αζζελψλ ζηελ πξνζσπηθφηεηα θαη ηελ απηνδηάζεζε. Πξέπεη λα ζεκεησζεί πάλησο φηη ζηελ παξνχζα Τπνπξγηθή Απφθαζε, πξψηε θνξά γίλεηαη ιφγνο γηα εθνχζηα λνζειεία, δειαδή γηα ηελ εηζαγσγή αζζελνχο ζην ςπρηαηξείν ηδία βνπιήζεη. Γίλεηαη θαλεξφ φηη θαη ε ζπγθεθξηκέλε απφθαζε, σο «απφηνθν» ηνπ Ν.Γ. 104/73, αιιά θαη ηεο γεληθφηεξεο ζεψξεζεο ηνπ ηφηε θαζεζηψηνο ζρεηηθά κε ηηο ειεπζεξίεο θαη ηα δηθαηψκαηα, ραξαθηεξίδεηαη σο νπηζζνδξνκηθή θαη ζπληεξεηηθή. 30 Γ. Παλνχζε Β. Κπξηαθάθε «Ννκηθή θαη Δγθιεκαηνινγηθή πξνζέγγηζε ηεο επηθηλδπλφηεηαο», ζει

27 5.5. ΑΠΟΦΑΗ Α2Β/5345/ «ΠΔΡΙ ΑΝΣΙΚΑΣΑΣΑΔΧ ΣΟΤ ΑΡΘΡΟΤ 2 ΣΗ ΤΠ ΑΡΙΘΜ. Γ2Β3036/73 ΑΠΟΦΑΔΧ ΠΔΡΙ ΦΤΥΙΚΗ ΤΓΙΔΙΝΗ ΚΑΙ ΠΔΡΙΘΑΛΦΔΧ ΣΧΝ ΦΤΥΙΚΑ ΠΑΥΟΝΣΧΝ ΒΑΙΚΔ ΓΙΑΣΑΞΔΙ ΣΗ ΤΠΟΤΡΓΙΚΗ ΑΠΟΦΑΗ Ζ Γ2Β3036/73 απφθαζε αληηθαηαζηάζεθε απφ ηελ Α2Β/5345/ ππνπξγηθή απφθαζε ηνπ Τπνπξγνχ Κνηλσληθψλ Τπεξεζηψλ. Σν άξζξν 2 πξνβιέπεη ηελ αναγκαζηική λνζειεία, πνπ αληηθαζηζηά ηελ αθνχζηα λνζειεία ηνπ λφκνπ ηνπ 1973, θαη απαηηεί γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζή ηεο ηε γξαπηή ζπλαίλεζε ηνπ/ηεο ζπδχγνπ, ησλ ηέθλσλ, ησλ αδειθψλ ηνπ αζζελνχο ή ηελ απφθαζε ηνπ εηζαγγειέα πξσηνδηθψλ ηνπ ηφπνπ θαηνηθίαο ηνπ ελ ιφγσ πξνζψπνπ. Ζ αίηεζε απεπζχλεηαη ζηνλ δηεπζπληή ηνπ ςπρηαηξηθνχ ηδξχκαηνο, θαη ν αζζελήο εμεηάδεηαη απφ ηνλ ν επηζηεκνληθφο δηεπζπληήο ηνπ ςπρηαηξηθνχ θαηαζηήκαηνο, κε ηελ ζπλδξνκή θαη δεχηεξνπ ςπρηάηξνπ. Ζ απφθαζε γηα εγθιεηζκφ πξέπεη λα πεξηέρεη εηδηθή αηηηνινγία θαη λα είλαη έγγξαθε. Καηά ηεο απφθαζεο απηήο, ρσξεί έλζηαζε ζην θαηά ηφπν θαη θαζ χιε αξκφδην πξντζηάκελν ηεο Γηεχζπλζεο ηεο Ννκαξρίαο. Καη ζε πεξίπησζε χπαξμεο ςπρηαηξηθήο γλσκάηεπζεο, αληίζεηεο κε ηελ απφθαζε πεξί εηζαγσγήο, ε έλζηαζε δηαβηβάδεηαη ζε ηαθηηθφ θαζεγεηή ηνπ πιεζηέζηεξνπ παλεπηζηεκίνπ, ν νπνίνο ζπγθαιεί επηζηεκνληθή επηηξνπή πξνο εμέηαζε ηεο ππφζεζεο. Σν ίδην άξζξν, ζηελ παξάγξαθν 8, πξνβιέπεη φηη θάζε ηπίηορ πνπ ζεσξεί φηη θάπνηνο είλαη επηθίλδπλνο γηα ηνλ εαπηφ ηνπ ή γηα άιινπο, κπνξεί κε ηε βνήζεηα ηεο αζηπλνκίαο λα θηλήζεη ηε δηαδηθαζία γηα ηελ αθνχζηα εηζαγσγή ηνπ ζε ςπρηαηξηθφ θαηάζηεκα. Ζ αίηεζε απηή πξέπεη λα ζπλνδεχεηαη απφ βεβαίσζε ςπρηάηξνπ, εηδάιισο ηα αζηπλνκηθά φξγαλα νθείινπλ θξνληίζνπλ γηα ηελ εμέηαζε ηνπ θεξφκελνπ σο επηθίλδπλνπ απφ ςπρίαηξν ή άιιν γηαηξφ. Αλ ηα αζηπλνκηθά φξγαλα αδπλαηνχλ λα θηλήζνπλ ηελ παξαπάλσ πεξηγξαθείζα δηαδηθαζία, ππνρξενχληαη λα ππνβάιινπλ ζηνλ δηεπζπληή ηνπ ςπρηαηξηθνχ θαηαζηήκαηνο ηελ γλψκε ηνπο. ε πεξίπησζε πνπ ηα αζηπλνκηθά φξγαλα απνθαλζνχλ ζεηηθά σο πξνο ηελ αλάγθε εηζαγσγήο ή αλ ππάξρεη ε απαξαίηεηε ηαηξηθή βεβαίσζε, ν δηεπζπληήο ηνπ ςπρηαηξείνπ ππνρξενχηαη λα παξαγγείιεη ηελ άκεζε εηζαγσγή ηνπ αζζελνχο, θαη λα εηδνπνηήζεη ηα πξφζσπα πνπ 27